IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-2, 3, 4. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-2, 3, 4.

et prævenerunt eos. Tanta enim erat avi- et prævenerunt eos. Tanta enim erat avi- ditas audiendi eum, et videndi deside- ditas audiendi eum, et videndi deside- rium quod obliti propriorum, ad eum rium quod obliti propriorum, ad eum undique conveniebant. Daniel. 111, 41: undique conveniebant. Daniel. 111, 41: Nunc sequimur te in toto corde : et time- Nunc sequimur te in toto corde : et time- mus te, et quærimus faciem tuam. Osee, mus te, et quærimus faciem tuam. Osee, V1, 3: Vivemus inconspectu ejus. Sciemus, V1, 3: Vivemus inconspectu ejus. Sciemus, sequemurque ut cognoscamus Domi- sequemurque ut cognoscamus Domi-

num. num.

« Multitudo magna, » « Multitudo magna, »

Ex diversis generibus, et locis. Qui- Ex diversis generibus, et locis. Qui- dam enim sequebantur ut verbo vitæ dam enim sequebantur ut verbo vitæ instruerentur. Joan. VI, 69: Verba vitæ instruerentur. Joan. VI, 69: Verba vitæ æternæ habes. Quidam ex curiositate, ut æternæ habes. Quidam ex curiositate, ut miracula visa admirarentur. Psal. XLV, 9: miracula visa admirarentur. Psal. XLV, 9: Venite, et videte opera Domini, quæ po- Venite, et videte opera Domini, quæ po- suit prodigia super terram. Tertii autem, suit prodigia super terram. Tertii autem, ut in se, vel amicis ab infirmitatibus cu- ut in se, vel amicis ab infirmitatibus cu- rarentur. Luc. IV, 40 Omnes qui habe- rarentur. Luc. IV, 40 Omnes qui habe- bant infirmos variis languoribus, duce- bant infirmos variis languoribus, duce- bant illos ad eum, scilicet JESUM: quia bant illos ad eum, scilicet JESUM: quia virtus de illo exibat, et sanabat om- virtus de illo exibat, et sanabat om- nes. Quarti, ut cum eo reficerentur, vel nes. Quarti, ut cum eo reficerentur, vel ubi invitatus fuit, vel ubi ex propriis ho- ubi invitatus fuit, vel ubi ex propriis ho- mines refecit. Joan. vi, 26: Quæritis me, mines refecit. Joan. vi, 26: Quæritis me, non quia vidistis signa, sed quia mandu- non quia vidistis signa, sed quia mandu- castis ex panibus. Quinti, ut insidiarentur castis ex panibus. Quinti, ut insidiarentur et caperent eum in sermone, vel facto, et et caperent eum in sermone, vel facto, et accusarent, sicut Pharisæi. Matth. xxn, accusarent, sicut Pharisæi. Matth. xxn, 16: Magister, scimus quia verax es, et 16: Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces. Ex diversis viam Dei in veritate doces. Ex diversis autem causis magna fuit multitudo, quæ autem causis magna fuit multitudo, quæ sequebatur. Significat autem multitudi- sequebatur. Significat autem multitudi- nem fidelium quæ sequitur Christum ad nem fidelium quæ sequitur Christum ad refectionem Eucharistiæ. Psal. c, 27: refectionem Eucharistiæ. Psal. c, 27: Omnia a te exspectant ut des illis Omnia a te exspectant ut des illis escam in tempore. escam in tempore.

Causa quare sequebantur, sequitur : Causa quare sequebantur, sequitur :

« Quia videbant signa quæ facie- « Quia videbant signa quæ facie- bat. » bat. »

Ex quibus quidam ad fidem ædifica- Ex quibus quidam ad fidem ædifica- bantur: quidam autem curiositatem bantur: quidam autem curiositatem pascebant quidam autem invidentes pascebant quidam autem invidentes

' Luc. vi, 19. ' Luc. vi, 19.

239 239

observabant. Joan. 1, 2 Nemo potest observabant. Joan. 1, 2 Nemo potest hæc signa facere quæ tu facis, etc. hæc signa facere quæ tu facis, etc.

« Super his qui infirmabantur. » Non « Super his qui infirmabantur. » Non enim inutiliter, et ex vanitate fecit si- enim inutiliter, et ex vanitate fecit si- gna sed necessitatibus, et utilitatibus gna sed necessitatibus, et utilitatibus hominum subvenientia sicut dicit Pe- hominum subvenientia sicut dicit Pe- trus Apostolus in Itinerario Clementis. trus Apostolus in Itinerario Clementis. Psal. CII, 3 : Qui propitiatur omnibus Psal. CII, 3 : Qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat omnes in- iniquitatibus tuis, qui sanat omnes in- firmitates tuas. Luc. ix, 11: Excepit firmitates tuas. Luc. ix, 11: Excepit eos, et loquebatur illis de regno Dei, et eos, et loquebatur illis de regno Dei, et eos qui cura indigebant curabat. Matth. eos qui cura indigebant curabat. Matth. XIV, 14 Et exiens vidit turbam multam, XIV, 14 Et exiens vidit turbam multam, et misertus est eis, et curavit languidos et misertus est eis, et curavit languidos

eorum. eorum.

« Abiit ergo in montem JESUS, » « Abiit ergo in montem JESUS, »

Quia desertum fuit montuosum. Et in Quia desertum fuit montuosum. Et in montem abiit, ut turbam oculis miseri- montem abiit, ut turbam oculis miseri- cordiæ undique confluentem videre pos- cordiæ undique confluentem videre pos- set, et ut etiam discipulos turbas adspi- set, et ut etiam discipulos turbas adspi- cere doceret. Et hic mons, eminentia est cere doceret. Et hic mons, eminentia est vitæ cum gradu dignitatis seu prælatio- vitæ cum gradu dignitatis seu prælatio- nis. Isa. XL, 9: Super montem excelsum nis. Isa. XL, 9: Super montem excelsum ascende, tu qui evangelizas Sion. Matth. ascende, tu qui evangelizas Sion. Matth. V, 1 Videns Jesus turbas, ascendit in V, 1 Videns Jesus turbas, ascendit in

montem. montem.

« Et ibi sedebat, » ut a quiescente doc- « Et ibi sedebat, » ut a quiescente doc- trina veritatis efflueret, « cum discipulis trina veritatis efflueret, « cum discipulis suis, » quos specialiter instruere intende- suis, » quos specialiter instruere intende- bat, ut per eos postea totus orbis instrue- bat, ut per eos postea totus orbis instrue- retur. Eccl. xxxvIII, 25: Sapientia scri- retur. Eccl. xxxvIII, 25: Sapientia scri- bæ in tempore vacuitatis. Osee, II, 14: bæ in tempore vacuitatis. Osee, II, 14: Ducam eam in solitudinem, etc. Et at- Ducam eam in solitudinem, etc. Et at- tende, quia quod alii Evangelistæ vocant tende, quia quod alii Evangelistæ vocant desertum, Joannes propter situm vocat desertum, Joannes propter situm vocat montem quia et desertum erat et mon- montem quia et desertum erat et mon- tuosum et sic difficilem recedendi et tuosum et sic difficilem recedendi et accedendi præbebat accessum et abces- accedendi præbebat accessum et abces-

sum. sum.

« Erat autem, etc. » « Erat autem, etc. »

Tangit temporis congruentiam: quia Tangit temporis congruentiam: quia in Pascha futura erat cœna, sacramen- in Pascha futura erat cœna, sacramen- tum Eucharistiæ significans : et ideo tum Eucharistiæ significans : et ideo

240 240

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

conveniens miraculum facere, ex quo conveniens miraculum facere, ex quo doctrina Eucharistiæ habet exordium, ut doctrina Eucharistiæ habet exordium, ut suo tempore cœnantes scirent quid in suo tempore cœnantes scirent quid in mysterio cœnæ significaretur. mysterio cœnæ significaretur.

Et hoc est quod dicit: Erat autem Et hoc est quod dicit: Erat autem proximum Pascha, » in quo multos opor- proximum Pascha, » in quo multos opor- tebat ascendere Jerosolymam, qui forte tebat ascendere Jerosolymam, qui forte ad Jesum confluebant ut cum eo ascen- ad Jesum confluebant ut cum eo ascen- derent. derent.

« Dies festus, » antonomastice: quia « Dies festus, » antonomastice: quia hoc festum majus fuit, «Judæorum. » hoc festum majus fuit, «Judæorum. » Exod. xII, 11 Est enim Phase (id est Exod. xII, 11 Est enim Phase (id est transitus) Domini. I ad Corinth. v, 7 et transitus) Domini. I ad Corinth. v, 7 et 8: Pascha nostrum immolatus est Chri- 8: Pascha nostrum immolatus est Chri- stus. Itaque epulemur, etc. stus. Itaque epulemur, etc.

« Cum sublevasset ergo oculos JE- « Cum sublevasset ergo oculos JE- Sus, et vidisset quia multitudo maxi- Sus, et vidisset quia multitudo maxi- ma venit ad eum. » ma venit ad eum. »

Hic tangitur necessitas miraculi ex Hic tangitur necessitas miraculi ex parte defectus sumptuum, qui aliunde parte defectus sumptuum, qui aliunde non suppetebant. non suppetebant.

Dicuntur autem hic quatuor. Primum Dicuntur autem hic quatuor. Primum est misericordiæ respectus in multitudi- est misericordiæ respectus in multitudi- nem secundum autem, interrogatio ad nem secundum autem, interrogatio ad Philippum propter instructionem: tertium Philippum propter instructionem: tertium autem, devotio Andreæ quod habet ex- autem, devotio Andreæ quod habet ex- hibentis ad refectionem: quartum autem, hibentis ad refectionem: quartum autem, signum imperfectionis fidei Andreæ, ad signum imperfectionis fidei Andreæ, ad tot et tantarum turbarum saturationem. tot et tantarum turbarum saturationem.

Dicit ergo: « Cum sublevasset ergo Dicit ergo: « Cum sublevasset ergo oculos Jesus: » oculos, inquam, miseri- oculos Jesus: » oculos, inquam, miseri- cordiæ suæ. Marc. v, 2: Misereor su- cordiæ suæ. Marc. v, 2: Misereor su- per turbam, quia ecce jam triduo sus- per turbam, quia ecce jam triduo sus- tinent me, nec habent quod manducent, etc. tinent me, nec habent quod manducent, etc. Joan. xvi, 1: Sublevatis oculis in cœ- Joan. xvi, 1: Sublevatis oculis in cœ- lum, dixit Pater, venit hora, clarifica lum, dixit Pater, venit hora, clarifica Filium tuum. Psal. cxxII, 1: Ad te le- Filium tuum. Psal. cxxII, 1: Ad te le- vavi oculos meos, qui habitas in cælis. vavi oculos meos, qui habitas in cælis.

« Et vidisset quia multitudo maxima « Et vidisset quia multitudo maxima venit ad eum. » venit ad eum. »

Quæ totius mundi significabat multitu- Quæ totius mundi significabat multitu- dinem ad Christum concurrentem. dinem ad Christum concurrentem. Matth. vi, 11 Multi ab Oriente et Occi- Matth. vi, 11 Multi ab Oriente et Occi-

dente venient, et recumbent cum Abra- dente venient, et recumbent cum Abra- ham et Isaac et Jacob, in regno cœlorum. ham et Isaac et Jacob, in regno cœlorum. Isa. XLIII, 5 et 6: Ab Oriente adducam Isa. XLIII, 5 et 6: Ab Oriente adducam semen tuum, et ab Occidente congregabo semen tuum, et ab Occidente congregabo te. Dicam Aquiloni: Da et Austro : te. Dicam Aquiloni: Da et Austro : Noli prohibere. Hoc enim est gaudium Noli prohibere. Hoc enim est gaudium et finis incarnationis et legationis ejus, et finis incarnationis et legationis ejus, ut omnes veniant ad eum. Matth. XI, ut omnes veniant ad eum. Matth. XI, 28 Venite ad me, omnes qui laboratis 28 Venite ad me, omnes qui laboratis et onerasti estis, et ego reficiam vos. et onerasti estis, et ego reficiam vos.

«< Dixit ad Philippum: Unde eme- «< Dixit ad Philippum: Unde eme- mus panes, ut manducent hi? mus panes, ut manducent hi?

Hoc autem dicebat tentans eum, Hoc autem dicebat tentans eum, ipse enim sciebat quid esse facturus. ipse enim sciebat quid esse facturus.

Respondit ei Philippus: Ducentorum Respondit ei Philippus: Ducentorum denariorum panes non sufficiunt eis, denariorum panes non sufficiunt eis, ut unusquisque modicum quid acci- ut unusquisque modicum quid acci- piat. » piat. »

Tangitur hic instructionis discipuli in- Tangitur hic instructionis discipuli in- terrogatio. terrogatio.

Et dicit tria instructoriam interroga- Et dicit tria instructoriam interroga- tionem, et interrogantis intentionem, et tionem, et interrogantis intentionem, et pusillæ fidei in discipulo instruendo re- pusillæ fidei in discipulo instruendo re- sponsionem. sponsionem.

Dicit ergo «Dixit ad Philippum. » Dicit ergo «Dixit ad Philippum. » Si quæratur quare Philippo potius fecit Si quæratur quare Philippo potius fecit interrogationem quam aliis? Duæ sunt interrogationem quam aliis? Duæ sunt cause. Una quidem Chrysostomi dicen- cause. Una quidem Chrysostomi dicen- tis, quia hic Apostolus rudior fuit, et tis, quia hic Apostolus rudior fuit, et magis indigens instructione quod patet, magis indigens instructione quod patet, infra, xiv, 8, ubi dixit sicut rudis: Do- infra, xiv, 8, ubi dixit sicut rudis: Do- mine, ostende nobis Patrem. Et hoc in mine, ostende nobis Patrem. Et hoc in antehabitis dictum est. Secunda causa antehabitis dictum est. Secunda causa est, quia Philippus de illis partibus fuit, est, quia Philippus de illis partibus fuit, ut dicunt, et magis de multitudine cura- ut dicunt, et magis de multitudine cura- vit. Sed hæc nulla causa esse probatur : vit. Sed hæc nulla causa esse probatur : quia et Petrus et Andreas de illis parti- quia et Petrus et Andreas de illis parti- bus fuerunt, et tamen ab illis nihil quæ- bus fuerunt, et tamen ab illis nihil quæ- situm fuit. situm fuit.

« Dixit ergo ad Philippum,» ut specia- « Dixit ergo ad Philippum,» ut specia- liter instrueret. Proverb. 1, 4: Ut detur liter instrueret. Proverb. 1, 4: Ut detur parvulis astutia, adolescenti scientia et parvulis astutia, adolescenti scientia et intellectus. Psal. cxvIII, 130: Declaratio intellectus. Psal. cxvIII, 130: Declaratio sermonum tuorum illuminat, et intelle. sermonum tuorum illuminat, et intelle. ctum dat parvulis. ctum dat parvulis.

« Unde ememus?» « Unde ememus?»

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-5,6. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-5,6.

Hoc est Unde suppetit facultas pre- Hoc est Unde suppetit facultas pre- tii, cum pauperes simus nihil haben- tii, cum pauperes simus nihil haben- tes ? tes ?

« Panes, » quia in pane est necessitas « Panes, » quia in pane est necessitas refectionis. Non enim superflua curavit refectionis. Non enim superflua curavit Dominus. Eccli. xxix, 28: Initium vitæ Dominus. Eccli. xxix, 28: Initium vitæ hominis aqua, et panis, et vestimentum, hominis aqua, et panis, et vestimentum, et domus protegens turpitudinem. 1 ad et domus protegens turpitudinem. 1 ad Timoth. vi, 8: Habentes alimenta et Timoth. vi, 8: Habentes alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. quibus tegamur, his contenti simus.

« Ut manducent hi? >> « Ut manducent hi? >>

Videtur autem contrarium esse ei quod Videtur autem contrarium esse ei quod hic dicitur, Matth. xiv, 15: Accesserunt hic dicitur, Matth. xiv, 15: Accesserunt ad eum discipuli ejus, dicentes: Deser- ad eum discipuli ejus, dicentes: Deser- tus est locus, et hora jam præteriit: di- tus est locus, et hora jam præteriit: di- mitte turbas, ut euntes in castella emant mitte turbas, ut euntes in castella emant sibi escas. Ergo discipuli dixerunt hoc sibi escas. Ergo discipuli dixerunt hoc Domino, et non ipsi Philippo. Ad hoc Domino, et non ipsi Philippo. Ad hoc respondet Augustinus dicens, quod utrum- respondet Augustinus dicens, quod utrum- que verum fuit. Sed prius dixerunt ea que verum fuit. Sed prius dixerunt ea quæ Matthæus dicit, discipuli Domino. quæ Matthæus dicit, discipuli Domino. Et tunc respondit quod ibi dicitur: Non Et tunc respondit quod ibi dicitur: Non habent necesse ire. Et illud: Date illis habent necesse ire. Et illud: Date illis vos manducare. Et tunc specialiter dixit vos manducare. Et tunc specialiter dixit Philippo hoc quod hic dicit. Chrysosto- Philippo hoc quod hic dicit. Chrysosto- mus tamen dicit, quod Dominus ex beni- mus tamen dicit, quod Dominus ex beni- gnitate sua sæpe pavit turbas, et quod gnitate sua sæpe pavit turbas, et quod aliud miraculum est istud, et aliud quod aliud miraculum est istud, et aliud quod refert Matthæus, quamvis in multis con- refert Matthæus, quamvis in multis con- cordent. Et tunc objectio nulla est. Dicit cordent. Et tunc objectio nulla est. Dicit ergo volens erigere Philippum ad divi- ergo volens erigere Philippum ad divi- nitatis potentiam, et ideo primo per nitatis potentiam, et ideo primo per quæstionem eum excitat, ut consideret quæstionem eum excitat, ut consideret quia ex pretio nulla emendi suppetebat quia ex pretio nulla emendi suppetebat facultas ipse enim tam potens fuit ut ex facultas ipse enim tam potens fuit ut ex quo vellet pasceret. quo vellet pasceret.

Et hoc est quod sequitur ex verbis Et hoc est quod sequitur ex verbis Evangelistæ: Evangelistæ:

« Hoc autem dicebat tentans eum. » « Hoc autem dicebat tentans eum. »

SED CONTRA hoc iterum objicitur, Jacobi, SED CONTRA hoc iterum objicitur, Jacobi, 1, 13: Nemo cum tentatur, dicat quoniam 1, 13: Nemo cum tentatur, dicat quoniam

Matth. xiv, 16. Matth. xiv, 16.

XXIV XXIV

241 241

a Deo tentatur Deus enim intentator a Deo tentatur Deus enim intentator malorum est, etc. malorum est, etc.

Sed ad hoc dicendum, quod duplex est Sed ad hoc dicendum, quod duplex est tentatio. Una est, quæ est impulsio ten- tentatio. Una est, quæ est impulsio ten- tatoris ad illicitum, et tentat utrum mo- tatoris ad illicitum, et tentat utrum mo- vere possit a bono, et inclinare ad casun. vere possit a bono, et inclinare ad casun. Et sic dicit Jacobus, 1, 14: Unusquisque Et sic dicit Jacobus, 1, 14: Unusquisque tentatur a concupiscentia sua abs- tentatur a concupiscentia sua abs- tractus et illectus. Et sic tentator est dia- tractus et illectus. Et sic tentator est dia- bolus, qui insidiando circumvolat, et bolus, qui insidiando circumvolat, et promittendo decipit, et suadendo blan- promittendo decipit, et suadendo blan- ditur, et opprimendo rapit, et minando ditur, et opprimendo rapit, et minando terret, et desperando frangit, ut dicit terret, et desperando frangit, ut dicit beatus Gregorius super Job. Habet au- beatus Gregorius super Job. Habet au- tem quasi instrumenta quibus hoc per- tem quasi instrumenta quibus hoc per- ficit concupiscentiam, et improbam vo- ficit concupiscentiam, et improbam vo- luntatem, et alia quibus in peccatum in- luntatem, et alia quibus in peccatum in- clinat hominem: sicut dicitur, Jacobi, 1, clinat hominem: sicut dicitur, Jacobi, 1, 14. Est autem alia tentatio experimenti 14. Est autem alia tentatio experimenti acceptio et hæc est duplex, scilicet, ho- acceptio et hæc est duplex, scilicet, ho- minis qui probat seipsum quid habeat in minis qui probat seipsum quid habeat in seipso. I ad Corinth. x1, 28: Probet au- seipso. I ad Corinth. x1, 28: Probet au- tem seipsum homo, et sic de pane illo tem seipsum homo, et sic de pane illo edat, et de calice bibat. Alia est tentatio edat, et de calice bibat. Alia est tentatio Dei, qua non Deus sibi experimentum Dei, qua non Deus sibi experimentum accipit: sed potius homini de se, vel de accipit: sed potius homini de se, vel de alio experimentum facit. Quia prodest ho- alio experimentum facit. Quia prodest ho- mini aliquando ut seipsum cognoscat, mini aliquando ut seipsum cognoscat, ut vel magis de se confidat, vel magis se ut vel magis de se confidat, vel magis se humiliet. Psal. xxv, 2: Proba me, Do- humiliet. Psal. xxv, 2: Proba me, Do- mine, et tenta me ure renes meos, et cor mine, et tenta me ure renes meos, et cor meum. Et, Psal. cxxxvIII, 24: Et vide meum. Et, Psal. cxxxvIII, 24: Et vide si via iniquitatis in me est, hoc est, fac si via iniquitatis in me est, hoc est, fac me videre, vel alios. Et sic tentavit Abra- me videre, vel alios. Et sic tentavit Abra- ham 2. Sicut etiam hic tentat Philippum ham 2. Sicut etiam hic tentat Philippum ut imbecillitatem fidei suæ cognoscat, et ut imbecillitatem fidei suæ cognoscat, et fidem omnipotentiæ Verbi accipiat. fidem omnipotentiæ Verbi accipiat.

Sic ergo dixit hoc « tentans eum. » Sic ergo dixit hoc « tentans eum. »

« Ipse, » Christus, ut Deus, « sciebat. » « Ipse, » Christus, ut Deus, « sciebat. » Et ideo non sibi, sed discipulo intendit Et ideo non sibi, sed discipulo intendit facere probationis experimentum. Genes. facere probationis experimentum. Genes. XLII, 15: Jam nunc experimentum vestri XLII, 15: Jam nunc experimentum vestri capiam. Sapient. 111, 5: Deus tentavit capiam. Sapient. 111, 5: Deus tentavit eos, et invenit illos dignos se. eos, et invenit illos dignos se.

« Quid esset facturus: » ex potentia « Quid esset facturus: » ex potentia suæ divinitatis sine pretio facultatum ter- suæ divinitatis sine pretio facultatum ter- renarum. Act. 111, 6: Argentum et aurum renarum. Act. 111, 6: Argentum et aurum

Cf. Genes. XXII, 1 et seq. Cf. Genes. XXII, 1 et seq.

16 16

242 242

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non est mihi, etc. Isa LV, 1: Venite, non est mihi, etc. Isa LV, 1: Venite, emite absque argento et absque ulla emite absque argento et absque ulla commutatione. commutatione.

« Respondit ei Philippus, » « Respondit ei Philippus, »

Per se, et pro omnibus aliis ex pusilla Per se, et pro omnibus aliis ex pusilla fide quam adhuc habebant Apostoli : fide quam adhuc habebant Apostoli :

« Ducentorum denariorum » empti « Ducentorum denariorum » empti « panes non sufficiunt eis. » Putabat « panes non sufficiunt eis. » Putabat enim pretio emendos esse panes. Et pre- enim pretio emendos esse panes. Et pre- tium tantum forte habebant in loculis tium tantum forte habebant in loculis Judæ, ut quidam dicunt et ideo quan- Judæ, ut quidam dicunt et ideo quan- titatem hujus pretii exhibebant. Marc. vi, titatem hujus pretii exhibebant. Marc. vi, 37 Euntes emamus ducentis denariis 37 Euntes emamus ducentis denariis panes, et dabimus eis manducare. panes, et dabimus eis manducare.

« Ut unusquisque modicum quid,» mi- « Ut unusquisque modicum quid,» mi- nus quam reficiendæ sufficiat necessitati, nus quam reficiendæ sufficiat necessitati, « accipiat » in manum, potiusquam dis- « accipiat » in manum, potiusquam dis- cumbat ad manducandum, Luc. 1x, 13: cumbat ad manducandum, Luc. 1x, 13: Nisi forte nos eamus, et emamus in om- Nisi forte nos eamus, et emamus in om-

nem hanc turbam escas. nem hanc turbam escas.

Sed tunc quæritur: Quare hanc quæ- Sed tunc quæritur: Quare hanc quæ- stionem non fecit potius Judæ qui loculos stionem non fecit potius Judæ qui loculos habebat et pretia portabat quam Phi- habebat et pretia portabat quam Phi- lippo? Ad hoc dicendum, quod in veri- lippo? Ad hoc dicendum, quod in veri- tate quamvis Dominus propter præsen- tate quamvis Dominus propter præsen- tem justitiam elegerit Judam, tamen ab tem justitiam elegerit Judam, tamen ab initio sciebat quod ipse eum traditurus initio sciebat quod ipse eum traditurus erat: et ideo instructionis suæ quæ- erat: et ideo instructionis suæ quæ- stiones ei non faciebat: quia inutile fuisset. stiones ei non faciebat: quia inutile fuisset. Et docuit nos quod in electionibus nostris, Et docuit nos quod in electionibus nostris, nos debemus in homine considerare nos debemus in homine considerare quid est in præsenti, et non quid erit in quid est in præsenti, et non quid erit in futuro quia hoc scire non possumus. futuro quia hoc scire non possumus. Eccle. VII, 14: Considera opera Dei, quod Eccle. VII, 14: Considera opera Dei, quod nemo possit corrigere quem ille, scilicet nemo possit corrigere quem ille, scilicet Deus, despexerit. Deus, despexerit.

« Dicit ei unus ex discipulis ejus, « Dicit ei unus ex discipulis ejus, Andreas, frater Simonis Petri : Andreas, frater Simonis Petri :

Est puer unus hic, qui habet quin- Est puer unus hic, qui habet quin- que panes hordeaceos, et duos pisces: que panes hordeaceos, et duos pisces: sed hæc quid sunt inter tantos ? »> sed hæc quid sunt inter tantos ? »>

Tangit hic tertium: Andreæ scilicet de- Tangit hic tertium: Andreæ scilicet de- votionem, qui majorem quam Philippus votionem, qui majorem quam Philippus

habuit fidem, non tamen sufficientem : habuit fidem, non tamen sufficientem : et « dicit ei », Jesu, « unus, » id est, uni- et « dicit ei », Jesu, « unus, » id est, uni- cus quia devotior. Joan. 1, 40: Unus cus quia devotior. Joan. 1, 40: Unus ex duobus qui audierant a Joanne, et se- ex duobus qui audierant a Joanne, et se- cuti fuerant eum. cuti fuerant eum.

« Andreas, frater Simonis Petri, » qui « Andreas, frater Simonis Petri, » qui jam per fidem, licet insufficientem pabu- jam per fidem, licet insufficientem pabu- lo doctrinæ Domini respondebat. lo doctrinæ Domini respondebat.

« Est puer unus hic. » « Est puer unus hic. »

Vel ex discipulis unus, vel aliquis de Vel ex discipulis unus, vel aliquis de turba sibi notus et Domino devotus, qui turba sibi notus et Domino devotus, qui quod habuerit facile offerret in obsequium quod habuerit facile offerret in obsequium Domino. I Paralip. xxix, 14: Quæ de Domino. I Paralip. xxix, 14: Quæ de manu tua accepimus, dedimus tibi. manu tua accepimus, dedimus tibi.

SED CONTRA hoc videtur quod dicitur, SED CONTRA hoc videtur quod dicitur, Luc. 1x, 3: Nihil tuleritis in via, neque Luc. 1x, 3: Nihil tuleritis in via, neque peram, neque panem. RESPONSIO. Dicen- peram, neque panem. RESPONSIO. Dicen- dum, quod hoc dictum fuit Apostolis in dum, quod hoc dictum fuit Apostolis in prædicationem missis: sed modo fuerant prædicationem missis: sed modo fuerant de prædicatione reversi, et in solitudinem de prædicatione reversi, et in solitudinem venerant tarde, et ideo aliquis nocturnam venerant tarde, et ideo aliquis nocturnam cœnam secum portaverat: quod Domi- cœnam secum portaverat: quod Domi- nus permisit propter hoc quod adhuc nus permisit propter hoc quod adhuc erant imperfecti. erant imperfecti.

« Qui habet quinque panes, » « Qui habet quinque panes, »

Ex quibus cor confortetur potius, quam Ex quibus cor confortetur potius, quam venter saturetur, « hordeaceos, » ne deli- venter saturetur, « hordeaceos, » ne deli- cati esse credantur: quia hordeum gros- cati esse credantur: quia hordeum gros- sum et asperum potius est cibus jumen- sum et asperum potius est cibus jumen- torum quam hominum. Isa. xxx, 24: torum quam hominum. Isa. xxx, 24: Pulli asinorum qui operantur terram, Pulli asinorum qui operantur terram, commixtum migma comedent, sicut in commixtum migma comedent, sicut in area ventilatum est. Migma autem est area ventilatum est. Migma autem est hordeum cum palea. Chrysostomus : hordeum cum palea. Chrysostomus : «Nos qui voluptati attendimus, qui con- «Nos qui voluptati attendimus, qui con- cupiscentiæ vacamus, discamus quid cupiscentiæ vacamus, discamus quid comederint illi mirabiles et magni viri, et comederint illi mirabiles et magni viri, et quantitatem eorum quæ inferebantur, et quantitatem eorum quæ inferebantur, et qualitatem, et utilitatem mensæ eorum qualitatem, et utilitatem mensæ eorum attendamus. » Amos, vi, et seq. Qui attendamus. » Amos, vi, et seq. Qui comeditis agnum de grege, et vitulos de comeditis agnum de grege, et vitulos de medio armenti: bibentes vinum in phialis, medio armenti: bibentes vinum in phialis, et optimo unguento delibuti, et nihil et optimo unguento delibuti, et nihil patiebantur super contritione Joseph. patiebantur super contritione Joseph.

« Et duos pisces, » quibus pro dulco- « Et duos pisces, » quibus pro dulco-

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-9. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-9.

ramento utebantur, contra panis asperi- ramento utebantur, contra panis asperi- tatem. Et erant eis pisces pro pulmento. tatem. Et erant eis pisces pro pulmento. Joan. xxi, 5 Pueri, numquid pulmen- Joan. xxi, 5 Pueri, numquid pulmen- tarium habetis ? tarium habetis ?

Moraliter simul et allegorice et anago- Moraliter simul et allegorice et anago- gice faciemus quinque panes, scilicet gice faciemus quinque panes, scilicet penitentiæ, doctrinæ, et refectionis penitentiæ, doctrinæ, et refectionis

eternæ. eternæ.

Pœnitentiæ quinque sunt panes pa- Pœnitentiæ quinque sunt panes pa- nis compunctionis ex consideratione nis compunctionis ex consideratione peccati, panis afflictionis ex conside- peccati, panis afflictionis ex conside- ratione Passionis Christi, panis com- ratione Passionis Christi, panis com- passionis ex consideratione defectus passionis ex consideratione defectus proximi, panis timoris et tremoris ex proximi, panis timoris et tremoris ex consideratione futuri supplicii, panis su- consideratione futuri supplicii, panis su- spirii et devotionis ex consideratione dila- spirii et devotionis ex consideratione dila- tionis præmii. De primo dicitur in Psalmo tionis præmii. De primo dicitur in Psalmo L.XXIX, 6: Cibabis nos pane lacrymarum, L.XXIX, 6: Cibabis nos pane lacrymarum, etc. III Regum, XXII, 27: Mittite virum etc. III Regum, XXII, 27: Mittite virum istum in carcerem, et sustentate eum istum in carcerem, et sustentate eum pane tribulationis et aqua angustiæ. Iste pane tribulationis et aqua angustiæ. Iste panis subvertit castra diaboli. Judicum, panis subvertit castra diaboli. Judicum, VI, 13: Videbatur mihi quasi subcinericius VI, 13: Videbatur mihi quasi subcinericius panis ex hordeo volvi, et in castra Ma- panis ex hordeo volvi, et in castra Ma- dian descendere: cumque pervenisset ad dian descendere: cumque pervenisset ad tabernaculum, percussit illud, atque sub- tabernaculum, percussit illud, atque sub- vertit, et terræ funditus coæquavit. vertit, et terræ funditus coæquavit.

De secundo pane dicitur, Deuter. xvi, De secundo pane dicitur, Deuter. xvi, 3 Septem diebus comedes absque fer- 3 Septem diebus comedes absque fer- mento, afflictionis panèm, quoniam in mento, afflictionis panèm, quoniam in pavore egressus es de Ægypto, ut memi- pavore egressus es de Ægypto, ut memi- neris diei egressionis tuæ de Ægypto, neris diei egressionis tuæ de Ægypto, omnibus diebus vitæ tuæ. omnibus diebus vitæ tuæ.

De tertio, Eccle. XI, 1 Mitte pa- De tertio, Eccle. XI, 1 Mitte pa- nem tuum super transeuntes aquas, quia nem tuum super transeuntes aquas, quia post multa tempora invenies illum. post multa tempora invenies illum. Transeuntes aquas sunt pauperes. Isa. Transeuntes aquas sunt pauperes. Isa. 1.VIII, 7 Frange esurienti panem tuum. 1.VIII, 7 Frange esurienti panem tuum.

De quarto pane, Tob. 11, 5 et 6: Man- De quarto pane, Tob. 11, 5 et 6: Man- ducavit panem cum luctu et tremore, ducavit panem cum luctu et tremore, memorans illum sermonem quem dixit memorans illum sermonem quem dixit Dominus per Amos Prophetam : Dies fe- Dominus per Amos Prophetam : Dies fe- sti vestri convertentur in lamentationem sti vestri convertentur in lamentationem rt luctum. rt luctum.

De quinto pane dicitur in Psalmo XLI, 4: De quinto pane dicitur in Psalmo XLI, 4: Fuerunt mihi lacrymæ meæ panes die ac Fuerunt mihi lacrymæ meæ panes die ac

1 Vulgata habet, Deuter. XXXII, 8: Constituit 1 Vulgata habet, Deuter. XXXII, 8: Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum terminos populorum juxta numerum filiorum

243 243

nocte. Omnes isti panes sunt hordeacei : nocte. Omnes isti panes sunt hordeacei : ideoque sunt cum amaritudine sumpti. ideoque sunt cum amaritudine sumpti.

Pisces autem duo sunt spes veniæ, et Pisces autem duo sunt spes veniæ, et dulcedo vitæ æternæ, quam pœnitentia dulcedo vitæ æternæ, quam pœnitentia restituit. Ezechiel. XLVII, 9. Erunt pisces restituit. Ezechiel. XLVII, 9. Erunt pisces multi satis. Isti enim sufficiunt et satis multi satis. Isti enim sufficiunt et satis sunt ad poenitentiam peragendam. sunt ad poenitentiam peragendam.

Panes autem allegorice sunt, ut dicit Panes autem allegorice sunt, ut dicit Glossa, quinque libri Moysi, hordeacei Glossa, quinque libri Moysi, hordeacei propter litteræ duritiam, reficientes ta- propter litteræ duritiam, reficientes ta- men spiritualiter intellecti. I ad Corinth. men spiritualiter intellecti. I ad Corinth. XIV, XIV, 19: In Ecclesia volo quinque verba 19: In Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam decem millia verborum in lingua. quam decem millia verborum in lingua. Duo autem pisces sunt, ut dicit Glossa, Duo autem pisces sunt, ut dicit Glossa, dulcedo prophetiæ, et dulcedo Psalmo- dulcedo prophetiæ, et dulcedo Psalmo- rum. Luc. xxiv, 44: Necesse est impleri rum. Luc. xxiv, 44: Necesse est impleri omnia quæ scripta sunt in lege Moysi, omnia quæ scripta sunt in lege Moysi, et Prophetis, et Psalmis de me. et Prophetis, et Psalmis de me.

Anagogice autem panes ad quos suspi- Anagogice autem panes ad quos suspi- ramus, et ex quibus reficimur in æterni- ramus, et ex quibus reficimur in æterni- tate etiam quinque sunt. tate etiam quinque sunt.

Unus est præsentia Dei. Ad Philip. 1, Unus est præsentia Dei. Ad Philip. 1, 23 Desiderium habens dissolvi, et esse 23 Desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, multo magis melius. II ad cum Christo, multo magis melius. II ad Corinth. v, 8: Audemus autem, et bonam Corinth. v, 8: Audemus autem, et bonam voluntatem habemus magis peregrinari voluntatem habemus magis peregrinari a corpore, et præsentes esse ad Domi- a corpore, et præsentes esse ad Domi-

пит. пит.

Secundus est pulchritudo visionis fa- Secundus est pulchritudo visionis fa- ciei Dei. Cantic. 11, 14: Ostende mihi fa- ciei Dei. Cantic. 11, 14: Ostende mihi fa- ciem tuam, etc. Psal. XLIV, 3: Specio- ciem tuam, etc. Psal. XLIV, 3: Specio- sus forma præ filiis hominum. I Petri, sus forma præ filiis hominum. I Petri, I, 12 In quem desiderant Angeli pro- I, 12 In quem desiderant Angeli pro- spicere. spicere.

Tertius autem est societas Angelorum, Tertius autem est societas Angelorum, inter quorum sortes est sors nostræ beati- inter quorum sortes est sors nostræ beati- tudinis. Psal. xv, 6: Funes ceciderunt tudinis. Psal. xv, 6: Funes ceciderunt mihi in præclaris : etenim hæreditas mea mihi in præclaris : etenim hæreditas mea præclara est mihi. Deuter. xxx11, 8, se- præclara est mihi. Deuter. xxx11, 8, se- cundum translationem Septuaginta : cundum translationem Septuaginta : « Statuit terminum populorum juxta « Statuit terminum populorum juxta numerum Angelorum Dei 1. » numerum Angelorum Dei 1. »

Quartus panis est suspirium ad consor- Quartus panis est suspirium ad consor- tium Sanctorum qui cum Christo regnant tium Sanctorum qui cum Christo regnant in cœlis. Unde Ecclesia canit: «O quam in cœlis. Unde Ecclesia canit: «O quam

1sraël. 1sraël.

10 10

244 244

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gloriosum est regnum in quo cum Chri- gloriosum est regnum in quo cum Chri- sto gaudent omnes Sancti, amicti stolis al- sto gaudent omnes Sancti, amicti stolis al- bis: sequuntur Agnum quocumque ierit !» bis: sequuntur Agnum quocumque ierit !» Matth. XIII, 43: Tunc justi fulgebunt Matth. XIII, 43: Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum. Sapient. sicut sol in regno Patris eorum. Sapient. III, 7 Fulgebunt justi, et tam quam III, 7 Fulgebunt justi, et tam quam scintillæ, etc. scintillæ, etc.

Quintus panis est suspirium internæ Quintus panis est suspirium internæ beatitudinus qua gaudent beati, et quam beatitudinus qua gaudent beati, et quam hic parumper experimur. Proverb. xxxi, hic parumper experimur. Proverb. xxxi, 18: Gustavit, et vidit quia bona est ne- 18: Gustavit, et vidit quia bona est ne- gotiatio ejus. gotiatio ejus.

In omnibus his hordeum est dilatio In omnibus his hordeum est dilatio suspirantis ad ista. Psal. CXIX, 5: Heu suspirantis ad ista. Psal. CXIX, 5: Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus mihi, quia incolatus meus prolongatus est! est!

Dulcedo autem duorum piscium con- Dulcedo autem duorum piscium con- solantium, est certitudo conscientiæ, et solantium, est certitudo conscientiæ, et certitudo fidelitatis divinæ. I ad Corinth. certitudo fidelitatis divinæ. I ad Corinth. 1v, 4 Nihil mihi conscius sum. II ad 1v, 4 Nihil mihi conscius sum. II ad Corinth. 1, 12: Gloria nostra hæc est, Corinth. 1, 12: Gloria nostra hæc est, testimonium conscientiæ nostræ. Qui est testimonium conscientiæ nostræ. Qui est piscis qui descendit ad hamum Petri, in piscis qui descendit ad hamum Petri, in cujus ore invenit redemptionem a tribu- cujus ore invenit redemptionem a tribu- to. De secundo autem pisce dicitur, to. De secundo autem pisce dicitur, Matth. xn, 48: Elegerunt bonos in vasa Matth. xn, 48: Elegerunt bonos in vasa sua. Boni enim sunt qui in fidelitate Do- sua. Boni enim sunt qui in fidelitate Do- mini multa habent reservata. II ad Ti- mini multa habent reservata. II ad Ti- moth. 1, 12 Scio cui credidi, et certus moth. 1, 12 Scio cui credidi, et certus sum, etc. sum, etc.

Et hoc est quod dicit : « Qui habet Et hoc est quod dicit : « Qui habet quinque panes hordeaceos, et duos quinque panes hordeaceos, et duos pisces. » pisces. »

<< Sed hæc quid sunt inter tantos ? » << Sed hæc quid sunt inter tantos ? »

Hic notatur aliquantula pusilla fides. Hic notatur aliquantula pusilla fides. Quæ licet in se exigua et nulla sint, ta- Quæ licet in se exigua et nulla sint, ta- men in manu Domini sufficientia fuerunt men in manu Domini sufficientia fuerunt in multo plures. Psal. LXXVII, 19: Male in multo plures. Psal. LXXVII, 19: Male locuti sunt de Deo: dixerunt: Numquid locuti sunt de Deo: dixerunt: Numquid poterit Deus parare mensam in deserto? poterit Deus parare mensam in deserto? Matth. xiv, 16: Non habent necesse ire: Matth. xiv, 16: Non habent necesse ire: date illis vos manducare. date illis vos manducare.

discumbere. Erat autem fœnum mul- discumbere. Erat autem fœnum mul- tum in loco. Discubuerunt ergo viri, tum in loco. Discubuerunt ergo viri, numero quasi quinque millia. » numero quasi quinque millia. »

Tangitur hic miraculi perfectio. Tangitur hic miraculi perfectio.

Et dicit quinque, scilicet, credentium Et dicit quinque, scilicet, credentium discubitum, comedentium commodum, discubitum, comedentium commodum, comedentium numerum, faciendi mira- comedentium numerum, faciendi mira- culum modum divinum, et quod omni- culum modum divinum, et quod omni- bus satisfactum est ad appetitum. bus satisfactum est ad appetitum.

De primo dicit: « Facite homines dis- De primo dicit: « Facite homines dis- cumbere. » In hoc autem quod dicit, cumbere. » In hoc autem quod dicit, « facite, »officium notat Prælatorum, « facite, »officium notat Prælatorum, quorum est ordinare discubitus Ecclesia- quorum est ordinare discubitus Ecclesia- rum a Christo reficiendarum. Psal. XLVII, rum a Christo reficiendarum. Psal. XLVII, 14 Distribuite domos ejus, ut enarretis 14 Distribuite domos ejus, ut enarretis in progenie altera. 1 ad Corinth. xiv, 40: in progenie altera. 1 ad Corinth. xiv, 40: Omnia autem honeste et secundum ordi- Omnia autem honeste et secundum ordi- nem fiant, scilicet in vobis. Unde dicitur nem fiant, scilicet in vobis. Unde dicitur in alio Evangelio quod discubuerunt per in alio Evangelio quod discubuerunt per familias et familias 2. Aliter enim ordi- familias et familias 2. Aliter enim ordi- nandi sunt Religiosi, et aliter Sæculares, nandi sunt Religiosi, et aliter Sæculares, et aliter Laici, et aliter Clerici, et sic de et aliter Laici, et aliter Clerici, et sic de aliis. aliis.

« Homines, » quia rationales, et non « Homines, » quia rationales, et non animales debemus esse in mensa Dei. animales debemus esse in mensa Dei. I ad Corinth. II, 14 Animalis homo non I ad Corinth. II, 14 Animalis homo non percipit ea quæ sunt Spiritus Dei. Ad percipit ea quæ sunt Spiritus Dei. Ad Philip. 1, 19 Quorum Deus venter est : Philip. 1, 19 Quorum Deus venter est : et gloria in confusione ipsorum qui ter- et gloria in confusione ipsorum qui ter- rena sapiunt. Homines enim sunt qui rena sapiunt. Homines enim sunt qui non minus verbum Dei esuriunt, quam non minus verbum Dei esuriunt, quam cibum sumunt corporalem. Augustinus : cibum sumunt corporalem. Augustinus : «Non solæ vobis fauces sumant cibum : «Non solæ vobis fauces sumant cibum : sed et aures esuriant verbum Dei. >> sed et aures esuriant verbum Dei. >>

« Discumbere, » quod est cœnantium, « Discumbere, » quod est cœnantium, quando sessio fit commoda: ut ex labore quando sessio fit commoda: ut ex labore fatigationis interim dum cibus sumitur fatigationis interim dum cibus sumitur membra quiescant. Genes. xviii, 4 et 5: membra quiescant. Genes. xviii, 4 et 5: Requiescite sub arbore: ponamque buc- Requiescite sub arbore: ponamque buc- cellam panis. Isa. xxvIII, 12: Hæc est cellam panis. Isa. xxvIII, 12: Hæc est requies mea, reficite lassum: et hoc est requies mea, reficite lassum: et hoc est meum refrigerium. meum refrigerium.

« Erat autem foenum multum in « Erat autem foenum multum in

« Dixit ergo Jesus: Facite homines loco, » « Dixit ergo Jesus: Facite homines loco, »

1 Cf. Matth. XVII, 26. 1 Cf. Matth. XVII, 26.

2 Cf. Marc. 1x, 39. 2 Cf. Marc. 1x, 39.

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-10, 11. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-10, 11.

In quo fatigati per triduum poterant In quo fatigati per triduum poterant habere quietis commodum. Aliter autem habere quietis commodum. Aliter autem foenum carnem significat. Isa. XL, 6: foenum carnem significat. Isa. XL, 6: Omnis caro fænum. Nec ad mensam Dei Omnis caro fænum. Nec ad mensam Dei digne sedere poterit, qui carnem per ser- digne sedere poterit, qui carnem per ser- vitutem spiritus non subjicit. I ad Corinth. vitutem spiritus non subjicit. I ad Corinth. IX, 27: Castigo corpus meum, et in servi- IX, 27: Castigo corpus meum, et in servi- lutem redigo. lutem redigo.

« Discubuerunt ergo viri numero « Discubuerunt ergo viri numero quasi quinque millia, » quasi quinque millia, »

Præter parvulos et mulieres. Matth. Præter parvulos et mulieres. Matth. XIV, 21 Manducantium autem fuit nu- XIV, 21 Manducantium autem fuit nu- merus quinque millia virorum, exceptis merus quinque millia virorum, exceptis mulieribus et parvulis. Marc. vi, 44 : mulieribus et parvulis. Marc. vi, 44 : Erant autem qui manducaverunt quin- Erant autem qui manducaverunt quin- que millia virorum. Luc. 1x, 14: Erant que millia virorum. Luc. 1x, 14: Erant autem fere viri quinque millia. Et no- autem fere viri quinque millia. Et no- tantur debere esse viri, qui manducant tantur debere esse viri, qui manducant coenam Domini, non in concupiscentiis coenam Domini, non in concupiscentiis emolliti sicut fœminæ, nec puerilem sen- emolliti sicut fœminæ, nec puerilem sen- sum habentes sicut pueri. De primo di- sum habentes sicut pueri. De primo di- citur, ad Hebr. XIII, 10: Habemus altare, citur, ad Hebr. XIII, 10: Habemus altare, sive mensam, de quo edere non habent sive mensam, de quo edere non habent potestatem qui tabernaculo deserviunt, potestatem qui tabernaculo deserviunt, hoc est, corpori, sicut ibidem dicit Glossa. hoc est, corpori, sicut ibidem dicit Glossa. De secundo dicitur, ad Hebr. v, 14: De secundo dicitur, ad Hebr. v, 14: Perfectorum est solidus cibus, eorum qui Perfectorum est solidus cibus, eorum qui pro consuetudine exercitatos habent sen- pro consuetudine exercitatos habent sen- sus, ad discretionem boni ac mali. Sic sus, ad discretionem boni ac mali. Sic ergo sensu et virtute mentis debent esse ergo sensu et virtute mentis debent esse viri qui cum Domino manducant. viri qui cum Domino manducant.

Dicit autem « Quasi, »ut notetur Dicit autem « Quasi, »ut notetur quod si parum plures erant vel pau- quod si parum plures erant vel pau- ciores, quod Scriptura minutias non ciores, quod Scriptura minutias non

curat. curat.

« Quinque autem millia » dicuntur: « Quinque autem millia » dicuntur: quia quinarius pertinet ad quinque sen- quia quinarius pertinet ad quinque sen- suum delectationes: millenarius ad vir- suum delectationes: millenarius ad vir- tutis cubicam perfectionem, qui surgit ex tutis cubicam perfectionem, qui surgit ex denario sicut ex radice. Denarius ergo ad denario sicut ex radice. Denarius ergo ad decalogum quadratura ad virtutis qua- decalogum quadratura ad virtutis qua- draturam, scilicet, prudentiæ, fortitudi- draturam, scilicet, prudentiæ, fortitudi- nis, justitiæ, et temperantiæ. Ductus au- nis, justitiæ, et temperantiæ. Ductus au- tem duplex denarii, scilicet, in se, et tem duplex denarii, scilicet, in se, et denarii in quadratum, est quod virtutis denarii in quadratum, est quod virtutis modum accipiat denarius: quia aliter modum accipiat denarius: quia aliter non habet boni rationem et totius: nisi non habet boni rationem et totius: nisi

245 245

ductus in formam charitatis, sine qua ductus in formam charitatis, sine qua nihil est meritorium: sicut enim dicitur, nihil est meritorium: sicut enim dicitur, I ad Timoth. 1, 5, quod finis præcepti est I ad Timoth. 1, 5, quod finis præcepti est charitas de corde puro, et conscientia charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta: quia sic totum bona, et fide non ficta: quia sic totum completur charitate. Sic ergo sunt quin- completur charitate. Sic ergo sunt quin- que millia. que millia.

« Accepit ergo Jesus panes et cum « Accepit ergo Jesus panes et cum gratias egisset, distribuit discumben- gratias egisset, distribuit discumben- tibus, similiter et ex piscibus, quantum tibus, similiter et ex piscibus, quantum volebant. » volebant. »

Tangit modum quo perfectum est a Tangit modum quo perfectum est a Domino istud miraculum. Domino istud miraculum.

Dicit ergo: «Accepit ergo Jesus panes, » Dicit ergo: «Accepit ergo Jesus panes, » ut tactu suæ manus virtus in panem age- ut tactu suæ manus virtus in panem age- ret suæ divinitatis. Luc. VIII, 46: Tetigit ret suæ divinitatis. Luc. VIII, 46: Tetigit me aliquis: nam ego novi virtutem de me aliquis: nam ego novi virtutem de me exiisse. Luc. vi, 19: Virtus de illo me exiisse. Luc. vi, 19: Virtus de illo exibat, et sanabat omnes. exibat, et sanabat omnes.

« Et cum gratias egisset, distribuiț « Et cum gratias egisset, distribuiț discumbentibus, »> discumbentibus, »>

Sicut in omni mensa facere consuevit : Sicut in omni mensa facere consuevit : ut nos doceret, non sine gratiarum actio- ut nos doceret, non sine gratiarum actio- ne, et verbo orationis panem sumere. Et ne, et verbo orationis panem sumere. Et ideo cum alia miracula sine tactu et ora- ideo cum alia miracula sine tactu et ora- tione perfecerit, hic et tangit propter be- tione perfecerit, hic et tangit propter be- nedictionem, et gratias agit propter di- nedictionem, et gratias agit propter di- vinæ largitatis donationem. I ad Timoth. vinæ largitatis donationem. I ad Timoth. 1V, 4 et 5 Omnis creatura Dei bona est, 1V, 4 et 5 Omnis creatura Dei bona est, et nihil rejiciendum quod cum gratiarum et nihil rejiciendum quod cum gratiarum actione accipitur : sanctificatur enim per actione accipitur : sanctificatur enim per verbum Dei et orationem. Luc. ix, 16: verbum Dei et orationem. Luc. ix, 16: Acceptis autem quinque panibus et duo- Acceptis autem quinque panibus et duo- bus piscibus, respexit in cœlum, et bene- bus piscibus, respexit in cœlum, et bene- dixit illis, et fregit, et distribuit disci- dixit illis, et fregit, et distribuit disci- pulis suis, ut ponerent ante turbas. pulis suis, ut ponerent ante turbas.

« Similiter et ex piscibus, quantum « Similiter et ex piscibus, quantum volebant. » volebant. »

«< «<

Quantum, » quia uniuscujusque sa- Quantum, » quia uniuscujusque sa- tisfecit desiderio. Sapient. xvi, 21: Et tisfecit desiderio. Sapient. xvi, 21: Et deserviens uniuscujusque voluntati, ad deserviens uniuscujusque voluntati, ad

246 246

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod quisque volebat convertebatur. Psal. quod quisque volebat convertebatur. Psal. LXXVII, 29 et 30: Desiderium eorum attu- LXXVII, 29 et 30: Desiderium eorum attu- lit eis, scilicet Dominus: non sunt frau- lit eis, scilicet Dominus: non sunt frau- dati a desiderio suo. Hoc enim, ut dicunt dati a desiderio suo. Hoc enim, ut dicunt Patres, habuit esca Domini, quod volun- Patres, habuit esca Domini, quod volun- tati credentis plus aliis escis deservivit. tati credentis plus aliis escis deservivit. Psal. LXIV, 10 Parasti cibum illorum, Psal. LXIV, 10 Parasti cibum illorum, quoniam ita est præparatio ejus. quoniam ita est præparatio ejus.

Quærunt autem quidam: Quare non Quærunt autem quidam: Quare non (sicut in miraculo vini) optimum vinum (sicut in miraculo vini) optimum vinum fecit ex aqua ita et in miraculo panum, fecit ex aqua ita et in miraculo panum, id est, panem triticeum, panem de fru- id est, panem triticeum, panem de fru- mento fecit ex panibus hordeaceis? Ad mento fecit ex panibus hordeaceis? Ad hoc autem dicendum, quod aliud est hic, hoc autem dicendum, quod aliud est hic, et aliud ibi. Illud enim miraculum de- et aliud ibi. Illud enim miraculum de- servivit jucunditati nubentium : et ideo servivit jucunditati nubentium : et ideo conveniebat aquam mutari in liquorem conveniebat aquam mutari in liquorem jucunditatem facientem. Istud autem jucunditatem facientem. Istud autem deservivit necessitati communis turbæ, et deservivit necessitati communis turbæ, et ideo a forma necessitati deservienti, illum ideo a forma necessitati deservienti, illum panem non mutavit. Maxime, ut dicit panem non mutavit. Maxime, ut dicit Chrysostomus, ne gulæ deservire vide- Chrysostomus, ne gulæ deservire vide-

retur. retur.

Quæritur autem ulterius: Cum illud Quæritur autem ulterius: Cum illud

miraculum Eucharistiam principaliter miraculum Eucharistiam principaliter significet, quare non dedit panem de significet, quare non dedit panem de frumento, sicut Eucharistia non fit nisi frumento, sicut Eucharistia non fit nisi de pane ex frumento. Ad hoc autem di- de pane ex frumento. Ad hoc autem di- cendum, quod istud est signum remo- cendum, quod istud est signum remo- tum et ideo expressam similitudinem in tum et ideo expressam similitudinem in materia non habuit. Sed si proprium materia non habuit. Sed si proprium convertibile signum esset, tunc objectio convertibile signum esset, tunc objectio locum haberet. Quia in multis Euchari- locum haberet. Quia in multis Euchari- stia figurabatur, quæ etiam in materia stia figurabatur, quæ etiam in materia nullam habebant convenientiam: sicut nullam habebant convenientiam: sicut

in mannate, et in carnibus agni, et qui in mannate, et in carnibus agni, et qui busdam aliis. Signum propinquum in busdam aliis. Signum propinquum in sacramento dari non convenit, nisi in sacramento dari non convenit, nisi in elemento ipsius sacramenti, quia sacra- elemento ipsius sacramenti, quia sacra- mentum est signum : et si signum pro- mentum est signum : et si signum pro- pinquum haberet, tunc signi propinqui pinquum haberet, tunc signi propinqui esset propinquum signum, quod omnino esset propinquum signum, quod omnino inconveniens est, et contra omnem artem. inconveniens est, et contra omnem artem. Unde etiam pisces qui dulcedine sua et Unde etiam pisces qui dulcedine sua et castum præbent nutrimentum, dulcedi- castum præbent nutrimentum, dulcedi- nem gratiæ sacramentalis designant, et nem gratiæ sacramentalis designant, et tamen non sunt signum nisi remotum tamen non sunt signum nisi remotum sacramenti, et non secundum materiam sacramenti, et non secundum materiam sunt signum conveniens. sunt signum conveniens.

Si autem quæratur, quid est quod hic Si autem quæratur, quid est quod hic duo pisces significent? Dicendum, quod duo pisces significent? Dicendum, quod unus significat corporis edulium, et alter unus significat corporis edulium, et alter significat animæ pretium. significat animæ pretium.

« Ut autem impleti sunt, dixit disci- « Ut autem impleti sunt, dixit disci- pulis suis Colligite quæ superaverunt pulis suis Colligite quæ superaverunt fragmenta, ne pereant. fragmenta, ne pereant.

Collegerunt ergo, et impleverunt Collegerunt ergo, et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum ex duodecim cophinos fragmentorum ex quinque panibus hordeaceis, quæ quinque panibus hordeaceis, quæ superfuerunt his qui manducave- superfuerunt his qui manducave- rant. rant.

Illi ergo homines cum vidissent Illi ergo homines cum vidissent quod Jesus fecerat signum, dicebant: quod Jesus fecerat signum, dicebant: Quia hic est vere Propheta, qui ventu- Quia hic est vere Propheta, qui ventu- rus est in mundum. » rus est in mundum. »

Tanguntur hic consequentia, quæ fa- Tanguntur hic consequentia, quæ fa- ciunt ad miraculi magnitudinem. ciunt ad miraculi magnitudinem.

Dicuntur autem hic duo, scilicet, signa Dicuntur autem hic duo, scilicet, signa magnitudinis miraculi, et magnitudo magnitudinis miraculi, et magnitudo præconii divini. præconii divini.

De primo dicit tria: impletionem esu- De primo dicit tria: impletionem esu- rientium, præceptum collectionis super- rientium, præceptum collectionis super- fluorum, et quantitatem remanentium. fluorum, et quantitatem remanentium.

29: 29:

Dicit ergo « Ut autem impleti sunt : » Dicit ergo « Ut autem impleti sunt : » esuriei, et lassitudini, et labori, et desi- esuriei, et lassitudini, et labori, et desi- derio satisfacientes. Luc. 1, 53: Esu- derio satisfacientes. Luc. 1, 53: Esu- rientes implevit bonis. Psal. LXXVII, rientes implevit bonis. Psal. LXXVII, Manducaverunt, et saturati sunt nimis, Manducaverunt, et saturati sunt nimis, et desiderium eorum attulit eis. I Regum, et desiderium eorum attulit eis. I Regum, 11, 5: Famelici saturati sunt. Luc. ix, 17: 11, 5: Famelici saturati sunt. Luc. ix, 17:

Manducaverunt omnes, et saturati sunt. Manducaverunt omnes, et saturati sunt. Psal. LXXXIX, Psal. LXXXIX, 14 Repleti sumus mane 14 Repleti sumus mane misericordia tua et exsultavimus, et misericordia tua et exsultavimus, et delectati sumus. delectati sumus.

"Dixit discipulis suis, » ut instrueret "Dixit discipulis suis, » ut instrueret eos quod turbas etiam temporali subsidio eos quod turbas etiam temporali subsidio cum possent tempore indigentiæ pascere cum possent tempore indigentiæ pascere deberent. Joan. XXI, 17: Pasce deberent. Joan. XXI, 17: Pasce

meas. meas.

oves oves

« Colligite quæ superaverunt frag- « Colligite quæ superaverunt frag- menta, ne pereant. » menta, ne pereant. »

19 19

1: 1:

1.1 1.1

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-12, 13, 14, IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-12, 13, 14,

Quæritur Quare Dominus superflua Quæritur Quare Dominus superflua ministravit, cum hoc vitium quoddam ministravit, cum hoc vitium quoddam dicatur? Ad hoc dicendum, quod non est dicatur? Ad hoc dicendum, quod non est vitium, sed virtutis largissimæ indicium, vitium, sed virtutis largissimæ indicium, quando superfluum convertitur ad utili- quando superfluum convertitur ad utili- tatem pauperum: sicut hic, Nehemiæ tatem pauperum: sicut hic, Nehemiæ seu II Esdræ, VIII, 10: Ite, comedite pin- seu II Esdræ, VIII, 10: Ite, comedite pin- guia, et bibite mulsum, et mittite partes guia, et bibite mulsum, et mittite partes his qui non præparaverunt sibi. Hunc his qui non præparaverunt sibi. Hunc enim modum adhuc tenet Dominus: quia enim modum adhuc tenet Dominus: quia habentibus agros multo plus ministrat habentibus agros multo plus ministrat quam indigeant, ut habeant unde tribuant quam indigeant, ut habeant unde tribuant pauperibus. Luc. XI, 41: Quod superest, pauperibus. Luc. XI, 41: Quod superest, date eleemosynam et ecce omnia munda date eleemosynam et ecce omnia munda sunt vobis. Ideo enim præcepit colligi, ut sunt vobis. Ideo enim præcepit colligi, ut collecta pauperibus distribucrentur. Psal. collecta pauperibus distribucrentur. Psal. CXI, 9 Dispersit, dedit pauperibus. Hæc CXI, 9 Dispersit, dedit pauperibus. Hæc autem collectio facta ab Apostolis, ut autem collectio facta ab Apostolis, ut dicit Glossa, significat illa subtilia sacra- dicit Glossa, significat illa subtilia sacra- menta, quæ a simplicibus in præsenti menta, quæ a simplicibus in præsenti capi non possunt, quæ Apostolis colli- capi non possunt, quæ Apostolis colli- genda committuntur: quia per panem genda committuntur: quia per panem significatur panis verbi Dei, per cujus significatur panis verbi Dei, per cujus rudimenta pascuntur simplices, et per rudimenta pascuntur simplices, et per ejus subtilia Prælati illuminantur ad fidei ejus subtilia Prælati illuminantur ad fidei defensionem et ædificationem. I Petri, 111, defensionem et ædificationem. I Petri, 111, 15 Parati semper ad satisfactionem 15 Parati semper ad satisfactionem omni poscenti vos rationem de ea quæ in omni poscenti vos rationem de ea quæ in vobis est spe. vobis est spe.

« Collegerunt ergo, et impleverunt « Collegerunt ergo, et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum, duodecim cophinos fragmentorum, etc. » etc. »

Cophinus est sporta magna, quæ Cophinus est sporta magna, quæ suspensa in brachiis in dorso portatur, suspensa in brachiis in dorso portatur, sicut ea in qua fimus et purgamenta sicut ea in qua fimus et purgamenta portantur de plateis. Et sic patet quod portantur de plateis. Et sic patet quod superabundantia excrevit panum quin- superabundantia excrevit panum quin- que, in effectu saturitatis, et superfluitate que, in effectu saturitatis, et superfluitate remanentium. In quo signatur, quod remanentium. In quo signatur, quod semen quod seminat quis in eleemosy- semen quod seminat quis in eleemosy- nam in pauperes, in præmio et hic supe- nam in pauperes, in præmio et hic supe- rabundat, et in futuro excrescet in im- rabundat, et in futuro excrescet in im- mensum. II ad Corinth. ix, 10: Qui mensum. II ad Corinth. ix, 10: Qui autem administrat semen seminanti, et autem administrat semen seminanti, et panem ad manducandum præstabit, et panem ad manducandum præstabit, et multiplicabit semen vestrum, et augebit multiplicabit semen vestrum, et augebit

247 247

incrementa frugum justitiæ vestræ. Ja- incrementa frugum justitiæ vestræ. Ja- cobi, 1, 5: Dat omnibus affluenter, et cobi, 1, 5: Dat omnibus affluenter, et non improperat. Matth. xiv, 20: Tule- non improperat. Matth. xiv, 20: Tule- runt reliquias, duodecim cophinos frag- runt reliquias, duodecim cophinos frag- mentorum plenos. III Regum, xvi, 14: mentorum plenos. III Regum, xvi, 14: Hydria farinæ non deficiet, nec lecythus Hydria farinæ non deficiet, nec lecythus olei minuetur. IV Regum, 1v, 5: Illi olei minuetur. IV Regum, 1v, 5: Illi offerebant vasa, et illa infundebat. offerebant vasa, et illa infundebat.

« Ex quinque panibus, » qui quasi « Ex quinque panibus, » qui quasi primum semen fuerunt in manibus primum semen fuerunt in manibus Christi, sicut primo dixit, Genes. 1, 28: Christi, sicut primo dixit, Genes. 1, 28: Crescite, et multiplicamini, et replete Crescite, et multiplicamini, et replete

terram. terram.

« Hordeaceis » quia hic panis deli- « Hordeaceis » quia hic panis deli- catus non est gustandus, sed in futuro. catus non est gustandus, sed in futuro. Daniel. x, 3 Panem desiderabilem non Daniel. x, 3 Panem desiderabilem non comedi. Psal. c1, 10: Cinerem tamquam comedi. Psal. c1, 10: Cinerem tamquam panem manducabam, et poculum meum panem manducabam, et poculum meum cum fletu miscebam. cum fletu miscebam.

« Qui superfuerunt, » in pauperum « Qui superfuerunt, » in pauperum sustentationem, « his qui manducave- sustentationem, « his qui manducave- rant. » Job, xXXI, 17: Si comedi buc- rant. » Job, xXXI, 17: Si comedi buc- cellam meam solus, et non comedit cellam meam solus, et non comedit pupillus ex ea. Dicit autem hic Chry- pupillus ex ea. Dicit autem hic Chry- sostomus, quod magis miratur quod sostomus, quod magis miratur quod cophini superexcrescentes saturitati co- cophini superexcrescentes saturitati co- medentium excreverunt ad numerum medentium excreverunt ad numerum Apostolorum, quam quod in tantum Apostolorum, quam quod in tantum panes sunt multiplicati. Et dicit, quod panes sunt multiplicati. Et dicit, quod innuit sensum spiritualem : quia scilicet, innuit sensum spiritualem : quia scilicet, de reliquiis verborum Christi, quæ per de reliquiis verborum Christi, quæ per quinque panes signantur, excrescit do- quinque panes signantur, excrescit do- ctrina Apostolica in saturitatem mundi. ctrina Apostolica in saturitatem mundi. Isa. xxu, 18 Non condentur neque re- Isa. xxu, 18 Non condentur neque re- ponentur, quia his qui habitaverint coram ponentur, quia his qui habitaverint coram Domino erit negotiatio ejus, ut mandu- Domino erit negotiatio ejus, ut mandu- cent in saturitatem, et vestiantur usque cent in saturitatem, et vestiantur usque ad vetustatem. Ad hoc enim congregata ad vetustatem. Ad hoc enim congregata sunt superflua Ecclesiæ. sunt superflua Ecclesiæ.

« Illi ergo homines, etc. » « Illi ergo homines, etc. »

Homines scilicet aliquid de ratione ha- Homines scilicet aliquid de ratione ha- bentes, « cum vidissent » potentiam di- bentes, « cum vidissent » potentiam di- vinam per effectum probatam. Per hoc vinam per effectum probatam. Per hoc enim ad fidem fuerunt ædificati. enim ad fidem fuerunt ædificati.

« Quod fecerat signum, » in quo se « Quod fecerat signum, » in quo se Deum esse probavit. Joan. iv, 48: Nisi Deum esse probavit. Joan. iv, 48: Nisi signa et prodigia videritis, non creditis. signa et prodigia videritis, non creditis.

248 248

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Dicebant, » Deum magnificantes « Dicebant, » Deum magnificantes « Quia hic est vere Propheta, » de quo « Quia hic est vere Propheta, » de quo dicitur, Deuter. xvi, 15: Prophetam dicitur, Deuter. xvi, 15: Prophetam de gente tua et de fratribus tuis, sicut de gente tua et de fratribus tuis, sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus: me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum audies. ipsum audies.

tertium quia immobile est omne quod tertium quia immobile est omne quod Christus enuntiat. Marc. XII, 31: Verba Christus enuntiat. Marc. XII, 31: Verba mea non transibunt. Psal. cxvIII, 89: In mea non transibunt. Psal. cxvIII, 89: In æternum, Domine, verbum tuum per- æternum, Domine, verbum tuum per-

manet. manet.

Sic ergo dicunt : « Hic est vere Pro- Sic ergo dicunt : « Hic est vere Pro-

« Qui venturus est in mundum, » se- pheta, » a veritate immobilitatis dicto- « Qui venturus est in mundum, » se- pheta, » a veritate immobilitatis dicto- cundum dictum legis. cundum dictum legis.

Sed videtur esse dubium quod dicit : Sed videtur esse dubium quod dicit : quia Christus comprehensor fuit, et per quia Christus comprehensor fuit, et per speciem facie ad faciem Deum vidit. speciem facie ad faciem Deum vidit. Prophetæ autem vident in speculo, et Prophetæ autem vident in speculo, et ista visio non congruit comprehensori. ista visio non congruit comprehensori. Ergo Christus non est Propheta. Ad hoc Ergo Christus non est Propheta. Ad hoc dici posset, quod Christus in veritate dici posset, quod Christus in veritate Propheta non fuerit, sed comprehensor Propheta non fuerit, sed comprehensor et Dominus Prophetarum. Sed turbæ et Dominus Prophetarum. Sed turbæ hoc dixerunt imperfectam fidem de ipso hoc dixerunt imperfectam fidem de ipso habentes. Non enim crediderunt ipsum habentes. Non enim crediderunt ipsum esse Deum, sed aliquem divinum et esse Deum, sed aliquem divinum et Prophetam pro quo Deus ista magnalia Prophetam pro quo Deus ista magnalia faceret. faceret.

Potest etiam dici quod Dominus in Potest etiam dici quod Dominus in Deuteronomio Prophetam se suscitatu- Deuteronomio Prophetam se suscitatu- rum promisit, quod ille fuit Joannes rum promisit, quod ille fuit Joannes Baptista, qui plusquam Propheta fuit. Baptista, qui plusquam Propheta fuit. In hoc enim quod inspirationem divi- In hoc enim quod inspirationem divi- nam habuit, Propheta fuit. In hoc quod nam habuit, Propheta fuit. In hoc quod non in futurum prædixit, sed in præsenti non in futurum prædixit, sed in præsenti indicabat, fuit plusquam Propheta. In hoc indicabat, fuit plusquam Propheta. In hoc autem quod legis promissa ad gratiam autem quod legis promissa ad gratiam exhibitam terminavit, et terminatam exhibitam terminavit, et terminatam esse ostendit, fuit finis et terminus Pro- esse ostendit, fuit finis et terminus Pro- phetarum. Matth. x1, 13: Prophetæ et phetarum. Matth. x1, 13: Prophetæ et Lex usque ad Joannem. Matth. x1, 9 : Lex usque ad Joannem. Matth. x1, 9 : Sed quid existis videre? Prophetam ? Sed quid existis videre? Prophetam ? Etiam dico vobis, et plus quam Prophe- Etiam dico vobis, et plus quam Prophe- tam. Luc. 1, 76: Tu, puer, propheta tam. Luc. 1, 76: Tu, puer, propheta Altissimi vocaberis. Et sic fuit et termi- Altissimi vocaberis. Et sic fuit et termi- nus Prophetarum, et Propheta promis- nus Prophetarum, et Propheta promis- sus in lege. sus in lege.

Tunc dicimus quod tria sunt quæ Pro- Tunc dicimus quod tria sunt quæ Pro- phetam constituunt ut substantialia Pro- phetam constituunt ut substantialia Pro- phetæ quorum unum est inspiratio phetæ quorum unum est inspiratio divina divina

secundum autem est enuntiatio secundum autem est enuntiatio de futuro tertium autem est immobilis de futuro tertium autem est immobilis veritas quæ est in utroque, scilicet, in veritas quæ est in utroque, scilicet, in enuntiatione et in inspiratione. Et non enuntiatione et in inspiratione. Et non dicitur Christus Propheta nisi quoad dicitur Christus Propheta nisi quoad

rum suorum. Luc. xxiv, 19: Qui fuit rum suorum. Luc. xxiv, 19: Qui fuit vir Propheta, potens in opere et sermone vir Propheta, potens in opere et sermone coram Deo et omni populo. Aggæi, 11, 8 : coram Deo et omni populo. Aggæi, 11, 8 : Veniet desideratus cunctis Gentibus, et Veniet desideratus cunctis Gentibus, et implebo domum istam gloria. Josue, 1v, implebo domum istam gloria. Josue, 1v, 19: Domine, video quia Propheta es tu. 19: Domine, video quia Propheta es tu. Hoc enim fuit dictum turbarum. Matth. Hoc enim fuit dictum turbarum. Matth. XVI, 13 et 14 Quem dicunt homines esse XVI, 13 et 14 Quem dicunt homines esse Filium hominis? At illi dixerunt: Alii Filium hominis? At illi dixerunt: Alii Joannem Baptistam, alii autem Eliam, Joannem Baptistam, alii autem Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex Pro- alii vero Jeremiam, aut unum ex Pro- phetis. phetis.

« Jesus ergo cum cognovisset quia « Jesus ergo cum cognovisset quia venturi essent ut raperent eum, et fa- venturi essent ut raperent eum, et fa- cerent eum regem, fugit iterum in cerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus. » montem ipse solus. »

Hic incipit pars in qua in electis turbæ Hic incipit pars in qua in electis turbæ et discipulis, Dominus ostendit suam po- et discipulis, Dominus ostendit suam po- testatem ad faciendum omnia quæ vult : testatem ad faciendum omnia quæ vult : ut qui eum Prophetam esse dicebant, ut qui eum Prophetam esse dicebant, nunc fidem deitatis ejus accipiant. nunc fidem deitatis ejus accipiant.

Dividitur autem hæc pars in tres Dividitur autem hæc pars in tres partes in quarum prima ostenditur partes in quarum prima ostenditur qualiter deventum est ad hoc miracu- qualiter deventum est ad hoc miracu- lum, quod tria in se continet miracula : lum, quod tria in se continet miracula : in secunda ponitur miraculorum isto- in secunda ponitur miraculorum isto- rum perfectio, ibi, y. 18: Mare autem, rum perfectio, ibi, y. 18: Mare autem, magno vento flante, exsurgebat. » In magno vento flante, exsurgebat. » In tertia autem ponitur admiratio ex mira- tertia autem ponitur admiratio ex mira- culo illo consequens, ibi, y. 22: « Altera culo illo consequens, ibi, y. 22: « Altera die, turba quæ stabat. » die, turba quæ stabat. »

In primo autem istorum dicuntur tria, In primo autem istorum dicuntur tria, scilicet, qualiter Dominus a discipulis est scilicet, qualiter Dominus a discipulis est separatus, qualiter discipulorum ex im- separatus, qualiter discipulorum ex im- perio Domini navigio procuratus est re- perio Domini navigio procuratus est re- cessus, et qualiter impulsus ex tem- cessus, et qualiter impulsus ex tem- pestate contra navim est exortus. pestate contra navim est exortus.

Dicit ergo « Jesus ergo, » qui panes Dicit ergo « Jesus ergo, » qui panes

13 13

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-13, 16, 17. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VI-13, 16, 17.

multiplicaverat, « cum cognovisset, » multiplicaverat, « cum cognovisset, » mignis exterioribus sensibiliter cognovit, mignis exterioribus sensibiliter cognovit, quod semper in sapientiam suæ divini- quod semper in sapientiam suæ divini- tatis præscivit. Eccli. xx, 29: Domino tatis præscivit. Eccli. xx, 29: Domino Dro antequam crearentur omnia sunt Dro antequam crearentur omnia sunt agnita, sic et post perfectum respicit agnita, sic et post perfectum respicit

omnia. omnia.

« Quia venturi erant, » scilicet illi qui « Quia venturi erant, » scilicet illi qui manducaverant, « ut raperent eum. » manducaverant, « ut raperent eum. »