IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-49, 50, 51, 52. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-49, 50, 51, 52.

« Patres vestri, etc. » « Patres vestri, etc. »

269 269

vitam reficitur. Sacramentaliter autem vitam reficitur. Sacramentaliter autem manducans aliquando istam non habet manducans aliquando istam non habet

Distinguit hunc panem a pane figu- refectionem: sed aliquando, ut dicit Au- Distinguit hunc panem a pane figu- refectionem: sed aliquando, ut dicit Au-

rali. rali.

Et ideo dicit: «Patres vestri, » non Et ideo dicit: «Patres vestri, » non tam carne quam infidelitate, « manduca- tam carne quam infidelitate, « manduca- verunt manna, » quod hunc panem figu- verunt manna, » quod hunc panem figu- ravit, et non intellexerunt : « et » ideo ravit, et non intellexerunt : « et » ideo « mortui sunt in deserto, » utraque mor- « mortui sunt in deserto, » utraque mor- te, carnali et spirituali. Psal. LXXVII, 30 te, carnali et spirituali. Psal. LXXVII, 30 et 31 Adhuc escæ eorum erant in ore et 31 Adhuc escæ eorum erant in ore ipsorum, et ira Dei ascendit super eos. ipsorum, et ira Dei ascendit super eos. Numer. x1, 34, Judæi mortui sunt in Numer. x1, 34, Judæi mortui sunt in sepulcris concupiscentiæ ¹. sepulcris concupiscentiæ ¹.

« « Hic est » verus « panis, » non fi- « « Hic est » verus « panis, » non fi- gurativus, « de coelo » Trinitatis, non gurativus, « de coelo » Trinitatis, non aereo, «descendens. » I ad Corinth. x, aereo, «descendens. » I ad Corinth. x, 16 Panis quem frangimus, nonne com- 16 Panis quem frangimus, nonne com- municatio corporis Domini est ? Unde municatio corporis Domini est ? Unde verus panis hic præponitur figurali pani verus panis hic præponitur figurali pani de cœlo Trinitatis descendens. Sapient. de cœlo Trinitatis descendens. Sapient. XVI, 20 Paratum panem de cœlo præ- XVI, 20 Paratum panem de cœlo præ- stitisti illis sine labore, omne delecta- stitisti illis sine labore, omne delecta- mentum in se habentem, et omnis sapo- mentum in se habentem, et omnis sapo- ris suavitatem. ris suavitatem.

Verus enim panis dicitur quadruplici- Verus enim panis dicitur quadruplici- ter, scilicet, veritate effectus primi, et ve- ter, scilicet, veritate effectus primi, et ve- ritate effectus sacramenti, et veritate ef- ritate effectus sacramenti, et veritate ef- fectus nutrimenti, et veritate formali. fectus nutrimenti, et veritate formali.

Veritate effectus primi sic Filius Dei Veritate effectus primi sic Filius Dei Verbum increatum, dicitur verus panis : Verbum increatum, dicitur verus panis : quia veritatem facit effectus, qui est cor quia veritatem facit effectus, qui est cor confortare. Hoc enim quod faciat panis, confortare. Hoc enim quod faciat panis, accepit a veritate prima. Psal. c, 15: accepit a veritate prima. Psal. c, 15: Panis cor hominis confirmat. Panis cor hominis confirmat.

Veritate autem sacramenti panis, est Veritate autem sacramenti panis, est panis sub quo continetur corpus Christi. panis sub quo continetur corpus Christi. Ille enim veritatem continet sacramenti, Ille enim veritatem continet sacramenti, et ideo sacramentum dicitur veritatis: et et ideo sacramentum dicitur veritatis: et de hoc dicit: Hic est panis verus qui de de hoc dicit: Hic est panis verus qui de colo descendit. colo descendit.

De veritate autem effectus nutrimenti, De veritate autem effectus nutrimenti, sic aliquando gratia sacramentalis dicitur sic aliquando gratia sacramentalis dicitur panis, in his qui spiritualiter manducant panis, in his qui spiritualiter manducant panem Christi quia spiritualiter man- panem Christi quia spiritualiter man- ducans, vere manducat: quia vere ad ducans, vere manducat: quia vere ad

1 Numer. XI, 34: Vocatus est ille locus, ubi 1 Numer. XI, 34: Vocatus est ille locus, ubi mortui sunt Judæi: Sepulcra concupiscentiæ : mortui sunt Judæi: Sepulcra concupiscentiæ :

gustinus, usque ad sacramenti perce- gustinus, usque ad sacramenti perce- ptionem manducat, et non usque ad ptionem manducat, et non usque ad perceptionem rei sacramentalis. Unde perceptionem rei sacramentalis. Unde Augustinus: « Ut quid paras dentem, Augustinus: « Ut quid paras dentem, et ventrem? Crede, et manducasti. » et ventrem? Crede, et manducasti. » Joan. vi, 64: Verba quæ ego locutus Joan. vi, 64: Verba quæ ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt, hoc est, sum vobis, spiritus et vita sunt, hoc est, spiritualiter accepta vita sunt. spiritualiter accepta vita sunt.

Panis autem in veritate formæ panis, Panis autem in veritate formæ panis, est panis quem dentibus atterimus, qui est panis quem dentibus atterimus, qui corpus vegetat ad vitam mortalem. Tri- corpus vegetat ad vitam mortalem. Tri- bus ergo veritatibus primis et maxi- bus ergo veritatibus primis et maxi- me in primo sensu dicitur hic: << Hic est me in primo sensu dicitur hic: << Hic est panis de cœlo (Trinitatis) descendens. » panis de cœlo (Trinitatis) descendens. » I ad Corinth. xi, 23 et 24: Accepit panem, I ad Corinth. xi, 23 et 24: Accepit panem, et gratias agens, fregit, et dixit: Accipite, et gratias agens, fregit, et dixit: Accipite, et manducate: hoc est corpus meum. et manducate: hoc est corpus meum. Psal. Lxxvi, 11: Parasti in dulcedine Psal. Lxxvi, 11: Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus. tua pauperi, Deus.

« Ut si quis ex ipso manducaverit, »> « Ut si quis ex ipso manducaverit, »>

Spiritualiter, ut dicit Glossa, intus in Spiritualiter, ut dicit Glossa, intus in corde intelligendo, et amando: « non corde intelligendo, et amando: « non moriatur, » morte æterna, quantum est moriatur, » morte æterna, quantum est de virtute sacramenti: quia si per se de virtute sacramenti: quia si per se aversus cadat a virtute sacramenti ut Ju- aversus cadat a virtute sacramenti ut Ju- das, morietur, qui non ex defectu vege- das, morietur, qui non ex defectu vege- tationis sacramenti, sed ex peccato pro- tationis sacramenti, sed ex peccato pro- prio aversus mortuus est æternaliter: prio aversus mortuus est æternaliter: quia in spiritu corpus Christi vegetante quia in spiritu corpus Christi vegetante non remansit. Joan. v1, 58: Sicut misit non remansit. Joan. v1, 58: Sicut misit me vivens Pater, et ego vivo propter Pa- me vivens Pater, et ego vivo propter Pa- trem et qui manducat me, et ipse vivel trem et qui manducat me, et ipse vivel propter me. propter me.

« Ego sum panis vivus, qui de cœlo « Ego sum panis vivus, qui de cœlo descendi, descendi,

Si quis manducaverit ex hoc pane, Si quis manducaverit ex hoc pane,

vivet in æternum. » vivet in æternum. »

ibi enim sepelierunt populum qui desideraverat, ibi enim sepelierunt populum qui desideraverat, scilicet carnes. scilicet carnes.

51 51

270 270

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Declarat hic hunc panem a proprio Declarat hic hunc panem a proprio effectu dicens : « Ego sum panis vivus, » effectu dicens : « Ego sum panis vivus, » hoc est, vivificans, a quo vita fluit in om- hoc est, vivificans, a quo vita fluit in om- nes sumentes, « qui de cœlo descendi, » nes sumentes, « qui de cœlo descendi, » a quo non descendit nisi vivum. Colum a quo non descendit nisi vivum. Colum enim vitæ principium est universis : quia enim vitæ principium est universis : quia omnia in coelo vivunt, et in cœlis est vi- omnia in coelo vivunt, et in cœlis est vi- ta beata. Joan. v, 26: Sicut Pater habet ta beata. Joan. v, 26: Sicut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio ha- vitam in semetipso, sic dedit et Filio ha- bere vitam in semetipso. bere vitam in semetipso.

« Si quis manducaverit ex hoc « Si quis manducaverit ex hoc pane, » pane, »

Sacramentali et spirituali manduca- Sacramentali et spirituali manduca- tione, « vivet in æternum, » quantum est tione, « vivet in æternum, » quantum est de effectu panis manducati, quia ille vi- de effectu panis manducati, quia ille vi- vificat in æternum vita gloriæ: quia id vificat in æternum vita gloriæ: quia id quod nunc in specie sacramenti gerimus quod nunc in specie sacramenti gerimus in gratia, aliquando rerum veritate capie- in gratia, aliquando rerum veritate capie- mus. Quia sicut nunc Christum sumimus mus. Quia sicut nunc Christum sumimus hic invisibiliter in specie sacramenti, hic invisibiliter in specie sacramenti, ita influet se nobis aliquando in veritate ita influet se nobis aliquando in veritate dulcedinis suæ deitatis, sicut dicit beatus dulcedinis suæ deitatis, sicut dicit beatus Dionysius. Isa. LXVI, 12 Ecce ego de- Dionysius. Isa. LXVI, 12 Ecce ego de- clinabo super eam quasi fluvium pacis, clinabo super eam quasi fluvium pacis, et quasi torrentem inundantem gloriam et quasi torrentem inundantem gloriam Gentium, quam sugetis. Psal. xxxv, 9 : Gentium, quam sugetis. Psal. xxxv, 9 : Inebriabuntur ab ubertate domus tuæ, Inebriabuntur ab ubertate domus tuæ, et torrente voluptatis tuæ potabis eos. et torrente voluptatis tuæ potabis eos. Luc. xxII, 30: Ut edatis et bibatis super Luc. xxII, 30: Ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. mensam meam in regno meo.

« Et panis quem ego dabo, caro « Et panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita. » mea est pro mundi vita. »

Declarat hunc panem per significatio- Declarat hunc panem per significatio- nem suppositi, quæ est res et sacramen- nem suppositi, quæ est res et sacramen- tum in Eucharistiæ sacramento, dicens: tum in Eucharistiæ sacramento, dicens: « Et panis, » hoc est, signatum per pa- « Et panis, » hoc est, signatum per pa- nem, « quem ego, » ut summus Sacerdos, nem, « quem ego, » ut summus Sacerdos, de quo in Psalmo cix, 4, dicitur: Tu es de quo in Psalmo cix, 4, dicitur: Tu es sacerdos in æternum secundum ordinem sacerdos in æternum secundum ordinem

Melchisedech. Melchisedech.

«Dabo » ei spiritualiter manducanti, «Dabo » ei spiritualiter manducanti, supple et sacramentaliter manducanti, supple et sacramentaliter manducanti, quia « caro mea est, » latens sub specie quia « caro mea est, » latens sub specie

1 Cf. Matth. xxv1, 26 et Marc. XIV, 22. 1 Cf. Matth. xxv1, 26 et Marc. XIV, 22.

panis. Genes. xiv, 18: Melchisedech rex panis. Genes. xiv, 18: Melchisedech rex Salem, proferens panem et vinum, erat Salem, proferens panem et vinum, erat enim sacerdos Dei altissimi, benedixit enim sacerdos Dei altissimi, benedixit ei, etc. ei, etc.

: :

«Pro mundi » totius « vita, » suffi- «Pro mundi » totius « vita, » suffi- cienter et si non efficienter efficit in cienter et si non efficienter efficit in quibusdam, culpa est eorum. Luc. XXII, quibusdam, culpa est eorum. Luc. XXII, 19: Hoc est corpus meum, quod pro vo- 19: Hoc est corpus meum, quod pro vo- bis datur. Hoc enim sacramento nos bis datur. Hoc enim sacramento nos sibi Christus univit, et sic spiritui vitæ sibi Christus univit, et sic spiritui vitæ conjunxit ut spiritu vitæ omnes vivifi- conjunxit ut spiritu vitæ omnes vivifi- cemur. Unum enim corpus uno spiritu cemur. Unum enim corpus uno spiritu Christi vivificatur. I ad Corinth. x, 17: Christi vivificatur. I ad Corinth. x, 17: Unus panis, et unum corpus multi su- Unus panis, et unum corpus multi su- mus, scilicet in Christo, omnes qui de mus, scilicet in Christo, omnes qui de uno pane participamus. uno pane participamus.

est. est.

Sic ergo de pane vitæ determinatum Sic ergo de pane vitæ determinatum

« Litigabant ergo Judæi ad invicem, « Litigabant ergo Judæi ad invicem, dicentes Quomodo potest hic nobis dicentes Quomodo potest hic nobis carnem suam dare ad manducan- carnem suam dare ad manducan- dum? » dum? »

Hic tangitur pars tertia, inducta con- Hic tangitur pars tertia, inducta con- tra litigium Judæorum. tra litigium Judæorum.

Dividitur autem in duas partes: in Dividitur autem in duas partes: in quarum prima tangitur Judæorum liti- quarum prima tangitur Judæorum liti- gatio: in secunda autem, litigii sedatio gatio: in secunda autem, litigii sedatio per sapientiæ responsionem. per sapientiæ responsionem.

In prima duo dicuntur, scilicet, lis, et In prima duo dicuntur, scilicet, lis, et de quo litigabant. de quo litigabant.

Dicit ergo «Litigabant, » quia mur- Dicit ergo «Litigabant, » quia mur- muratio occulta jam in apertum proru- muratio occulta jam in apertum proru- perat: sicut dicitur, II ad Timoth. iii, 13 : perat: sicut dicitur, II ad Timoth. iii, 13 : Mali homines, et seductores, proficient Mali homines, et seductores, proficient in pejus errantes, et in errorem mitten- in pejus errantes, et in errorem mitten- tes. Et sic occulta rebellio ad verba Do- tes. Et sic occulta rebellio ad verba Do- mini processit ad litem apertam. Non au- mini processit ad litem apertam. Non au- tem poterat esse lis, nisi ex discordia: tem poterat esse lis, nisi ex discordia: quia ex ipso discordabant. Aliqui enim quia ex ipso discordabant. Aliqui enim devoti, sermones ejus reverenter recepe- devoti, sermones ejus reverenter recepe- runt, quamvis non intelligerent: et in runt, quamvis non intelligerent: et in mansuetudine exspectaverunt, donec ipse mansuetudine exspectaverunt, donec ipse sermones suos exponeret. Jacobi, 1, 21: sermones suos exponeret. Jacobi, 1, 21:

53 53

: :

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-53, 54. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-53, 54.

In mansuetudine suscipite insitum ver- In mansuetudine suscipite insitum ver- bum, quod potest salvare animas ve- bum, quod potest salvare animas ve- stras. Alii autem sermonem impossibilem stras. Alii autem sermonem impossibilem reputaverunt et ideo murmurabant li- reputaverunt et ideo murmurabant li- tigantes. Et hi maxime qui propter ven- tigantes. Et hi maxime qui propter ven- tris concupiscentiam sequebantur: quia tris concupiscentiam sequebantur: quia illis videbatur ex sermone quod corpo- illis videbatur ex sermone quod corpo- ralem cibum ulterius nollet exhibere. ralem cibum ulterius nollet exhibere. Jacobi, 1v, 1 Unde bella et lites in vo- Jacobi, 1v, 1 Unde bella et lites in vo- bis? Nonne hinc ? ex concupiscentiis ve- bis? Nonne hinc ? ex concupiscentiis ve- stris, quæ militant in membris vestris ? stris, quæ militant in membris vestris ? « Litigabant ergo Judæi, » quia ipsi « Litigabant ergo Judæi, » quia ipsi semper fuerunt carnales, carnalia deside- semper fuerunt carnales, carnalia deside- rantes. Unde etiam, Numer. xxi, 5, di- rantes. Unde etiam, Numer. xxi, 5, di- cunt: Anima nostra jam nauseat super cunt: Anima nostra jam nauseat super cibo isto levissimo, manna fastidientes: cibo isto levissimo, manna fastidientes: et flagrabant desiderio carnium. Ita et et flagrabant desiderio carnium. Ita et nunc coelestem cibum fastidientes, carna- nunc coelestem cibum fastidientes, carna- lem appetebant. lem appetebant.

Litigabant autem « ad invicem, » non Litigabant autem « ad invicem, » non cum discipulis, vel Apostolis: quia illi cum discipulis, vel Apostolis: quia illi propter reverentiam Magistri aperte con- propter reverentiam Magistri aperte con- tradicere non audebant. Unde, Proverb. tradicere non audebant. Unde, Proverb. vi, 14, dicitur de apostata: Pravo corde vi, 14, dicitur de apostata: Pravo corde machinatur malum, et omni tempore machinatur malum, et omni tempore jurgia seminat. De discipulis autem di- jurgia seminat. De discipulis autem di- citur, Isa. L, 4: Erigit mane, mane erigit citur, Isa. L, 4: Erigit mane, mane erigit mihi aurem, ut audiam quasi magistrum. mihi aurem, ut audiam quasi magistrum. II ad Timoth. 11, 14: Noli contendere II ad Timoth. 11, 14: Noli contendere verbis ad nihilum enim utile est, nisi verbis ad nihilum enim utile est, nisi ad subversionem audientium. Protervus ad subversionem audientium. Protervus enim et non discipulus est, qui contradi- enim et non discipulus est, qui contradi- cit. Osee, Iv, 4 et 5 Populus tuus sicut cit. Osee, Iv, 4 et 5 Populus tuus sicut hi qui contradicunt sacerdoti: et corrues hi qui contradicunt sacerdoti: et corrues hodie, et corruet tecum Propheta. II ad hodie, et corruet tecum Propheta. II ad Timoth. 11, 24: Servum Domini non Timoth. 11, 24: Servum Domini non oportet litigare. oportet litigare.

« Dicentes. » Ecce de quo litigabant. « Dicentes. » Ecce de quo litigabant.

« Quomodo potest hic, etc. » « Quomodo potest hic, etc. »

Non quærunt modum : quia omnem Non quærunt modum : quia omnem modum sermonis illius reputant impossi- modum sermonis illius reputant impossi- bilem, non attendentes quod dicitur, bilem, non attendentes quod dicitur, Genes. xvi, 14 Numquid Deo quid- Genes. xvi, 14 Numquid Deo quid- quam est difficile ? Luc. 1, 37: Non erit quam est difficile ? Luc. 1, 37: Non erit impossibile apud Deum omne verbum. impossibile apud Deum omne verbum.

« Quomodo potest hic nobis carnem « Quomodo potest hic nobis carnem suam dare ad manducandum? » Quia suam dare ad manducandum? » Quia

271 271

carnalibus cogitationibus pleni, argu- carnalibus cogitationibus pleni, argu- mentabantur quod si carnem dat de se, mentabantur quod si carnem dat de se, carnem abscindere oportet, et sic mori- carnem abscindere oportet, et sic mori- tur et si moritur, dare non potest: quia tur et si moritur, dare non potest: quia mortuus nihil dat. mortuus nihil dat.

Adhuc, Humana caro non est munda Adhuc, Humana caro non est munda vel licita ad sumendum et quod non vel licita ad sumendum et quod non congruit in cibum sumere, congruit in cibum sumere, dare non pot- dare non pot- erat. erat.

Adhuc autem, Pauca sunt animalia Adhuc autem, Pauca sunt animalia quæ suæ speciei carnibus vescuntur. Ergo quæ suæ speciei carnibus vescuntur. Ergo innaturale est, quod nobis carnem suam innaturale est, quod nobis carnem suam det ad manducandum. det ad manducandum.

Adhuc, Inter feralia vitia ponitur a Adhuc, Inter feralia vitia ponitur a Philosophis carnes humanas comedere. Philosophis carnes humanas comedere. Ergo inhumanum est, quod det nobis Ergo inhumanum est, quod det nobis carnem suam ad manducandum. Istæ carnem suam ad manducandum. Istæ carnales rationes inter eos causam de- carnales rationes inter eos causam de- derunt litigio. I ad Corinth. 11, 14 : Ani- derunt litigio. I ad Corinth. 11, 14 : Ani- malis homo non percipit ea quæ sunt malis homo non percipit ea quæ sunt Spiritus Dei. Spiritus Dei.

« Dixit ergo eis Jesus: Amen, amen « Dixit ergo eis Jesus: Amen, amen dico vobis, nisi manducaveritis car- dico vobis, nisi manducaveritis car- nem Filii hominis, et biberitis ejus nem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in sanguinem, non habebitis vitam in

vobis. » vobis. »

Contra litigium, sapientiæ opponit re- Contra litigium, sapientiæ opponit re- sponsum. sponsum.

Dividitur autem ista pars in duas par- Dividitur autem ista pars in duas par- tes in quarum prima plene ostendit tes in quarum prima plene ostendit effectum panis, quem prius dixit esse in effectum panis, quem prius dixit esse in seipso in secunda, ostendit quod manna, seipso in secunda, ostendit quod manna, quod fuit hujus panis figura, deficiebat quod fuit hujus panis figura, deficiebat ab eodem effectu, qui est in isto pane. ab eodem effectu, qui est in isto pane.

In primo tria dicit: in quorum primo In primo tria dicit: in quorum primo confirmat quæ dixerat: in secundo, ve- confirmat quæ dixerat: in secundo, ve- ritatis dicti sui causam convenientem as- ritatis dicti sui causam convenientem as- signatin tertio autem inducit causam signatin tertio autem inducit causam causæ, qua totum sermonem pro- causæ, qua totum sermonem pro- bat. bat.

In prima autem in qua confirmat quæ In prima autem in qua confirmat quæ dixerat, quatuor facit, scilicet, confirmat dixerat, quatuor facit, scilicet, confirmat per negationem, conséquentiam sermonis per negationem, conséquentiam sermonis manifestat per affirmationem, propositum manifestat per affirmationem, propositum concludit per vitam quæ ex vivifico suo concludit per vitam quæ ex vivifico suo

54 54

272 272

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est corpore, potentiam ad vitæ resurre- est corpore, potentiam ad vitæ resurre- ctionem talibus inesse declarat. ctionem talibus inesse declarat.

Dicit ergo «Amen, amen dico vobis, » Dicit ergo «Amen, amen dico vobis, » hoc est Vere, vere dico vobis, quia et hoc est Vere, vere dico vobis, quia et veritate præfigurationis, et veritate divi- veritate præfigurationis, et veritate divi- na signo. Præfigurabat enim in lege, na signo. Præfigurabat enim in lege, cibans eos signo hujus panis, per totum cibans eos signo hujus panis, per totum exsilii eorum tempus, quo ad patriam exsilii eorum tempus, quo ad patriam tendebant. Quod figurabat, quod cibo tendebant. Quod figurabat, quod cibo panis Eucharistiæ cibandi essent per panis Eucharistiæ cibandi essent per tempus hujus exsilii, quo ad patriam cœ- tempus hujus exsilii, quo ad patriam cœ- lestem tendimus. Veritate autem divina lestem tendimus. Veritate autem divina dicit quia ipse est unigenitus, qui est dicit quia ipse est unigenitus, qui est in sinu Patris 1, cujus omnia verba cum in sinu Patris 1, cujus omnia verba cum reverentia sunt accipienda. reverentia sunt accipienda.

« Nisi manducaveritis, » « Nisi manducaveritis, »

Hoc est, si non manducaveritis << car- Hoc est, si non manducaveritis << car- nem Filii hominis, » quia quod carnem nem Filii hominis, » quia quod carnem habet manducabilem in sacramento, hoc habet manducabilem in sacramento, hoc est, in hoc quod est Filius hominis : «< et est, in hoc quod est Filius hominis : «< et nisi biberitis ejus sanguinem. » Hæc est nisi biberitis ejus sanguinem. » Hæc est consequentia. Et fundatur in hoc, quod consequentia. Et fundatur in hoc, quod non est nisi unum vitæ principium, quo non est nisi unum vitæ principium, quo ea quæ unius generis sunt vivificantur. ea quæ unius generis sunt vivificantur. Secunda autem propositio est, quod Secunda autem propositio est, quod oportet principium vitæ et conforme et oportet principium vitæ et conforme et connaturale esse his qui vivificantur. connaturale esse his qui vivificantur. Tertia propositio est, quod oportet uniri Tertia propositio est, quod oportet uniri vitæ principio, omnes qui participant vitæ principio, omnes qui participant vitam ipsius. Cum ergo Filius Dei, qui vitam ipsius. Cum ergo Filius Dei, qui vitam habet in semetipso, sit vitæ prin- vitam habet in semetipso, sit vitæ prin- cipium per carnem assumptam fit con- cipium per carnem assumptam fit con- naturalis nobis, nec sibi possumus uniri naturalis nobis, nec sibi possumus uniri nisi per carnis suæ manducationem, qua nisi per carnis suæ manducationem, qua sibi incorporamur: sequitur necessario sibi incorporamur: sequitur necessario quod, «nisi manducaveritis carnem Filii quod, «nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis, » quæ vita non habebitis vitam in vobis, » quæ vita non habetur in vobis, nisi principium non habetur in vobis, nisi principium vitæ sit in vobis. Hæc ergo est conse- vitæ sit in vobis. Hæc ergo est conse- quentia, et necessaria, et ideo compescit quentia, et necessaria, et ideo compescit litigantes. litigantes.

Dicit ergo «Nisi manducaveritis car- Dicit ergo «Nisi manducaveritis car- nem, » vivificam ad vitam gratiæ et nem, » vivificam ad vitam gratiæ et gloriæ, «Filii hominis, » qui ex homine gloriæ, «Filii hominis, » qui ex homine

1 Joan. 1, 18. 1 Joan. 1, 18.

habet carnem, et vitæ principium a Patre habet carnem, et vitæ principium a Patre coelesti. Exod. XII, 8: Et edent carnes coelesti. Exod. XII, 8: Et edent carnes nocte illa assas igni. Numer. nocte illa assas igni. Numer. XI, 18: XI, 18: Sanctificamini : cras enim comedetis Sanctificamini : cras enim comedetis carnes, hoc est, in futuro. Job, xxx1, 31 : carnes, hoc est, in futuro. Job, xxx1, 31 : Si non dixerunt viri tabernaculi mei: Si non dixerunt viri tabernaculi mei: Quis det de carnibus ejus, ut saturemur? Quis det de carnibus ejus, ut saturemur? Viri tabernaculi Christi, omnes sancti Viri tabernaculi Christi, omnes sancti Patriarchæ et Prophetæ fuerunt, qui Patriarchæ et Prophetæ fuerunt, qui omnes in spiritu saturitatem corporis omnes in spiritu saturitatem corporis Christi desiderabant. Christi desiderabant.

« Et biberitis ejus sanguinem. » Quia « Et biberitis ejus sanguinem. » Quia sicut carne accipitur vivificum restaura- sicut carne accipitur vivificum restaura- tivum spiritualis et divinæ vitæ in nobis tivum spiritualis et divinæ vitæ in nobis deperditæ, ita per sanguinem accipitur in- deperditæ, ita per sanguinem accipitur in- timorum aspersio, et emundatio contra timorum aspersio, et emundatio contra omnem fœditatem impedientem. Ad Hebr. omnem fœditatem impedientem. Ad Hebr. IX, 22 Sine sanguinis effusione non fit IX, 22 Sine sanguinis effusione non fit remissio. Exod. x11, 22: Aspergite ex eo, remissio. Exod. x11, 22: Aspergite ex eo, scilicet ex sanguine agni, superliminare, scilicet ex sanguine agni, superliminare, et utrumque postem, scilicet ostii. Osti- et utrumque postem, scilicet ostii. Osti- um autem quo tota vita volvitur, et um autem quo tota vita volvitur, et movetur ad introitum et exitum, est movetur ad introitum et exitum, est cor in quo duo postes sunt intellectus cor in quo duo postes sunt intellectus et affectus. Intellectus linitur fide sangui- et affectus. Intellectus linitur fide sangui- nis, affectus autem dilectione sanguinis nis, affectus autem dilectione sanguinis ejusdem. Ad Hebr. 1x, 12 : Per proprium ejusdem. Ad Hebr. 1x, 12 : Per proprium sanguinem introivit semel in sancta, sanguinem introivit semel in sancta, æterna redemptione inventa. æterna redemptione inventa.

«Non habebitis, » nec vos nec alii, «Non habebitis, » nec vos nec alii, « vitam, » hoc est, pignus vitæ gratiæ et « vitam, » hoc est, pignus vitæ gratiæ et gloriæ, « in vobis. » Causa hujus dicitur, gloriæ, « in vobis. » Causa hujus dicitur, Joan. 1, 4: In ipso vita erat. Et ideo qui Joan. 1, 4: In ipso vita erat. Et ideo qui in ipso non est, et in quo ipse non est, non in ipso non est, et in quo ipse non est, non habet vitam, per causam vitæ et pignus. habet vitam, per causam vitæ et pignus. Et ideo pignus vitæ vocatur Eucharistia Et ideo pignus vitæ vocatur Eucharistia a beato Gregorio. Joan. x, 10: Ego veni a beato Gregorio. Joan. x, 10: Ego veni ut vitam habeant, etc. Deuter. iv, 4: Vos ut vitam habeant, etc. Deuter. iv, 4: Vos qui adhæretis Domino Deo vestro, vivi- qui adhæretis Domino Deo vestro, vivi- tis universi. Adhæret autem Deo, qui tis universi. Adhæret autem Deo, qui Domino incorporatur. Domino incorporatur.

Quæritur autem hic, Utrum intelliga- Quæritur autem hic, Utrum intelliga- tur istud de spirituali manducatione, vel tur istud de spirituali manducatione, vel sacramentali? Si de spirituali : CONTRA sacramentali? Si de spirituali : CONTRA hoc videtur, quia parvuli spirituali man- hoc videtur, quia parvuli spirituali man- ducatione non manducant per fidem, et ducatione non manducant per fidem, et dilectionem cum virtutes non habeant dilectionem cum virtutes non habeant

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-54. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-54.

in usu, sed in munere, et tamen vitam in usu, sed in munere, et tamen vitam habent in semetipsis. Si autem de sacra- habent in semetipsis. Si autem de sacra- mentali intelligitur manducatione, tunc mentali intelligitur manducatione, tunc non videtur verum: quia multi sacra- non videtur verum: quia multi sacra- mentaliter non manducant : et tamen mentaliter non manducant : et tamen habent vitam in seipsis. habent vitam in seipsis.

Ad hoc non est difficile respondere. Ad hoc non est difficile respondere. Dicendum ergo est, quod spiritualis Dicendum ergo est, quod spiritualis manducatio est, per quam Christo incor- manducatio est, per quam Christo incor- poramur, et sacramentalis manducatio poramur, et sacramentalis manducatio non facit hoc nisi cum spirituali. Et sic non facit hoc nisi cum spirituali. Et sic dicit Apostolus, I ad Corinth. x, 3 et 4: dicit Apostolus, I ad Corinth. x, 3 et 4: Omnes, scilicet patres nostri eamdem Omnes, scilicet patres nostri eamdem escam spiritalem manducaverunt, et om- escam spiritalem manducaverunt, et om- nes eumdem potum spiritalem biberunt nes eumdem potum spiritalem biberunt (bibebant autem de spiritali, consequente (bibebant autem de spiritali, consequente eos petra petra autem erat Christus). eos petra petra autem erat Christus). Quod autem objicitur de parvulis, potest Quod autem objicitur de parvulis, potest dici, quod sicut parvuli habent fidem, et dici, quod sicut parvuli habent fidem, et dilectionem non in usu sed in munere : dilectionem non in usu sed in munere : ita habent etiam Christi incorporatione, ita habent etiam Christi incorporatione, et ita nihil sequitur inconveniens. et ita nihil sequitur inconveniens.

Si autem quæritur, Quare spiritualis Si autem quæritur, Quare spiritualis manducatio, dicitur manducatio, et per manducatio, dicitur manducatio, et per quas similitudines a corporali hoc nomen quas similitudines a corporali hoc nomen transfertur manducatione ? Dicendum, transfertur manducatione ? Dicendum, quod in corporali manducatione sunt sex quod in corporali manducatione sunt sex a quibus transfertur ad spiritualem man- a quibus transfertur ad spiritualem man- ducationem quorum primum est attri- ducationem quorum primum est attri- tio cibi quod natura ideo facit quod tio cibi quod natura ideo facit quod unumquodque a qualibet minima parte unumquodque a qualibet minima parte sugi possit id quod est conveniens in sugi possit id quod est conveniens in cibo. Secundum est deglutitio, tertium cibo. Secundum est deglutitio, tertium est digestio, quartum est puri suctio, est digestio, quartum est puri suctio, quintum est ad membra delatio, et sex- quintum est ad membra delatio, et sex- tum est unio qua unitur membris et de tum est unio qua unitur membris et de corpore efficitur. corpore efficitur.

Attritio autem est frequens reditio Attritio autem est frequens reditio mandibularum et oris super idem: cui mandibularum et oris super idem: cui respondet in spirituali manducatione respondet in spirituali manducatione frequens reditus mentis et rationis super frequens reditus mentis et rationis super cibum spiritualem : ut bene dijudicetur, cibum spiritualem : ut bene dijudicetur, quid, a quo, et in quo affectu, et prop- quid, a quo, et in quo affectu, et prop- ter quid accipitur. I ad Corinth. xi, 29: ter quid accipitur. I ad Corinth. xi, 29: Judicium sibi manducat et bibit, non di- Judicium sibi manducat et bibit, non di- judicans corpus Domini. Et, ibidem, judicans corpus Domini. Et, ibidem,

. 28 Probet autem seipsum homo, et . 28 Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat, et de calice bibat. sic de pane illo edat, et de calice bibat. Deglutitio autem est in sumptione Deglutitio autem est in sumptione

XXIV XXIV

273 273

cibi ita quod cibus sit in manducante. cibi ita quod cibus sit in manducante. Et sic in spirituali manducatione caven- Et sic in spirituali manducatione caven- dum est, ne manducans extra cibum re- dum est, ne manducans extra cibum re- maneat per infidelitatem vel dissensum, maneat per infidelitatem vel dissensum, nec quod cibus remaneat extra ipsum nec quod cibus remaneat extra ipsum per gratiæ privationem. Joan. vi, 57: per gratiæ privationem. Joan. vi, 57: Qui manducat meam carnem, et bibit Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego meum sanguinem, in me manet, et ego in illo. in illo.

Digestio autem quæ est separatio puri Digestio autem quæ est separatio puri ab impuro, tota refertur ad comedentem, ab impuro, tota refertur ad comedentem, quia in cibo isto nihil est impurum. Sed quia in cibo isto nihil est impurum. Sed impurum aliquando etiam in comedente impurum aliquando etiam in comedente impedit nutrimentum, et tunc oportet impedit nutrimentum, et tunc oportet quod humor malus digeratur et ejiciatur. quod humor malus digeratur et ejiciatur. Jerem. xv, 19: Si separaveris pretiosum Jerem. xv, 19: Si separaveris pretiosum a vili, quasi os meum eris. a vili, quasi os meum eris.

De suctione autem qua interius per De suctione autem qua interius per venas nutrimentum sugitur maxime est venas nutrimentum sugitur maxime est attendendum quia illa perficitur deside- attendendum quia illa perficitur deside- rio incorporandi in Christo, quo deside- rio incorporandi in Christo, quo deside- rio ipsum in nos trahamus, et nos in ip- rio ipsum in nos trahamus, et nos in ip- sum. Isa. LXVI, 12 Ecce ego declinabo sum. Isa. LXVI, 12 Ecce ego declinabo super eam quasi fluvium pacis, et quasi super eam quasi fluvium pacis, et quasi torrentem inundantem gloriam gentium, torrentem inundantem gloriam gentium, quam sugetis. Et, ibidem, y. 11: Ut su- quam sugetis. Et, ibidem, y. 11: Ut su- gatis et repleamini ab ubere consolatio- gatis et repleamini ab ubere consolatio- nis ejus, ut mulgeatis et deliciis affluatis nis ejus, ut mulgeatis et deliciis affluatis ab omnimoda gloria ejus. ab omnimoda gloria ejus.

Delatio autem ad membra spiritualiter Delatio autem ad membra spiritualiter perficitur, quando cibus iste singulis perficitur, quando cibus iste singulis virtutibus cordis immittitur: ut in ra- virtutibus cordis immittitur: ut in ra- tione sit claritas lucis, in voluntate tione sit claritas lucis, in voluntate fervor dilectionis, in memoria conser- fervor dilectionis, in memoria conser- vatio meditationis absque oblivione, vatio meditationis absque oblivione, in concupiscibili desiderium boni, in in concupiscibili desiderium boni, in irascibili dedignatio peccati, insensi- irascibili dedignatio peccati, insensi- bili imaginatio exempli, in tota anima bili imaginatio exempli, in tota anima dulcedo spiritualis cibi. Sapient. vII, dulcedo spiritualis cibi. Sapient. vII, 27 Per nationes in animas sanctas 27 Per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et Prophetas se transfert, amicos Dei et Prophetas constituit. Sic in omnibus interioribus constituit. Sic in omnibus interioribus suis infusus fuit, qui dixit, Psal. suis infusus fuit, qui dixit, Psal. 6 Sicut adipe et pinguedine re- 6 Sicut adipe et pinguedine re- pleatur anima mea, et labiis exsultatio- pleatur anima mea, et labiis exsultatio- nis laudabit os meum. Isa. Lv, 2: Audite, nis laudabit os meum. Isa. Lv, 2: Audite, audientes me et comedite bonum, et de- audientes me et comedite bonum, et de- lectabitur in crassitudine anima vestra. lectabitur in crassitudine anima vestra. Unio autem perficitur in hoc quod Unio autem perficitur in hoc quod

LXII, LXII,

18 18

74 74

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Christo unimur, et spiritu ejus vivifica- Christo unimur, et spiritu ejus vivifica- mur quia iste cibus non mutatur in nos, mur quia iste cibus non mutatur in nos, sed nos in ipsum, et meliores efficimur. sed nos in ipsum, et meliores efficimur. Joan. XVII, 23: Ego in eis, et tu in me, Joan. XVII, 23: Ego in eis, et tu in me, ut sint consummati in unum. I ad Co- ut sint consummati in unum. I ad Co- rinth. vi, 17: Qui adhæret Domino, unus rinth. vi, 17: Qui adhæret Domino, unus spiritus est. Sic per cibum sacramenti spiritus est. Sic per cibum sacramenti etiam nos etiam nos nova efficimur conspersio. nova efficimur conspersio. I ad Corinth. v, 7 Ut sitis nova con- I ad Corinth. v, 7 Ut sitis nova con- spersio, sicut estis azymi. spersio, sicut estis azymi.

Sed tunc quæritur, Quare ad istam Sed tunc quæritur, Quare ad istam manducationem oportuit addere de spiri- manducationem oportuit addere de spiri- tuali potu? Ad hoc dicendum, quod cibus tuali potu? Ad hoc dicendum, quod cibus sine potu esse non potest. Quinque enim sine potu esse non potest. Quinque enim facit potus conveniens in corpore, sine facit potus conveniens in corpore, sine quibus non perficitur cibi operatio. Hæc quibus non perficitur cibi operatio. Hæc autem quinque sunt: quia lavat sordida autem quinque sunt: quia lavat sordida ne cum cibo commisceantur. Secundum, ne cum cibo commisceantur. Secundum, quia exstinguit incensa. Tertium, quia quia exstinguit incensa. Tertium, quia humectat arida ut cibo præparentur. humectat arida ut cibo præparentur. Quartum est, quia lubricat aspera ut per Quartum est, quia lubricat aspera ut per ea cibus moveatur. Quintum est, quod ea cibus moveatur. Quintum est, quod subtiliat grossa in cibo et membris ut fa- subtiliat grossa in cibo et membris ut fa- cile penetrent et penetrentur. cile penetrent et penetrentur.

Hæc autem quinque sanguini Christi Hæc autem quinque sanguini Christi spiritualiter conveniunt. Hic enim lavat spiritualiter conveniunt. Hic enim lavat omnia sordida, per hoc quod est sanguis omnia sordida, per hoc quod est sanguis expiationis. Apocal. VII, 14: Laverunt sto- expiationis. Apocal. VII, 14: Laverunt sto- las suas in sanguine Agni. Exstinguit in- las suas in sanguine Agni. Exstinguit in- censa, per hoc quod est sanguis redemp- censa, per hoc quod est sanguis redemp- tionis, redimens nos a peccati incendiis tionis, redimens nos a peccati incendiis et concupiscentiæ. Ad Hebr. x11, 24: et concupiscentiæ. Ad Hebr. x11, 24: Accessistis... ad sanguinis aspersionem, Accessistis... ad sanguinis aspersionem, melius loquentem quam Abel. Quia san- melius loquentem quam Abel. Quia san- guis Abel clamavit vindictam : Christi guis Abel clamavit vindictam : Christi autem sanguis clamat redemptionem et autem sanguis clamat redemptionem et remissionem. Hic est qui humectat arida, remissionem. Hic est qui humectat arida, per hoc quod est sanguis pietatis. Quia per hoc quod est sanguis pietatis. Quia omni pietate major fuit quod sic sangui- omni pietate major fuit quod sic sangui- nem suum non tantum fudit pro nobis : nem suum non tantum fudit pro nobis : sed etiam infundit nobis. Sic enim omne sed etiam infundit nobis. Sic enim omne cor ad pietatem deducitur, et ariditatem cor ad pietatem deducitur, et ariditatem amittit. Sicut dicitur, Luc. XXII, 44, quod amittit. Sicut dicitur, Luc. XXII, 44, quod factus est sudor ejus sicut guttæ sangui- factus est sudor ejus sicut guttæ sangui- nis decurrentis in terram: ut scilicet cor nis decurrentis in terram: ut scilicet cor tuum terrenum currere faciat. Lubricat au- tuum terrenum currere faciat. Lubricat au- tem aspera tem aspera et ad lenitatem adducit, per hoc et ad lenitatem adducit, per hoc quod est sanguis Agni mansueti. I Petri, quod est sanguis Agni mansueti. I Petri, t, 18 et 19: Non corruptibilibus auro vel t, 18 et 19: Non corruptibilibus auro vel

argento redempti estis de vana vestra con- argento redempti estis de vana vestra con- versatione paternæ traditionis, sed pre- versatione paternæ traditionis, sed pre- tioso sanguine quasi Agni immaculati tioso sanguine quasi Agni immaculati Christi. Subtiliat autem grossa, per hoc Christi. Subtiliat autem grossa, per hoc quod est sanguis sacramenti. Sic enim quod est sanguis sacramenti. Sic enim inducit ad subtilitatem intelligentiæ spi- inducit ad subtilitatem intelligentiæ spi- ritualis. Et sic vocatur sanguis testamen- ritualis. Et sic vocatur sanguis testamen- ti, quo spiritualia confirmantur. Zachar. ti, quo spiritualia confirmantur. Zachar. 1x, 11: Tu quoque in sanguine testamenti 1x, 11: Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua. non est aqua.

Hac ergo de causa tangit de potu san- Hac ergo de causa tangit de potu san- guinis. guinis.

« Qui manducat meam carnem, et « Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, habet vitam bibit meum sanguinem, habet vitam æternam et ego resuscitabo eum in æternam et ego resuscitabo eum in novissimo die. >> novissimo die. >>

Hoc quod hic dicit vim conclusionis Hoc quod hic dicit vim conclusionis habet. Infertur enim si destruatur con- habet. Infertur enim si destruatur con- sequens antecedentis consequentiæ sic: sequens antecedentis consequentiæ sic: Si non manducaveritis carnem Filii ho- Si non manducaveritis carnem Filii ho- minis, non habebitis vitam in vobis. minis, non habebitis vitam in vobis. Ergo si vitam habetis in vobis, mandu- Ergo si vitam habetis in vobis, mandu- cabitis carnem Filii hominis. Et quia cabitis carnem Filii hominis. Et quia causa immediata est carnis manducatio, causa immediata est carnis manducatio, tunc convertitur propositio, quod si tunc convertitur propositio, quod si manducabitis carnem, habebitis vitam. manducabitis carnem, habebitis vitam. Non enim ponit hic aliquam consequen- Non enim ponit hic aliquam consequen- tiam, nisi eam quæ est causæ ad effe- tiam, nisi eam quæ est causæ ad effe- ctum et e converso. ctum et e converso.

Et hoc est ergo quod dicit : « Qui Et hoc est ergo quod dicit : « Qui manducat meam carnem, » quæ pignus manducat meam carnem, » quæ pignus est vitæ et principium, quia in carne est. est vitæ et principium, quia in carne est. deitas quæ vivificat. Exod. xu, 9 et 10: deitas quæ vivificat. Exod. xu, 9 et 10: Caput cum pedibus ejus et intestinis vo- Caput cum pedibus ejus et intestinis vo- rabitis... et si quid residuum fuerit, rabitis... et si quid residuum fuerit, comburetis igni. comburetis igni.

« Et bibit, » spirituali potu, « meum « Et bibit, » spirituali potu, « meum sanguinem. » Cantic. v, 1: Comedite, sanguinem. » Cantic. v, 1: Comedite, amici, et bibite : et inebriamini, cha- amici, et bibite : et inebriamini, cha- rissimi. Matth. xx, 22: Potestis bibere rissimi. Matth. xx, 22: Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum? I ad calicem quem ego bibiturus sum? I ad Corinth. xi, 28: Probet autem seipsum Corinth. xi, 28: Probet autem seipsum homo, etc. homo, etc.

« Habet vitam æternam, » quia habet « Habet vitam æternam, » quia habet

55 55

М М

B B

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-55, 56, 57. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-55, 56, 57.

principium vivificans in æternum. Hic principium vivificans in æternum. Hic est fructus ligni vitæ in medio peradisi, est fructus ligni vitæ in medio peradisi, hoc est, in medio Ecclesiæ 1. Proverb. hoc est, in medio Ecclesiæ 1. Proverb. III, 18 Lignum vitæ est his qui appre- III, 18 Lignum vitæ est his qui appre- henderint eam, et qui tenuerit eam bea- henderint eam, et qui tenuerit eam bea- tus. Apocal. 11, 7: Vincenti dabo edere tus. Apocal. 11, 7: Vincenti dabo edere de ligno vitæ, quod est in paradiso Dei de ligno vitæ, quod est in paradiso Dei mei. mei.

« Et ego resuscitabo eum in novis- « Et ego resuscitabo eum in novis- simo die. »> simo die. »>

Quartum est in quo tangitur, quod ex Quartum est in quo tangitur, quod ex ipso habetur potentia ad vitæ resurre- ipso habetur potentia ad vitæ resurre- ctionen. Quia sicut Christus virtute in se ctionen. Quia sicut Christus virtute in se latentis divinitatis resurrexit, ita omnes latentis divinitatis resurrexit, ita omnes qui in Christo resurgunt, virtute illius qui in Christo resurgunt, virtute illius principii vivifici in se latentis resurgere principii vivifici in se latentis resurgere habent. Virtute enim illius et destruitur habent. Virtute enim illius et destruitur mors, et fit resurrectio. Apocal. xx, 6 : mors, et fit resurrectio. Apocal. xx, 6 : Beatus et sanctus, qui habet partem in Beatus et sanctus, qui habet partem in resurrectione prima : in his secunda resurrectione prima : in his secunda mors non potestatem habet. Et quamvis mors non potestatem habet. Et quamvis alii resurgant, non tamen resurgunt ad alii resurgant, non tamen resurgunt ad vitam, sed ad mortem. Psal. 1, 5 : Non vitam, sed ad mortem. Psal. 1, 5 : Non resurgent impii in judicio, etc. II Ma- resurgent impii in judicio, etc. II Ma- chab. vII, 14 : Potius est ab hominibus chab. vII, 14 : Potius est ab hominibus morti datos spem exspectare a Deo, ite- morti datos spem exspectare a Deo, ite- rum ab ipso resuscitandos tibi enim rum ab ipso resuscitandos tibi enim resurrectio ad vitam non erit. resurrectio ad vitam non erit.

« Caro enim mea vere est cibus, et « Caro enim mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. sanguis meus vere est potus.

275 275

accepit facere in prima causa, quæ fecit accepit facere in prima causa, quæ fecit ipsum esse cibum. Hoc autem est vege- ipsum esse cibum. Hoc autem est vege- tare ad vitam. Sed hæc est vita veris- tare ad vitam. Sed hæc est vita veris- sima quæ primæ vitæ est simillima : et sima quæ primæ vitæ est simillima : et hæc est vita gratiæ et gloriæ. Et ideo ve- hæc est vita gratiæ et gloriæ. Et ideo ve- rissime cibus iste vegetat ad vitam divi- rissime cibus iste vegetat ad vitam divi- nam quæ est gratiæ et gloriæ. Hic enim nam quæ est gratiæ et gloriæ. Hic enim cibus maxime habet rationem ciborum, cibus maxime habet rationem ciborum, eo quod nihil est in ipso impurum. eo quod nihil est in ipso impurum.

» »

« Et, » similiter dicit, « sanguis « Et, » similiter dicit, « sanguis meus, » totus purus, « vere est potus. meus, » totus purus, « vere est potus. Isa. xxv, 6 Faciet Dominus exercituum Isa. xxv, 6 Faciet Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium omnibus populis in monte hoc convivium pinguium, convivium vindemiæ, pin- pinguium, convivium vindemiæ, pin- guium medullatorum vindemiæ defæ- guium medullatorum vindemiæ defæ- catæ. Et ideo vere cibus est, et potus : catæ. Et ideo vere cibus est, et potus : quia nihil habet admixtum de contrario. quia nihil habet admixtum de contrario.

Ex quo sic est quod iste cibus trans- Ex quo sic est quod iste cibus trans- mutat ad se eum qui sumit illum, tunc mutat ad se eum qui sumit illum, tunc consequenter, consequenter,

« Qui manducat meam carnem, » « Qui manducat meam carnem, »

Ut spiritualem cibum. Matth. XXVI, Ut spiritualem cibum. Matth. XXVI,

: :

26 Accipite et comedite: hoc est corpus 26 Accipite et comedite: hoc est corpus meum. Psal. XXII, 5: Parasti in con- meum. Psal. XXII, 5: Parasti in con- spectu meo mensam adversus eos qui tri- spectu meo mensam adversus eos qui tri- bulant me. bulant me.

« Et bibit meum sanguinem, » ut spi- « Et bibit meum sanguinem, » ut spi- ritualem potum. Matth. xxvi, 28: Hic ritualem potum. Matth. xxvi, 28: Hic est enim sanguis meus novi testamenti, est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur. Cantic. vi, qui pro multis effundetur. Cantic. vi, 9 Dignum dilecto meo ad polandum, 9 Dignum dilecto meo ad polandum, labiisque et dentibus illius ad ruminan- labiisque et dentibus illius ad ruminan- dum. dum.

Qui manducat meam carnem, et Qui manducat meam carnem, et Hic ergo talis « in me manet, » per Hic ergo talis « in me manet, » per bibit meum sanguinem, in me manet, incorporationem fidei, et devotionis, et bibit meum sanguinem, in me manet, incorporationem fidei, et devotionis, et et ego in illo. >> et ego in illo. >>

Hic tangit dictorum veram causam. Hic tangit dictorum veram causam. Dicit autem duo, scilicet, quod caro Dicit autem duo, scilicet, quod caro Christi est vitæ cibus, et quod per carnis Christi est vitæ cibus, et quod per carnis suæ manducationem homo manet in suæ manducationem homo manet in ipso, in quo est fons vitæ perpetuæ. ipso, in quo est fons vitæ perpetuæ. Dicitur ergo: Dicitur ergo: « Caro enim mea, » « Caro enim mea, » unita deitati, « vere est cibus. » Cibus unita deitati, « vere est cibus. » Cibus enim in veritate cibi, facit id quod cibus enim in veritate cibi, facit id quod cibus

1 Genes. II, 9, 1 Genes. II, 9,

charitatis, quibus fit spiritualis mandu- charitatis, quibus fit spiritualis mandu- catio et a spiritu meo vivificatur, et ve- catio et a spiritu meo vivificatur, et ve- getatur. Ad Ephes. iv, 13: Donec occur- getatur. Ad Ephes. iv, 13: Donec occur- ramus omnes... in virum perfectum, in ramus omnes... in virum perfectum, in mensuram ætatis plenitudinis Christi. mensuram ætatis plenitudinis Christi. I ad Corinth. XII, 27: Vos estis corpus I ad Corinth. XII, 27: Vos estis corpus Christi, et membra de membro. Christi, et membra de membro.

« Et ego in eo, » per gratiæ inhabita- « Et ego in eo, » per gratiæ inhabita- tionem, et sicut vitæ principium est in tionem, et sicut vitæ principium est in vivificatis. Joan. xiv, 23: Ad eum ve- vivificatis. Joan. xiv, 23: Ad eum ve-

58 58

276 276

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

niemus, etc. I Joannis, iv, 8: Deus cha- niemus, etc. I Joannis, iv, 8: Deus cha- ritas est, etc. Sacramentum enim Eu- ritas est, etc. Sacramentum enim Eu- charistiæ est sacramentum charitatis, et charistiæ est sacramentum charitatis, et unionis. unionis.

Hoc ergo est quod dicit. Hoc ergo est quod dicit.

« Sicut misit me vivens Pater, et « Sicut misit me vivens Pater, et ego vivo propter Patrem, et qui man- ego vivo propter Patrem, et qui man- ducat me, et ipse vivet propter me. » ducat me, et ipse vivet propter me. »

Hic tangit causam causæ quæ est prin- Hic tangit causam causæ quæ est prin- cipium et causa primæ vitæ, in qua stat cipium et causa primæ vitæ, in qua stat omnis intellectus, et nihil ultra quærit. omnis intellectus, et nihil ultra quærit. Et per illud tota solvitur lis Judæorum. Et per illud tota solvitur lis Judæorum. Est autem contextio ex tribus. Est autem contextio ex tribus.

Primum est quod dicit : « Sicut misit Primum est quod dicit : « Sicut misit me, » ad mundum vivificandum et sal- me, » ad mundum vivificandum et sal- vandum, «vivens Pater. » Sic enim vandum, «vivens Pater. » Sic enim misit quod vitæ omnis causa est in me- misit quod vitæ omnis causa est in me- ipso per ipsum. I ad Timoth. vi, 16 : Qui ipso per ipsum. I ad Timoth. vi, 16 : Qui solus habet immortalitatem. Apocal. iv, solus habet immortalitatem. Apocal. iv, 9 Et cum darent illa animalia glo- 9 Et cum darent illa animalia glo- riam, et honorem, et benedictionem se- riam, et honorem, et benedictionem se- denti super thronum, viventi in sæcula denti super thronum, viventi in sæcula sæculorum, etc. sæculorum, etc.

« Et ego vivo propter Patrem, » quia « Et ego vivo propter Patrem, » quia ab ipso habeo divinitatem, quæ est vitæ ab ipso habeo divinitatem, quæ est vitæ principium quia præpositio, propter, principium quia præpositio, propter, quæ ponitur hic, notat principium quod quæ ponitur hic, notat principium quod est in habitudine causæ efficientis vel est in habitudine causæ efficientis vel quasi efficientis, et non in habitudine quasi efficientis, et non in habitudine causæ finalis. Apocal. 1, 17 et 18: Ego causæ finalis. Apocal. 1, 17 et 18: Ego sum primus et novissimus, et vivus, et fui sum primus et novissimus, et vivus, et fui mortuus, et ecce sum vivens in sæcula mortuus, et ecce sum vivens in sæcula sæculorum, et habeo claves mortis et in- sæculorum, et habeo claves mortis et in- ferni. Ad Romanos, vi, 9: Christus re- ferni. Ad Romanos, vi, 9: Christus re- surgens ex mortuis jam non moritur. surgens ex mortuis jam non moritur.

« Et qui manducat me, » manduca- « Et qui manducat me, » manduca- tione spirituali, quæ dicta est: quia ille tione spirituali, quæ dicta est: quia ille mihi incorporatur et a spiritu meo vivi- mihi incorporatur et a spiritu meo vivi- ficatur. Non enim est aliquod membrum ficatur. Non enim est aliquod membrum Christi quod non vivat Spiritu Christi, Christi quod non vivat Spiritu Christi, ut dicit Augustinus. Joan. xi, 25: Ego ut dicit Augustinus. Joan. xi, 25: Ego sum resurrectio, et vita, etc. sum resurrectio, et vita, etc.

« Et ipse vivet propter me: » hic vita « Et ipse vivet propter me: » hic vita gratiæ, et in futuro vita gloriæ. Et præ- gratiæ, et in futuro vita gloriæ. Et præ- positio, propter, iterum denotat causam positio, propter, iterum denotat causam

efficientem. Ad Galat. 11, 20: Vivo au- efficientem. Ad Galat. 11, 20: Vivo au- tem, jam non ego: vivit vero in me Chri- tem, jam non ego: vivit vero in me Chri- stus. Quod autem nunc vivo in carne, in stus. Quod autem nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei, qui dilexit me, et tra- fide vivo Filii Dei, qui dilexit me, et tra- didit semetipsum pro me, ut scilicet me didit semetipsum pro me, ut scilicet me a morte liberaret et tradidit semetip- a morte liberaret et tradidit semetip- sum mihi, ut in me esset æternæ vitæ sum mihi, ut in me esset æternæ vitæ principium. Ad Coloss. III, 3 et 4 : Vita principium. Ad Coloss. III, 3 et 4 : Vita vostra est abscondita cum Christo in vostra est abscondita cum Christo in Deo. Cum Christus apparuerit, tunc et Deo. Cum Christus apparuerit, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria. Sa- vos apparebitis cum ipso in gloria. Sa- pient. v, 16 Justi in perpetuum pient. v, 16 Justi in perpetuum vivent, et apud Dominum est merces vivent, et apud Dominum est merces

eorum. eorum.

Hoc est ergo quod intendit. Hoc est ergo quod intendit.

« Hic est panis qui de coelo descen- « Hic est panis qui de coelo descen- dit. Non sicut manducaverunt patres dit. Non sicut manducaverunt patres vestri manna, et mortui sunt. Qui vestri manna, et mortui sunt. Qui manducat hunc panem, vivet in manducat hunc panem, vivet in

æternum. » æternum. »

Tangit hic distinctionem istius panis Tangit hic distinctionem istius panis ab antiqua hujus panis figura. ab antiqua hujus panis figura.

Dicit autem tria quæ perficiunt distin- Dicit autem tria quæ perficiunt distin- ctionem, scilicet, veram originem, cum ctionem, scilicet, veram originem, cum dicit «Hic est panis, » in quo et vera dicit «Hic est panis, » in quo et vera et pura est refectio, « qui de cœlo, » non et pura est refectio, « qui de cœlo, » non aereo, sed de cœlo Trinitatis, « descen- aereo, sed de cœlo Trinitatis, « descen- dit, » tamquam ab esse et loco perpetuæ dit, » tamquam ab esse et loco perpetuæ vitæ, ubi vita omnium est et nemo mo- vitæ, ubi vita omnium est et nemo mo- ritur. Osee, xiv, 8: Convertentur se- ritur. Osee, xiv, 8: Convertentur se- dentes in umbra ejus vivent tritico, et dentes in umbra ejus vivent tritico, et germinabunt quasi vinea: memoriale germinabunt quasi vinea: memoriale ejus sicut vinum Libani. Hic est adeps. ejus sicut vinum Libani. Hic est adeps. tritici in quo nihil est impurum, quo tritici in quo nihil est impurum, quo omnes illud participantes vivunt, et in omnes illud participantes vivunt, et in gaudio spiritus germinabunt, et in me- gaudio spiritus germinabunt, et in me- moria habent gaudium vini Libani, moria habent gaudium vini Libani, quod de monte candoris æterni exoritur. quod de monte candoris æterni exoritur. « Hic » ergo « panis » vivificus « de cœlo « Hic » ergo « panis » vivificus « de cœlo descendit » per carnis assumptionem vi- descendit » per carnis assumptionem vi- sibilis apparens factus est panis homi- sibilis apparens factus est panis homi- num, qui prius fuit panis Angelorum. num, qui prius fuit panis Angelorum.

« Non » autem descendit de colo « Non » autem descendit de colo aereo, neque est panis, « sicut patres aereo, neque est panis, « sicut patres vestri manna, » hoc est, panem de coelo vestri manna, » hoc est, panem de coelo

51 51

60 60

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-59, 60, 61. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-59, 60, 61.

277 277

goga et in templo, quo omnes Judæi goga et in templo, quo omnes Judæi conveniunt, et in occulto locutus sum conveniunt, et in occulto locutus sum nihil. nihil.

aereo, « manducaverunt, » corporaliter aereo, « manducaverunt, » corporaliter manducantes, et sacramentum futuræ manducantes, et sacramentum futuræ significationis non intelligentes: sicut significationis non intelligentes: sicut nec vos in pane vobis exhibito spiritua- nec vos in pane vobis exhibito spiritua- lem intellectum habetis. Et ideo illi, lem intellectum habetis. Et ideo illi, patres vestri sunt non carne solum, sed patres vestri sunt non carne solum, sed etiam carnalis sensus et infidelitatis imi- etiam carnalis sensus et infidelitatis imi- tatione. De illis enim dicitur in Psalmo tatione. De illis enim dicitur in Psalmo LXXVII, 30: Adhuc escæ eorum erant in quasi antelucanum illumino omnibus, LXXVII, 30: Adhuc escæ eorum erant in quasi antelucanum illumino omnibus, ore ipsorum, etc. ore ipsorum, etc.

« Et mortui sunt » in deserto propter « Et mortui sunt » in deserto propter lites et murmurationes, quas moverunt lites et murmurationes, quas moverunt contra Dominum. Numer. xiv, 23: Non contra Dominum. Numer. xiv, 23: Non videbunt terram pro qua juravi patribus videbunt terram pro qua juravi patribus eorum nec quisquam ex illis qui de- eorum nec quisquam ex illis qui de- traxit mihi, intuebitur eam. Psal. xciv, traxit mihi, intuebitur eam. Psal. xciv, 11: Sicut juravi in ira mea, etc. Et hæc 11: Sicut juravi in ira mea, etc. Et hæc est causa admonitio (ex quo enim pro- est causa admonitio (ex quo enim pro- batum est quod per manducationem spi- batum est quod per manducationem spi- ritualem habetur æternæ vitæ princi- ritualem habetur æternæ vitæ princi- pium et pignus) quod caveant sibi ne pium et pignus) quod caveant sibi ne propter incredulitatem amittant, sicut illi propter incredulitatem amittant, sicut illi amiserunt. amiserunt.

« Qui manducat hunc panem, vivet « Qui manducat hunc panem, vivet

in æternum. » in æternum. »

« Qui autem manducat, » spirituali « Qui autem manducat, » spirituali manducatione, « hunc panem, » sub quo manducatione, « hunc panem, » sub quo corpus meum exhibeo, « vivet in æter- corpus meum exhibeo, « vivet in æter- num » nec umquam mori potest, ha- num » nec umquam mori potest, ha- bens vitæ principium in seipso, in me bens vitæ principium in seipso, in me (ut dicit Glossa) qui sum vita. Joan. xiv, (ut dicit Glossa) qui sum vita. Joan. xiv, 6 Ego sum via, et veritas, et vita. 6 Ego sum via, et veritas, et vita. Unde, Apocal. xix, 9: Beati qui ad cœ- Unde, Apocal. xix, 9: Beati qui ad cœ- nam nuptiarum Agni vocati sunt. nam nuptiarum Agni vocati sunt.

« Hæc dixit in synagoga docens, in « Hæc dixit in synagoga docens, in Capharnaum. » Capharnaum. »

Hic tangit locum doctrinæ, ostendens Hic tangit locum doctrinæ, ostendens quod solemnis erat locus, ubi multi quod solemnis erat locus, ubi multi erant sapientes, et contradicere non po- erant sapientes, et contradicere non po- tuerunt quamvis ante murmuraverint et tuerunt quamvis ante murmuraverint et litigaverint. litigaverint.

Unde dicit : « Hæc dixit in synagoga, » Unde dicit : « Hæc dixit in synagoga, » in qua locus publicus erat docendi. Joan. in qua locus publicus erat docendi. Joan. XVIII, 20 Ego semper docui in syna- XVIII, 20 Ego semper docui in syna-

« Docens. » Docere est quando causa « Docens. » Docere est quando causa assignatur eorum quæ dicuntur, ut au- assignatur eorum quæ dicuntur, ut au- diens cogatur assentire, Philosophus : diens cogatur assentire, Philosophus : « Signum et omnino scientis est, posse « Signum et omnino scientis est, posse docere. » Eccli. xxiv, 44: Doctrinam docere. » Eccli. xxiv, 44: Doctrinam

et enarrabo illam usque ad longinquum. et enarrabo illam usque ad longinquum.

" "

« In Capharnaum, quæ fuit civitas « In Capharnaum, quæ fuit civitas solemnis Galilææ : ne credatur in rure et solemnis Galilææ : ne credatur in rure et in occulto factum fuisse. Eccli. xxiv, 2: in occulto factum fuisse. Eccli. xxiv, 2: In Ecclesiis Altissimi aperiet os suum, In Ecclesiis Altissimi aperiet os suum, et in conspectu virtutis illius gloriabitur. et in conspectu virtutis illius gloriabitur. Psal. cvi, 32 Exaltent eum in Ecclesia Psal. cvi, 32 Exaltent eum in Ecclesia plebis, et in cathedra seniorum laudent plebis, et in cathedra seniorum laudent

eum. eum.

« Multi ergo audientes ex discipulis « Multi ergo audientes ex discipulis ejus, dixerunt: Durus est hic sermo, ejus, dixerunt: Durus est hic sermo, et quis potest eum audire ? » et quis potest eum audire ? »

Hic incipit pars quæ est de scandalo Hic incipit pars quæ est de scandalo discipulorum propter sermones auditos discipulorum propter sermones auditos et non intellectos. et non intellectos.

Et dividitur in partes duas : in qua- Et dividitur in partes duas : in qua- rum prima tangit discipulorum scanda- rum prima tangit discipulorum scanda- lum in secunda autem tangit discipulo- lum in secunda autem tangit discipulo- rum discretionem, per hoc quod quidam rum discretionem, per hoc quod quidam abierunt, quidam autem perstiterunt, abierunt, quidam autem perstiterunt, ibi, y. 67 « Ex hoc multi discipulo- ibi, y. 67 « Ex hoc multi discipulo- rum ejus, etc. » rum ejus, etc. »

Adhuc autem, in priori harum partium Adhuc autem, in priori harum partium sunt tria in primo ponitur discipulo- sunt tria in primo ponitur discipulo- rum scandalum in secundo, sedatio rum scandalum in secundo, sedatio scandali quantum debuit fieri : in tertio scandali quantum debuit fieri : in tertio autem, verbum Evangelistæ, in quo de- autem, verbum Evangelistæ, in quo de- prehenditur quod Christus virtuté suæ prehenditur quod Christus virtuté suæ deitatis hoc scandalum in discipulis de- deitatis hoc scandalum in discipulis de- prehendit, cum esset occultum. prehendit, cum esset occultum.

In primo horum duo dicuntur: quo- In primo horum duo dicuntur: quo- rum primum est quod etiam discipuli rum primum est quod etiam discipuli scandalizabantur: secundum autem de scandalizabantur: secundum autem de quo scandalizati sunt. quo scandalizati sunt.

Dicit ergo « Multi ergo audientes, » Dicit ergo « Multi ergo audientes, » et propter cæcitatem cordis non intelli- et propter cæcitatem cordis non intelli-

62 62

278 278

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gentes, ex discipulis ejus, » qui minus gentes, ex discipulis ejus, » qui minus scandalizari debuerunt. Luc. 11, 34 : scandalizari debuerunt. Luc. 11, 34 : Ecce positus est hic in ruinam, et in re- Ecce positus est hic in ruinam, et in re- surrectionem multorum in Israel, et in surrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur. signum cui contradicetur.

« Dixerunt » ergo scandalizati, hoc « Dixerunt » ergo scandalizati, hoc est, turbati « Durus est hic sermo, » hoc est, turbati « Durus est hic sermo, » hoc est, difficilis quia dicit quod non est est, difficilis quia dicit quod non est salus ad vitam sine carnis ejus manduca- salus ad vitam sine carnis ejus manduca- tione, cum inhumanum sit et ferinum tione, cum inhumanum sit et ferinum ejus carnes comedere. « Et quis potest ejus carnes comedere. « Et quis potest eum audire ? » ita quod fidem adhibeat eum audire ? » ita quod fidem adhibeat sermoni. Durum autem putabant ad in- sermoni. Durum autem putabant ad in- telligendum, inaudibile vero ad facien- telligendum, inaudibile vero ad facien- dum. dum.

In sermone enim illo quatuor esse ar- In sermone enim illo quatuor esse ar- bitrabantur, scilicet, inhumanum, feri- bitrabantur, scilicet, inhumanum, feri- num, impossibile, et non divinum. num, impossibile, et non divinum. Inhumanum quidem : quia abominatio- Inhumanum quidem : quia abominatio- nem generabat carnem humanam dare nem generabat carnem humanam dare ad manducandum. Ferinum quoque : ad manducandum. Ferinum quoque : quia hoc ferale est et nulli virtuti conso- quia hoc ferale est et nulli virtuti conso- num, lacerare carnes crudas suæ speciei num, lacerare carnes crudas suæ speciei et devorare illas, quod non faciunt nisi et devorare illas, quod non faciunt nisi ad furiam et caninam famem redacti ho- ad furiam et caninam famem redacti ho- mines sicut dicitur, Thren. IV, 10: mines sicut dicitur, Thren. IV, 10: Manus mulierum misericordium coxe- Manus mulierum misericordium coxe- runt filios suos (ad mensuram palmi): runt filios suos (ad mensuram palmi): facti sunt cibus earum, in contritione facti sunt cibus earum, in contritione filiæ populi mei. Falsum autem et im- filiæ populi mei. Falsum autem et im- possibile dicebant: quia non conside- possibile dicebant: quia non conside- rantes potentiam Dei, putabant quod rantes potentiam Dei, putabant quod abscissis carnibus et comestis, ipse vivus abscissis carnibus et comestis, ipse vivus remanere non posset, et sic dare non remanere non posset, et sic dare non posset carnes suas. Indivinum vero : posset carnes suas. Indivinum vero : quia Deus ipse dixerat, Genes. IX, 5 : quia Deus ipse dixerat, Genes. IX, 5 : Sanguinem animarum vestrarum requi- Sanguinem animarum vestrarum requi- ram de manu cunctarum bestiarum, et ram de manu cunctarum bestiarum, et de manu hominis. Et noluit etiam quod de manu hominis. Et noluit etiam quod sanguis biberetur 1. Et ideo, Deo, et ra- sanguis biberetur 1. Et ideo, Deo, et ra- tioni, et naturæ, putabant hunc sermo- tioni, et naturæ, putabant hunc sermo- nem esse contrarium. Et ideo dicebant nem esse contrarium. Et ideo dicebant durum, et inaudibile homini. durum, et inaudibile homini.

sum quia murmurarent de hoc disci- sum quia murmurarent de hoc disci- puli ejus. » puli ejus. »

Et habet quatuor partes: in quarum Et habet quatuor partes: in quarum prima ostendit Evangelista perfectionem prima ostendit Evangelista perfectionem ejus qui dixit sermonem in secunda, ejus qui dixit sermonem in secunda, hunc sermonem facit esse credibilem: in hunc sermonem facit esse credibilem: in tertia, sermonis dat quamdam explana- tertia, sermonis dat quamdam explana- tionem in quarta autem, inter audientes tionem in quarta autem, inter audientes facit discretionem. facit discretionem.

Dicit ergo « Sciens autem Jesus, » Dicit ergo « Sciens autem Jesus, » per virtutem divinitatis, quæ sola novit per virtutem divinitatis, quæ sola novit cogitationes et intentiones cordium. Ad cogitationes et intentiones cordium. Ad Hebr. 1v, 12 Discretor cogitationum, Hebr. 1v, 12 Discretor cogitationum, et intentionum cordis. Psal. xxx11, 15: et intentionum cordis. Psal. xxx11, 15: Qui finxit sigillatim corda eorum. Qui finxit sigillatim corda eorum.

« Apud semetipsum, » nullo nuntiante. « Apud semetipsum, » nullo nuntiante. Joan. 11, 25 Et quia opus ei non erat ut Joan. 11, 25 Et quia opus ei non erat ut quis testimonium perhiberet de homine : quis testimonium perhiberet de homine : ipse enim sciebat quid esset in homine. ipse enim sciebat quid esset in homine. « Quia murmurarent de hoc »> occulte « Quia murmurarent de hoc »> occulte discipuli. » Proverb. 1, 25: Despexistis discipuli. » Proverb. 1, 25: Despexistis omne consilium meum, et increpationes omne consilium meum, et increpationes meas neglexistis. meas neglexistis.

« «

« Dixit eis Hoc vos scandalizat? « Dixit eis Hoc vos scandalizat? Si ergo videritis Filium hominis Si ergo videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius? ascendentem ubi erat prius?

» »

Ecce secundum in quo duo facit : in- Ecce secundum in quo duo facit : in- firmitatem increpat, et sermonem omnem firmitatem increpat, et sermonem omnem facit credibilem. facit credibilem.

Dicit ergo «Hoc vos scandalizat? » Dicit ergo «Hoc vos scandalizat? » Interrogative, et est interrogatio nota Interrogative, et est interrogatio nota increpationis. Ac si diceret Erubescite increpationis. Ac si diceret Erubescite infirmitatem fidei vestræ, quibus tot se- infirmitatem fidei vestræ, quibus tot se- creta mystica disserui. Marc. IV, 34: creta mystica disserui. Marc. IV, 34: Seorsum autem discipulis suis disserebat Seorsum autem discipulis suis disserebat omnia. Quia per tot experimenta mira- omnia. Quia per tot experimenta mira- culorum potentiam meæ divinitatis culorum potentiam meæ divinitatis ostendi. Joan. 11, 11: Hoc fecit initium ostendi. Joan. 11, 11: Hoc fecit initium signorum Jesus in Cana Galilææ, et ma- signorum Jesus in Cana Galilææ, et ma- nifestavit gloriam suam, scilicet coram nifestavit gloriam suam, scilicet coram discipulis suis, quibus tot modis verita- discipulis suis, quibus tot modis verita-