IN EVANG. JOANNIS, CAP. III 3, 4. IN EVANG. JOANNIS, CAP. III 3, 4.

regnum Dei visione activa, quia num- regnum Dei visione activa, quia num- quam vidit justitias ipsius: sed vidit La- quam vidit justitias ipsius: sed vidit La- zarum in splendore justitiæ visione sim- zarum in splendore justitiæ visione sim- plicis intellectus. Et hoc non vocatur hic plicis intellectus. Et hoc non vocatur hic videre regnum, quia intelligitur de vi- videre regnum, quia intelligitur de vi- sione beneplaciti quæ ad opus pertinet. sione beneplaciti quæ ad opus pertinet. Sapient. x, 10 Ostendit illi regnum Sapient. x, 10 Ostendit illi regnum Dei. Et statim sequitur: Et dedit illi Dei. Et statim sequitur: Et dedit illi scientiam sanctorum. Quia dedit illi scientiam sanctorum. Quia dedit illi scientiam practicam, hoc est, operati- scientiam practicam, hoc est, operati- vam sanctorum regni illius, quod est vam sanctorum regni illius, quod est præceptorum et statutorum ipsius regni, præceptorum et statutorum ipsius regni, in quibus honestavit illum in laboribus, in quibus honestavit illum in laboribus, rtc. '. rtc. '.

Sed hic incidit quæstio, Utrum iste Sed hic incidit quæstio, Utrum iste sermo ex tempore quo prolatus est, ha- sermo ex tempore quo prolatus est, ha- buerit vigorem? Videtur quod sic: quia buerit vigorem? Videtur quod sic: quia non excidit verbum Dei, ut dicitur, Tob. non excidit verbum Dei, ut dicitur, Tob. NIV, 6, et Marc, xın, 31, et Luc. xx1, 33, NIV, 6, et Marc, xın, 31, et Luc. xx1, 33, et Matth. xxiv, 35: Verba mea non trans- et Matth. xxiv, 35: Verba mea non trans- ibunt. IN CONTRARIUM autem hujus est, ibunt. IN CONTRARIUM autem hujus est, quod ex tunc non omnes salvati baptizati quod ex tunc non omnes salvati baptizati fuerunt, cum tamen multi spem in Deo fuerunt, cum tamen multi spem in Deo habentes fuerunt mortui, qui nihil sci- habentes fuerunt mortui, qui nihil sci- verunt vel scire potuerunt de sententia verunt vel scire potuerunt de sententia in occulto noctis ad Nicodemum pro- in occulto noctis ad Nicodemum pro- lata. lata.

Ad hæc dicit magister Hugo de sancto Ad hæc dicit magister Hugo de sancto Victore, quod tria sunt tempora gratiæ. Victore, quod tria sunt tempora gratiæ. Ante legem videlicet, et ante sententiam Ante legem videlicet, et ante sententiam 'istam in quo baptismus non fuit, sed 'istam in quo baptismus non fuit, sed circumcisio ab originali purgavit : et circumcisio ab originali purgavit : et ante legem ab eodem purgavit fides et ante legem ab eodem purgavit fides et sacrificia quæ ab illis fiebant. Secundum sacrificia quæ ab illis fiebant. Secundum tempus fuit, quo lex finita fuit, et Evan- tempus fuit, quo lex finita fuit, et Evan- gelium inchoavit. Tertium autem tempus, gelium inchoavit. Tertium autem tempus, quo doctrina Evangelii prædicatione quo doctrina Evangelii prædicatione Apostolica per orbem est vulgata. In Apostolica per orbem est vulgata. In primo ergo tempore multi fuerunt salvati primo ergo tempore multi fuerunt salvati sine baptismo. In secundo tempore multi sine baptismo. In secundo tempore multi salvati sunt sine baptismo, et multi per salvati sunt sine baptismo, et multi per baptismum quia tunc simul et circum- baptismum quia tunc simul et circum- cisio ut finienda, et Evangelium ut in- cisio ut finienda, et Evangelium ut in- choandum cucurrerunt. In tertio autem choandum cucurrerunt. In tertio autem nullus salvatur sine baptismo: quia in nullus salvatur sine baptismo: quia in illo exivit sonus Apostolorum in fines or- illo exivit sonus Apostolorum in fines or-

1 Sapient. x, 10. 1 Sapient. x, 10.

Cf. Matth. 111, 13 et seq., et Luc m, 12 et Cf. Matth. 111, 13 et seq., et Luc m, 12 et

117 117

bis terrarum, in quo nemo excusatur. bis terrarum, in quo nemo excusatur.

Ad objecta dicit idem Hugo, quod Do- Ad objecta dicit idem Hugo, quod Do- minus in verbis istis secretum consilium minus in verbis istis secretum consilium suum amico suo Niconemo revelavit, et suum amico suo Niconemo revelavit, et non adhuc ista ut communem senten- non adhuc ista ut communem senten- tiam protulit, sed post Resurrectionem tiam protulit, sed post Resurrectionem quando, Matth. xxvi, 19, dixit : Bap- quando, Matth. xxvi, 19, dixit : Bap- tizantes eos in nomine Patris, et Filii, et tizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Et per hoc patet, quod Spiritus Sancti. Et per hoc patet, quod verbum Domini non excidit: sed obligare verbum Domini non excidit: sed obligare primo incipit, quando communiter ut sta- primo incipit, quando communiter ut sta- tutum promulgatur. tutum promulgatur.

Alii quidem respondent aliter dicentes, Alii quidem respondent aliter dicentes, quod multipliciter instituitur baptismus. quod multipliciter instituitur baptismus. Quantum enim ad Trinitatem operantem Quantum enim ad Trinitatem operantem virtutem regenerativam, dicunt baptis- virtutem regenerativam, dicunt baptis- mum institutum in baptismo Domini quo mum institutum in baptismo Domini quo ipse baptizatus fuit 2 : quia ibi Trinitas ipse baptizatus fuit 2 : quia ibi Trinitas apparuit. Quantum ad materiam et Spiri- apparuit. Quantum ad materiam et Spiri- tum institutus est hic. Quantum autem tum institutus est hic. Quantum autem ad formam debitam institutus est, Matth. ad formam debitam institutus est, Matth. xxvIII, 19. Sed quantum ad apertionem xxvIII, 19. Sed quantum ad apertionem januæ institutus est, Luc. In, 21 et seq. januæ institutus est, Luc. In, 21 et seq. Sed hæc solutio nulla est, quia in bap- Sed hæc solutio nulla est, quia in bap- tismo Domini quid factum sit ostenditur: tismo Domini quid factum sit ostenditur: nihil autem per modum statuti promul- nihil autem per modum statuti promul- gatur. Similiter, Matth. xxvIII, 19, quid gatur. Similiter, Matth. xxvIII, 19, quid fieri debeat præcipitur, et non promul- fieri debeat præcipitur, et non promul- gatur aliquod statutum. Hic autem di- gatur aliquod statutum. Hic autem di- recte statuitur. Et ideo solutio Hugonis recte statuitur. Et ideo solutio Hugonis est vera et tenenda. est vera et tenenda.

« Dicit ad eum Nicodemus: Quo- « Dicit ad eum Nicodemus: Quo- modo potest homo nasci, cum sit se- modo potest homo nasci, cum sit se- nex? numquid potest in ventrem ma- nex? numquid potest in ventrem ma- tris suæ iterato introire, et renasci ? » tris suæ iterato introire, et renasci ? »

Hic ponitur explanatio ut melius com- Hic ponitur explanatio ut melius com- prehendatur. prehendatur.

Habet autem duo: quæstionem dubi- Habet autem duo: quæstionem dubi- tantis, et illuminationem dubium illuci- tantis, et illuminationem dubium illuci- dantis. dantis.

In primo duo dicuntur: primo enim In primo duo dicuntur: primo enim ponit dubium, et secundo rationem infert ponit dubium, et secundo rationem infert dubitantis. dubitantis.

seq. seq.

118 118

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

De primo ait « Dicit ad eum Nicode- De primo ait « Dicit ad eum Nicode- mus. » Dubitantis est quærere: tunc pri- mus. » Dubitantis est quærere: tunc pri- mo apparet ei veritas. Sed quærit ut dis- mo apparet ei veritas. Sed quærit ut dis- cere intendens, et non tentator insidiosus. cere intendens, et non tentator insidiosus. Matth. v, 7 Quærite, et invenietis. Matth. v, 7 Quærite, et invenietis.

« Quomodo ? » Qui modum quærit, « Quomodo ? » Qui modum quærit, in verbo non dubitavit. Scivit enim in verbo non dubitavit. Scivit enim verbum esse sapientiæ, et sic non esse verbum esse sapientiæ, et sic non esse evacuandum. Isa. LV, 11: Verbum meum evacuandum. Isa. LV, 11: Verbum meum quod egreditur de ore meo, non reverte- quod egreditur de ore meo, non reverte- tur ad me vacuum. Sed modum quærit. tur ad me vacuum. Sed modum quærit. Luc. 1, 18 Unde hoc faciam? ego enim Luc. 1, 18 Unde hoc faciam? ego enim

sum senex. sum senex.

« Potest homo nasci, cum sit se- « Potest homo nasci, cum sit se- nex ? nex ?

De nato enim procedit natura in se- De nato enim procedit natura in se- nium, et non revertitur de senio in ju- nium, et non revertitur de senio in ju- ventutem et nativitatem primæ infantiæ. ventutem et nativitatem primæ infantiæ. Erat enim Nicodemus (ut dicit Glossa) Erat enim Nicodemus (ut dicit Glossa) figuram tenens catechumenorum, qui figuram tenens catechumenorum, qui nondum noverunt ea quæ sunt de spiritu nondum noverunt ea quæ sunt de spiritu regenerante. Unde, ut dicitur supra, in regenerante. Unde, ut dicitur supra, in nocte venit. I ad Corinth. 11, 14: Anima- nocte venit. I ad Corinth. 11, 14: Anima- lis homo non percipit ea quæ sunt spi- lis homo non percipit ea quæ sunt spi- ritus Dei: stultitia enim est illi, et non ritus Dei: stultitia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritualiter exa- potest intelligere, quia spiritualiter exa- minatur. Scivit autem ille carnalia tan- minatur. Scivit autem ille carnalia tan- tum, cognoscens quod dixit Isaias, LXV, tum, cognoscens quod dixit Isaias, LXV, 20 Puer centum annorum morietur, et 20 Puer centum annorum morietur, et peccator centum annorum maledictus peccator centum annorum maledictus erit. Et ideo non putabat esse aliquam erit. Et ideo non putabat esse aliquam regenerationem, sed putabat quod anti- regenerationem, sed putabat quod anti- qui in peccatis essent morituri, et qui qui in peccatis essent morituri, et qui nascuntur non renascituri. nascuntur non renascituri.

« «

Numquid potest, etc. » Numquid potest, etc. »

Ratio est impossibilitatis eorum quæ Ratio est impossibilitatis eorum quæ dicebantur. Non enim vidit reditum ad dicebantur. Non enim vidit reditum ad uterum unde exierat. Et ideo dicit: uterum unde exierat. Et ideo dicit: « Numquid potest » aliquis « in ventrem « Numquid potest » aliquis « in ventrem matris suæ » carnalis «iterato introire,» matris suæ » carnalis «iterato introire,» quod angustia ventris et perfectio nati quod angustia ventris et perfectio nati non permittunt, « et renasci ? » Quasi non permittunt, « et renasci ? » Quasi diceret Non. Quod autem est secundum diceret Non. Quod autem est secundum

1 Ad Ephes, 11, 3. 1 Ad Ephes, 11, 3.

naturam impossibile (quam solam iste naturam impossibile (quam solam iste considerat), valde est lacile secundum considerat), valde est lacile secundum culpam: non est impossibile secundum culpam: non est impossibile secundum gratiam. Secundum culpam enim mater gratiam. Secundum culpam enim mater est concupiscentia, in cujus uterum re- est concupiscentia, in cujus uterum re- greditur, qui omnia agit secundum fo- greditur, qui omnia agit secundum fo- mitem concupiscentiæ. Ezechiel. xvi, 4: mitem concupiscentiæ. Ezechiel. xvi, 4: In die ortus tui non est præcisus umbili- In die ortus tui non est præcisus umbili- cus tuus, et aqua non es lota in salutem. cus tuus, et aqua non es lota in salutem. Aqua autem hæc baptismatis est, quæ Aqua autem hæc baptismatis est, quæ lavat in salutem eos qui renascuntur ad lavat in salutem eos qui renascuntur ad gratiam; sed non eos qui adhuc matris gratiam; sed non eos qui adhuc matris concupiscentiæ adhærent umbilico. Job, concupiscentiæ adhærent umbilico. Job, 1, 21 Nudus egressus sum de utero ma- 1, 21 Nudus egressus sum de utero ma- tris meæ, et nudus revertar illuc, hoc tris meæ, et nudus revertar illuc, hoc est, de utero concupiscentiæ sum egres- est, de utero concupiscentiæ sum egres- sus, vestibus virtutum spoliatus: et sus, vestibus virtutum spoliatus: et omni die iterans peccatum, ad uterun omni die iterans peccatum, ad uterun concupiscentiæ revertar. Eccli. XL, 1 : concupiscentiæ revertar. Eccli. XL, 1 : Occupatio magna creata est omnibus ho- Occupatio magna creata est omnibus ho- minibus, et jugum grave super filios minibus, et jugum grave super filios Adam, a die exitus de ventre matris eo- Adam, a die exitus de ventre matris eo- rum, usque in diem sepulturæ in ma- rum, usque in diem sepulturæ in ma- trem omnium. Sic enim omnes filii iræ trem omnium. Sic enim omnes filii iræ nascuntur, et iteramus peccatum in nascuntur, et iteramus peccatum in actualibus peccatis, quando ad uterum actualibus peccatis, quando ad uterum foedæ matris revertimur. Et hoc quidem foedæ matris revertimur. Et hoc quidem est in matre mala, de qua Psalmista, est in matre mala, de qua Psalmista, Psal. L, 7 Ecce enim in iniquitatibus Psal. L, 7 Ecce enim in iniquitatibus conceptus, etc. Hæc est enim mala nati- conceptus, etc. Hæc est enim mala nati- vitas secundum quam tota die fit ad ute- vitas secundum quam tota die fit ad ute- rum regressus. rum regressus.

Est et alia nativitas naturæ. Joan. xvi, Est et alia nativitas naturæ. Joan. xvi, 21 Mulier cum parit, tristitiam habet: 21 Mulier cum parit, tristitiam habet: cum autem peperit puerum, jam non me- cum autem peperit puerum, jam non me- minit pressuræ propter gaudium, quia minit pressuræ propter gaudium, quia natus est homo in mundum: secundum natus est homo in mundum: secundum quam nativitatem ad uterum non potest quam nativitatem ad uterum non potest esse regressus. esse regressus.

Tertia nativitas est gratiæ, de qua, Tertia nativitas est gratiæ, de qua, I Joannis, v, 18: Qui natus est ex Deo, I Joannis, v, 18: Qui natus est ex Deo, non peccat: sed generatio Dei conserval non peccat: sed generatio Dei conserval cum, et malignus non tangit eum. Et se- cum, et malignus non tangit eum. Et se- cundum hanc generationem possibilis cundum hanc generationem possibilis est regressus ad uterum gratiæ, in quo est regressus ad uterum gratiæ, in quo per regenerationis sacramentum re- per regenerationis sacramentum re- nascimur. Et hunc regressum et hanc nascimur. Et hunc regressum et hanc

IN EVANG. JOANNIS, CAP. III-5. IN EVANG. JOANNIS, CAP. III-5.

regenerationem Nicodemus ignoravit. regenerationem Nicodemus ignoravit. Est et alia nativitas gloriæ, de qua, Est et alia nativitas gloriæ, de qua, Job, x1, 17: Cum te consumptum puta- Job, x1, 17: Cum te consumptum puta- veris, orieris ut lucifer: secundum quam veris, orieris ut lucifer: secundum quam iterum non est possibilis regressus. iterum non est possibilis regressus. Hoc ergo est quod dicit. Hoc ergo est quod dicit.

« Respondit JESUS: Amen, amen di- « Respondit JESUS: Amen, amen di- co tibi, nisi quis renatus fuerit ex co tibi, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest in- aqua et Spiritu sancto, non potest in- troire in regnum Dei. » troire in regnum Dei. »

Ecce illuminatio declarans dubitationis Ecce illuminatio declarans dubitationis rationem. rationem.

Dicit autem tria, scilicet, sermonis Dicit autem tria, scilicet, sermonis confirmationem, quæ exigitur ut satis- confirmationem, quæ exigitur ut satis- fiat dubitanti, cum dicit: « Amen, amen fiat dubitanti, cum dicit: « Amen, amen dico tibi: » quod veritate sermonis, et dico tibi: » quod veritate sermonis, et confirmatione veritatis dico tibi. Trepi- confirmatione veritatis dico tibi. Trepi- dantis enim et dubitantis cor non confir- dantis enim et dubitantis cor non confir- matur, nisi sermone et juramento. Ad matur, nisi sermone et juramento. Ad Hebr. vi, 16 et seq.: Homines per majo- Hebr. vi, 16 et seq.: Homines per majo- rem sui jurant, et omnis controversia rem sui jurant, et omnis controversia rorum finis, ad confirmationem, est ju- rorum finis, ad confirmationem, est ju- ramentum. In quo abundantius volens ramentum. In quo abundantius volens Deus ostendere pollicitationis hæredi- Deus ostendere pollicitationis hæredi- bus immobilitatem consilii sui, inter- bus immobilitatem consilii sui, inter- posuit jusjurandum, ut per duas res posuit jusjurandum, ut per duas res immobiles, quibus impossibile est men- immobiles, quibus impossibile est men- Tiri Deum, fortissimum solatium habea- Tiri Deum, fortissimum solatium habea- mus. Hæc enim supra rationem sunt; et mus. Hæc enim supra rationem sunt; et ideo probari non possunt: et ideo con- ideo probari non possunt: et ideo con- firmationem sermonis accipiunt fidem. firmationem sermonis accipiunt fidem.

Et attende, quod non irascitur Jesus ad Et attende, quod non irascitur Jesus ad Nicodemum sermonem Domini impossi- Nicodemum sermonem Domini impossi- bilem judicantem, sed mansuete instruit, bilem judicantem, sed mansuete instruit, " paulatim ad intellectum spiritualium " paulatim ad intellectum spiritualium manuducit. Isa. XLII, 3: Calamum quas- manuducit. Isa. XLII, 3: Calamum quas- satum non conteret, et linum fumigans satum non conteret, et linum fumigans non exstinguet. non exstinguet.

Et ideo addit: Et ideo addit:

« Nisi quis renatus fuerit ex aqua et « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto. »> Spiritu sancto. »>

Quasi dicat: De terrena non intelligo Quasi dicat: De terrena non intelligo nativitate, sed de illa quæ est per sacra- nativitate, sed de illa quæ est per sacra-

119 119

mentum gratiæ, in qua « nisi quis re- mentum gratiæ, in qua « nisi quis re- natus fuerit,» ad similitudinem primæ natus fuerit,» ad similitudinem primæ innocentiæ quantum ad immunitatem innocentiæ quantum ad immunitatem culpæ. Isa. I, 16: Lavamini, mundi culpæ. Isa. I, 16: Lavamini, mundi estote, auferte malum cogitationum ve- estote, auferte malum cogitationum ve- strarum ab oculis meis. Et hoc est : « Ex strarum ab oculis meis. Et hoc est : « Ex aqua,» ut materia habente vim regene- aqua,» ut materia habente vim regene- rativam, « et Spiritu sancto » regene- rativam, « et Spiritu sancto » regene- rante. Genes. 1, 2: Spiritus Dei ferebatur rante. Genes. 1, 2: Spiritus Dei ferebatur super aquas. Psal. xxvIII, 3: Vox Domi- super aquas. Psal. xxvIII, 3: Vox Domi- ni super aquas, Deus majestatis intonuit. ni super aquas, Deus majestatis intonuit. Sic enim completur sacramentum, quan- Sic enim completur sacramentum, quan- do aqua, visibile elementum, per virtu- do aqua, visibile elementum, per virtu- tem ablutivam similitudinem facit extra: tem ablutivam similitudinem facit extra: et Spiritus regenerans operationem mun- et Spiritus regenerans operationem mun- ditiæ facit intus. Joan. 1, 33: Hic est ditiæ facit intus. Joan. 1, 33: Hic est qui baptizat in Spiritu sancto. Numer. qui baptizat in Spiritu sancto. Numer. XIX, 13 Quia aqua expiationis non est XIX, 13 Quia aqua expiationis non est aspersus, immundus erit, et manebit aspersus, immundus erit, et manebit spurcitia ejus super eum. Ezechiel. XLVII, spurcitia ejus super eum. Ezechiel. XLVII, 9: Postquam venerint illuc aquæ istæ, et 9: Postquam venerint illuc aquæ istæ, et sanabuntur et vivent omnia ad quæ ve- sanabuntur et vivent omnia ad quæ ve- nerit torrens. nerit torrens.

« Non potest introire in regnum « Non potest introire in regnum Dei. » Dei. »

Tertium est. Confirmat enim sermo- Tertium est. Confirmat enim sermo- nem, explanat modum regenerationis, et nem, explanat modum regenerationis, et explanat poenam regenerationem negli- explanat poenam regenerationem negli- gentis, dicens: « Non potest introire, » gentis, dicens: « Non potest introire, » ut possessor, « in regnum Dei. » Introi- ut possessor, « in regnum Dei. » Introi- re enim in regnum, est videre ipsum, re enim in regnum, est videre ipsum, quia visio, ut dicit Augustinus, est totą quia visio, ut dicit Augustinus, est totą merces, dummodo sit visio pascens vi- merces, dummodo sit visio pascens vi- dentem, quæ est visio amati et habiti. dentem, quæ est visio amati et habiti. Et hæc est visio, ubi visum lumine suo Et hæc est visio, ubi visum lumine suo pascente intrat in videntem: et videns pascente intrat in videntem: et videns per beneplacitum intrat in rem visam. per beneplacitum intrat in rem visam. Et hanc visionem non nisi boni habere Et hanc visionem non nisi boni habere possunt. Matth. xxv, 21: Intra in gau- possunt. Matth. xxv, 21: Intra in gau- dium Domini tui. Sic enim hic intramus dium Domini tui. Sic enim hic intramus in regni justitiam; et in futuro intrabi- in regni justitiam; et in futuro intrabi- mus in regni gloriam. Et sic cum primo mus in regni gloriam. Et sic cum primo dixerit: Non potest videre: hic dicit, Non dixerit: Non potest videre: hic dicit, Non potest introire in regnum Dei: quia, Sa- potest introire in regnum Dei: quia, Sa- pient. xv, 3: Nosse te, consummata justi- pient. xv, 3: Nosse te, consummata justi- tia est: et scire justitiam tuam et vir- tia est: et scire justitiam tuam et vir- tutem tuam, radix est immortalitatis. tutem tuam, radix est immortalitatis.

120 120

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sapient. vi, 21: Concupiscentia sapien- Sapient. vi, 21: Concupiscentia sapien- tiæ deducit ad regnum perpetuum. Con- tiæ deducit ad regnum perpetuum. Con- cupiscentia enim sapientiæ in visione cupiscentia enim sapientiæ in visione beneplaciti justitiæ, dat regnum justitiæ beneplaciti justitiæ, dat regnum justitiæ in quo regnat Deus. in quo regnat Deus.

Sed objicitur contra ea quæ hic dicun- Sed objicitur contra ea quæ hic dicun- tur: Quia multi baptizati sunt baptismo tur: Quia multi baptizati sunt baptismo sanguinis, sine aqua. Et similiter multi sanguinis, sine aqua. Et similiter multi baptizati sunt baptismo flaminis, hoc est, baptizati sunt baptismo flaminis, hoc est, spiritus in poenitentia, qui numquam in spiritus in poenitentia, qui numquam in aquam immersi sunt, et regnum Dei in- aquam immersi sunt, et regnum Dei in- traverunt. Et sic non semper necessarius traverunt. Et sic non semper necessarius est baptismus aquæ. Sed ad hoc respon- est baptismus aquæ. Sed ad hoc respon- det Magister in libro IV Sententiarum', det Magister in libro IV Sententiarum', dicens, quia verum est quod quidam in dicens, quia verum est quod quidam in sanguine baptizati, et quidam in Spiritu sanguine baptizati, et quidam in Spiritu sancto baptizati salvantur. Sed hoc in sancto baptizati salvantur. Sed hoc in illis, ubi sacramentum aquæ non con- illis, ubi sacramentum aquæ non con- temptus religionis, sed articulus neces- temptus religionis, sed articulus neces- sitatis excludit, hoc est, qui morientes sitatis excludit, hoc est, qui morientes martyrio vel naturali morte, fide vera martyrio vel naturali morte, fide vera quærunt in aqua baptizari et habere non quærunt in aqua baptizari et habere non possunt. Quod ergo dicit Dominus: Nisi possunt. Quod ergo dicit Dominus: Nisi quis renatus fuerit, etc., hoc est, regene- quis renatus fuerit, etc., hoc est, regene- ratione quam facit aqua et spiritus. Hanc ratione quam facit aqua et spiritus. Hanc autem regenerationem facit sanguis et autem regenerationem facit sanguis et pœnitentia in articulo necessitatis, ubi pœnitentia in articulo necessitatis, ubi baptismus aquæ haberi non potest. Et hæc baptismus aquæ haberi non potest. Et hæc solutio satis est conveniens in loco isto. solutio satis est conveniens in loco isto.

quarum prima tangit illuminationem quarum prima tangit illuminationem quantum ad Spiritus operationem perfe- quantum ad Spiritus operationem perfe- cte. Sed quia carnalis adhuc Nicodemus cte. Sed quia carnalis adhuc Nicodemus oculos ad tantum lumen attollere non oculos ad tantum lumen attollere non valuit ideo in secunda parte non intelli- valuit ideo in secunda parte non intelli- gentem ad fidem elevat, ut quod intelli- gentem ad fidem elevat, ut quod intelli- gere non valet, saltem credat, ibi, y. 9: gere non valet, saltem credat, ibi, y. 9: « Respondit Nicodemus. » « Respondit Nicodemus. »

Adhuc in prima parte duo sunt para- Adhuc in prima parte duo sunt para- graphi: in quorum primo operationem graphi: in quorum primo operationem Spiritus explanat: in secundo per simi- Spiritus explanat: in secundo per simi- litudinem probat, ibi, y. 8: « Spiritus litudinem probat, ibi, y. 8: « Spiritus ubi vult spiral. » ubi vult spiral. »

In primo adhuc duo facit: in quorum In primo adhuc duo facit: in quorum primo generationem carnis promittit: in primo generationem carnis promittit: in secundo generationem Spiritus subintro- secundo generationem Spiritus subintro- ducit. ducit.

Dicit ergo: « Quod natum est ex car- Dicit ergo: « Quod natum est ex car- ne. » Quasi dicat: Bene dico quod non ne. » Quasi dicat: Bene dico quod non intrat in regnum qui non est renatus ex intrat in regnum qui non est renatus ex Spiritu et aqua: quia, « quod natum est Spiritu et aqua: quia, « quod natum est ex carne » Adæ corrupta, « caro est, » ex carne » Adæ corrupta, « caro est, » hoc est, carnale est. Quia sicut dicit Au- hoc est, carnale est. Quia sicut dicit Au- gustinus: «Omnis homo generatione car- gustinus: «Omnis homo generatione car- nis est Adam, et in persona est particu- nis est Adam, et in persona est particu- laris homo. Et ideo in generatione ista, laris homo. Et ideo in generatione ista, generatio carnalis transfundit peccatum generatio carnalis transfundit peccatum originale, et ideo generat carnalem in originale, et ideo generat carnalem in peccato originali existentem. In hac peccato originali existentem. In hac enim generatione portamus imaginem enim generatione portamus imaginem terreni parentis. » Genes. v, 3: Genuit, terreni parentis. » Genes. v, 3: Genuit, scilicet Adam, ad imaginem et similitu- scilicet Adam, ad imaginem et similitu- et quod natum est ex Spiritu, spiritus dinem suam, hoc est, in peccatis exi- et quod natum est ex Spiritu, spiritus dinem suam, hoc est, in peccatis exi-

est. est.

« Quod natum est ex carne, caro est: « Quod natum est ex carne, caro est:

stentes. In generatione enim carnali ex stentes. In generatione enim carnali ex

Non mireris quia dixi tibi: Oportet lege concupiscentiæ (quæ est filia peccati, Non mireris quia dixi tibi: Oportet lege concupiscentiæ (quæ est filia peccati, vos nasci denuo. vos nasci denuo.

Spiritus ubi vult spirat: et vocem Spiritus ubi vult spirat: et vocem ejus audis, sed nescis unde veniat, aut ejus audis, sed nescis unde veniat, aut quo vadat: sic est omnis qui natus quo vadat: sic est omnis qui natus est ex Spiritu. est ex Spiritu.

Respondit Nicodemus, et dixit ei: Respondit Nicodemus, et dixit ei: Quomodo possunt hæc fieri? » Quomodo possunt hæc fieri? »

In parte ista ponitur illuminatio In parte ista ponitur illuminatio quantum ad Spiritum operantem. quantum ad Spiritum operantem. Dividitur autem hæc pars in duas in Dividitur autem hæc pars in duas in

1 MAGISTER, Lib. IV Sententiarum, Dist. IV. 1 MAGISTER, Lib. IV Sententiarum, Dist. IV.

ut dicit Augustinus) peccatum originale ut dicit Augustinus) peccatum originale innascitur in parvulis. Et sie intelligitur : innascitur in parvulis. Et sie intelligitur : « Quod natum est ex carne, » hoc est, « Quod natum est ex carne, » hoc est, quod non habet movens ad generatio- quod non habet movens ad generatio- nem nisi concupiscentiam carnis « caro nem nisi concupiscentiam carnis « caro est, id est, carnale est, habens carnis est, id est, carnale est, habens carnis corruptionem ut formaliter intellecta corruptionem ut formaliter intellecta accipiatur locutio, potius quam materiali- accipiatur locutio, potius quam materiali- ter. Sapient. xu, 10 et 11: Nequam est na- ter. Sapient. xu, 10 et 11: Nequam est na- tio corum, et naturalis malitia ipsorum, tio corum, et naturalis malitia ipsorum, et quoniam non poterat mutari cogitatio et quoniam non poterat mutari cogitatio eorum in perpetuum. Semen enim erat eorum in perpetuum. Semen enim erat

IN EVANG. JOANNIS CAP. III-6, 7, 8, 9. IN EVANG. JOANNIS CAP. III-6, 7, 8, 9.

maledictum ab initio. Ad Roman. VII, maledictum ab initio. Ad Roman. VII, 18: Scio enim quia non habitat in me, 18: Scio enim quia non habitat in me, hor est, in carne mea, bonum: nam velle, hor est, in carne mea, bonum: nam velle, adjacet mihi perficere autem bonum, adjacet mihi perficere autem bonum, non invenio, Et, ibidem, y. 23: Video non invenio, Et, ibidem, y. 23: Video aliam legem in membris meis, repugnan- aliam legem in membris meis, repugnan- tem legi mentis meæ, et captivantem me tem legi mentis meæ, et captivantem me in lege peccati quæ est in membris meis. in lege peccati quæ est in membris meis. Ab hac ergo lege peccati peccatum ori- Ab hac ergo lege peccati peccatum ori- ginale transfunditur. Et sic « quod natum ginale transfunditur. Et sic « quod natum est ex carne, caro est. » est ex carne, caro est. »

«Et,» per oppositum, « quod natum «Et,» per oppositum, « quod natum est ex Spiritu,» in quo in utero Eccle- est ex Spiritu,» in quo in utero Eccle- Mine non est nisi Spiritus operans et mo- Mine non est nisi Spiritus operans et mo- vens, « est spiritus, » formaliter intelli- vens, « est spiritus, » formaliter intelli- gendo, hoc est, spiritualis habens formam gendo, hoc est, spiritualis habens formam Spiritus ad vitam gratiæ, sicut fit nativi- Spiritus ad vitam gratiæ, sicut fit nativi- tas per Spiritum in sacramento. Joan. tas per Spiritum in sacramento. Joan. 1, 13: Qui non ex sanguinibus, neque ex 1, 13: Qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate vi- voluntate carnis, neque ex voluntate vi- ri, sed ex Deo nati sunt. Illi ergo na- ri, sed ex Deo nati sunt. Illi ergo na- scuntur in spiritum vivificantem. I ad scuntur in spiritum vivificantem. I ad Corinth. xv, 49 : Sicut portavimus ima- Corinth. xv, 49 : Sicut portavimus ima- ginem terreni, portemus et imaginem ginem terreni, portemus et imaginem celestis. Natum ergo generatione primi celestis. Natum ergo generatione primi Ada est caro: et renatum regeneratione Ada est caro: et renatum regeneratione secundi est spiritus, hoc est, spirituale. secundi est spiritus, hoc est, spirituale. Hoc est ergo quod dicit. Hoc est ergo quod dicit.

Sic dicitur, I ad Corinth. vi, 17: Qui Sic dicitur, I ad Corinth. vi, 17: Qui adhæret Domino, unus spiritus est. Isa. adhæret Domino, unus spiritus est. Isa. ANVI, 17 et 18: A facie tua, Domine, ANVI, 17 et 18: A facie tua, Domine, mcepimus, et quasi parturivimus, et mcepimus, et quasi parturivimus, et prperimus spiritum, scilicet salutis. De prperimus spiritum, scilicet salutis. De carne autem quæ dicto modo nascitur ex carne autem quæ dicto modo nascitur ex carne, I ad Corinth xv, 50: Caro et san- carne, I ad Corinth xv, 50: Caro et san- quis regnum Dei possidere non possunt : quis regnum Dei possidere non possunt : neque corruptio incorruptelam possidebit. neque corruptio incorruptelam possidebit.

Ex quo ergo sic habet in generatione Ex quo ergo sic habet in generatione carnis et Spiritus. carnis et Spiritus.

121 121

cina contra originale peccatum ordinatur, cina contra originale peccatum ordinatur, quod nec insolitum est, nec præter spem quod nec insolitum est, nec præter spem et facultatem admirantis. I Petri, 1, 3 et et facultatem admirantis. I Petri, 1, 3 et 4 Regeneravit nos in spem vivam, per 4 Regeneravit nos in spem vivam, per resurrectionem Jesu Christi ex mortuis, resurrectionem Jesu Christi ex mortuis, in hæreditatem incorruptibilem, et incon- in hæreditatem incorruptibilem, et incon- taminatam, et immarcescibilem, conser- taminatam, et immarcescibilem, conser- vatam in cælis in vobis. vatam in cælis in vobis.

Videtur enim hæc generatio mirabilis, Videtur enim hæc generatio mirabilis, quia dicitur, Isa. LXVI, 8: Quis audivit quia dicitur, Isa. LXVI, 8: Quis audivit umquam tale? et quis vidit huic simile? umquam tale? et quis vidit huic simile? Numquid parturiet terra in die una, aut Numquid parturiet terra in die una, aut parietur gens simul? Sed ad hoc dicen- parietur gens simul? Sed ad hoc dicen- dum, quod quidem ista generatio est mi- dum, quod quidem ista generatio est mi- rabilis, sicut dicit Isaias: sed tamen po- rabilis, sicut dicit Isaias: sed tamen po- sita generationis causa (quæ est Spiritus sita generationis causa (quæ est Spiritus sanctus operans in sacramento) cessat sanctus operans in sacramento) cessat admiratio quia non est mirum si Spiri- admiratio quia non est mirum si Spiri- tus sanctus formam gratiæ dans, generat tus sanctus formam gratiæ dans, generat adoptionis filium spiritualem. Et hoc in- adoptionis filium spiritualem. Et hoc in- tendit Dominus, dicens: «Non mireris, » tendit Dominus, dicens: «Non mireris, » quia jam tibi adoptionis Spiritum regene- quia jam tibi adoptionis Spiritum regene- rantem in sacramento revelavi et in illo rantem in sacramento revelavi et in illo oportet vos nasci denuo. Act. 1, 5: Vos oportet vos nasci denuo. Act. 1, 5: Vos autem baptizabimini Spiritu sancto non autem baptizabimini Spiritu sancto non post multos hos dies. Joan. 1, 33: Hic est post multos hos dies. Joan. 1, 33: Hic est qui baptizat in Spiritu sancto. qui baptizat in Spiritu sancto.

<< Spiritus ubi vult spirat, ete. » << Spiritus ubi vult spirat, ete. »

Et hoc secundum Chrysostonum pro- Et hoc secundum Chrysostonum pro- bata minori, quia minus videtur quod bata minori, quia minus videtur quod «spiritus, » hoc est, corporea substantia «spiritus, » hoc est, corporea substantia spiritualis et invisibilis, sicut est ventus, spiritualis et invisibilis, sicut est ventus, « ubi vult, » hoc est, libere quasi habeat « ubi vult, » hoc est, libere quasi habeat liberam suæ spirationis voluntatem, liberam suæ spirationis voluntatem,

« «

spirat, » undique perflans. Eccle. 1, 6: spirat, » undique perflans. Eccle. 1, 6: Lustrans universa in circuitu pergit spi- Lustrans universa in circuitu pergit spi- ritus, et in circulos suos revertitur. ritus, et in circulos suos revertitur.

« Et vocem, » hoc est, sonum aspira- « Et vocem, » hoc est, sonum aspira-

« Non mireris quia dixi tibi: Opor- tionis, « ejus audis, » aure corporea. Eze- « Non mireris quia dixi tibi: Opor- tionis, « ejus audis, » aure corporea. Eze- et vos nasci denuo. » et vos nasci denuo. »

Quia sicut peccatum unius in genera- Quia sicut peccatum unius in genera- tione corruptæ carnis clausit regnum: ita tione corruptæ carnis clausit regnum: ita justitia unius in regeneratione Spiritus justitia unius in regeneratione Spiritus regnum aperit. Et ideo si regnum intrare regnum aperit. Et ideo si regnum intrare vultis, « oportet vos nasci denuo. » Neque vultis, « oportet vos nasci denuo. » Neque hie est aliquid mirandum, quia sic medi- hie est aliquid mirandum, quia sic medi-

chiel. 1, 12 Audivi post me vocem chiel. 1, 12 Audivi post me vocem commotionis magnæ. commotionis magnæ.

«< Sed nescis unde veniat, » quia sub- «< Sed nescis unde veniat, » quia sub- stantia ejus est invisibilis, et ideo visu stantia ejus est invisibilis, et ideo visu exterioris perceptionis nescis via ejus. exterioris perceptionis nescis via ejus.

« Aut quo vadat. » Eccle. x1, 5: Ignoras « Aut quo vadat. » Eccle. x1, 5: Ignoras quæ sit via spiritus, et qua ratione com- quæ sit via spiritus, et qua ratione com- pingantur ossa in ventre prægnantis. pingantur ossa in ventre prægnantis.

122 122

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SED CONTRA Bene sentitur, quod ven- SED CONTRA Bene sentitur, quod ven- tus flans ab Aquilone tendit in Meridiem: tus flans ab Aquilone tendit in Meridiem: et e converso. Et ventus flans ab Oriente et e converso. Et ventus flans ab Oriente tendit in Occidentem et e converso. tendit in Occidentem et e converso. Ergo non est verum quod ponitur in si- Ergo non est verum quod ponitur in si- mili posito. Respondendum est secundum mili posito. Respondendum est secundum Chrysostomum, sicut dictum est, quod Chrysostomum, sicut dictum est, quod quamvis in signo percipiatur unde venit, quamvis in signo percipiatur unde venit, aut quo vadat flatus venti: tamen non aut quo vadat flatus venti: tamen non scitur causa agens cum determinata per- scitur causa agens cum determinata per- ceptione, et determinatus locus elevationis ceptione, et determinatus locus elevationis ejus nec scitur determinate locus defe- ejus nec scitur determinate locus defe- ctionis ejus, ultra quem flatus ejus non ctionis ejus, ultra quem flatus ejus non procedit. Et quoad hoc secundum Chry- procedit. Et quoad hoc secundum Chry- sostomum dicitur: « Nescis unde veniat, sostomum dicitur: « Nescis unde veniat, aut quo vadat. » Et ideo, Eccle. x1, 5, se- aut quo vadat. » Et ideo, Eccle. x1, 5, se- cundum litteram dicitur: Ignoras quæ sit cundum litteram dicitur: Ignoras quæ sit via spiritus. Psal. cxxxiv, 7: Qui pro- via spiritus. Psal. cxxxiv, 7: Qui pro- ducit ventos de thesauris suis. Quia ali- ducit ventos de thesauris suis. Quia ali- quando est clausus in nube, aliquando quando est clausus in nube, aliquando invisibiliter expanditur in aeris superficie, invisibiliter expanditur in aeris superficie, aliquando etiam ingreditur viscera terræ, aliquando etiam ingreditur viscera terræ, et aliquando immittitur radicibus vegeta- et aliquando immittitur radicibus vegeta- bilium et semper vapor talis format bilium et semper vapor talis format omnia, quæ in naturis formantur virtute omnia, quæ in naturis formantur virtute cirli qua elevatur: et ideo ad Spiritum cirli qua elevatur: et ideo ad Spiritum sanctum aliquam habet similitudinem. sanctum aliquam habet similitudinem. Hanc autem expositionem facit Chryso- Hanc autem expositionem facit Chryso- stomus, ideo quia veritas græca in qua stomus, ideo quia veritas græca in qua scriptus est liber iste habet sic: Ventus scriptus est liber iste habet sic: Ventus flat, el vocem ejus audis, etc. Et hoc si- flat, el vocem ejus audis, etc. Et hoc si- mile adaptat a minore sumptum dicens : mile adaptat a minore sumptum dicens :

: :

« Sic est omnis qui natus est ex Spi- « Sic est omnis qui natus est ex Spi- ritu,» scilicet invisibiliter formatus in ritu,» scilicet invisibiliter formatus in formam quam dat Spiritus sanctus. Et formam quam dat Spiritus sanctus. Et est sensus Magis videtur quod tibi nota est sensus Magis videtur quod tibi nota sit via et virtus spiritus corporei, quam sit via et virtus spiritus corporei, quam via et virtus spiritus incorporei : quia via et virtus spiritus incorporei : quia illum saltem audis, istum autem nec vides illum saltem audis, istum autem nec vides nec audis et illa est tibi non cognita et nec audis et illa est tibi non cognita et ignota, cum tamen scias quod omnes dat ignota, cum tamen scias quod omnes dat formas naturales nascentibus. Ergo quam- formas naturales nascentibus. Ergo quam- vis ignores Spiritum sanctum, scire per vis ignores Spiritum sanctum, scire per simile inductum poteris quod ipse novas simile inductum poteris quod ipse novas formas divinas dat omnibus a se generatis. formas divinas dat omnibus a se generatis. Et quia talis Spiritus in baptismo operatur, Et quia talis Spiritus in baptismo operatur, scire poteris quod baptizati in novas for- scire poteris quod baptizati in novas for- mas filiorum Dei regenerantur. Hæc expo- mas filiorum Dei regenerantur. Hæc expo- sitio Chrysostomi et est vera etlitteralis. sitio Chrysostomi et est vera etlitteralis.

Augustini autem et Bedæ expositiones Augustini autem et Bedæ expositiones sunt istæ ita quod probet a minori et a sunt istæ ita quod probet a minori et a simili posito. Sed hoc quod dicit : « Spiri- simili posito. Sed hoc quod dicit : « Spiri- tus ubi vult,etc.,» sit ratio præcedentium. tus ubi vult,etc.,» sit ratio præcedentium. Ac si dicat: «Non mireris quia dixi tibi : Ac si dicat: «Non mireris quia dixi tibi : Oportet vos nasci denuo, » quia « Spiritus » Oportet vos nasci denuo, » quia « Spiritus » sanctus « ubi vult, » qui liberam habet sanctus « ubi vult, » qui liberam habet deitatem. I ad Corinth. XII, 11: Hæc om- deitatem. I ad Corinth. XII, 11: Hæc om- nia operatur unus atque idem Spiritus, nia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult. « Spirat, » dividens singulis prout vult. « Spirat, » hoc est, aspirationis suæ dat gratiam, et hoc est, aspirationis suæ dat gratiam, et effectum, et formam. « Et vocem ejus effectum, et formam. « Et vocem ejus audis,» tripliciter, scilicet in Scripturis audis,» tripliciter, scilicet in Scripturis lectam, in sancto prædicatore enuntiatam, lectam, in sancto prædicatore enuntiatam, et in renato ostensam. De primo, Apocal. et in renato ostensam. De primo, Apocal. 11, 11: Qui habet aurem, audiat quid 11, 11: Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis. De secundo, Spiritus dicat Ecclesiis. De secundo, Matth. x, 20 Non enim vos estis qui lo- Matth. x, 20 Non enim vos estis qui lo- quimini, sed Spiritus Patris vestri qui quimini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis. Marci, xı, 11: Non loquitur in vobis. Marci, xı, 11: Non enim vos estis loquentes, sed Spiritus enim vos estis loquentes, sed Spiritus sanctus. Act. vi, 10: Non poterant resistere sanctus. Act. vi, 10: Non poterant resistere sapientiæ et Spiritui qui loquebatur. De sapientiæ et Spiritui qui loquebatur. De tertio, ad Galat. IV, : Quoniam estis filii, tertio, ad Galat. IV, : Quoniam estis filii, misit Deus Spiritum Filii sui in corda misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra clamantem Abba, Pater. Sicut vestra clamantem Abba, Pater. Sicut enim spiritus carnalis patris format filium enim spiritus carnalis patris format filium in formam patri similem secundum natu- in formam patri similem secundum natu- ram, et filii ad patrem inclinat affectum, ram, et filii ad patrem inclinat affectum, et facit filium patrem invocare: ita Spi- et facit filium patrem invocare: ita Spi- ritus Patris coelestis in sacramento per ritus Patris coelestis in sacramento per gratiam format baptizatum in formam et gratiam format baptizatum in formam et assimilationem Patris coelestis, et mutat assimilationem Patris coelestis, et mutat cordis affectum ad cum, et movet ad eum cordis affectum ad cum, et movet ad eum invocandum. invocandum.

Sic ergo Vocem ejus, » cujus ipse Sic ergo Vocem ejus, » cujus ipse spiritus causa est, & audis : » et tamen spiritus causa est, & audis : » et tamen « nescis unde veniat, » hoc est, quomodo « nescis unde veniat, » hoc est, quomodo cor illius intravit, « aut quo vadat, » hoc cor illius intravit, « aut quo vadat, » hoc est, quomodo redierit quia ipse est na- est, quomodo redierit quia ipse est na- tura invisibilis. tura invisibilis.

Vel, «Unde veniat, » hoc est, ex qua Vel, «Unde veniat, » hoc est, ex qua præfinitione et consilio Dei hoc veniat. præfinitione et consilio Dei hoc veniat. « aut quo vadat, » hoc est, ad quam bea- « aut quo vadat, » hoc est, ad quam bea- titudinem deducat. Job, 1x, 11 : Si vene- titudinem deducat. Job, 1x, 11 : Si vene- rit ad me, non videbo eum: si abierit, rit ad me, non videbo eum: si abierit, non intelligam. non intelligam.

«Sic est, »ut Spiritus sanctus, « omnis «Sic est, »ut Spiritus sanctus, « omnis qui natus est ex Spiritu, » in forma invi- qui natus est ex Spiritu, » in forma invi-

IN EVANG. JOANNIS, CAP. III-9, 10. IN EVANG. JOANNIS, CAP. III-9, 10.

bili formatus in Filium Dei, cujus viæ bili formatus in Filium Dei, cujus viæ gnote sunt tibi: quamvis aliquando au- gnote sunt tibi: quamvis aliquando au- das vocem ipsius quam spiritus loquitur das vocem ipsius quam spiritus loquitur per ipsum. Eccle. x1, 5: Nescis opera per ipsum. Eccle. x1, 5: Nescis opera Dei, qui fabricator est omnium. Dei, qui fabricator est omnium.

Maxime autem illud opus ignoratur Maxime autem illud opus ignoratur quod Deus facit per seipsum. Job, xxxvi, quod Deus facit per seipsum. Job, xxxvi, 21 Memento quod ignores opus ejus, de 21 Memento quod ignores opus ejus, de quo cecinerunt viri. quo cecinerunt viri.

Secundum autem omnes expositores Secundum autem omnes expositores dem intenditur, scilicet, quod sicut na- dem intenditur, scilicet, quod sicut na- tum ex carne corruptioni vitii subjecta, tum ex carne corruptioni vitii subjecta, est caro vitiata: ita natum ex Spiritu vi- est caro vitiata: ita natum ex Spiritu vi- Im purgante, est spiritus nulli vitio sub- Im purgante, est spiritus nulli vitio sub- jectus. Et sicut ex carnali parente gene- jectus. Et sicut ex carnali parente gene- rationem primam per legem concupiscen- rationem primam per legem concupiscen-

ita generationem secundam habemus ita generationem secundam habemus Clesti Patre per spiritum gratiæ. Clesti Patre per spiritum gratiæ. Objiciunt autem quidam quod secun- Objiciunt autem quidam quod secun- dum hoc, homo sanctus purgatus a pec- dum hoc, homo sanctus purgatus a pec- ato deberet generare filium non in pec- ato deberet generare filium non in pec- Tato existentem: quia generabit in forma Tato existentem: quia generabit in forma *piritus quem habet, et habet Spiritum *piritus quem habet, et habet Spiritum *anctum. Sed ad hoc in præmissis jam est *anctum. Sed ad hoc in præmissis jam est responsum, quia omnis homo in natura responsum, quia omnis homo in natura Adam est vitiatus, et per hanc naturam Adam est vitiatus, et per hanc naturam vitiatam generat vitiatum, et regenera- vitiatam generat vitiatum, et regenera- tione indigentem. Quia hoc vitium natu- tione indigentem. Quia hoc vitium natu- Fa non purgatur sanctitate personæ, Fa non purgatur sanctitate personæ, quamdiu in natura remanet lex concu- quamdiu in natura remanet lex concu- piscentiæ. Et ideo sicut circumcisus ge- piscentiæ. Et ideo sicut circumcisus ge- nerat præputiatum, ut dicit Augustinus, nerat præputiatum, ut dicit Augustinus, trajiciens in eum id quo ipse jam caruit: trajiciens in eum id quo ipse jam caruit: et sicut granum a palea jam depuratum, et sicut granum a palea jam depuratum, Monerat granum paleatum ita existens Monerat granum paleatum ita existens

gratia, generat eum qui in originali gratia, generat eum qui in originali mascitur peccato, propter legem concu- mascitur peccato, propter legem concu- piscentiæ remanentem in natura vitiata, piscentiæ remanentem in natura vitiata, qua nullus liberat nisi per regenerantem qua nullus liberat nisi per regenerantem piritum gratiæ. Et hoc est quod Dominus piritum gratiæ. Et hoc est quod Dominus probare intendit et instruere Nicodemum. probare intendit et instruere Nicodemum. Et patet quod subtilis valde, et rationa- Et patet quod subtilis valde, et rationa- bilis est hæc doctrina. bilis est hæc doctrina.

" "

Respondit Nicodemus, et dixit ei. >> Respondit Nicodemus, et dixit ei. >>

Adhuc carnalis et opera Spiritus sancti Adhuc carnalis et opera Spiritus sancti non intelligens. I ad Corinth. 11, 14: Ani- non intelligens. I ad Corinth. 11, 14: Ani- malis homo non percipit ea quæ sunt Spi- malis homo non percipit ea quæ sunt Spi-

123 123

ritus Dei: stultitia enim est illi, et non ritus Dei: stultitia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritualiter exa- potest intelligere, quia spiritualiter exa- minatur. minatur.

« Quomodo possunt hæc fieri ? »> « Quomodo possunt hæc fieri ? »>

Quia carnalibus cogitationibus plenus, Quia carnalibus cogitationibus plenus, ut dicit Augustinus, non nisi carnalem ut dicit Augustinus, non nisi carnalem meditabatur generationem. I ad Corinth. meditabatur generationem. I ad Corinth. XII, 11: Cum essem parvulus, loquebar XII, 11: Cum essem parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus. Et ut parvulus, sapiebam ut parvulus. Et attende reverentiam Nicodemi, quod non attende reverentiam Nicodemi, quod non contradicit, neque insultat: sed ut stu- contradicit, neque insultat: sed ut stu- diosus modum inquirit, sciens verba diosus modum inquirit, sciens verba Christi esse vera et cum effectu: sed mo- Christi esse vera et cum effectu: sed mo- dum non considerans, et in mente sem- dum non considerans, et in mente sem- per habens quod præmisit: Scimus quo- per habens quod præmisit: Scimus quo- niam a Deo venisti magister, et quod a niam a Deo venisti magister, et quod a Deo venienti contradicendum non fuit. Deo venienti contradicendum non fuit.

« Respondit Jesus, et dixit ei: Tu es « Respondit Jesus, et dixit ei: Tu es magister in Israel, et hæc ignoras? magister in Israel, et hæc ignoras?

>> >>

« Respondit Jesus, et dixit ei, » altius « Respondit Jesus, et dixit ei, » altius adhuc non intelligentem illuminando. adhuc non intelligentem illuminando.

Dicit autem tria: quorum primum est, Dicit autem tria: quorum primum est, quod per modum redargutionis ad Scri- quod per modum redargutionis ad Scri- pturam intelligendam mentem ejus redu- pturam intelligendam mentem ejus redu- cit. Secundum est, quod ejus qui a Deo cit. Secundum est, quod ejus qui a Deo exivit sermonibus simpliciter est standum, exivit sermonibus simpliciter est standum, et simpliciter et firma fide est illi creden- et simpliciter et firma fide est illi creden- dum quia ad intellectum verborum ejus dum quia ad intellectum verborum ejus non venitur nisi per fidem. Tertium est, non venitur nisi per fidem. Tertium est, quod per aliquam rationem intelligendi quod per aliquam rationem intelligendi dicta ostendit perterrenam similitudinem: dicta ostendit perterrenam similitudinem: quamvis divina non perfecte in terrena quamvis divina non perfecte in terrena similitudine doceri possint. similitudine doceri possint.

Dicit ergo « Tu es magister, » qui Dicit ergo « Tu es magister, » qui Scripturam doces, « in Israel, » ubi no- Scripturam doces, « in Israel, » ubi no- tus est Deus, et divina in Scriptura præ- tus est Deus, et divina in Scriptura præ- signata leguntur. Psal. LXXV, 1: Notus signata leguntur. Psal. LXXV, 1: Notus in Judæa Deus: in Israel magnum nomen in Judæa Deus: in Israel magnum nomen ejus. ejus.

« Et hæc ignoras? » Quasi dicat: Hoc « Et hæc ignoras? » Quasi dicat: Hoc est mirum, quod ista præsignata in Scri- est mirum, quod ista præsignata in Scri- pturis non intelligis. Isa. xxxii, 18 : Ubi pturis non intelligis. Isa. xxxii, 18 : Ubi est litteratus? ubi legis verba ponde- est litteratus? ubi legis verba ponde- rans? rans?

10 10

124 124

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hoc est quod Judæis dicit Christus, Hoc est quod Judæis dicit Christus, Joan. v, 39 Scrutamini Scripturas, quia Joan. v, 39 Scrutamini Scripturas, quia vos putatis in ipsis vitam æternam habere: vos putatis in ipsis vitam æternam habere: et illæ sunt quæ testimonium perhibent et illæ sunt quæ testimonium perhibent de me. Propter quod et ipse Philippus de me. Propter quod et ipse Philippus dixit, Joan. 1, 45: Quem scripsit Moyses dixit, Joan. 1, 45: Quem scripsit Moyses in lege, et prophetæ, invenimus : Jesum, in lege, et prophetæ, invenimus : Jesum, filium Joseph, a Nazareth. Mirum est filium Joseph, a Nazareth. Mirum est ergo quod hoc magister in Israel ignora- ergo quod hoc magister in Israel ignora- vit. Sed hoc est quod dicit Apostolus, II vit. Sed hoc est quod dicit Apostolus, II ad Corinth. 111, 15: Cum legitur Moyses, ad Corinth. 111, 15: Cum legitur Moyses, velamen positum est super cor eorum. velamen positum est super cor eorum. Tamen hic latenter reducit mentem ipsius Tamen hic latenter reducit mentem ipsius ad Scripturarum intellectum. ad Scripturarum intellectum.

« Amen, amen dico tibi, quia quod « Amen, amen dico tibi, quia quod scimus loquimur, et quod vidimus scimus loquimur, et quod vidimus testamur et testimonium nostrum non testamur et testimonium nostrum non accipitis. accipitis.

: :

» »

Si terrena dixi vobis, et non creditis, Si terrena dixi vobis, et non creditis, quomodo, si dixero vobis cœlestia, quomodo, si dixero vobis cœlestia, credetis ? >> credetis ? >>

Secundum est, in quo ei qui a Deo Secundum est, in quo ei qui a Deo venit dicit esse per omnia credendum. venit dicit esse per omnia credendum.

Dicit ergo « Amen, amen dico tibi, Dicit ergo « Amen, amen dico tibi, quia » nos ego, et Apostoli, et discipuli quia » nos ego, et Apostoli, et discipuli mei quos informavi. Joan. xv, 15: Om- mei quos informavi. Joan. xv, 15: Om- nia quæcumque audivi a Patre meo, nota nia quæcumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. Joan. 1, 18: Unigenitus filius, feci vobis. Joan. 1, 18: Unigenitus filius, qui est in sinu Patris, ipse enarra- qui est in sinu Patris, ipse enarra- vit. vit.

Nos ergo, hoc est, ego et quibus enar- Nos ergo, hoc est, ego et quibus enar- ravi, « quod scimus, » verissimo modo ravi, « quod scimus, » verissimo modo sciendi, quia per modum revelationis sciendi, quia per modum revelationis Spiritus est, quia omnis humana fallit Spiritus est, quia omnis humana fallit cogitatio. Psal. cxv, 11: Ego dixi in cogitatio. Psal. cxv, 11: Ego dixi in excessu meo Omnis homo mendax, sci- excessu meo Omnis homo mendax, sci- licet quando per Spiritum humanam cogi- licet quando per Spiritum humanam cogi- tationem excessi, omnis homo mendax. tationem excessi, omnis homo mendax. Ad Roman. III, 4: Est autem Deus verax, Ad Roman. III, 4: Est autem Deus verax, omnis autem homo mendax. omnis autem homo mendax.

Sic ergo hoc quod verissime scimus, Sic ergo hoc quod verissime scimus, « loquimur. » Dicit tamen alia Glossa, « loquimur. » Dicit tamen alia Glossa, quod per hoc quod pluraliter dicit, loqui- quod per hoc quod pluraliter dicit, loqui- mur, mur, innuit mysterium Trinitatis. Joan. innuit mysterium Trinitatis. Joan. XIV, 10: Ego in Patre, et Pater in me XIV, 10: Ego in Patre, et Pater in me

est. Joan. xiv, 10: Pater in me manens, est. Joan. xiv, 10: Pater in me manens, ipse facit opera. ipse facit opera.

« Et quod vidimus testamur. » « Et quod vidimus testamur. »

Quia testimonium non est nisi de visu. Quia testimonium non est nisi de visu. Joan. v, 38 « Ego quod vidi apud Joan. v, 38 « Ego quod vidi apud Patrem meum, loquor. Scit autem: quia Patrem meum, loquor. Scit autem: quia est sapientia genita. Vidit omnino: quia est sapientia genita. Vidit omnino: quia omnia nuda sunt oculis ejus. Ad Hebr. omnia nuda sunt oculis ejus. Ad Hebr. IV, 13 Omnia nuda et aperta sunt ocu- IV, 13 Omnia nuda et aperta sunt ocu- lis ejus, ad quem nobis sermo. Scit autem lis ejus, ad quem nobis sermo. Scit autem in seipso vidit vero in Patre. Et hoc in seipso vidit vero in Patre. Et hoc Apostoli viderunt in ipso in gratiis et mi- Apostoli viderunt in ipso in gratiis et mi- raculis. Joan. I, 14 Vidimus gloriam raculis. Joan. I, 14 Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre. ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre. Et ideo Apostoli sciverunt, et viderunt. Et ideo Apostoli sciverunt, et viderunt. Ad Hebr. 11, 4 Contestante Deo signis et Ad Hebr. 11, 4 Contestante Deo signis et portentis, et variis virtutibus, et Spiritus portentis, et variis virtutibus, et Spiritus sancti distributionibus secundum suam sancti distributionibus secundum suam voluntatem. voluntatem.

: :

« Et testimonium nostrum non ac- « Et testimonium nostrum non ac- cipitis. » cipitis. »

Et hoc est inconveniens, quando exce- Et hoc est inconveniens, quando exce- ptio contra testes non habetur. Joan. III, ptio contra testes non habetur. Joan. III, 32 Quod vidit et audivit, hoc testatur: 32 Quod vidit et audivit, hoc testatur: et testimonium ejus nemo accipit. Hoc et testimonium ejus nemo accipit. Hoc autem provenit ex hoc, quod ille qui te- autem provenit ex hoc, quod ille qui te- stificatus est, cum suis pauper apparuit : stificatus est, cum suis pauper apparuit : et ideo veritas ipsius contempta fuit. Unde, et ideo veritas ipsius contempta fuit. Unde, Joan. VIII, 13, dixerunt Judæi : Tu de Joan. VIII, 13, dixerunt Judæi : Tu de teipso testimonium perhibes, testimonium teipso testimonium perhibes, testimonium tuum non est verum. Joan. v, 43: Ego tuum non est verum. Joan. v, 43: Ego veni in nomine Patris mei, et non rece- veni in nomine Patris mei, et non rece- pistis me. Causa autem hujus est, ut di- pistis me. Causa autem hujus est, ut di- cit Glossa, quia carnales estis. cit Glossa, quia carnales estis.

« Si terrena dixi vobis, etc. >> « Si terrena dixi vobis, etc. >>

Tertium est, in quo reducit ad mentem Tertium est, in quo reducit ad mentem similitudinem terrenam, cujus operatio- similitudinem terrenam, cujus operatio- nem non crediderunt. Et hoc est quod di- nem non crediderunt. Et hoc est quod di- cit: «Si terrena dixi vobis, » secundum cit: «Si terrena dixi vobis, » secundum similitudinem spiritus terreni, qui ubique similitudinem spiritus terreni, qui ubique spirat et format naturalia ad similitudi- spirat et format naturalia ad similitudi- nem Spiritus sancti, « et non creditis » nem Spiritus sancti, « et non creditis » spiritualia ad similitudinem terrenorum spiritualia ad similitudinem terrenorum

" "

IN EVANG. JOANNIS, CAP. III-12, 13. IN EVANG. JOANNIS, CAP. III-12, 13.

wumpta, quia sicut dicit Gregorius: wumpta, quia sicut dicit Gregorius: Regnum coelorum ideo terrenis simile Regnum coelorum ideo terrenis simile esse dicitur, quatenus ex his quæ animus esse dicitur, quatenus ex his quæ animus novit, surgat ad incognita,quæ non novit : novit, surgat ad incognita,quæ non novit : et ex his quæ usu didicit, quasi confrica- et ex his quæ usu didicit, quasi confrica- tus incalescat. » Supernaturalia enim, ut tus incalescat. » Supernaturalia enim, ut dicit Dionysius, non possunt a nobis dicit Dionysius, non possunt a nobis cognosci nisi per terrenorum similitudi- cognosci nisi per terrenorum similitudi- nem. Si ergo similitudine terrena posita, nem. Si ergo similitudine terrena posita, non adhuc creditis cum tamen secun- non adhuc creditis cum tamen secun- dum similitudinem eorum credere debe- dum similitudinem eorum credere debe- retis, « quomodo si dixero vobis cœlestia,» retis, « quomodo si dixero vobis cœlestia,» sine terrenorum similitudine, «< credetis?» sine terrenorum similitudine, «< credetis?» Quasi dicat: Nullo modo credetis. Sapient. Quasi dicat: Nullo modo credetis. Sapient.

IN IN

16: Difficile æstimamus quæ in terra 16: Difficile æstimamus quæ in terra sunt, et quæ in prospectu sunt invenimus sunt, et quæ in prospectu sunt invenimus rum labore: quæ autem in cælis sunt rum labore: quæ autem in cælis sunt quis investigabit? Sic ergo legitur secun- quis investigabit? Sic ergo legitur secun- dum Chrysostomum. Augustinus autem dum Chrysostomum. Augustinus autem dicit quod terrena quæ dixit fuerunt, dicit quod terrena quæ dixit fuerunt, quando dixit Solvite templum hoc. Hoc quando dixit Solvite templum hoc. Hoc enim dixerat de solutione corporis terreni, enim dixerat de solutione corporis terreni, sicut supra expositum est. Sed prior expo- sicut supra expositum est. Sed prior expo- sitio est convenientior. Job, xxxvIII, 33: sitio est convenientior. Job, xxxvIII, 33: Numquid nosti ordinem cæli, et pones Numquid nosti ordinem cæli, et pones rationem ejus in terra? Ratio enim coeli rationem ejus in terra? Ratio enim coeli in terra ponitur, quando coelestia, ut di- in terra ponitur, quando coelestia, ut di- cit Gregorius, similitudinibus terrenis cit Gregorius, similitudinibus terrenis comparantur. comparantur.

« Et nemo ascendit in cœlum, nisi « Et nemo ascendit in cœlum, nisi

- -

125 125

hoc peccatum originale traxit quod para- hoc peccatum originale traxit quod para- disum clausit. I ad Corinth. XV, 50 : disum clausit. I ad Corinth. XV, 50 : Caro et sanguis regnum Dei possidere Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt et neque corruptio in- non possunt et neque corruptio in- corruptelam possidebit. Genes. III, 24: corruptelam possidebit. Genes. III, 24: Et collocavit ante paradisum voluptatis Et collocavit ante paradisum voluptatis Cherubim, et flammeum gladium atque Cherubim, et flammeum gladium atque versatilem ad custodiendam viam ligni versatilem ad custodiendam viam ligni vitæ. Et ideo accessus non patet filiis pri- vitæ. Et ideo accessus non patet filiis pri- mi Adæ, qui caro de carne nati sunt, sic- mi Adæ, qui caro de carne nati sunt, sic- ut in antehabitis est dictum. ut in antehabitis est dictum.

« Nisi qui descendit de cœlo, » hoc est, « Nisi qui descendit de cœlo, » hoc est, visibilis in forma servi apparuit. Per visibilis in forma servi apparuit. Per hoc, ut dicit Augustinus, descendit. Ba- hoc, ut dicit Augustinus, descendit. Ba- ruch, 11, 38: In terris visus est, et cum ruch, 11, 38: In terris visus est, et cum hominibus conversatus est, hoc est, ad si- hominibus conversatus est, hoc est, ad si- militudinem hominum in forma hominis militudinem hominum in forma hominis factus operatione Spiritus sancti. Et ideo factus operatione Spiritus sancti. Et ideo de corporis ejus integritate sunt omnes de corporis ejus integritate sunt omnes qui eamdem formam Spiritus in baptismo qui eamdem formam Spiritus in baptismo acceperunt. Sic enim ipse descendit, ad acceperunt. Sic enim ipse descendit, ad Roman. vII, 29: Ut sit ipse primogeni- Roman. vII, 29: Ut sit ipse primogeni- tus in multis fratribus. Psal. xvIII, 7 : A tus in multis fratribus. Psal. xvIII, 7 : A summo cælo egressio ejus. Ad Ephes. iv, summo cælo egressio ejus. Ad Ephes. iv, 10: Qui descendit, ipse est et qui ascendit 10: Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes cælos, ut adimpleret omnia. super omnes cælos, ut adimpleret omnia. Omnia autem adimplevit: quoniam om- Omnia autem adimplevit: quoniam om- nibus electis formam suam per spiritum nibus electis formam suam per spiritum adoptionis indidit: donec occurramus adoptionis indidit: donec occurramus omnes in unitatem fidei, et agnitionis omnes in unitatem fidei, et agnitionis Filii Dei, in virum perfectum, in mensu- Filii Dei, in virum perfectum, in mensu- ram ætatis plenitudinis Christi '. Unde ram ætatis plenitudinis Christi '. Unde Glossa dicit, quod ascendit secundum Glossa dicit, quod ascendit secundum

qui descendit de cœlo, Filius hominis, quod homo: quia sic hominibus formam qui descendit de cœlo, Filius hominis, quod homo: quia sic hominibus formam

qui est in cœlo. »> qui est in cœlo. »>

Ilic declarat baptismum per effectum Ilic declarat baptismum per effectum quo per baptismum cœlum aperitur. quo per baptismum cœlum aperitur.

Et dicit tria impossibilitatem in cœ- Et dicit tria impossibilitatem in cœ- lum sine baptismo ascendendi possibili- lum sine baptismo ascendendi possibili- tatem per Filium Verbum in coelum ve- tatem per Filium Verbum in coelum ve- niendi, et causam hujus ostendit esse di- niendi, et causam hujus ostendit esse di- vinitatem Verbi incarnati. vinitatem Verbi incarnati. Dicit ergo «Et nemo ascendit, » hoc Dicit ergo «Et nemo ascendit, » hoc est, ascendere poterit, « in cœlum, » quia est, ascendere poterit, « in cœlum, » quia qui terrenam et concupiscentiæ habet na- qui terrenam et concupiscentiæ habet na- tivitatem, in cœlum non ascendit: quia tivitatem, in cœlum non ascendit: quia

Ad Ephes. iv, 13. Ad Ephes. iv, 13.

filiationis communicavit per quam in filiationis communicavit per quam in coelum exaltantur. Descendit autem se- coelum exaltantur. Descendit autem se- cundum quod Deus: quia sic in forma cundum quod Deus: quia sic in forma humana visibilis apparuit, ut hominibus humana visibilis apparuit, ut hominibus formam daret divinam. Unde Glossa: formam daret divinam. Unde Glossa: « Hoc pertinet ad secundam nativitatem « Hoc pertinet ad secundam nativitatem in Spiritu quia nemo in Christo ad Pa- in Spiritu quia nemo in Christo ad Pa- trem ascendit, nisi qui ex Spiritu nasci - trem ascendit, nisi qui ex Spiritu nasci - tur. » tur. »

« Filius hominis, qui est in cœlo, » « Filius hominis, qui est in cœlo, »

Secundum quod Deus. Et ideo etiam Secundum quod Deus. Et ideo etiam

126 126

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

filii adoptionis adoptivi in coelo efficiun- filii adoptionis adoptivi in coelo efficiun- tur per formam Filii naturalis. Et sic tur per formam Filii naturalis. Et sic omnes sibi conformes salvantur, et omnes sibi conformes salvantur, et nullus alius. Michææ, 1, 13: Ascendit nullus alius. Michææ, 1, 13: Ascendit pandens iter ante cos. Isa. LXIII, 1: Quis pandens iter ante cos. Isa. LXIII, 1: Quis est iste, qui venit de Edom, tinctis vesti- est iste, qui venit de Edom, tinctis vesti- bus de Bosra? iste formosus in stola sua, bus de Bosra? iste formosus in stola sua, grudiens in multitudine virtutis suæ. grudiens in multitudine virtutis suæ. Mirabiliter enim formosa est stola San- Mirabiliter enim formosa est stola San- ctorum, quando tota vestis Christi in for- ctorum, quando tota vestis Christi in for- ma est filii, quæ est forma gratiæ quam ma est filii, quæ est forma gratiæ quam Spiritus sanctus in omnibus sanctis for- Spiritus sanctus in omnibus sanctis for- mavit per adoptionem. Isa. XLIX 18: Vivo mavit per adoptionem. Isa. XLIX 18: Vivo ego, dicit Dominus, quia omnibus his ego, dicit Dominus, quia omnibus his velut ornamento vestieris, et circumda- velut ornamento vestieris, et circumda- bis tibi eos quasi sponsa. Psal. cni, 2 : bis tibi eos quasi sponsa. Psal. cni, 2 : Amictus lumine sicut vestimetno. Unde Amictus lumine sicut vestimetno. Unde

Augustinus dat similitudinem istius locu- Augustinus dat similitudinem istius locu- tionis : « Sicut si aliquis nudus descenderet tionis : « Sicut si aliquis nudus descenderet de monte, et reascenderet vestitus, dice- de monte, et reascenderet vestitus, dice- retur quod nemo descendit de monte, retur quod nemo descendit de monte, nisi qui ascendit in montem: et e con- nisi qui ascendit in montem: et e con- verso, nemo ascendit in montem, nisi qui verso, nemo ascendit in montem, nisi qui descendit de monte Filius hominis. » descendit de monte Filius hominis. » Glossa: « Cum dicit: Filius hominis Glossa: « Cum dicit: Filius hominis ascendit, dat nobis ascendendi certitu- ascendit, dat nobis ascendendi certitu- dinem, cum filii hominis simus, qui est dinem, cum filii hominis simus, qui est in cœlo in forma Dei quam largitus est in cœlo in forma Dei quam largitus est nobis. Amos, ix, 6: Qui ædificat in cœlo nobis. Amos, ix, 6: Qui ædificat in cœlo ascensionem suam, et fasciculum suum ascensionem suam, et fasciculum suum super terram fundavit. Fasciculus autem super terram fundavit. Fasciculus autem suus sunt electi. Jerem. xxIII, 24: Num- suus sunt electi. Jerem. xxIII, 24: Num- quid non cælum et terram ego impleo? quid non cælum et terram ego impleo? Isa. Lxvi, 1 Cœlum sedes mea, terra Isa. Lxvi, 1 Cœlum sedes mea, terra autem scabellum pedum meorum. autem scabellum pedum meorum.

Sunt autem quidam qui quærunt Sunt autem quidam qui quærunt utrum hoc quod dicitur hic conveniat utrum hoc quod dicitur hic conveniat Christo secundum humanam naturam, Christo secundum humanam naturam, vel divinam, aut secundum utramque ? vel divinam, aut secundum utramque ? Si secundum humanam : CONTRA. Illius Si secundum humanam : CONTRA. Illius non est descendere qui in infimo fuit hu- non est descendere qui in infimo fuit hu- militatis. Si autem secundum divinam : militatis. Si autem secundum divinam : CONTRA. lius non est ascendere qui in CONTRA. lius non est ascendere qui in summo est majestatis. Si secundum summo est majestatis. Si secundum utramque aut divisim aut conjunctim. utramque aut divisim aut conjunctim. Si divisim aut ergo fit quod natura hu- Si divisim aut ergo fit quod natura hu- mana descendit, et tunc sequitur idem mana descendit, et tunc sequitur idem quod prius et tunc etiam divina quod prius et tunc etiam divina ascendit, quod etiam prius ostensum est ascendit, quod etiam prius ostensum est

esse inconveniens. Si autem humana esse inconveniens. Si autem humana ascendit hoc quidem esse posset aliquo ascendit hoc quidem esse posset aliquo modo secundum ascensum loci: sed tunc modo secundum ascensum loci: sed tunc divinæ descendere non convenit, quia divinæ descendere non convenit, quia humiliari non potest, et quia est ubique. humiliari non potest, et quia est ubique. Ad hoc autem non est difficile respon- Ad hoc autem non est difficile respon- dere. Quia hoc quod Christus de se dicit dere. Quia hoc quod Christus de se dicit secundum utramque naturam intelligitur, secundum utramque naturam intelligitur, prout ipse unum corpus est cum omnibus prout ipse unum corpus est cum omnibus electis. Sic enim ratione formæ Filii electis. Sic enim ratione formæ Filii (quam operatione Spiritus sancti habet (quam operatione Spiritus sancti habet ille homo, qui dicitur Christus, sibi indi- ille homo, qui dicitur Christus, sibi indi- tam secundum unionem facientem esse tam secundum unionem facientem esse personale, et ratione ejusdem formæ quam personale, et ratione ejusdem formæ quam per adoptionem habent membra ejus) per adoptionem habent membra ejus) est ascendere in cœlum. Ratione autem est ascendere in cœlum. Ratione autem formæ divinæ (in qua visibilis apparuit, formæ divinæ (in qua visibilis apparuit, homini largiens suam deitatem) est de- homini largiens suam deitatem) est de- scendere. Nec ex hoc sequitur quod deitas scendere. Nec ex hoc sequitur quod deitas humiliata fuerit, vel restricta localiter quæ humiliata fuerit, vel restricta localiter quæ est ubique: quia in illo descensu nec com- est ubique: quia in illo descensu nec com- mistionem passa est, nec mutationem: sed mistionem passa est, nec mutationem: sed aliquid in se assumpsit, quod prius non aliquid in se assumpsit, quod prius non habuit et alicui se conformavit in na- habuit et alicui se conformavit in na- tura assumpta, cui prius conformis per tura assumpta, cui prius conformis per naturam non fuit, ratione cujus inferius naturam non fuit, ratione cujus inferius apparuit secundum quod prius non appa- apparuit secundum quod prius non appa- ruerat, et hoc modo venit. In cœlo auten ruerat, et hoc modo venit. In cœlo auten semper fuit, est, et erit per divinitatem. semper fuit, est, et erit per divinitatem.