IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-16, 17. IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-16, 17.

ut magnalium Dei prædicator. Tob. xii, ut magnalium Dei prædicator. Tob. xii,

: :

7 Opera Dei revelare et confiteri hono- 7 Opera Dei revelare et confiteri hono- rificum est. Matth. 1x, 31: Diffamave- rificum est. Matth. 1x, 31: Diffamave- runt eum in tota terra illa. runt eum in tota terra illa.

« Quia Jesus esset, » secundum no- « Quia Jesus esset, » secundum no- men suum auctor salutis, « qui fecit eum men suum auctor salutis, « qui fecit eum sanum. » Psal. XLII, 8: Salvasti enim sanum. » Psal. XLII, 8: Salvasti enim nos de affligentibus nos et odientes nos nos de affligentibus nos et odientes nos confudisti. II Machab. 1x, 8: Manife- confudisti. II Machab. 1x, 8: Manife- stam Dei virtutem in semetipso conte- stam Dei virtutem in semetipso conte- stans. Illi autem unde ædificari debuerant stans. Illi autem unde ædificari debuerant ad fidem, inde scandalizabantur ad mor- ad fidem, inde scandalizabantur ad mor- tem, et infidelitatis excæcationem. tem, et infidelitatis excæcationem. Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« «

Propterea persequebantur Judæi Propterea persequebantur Judæi Jesum, quia hæc faciebat in sabbato. Jesum, quia hæc faciebat in sabbato.

Jesus autem respondit eis? Pater Jesus autem respondit eis? Pater meus usque modo operatur, et ego meus usque modo operatur, et ego operor. » operor. »

Tangit autem duo, scilicet persecutio- Tangit autem duo, scilicet persecutio- nem propter violationem sabbati, et per- nem propter violationem sabbati, et per- secutionem propter hoc quod dicebat se secutionem propter hoc quod dicebat se esse Filium Dei. Et hæc per ordinem esse Filium Dei. Et hæc per ordinem continentur in littera. continentur in littera.

Dicit ergo « Propterea persequeban- Dicit ergo « Propterea persequeban- tur eum Judæi, » legem ignoranter ze- tur eum Judæi, » legem ignoranter ze- lantes. Ad Roman. x, 2 et 3 : Testimo- lantes. Ad Roman. x, 2 et 3 : Testimo- nium perhibeo illis quod æmulationem nium perhibeo illis quod æmulationem Dei habent, sed non secundum scien- Dei habent, sed non secundum scien- tiam ignorantes enim justitiam Dei, et tiam ignorantes enim justitiam Dei, et suam quærentes statuere, justitiæ Dei suam quærentes statuere, justitiæ Dei non sunt subjecti. non sunt subjecti.

« Quia hæc faciebat in sabbato. » « Quia hæc faciebat in sabbato. » Opinantes quod nihil penitus esset fa- Opinantes quod nihil penitus esset fa- ciendum in sabbato, sed ab omni opere ciendum in sabbato, sed ab omni opere vacandum. Genes. II, 3: Benedixit diei vacandum. Genes. II, 3: Benedixit diei septimo, et sanctificavit illum, quia in septimo, et sanctificavit illum, quia in ipso cessaverat ab omne opere suo. Argue- ipso cessaverat ab omne opere suo. Argue- bant ergo, quod si Deus in sabbato re- bant ergo, quod si Deus in sabbato re- quievit ab opere suo cum nihil sit di- quievit ab opere suo cum nihil sit di- vinius et utilius quam opus divinum, vinius et utilius quam opus divinum, quod tunc requiescendum fuerat ab omni quod tunc requiescendum fuerat ab omni opere hominum quantumcumque sit opere hominum quantumcumque sit utile et divinum. utile et divinum.

XXIV XXIV

209 209

Ad hoc autem per instantiam respon- Ad hoc autem per instantiam respon- det Dominus, dicens: det Dominus, dicens:

« Jesus autem respondit eis. » « Jesus autem respondit eis. »

Instantiam ferens ad ultimum quod Instantiam ferens ad ultimum quod inducebant « Pater meus, » qui est in inducebant « Pater meus, » qui est in coelis quamvis in sabbato cessaverit ab coelis quamvis in sabbato cessaverit ab omni opere creationis, dispositionis, et omni opere creationis, dispositionis, et ornatus, tamen « usque modo opera- ornatus, tamen « usque modo opera- tur, » gubernando, et restaurando quod tur, » gubernando, et restaurando quod corrumpitur in opere, et propagando. corrumpitur in opere, et propagando. Hoc enim patet ad sensum, et ideo nulla Hoc enim patet ad sensum, et ideo nulla indiget probatione et per hoc Patet non indiget probatione et per hoc Patet non solvit sabbatum. Ergo cum « et ego ope- solvit sabbatum. Ergo cum « et ego ope- ror,» restaurans et reparans corrupta, ror,» restaurans et reparans corrupta, et sanans infirma, non solvo sabbatum: et sanans infirma, non solvo sabbatum: sed in operando me Patri conformo. Et sed in operando me Patri conformo. Et sicut a principio, creando, disponendo, sicut a principio, creando, disponendo, et ornando operatus sum cum ipso : et ornando operatus sum cum ipso : ita facio et modo. Et per hoc patet quod ita facio et modo. Et per hoc patet quod plene responsum est perfidiæ Judæorum. plene responsum est perfidiæ Judæorum. Isa. xxvi, 12 Omnia opera nostra ope- Isa. xxvi, 12 Omnia opera nostra ope- ratus es nobis, Domine. Joan. 1, 3: ratus es nobis, Domine. Joan. 1, 3: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est. factum est nihil quod factum est.

Quærunt tamen quidam: An Christus Quærunt tamen quidam: An Christus violaverit sabbatum ? Quod videtur vio- violaverit sabbatum ? Quod videtur vio- lasse, per hoc quod, Luc. v1, 5, dicit: lasse, per hoc quod, Luc. v1, 5, dicit: Dominus est Filius hominis, etiam sab- Dominus est Filius hominis, etiam sab- bati. Per hoc enim innuit quod violavit, bati. Per hoc enim innuit quod violavit, et violare potuit ut Dominus legis exi- et violare potuit ut Dominus legis exi-

stens. stens.

Adhuc, ibidem, xiv, 5, dicit: Cujus Adhuc, ibidem, xiv, 5, dicit: Cujus vestrum asinus aut bos in puteum cadet, vestrum asinus aut bos in puteum cadet, et non continuo extrahet illum in die et non continuo extrahet illum in die sabbati? Et per hoc videtur dicere quod sabbati? Et per hoc videtur dicere quod opera necessitatis facta in die sabbati opera necessitatis facta in die sabbati non solvunt sabbatum. non solvunt sabbatum.

Ad hoc autem et omnia hujusmodi di- Ad hoc autem et omnia hujusmodi di- cendum, quod in præcepto de sabbato cendum, quod in præcepto de sabbato duo significabantur. Unum quidem quod duo significabantur. Unum quidem quod est morale, de lege naturæ existens: et est morale, de lege naturæ existens: et hoc est significatio quietis, scilicet, ut hoc est significatio quietis, scilicet, ut quies cordis firma et munda servetur. quies cordis firma et munda servetur. Quia, ut dicit Augustinus : « Omnis Quia, ut dicit Augustinus : « Omnis humana perversitas est uti fruendis, et humana perversitas est uti fruendis, et frui utendis. » Item, Augustinus : « Non frui utendis. » Item, Augustinus : « Non est quiescendum nisi in eo bono quo est quiescendum nisi in eo bono quo

14 14

210 210

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

fruendum est: quia hoc solum est in fruendum est: quia hoc solum est in quo quiescitur, et contra quod nihil de- quo quiescitur, et contra quod nihil de- sideratur. » Et qui sic quietem non sideratur. » Et qui sic quietem non sanctificat, perversus est, sicut dicit sanctificat, perversus est, sicut dicit Augustinus « Omnis humana perver- Augustinus « Omnis humana perver- sitas, etc. » Quia sic id quod est via, sitas, etc. » Quia sic id quod est via, ponitur pro fine et id quod est finis, ponitur pro fine et id quod est finis, ponitur pro via. Et ratio naturalis dictat ponitur pro via. Et ratio naturalis dictat hoc omni homini. Hæc autem est lex hoc omni homini. Hæc autem est lex naturalis, quæ (sicut dicit Basilius) in naturalis, quæ (sicut dicit Basilius) in naturali lege est descripta, id est in na- naturali lege est descripta, id est in na- turali judicatorio, quod est ratio natura- turali judicatorio, quod est ratio natura- lis hominis dicens quid faciendum, et lis hominis dicens quid faciendum, et quid cavendum est in communibus prin- quid cavendum est in communibus prin- cipiis morum, quæ ordinant vitam. Et cipiis morum, quæ ordinant vitam. Et ideo hoc in tabulis cordis scriptum est ideo hoc in tabulis cordis scriptum est adeo indelebiliter, tamquam in lapide: adeo indelebiliter, tamquam in lapide: et ideo numquam potest habere dispen- et ideo numquam potest habere dispen- sationem. sationem.

Aliud autem significabatur in præ- Aliud autem significabatur in præ- cepto sabbati, quod est dici unius in sep- cepto sabbati, quod est dici unius in sep- timana ad feriandum determinatio. Quod timana ad feriandum determinatio. Quod antiquitus propter mundi perfectionem antiquitus propter mundi perfectionem (cum nullum aliud majus opus divinum (cum nullum aliud majus opus divinum Deus ostendisset) determinatum est ad Deus ostendisset) determinatum est ad diem septimum. Et hoc ratio naturalis diem septimum. Et hoc ratio naturalis non dictat, et ideo ad legem naturæ non non dictat, et ideo ad legem naturæ non pertinet. Sed ex causa quæ dicta est, pertinet. Sed ex causa quæ dicta est, determinata est dies illa, non sine ra- determinata est dies illa, non sine ra- tione quia homines feriantes, suspensi tione quia homines feriantes, suspensi a negotiis et occupationibus propriis, li- a negotiis et occupationibus propriis, li- bero corde a sollicitudine possint redire, bero corde a sollicitudine possint redire, per considerationem et gustum quemdam, per considerationem et gustum quemdam, ad dulcedinem ejus quo fruendum est, et ad dulcedinem ejus quo fruendum est, et illi inhærere. Ut sic aliquando redeuntes, illi inhærere. Ut sic aliquando redeuntes, traherentur a dulcedine ipsius, et sapori traherentur a dulcedine ipsius, et sapori ipsius inhærerent, etiam quando opera- ipsius inhærerent, etiam quando opera- rentur aliis diebus. Et hac de causa feriæ rentur aliis diebus. Et hac de causa feriæ præcipiuntur in Ecclesia. Quando autem præcipiuntur in Ecclesia. Quando autem majus opus quam perfectio mundi appa- majus opus quam perfectio mundi appa- ruit, sicut mundi glorificatio in Resurre- ruit, sicut mundi glorificatio in Resurre- ctione Domini: tunc ad feriandum deter- ctione Domini: tunc ad feriandum deter- minata est dies octava. Et quia feriatio minata est dies octava. Et quia feriatio diei non est de jure naturali, ideo di- diei non est de jure naturali, ideo di- versas recipit determinationes et dispen- versas recipit determinationes et dispen- sationes. Quia, sicut dicit Philosophus : sationes. Quia, sicut dicit Philosophus : Multipliciter humana natura ancilla est: Multipliciter humana natura ancilla est: et ideo frequenter oportet etiam in ipsis et ideo frequenter oportet etiam in ipsis eriis dispensare propter necessitatem. eriis dispensare propter necessitatem.

Et propter hoc non dicitur solvi sabba- Et propter hoc non dicitur solvi sabba-

tum. tum.

Sabbatum ergo prout est requies in Sabbatum ergo prout est requies in fruibili, numquam solvendum est. Prout fruibili, numquam solvendum est. Prout autem est determinatio diei ad servandum, autem est determinatio diei ad servandum, alia et alia de causa determinatur in dies alia et alia de causa determinatur in dies diversos. Prout ergo est observatio feria- diversos. Prout ergo est observatio feria- rum, sic solvi poterat ex causa: sicut rum, sic solvi poterat ex causa: sicut Mathathias, I Machab. 11, 41, solvi præ- Mathathias, I Machab. 11, 41, solvi præ- cepit, et arma sumere contra inimicos: cepit, et arma sumere contra inimicos: ne occisis fidelibus, pariter et lex periret. ne occisis fidelibus, pariter et lex periret. Et sic etiam ex dispensatione solvebatur Et sic etiam ex dispensatione solvebatur propter necessitatem animalium vel ho- propter necessitatem animalium vel ho- minum. Et ideo calumnia fuit quod in ta- minum. Et ideo calumnia fuit quod in ta- libus imponebant Judæi Christo, qui ne- libus imponebant Judæi Christo, qui ne- cessitatibus hominum subvenit cum cessitatibus hominum subvenit cum ipsi Judæi necessitatibus animalium suo- ipsi Judæi necessitatibus animalium suo- rum in sabbato subvenirent. Sic autem rum in sabbato subvenirent. Sic autem solvere sabbatum maxime convenit Do- solvere sabbatum maxime convenit Do- mino sabbati, cujus est pensare, quando, mino sabbati, cujus est pensare, quando, et quibus de causis, lex sabbati sit sol- et quibus de causis, lex sabbati sit sol- venda. Et ideo dicit, Matth. XII, 8, venda. Et ideo dicit, Matth. XII, 8, quia Dominus est Filius hominis, etiam quia Dominus est Filius hominis, etiam sabbati. Sic in libro V Ethicorum deter- sabbati. Sic in libro V Ethicorum deter- minatur, ut in omni urbanitate sive civi- minatur, ut in omni urbanitate sive civi- litate in hoc est, superjustus qui litate in hoc est, superjustus qui novit quando solvenda est lex data, quæ novit quando solvenda est lex data, quæ nonnumquam in præjudicium ipsius legis nonnumquam in præjudicium ipsius legis et dictamen contra intentionem legisla- et dictamen contra intentionem legisla- toris observaretur. toris observaretur.

Hæc est ergo secundum nos hujus Hæc est ergo secundum nos hujus dubii vera solutio. dubii vera solutio.

Dicunt autem alii quidam, quod tri- Dicunt autem alii quidam, quod tri- plex fuit sabbati violatio, scilicet, quando plex fuit sabbati violatio, scilicet, quando fiebat aliquid contra præceptum, vel fiebat aliquid contra præceptum, vel quando aliquid fiebat contra determina- quando aliquid fiebat contra determina- tionem diei, vel quando aliquid fiebat tionem diei, vel quando aliquid fiebat contra usum vel consuetudinem. Sed hoc contra usum vel consuetudinem. Sed hoc nihil est ad propositum : quia secundum nihil est ad propositum : quia secundum hanc intentionem Christus Judæis nec hanc intentionem Christus Judæis nec hic nec alibi respondet. Et ideo prima so- hic nec alibi respondet. Et ideo prima so- lutio est tenenda. lutio est tenenda. Sequitur : Sequitur :

« Propterea ergo magis quærebant « Propterea ergo magis quærebant eum Judæi interficere, quia non solum eum Judæi interficere, quia non solum solvebat sabbatum, sed et patrem solvebat sabbatum, sed et patrem

18 18

IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-18, 19. IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-18, 19.

211 211

suum dicebat Deum, æqualem se fa- pient. 11, 13: Promittit se scientiam Dei suum dicebat Deum, æqualem se fa- pient. 11, 13: Promittit se scientiam Dei ciens Deo. » ciens Deo. »

Secunda causa persecutionis quam Secunda causa persecutionis quam Judæi ex ipsa Christi responsione sume- Judæi ex ipsa Christi responsione sume-

bant. bant.

Et hoc est quod dicit : « Propterea Et hoc est quod dicit : « Propterea ergo magis, » quia blasphemia majus pec- ergo magis, » quia blasphemia majus pec- catum est quam violatio sabbati. Matth. catum est quam violatio sabbati. Matth. xii, 31 Spiritus autem blasphemia non xii, 31 Spiritus autem blasphemia non remittetur. Et post pauca sequitur, y. remittetur. Et post pauca sequitur, y. 32 Qui dixerit contra Spiritum san- 32 Qui dixerit contra Spiritum san- ctum, non remittetur ei, neque in hoc sæ- ctum, non remittetur ei, neque in hoc sæ- culo, neque in futuro. Levit. XXIV, culo, neque in futuro. Levit. XXIV, 14: 14: Educ blasphemum extra castra, et po- Educ blasphemum extra castra, et po- nant omnes qui audierunt manus suas nant omnes qui audierunt manus suas super caput ejus, et lapidet eum populus super caput ejus, et lapidet eum populus universus. universus.

Et ideo « quærebant eum Judæi inter- Et ideo « quærebant eum Judæi inter- ficere, » secundum præceptum legis. ficere, » secundum præceptum legis. Levit. xxiv, 15 et 16: Homo, qui male- Levit. xxiv, 15 et 16: Homo, qui male- dixerit Deo suo, portabit peccatum dixerit Deo suo, portabit peccatum suum: et qui blasphemaverit nomen Do- suum: et qui blasphemaverit nomen Do- mini, morte moriatur. mini, morte moriatur.

Et repetunt causam persecutionis prio- Et repetunt causam persecutionis prio- rem, « quia non solum solvebat sabba- rem, « quia non solum solvebat sabba- tum,» sicut illi calumniantes dicebant, tum,» sicut illi calumniantes dicebant, « sed et patrem suum, » naturalem et « sed et patrem suum, » naturalem et consubstantialem, « dicebat Deum, » consubstantialem, « dicebat Deum, » quod illi blasphemiam esse dicebant. quod illi blasphemiam esse dicebant. Joan. x, 33 De bono opere non lapida- Joan. x, 33 De bono opere non lapida- mus te, sed de blasphemia, et quia tu, mus te, sed de blasphemia, et quia tu, homo cum sis, facis teipsum Deum. homo cum sis, facis teipsum Deum.

Sed, quia etiam ipsi patrem vocabant Sed, quia etiam ipsi patrem vocabant Deum, Deuter. xxx11, 6: Numquid non Deum, Deuter. xxx11, 6: Numquid non ipse est pater tuus, qui possedit te, et ipse est pater tuus, qui possedit te, et fecit, et creavit te ? ideo addunt: fecit, et creavit te ? ideo addunt: «Æqualem se faciens Deo, » per æqua- «Æqualem se faciens Deo, » per æqua- litatem naturæ et potestatis. Hoc autem litatem naturæ et potestatis. Hoc autem alii per adoptionem filii Dei vocati (qui alii per adoptionem filii Dei vocati (qui Deum patrem invocabant) non dicebant. Deum patrem invocabant) non dicebant.

Et hoc quidem (ut dicit Chrysostomus) Et hoc quidem (ut dicit Chrysostomus) si patrem suum per naturam diceret, et si patrem suum per naturam diceret, et non operibus demonstraret, blasphemia non operibus demonstraret, blasphemia esset. Sed quia per opera hoc demon- esset. Sed quia per opera hoc demon- strabat, contradicere Judæi non poterant: strabat, contradicere Judæi non poterant: et ideo quærebant eum interficere. Sa- et ideo quærebant eum interficere. Sa-

Genes. III, 5. Genes. III, 5.

habere, et filium Dei se nominat. Et, habere, et filium Dei se nominat. Et, ibidem, . 16 Gloriatur patrem se ha- ibidem, . 16 Gloriatur patrem se ha- bere Deum, scilicet æqualem se faciens bere Deum, scilicet æqualem se faciens Deo. Hoc est falsum secundum Augusti- Deo. Hoc est falsum secundum Augusti- num, quia non fecit se Patri æqualem, num, quia non fecit se Patri æqualem, quia hoc esset blasphemia, sed potius quia hoc esset blasphemia, sed potius Pater generando eum, fecit sibi eum Pater generando eum, fecit sibi eum æqualem. Non enim Filius a se, sed a æqualem. Non enim Filius a se, sed a Patre per nativitatem accepit quod Patri Patre per nativitatem accepit quod Patri est æqualis. Et sunt hæc verba Augustini : est æqualis. Et sunt hæc verba Augustini : «Non ipse fecit se æqualem, sed ille «Non ipse fecit se æqualem, sed ille eum generat æqualem. Quia si ipse se eum generat æqualem. Quia si ipse se faceret æqualem Deo, faceret rapinam, faceret æqualem Deo, faceret rapinam, et sic caderet. Qui enim se æqualem vo- et sic caderet. Qui enim se æqualem vo- luit facere Deo cum non esset, cecidit, et luit facere Deo cum non esset, cecidit, et ex Angelo factus est diabolus. Et hanc ex Angelo factus est diabolus. Et hanc superbiam homini propinavit, et dejecit superbiam homini propinavit, et dejecit eum, cum dixit: Gustate, et eritis sicut eum, cum dixit: Gustate, et eritis sicut dii 1. Christus autem æqualis Patri natus, dii 1. Christus autem æqualis Patri natus, non factus, non usurpavit æqualitatem non factus, non usurpavit æqualitatem Dei. » Propter quod dicit Apostolus, ad Dei. » Propter quod dicit Apostolus, ad Philip. 11, 6 et 7 : Non rapinam arbitra- Philip. 11, 6 et 7 : Non rapinam arbitra- tus est esse se æqualem Deo, sed semet- tus est esse se æqualem Deo, sed semet- ipsum exinanivit, formam servi acci- ipsum exinanivit, formam servi acci- piens. piens.

« «

eis: eis:

Respondit itaque Jesus, et dixit Respondit itaque Jesus, et dixit

Amen, amen dico vobis, non potest Amen, amen dico vobis, non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem. » viderit Patrem facientem. »

Hic incipit doctrina de utili potestate Hic incipit doctrina de utili potestate reparationis naturæ conditæ, per quam reparationis naturæ conditæ, per quam Christus se ostendit Deum et Deo Patri Christus se ostendit Deum et Deo Patri æqualem. æqualem.

Dividitur autem in duas partes: in Dividitur autem in duas partes: in quarum prima se promittit Patri æqua- quarum prima se promittit Patri æqua- lem per potestatem operandi et judi- lem per potestatem operandi et judi- candi in secunda autem ostendit Judæo- : candi in secunda autem ostendit Judæo- : rum justam condemnationem: quia hoc rum justam condemnationem: quia hoc non crediderunt, ibi, y. 33 : « Vos mi- non crediderunt, ibi, y. 33 : « Vos mi- sistis ad Joannem, etc. » sistis ad Joannem, etc. »

Adhuc, anterior pars dividitur in duas. Adhuc, anterior pars dividitur in duas.

19 19

212 212

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

In prima probat se Patri æqualem. Sed In prima probat se Patri æqualem. Sed quia ex hoc aliquis crederet quod a quia ex hoc aliquis crederet quod a Patre non esset genitus: ideo in secunda Patre non esset genitus: ideo in secunda ostendit se æqualitatem a Patre habere ostendit se æqualitatem a Patre habere per generationem, ibi, y. 30 : « Non pos- per generationem, ibi, y. 30 : « Non pos- sum ego a meipso facere quidquam. » sum ego a meipso facere quidquam. » Adhuc, prior harum subdividitur in Adhuc, prior harum subdividitur in duas in quarum prima dictam ostendit duas in quarum prima dictam ostendit æqualitatem. Sed quia illa maxime osten- æqualitatem. Sed quia illa maxime osten- ditur ex virtute suscitationis mortuo- ditur ex virtute suscitationis mortuo- rum, ideo in secunda ostendit qualiter rum, ideo in secunda ostendit qualiter virtus judicandi, et suscitandi mortuos, virtus judicandi, et suscitandi mortuos, est in ipso, ibi, y. 25: « Amen, amen est in ipso, ibi, y. 25: « Amen, amen dico vobis, quia venit hora, etc. » dico vobis, quia venit hora, etc. »

Adhuc, prima harum dividitur in Adhuc, prima harum dividitur in duas in quarum prima ostendit se indi- duas in quarum prima ostendit se indi- visam potentiam a Patre habere. In se- visam potentiam a Patre habere. In se- cunda, ostendit per opera maxima se cunda, ostendit per opera maxima se habere æqualitatem potentiæ Patri, ibi, habere æqualitatem potentiæ Patri, ibi, . 20 « Et majora his demonstrabit . 20 « Et majora his demonstrabit ei opera. » ei opera. »

In prima harum sunt tres paragraphi : In prima harum sunt tres paragraphi : in quorum primo per hoc quod est ars in quorum primo per hoc quod est ars Patris, ostendit quod indivisam a Patre Patris, ostendit quod indivisam a Patre habet operationem in secundo, per hoc habet operationem in secundo, per hoc quod indivisam a Patre habet operatio- quod indivisam a Patre habet operatio- nem, ostendit quod indivisam habet po- nem, ostendit quod indivisam habet po- tentiam in tertio autem, utriusque ho- tentiam in tertio autem, utriusque ho- rum ostendit causam. rum ostendit causam.

Dicit ergo «Respondit itaque Jesus, » Dicit ergo «Respondit itaque Jesus, » ad hoc quod illi blasphemantes, Christo ad hoc quod illi blasphemantes, Christo blasphemiam imponebant, « et dixit eis, blasphemiam imponebant, « et dixit eis, etc. » Job, XIII, 4: Prius vos ostendens etc. » Job, XIII, 4: Prius vos ostendens fabricatores mendacii, et cultores perver- fabricatores mendacii, et cultores perver- sorum dogmatum. sorum dogmatum.

Dei virtutem, et Dei sapientiam. Sapien- Dei virtutem, et Dei sapientiam. Sapien- tia enim genita, et lux (in qua Deus fa- tia enim genita, et lux (in qua Deus fa- cit omnia) videt quidquid facit artifex cit omnia) videt quidquid facit artifex primus. primus.

Et hoc est quod dicit : « Nisi quod Et hoc est quod dicit : « Nisi quod viderit Patrem facientem. » In intelle- viderit Patrem facientem. » In intelle- ctu enim paterno videt Verbum, quod est ctu enim paterno videt Verbum, quod est ars et sapientia Patris. Ideo enim ver- ars et sapientia Patris. Ideo enim ver- bum cordis paterni dicitur, Psal. XLIV, bum cordis paterni dicitur, Psal. XLIV, 2 Eructavit cor meum verbum bonum. 2 Eructavit cor meum verbum bonum. Ideo etiam dicitur candor lucis paternæ : Ideo etiam dicitur candor lucis paternæ : quia videt in lumine suo quidquid Pater quia videt in lumine suo quidquid Pater habet in se, Sapient. vu, 26: Candor habet in se, Sapient. vu, 26: Candor est enim lucis æternæ, et speculum sine est enim lucis æternæ, et speculum sine macula. Ideo etiam dicitur splendor glo- macula. Ideo etiam dicitur splendor glo- riæ ipsius quia splendor est in corde riæ ipsius quia splendor est in corde Patris super omnia quæ sunt Patris. Ad Patris super omnia quæ sunt Patris. Ad Hebr. 1, 3 Qui cum sit splendor gloriæ, Hebr. 1, 3 Qui cum sit splendor gloriæ, et figura substantiæ ejus. Ideo etiam di- et figura substantiæ ejus. Ideo etiam di- citur splendens in omni munditia et san- citur splendens in omni munditia et san- ctitate Patris, Psal. cix, 3: In splendori- ctitate Patris, Psal. cix, 3: In splendori- bus sanctorum, ex utero ante luciferum bus sanctorum, ex utero ante luciferum genui te. In quantum ergo est ars plena genui te. In quantum ergo est ars plena rationum omnium viventium, et candor rationum omnium viventium, et candor lucis æternæ, et splendor gloriæ, et sa- lucis æternæ, et splendor gloriæ, et sa- pientia Patris, videt omnia quæ Pater. pientia Patris, videt omnia quæ Pater. Et sic a se non potest facere quidquam, Et sic a se non potest facere quidquam, nisi quod viderit Patrem secundum inge- nisi quod viderit Patrem secundum inge- nitam potentiam facientem. Omnem nitam potentiam facientem. Omnem enim potentiam genitoris habet ab eo enim potentiam genitoris habet ab eo per generationem, et sic æqualis est sibi per generationem, et sic æqualis est sibi per potentiam. Nec habet aliquam poten- per potentiam. Nec habet aliquam poten- tiam nisi a Patre, et sic a se nullam tiam nisi a Patre, et sic a se nullam habet, nec et a se habita potentia quid- habet, nec et a se habita potentia quid- quam facere potest: ut auctoritas sit in quam facere potest: ut auctoritas sit in Patre, et æqualitas naturalis potentiæ per Patre, et æqualitas naturalis potentiæ per

"Amen, amen dico vobis, non potest generationem sit in Filio. Joan. VIII, 38; "Amen, amen dico vobis, non potest generationem sit in Filio. Joan. VIII, 38; Filius, ⟫ Filius, ⟫

Qui per naturam est Filius, hoc est, Qui per naturam est Filius, hoc est, non habet potentiam Filius, « a se, » non habet potentiam Filius, « a se, » quam habet ab alio quia habet omnem quam habet ab alio quia habet omnem suam potentiam a Patre : « quidquam suam potentiam a Patre : « quidquam facere. » Joan. XVII, 10: Mea omnia tua facere. » Joan. XVII, 10: Mea omnia tua sunt, et tua mea sunt et clarificatus sunt, et tua mea sunt et clarificatus sum in eis. Joan. VII, 16 Mea doctrina sum in eis. Joan. VII, 16 Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit mè. non est mea, sed ejus qui misit mè.

« Nisi quod viderit, » ut ars et sapien- « Nisi quod viderit, » ut ars et sapien- tia Patris. I ad Corinth. 1, 24 : Christum tia Patris. I ad Corinth. 1, 24 : Christum

Ego quod vidi apud Patrem meum, lo- Ego quod vidi apud Patrem meum, lo- quor. quor.

« Quæcumque enim ille fecerit, « Quæcumque enim ille fecerit, hæc et Filius similiter facit. hæc et Filius similiter facit.

Pater enim diligit Filium, et omnia Pater enim diligit Filium, et omnia demonstrat ei quæ ipse facit. » demonstrat ei quæ ipse facit. »

Secundus est paragraphus ubi dicit Secundus est paragraphus ubi dicit indivisam esse operationem. indivisam esse operationem.

20 20

IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-20. IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-20.

Dicit ergo « Quæcumque enim ille Dicit ergo « Quæcumque enim ille fecerit, per potentiam naturalem et fecerit, per potentiam naturalem et substantialem: « hæc et Filius, » ejus- substantialem: « hæc et Filius, » ejus- dem potentiæ naturalis et substantialis, dem potentiæ naturalis et substantialis, « similiter, » hoc est, ex eadem et simili « similiter, » hoc est, ex eadem et simili potentia, « facit : » quia una potentia potentia, « facit : » quia una potentia trium sicut una est substantia trium. Et trium sicut una est substantia trium. Et adverbium similiter, quod hic ponitur, adverbium similiter, quod hic ponitur, veritatis est expressivum. Hoc est ergo veritatis est expressivum. Hoc est ergo quod dicit. Et sic omnia videt operando quod dicit. Et sic omnia videt operando quæ Pater, et omnia facit eadem po- quæ Pater, et omnia facit eadem po- tentia qua Pater. Joan. 111, 35: Pater di- tentia qua Pater. Joan. 111, 35: Pater di- ligit Filium, et omnia dedit in manu ligit Filium, et omnia dedit in manu ejus, hoc est in potestate. Et sic Filius ejus, hoc est in potestate. Et sic Filius non imbecillis est, sed generatione ac- non imbecillis est, sed generatione ac- cepit eamdem cum Patre potestatem, et cepit eamdem cum Patre potestatem, et operationem. operationem.

« Pater enim diligit Filium, etc. » « Pater enim diligit Filium, etc. »

Tangit utriusque causam concomi- Tangit utriusque causam concomi- tantem, non præcedentem, non diver- tantem, non præcedentem, non diver- sam in esse sed quæ causa est conco- sam in esse sed quæ causa est conco- mitans secundum modum intelligendi. mitans secundum modum intelligendi. « Pater enim diligit Filium, » essentiali « Pater enim diligit Filium, » essentiali dilectione: quia de illa intelligitur hic dilectione: quia de illa intelligitur hic quæ est dilectio concomitans generatio- quæ est dilectio concomitans generatio- nem. Joan. 111, 35: Pater diligit Filium, nem. Joan. 111, 35: Pater diligit Filium, etc. Diligit etiam Pater Filium dile- etc. Diligit etiam Pater Filium dile- ctione Spiritus sancti. Sed de hac dile- ctione Spiritus sancti. Sed de hac dile- ctione hic non loquitur : quia illa a Patre ctione hic non loquitur : quia illa a Patre et Filio æqualiter procedit. Et per illam et Filio æqualiter procedit. Et per illam non potest probari quod in essentialibus non potest probari quod in essentialibus æquales sunt Pater et Filius, et quod æquales sunt Pater et Filius, et quod Filius per generationem, æqualem a Filius per generationem, æqualem a Patre acceperit potentiam : quia quod Patre acceperit potentiam : quia quod essentialiter dilectione diligit, hoc dile- essentialiter dilectione diligit, hoc dile- ctio concomitans generationem facit, ctio concomitans generationem facit, quod nihil retinet sibi, quod non Filio quod nihil retinet sibi, quod non Filio dilecto communicet, quem diligit sicut dilecto communicet, quem diligit sicut seipsum. Et ideo, Joan. 111, 35, dicitur : seipsum. Et ideo, Joan. 111, 35, dicitur : Pater diligit Filium, et omnia dedit in Pater diligit Filium, et omnia dedit in manu ejus. Dilectio enim naturalis facit, manu ejus. Dilectio enim naturalis facit, quod nihil substantialium retinet, quod quod nihil substantialium retinet, quod generando Filio non communicet. Luc. generando Filio non communicet. Luc. xv, 31 Fili, tu semper mecum es, et xv, 31 Fili, tu semper mecum es, et omnia mea tua sunt. In figura hujus di- omnia mea tua sunt. In figura hujus di- citur, Genes. xxv, 5, quod dedit citur, Genes. xxv, 5, quod dedit Abraham cuncta quæ possederat, Isaac, Abraham cuncta quæ possederat, Isaac,

213 213

scilicet filio suo. Psal. VI, 8: Omnia scilicet filio suo. Psal. VI, 8: Omnia subjecisti sub pedibus ejus, etc. subjecisti sub pedibus ejus, etc. Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Et omnia demonstrat ei quæ ipse « Et omnia demonstrat ei quæ ipse facit. » facit. »

Demonstrat autem ei non extra se, sed Demonstrat autem ei non extra se, sed quæ videt ut sapientia Patris: hæc per quæ videt ut sapientia Patris: hæc per unitatem substantiæ demonstrat ei ut fa- unitatem substantiæ demonstrat ei ut fa- cienda nec aliter demonstrat nisi quod cienda nec aliter demonstrat nisi quod generat videntem et intelligentem ope- generat videntem et intelligentem ope- randa ab ipso. Hæc autem operanda, randa ab ipso. Hæc autem operanda, sunt illa quæ Deus in causis rationabi- sunt illa quæ Deus in causis rationabi- libus (quas indidit primæ materiæ) reser- libus (quas indidit primæ materiæ) reser- vavit sibi, non per naturam, sed per vavit sibi, non per naturam, sed per seipsum facienda ad gloriæ suæ manife- seipsum facienda ad gloriæ suæ manife- stationem et fidei ædificationem. Hæc stationem et fidei ædificationem. Hæc enim quando, et ubi, et pro quibus fa- enim quando, et ubi, et pro quibus fa- cienda sint, soli demonstrata sunt Verbo. cienda sint, soli demonstrata sunt Verbo. Exod. xxv, 40: Inspice, et fac secun- Exod. xxv, 40: Inspice, et fac secun- dum exemplar quod tibi in monte mon- dum exemplar quod tibi in monte mon- stratum est. Videt ergo in sapientia, ut stratum est. Videt ergo in sapientia, ut sapientia Patris Facit ut indivisus a sapientia Patris Facit ut indivisus a Patre. Demonstrata habet quia novit Patre. Demonstrata habet quia novit quando, et ubi, et pro quibus voluit. Et quando, et ubi, et pro quibus voluit. Et hoc est quod dicitur, Joan. 1, 18 : Deum hoc est quod dicitur, Joan. 1, 18 : Deum nemo vidit umquam unigenitus Filius, nemo vidit umquam unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Matth. xr, 27: Nemo novit Filium, nisi Matth. xr, 27: Nemo novit Filium, nisi Pater: neque Patrem quis novit, nisi Fi- Pater: neque Patrem quis novit, nisi Fi- lius, et cui voluerit Filius revelare. Sic lius, et cui voluerit Filius revelare. Sic dicitur, Act. 1, 7: Non est vestrum nosse dicitur, Act. 1, 7: Non est vestrum nosse tempora vel momenta quæ Pater posuit tempora vel momenta quæ Pater posuit in sua potestate. Quomodo enim, et in sua potestate. Quomodo enim, et quando faciendum est novit Deus Pater, quando faciendum est novit Deus Pater, et hæc operanda demonstravit Filio, qui et hæc operanda demonstravit Filio, qui solus quando, et quid operandum sit, solus quando, et quid operandum sit, plenam novit rationem. plenam novit rationem.

« Et majora his demonstrabit ei « Et majora his demonstrabit ei opera, ut vos miremini. »> opera, ut vos miremini. »>

Hic ostendit se æqualem cum Patre Hic ostendit se æqualem cum Patre habere potestatem per opera maxima. habere potestatem per opera maxima.

Dicit autem duo. Primo enim in com- Dicit autem duo. Primo enim in com- muni prælibat hoc quod dictum est. Se- muni prælibat hoc quod dictum est. Se- cundo, specificat quæ sunt illa quæ maxi- cundo, specificat quæ sunt illa quæ maxi-

ma sunt. ma sunt.

214 214

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Dicit ergo « Et majora his, » in hoc Dicit ergo « Et majora his, » in hoc quod sunt utiliora et majoris ostensiva quod sunt utiliora et majoris ostensiva potentiæ, « demonstrabit ei opera. » In potentiæ, « demonstrabit ei opera. » In futuro dicit, non ideo quod collatio po- futuro dicit, non ideo quod collatio po- tentiæ dependet a futuro, quæ ab æterno tentiæ dependet a futuro, quæ ab æterno donata est sed quia effectus potentiæ donata est sed quia effectus potentiæ dependet ad futurum, sicut resurrectio dependet ad futurum, sicut resurrectio mortuorum et judiciaria potestas. Et mortuorum et judiciaria potestas. Et ideo dicit « Demonstrabit, » hoc est, ideo dicit « Demonstrabit, » hoc est, se dedisse ab æterno ostendet. Nec hoc se dedisse ab æterno ostendet. Nec hoc mirum est: quia etiam dilectoribus Christi mirum est: quia etiam dilectoribus Christi dat potestatem majora faciendi quam dat potestatem majora faciendi quam Christus fecit. Joan. xiv, 12: Opera quæ Christus fecit. Joan. xiv, 12: Opera quæ ego facio et ipse faciet, et majora horum ego facio et ipse faciet, et majora horum faciet, quia ego ad Patrem vado. Nulli faciet, quia ego ad Patrem vado. Nulli tamen contulit modum faciendi quo Chri- tamen contulit modum faciendi quo Chri- stus fecit quod fecit: quia ipse fecit ut stus fecit quod fecit: quia ipse fecit ut potestatem habens, et clave non utens in potestatem habens, et clave non utens in propria domo. Alii autem sicut invo- propria domo. Alii autem sicut invo- cantes divinam potentiam, et clavibus cantes divinam potentiam, et clavibus supplicationum et exorcismorum uten- supplicationum et exorcismorum uten-

tes. tes.

« Ut vos miremini, » « Ut vos miremini, »

Hoc est, in admirationem trahamini. Hoc est, in admirationem trahamini. Qui enim miratur, suspensus est in quod- Qui enim miratur, suspensus est in quod- dam altum, quod nescit et dum est in dam altum, quod nescit et dum est in agonia admirationis, quærere incipit: et agonia admirationis, quærere incipit: et sic inventa divina potestate ad fidem ve- sic inventa divina potestate ad fidem ve- nit. Et hoc est quod dicitur, Luc. XI, 20: nit. Et hoc est quod dicitur, Luc. XI, 20: Si in digito Dei ejicio dæmonia, hoc est, Si in digito Dei ejicio dæmonia, hoc est, in demonstratione potentiæ et virtutis in demonstratione potentiæ et virtutis Dei ejicio diabolum de sua potestate, Dei ejicio diabolum de sua potestate, profecto pervenit in vos regnum Dei, hoc profecto pervenit in vos regnum Dei, hoc est, fides regni Dei si per rationem vultis est, fides regni Dei si per rationem vultis investigare. Sic trahere homines in admi- investigare. Sic trahere homines in admi- rationem est utile, et ad fidem ædificans. rationem est utile, et ad fidem ædificans. Isa. LII, 13 Ecce intelliget servus meus, Isa. LII, 13 Ecce intelliget servus meus, et exaltabitur et elevabitur, et sublimis et exaltabitur et elevabitur, et sublimis erit valde. Sic dicitur in Psalmo LXVII, erit valde. Sic dicitur in Psalmo LXVII, 36: Mirabilis Deus in sanctis suis. Item, 36: Mirabilis Deus in sanctis suis. Item, Psal. xLv, 11 Vacate, et videte quoniam Psal. xLv, 11 Vacate, et videte quoniam ego sum Deus. Item, Psal. xcvII, 1 : Can- ego sum Deus. Item, Psal. xcvII, 1 : Can- tate Domino canticum novum, quia mi- tate Domino canticum novum, quia mi- rabilia fecit. Qui autem aliter ambulat rabilia fecit. Qui autem aliter ambulat in magnis et mirabilibus super se, ut in in magnis et mirabilibus super se, ut in vanitate laudis prædicetur, malo fine mi- vanitate laudis prædicetur, malo fine mi- rabilis vult esse. Psal. cxxx, 1: Domine, rabilis vult esse. Psal. cxxx, 1: Domine,

non est exaltatum cor meum, neque elati non est exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei. Neque ambulavi in ma- sunt oculi mei. Neque ambulavi in ma- gnis, neque in mirabilibus super me. gnis, neque in mirabilibus super me.

<< Sicut enim Pater suscitat mortuos << Sicut enim Pater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius quos vult vivi- et vivificat, sic et Filius quos vult vivi- ficat. » ficat. »

Ecce quæ sunt illa majora, scilicet Ecce quæ sunt illa majora, scilicet duo universalis potentia suscitationis duo universalis potentia suscitationis mortuorum, et judiciaria potestas uni- mortuorum, et judiciaria potestas uni- versaliter judicandorum. versaliter judicandorum.

Dicit ergo « Sicut enim Pater, » Dicit ergo « Sicut enim Pater, » innascibilis per virtutem naturalem, innascibilis per virtutem naturalem, « suscitat, » hoc est, habet potestatem « suscitat, » hoc est, habet potestatem suscitandi « mortuos, et » per spiritum suscitandi « mortuos, et » per spiritum vitalem << vivificat » eosdem. Suscitat vitalem << vivificat » eosdem. Suscitat enim de pulvere colligendo et uniendo enim de pulvere colligendo et uniendo et compingendo corpus et membra, et et compingendo corpus et membra, et incarnando. Vivificat autem per spiritum incarnando. Vivificat autem per spiritum vitæ quem inspirat. Ezechiel. xxxvII, 7 et vitæ quem inspirat. Ezechiel. xxxvII, 7 et 8 Accesserunt ossa ad ossa, unumquod- 8 Accesserunt ossa ad ossa, unumquod- que ad juncturam suam. Et vidi, et ecce que ad juncturam suam. Et vidi, et ecce super ea nervi et carnes ascenderunt, et super ea nervi et carnes ascenderunt, et extenta est in eis cutis desuper. Et, infra, extenta est in eis cutis desuper. Et, infra, . 10: Et ingressus est in ea spiritus, et . 10: Et ingressus est in ea spiritus, et vixerunt. Sic enim in duobus cognosci- vixerunt. Sic enim in duobus cognosci- tur maxima potentia: in suscitatione cor- tur maxima potentia: in suscitatione cor- porum de pulvere, et vivificatione per porum de pulvere, et vivificatione per spiritum. Isa. xxvi, 19: Vivent mortui spiritum. Isa. xxvi, 19: Vivent mortui tui, interfecti mei resurgent. Expergisci- tui, interfecti mei resurgent. Expergisci- mini, et laudate, qui habitatis in pulvere, mini, et laudate, qui habitatis in pulvere, quia ros lucis ros tuus, et terram gigan- quia ros lucis ros tuus, et terram gigan- tum detrahes in ruinam. I Regum, 11, 6: tum detrahes in ruinam. I Regum, 11, 6: Dominus mortificat et vivificat, deducit Dominus mortificat et vivificat, deducit ad inferos et reducit. Hæc ergo est po- ad inferos et reducit. Hæc ergo est po- tentia Patris maxima, quam in reforma- tentia Patris maxima, quam in reforma- tione creaturarum a se factarum osten- tione creaturarum a se factarum osten- det. det.

« Sic et Filius quos vult vivificat. » « Sic et Filius quos vult vivificat. »

Aliquos enim vult, in signum quod Aliquos enim vult, in signum quod universalem ad omnes resuscitandi ha- universalem ad omnes resuscitandi ha- beat potestatem: sicut cum suscitaret beat potestatem: sicut cum suscitaret Lazarum, et filium viduæ, et filiam Jairi, Lazarum, et filium viduæ, et filiam Jairi,

21 21

IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-22, 23. IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-22, 23.

principis Synagogæ 1. Hos enim tres principis Synagogæ 1. Hos enim tres suscitavit in signum quod universalis po- suscitavit in signum quod universalis po- tentia suscitandi mortuos sit in ipso sicut tentia suscitandi mortuos sit in ipso sicut

in Patre. in Patre.

Et ideo dicit: « Sic et Filius quos vult Et ideo dicit: « Sic et Filius quos vult vivificat » quia liberam habet potesta- vivificat » quia liberam habet potesta- tem faciendi quod vult in hoc et in om- tem faciendi quod vult in hoc et in om- nibus aliis. Sed quia summa sapientia est nibus aliis. Sed quia summa sapientia est sicut quando unum sanavit in porticu sicut quando unum sanavit in porticu Salomonis, poterat omnes sanasse si vo- Salomonis, poterat omnes sanasse si vo- luisset, sed non fecit, quia non fuit expe- luisset, sed non fecit, quia non fuit expe- diens ita tres istos suscitans, omnes diens ita tres istos suscitans, omnes poterat suscitasse, sed noluit, quia non poterat suscitasse, sed noluit, quia non expediebat, sicut ipse innuit, Luc. IV, 27, expediebat, sicut ipse innuit, Luc. IV, 27, quod multi leprosi erant in Israel sub quod multi leprosi erant in Israel sub Eliseo propheta: et nemo eorum munda- Eliseo propheta: et nemo eorum munda- tus est, nisi Naaman Syrus. Et supra, tus est, nisi Naaman Syrus. Et supra, yy. 25 et 26 Multæ viduæ erant in die- yy. 25 et 26 Multæ viduæ erant in die- bus Eliæ in Israel... : et ad nullam illa- bus Eliæ in Israel... : et ad nullam illa- rum missus est Elias, nisi in Sarepta rum missus est Elias, nisi in Sarepta Sidoniæ ad mulierem viduam. Hæc enim Sidoniæ ad mulierem viduam. Hæc enim miracula quæ fecit, sufficiebant ad de- miracula quæ fecit, sufficiebant ad de- monstrandum quod Deus habitavit in monstrandum quod Deus habitavit in ipso, et ad significandam potentiam uni- ipso, et ad significandam potentiam uni- versalem restaurationis humanæ naturæ versalem restaurationis humanæ naturæ esse in ipso. Hos ergo suscitare voluit, esse in ipso. Hos ergo suscitare voluit, ut se habere demonstraret universalem ut se habere demonstraret universalem potentiam divinam ad omnia facienda potentiam divinam ad omnia facienda quæ Deus facit, ut naturæ nostræ per- quæ Deus facit, ut naturæ nostræ per- fectus et omnipotens sicut fuit creator, fectus et omnipotens sicut fuit creator, ita et esset reformator. ita et esset reformator.

« Neque enim Pater judicat quem- « Neque enim Pater judicat quem- quam sed quam sed omne judicium dedit omne judicium dedit

Filio, Filio,

215 215

secundo, ostendit hujusmodi potestatis secundo, ostendit hujusmodi potestatis acceptæ in nobis rationem et finem: ter- acceptæ in nobis rationem et finem: ter- tio, ostendit judicii futuri evasionem, si tio, ostendit judicii futuri evasionem, si quis vult ab ipso recipere gratiam fidei quis vult ab ipso recipere gratiam fidei et devotionen. et devotionen.

Dicit ergo quod habet quidem omni- Dicit ergo quod habet quidem omni- potentiam. Cujus signum est: « Neque potentiam. Cujus signum est: « Neque enim, » hoc est, quia nec Pater qui tantæ enim, » hoc est, quia nec Pater qui tantæ est potestatis quod de omnipotentia ejus est potestatis quod de omnipotentia ejus nemo dubitat, « judicat quemquam, » nemo dubitat, « judicat quemquam, » præsidendo judicio, et sententiam dictan- præsidendo judicio, et sententiam dictan- do « sed omne judicium, » hoc est, so- do « sed omne judicium, » hoc est, so- lemnitatem judicii et modum, « dedit lemnitatem judicii et modum, « dedit Filio, » ut ipse præsideat solemniter et Filio, » ut ipse præsideat solemniter et

sententiam dictet. sententiam dictet.

SED CONTRA hoc esse videtur quod di- SED CONTRA hoc esse videtur quod di- citur, Daniel. VII, 9: Antiquus dierum citur, Daniel. VII, 9: Antiquus dierum sedit, etc. Et paulo infra, y. 10: Judi- sedit, etc. Et paulo infra, y. 10: Judi- cium sedit, et libri aperti sunt. Psal. cium sedit, et libri aperti sunt. Psal. XXXIV, 1 Judica, Domine, nocentes me. XXXIV, 1 Judica, Domine, nocentes me.

Responsio est ad hoc, quod Pater ju- Responsio est ad hoc, quod Pater ju- dicat auctoritate et potestate, scilicet, dicat auctoritate et potestate, scilicet, quod in forma Dei judicio universali quod in forma Dei judicio universali præsideat Filius. Judicium autem facere præsideat Filius. Judicium autem facere quantum ad solemnitatem præsidendi quantum ad solemnitatem præsidendi dedit Filio, ut in forma qua judicatus est dedit Filio, ut in forma qua judicatus est et despectus, præsideat cum Apostolicis et despectus, præsideat cum Apostolicis viris, ex quorum doctrinis sicut ex libris, viris, ex quorum doctrinis sicut ex libris, sententia salutis vel damnationis unicui- sententia salutis vel damnationis unicui- que promulgatur. Matth. xix, 28 : In re- que promulgatur. Matth. xix, 28 : In re- generatione cum sederit Filius hominis generatione cum sederit Filius hominis in sede majestatis suæ, sedebitis et vos in sede majestatis suæ, sedebitis et vos super sedes duodecim, judicantes duode- super sedes duodecim, judicantes duode- cim tribus Israel. Isa. III, 14: Dominus cim tribus Israel. Isa. III, 14: Dominus ad judicium veniet cum senibus populi ad judicium veniet cum senibus populi sui. Sic ergo Christus in forma servi sui. Sic ergo Christus in forma servi

Ut omnes honorificent Filium, sicut judicabit. Apocal. 1, 7: Ecce venit cum Ut omnes honorificent Filium, sicut judicabit. Apocal. 1, 7: Ecce venit cum

honorificant Patrem. Qui non honori- honorificant Patrem. Qui non honori- ficat Filium, non honorificat Patrem, ficat Filium, non honorificat Patrem, qui misit illum. » qui misit illum. »

Istud est secundum in quo demonstrat Istud est secundum in quo demonstrat maximam Dei potestatem et auctoritatem maximam Dei potestatem et auctoritatem esse in ipso. esse in ipso.

Dicit autem tria: in quorum primo in Dicit autem tria: in quorum primo in se ostendit esse judiciariam potestatem : se ostendit esse judiciariam potestatem :

1 Cf. Matth. 1x, 18 et seq.; Marc. v, 22 et seq.; 1 Cf. Matth. 1x, 18 et seq.; Marc. v, 22 et seq.;

nubibus et videbit eum omnis oculus, et nubibus et videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. qui eum pupugerunt.

Quare autem hoc faciat Pater, sub- Quare autem hoc faciat Pater, sub- dit: dit:

« Ut omnes honorificent Filium. » « Ut omnes honorificent Filium. »

Quia cum Filius ex obedientia Patris Quia cum Filius ex obedientia Patris carnem assumpserit, et judicatus in carnem assumpserit, et judicatus in carne, et passus et mortuus sit, et sic carne, et passus et mortuus sit, et sic

Luc. VIII, 41 et seq. Luc. VIII, 41 et seq.

24 24

216 216

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

humiliatus justum fuit ut a Patre in humiliatus justum fuit ut a Patre in potestate judiciaria honoratus sit, ut re- potestate judiciaria honoratus sit, ut re- sumpto honore majestatis, honorem ha- sumpto honore majestatis, honorem ha- beat divinum. Hoc est : « Ut omnes hono- beat divinum. Hoc est : « Ut omnes hono- rificent Filium, » honore et reverentia rificent Filium, » honore et reverentia divinis, « sicut honorificant Patrem, » divinis, « sicut honorificant Patrem, » honore divino. Ad Philip. 11, et 10: honore divino. Ad Philip. 11, et 10: Donavit illi nomen quod est super Donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur cælestium, terrestrium, genu flectatur cælestium, terrestrium, et infernorum. Act. xvi, 31 Statuit et infernorum. Act. xvi, 31 Statuit diem in quo judicaturus est orbem diem in quo judicaturus est orbem in æquitate, in viro in quo statuit, in æquitate, in viro in quo statuit, fidem præbens omnibus, suscitans eum a fidem præbens omnibus, suscitans eum a mortuis. Esther, vi, 11: Hoc honore con- mortuis. Esther, vi, 11: Hoc honore con- dignus est, quemcumque rex voluerit dignus est, quemcumque rex voluerit

honorare. honorare.

Hac ergo de causa, sic et tali potestate Hac ergo de causa, sic et tali potestate honoravit Filium. « Qui » ergo « non honoravit Filium. « Qui » ergo « non honorificat Filium, » contemnens eum honorificat Filium, » contemnens eum propter infirmitatem carnis assumptam, propter infirmitatem carnis assumptam, in qua tamen orbem terræ judicabit, in qua tamen orbem terræ judicabit, « non honorificat Patrem qui misit « non honorificat Patrem qui misit illum, » quia sicut honor Filii redundat illum, » quia sicut honor Filii redundat ad Patrem ita inhonoratio Filii refertur ad Patrem ita inhonoratio Filii refertur ad Patrem. Et in hoc tangit Judæos, de ad Patrem. Et in hoc tangit Judæos, de quibus dicit, Joan. VIII, 49: Honorifico quibus dicit, Joan. VIII, 49: Honorifico Patrem meum, et vos inhonorastis me. Patrem meum, et vos inhonorastis me. I Regum, 11, 30: Quicumque glorificave- I Regum, 11, 30: Quicumque glorificave- rit me, glorificabo eum : qui autem con- rit me, glorificabo eum : qui autem con- temnunt me, erunt ignobiles. Ad Hebr. temnunt me, erunt ignobiles. Ad Hebr. II, 9 Eum autem, qui modico quam II, 9 Eum autem, qui modico quam Angeli minoratus est, videmus Jesum, Angeli minoratus est, videmus Jesum, propter passionem mortis, gloria et ho- propter passionem mortis, gloria et ho- nore coronatum. Hic enim est honor ju- nore coronatum. Hic enim est honor ju- diciariæ potestatis, quo ipse de contem- diciariæ potestatis, quo ipse de contem- nentibus se inimicis suis judicet. Psal. nentibus se inimicis suis judicet. Psal. CIX, 1 Dixit Dominus Domino meo: CIX, 1 Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis. Sede a dextris meis.

« Amen, amen dico vobis, quia qui « Amen, amen dico vobis, quia qui verbum meum audit, et credit ei qui verbum meum audit, et credit ei qui

misit me, habet vitam æternam, et in misit me, habet vitam æternam, et in judicium non venit, sed transit a morte judicium non venit, sed transit a morte in vitam. » in vitam. »

occultum est et supra rationem, ideo du- occultum est et supra rationem, ideo du- plici utitur confirmatione. plici utitur confirmatione.

Dicit autem duo, modum scilicet me- Dicit autem duo, modum scilicet me- rendi, et modum judicium districtum rendi, et modum judicium districtum evadendi. evadendi.

De modo merendi dicit : « Quia qui De modo merendi dicit : « Quia qui verbum meum audit. » Verbum, inquam, verbum meum audit. » Verbum, inquam, prolatum quod de Verbo formatur æter- prolatum quod de Verbo formatur æter- no. Qui enim hoc audit, in illius corde no. Qui enim hoc audit, in illius corde manet Verbum increatum, quod non manet Verbum increatum, quod non transit, et cor illius capit, et format in- transit, et cor illius capit, et format in- formando in seipsum et trahit ad se in- formando in seipsum et trahit ad se in- tellectum et affectum et totum hominem. tellectum et affectum et totum hominem. Psal. CXL, 6 Audient verba mea, quo- Psal. CXL, 6 Audient verba mea, quo- niam potuerunt. Exod. xx, 19: Loquere niam potuerunt. Exod. xx, 19: Loquere tu nobis, et audiemus. Hoc enim audire, tu nobis, et audiemus. Hoc enim audire, est exaudire. Ad Roman. x, 17: Fides ex est exaudire. Ad Roman. x, 17: Fides ex auditu, auditus autem per verbum auditu, auditus autem per verbum

Christi. Christi.

« Et credit ei qui misit me, »> scilicet « Et credit ei qui misit me, »> scilicet Patri. Huic autem credit qui Patrem per Patri. Huic autem credit qui Patrem per potentiam operativam, et per indivisam potentiam operativam, et per indivisam substantiam, in me esse cognoscit. Joan. substantiam, in me esse cognoscit. Joan. III, 34 Quem misit Deus, verba Dei lo- III, 34 Quem misit Deus, verba Dei lo- quitur. Item, infra, vIII, 47 : Qui ex Deo quitur. Item, infra, vIII, 47 : Qui ex Deo est, verba Dei audit. est, verba Dei audit.

«Habet vitam æternam, » jam in causa «Habet vitam æternam, » jam in causa et spe, in futuro autem in re et in pos- et spe, in futuro autem in re et in pos- sessione. Hæc autem vita æterna est sessione. Hæc autem vita æterna est cognitio veritatis secundum intellectum cognitio veritatis secundum intellectum et affectum. Joan. XVII, 3: Hæc est autem et affectum. Joan. XVII, 3: Hæc est autem vita æterna ut cognoscant te, solum vita æterna ut cognoscant te, solum Deum verum, et quem misisti, Jesum Deum verum, et quem misisti, Jesum Christum. Constat enim unicuique quod Christum. Constat enim unicuique quod vita æterna non est nisi vita intellectualis vita æterna non est nisi vita intellectualis in veritate, quæ est immortalis. Et hic in veritate, quæ est immortalis. Et hic talis, totus vivit, et in virtute splendet, talis, totus vivit, et in virtute splendet, et in veritate se ostendit, et audacter et in veritate se ostendit, et audacter venit ad lucem, ut manifestentur opera venit ad lucem, ut manifestentur opera ejus quoniam in Deo sunt facta, sicut ejus quoniam in Deo sunt facta, sicut supra capite tertio dictum est. supra capite tertio dictum est.

« Et » ideo « in judicium » condemna- « Et » ideo « in judicium » condemna- tionis « non venit, sed transit a morte, » tionis « non venit, sed transit a morte, » scilicet a veritate agnita in via et in merito, scilicet a veritate agnita in via et in merito, « in vitam » æternam : qui felicissimus « in vitam » æternam : qui felicissimus transitus est, ut dicit Maximus. De quo transitus est, ut dicit Maximus. De quo loquitur, Psal. xxx, 21: Abscondes eos in loquitur, Psal. xxx, 21: Abscondes eos in abscondito faciei tuæ, a conturbatione abscondito faciei tuæ, a conturbatione

« Amen, amen dico vobis. » Quia hominum: quæ conturbatio omnium ho- « Amen, amen dico vobis. » Quia hominum: quæ conturbatio omnium ho-

IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-25. IN EVANG. JOANNIS, CAP. V-25.

minum sapientium erit in judicio. Ad minum sapientium erit in judicio. Ad Roman. VIII, Roman. VIII, 1 Nihil ergo nunc damna- 1 Nihil ergo nunc damna- tionis est iis qui sunt in Christo Jesu. tionis est iis qui sunt in Christo Jesu. Ezechiel. xvII, 21, 28: Vita vivet, et non Ezechiel. xvII, 21, 28: Vita vivet, et non morietur. Eccli. xxx, 15: Transite ad morietur. Eccli. xxx, 15: Transite ad me, omnes qui concupiscitis me. Sic me, omnes qui concupiscitis me. Sic ergo ostendit æqualitatem potentiæ esse ergo ostendit æqualitatem potentiæ esse in se ad Patrem. in se ad Patrem.

In hoc autem quod dicitur: « Transit, » In hoc autem quod dicitur: « Transit, » notatur quod prius dum non crederet, notatur quod prius dum non crederet, fuit in morte, de qua dicitur, ad Roman. fuit in morte, de qua dicitur, ad Roman. v, 12 Sicut per unum hominem pecca- v, 12 Sicut per unum hominem pecca- tum in hunc mundum intravit, et per tum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors: et ita in omnes homi- peccatum mors: et ita in omnes homi- nes mors pertransiit. Sed per Christum, nes mors pertransiit. Sed per Christum, sicut ibidem dicitur, per fidem « a morte » sicut ibidem dicitur, per fidem « a morte » illa transitur « in vitam, » quia, sicut illa transitur « in vitam, » quia, sicut dicitur, Habacuc, 11, 4: Justus in fide sua dicitur, Habacuc, 11, 4: Justus in fide sua rivet. Et de hac transitur ad speciem ve- rivet. Et de hac transitur ad speciem ve- ritatis quæ visio est tota merces et vita ritatis quæ visio est tota merces et vita eterna, ut dicitur, Isa. LXVI, 14: Videbi- eterna, ut dicitur, Isa. LXVI, 14: Videbi- tis, et gaudebit cor vestrum : et ossa tis, et gaudebit cor vestrum : et ossa vestra quasi herba germinabunt. vestra quasi herba germinabunt.

« Amen, amen dico vobis, quia ve- « Amen, amen dico vobis, quia ve- nit hora, et nunc est, quando mortui nit hora, et nunc est, quando mortui audient vocem Filii Dei, et qui audie- audient vocem Filii Dei, et qui audie- rint vivent. » rint vivent. »

Ilic incipit pars in qua ostendit qua- Ilic incipit pars in qua ostendit qua- liter virtus suscitandi et judicandi est in liter virtus suscitandi et judicandi est in ipso. ipso.

Habet autem duos paragraphos : in Habet autem duos paragraphos : in quorum primo ostendit potestatem susci- quorum primo ostendit potestatem susci- tandi et judicandi esse sibi essentialem tandi et judicandi esse sibi essentialem virtute suæ divinitatis: in secundo autem virtute suæ divinitatis: in secundo autem ostendit generalitatem hujus potestatis ostendit generalitatem hujus potestatis et ingratitudinis, ibi, y. 28 : « Nolite mi- et ingratitudinis, ibi, y. 28 : « Nolite mi- rari hoc. » rari hoc. »

In primo paragrapho sunt tria: in In primo paragrapho sunt tria: in quorun primo præmittit potestatis susci- quorun primo præmittit potestatis susci- tandi mortuos effectum in secundo, tandi mortuos effectum in secundo, ostendit potestatis virtutem in tertio, ostendit potestatis virtutem in tertio, adjungit in eamdem virtutem judicandi adjungit in eamdem virtutem judicandi potestatem. potestatem.

Dicit ergo « Amen, amen. » Hoc Dicit ergo « Amen, amen. » Hoc maxime indiget confirmatione: quia to- maxime indiget confirmatione: quia to-

217 217

tum est supra rationem. Sed de hoc cre- tum est supra rationem. Sed de hoc cre- dendum est Unigenito qui est in sinu dendum est Unigenito qui est in sinu Patris, quidquid enarraverit. Patris, quidquid enarraverit.

« Quia venit hora. » Duplex est hora « Quia venit hora. » Duplex est hora suscitandi mortuos. Una quidem quoad suscitandi mortuos. Una quidem quoad acceptionem virtutis suscitandi mortuos. acceptionem virtutis suscitandi mortuos. Et hæc venit, » quando Pater potesta- Et hæc venit, » quando Pater potesta- tem dedit Filio suscitandi. Hoc autem tem dedit Filio suscitandi. Hoc autem Christus habuit et homini dedit in incar- Christus habuit et homini dedit in incar- natione. Act. x, 42: Ipse est qui consti- natione. Act. x, 42: Ipse est qui consti- tutus est a Deo judex vivorum et mor- tutus est a Deo judex vivorum et mor- tuorum. Act. XVII, 31 Statuit diem in tuorum. Act. XVII, 31 Statuit diem in quo judicaturus est orbem in æquitate, quo judicaturus est orbem in æquitate, in viro in quo statuit, fidem præbens in viro in quo statuit, fidem præbens omnibus, etc. Hora autem alia est quoad omnibus, etc. Hora autem alia est quoad acceptionem potestatis, quam accepit ab acceptionem potestatis, quam accepit ab incarnatione, quando ministerium judicii incarnatione, quando ministerium judicii commisit Filio: ut in eadem forma ju- commisit Filio: ut in eadem forma ju- dicet et honoretur, in qua judicatus est dicet et honoretur, in qua judicatus est et contumeliam passus. et contumeliam passus.

Et hoc est quod sequitur: « Et nunc Et hoc est quod sequitur: « Et nunc est, » quia jam illa hora (sicut dictum est, » quia jam illa hora (sicut dictum est) incepit. Quamvis enim Deus suscitet est) incepit. Quamvis enim Deus suscitet et judicet auctoritate, tamen ministe- et judicet auctoritate, tamen ministe- rio judicabit solus homo Christus, secun- rio judicabit solus homo Christus, secun- dum legem quam ipse dedit. dum legem quam ipse dedit.

Et hoc est quod sequitur: « Quando Et hoc est quod sequitur: « Quando mortui. » Alius modus horæ est ex parte mortui. » Alius modus horæ est ex parte suscitandorum. Et hæc hora est duplex, suscitandorum. Et hæc hora est duplex, scilicet, in signo probante futuram re- scilicet, in signo probante futuram re- surrectionem et hæc hora nunc est, surrectionem et hæc hora nunc est, quando Filius quosdam suscitat, ut pro- quando Filius quosdam suscitat, ut pro- bet in se esse potestatem omnes susci- bet in se esse potestatem omnes susci- tandi sicut in antehabitis dictum est. tandi sicut in antehabitis dictum est. Et est hora venturæ generalis resurre- Et est hora venturæ generalis resurre- ctionis et hæc non est nunc, sed conti- ctionis et hæc non est nunc, sed conti- nuo venit, hoc est, in veniendo est. nuo venit, hoc est, in veniendo est.

: :

Tamen quædam Glossæ istud totum Tamen quædam Glossæ istud totum videntur exponere de spirituali resurre- videntur exponere de spirituali resurre- ctione quæ est a morte animæ. Et hoc ctione quæ est a morte animæ. Et hoc videtur dicere Augustinus, sic: « Vita videtur dicere Augustinus, sic: « Vita (quæ est ipse Pater et Filius) pertinet ad (quæ est ipse Pater et Filius) pertinet ad animam, non ad corpus. Corpus enim animam, non ad corpus. Corpus enim non sentit vitam sapientiæ, sed anima non sentit vitam sapientiæ, sed anima rationalis quæ illuminatur a lumine quod rationalis quæ illuminatur a lumine quod illuminat omnem hominem venientem illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Sed ista lectio debet in hunc mundum. Sed ista lectio debet intelligi ita, quod resurrectio animæ et intelligi ita, quod resurrectio animæ et potestas suscitandi, signum sit potestatis potestas suscitandi, signum sit potestatis

218 218

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

suscitandi etiam mortuos in corpore: suscitandi etiam mortuos in corpore: quia aliter nihil probaret Christus de quia aliter nihil probaret Christus de sua intentione. Quia cum per sanitatem sua intentione. Quia cum per sanitatem ægrorum, ostenderit se operari sicut Pa- ægrorum, ostenderit se operari sicut Pa- ter, non satis congrue transiret ad pote- ter, non satis congrue transiret ad pote- statem suscitandi mortuos, nisi intende- statem suscitandi mortuos, nisi intende- ret ostendere se per hoc habere pote- ret ostendere se per hoc habere pote- statem restaurandi totam naturam quam statem restaurandi totam naturam quam curavit in parte. Et hoc non ostendit curavit in parte. Et hoc non ostendit nisi ex universali potestate mortuos sus- nisi ex universali potestate mortuos sus- citandi. » Et ideo secundum Chrysosto- citandi. » Et ideo secundum Chrysosto- mum sic legitur ut dictum est. mum sic legitur ut dictum est.

Hæc est ergo hora quando mortui cor- Hæc est ergo hora quando mortui cor- pore, pore,

« Audient vocem Filii Dei. »>> « Audient vocem Filii Dei. »>>

Vel particulariter, ut nunc Lazarus, et Vel particulariter, ut nunc Lazarus, et filius viduæ, et puella Archisynagogæ filius viduæ, et puella Archisynagogæ filia. Audient autem sicut dormiens ex- filia. Audient autem sicut dormiens ex-

pergefactus audit. Psal. LXVII, 34: Dabit pergefactus audit. Psal. LXVII, 34: Dabit voci suæ vocem virtutis. Vel in futuro voci suæ vocem virtutis. Vel in futuro universaliter, quando Filius Dei mortuos, universaliter, quando Filius Dei mortuos, ad judicium vocabit. I ad Thessal. iv,15 : ad judicium vocabit. I ad Thessal. iv,15 : Ipse Dominus in jussu, et in voce ar- Ipse Dominus in jussu, et in voce ar- changeli, et in tuba Dei descendet de changeli, et in tuba Dei descendet de colo et mortui qui in Christo sunt re- colo et mortui qui in Christo sunt re- surgent primi. Ibi Glossa: << Vox Ar- surgent primi. Ibi Glossa: << Vox Ar- changeli est vox Christi qui est princeps changeli est vox Christi qui est princeps Angelorum. Gregorius « Tubam so- Angelorum. Gregorius « Tubam so- nare, est visibiliter et terribiliter Filium nare, est visibiliter et terribiliter Filium Dei in carne ut judicem mundi demon- Dei in carne ut judicem mundi demon- strare. » strare. »

Si autem objiciat aliquis, quod qui Si autem objiciat aliquis, quod qui

mortuus est, non sentit. Hoc nihil est : mortuus est, non sentit. Hoc nihil est : quia virtutem vocis Christi propter dei- quia virtutem vocis Christi propter dei- tatem in se manentem, audit omne quod tatem in se manentem, audit omne quod est quia habet obedientialem rationem est quia habet obedientialem rationem ad ipsam. Deuter. xxxII, 1 : Audite, ad ipsam. Deuter. xxxII, 1 : Audite, cali, quæ loquor audiat terra verba cali, quæ loquor audiat terra verba oris mei. Glossa tamen dicit quod hoc oris mei. Glossa tamen dicit quod hoc quod hic dicitur, convenit solis justis, quod hic dicitur, convenit solis justis, qui sic audiunt de incarnatione ejus, ut qui sic audiunt de incarnatione ejus, ut credant quia Filius Dei est. Sed hæc credant quia Filius Dei est. Sed hæc Glossa est de resurrectione spirituali, sic- Glossa est de resurrectione spirituali, sic-

ut ante dictum est. ut ante dictum est.

« Et qui audierint vivent. » « Et qui audierint vivent. »

Quicumque enim « audierint, » vel in Quicumque enim « audierint, » vel in præsenti, vel in futuro, « vivent » vita præsenti, vel in futuro, « vivent » vita naturæ quia hæc est vox quæ vocat ad naturæ quia hæc est vox quæ vocat ad vitam, nunc quidem quos vult, in futuro vitam, nunc quidem quos vult, in futuro autem omnes. Ad Roman. iv, 17: Ante autem omnes. Ad Roman. iv, 17: Ante Deum, cui credidit, qui vivificat mor- Deum, cui credidit, qui vivificat mor- tuos, et vocat ea quæ non sunt, tam- tuos, et vocat ea quæ non sunt, tam- quam ea quæ sunt. Ezechiel. xxxvII, 4: quam ea quæ sunt. Ezechiel. xxxvII, 4: Ossa arida, audite verbum Domini. Unde Ossa arida, audite verbum Domini. Unde quos nunc vult vocare vivent, et omnes quos nunc vult vocare vivent, et omnes in futuro vivent. Job, xiv, 15: Vocabis in futuro vivent. Job, xiv, 15: Vocabis me, et ego respondebo tibi: operi ma- me, et ego respondebo tibi: operi ma- пиит tuarum porriges dexteram, ut пиит tuarum porriges dexteram, ut eleves jacentem in pulvere. Daniel. xii, eleves jacentem in pulvere. Daniel. xii, 2: Multi de his qui dormiunt in terræ 2: Multi de his qui dormiunt in terræ pulvere evigilabunt. pulvere evigilabunt.

« Sicut enim Pater habet vitam in « Sicut enim Pater habet vitam in

semetipso, sic dedit et Filio habere vi- semetipso, sic dedit et Filio habere vi- tam in semetipso : tam in semetipso :

Et potestatem dedit ei judicium fa- Et potestatem dedit ei judicium fa- cere, quia Filius hominis est. cere, quia Filius hominis est. Nolite mirari hoc, quia veniet ho- Nolite mirari hoc, quia veniet ho- ra, in qua omnes qui in monumentis ra, in qua omnes qui in monumentis sunt, audient vocem Filii Dei: sunt, audient vocem Filii Dei:

Et procedent qui bona fecerunt, in Et procedent qui bona fecerunt, in resurrectionem vitæ : qui vero mala resurrectionem vitæ : qui vero mala egerunt, in resurrectionem judicii. egerunt, in resurrectionem judicii.