42 42

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

aliam et ideo ad unam indiget manu- aliam et ideo ad unam indiget manu- ductore, sed non ad aliam. Adhuc (ut ductore, sed non ad aliam. Adhuc (ut dictum est) aliqua est proportio oculi dictum est) aliqua est proportio oculi corporalis ad lucem exteriorem: sed corporalis ad lucem exteriorem: sed nulla est proportio interioris oculi ad lu- nulla est proportio interioris oculi ad lu- cem incircumscriptam, et ideo indiget cem incircumscriptam, et ideo indiget confortante oculus interior. Job, xxxvi, confortante oculus interior. Job, xxxvi, 25 Omnes homines vident eum: unus- 25 Omnes homines vident eum: unus- quisque intuetur procul. quisque intuetur procul.

Sed adhuc objicitur, quia, infra, v, 34, Sed adhuc objicitur, quia, infra, v, 34, dicit Christus Ego non ab homine testi- dicit Christus Ego non ab homine testi- monium accipio: ergo frustra fuit et mis- monium accipio: ergo frustra fuit et mis- sio Dei, et adventus Joannis. Sed ad hoc sio Dei, et adventus Joannis. Sed ad hoc dicendum, quod non propter se accepit dicendum, quod non propter se accepit testimonium, sed propter nos tale testi- testimonium, sed propter nos tale testi- monium ordinavit. monium ordinavit.

« Ut omnes crederent per illum » « Ut omnes crederent per illum »

Ad fidem manuducentem. Act. Ad fidem manuducentem. Act. XIX, 4: XIX, 4: Joannes baptizavit baptismo poenitentiæ Joannes baptizavit baptismo poenitentiæ populum, dicens in eum qui venturus populum, dicens in eum qui venturus esset post ipsum ut crederent, hoc est, in esset post ipsum ut crederent, hoc est, in Jesum. Luc. I, 17: Ad dandam scientiam Jesum. Luc. I, 17: Ad dandam scientiam salutis plebis suæ. salutis plebis suæ.

Sed objicitur, quia non omnes credi- Sed objicitur, quia non omnes credi- derunt et sic videtur frustra venisse: derunt et sic videtur frustra venisse: quia (sicut dicit Philosophus) frustra est quia (sicut dicit Philosophus) frustra est quod est ad aliquem finem, quem tamen quod est ad aliquem finem, quem tamen non consequitur. Ad hoc dicendum quod non consequitur. Ad hoc dicendum quod iste est finis in alio. Et quamvis non iste est finis in alio. Et quamvis non semper consequatur propter impedimen- semper consequatur propter impedimen- tum quod est in alio: tamen quia nihil tum quod est in alio: tamen quia nihil omittit de contingentibus, non est fru- omittit de contingentibus, non est fru- stra, sed habet finem. Exemplum est de stra, sed habet finem. Exemplum est de medico non semper sanante, et de rhe- medico non semper sanante, et de rhe- tore non semper persuadente, de Angelo tore non semper persuadente, de Angelo custode non semper effectum custodia custode non semper effectum custodia in alio consequente, et de Christo redi- in alio consequente, et de Christo redi- mente, a quo tamen non omnes redi- mente, a quo tamen non omnes redi- muntur. muntur.

Hoc enim est quod dicit in littera. Hoc enim est quod dicit in littera.

«Non erat ille lux, sed ut testimo- «Non erat ille lux, sed ut testimo- nium perhiberet de lumine. » nium perhiberet de lumine. »

Ilic ponit distinctionem testificantis ab Ilic ponit distinctionem testificantis ab eo cui fert testimonium: et habet partes eo cui fert testimonium: et habet partes

duas. Primo, ostendit hanc differentiam duas. Primo, ostendit hanc differentiam per propria testis: et deinde per propria per propria testis: et deinde per propria Christi, ibi, y. 9: « Erat lux vera, etc. »> Christi, ibi, y. 9: « Erat lux vera, etc. »>

Dicit ergo hic: «Non erat ille, » Joan- Dicit ergo hic: «Non erat ille, » Joan- nes, «lux. » Contra ad Ephes. v, 8: nes, «lux. » Contra ad Ephes. v, 8: Eratis aliquando tenebræ nunc autem Eratis aliquando tenebræ nunc autem lux in Domino. Ergo boni sunt lux. Sed lux in Domino. Ergo boni sunt lux. Sed dicunt quod boni sunt lux illuminata: dicunt quod boni sunt lux illuminata: sed alia est lux illuminans, quæ est sed alia est lux illuminans, quæ est Christus. Christus.

Sed contra Dicit Avicenna, quod lux Sed contra Dicit Avicenna, quod lux dicit lumen in propria natura: et illa non dicit lumen in propria natura: et illa non est illuminata. Præterea, Matth. v, 16, est illuminata. Præterea, Matth. v, 16, dicitur: Sic luceat lux vestra, etc.: ergo dicitur: Sic luceat lux vestra, etc.: ergo boni sunt lux illuminans, et non illumi- boni sunt lux illuminans, et non illumi- nata tantum. Ad hoc dicendum, quod du- nata tantum. Ad hoc dicendum, quod du- plex est lux una quidem prima quæ est plex est lux una quidem prima quæ est fons lucis et illuminans non illuminata. fons lucis et illuminans non illuminata. Alia est lux vera: sed secundaria et a pri- Alia est lux vera: sed secundaria et a pri- ma luce participata, et alios consequenter ma luce participata, et alios consequenter illuminans: ideoque illuminans et illu- illuminans: ideoque illuminans et illu- minata et hæc est lux perfectorum vi- minata et hæc est lux perfectorum vi- rorum, sicut Joannis et aliorum: et hoc rorum, sicut Joannis et aliorum: et hoc est luminare emanans lucem sibi infu- est luminare emanans lucem sibi infu- sam. Ad Philip. 11, 13 et 16: Inter quos sam. Ad Philip. 11, 13 et 16: Inter quos lucetis sicut luminaria in mundo, ver- lucetis sicut luminaria in mundo, ver- bum vitæ continentes. Prima est lux spi- bum vitæ continentes. Prima est lux spi- ritualis per essentiam: et de hac dicitur: ritualis per essentiam: et de hac dicitur: «Non erat ille lux. » Joan. 1, 20 Con- «Non erat ille lux. » Joan. 1, 20 Con-

fessus est, et non negavit : et confessus fessus est, et non negavit : et confessus est Quia non sum ego Christus. Item, est Quia non sum ego Christus. Item, Joan. III, 28: Ipsi vos mihi testimonium Joan. III, 28: Ipsi vos mihi testimonium perhibetis, quod dixerim: Non sum ego perhibetis, quod dixerim: Non sum ego

Christus. Christus.

« Sed ut testimonium perhiberet de « Sed ut testimonium perhiberet de lumine. » lumine. »

Lumen dicitur Christus: quia lumen Lumen dicitur Christus: quia lumen est in alio et Filius est de alio. Qui pri- est in alio et Filius est de alio. Qui pri- mum Verbum dictus est, modo dicitur mum Verbum dictus est, modo dicitur Lumen quia illuminat ad fidei cogni- Lumen quia illuminat ad fidei cogni- tionem. Luc. 11, 3: Lumen ad revelatio- tionem. Luc. 11, 3: Lumen ad revelatio- nem gentium, et gloriam plebis tuæ nem gentium, et gloriam plebis tuæ Israel. Isa. vi, 16: Liga testimonium, Israel. Isa. vi, 16: Liga testimonium, signa legem in discipulis meis. Unde hæc signa legem in discipulis meis. Unde hæc lucerna manuducit ad lucem propter lucerna manuducit ad lucem propter nostri cordis infirmitatem. nostri cordis infirmitatem.

IN EVANG. JOANNIS, I-9. IN EVANG. JOANNIS, I-9.

« Erat lux vera, quæ illuminat om- « Erat lux vera, quæ illuminat om- nem hominem venientem in hunc nem hominem venientem in hunc mundum. » mundum. »

Tangit distinctionem per lucis veræ Tangit distinctionem per lucis veræ proprietatem. Hoc totum fit ad excluden proprietatem. Hoc totum fit ad excluden dum de Joanne falsam opinionem eo- dum de Joanne falsam opinionem eo- rum, qui putabant esse eum Christum. rum, qui putabant esse eum Christum. Vera autem lux est, quæ non participa- Vera autem lux est, quæ non participa- tive lux est. Illa est lux vera, non quod tive lux est. Illa est lux vera, non quod aliæ luces Sanctorum sint falsæ vel va- aliæ luces Sanctorum sint falsæ vel va- me: sed quia sunt tenebris aliquibus im- me: sed quia sunt tenebris aliquibus im- mistæ aut secundum naturam, aut se- mistæ aut secundum naturam, aut se- cundum culpam. Verum enim opponitur cundum culpam. Verum enim opponitur falso in propositionibus: verum etiam falso in propositionibus: verum etiam opponitur vano in opinionibus: et ve- opponitur vano in opinionibus: et ve- rum opponitur phantastico in entibus: rum opponitur phantastico in entibus: et verum opponitur misto in puris secun- et verum opponitur misto in puris secun- dum naturam. Sicut dicimus verum au- dum naturam. Sicut dicimus verum au- rum, purum, alienæ naturæ non permi- rum, purum, alienæ naturæ non permi-

stum. stum.

Sic ergo: «Erat lux vera, » nullis te- Sic ergo: «Erat lux vera, » nullis te- nebris et nulli opacitati permista, « quæ nebris et nulli opacitati permista, « quæ illuminat omnem hominem venientem in illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. >> hunc mundum. >>

Sed contra ergo omnes illuminantur: Sed contra ergo omnes illuminantur: quod falsum est. Isa. vi, 10: Excæca cor quod falsum est. Isa. vi, 10: Excæca cor populi hujus, et aures ejus aggrava, et populi hujus, et aures ejus aggrava, et oculos ejus claude: ne forte videat ocu- oculos ejus claude: ne forte videat ocu- lis, etc. Ad hoc dicendum, quod lumen lis, etc. Ad hoc dicendum, quod lumen est multiplex, scilicet lumen naturæ, et est multiplex, scilicet lumen naturæ, et Tumen gratiæ, et lumen revelationis se- Tumen gratiæ, et lumen revelationis se- cretorum, et lumen gloriæ. Et si hoc in- cretorum, et lumen gloriæ. Et si hoc in- telligatur de lumine naturæ (et sic intel- telligatur de lumine naturæ (et sic intel- ligit beatus Job, xxv, 3: Numquid est ligit beatus Job, xxv, 3: Numquid est numerus militum ejus? et super quem numerus militum ejus? et super quem non surgit lumen illius?) tunc plane est non surgit lumen illius?) tunc plane est verum quantum ad lumen cognitionis verum quantum ad lumen cognitionis veri et boni concreati. Psal. IV, 7: Si- veri et boni concreati. Psal. IV, 7: Si- gnatum est super nos lumen vultus lui, gnatum est super nos lumen vultus lui, Domine. Si autem intelligatur de lumine Domine. Si autem intelligatur de lumine gratiæ, tunc non videtur esse verum gratiæ, tunc non videtur esse verum quod illuminet omnem hominem venien- quod illuminet omnem hominem venien- tem in hunc mundum: quia multi re- tem in hunc mundum: quia multi re- manent non illuminati. manent non illuminati.

Si forte dicatur secundum Augusti- Si forte dicatur secundum Augusti- num, quod ideo illuminat omnem homi- num, quod ideo illuminat omnem homi- nem venientem in hunc mundum, quia nem venientem in hunc mundum, quia quæcumque illuminantur, non illumi- quæcumque illuminantur, non illumi-

43 43

nantur nisi ab eo. Ista videtur non suf- nantur nisi ab eo. Ista videtur non suf- ficiens responsio. Quia posito quod tres ficiens responsio. Quia posito quod tres homines illuminantur tantum a me per homines illuminantur tantum a me per doctrinam, et nullus alius a quocumque doctrinam, et nullus alius a quocumque alio illuminetur secundum hoc esset alio illuminetur secundum hoc esset vera hæc propositio: Ego illumino vera hæc propositio: Ego illumino omnem hominem. Quod falsum est. omnem hominem. Quod falsum est.

Et ideo dicunt quidam, quod accom- Et ideo dicunt quidam, quod accom- moda est distributio: et si distribuit pro moda est distributio: et si distribuit pro generibus singulorum, locutio vera est. generibus singulorum, locutio vera est. Et secundum hoc dicitur illuminare om- Et secundum hoc dicitur illuminare om- nem hominem: quia illuminat de singu- nem hominem: quia illuminat de singu- lis generibus aliquos, scilicet nobiles et lis generibus aliquos, scilicet nobiles et ignobiles, senes cum junioribus, et ma- ignobiles, senes cum junioribus, et ma- res et fœminas, et divites et pauperes. Si res et fœminas, et divites et pauperes. Si autem fiat distributio pro singulis gene- autem fiat distributio pro singulis gene- rum, dicunt quod falsa est locutio: et rum, dicunt quod falsa est locutio: et hoc modo non intelligitur. Et ponunt hoc modo non intelligitur. Et ponunt simile sicut cum dicitur, hæc obstetrix simile sicut cum dicitur, hæc obstetrix omnes parvulos excepit: posito quod omnes parvulos excepit: posito quod nulla obstetrix sit in civitate nisi una so- nulla obstetrix sit in civitate nisi una so- la. Hæc enim est vera pro generibus sin- la. Hæc enim est vera pro generibus sin- gulorum: quamvis multi forte parvuli gulorum: quamvis multi forte parvuli singulares ab ea non excipiantur. Et est singulares ab ea non excipiantur. Et est similis loquendi modus, Eccli. xxxvi, 23: similis loquendi modus, Eccli. xxxvi, 23: Omnem masculum excipiet mulier : cum Omnem masculum excipiet mulier : cum tamen multi in singulari masculi a mu- tamen multi in singulari masculi a mu- liere non excipiantur. Et sic consuevimus liere non excipiantur. Et sic consuevimus dicere quod omne animal fuit in arca dicere quod omne animal fuit in arca Noe et quod omnis homo fuit in aureo Noe et quod omnis homo fuit in aureo sæculo justus. sæculo justus.

Glossa tamen aliter exponit sic dicens: Glossa tamen aliter exponit sic dicens: Omnis homo dicitur illa natura in homi- Omnis homo dicitur illa natura in homi- ne quæ ad imaginem et similitudinem ne quæ ad imaginem et similitudinem Dei facta est. Alia omnia, quæ sunt in Dei facta est. Alia omnia, quæ sunt in homine, inferiores partes sunt hominis, homine, inferiores partes sunt hominis, et quodammodo sunt extra hominem. et quodammodo sunt extra hominem. In illa, scilicet anima superiori, velut in In illa, scilicet anima superiori, velut in quodam superiori mundo vera lux lucet: quodam superiori mundo vera lux lucet: et in illum mundum venientes, per gra- et in illum mundum venientes, per gra- tiam renascentes, illuminat. Quorum tiam renascentes, illuminat. Quorum enim vita et conversatio in cœlis est, in enim vita et conversatio in cœlis est, in alio mundo sunt. Hoc ergo Glossa inten- alio mundo sunt. Hoc ergo Glossa inten- dit, quod non sunt homines nisi qui ad dit, quod non sunt homines nisi qui ad superiorem mentis rationem convertun- superiorem mentis rationem convertun- tur, et qui coelestibus inhærent: et illi om- tur, et qui coelestibus inhærent: et illi om- nes illuminantur. Et sic « omnem homi- nes illuminantur. Et sic « omnem homi- nem » dicit pro eo, quod ad veræ huma- nem » dicit pro eo, quod ad veræ huma- nitatis pertinet integritatem: et quod ad nitatis pertinet integritatem: et quod ad

10 10

44 44

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illius integritatem non pertinet, non est illius integritatem non pertinet, non est de homine. Et sic omnis homo illumina- de homine. Et sic omnis homo illumina- tur, hoc est, totus homo: et nihil quod tur, hoc est, totus homo: et nihil quod est hominis remanet non illuminatum. est hominis remanet non illuminatum. Cæteri autem homines non sunt, sed Cæteri autem homines non sunt, sed animales, qui non percipiunt quæ sunt animales, qui non percipiunt quæ sunt spiritus Dei. Et ideo, Psal. XLVIII, 13 et spiritus Dei. Et ideo, Psal. XLVIII, 13 et 21: Ilomo, cum in honore esset, non intel- 21: Ilomo, cum in honore esset, non intel- lexit. Comparatus est jumentis insipien- lexit. Comparatus est jumentis insipien- tibus, etc. Daniel. Iv, 13: Cor ejus ab tibus, etc. Daniel. Iv, 13: Cor ejus ab humano commutetur, et cor feræ detur humano commutetur, et cor feræ detur ei. Et tum planum est quod dicit Isaias, ei. Et tum planum est quod dicit Isaias, LX, 1 Surge, illuminare, Jerusalem, LX, 1 Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit lumen tuum, et gloria Domi- quia venit lumen tuum, et gloria Domi- ni super te orta est. Surge, inquam, sur- ni super te orta est. Surge, inquam, sur- sum te age ad superiora tui, in quibus sum te age ad superiora tui, in quibus oritur lumen divinum. Unde, Isa. XLVI, 8: oritur lumen divinum. Unde, Isa. XLVI, 8: Redite, prævaricatores, ad cor, hoc est, Redite, prævaricatores, ad cor, hoc est, ad superiora cordis. ad superiora cordis.

<< In mundo erat, et mundus per ip- << In mundo erat, et mundus per ip- sum factus est, et mundus eum non sum factus est, et mundus eum non cognovit. cognovit.

>> >>

Hic tangit necessitatem testimonii Hic tangit necessitatem testimonii Joannis, quæ est ignorantia Dei in mun- Joannis, quæ est ignorantia Dei in mun- do. do.

Tangit autem duo, secundum quæ Tangit autem duo, secundum quæ pars ista dividitur in duas partes. In pri- pars ista dividitur in duas partes. In pri- ma ostendit mundi ignorantiam et in- ma ostendit mundi ignorantiam et in- gratitudinem propter quæ oportuit dari gratitudinem propter quæ oportuit dari testimonium. Eccli. xxxvi, 17: Da testi- testimonium. Eccli. xxxvi, 17: Da testi- monium his qui ab initio creaturæ tuæ monium his qui ab initio creaturæ tuæ sunt. In secunda autem ostendit per oppo- sunt. In secunda autem ostendit per oppo- situm gratiam fidelium ipsum cognoscen- situm gratiam fidelium ipsum cognoscen- tium et devote recipientium, ibi, y. 12 : tium et devote recipientium, ibi, y. 12 : « Quotquot autem receperunt eum. » « Quotquot autem receperunt eum. »

Prima harum in duas dividitur: nam Prima harum in duas dividitur: nam primo ostendit, quam inconvenienter primo ostendit, quam inconvenienter non est agnitus: in secunda ostendit non est agnitus: in secunda ostendit quam ingrate a suis non est receptus, quam ingrate a suis non est receptus, ibi, y. 11: « In propria venit. » ibi, y. 11: « In propria venit. »

In primo dicit tria, scilicet, signum In primo dicit tria, scilicet, signum per quod cognosci poterat : et signi cau- per quod cognosci poterat : et signi cau- sam et rationem et mundi culpabilem sam et rationem et mundi culpabilem ignorantiam. ignorantiam.

De primo dicit: « In mundo erat. » De primo dicit: « In mundo erat. » Dupliciter enim erat in mundo. Primo, Dupliciter enim erat in mundo. Primo,

ab initio creationis mundi fuit in mundo ab initio creationis mundi fuit in mundo per potentiam, præsentiam, et essentiam, per potentiam, præsentiam, et essentiam, in eo quod (ut dicit Augustinus) per om- in eo quod (ut dicit Augustinus) per om- nia opera sua significationis suæ sparsit nia opera sua significationis suæ sparsit indicia. Unde Glossa: « In mundo erat,» indicia. Unde Glossa: « In mundo erat,» non ut pars ejus, sed ut factor omnibus non ut pars ejus, sed ut factor omnibus creaturis infusus, et ut regens quas fecit creaturis infusus, et ut regens quas fecit creaturas. Ad Roman. 1, 20: Invisibilia creaturas. Ad Roman. 1, 20: Invisibilia ipsius, scilicet Dei, per ea quæ facta ipsius, scilicet Dei, per ea quæ facta sunt, intellecta, conspiciuntur: sempi‐ sunt, intellecta, conspiciuntur: sempi‐ terna quoque ejus virtus, et divinitas: terna quoque ejus virtus, et divinitas: ita ut sint inexcusabiles. Sapient. x, ita ut sint inexcusabiles. Sapient. x, 5: A magnitudine speciei et creaturæ co- 5: A magnitudine speciei et creaturæ co- gnoscibiliter poterit creator horum videri. gnoscibiliter poterit creator horum videri.

Secundo modo,ut dicunt Chrysostomus Secundo modo,ut dicunt Chrysostomus et Beda, « In mundo erat, » id est, visi- et Beda, « In mundo erat, » id est, visi- biliter factus in mundo. Joannis, xvi, 28: biliter factus in mundo. Joannis, xvi, 28: Exivi a Patre, et veni in mundum. Non Exivi a Patre, et veni in mundum. Non quidem locum mutando quia ubique est, quidem locum mutando quia ubique est, sed tantum visibilis apparens. Jerem. sed tantum visibilis apparens. Jerem. XXIII, 24 Numquid non cælum et ter- XXIII, 24 Numquid non cælum et ter- ram ego impleo? dicit Dominus. Et tamen ram ego impleo? dicit Dominus. Et tamen ideo locum non muto, sed carnem qua ideo locum non muto, sed carnem qua visibilis appaream assumo. De quo dici- visibilis appaream assumo. De quo dici- tur, ad Philip. 11, 7: In similitudinem ho- tur, ad Philip. 11, 7: In similitudinem ho- minum factus, et habitu inventus ut ho- minum factus, et habitu inventus ut ho-

mo. mo.

« Et mundus per ipsum factus est. » « Et mundus per ipsum factus est. »

Quod secundum priorem expositionem Quod secundum priorem expositionem ratio est, quare in mundo est per signa ratio est, quare in mundo est per signa præsentiæ suæ. Omnia enim factor ex ra- præsentiæ suæ. Omnia enim factor ex ra- tione et intellectu faciens, signa luminis tione et intellectu faciens, signa luminis intellectus sui relinquendo in mundo est. intellectus sui relinquendo in mundo est. Quia mundi dispositio ostendit sapien- Quia mundi dispositio ostendit sapien- tiam mundi conservatio ostendit conti- tiam mundi conservatio ostendit conti- nentem deitatem et mundi perfectio nentem deitatem et mundi perfectio ostendit bonitatem : et mundi magnitudo ostendit bonitatem : et mundi magnitudo ostendit potentiam. Genes. 1, 1: In prin- ostendit potentiam. Genes. 1, 1: In prin- cipio creavit Deus cælum et terram. Hoc cipio creavit Deus cælum et terram. Hoc autem principium mundi est, quod est autem principium mundi est, quod est potens, continens et sapiens. Psal. ci, potens, continens et sapiens. Psal. ci, 26 Initio tu, Domine, terram fundasti : 26 Initio tu, Domine, terram fundasti : et opera manuum tuarum sunt cæli. Se- et opera manuum tuarum sunt cæli. Se- cundum aliam expositionem dicit Chry- cundum aliam expositionem dicit Chry- sostomus : « Ne opificem Verbum coæ- sostomus : « Ne opificem Verbum coæ- taneum mundo existimes vel alicui crea- taneum mundo existimes vel alicui crea- turæ, sicut dicunt hæretici superius turæ, sicut dicunt hæretici superius

! !

IN EVANG. JOANNIS, 1-11. IN EVANG. JOANNIS, 1-11.

inducti, ideo addit: « Et mundus per inducti, ideo addit: « Et mundus per ipsum factus est, » quamvis in mundo ipsum factus est, » quamvis in mundo per assumptam carnem appareat. Isa. per assumptam carnem appareat. Isa. XLIV, 24: Ego sum Dominus faciens om- XLIV, 24: Ego sum Dominus faciens om- nia, extendens cælos solus, stabiliens ter- nia, extendens cælos solus, stabiliens ter- ram, et nullus mecum. ram, et nullus mecum.

Hoc est ergo quod dicit. Hoc est ergo quod dicit.

" "

Et mundus eum non cognovit. » Et mundus eum non cognovit. »

» »

Hujus secudum primam expositionem Hujus secudum primam expositionem duæ sunt causæ, quarum unam tangit duæ sunt causæ, quarum unam tangit Glossa dicens, quia omnem sensum et Glossa dicens, quia omnem sensum et omnem intellectum divina lux excedit. omnem intellectum divina lux excedit. Aliam causam tangit Apostolus, ad Ro- Aliam causam tangit Apostolus, ad Ro- man. 1, 21, dicens: Quia, cum cognovis- man. 1, 21, dicens: Quia, cum cognovis- sent Deum, non sicut Deum glorificave- sent Deum, non sicut Deum glorificave- runt, aut gratias egerunt: sed evanuerunt runt, aut gratias egerunt: sed evanuerunt in cogitationibus suis. Prima ergo sumi- in cogitationibus suis. Prima ergo sumi- tur secundum cognitionem simplicem tur secundum cognitionem simplicem intellectus, quem excedit lux divina: et intellectus, quem excedit lux divina: et hoc significatum est, Exod. xx, 21, ubi hoc significatum est, Exod. xx, 21, ubi dicitur, quod Moyses accessit ad caligi- dicitur, quod Moyses accessit ad caligi- nem in qua erat Deus. Non enim in cali- nem in qua erat Deus. Non enim in cali- gine est qui, sicut dicitur, I ad Timoth. gine est qui, sicut dicitur, I ad Timoth. VI, 16, lucem inhabitat inaccessibilem. VI, 16, lucem inhabitat inaccessibilem. Sed caligo est, quia ipse noster intelle- Sed caligo est, quia ipse noster intelle- ctus inaccessibilem lucem intuens, tene- ctus inaccessibilem lucem intuens, tene- bris obvolvitur sicut oculus corporeus bris obvolvitur sicut oculus corporeus tenebris involvitur ad rotam solis. Job, tenebris involvitur ad rotam solis. Job, XXXVII, 19 Ostende nobis quid dicamus XXXVII, 19 Ostende nobis quid dicamus illinos quippe involvimur tenebris. illinos quippe involvimur tenebris. Alia autem causa quam ponit Aposto- Alia autem causa quam ponit Aposto- lus, sumitur secundum notitiam benepla- lus, sumitur secundum notitiam benepla- citi. Quando enim homo divina videt et citi. Quando enim homo divina videt et cognoscit, et non approbat per devotio- cognoscit, et non approbat per devotio- nem, tunc in diversas phantasias evane- nem, tunc in diversas phantasias evane- scit unde, ad Roman. 1, 21 et 22: Obs- scit unde, ad Roman. 1, 21 et 22: Obs- curatum est insipiens cor eorum : dicen- curatum est insipiens cor eorum : dicen- tes enim se esse sapientes, stulti facti sunt. tes enim se esse sapientes, stulti facti sunt. I ad Corinth. 1, 21 : Quia in Dei sapien. I ad Corinth. 1, 21 : Quia in Dei sapien. tia non cognovit mundus per sapientiam tia non cognovit mundus per sapientiam Deum, placuit Deo per stultitiam præ- Deum, placuit Deo per stultitiam præ- dicationis salvos facere credentes. dicationis salvos facere credentes.

Mundus autem dicuntur hic mundani, Mundus autem dicuntur hic mundani, per studium et amorem mundum infe- per studium et amorem mundum infe- riorem inhabitantes : unde Glossa: riorem inhabitantes : unde Glossa: « Mundus, » hoc est, mundi dilectores: « Mundus, » hoc est, mundi dilectores: quia omnes creaturæ, Angeli scilicet, et quia omnes creaturæ, Angeli scilicet, et

45 45

elementa suum creatorem cognoverunt, elementa suum creatorem cognoverunt, sed homo minime. Et alia Glossa: Non sed homo minime. Et alia Glossa: Non quod mundi creatura Deum non cogno- quod mundi creatura Deum non cogno- verat sed homo qui in mundum, men- verat sed homo qui in mundum, men- te mundum amando, descendit, « non te mundum amando, descendit, « non cognovit. » cognovit. »

Secundum aliam Chrysostomi et Bedæ Secundum aliam Chrysostomi et Bedæ expositionem, « mundus » fere eodem expositionem, « mundus » fere eodem modo pro dilectoribus mundi accipitur, modo pro dilectoribus mundi accipitur, qui Christum in gloria mundi non ve- qui Christum in gloria mundi non ve- nientem non cognoverunt. Isa. Lu, 8: nientem non cognoverunt. Isa. Lu, 8: De angustia, et de judicio sublatus est. De angustia, et de judicio sublatus est. Et ibidem, y. 3: Quasi absconditus vul- Et ibidem, y. 3: Quasi absconditus vul- tus ejus el despectus. Baruch, 111, 23: tus ejus el despectus. Baruch, 111, 23: Filii Agar, qui exquirunt prudentiam Filii Agar, qui exquirunt prudentiam quæ de terra est, etc viam autem sa- quæ de terra est, etc viam autem sa- pientiæ nescierunt, neque commemorati pientiæ nescierunt, neque commemorati sunt semitas ejus. Agar autem interpre- sunt semitas ejus. Agar autem interpre- tatur vigilia solemnitatis: et filii ejus tatur vigilia solemnitatis: et filii ejus sunt, qui se parant in hac vigilia vitæ sunt, qui se parant in hac vigilia vitæ hujus, ad mundi hujus solemnitatem ce- hujus, ad mundi hujus solemnitatem ce- lebrandam. lebrandam.

« In propria venit, et sui eum non « In propria venit, et sui eum non receperunt. » receperunt. »

Hic ostendit quod ingrate a suis est Hic ostendit quod ingrate a suis est receptus: et dupliciter exponitur secun- receptus: et dupliciter exponitur secun- dum duas glossas Augustini et Chryso- dum duas glossas Augustini et Chryso- stomi. Prima dicit: « In propria venit, » stomi. Prima dicit: « In propria venit, » in mundum, qui suus est sicut et cætera in mundum, qui suus est sicut et cætera sua sunt. Psal. xx111, 1: Domini est ter- sua sunt. Psal. xx111, 1: Domini est ter- ra, etc. « Et » sic « sui » id est mundani, ra, etc. « Et » sic « sui » id est mundani, in quibus nemo jus habuit nisi ipse, « non in quibus nemo jus habuit nisi ipse, « non receperunt eum : » etiam principaliter in receperunt eum : » etiam principaliter in carne, vel per nuntios venientem. Job, carne, vel per nuntios venientem. Job, XXI, 14 Dixerunt Deo Recede a nobis, XXI, 14 Dixerunt Deo Recede a nobis, scientiam viarum tuarum nolumus. scientiam viarum tuarum nolumus.

Vel, secundum Chrysostomum: « In Vel, secundum Chrysostomum: « In propria venit, » hoc est, in Judæos, qui propria venit, » hoc est, in Judæos, qui sui proprii erant : quia ex semine Da- sui proprii erant : quia ex semine Da- vid natus erat rex eorum secundum car- vid natus erat rex eorum secundum car- nem, et ex eis carnem accepit, et ab an- nem, et ex eis carnem accepit, et ab an- tiquo Deus populo illi legem posuit, et tiquo Deus populo illi legem posuit, et promissa implevit et adhibuit. Ad Ro- promissa implevit et adhibuit. Ad Ro- man. xv, 8 Dico Christum Jesum mi- man. xv, 8 Dico Christum Jesum mi- nistrum fuisse circumcisionis propter ve- nistrum fuisse circumcisionis propter ve- ritatem Dei, ad confirmandas promissio- ritatem Dei, ad confirmandas promissio-

11 11

12 12

46 46

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nes patrum. Deuter. xxvi, 18 : Et Domi- nes patrum. Deuter. xxvi, 18 : Et Domi- nus elegit te hodie, ut sis ei populus nus elegit te hodie, ut sis ei populus peculiaris. Psal. Lxxv, 2: Notus in Ju- peculiaris. Psal. Lxxv, 2: Notus in Ju- dæa Deus: in Israel magnum nomen ejus. dæa Deus: in Israel magnum nomen ejus.

« Et sui, » omnibus dictis modis « Et sui, » omnibus dictis modis sui existentes. Psal. cxv, 16:0 Domine, sui existentes. Psal. cxv, 16:0 Domine, quia ego servus tuus, et filius ancillæ tuæ. quia ego servus tuus, et filius ancillæ tuæ. « Eum non receperunt », per fidem « Eum non receperunt », per fidem et approbationem. Isa. xxx, 10: Dicunt et approbationem. Isa. xxx, 10: Dicunt videntibus Nolite videre. Et iterum: videntibus Nolite videre. Et iterum:

. 10 et 11 Loquimini nobis placentia: . 10 et 11 Loquimini nobis placentia: videte nobis errores. Auferte a me viam : videte nobis errores. Auferte a me viam : declinate a me semitam: cesset a facie declinate a me semitam: cesset a facie nostra Sanctus Israel. Isa. 1, 2: Filios nostra Sanctus Israel. Isa. 1, 2: Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreve- enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreve- runt me. Luc. xx, 14: Hic est hæres, runt me. Luc. xx, 14: Hic est hæres, occidamus illum, ut nostra fiat hæredi- occidamus illum, ut nostra fiat hæredi- tas. Joan. v, 43: Ego veni in nomine tas. Joan. v, 43: Ego veni in nomine Patris mei, et non accipitis me. Patris mei, et non accipitis me.

« Quotquot autem receperunt eum, « Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus. » his qui credunt in nomine ejus. »

Hic ostendit gratiam et gratitudinem Hic ostendit gratiam et gratitudinem fidelium Verbum in mundo cognoscen- fidelium Verbum in mundo cognoscen- tium et recipientium. Et secundum Glos- tium et recipientium. Et secundum Glos- sam dividitur in duas partes: in quarum sam dividitur in duas partes: in quarum prima dicitur, quod per meritum cogni- prima dicitur, quod per meritum cogni- tionis et receptionis Verbi accipiunt pow tionis et receptionis Verbi accipiunt pow testatem filiationis divinæ in secunda testatem filiationis divinæ in secunda autem secundum Glossam, ostenditur autem secundum Glossam, ostenditur qualiter illam potestatem accipiunt, ibi, qualiter illam potestatem accipiunt, ibi, y. 14 «Et Verbum caro factum est, y. 14 «Et Verbum caro factum est, etc. » etc. »

In prima harum tangit tria, scilicet, In prima harum tangit tria, scilicet, quo merito potestatem filiationis Domi- quo merito potestatem filiationis Domi- nicæ accipiunt: secundo, specificat mo- nicæ accipiunt: secundo, specificat mo- dum præmii tertio, ostendit modum dum præmii tertio, ostendit modum generationis quo filii Dei efficiuntur. Se- generationis quo filii Dei efficiuntur. Se- cundum, ibi, « His qui credunt. » Ter- cundum, ibi, « His qui credunt. » Ter- tium, ibi, y. 13 : « Qui non ex sangui- tium, ibi, y. 13 : « Qui non ex sangui- nibus. » nibus. »

Dicit ergo quod quamvis mundus Dicit ergo quod quamvis mundus mundane vivens, et sui per naturam,alie- mundane vivens, et sui per naturam,alie- ni per culpam, Psal. xv11, 46: Filii alie- ni per culpam, Psal. xv11, 46: Filii alie-

1 Cf. Deuter. VII, 6. 1 Cf. Deuter. VII, 6.

ni mentiti sunt mihi: quamvis, inquam, ni mentiti sunt mihi: quamvis, inquam, illi non receperunt eum, tamen quidam illi non receperunt eum, tamen quidam pauci excellentes viri receperunt eum. pauci excellentes viri receperunt eum.

« Quotquot autem, » sine personarum « Quotquot autem, » sine personarum acceptione de Judæis et gentibus. Act. x, acceptione de Judæis et gentibus. Act. x, 34 et 35 In veritate comperi quia non 34 et 35 In veritate comperi quia non est personarum acceptor Deus: sed in om- est personarum acceptor Deus: sed in om- ni gente qui timet eum, et operatur ju- ni gente qui timet eum, et operatur ju- stitiam, acceptus est illi. Ad Galat. III, stitiam, acceptus est illi. Ad Galat. III, 28 Non est Judæus,neque Græcus: non 28 Non est Judæus,neque Græcus: non est servus, neque liber: non est masculus, est servus, neque liber: non est masculus, neque foemina: omnes enim vos estis neque foemina: omnes enim vos estis unum in Christo Jesu. unum in Christo Jesu.

« Receperunt eum, » per consensum « Receperunt eum, » per consensum ad fidem. Hoc enim est liberi arbitrii, et ad fidem. Hoc enim est liberi arbitrii, et illud requirit Deus a nobis: quia aliter illud requirit Deus a nobis: quia aliter poneremus obicem Spiritui sancto, et poneremus obicem Spiritui sancto, et essemus ficti. De quibus dicitur, Sapient. essemus ficti. De quibus dicitur, Sapient. 1, 5 Spiritus sanctus disciplinæ effu- 1, 5 Spiritus sanctus disciplinæ effu- giet fictum et auferet se a cogitationi- giet fictum et auferet se a cogitationi- bus quæ sunt sine intellectu. Glossa: bus quæ sunt sine intellectu. Glossa: « Quotquot autem receperunt eum » per « Quotquot autem receperunt eum » per fidem, sive Judæi, sive gentiles. fidem, sive Judæi, sive gentiles.

« Dedit eis potestatem. » « Dedit eis potestatem. »

Ecce tangit modum præmii collocati Ecce tangit modum præmii collocati in gratia præsenti: quia recipientibus se in gratia præsenti: quia recipientibus se in donis semper occurrit Deus. in donis semper occurrit Deus.

Dicit ergo « Dedit eis » per gratiam et Dicit ergo « Dedit eis » per gratiam et munera virtutum. Esther, 11, 18: Dona munera virtutum. Esther, 11, 18: Dona largitus est juxta magnificentiam prin- largitus est juxta magnificentiam prin- cipalem. cipalem.

« Potestatem » completam, quæ est ex « Potestatem » completam, quæ est ex habitu gratiæ infusæ : quia ex natura habitu gratiæ infusæ : quia ex natura quidem habent habilitatem, sed ex gratiæ quidem habent habilitatem, sed ex gratiæ infusione plenam et completam accipiunt infusione plenam et completam accipiunt potestatem « filios Dei fieri, » hoc est, potestatem « filios Dei fieri, » hoc est, quod fiant filii Dei. Hoc enim fieri est quod fiant filii Dei. Hoc enim fieri est generationis divinæ, quo primo move- generationis divinæ, quo primo move- mur per consensum. Secundum est ac- mur per consensum. Secundum est ac- ceptum donum gratiæ quod dat faculta- ceptum donum gratiæ quod dat faculta- tem. Tertium est, quod movemur ad tem. Tertium est, quod movemur ad opus bonum et meritum, per quod effici- opus bonum et meritum, per quod effici- mur opus divinum facientes. Et in hoc mur opus divinum facientes. Et in hoc completa est filiatio Dei et forma Dei in completa est filiatio Dei et forma Dei in nobis. I Joan. III, 1 : Videte qualem cha- nobis. I Joan. III, 1 : Videte qualem cha-

IN EVANG. JOANNIS, I-13, 14. IN EVANG. JOANNIS, I-13, 14.

ritatem dedit nobis Pater, ut filii Dei ritatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur, et simus. Ad Roman. VIII, nominemur, et simus. Ad Roman. VIII, 16 Ipse Spiritus testimonium reddit 16 Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. Si spiritui nostro, quod sumus filii Dei. Si autem filii, et hæredes hæredes quidem autem filii, et hæredes hæredes quidem Dei, cohæredes autem Christi. Hoc autem Dei, cohæredes autem Christi. Hoc autem fit per gratiam adoptionis, et præcipue fit per gratiam adoptionis, et præcipue per fidem formatam, quæ est fundamen- per fidem formatam, quæ est fundamen- tum in nobis omnis boni. tum in nobis omnis boni.

Et ideo meritum istud specificat di- Et ideo meritum istud specificat di-

cens: cens:

« His qui credunt in nomine ejus. » « His qui credunt in nomine ejus. »

Hoc est, qui credendo tendunt in no- Hoc est, qui credendo tendunt in no- mine ejus. Nomen est quod notam facit mine ejus. Nomen est quod notam facit ¡ntus, et similitudine sua intus efficit, et ¡ntus, et similitudine sua intus efficit, et se pingit, et sigillat in mente. Hoc enim se pingit, et sigillat in mente. Hoc enim nomen, ut dicit Glossa, est Emmanuel, nomen, ut dicit Glossa, est Emmanuel, quod interpretatur: Nobiscum Deus, hoc quod interpretatur: Nobiscum Deus, hoc est, Deus in homine : quia forma Dei in est, Deus in homine : quia forma Dei in homine facit hominem filium Dei. Ad homine facit hominem filium Dei. Ad Galat. iv, 19 Filioli mei, quos iterum Galat. iv, 19 Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vo- parturio, donec formetur Christus in vo- bis. Psal. Lxxx1, 6: Ego dixi: Dii estis, bis. Psal. Lxxx1, 6: Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes. Sicut enim forma et filii Excelsi omnes. Sicut enim forma Dei in homine Christum fecit Filium Dei Dei in homine Christum fecit Filium Dei per naturam, et unionem in esse: ita per naturam, et unionem in esse: ita hare forma conjuncta in nobis per fidei hare forma conjuncta in nobis per fidei devotionem facit nos Dei filios per adop- devotionem facit nos Dei filios per adop- tionem. Ad Galat. 111, 26: Omnes vos tionem. Ad Galat. 111, 26: Omnes vos filii Dei estis per fidem quæ est in Chri- filii Dei estis per fidem quæ est in Chri-

sto Jesu. sto Jesu.

« Qui non ex sanguinibus, neque ex « Qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt. » viri, sed ex Deo nati sunt. »

Tangit hic modum istius divinæ gene- Tangit hic modum istius divinæ gene- rationis. rationis.

Et tangit duo primo enim excludit Et tangit duo primo enim excludit modum generationis carnalis, et deinde modum generationis carnalis, et deinde concludit modum verum. concludit modum verum.

Dicit ergo «Qui, » scilicet, filii Dei, Dicit ergo «Qui, » scilicet, filii Dei, « non » sunt nati « ex sanguinibus, » « non » sunt nati « ex sanguinibus, » hoc est, commistione seminum, scilicet hoc est, commistione seminum, scilicet viri et mulieris: sicut homines omnes viri et mulieris: sicut homines omnes carnaliter nascuntur præter Adam, He- carnaliter nascuntur præter Adam, He-

47 47

vam et Christum, in quibus fuit divina vam et Christum, in quibus fuit divina generatio. Sapient. VII, 2 Decem men- generatio. Sapient. VII, 2 Decem men- sium tempore coagulatus sum in sangui- sium tempore coagulatus sum in sangui- ne, ex semine hominis, et delectamento ne, ex semine hominis, et delectamento somni conveniente. In quibus seminibus somni conveniente. In quibus seminibus semen viri est formans, et semen mulie- semen viri est formans, et semen mulie- ris est formatum. ris est formatum.

« Neque ex voluntate carnis. »> « Neque ex voluntate carnis. »>

Tangit movens ad generationem car- Tangit movens ad generationem car- nalem ex parte mulieris, quæ caro di- nalem ex parte mulieris, quæ caro di- citur propter mollitiem et infirmitatem, citur propter mollitiem et infirmitatem, hoc est, ex concupiscentia carnali mu- hoc est, ex concupiscentia carnali mu- lieris moventis. lieris moventis.

« Neque ex voluntate viri, » hoc est, « Neque ex voluntate viri, » hoc est, voluntaria libidine virum ad generandum voluntaria libidine virum ad generandum moventi. Ex quibus libidinibus, ut dicit moventi. Ex quibus libidinibus, ut dicit Augustinus, tamquam ex filia peccati Augustinus, tamquam ex filia peccati nascitur peccatum originale in parvulo. nascitur peccatum originale in parvulo. Psal. L, 7 Ecce enim in iniquitatibus Psal. L, 7 Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me conceptus sum, et in peccatis concepit me

mater mea. mater mea.

« Sed ex Deo » interius formante «na- « Sed ex Deo » interius formante «na- ti sunt. » Et est modus generationis ve- ti sunt. » Et est modus generationis ve- ræ. Omne enim quod natum est ex Deo, ræ. Omne enim quod natum est ex Deo, sine peccato est, ut Adam, et Heva, et sine peccato est, ut Adam, et Heva, et Christus. Joan. III, 6: Quod natum est Christus. Joan. III, 6: Quod natum est ex carne, caro est et quod natum est ex carne, caro est et quod natum est ex Spiritu, spiritus est. 1 Petri, 1, 23: ex Spiritu, spiritus est. 1 Petri, 1, 23: Renati non ex semine corruptibili, sed Renati non ex semine corruptibili, sed incorruptibili per verbum Dei vivi et incorruptibili per verbum Dei vivi et permanentis in æternum. Jacobi, 1, 18: permanentis in æternum. Jacobi, 1, 18: Voluntarie genuit nos verbo veritatis, Voluntarie genuit nos verbo veritatis, ut simus initium aliquod creaturæ ut simus initium aliquod creaturæ ejus. ejus.

« Et Verbum caro factum est, et ha- « Et Verbum caro factum est, et ha- bitavit in nobis. » bitavit in nobis. »

Hic ostendit qua facilitate homo effici- Hic ostendit qua facilitate homo effici- tur filius Dei, et Deus. Unde Glossa con- tur filius Dei, et Deus. Unde Glossa con- tinuans sic dicit : « Ut autem secure cre- tinuans sic dicit : « Ut autem secure cre- damus homines nasci ex Deo, subdit damus homines nasci ex Deo, subdit Deum nasci ex homine. Ex hac enim Deum nasci ex homine. Ex hac enim susceptione infirmitatis sanatur nostra susceptione infirmitatis sanatur nostra infirmitas, ut possimus dii vel filii infirmitas, ut possimus dii vel filii Dei fieri. >> Dei fieri. >>

14 14

48 48

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et hoc est «Et Verbum caro factum Et hoc est «Et Verbum caro factum est. » Quod superius est, inferius descen- est. » Quod superius est, inferius descen- dit quid mirum si quod inferius erat, dit quid mirum si quod inferius erat, in id quod superius erat ascendit? Et in id quod superius erat ascendit? Et iterum alia Glossa: « Verbum caro fa- iterum alia Glossa: « Verbum caro fa- ctum est. » Quasi diceret: Si Deus est ho- ctum est. » Quasi diceret: Si Deus est ho- mo factus, credi debet quod homo fiat mo factus, credi debet quod homo fiat Deus. Et si Deus homo factus venit in Deus. Et si Deus homo factus venit in mundum, et homo factus Deus ascendit mundum, et homo factus Deus ascendit

in cœlum. in cœlum.

Ex his glossis accipitur quod recte Ex his glossis accipitur quod recte facta est superior divisio. Et secundum facta est superior divisio. Et secundum hoc duo dicuntur in Verbo : quorum pri- hoc duo dicuntur in Verbo : quorum pri- mum est, unde est istius generationis mum est, unde est istius generationis congruitas secundum est, unde est isti- congruitas secundum est, unde est isti- us generationis plena facultas, ibi, « Et us generationis plena facultas, ibi, « Et vidimus gloriam ejus, etc. » vidimus gloriam ejus, etc. »

Circa primum duo dicit: primo enim Circa primum duo dicit: primo enim tangit unionem per quam generationis tangit unionem per quam generationis est congruitas: secundo autem tangit est congruitas: secundo autem tangit modum istius unionis. modum istius unionis.

Dicit ergo «Et Verbum. » Continua- Dicit ergo «Et Verbum. » Continua- tio patet ex Glossa, quasi diceret: Con- tio patet ex Glossa, quasi diceret: Con- gruum est dare hanc potestatem renatis : gruum est dare hanc potestatem renatis : quia et Verbum divinum æternum divi- quia et Verbum divinum æternum divi- na factura, « Verbum caro factum est, » na factura, « Verbum caro factum est, » hoc est, homo factum est. Cum autem hoc est, homo factum est. Cum autem de verbo et vita et luce supra fecit de verbo et vita et luce supra fecit mentionem, non dicit: Vita caro facta mentionem, non dicit: Vita caro facta est vel lux, quia illa nomina essentialia est vel lux, quia illa nomina essentialia sunt, et Incarnatio ad solum Filium sunt, et Incarnatio ad solum Filium habet referri. Non etiam dicit: Filius habet referri. Non etiam dicit: Filius caro factus est, ut dicit Chrysostomus, caro factus est, ut dicit Chrysostomus, ne carnalem, quæ exclusa est a divi- ne carnalem, quæ exclusa est a divi- nis, æstimes generationem. Supernatu- nis, æstimes generationem. Supernatu- ralis enim generatio concipitur, quæ ralis enim generatio concipitur, quæ primo cor obtinet et spiritum, et dein- primo cor obtinet et spiritum, et dein- de totam carnem mundando et sancti- de totam carnem mundando et sancti- ficando trahit in spiritus obsequium, ficando trahit in spiritus obsequium, et sui societatem : et sic etiam caro et sui societatem : et sic etiam caro sanctificata efficitur templum Dei. I ad sanctificata efficitur templum Dei. I ad Corinth. vi, 20: Glorificate et portate Corinth. vi, 20: Glorificate et portate Deum in corpore vestro. Ibidem, y. 16: Deum in corpore vestro. Ibidem, y. 16: Nescitis quoniam corpora vestra mem- Nescitis quoniam corpora vestra mem- bra sunt Christi? Et infra, y. 19: An bra sunt Christi? Et infra, y. 19: An nescitis quoniam membra vestra tem- nescitis quoniam membra vestra tem- plum sunt Spiritus sancti ? Et sic etiam plum sunt Spiritus sancti ? Et sic etiam Verbum sibi carnem univit in utero Vir- Verbum sibi carnem univit in utero Vir- ginis benedictæ. Unde, Ambrosius : ginis benedictæ. Unde, Ambrosius :

« Virgo verbo concepit, virgo perman- « Virgo verbo concepit, virgo perman- sit, virgo peperit regem omnium regum.>> sit, virgo peperit regem omnium regum.>> Iste autem modus facturæ non importa- Iste autem modus facturæ non importa- tur in nomine Filii et ideo non dicit : tur in nomine Filii et ideo non dicit : Filius caro factus est. Filius caro factus est.

Si autem quæratur: Quare solum Ver- Si autem quæratur: Quare solum Ver- bum caro factum est, et non Pater, vel Spi- bum caro factum est, et non Pater, vel Spi- ritus sanctus? Ad hoc multæ sunt assi- ritus sanctus? Ad hoc multæ sunt assi- gnatæ rationes, quarum prima est Augu- gnatæ rationes, quarum prima est Augu- stini Quia si alia persona quam Filius stini Quia si alia persona quam Filius esset unita carni, hæc esset Filius Virginis esset unita carni, hæc esset Filius Virginis benedictæ, et esset Deus personali pro. benedictæ, et esset Deus personali pro. prietate unionem habens ad carnem : et sic prietate unionem habens ad carnem : et sic duo filii essent in trinitate: quod est in- duo filii essent in trinitate: quod est in- conveniens. Secunda est ejusdem, quia conveniens. Secunda est ejusdem, quia sicut per Filium (qui est et verbum et sicut per Filium (qui est et verbum et ars Patris) est facta creatio: sic per eam- ars Patris) est facta creatio: sic per eam- dem personam debuit fieri recreatio : dem personam debuit fieri recreatio : quia ejusdem formæ est facere quando quia ejusdem formæ est facere quando deformatur opus. Tertia ratio, quia per deformatur opus. Tertia ratio, quia per opus redemptionis adoptamur in filios opus redemptionis adoptamur in filios Dei non autem potest fieri adoptatio in Dei non autem potest fieri adoptatio in filium nisi per filium naturalem unde filium nisi per filium naturalem unde secundum leges impotens generare, ut secundum leges impotens generare, ut qui numquam habuit filium, non potest qui numquam habuit filium, non potest adoptare. Ad Coloss. 1, 13: Eripuit nos adoptare. Ad Coloss. 1, 13: Eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum Filii dilectionis suæ. Et istæ ra- regnum Filii dilectionis suæ. Et istæ ra- tiones de isto sufficiant. tiones de isto sufficiant.

Dicit ergo: «Verbum caro factum Dicit ergo: «Verbum caro factum

est. » est. »

Cum autem factum sit terminus fieri, Cum autem factum sit terminus fieri, non cadit factum nisi super id quod ter- non cadit factum nisi super id quod ter- minat fieri et sic virtute locutionis Ver- minat fieri et sic virtute locutionis Ver- bum videtur esse factum: quod falsum bum videtur esse factum: quod falsum est, cum sit æternum. Ad hoc communiter est, cum sit æternum. Ad hoc communiter dicitur, quod fieri et factum non cadunt dicitur, quod fieri et factum non cadunt in Verbum, sed assumptio tantum: quia in Verbum, sed assumptio tantum: quia assumens est ante actum assumptionis : assumens est ante actum assumptionis : et ideo dicunt quod est sensus: « Verbum et ideo dicunt quod est sensus: « Verbum caro factum est, » hoc est, per assump- caro factum est, » hoc est, per assump- tionem factum est quod Verbum est ca- tionem factum est quod Verbum est ca-

ro. ro.

SED CONTRA hoc objicitur: Quia cum SED CONTRA hoc objicitur: Quia cum caro dicat naturam et non personam: et caro dicat naturam et non personam: et humana persona non sit natura humana, humana persona non sit natura humana, sicut nec persona humana est natura di- sicut nec persona humana est natura di- vina, quia dicit Boetius quod assumens vina, quia dicit Boetius quod assumens non est assumptum: tunc videtur hæc non est assumptum: tunc videtur hæc

IN EVANG. JOANNIS, I-14. IN EVANG. JOANNIS, I-14.

locutio esse falsa: « Verbum caro factum locutio esse falsa: « Verbum caro factum est, » quia hoc falsum est, quod Verbum est, » quia hoc falsum est, quod Verbum est caro. Sed ad hoc Hieronymus conve- est caro. Sed ad hoc Hieronymus conve- nienter dicit quod est figurativa locutio, nienter dicit quod est figurativa locutio, et per synecdochen intelligitur caro ho- et per synecdochen intelligitur caro ho- mo ut sit sensus: « Verbum caro fa- mo ut sit sensus: « Verbum caro fa- ctum est, hoc est, per assumptionem ctum est, hoc est, per assumptionem factum est, quod Verbum est homo. factum est, quod Verbum est homo.

Sed tunc iterum quæritur: Quare pro Sed tunc iterum quæritur: Quare pro homine ponit infirmiorem partem homi- homine ponit infirmiorem partem homi- nis et non digniorem, quæ est anima, sic- nis et non digniorem, quæ est anima, sic- ut, Genes. XLVI, 26: Cunctæ animæ quæ ut, Genes. XLVI, 26: Cunctæ animæ quæ "gressæ sunt de femore Jacob? Ad hoc "gressæ sunt de femore Jacob? Ad hoc iterum communiter dicitur, quod Verbum iterum communiter dicitur, quod Verbum incarnatum duo fecit: quia per visibile incarnatum duo fecit: quia per visibile deduxit ad invisibilem Dei notitiam, et deduxit ad invisibilem Dei notitiam, et per dolores passionis sanavit infirmam et per dolores passionis sanavit infirmam et sauciatam peccatis naturam: et ideo in sauciatam peccatis naturam: et ideo in incarnatione nominatur illa pars quæ incarnatione nominatur illa pars quæ magis est visibilis, et magis est passibilis magis est visibilis, et magis est passibilis doloris, et hæc est caro. Isa. XL, 6: Om- doloris, et hæc est caro. Isa. XL, 6: Om- nis caro fæ num. Et ibidem, y. 5: Vide- nis caro fæ num. Et ibidem, y. 5: Vide- bit omnis caro pariter quod os Domini bit omnis caro pariter quod os Domini locutum est. Genes. vi, 3: Non perma- locutum est. Genes. vi, 3: Non perma- nebit spiritus meus in homine in æter- nebit spiritus meus in homine in æter- num, quia caro est. num, quia caro est.

Sed tunc iterum quæritur: Quare non Sed tunc iterum quæritur: Quare non dicit: Verbum est caro: vel, Verbum est dicit: Verbum est caro: vel, Verbum est unitum carni: vel, Verbum est mutatum unitum carni: vel, Verbum est mutatum in carnem? RESPONSIO. Nullum eorum in carnem? RESPONSIO. Nullum eorum 'convenienter dicitur. Quia per primum 'convenienter dicitur. Quia per primum non importatur assumptio carnis per vir- non importatur assumptio carnis per vir- tutem locutionis: sed tantum existentia tutem locutionis: sed tantum existentia carnis, et essentialis prædicatio carnis de carnis, et essentialis prædicatio carnis de Verbo. Et hæc falsa est prædicatio: quia Verbo. Et hæc falsa est prædicatio: quia sicut dictum est, natura humana de per- sicut dictum est, natura humana de per- sona non prædicatur. Secundus autem sona non prædicatur. Secundus autem modus loquendi ambiguitatem generat: modus loquendi ambiguitatem generat: quia non quocumque modo Verbum uni- quia non quocumque modo Verbum uni- tum est carni, sed modo associationis tum est carni, sed modo associationis tantum in persona. Quando autem pro- tantum in persona. Quando autem pro- prie sumitur unio, tunc (sicut dicit Boe- prie sumitur unio, tunc (sicut dicit Boe- tius) uniens est unitum. Tertius autem tius) uniens est unitum. Tertius autem modus loquendi simpliciter est falsus: modus loquendi simpliciter est falsus: quia Verbum in assumptione non est quia Verbum in assumptione non est mutatum: et ideo optime dixit : « Verbum mutatum: et ideo optime dixit : « Verbum caro factum est. » Unde Augustinus in caro factum est. » Unde Augustinus in libro XV de Trinitate: « Sicut verbum libro XV de Trinitate: « Sicut verbum nostrum quodammodo vox corporis fit nostrum quodammodo vox corporis fit

XXIV XXIV

49 49

eam assumendo, in qua manifestatur sen- eam assumendo, in qua manifestatur sen- sibus hominum sic Verbum Dei caro sibus hominum sic Verbum Dei caro factum est assumendo eam, in qua et ip- factum est assumendo eam, in qua et ip- sum manifestatur sensibus hominum. sum manifestatur sensibus hominum. Et sicut verbum nostrum fit vox, et non Et sicut verbum nostrum fit vox, et non mutatur in vocem: ita Verbum Dei caro mutatur in vocem: ita Verbum Dei caro factum est, nec fuit mutatum in carne. » factum est, nec fuit mutatum in carne. » Hoc est ergo quod dicit : « Verbum caro Hoc est ergo quod dicit : « Verbum caro factum est. » factum est. »

« Et habitavit in nobis. » « Et habitavit in nobis. »

Hoc ideo dicit, quod inconfusa et in- Hoc ideo dicit, quod inconfusa et in- transmutata dicatur natura assumpta. transmutata dicatur natura assumpta. Sensus enim est: « Habitavit in nobis, » Sensus enim est: « Habitavit in nobis, » hoc est, in nostris. Si enim confusæ es- hoc est, in nostris. Si enim confusæ es- sent naturæ et permiste (cum nulla sit sent naturæ et permiste (cum nulla sit permistio mistorum) nec esset ibi natura permistio mistorum) nec esset ibi natura divina pura nec humana natura pura. divina pura nec humana natura pura. sed tertium mistum ex utrisque et sic sed tertium mistum ex utrisque et sic non habitaret in nostris. Si autem essent non habitaret in nostris. Si autem essent transmutatæ in aliud, iterum in veritate transmutatæ in aliud, iterum in veritate suæ naturæ non essent transmutatæ. suæ naturæ non essent transmutatæ. Unde Nicæna synodus dicit, quod « nec Unde Nicæna synodus dicit, quod « nec commistionem passus est, nec divisio- commistionem passus est, nec divisio- nem. » Ad Philip. 11, 7: Formam servi nem. » Ad Philip. 11, 7: Formam servi accipiens, in similitudinem hominum accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo. Ba- factus, et habitu inventus ut homo. Ba- ruch, 11, 38: In terris visus est, et cum ruch, 11, 38: In terris visus est, et cum hominibus conversatus est. hominibus conversatus est.

Et hoc ostendit alia translatio quæ Et hoc ostendit alia translatio quæ dicit «Verbum caro factum est, et ta- dicit «Verbum caro factum est, et ta- bernaculo mansit in nobis, » hoc est, sic- bernaculo mansit in nobis, » hoc est, sic- ut in tabernaculo in quo militavit pro ut in tabernaculo in quo militavit pro nobis. Levit. xxvi, 11: Ponam taberna- nobis. Levit. xxvi, 11: Ponam taberna- culum meum in medio vestri, et non ab- culum meum in medio vestri, et non ab- jiciet vos anima mea. Isa. LXII, 4: Non jiciet vos anima mea. Isa. LXII, 4: Non vocaberis ultra derelicta, et terra tua non vocaberis ultra derelicta, et terra tua non vocabitur amplius desolata: sed vocabe- vocabitur amplius desolata: sed vocabe- ris Voluntas mea in ea, et terra tua in- ris Voluntas mea in ea, et terra tua in- habitata, etc.: quia terra humanæ naturæ habitata, etc.: quia terra humanæ naturæ a divinitate amplius non derelinquetur. a divinitate amplius non derelinquetur. Jerem. XIII, 11: Sicut adhæret lumbare Jerem. XIII, 11: Sicut adhæret lumbare ad lumbos viri, sic agglutinavi mihi om- ad lumbos viri, sic agglutinavi mihi om- nem domum Israel. nem domum Israel.

Hoc est ergo quod dicit: « Et habita- Hoc est ergo quod dicit: « Et habita- vit in nobis, » modum assumptionis et vit in nobis, » modum assumptionis et unionis determinans. unionis determinans.

4 4

50 50

Sequitur: Sequitur:

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et ore Moysi de inferno, et ore Patris de et ore Moysi de inferno, et ore Patris de coclo, et ore discipulorum de mundo præ- coclo, et ore discipulorum de mundo præ-

« Et vidimus gloriam ejus, gloriam dicatus fuit. Matth. xvi, 3: Apparuerunt « Et vidimus gloriam ejus, gloriam dicatus fuit. Matth. xvi, 3: Apparuerunt quasi unigeniti a Patre. » quasi unigeniti a Patre. »

Tangit autem hic facultatem ex qua Tangit autem hic facultatem ex qua hominis filios Dei facere potuit. hominis filios Dei facere potuit.

Et tangit tria, scilicet, facultatis certi- Et tangit tria, scilicet, facultatis certi- tudinem per visum magnorum testium tudinem per visum magnorum testium probatam facultatis magnitudinem ex probatam facultatis magnitudinem ex integra hæreditate divinæ gloriæ accep- integra hæreditate divinæ gloriæ accep- tam et facultatum earum pretiositatem, tam et facultatum earum pretiositatem, quæ tota in gratia est virtutis et veritate quæ tota in gratia est virtutis et veritate divinæ illuminationis. divinæ illuminationis.

Dicit ergo: «Et vidimus, »nos qui te- Dicit ergo: «Et vidimus, »nos qui te- stes sumus horum. I Joannis, I, 1et seq. : stes sumus horum. I Joannis, I, 1et seq. : Quod vidimus oculis nostris, quod perspe- Quod vidimus oculis nostris, quod perspe- ximus, et manus nostræ contrectaverunt ximus, et manus nostræ contrectaverunt de verbo vitæ, etc., hoc annuntiamus vo- de verbo vitæ, etc., hoc annuntiamus vo- bis. II Petri, 1, 16: Non doctas fabulas bis. II Petri, 1, 16: Non doctas fabulas secuti, notam fecimus vobis Domini no- secuti, notam fecimus vobis Domini no- stri Jesu Christi virtutem et præsentiam : stri Jesu Christi virtutem et præsentiam : sed speculatores facti illius magnitudi- sed speculatores facti illius magnitudi- nis. Joan. 1, 34: Ego vidi, et testimo- nis. Joan. 1, 34: Ego vidi, et testimo- nium perhibui quia hic est Filius Dei, nium perhibui quia hic est Filius Dei, De visu enim perhibetur testimonium. De visu enim perhibetur testimonium.

Quid autem viderit, dicit: « Gloriam Quid autem viderit, dicit: « Gloriam ejus. » Augustinus: « Gloria est clara ejus. » Augustinus: « Gloria est clara cum laude notitia. » Tullius: « Gloria cum laude notitia. » Tullius: « Gloria est late patens præconium. » Vel, gloria est late patens præconium. » Vel, gloria est ore multorum prædicata laudatio. est ore multorum prædicata laudatio. Clare enim innotuit cum laude; quia lau- Clare enim innotuit cum laude; quia lau- dibus Angelorum et coeli se mundo ma- dibus Angelorum et coeli se mundo ma- nifestavit. Luc. 11, 13: Facta est cum nifestavit. Luc. 11, 13: Facta est cum Angelo multitudo militiæ laudantium Angelo multitudo militiæ laudantium Deum, et dicentium: Gloria in excelsis Deum, et dicentium: Gloria in excelsis Deo. Cum clara laude innotuit, cui stella Deo. Cum clara laude innotuit, cui stella testimonium perhibuit. Matth. 11, 2: Vidi- testimonium perhibuit. Matth. 11, 2: Vidi- mus stellam ejus in Oriente, et venimus mus stellam ejus in Oriente, et venimus adorare eum. Late patens præconium ha- adorare eum. Late patens præconium ha- buit quia ore omnium Patriarcharum et buit quia ore omnium Patriarcharum et Prophetarum prædicatus advenit. Act. x, Prophetarum prædicatus advenit. Act. x, 43: Huic omnes Prophetæ testimonium 43: Huic omnes Prophetæ testimonium perhibent, remissionem pcccatorum acci- perhibent, remissionem pcccatorum acci- pere per nomen ejus. Late patens præco- pere per nomen ejus. Late patens præco- nium habuit: quia ore Eliæ de paradiso, nium habuit: quia ore Eliæ de paradiso,

illis Moyses et Elias, cum eo loquentes, illis Moyses et Elias, cum eo loquentes, in monte transfigurationis et Petrus et in monte transfigurationis et Petrus et Joannes et Jacobus de mundo et Patris Joannes et Jacobus de mundo et Patris vox de coelo, dicens: Hic est Filius meus vox de coelo, dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui'. Unde dilectus, in quo mihi complacui'. Unde Apostolus ad Philip. II, 10: In nomine Apostolus ad Philip. II, 10: In nomine Jesu omne genu flectatur cœlestium, ter- Jesu omne genu flectatur cœlestium, ter- restrium, et infernorum. Ore multorum restrium, et infernorum. Ore multorum prædicatus fuit, qui ex ore infantium et prædicatus fuit, qui ex ore infantium et lactentium laudem suam perfecit. Matth. lactentium laudem suam perfecit. Matth. XXI, 9: Turbæ, scilicet pueri ætate et XXI, 9: Turbæ, scilicet pueri ætate et moribus, clamabant, dicentes: Hosan- moribus, clamabant, dicentes: Hosan- na filio David! Benedictus qui venit na filio David! Benedictus qui venit in nomine Domini 2. Ore multorum in nomine Domini 2. Ore multorum prædicatus fuit, qui ex ore dæmonum prædicatus fuit, qui ex ore dæmonum et vocibus Angelorum et vocibus ho- et vocibus Angelorum et vocibus ho- minum et omnium elementorum præ- minum et omnium elementorum præ- dicatus fuit. Ore quidem dæmonum, dicatus fuit. Ore quidem dæmonum, Luc. IV, 34 Scio te quis sis, Sanctus Luc. IV, 34 Scio te quis sis, Sanctus Dei. Voce Angelorum, Isa. vi, 2 et 3: Dei. Voce Angelorum, Isa. vi, 2 et 3: Seraphim stabant super illud, scilicet Seraphim stabant super illud, scilicet solium. Et clamabant alter ad alterum, solium. Et clamabant alter ad alterum, et dicebant : Sanctus, sanctus, san- et dicebant : Sanctus, sanctus, san- ctus. Vocibus hominum, Luc. xix, 37: ctus. Vocibus hominum, Luc. xix, 37: Coeperunt omnes turbæ discipulorum Coeperunt omnes turbæ discipulorum gaudentes laudare Deum voce magna, gaudentes laudare Deum voce magna, super omnibus quas viderant virtutibus. super omnibus quas viderant virtutibus. De vocibus elementorum, Psal. XVII, 2 De vocibus elementorum, Psal. XVII, 2 et 3: Cæli enarrant gloriam Dei, et ope- et 3: Cæli enarrant gloriam Dei, et ope- ra manuum ejus annuntiat firmamen- ra manuum ejus annuntiat firmamen- tum. Dies diei eructat verbum, et nox, tum. Dies diei eructat verbum, et nox, etc. Unde, Luc. xix, 40: Si hi tacuerint, etc. Unde, Luc. xix, 40: Si hi tacuerint, lapides clamabunt. Ecce quomodo « vi- lapides clamabunt. Ecce quomodo « vi- dimus gloriam ejus, » hoc est, suæ ma- dimus gloriam ejus, » hoc est, suæ ma- jestatis cognovimus divinitatem. jestatis cognovimus divinitatem.

: :

Magnam autem gloriam hanc ostendit Magnam autem gloriam hanc ostendit cum subdit: cum subdit:

« Gloriam quasi unigeniti. » « Gloriam quasi unigeniti. »

Nec est similitudinis positivum hoc Nec est similitudinis positivum hoc quod dicit quasi : sed veritatis expressi- quod dicit quasi : sed veritatis expressi- vum, quasi unigeniti filii, non servi. Ad vum, quasi unigeniti filii, non servi. Ad

1 Matth. XVII, 1 Matth. XVII,

5. 5.

2 Cf. Marc. x1, 10; Luc. XIX, 38; Joan. XII. 2 Cf. Marc. x1, 10; Luc. XIX, 38; Joan. XII.

13. 13.

IN EVANG. JOANNIS, I-14, 13. IN EVANG. JOANNIS, I-14, 13.

Hebr. III, 3 Amplioris gloriæ iste præ Hebr. III, 3 Amplioris gloriæ iste præ Moyse dignus est habitus, quanto am- Moyse dignus est habitus, quanto am- pliorem honorem habet domus, qui fabri- pliorem honorem habet domus, qui fabri- ravit illam. ravit illam.

Adhuc «Unigeniti, » non filii qui Adhuc «Unigeniti, » non filii qui cum aliis fratribus gloriam paternam di- cum aliis fratribus gloriam paternam di- videret, ut dicit Basilius. Modo autem videret, ut dicit Basilius. Modo autem (quia unigenitus) totam habet quam cum (quia unigenitus) totam habet quam cum alio secundo genito non divisit. Isa. XXII, alio secundo genito non divisit. Isa. XXII, 24: Suspendent super eum omnem glo- 24: Suspendent super eum omnem glo- riam domus patris ejus. riam domus patris ejus.

« A Patre, » qui propter affectum pa- « A Patre, » qui propter affectum pa- ternum nihil Filio subtrahit: et propter ternum nihil Filio subtrahit: et propter hoc quod unigenitus est totum indivisum hoc quod unigenitus est totum indivisum affectum Filio impertitur, in quo sunt affectum Filio impertitur, in quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ abs- omnes thesauri sapientiæ et scientiæ abs- ronditi . Ideo dicitur, Joan. 111, 34: ronditi . Ideo dicitur, Joan. 111, 34: Non enim ad mensuram dat Deus Spiri- Non enim ad mensuram dat Deus Spiri- tum quia Filio non dat ad mensuram. tum quia Filio non dat ad mensuram. Genes. xxv, 5: Dedit Abraham cuncta Genes. xxv, 5: Dedit Abraham cuncta que possederat, Isaac, etc. Psal. VIII, 8: que possederat, Isaac, etc. Psal. VIII, 8: mnia subjecisti sub pedibus ejus. mnia subjecisti sub pedibus ejus.

« Plenum gratiæ et veritatis. » « Plenum gratiæ et veritatis. »

31 31

dante in omnes suos. « Unde et mater sua dante in omnes suos. « Unde et mater sua non dicitur tantum mater Jesu, sed ma- non dicitur tantum mater Jesu, sed ma- ter Dei. Unde et Nicæna synodus statuit ter Dei. Unde et Nicæna synodus statuit quod non Χριστοτόκος,sed Θεοτόκος diceretur. quod non Χριστοτόκος,sed Θεοτόκος diceretur. Quoad nos autem: quia gratiam et veri- Quoad nos autem: quia gratiam et veri- tatem a plenitudine ejus recepimus. Gra- tatem a plenitudine ejus recepimus. Gra- tiam, inquam, in adipiscendis bonis, et tiam, inquam, in adipiscendis bonis, et veritatem in implendis promissis: quo- veritatem in implendis promissis: quo- rum neutrum lex conferebat. Joan. 1, 17: rum neutrum lex conferebat. Joan. 1, 17: Gratia et veritas per Jesum Christum Gratia et veritas per Jesum Christum facta est. Vel, gratiam in remissione pec- facta est. Vel, gratiam in remissione pec- catorum, et veritatem in rectitudine vo- catorum, et veritatem in rectitudine vo- luntatum: quia veritas est rectitudo sola luntatum: quia veritas est rectitudo sola mente perceptibilis, ut dicit Augustinus. mente perceptibilis, ut dicit Augustinus. Vel, gratiam in reformatione affectus per Vel, gratiam in reformatione affectus per virtutem, et veritatem in illuminatione virtutem, et veritatem in illuminatione intellectus per veritatem. I ad Corinth. 1, intellectus per veritatem. I ad Corinth. 1, 24: Christum Dei virtutem, et Dei sa- 24: Christum Dei virtutem, et Dei sa- pientiam. Et, ibidem, infra, y. 30: Fa- pientiam. Et, ibidem, infra, y. 30: Fa- ctus est nobis sapientia a Deo, et justitia, ctus est nobis sapientia a Deo, et justitia, et sanctificatio, et redemptio. Eccli. xxiv, et sanctificatio, et redemptio. Eccli. xxiv, 25: In me gratia omnis viæ et veritatis. 25: In me gratia omnis viæ et veritatis.

<< Joannes testimonium perhibet de << Joannes testimonium perhibet de

Tangit tantæ possessionis pretiosita- ipso, et clamat, dicens. » Tangit tantæ possessionis pretiosita- ipso, et clamat, dicens. »

tem. tem.

Et dicit duo plenitudinem, et pretio- Et dicit duo plenitudinem, et pretio-