whatever

B. ALBERTI MAGNI, B. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

OPERA OMNIA, OPERA OMNIA,

EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS

AD FIDEM VULGATE VERSIONIS ACCURATIORUMQUE AD FIDEM VULGATE VERSIONIS ACCURATIORUMQUE

PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LABORE CURA AC LABORE

AUGUSTI ET ÆMILII BORGNET, AUGUSTI ET ÆMILII BORGNET,

Sacerdotum diœcesis Remensis. Sacerdotum diœcesis Remensis.

ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII. ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

VOLUMEN VOLUMEN

VICESIMUM VICESIMUM

QUARTUM QUARTUM

ENARRATIONES IN JOANNEM. ENARRATIONES IN JOANNEM.

PARISIIS PARISIIS

APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM, APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM,

13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13 13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

- -

MDCCCIC MDCCCIC

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, RATISBONENSIS EPISCOPI,

ORDINIS ORDINIS

PRÆDICATORUM, PRÆDICATORUM,

IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM IN EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM

LUCULENTA EXPOSITIO, LUCULENTA EXPOSITIO,

Ad instantiam ALEXANDRI IV pro exstirpandis hæresibus Ad instantiam ALEXANDRI IV pro exstirpandis hæresibus tunc vigentibus Romæ lecta. tunc vigentibus Romæ lecta.

PROLOGUS IN QUO LAUDATUR EVANGELISTA. PROLOGUS IN QUO LAUDATUR EVANGELISTA.

Aquila grandis magnarum alarum, longo membrorum ductu, plena plumis et Aquila grandis magnarum alarum, longo membrorum ductu, plena plumis et varietate, venit ad Libanum, et tulit medullam cedri¹. varietate, venit ad Libanum, et tulit medullam cedri¹.

In ista auctoritate commendatur Joannes Evangelista in scribendo Evan- In ista auctoritate commendatur Joannes Evangelista in scribendo Evan- gelium, a sex in quibus præcellit in scribendo : quorum primum est a gelium, a sex in quibus præcellit in scribendo : quorum primum est a figura quam habet inter Evangelistas, per hoc quod dicitur : « Aquila figura quam habet inter Evangelistas, per hoc quod dicitur : « Aquila grandis. » Secundum est altitudo contemplationis, per hoc quod dicitur: grandis. » Secundum est altitudo contemplationis, per hoc quod dicitur: « Magnarum alarum. » Tertium est ordo dispositionis in partibus materiæ « Magnarum alarum. » Tertium est ordo dispositionis in partibus materiæ quam scribit, in hoc quod dicitur: « Longo membrorum ductu. » Quartum quam scribit, in hoc quod dicitur: « Longo membrorum ductu. » Quartum est multitudo mysteriorum et sacramentorum, per hoc quod dicitur : « Plena est multitudo mysteriorum et sacramentorum, per hoc quod dicitur : « Plena plumis et varietate. » Quintum est consecutio intentionis in scribendo Evange- plumis et varietate. » Quintum est consecutio intentionis in scribendo Evange- lium, per hoc quod dicitur metaphorice : « Venit ad Libanum. » Sextum et ul- lium, per hoc quod dicitur metaphorice : « Venit ad Libanum. » Sextum et ul- timum est consummatio incorruptionis quam intendit per sacramenta descri- timum est consummatio incorruptionis quam intendit per sacramenta descri-

Ezechiel. XVII, 3. Ezechiel. XVII, 3.

XXIV XXIV

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

pta et hoc typicæ denotatur per hoc quod dicitur: « Tulit medullam cedri. » pta et hoc typicæ denotatur per hoc quod dicitur: « Tulit medullam cedri. » Figura autem quam adipiscitur in scribendo, notatur per hoc quod dicitur : Figura autem quam adipiscitur in scribendo, notatur per hoc quod dicitur : Aquila grandis in quo notantur duo, scilicet, figuræ proprietas, et ejusdem Aquila grandis in quo notantur duo, scilicet, figuræ proprietas, et ejusdem virtualis quantitas. virtualis quantitas.

Figuræ proprietas propter sex aquilæ proprietates Joanni attribuitur. Figuræ proprietas propter sex aquilæ proprietates Joanni attribuitur.

Aquila enim acute videt, ita ut etiam solem in rota, irreverberata acie oculi, Aquila enim acute videt, ita ut etiam solem in rota, irreverberata acie oculi, adspicere dicatur: propter quod visus acumen aquila (ab acumine nomen acci- adspicere dicatur: propter quod visus acumen aquila (ab acumine nomen acci- piens) vocatur, et ad hoc pullos an sui sint probare dicitur. Cum enim de ovis piens) vocatur, et ad hoc pullos an sui sint probare dicitur. Cum enim de ovis egressi, jam per naturam coadunatos habent oculos, quemlibet pullorum ad egressi, jam per naturam coadunatos habent oculos, quemlibet pullorum ad rotam solis videndam disponit: et cujuscumque oculos lacrymari conspexerit, rotam solis videndam disponit: et cujuscumque oculos lacrymari conspexerit, illum abjicit et quem illorum pati solėm irreverberata pupilla deprehenderit, illum abjicit et quem illorum pati solėm irreverberata pupilla deprehenderit, hunc tamquam suum fovet et nutrit. Ita Joannes irreverberato stylo ad lumen hunc tamquam suum fovet et nutrit. Ita Joannes irreverberato stylo ad lumen Verbi (quod, Sapient. VII, 26, candor lucis æternæ dicitur) se convertit, et hære- Verbi (quod, Sapient. VII, 26, candor lucis æternæ dicitur) se convertit, et hære- ticos hoc lumen adspicere non valentes, de nido Ecclesiæ abjicit: Catholicos ticos hoc lumen adspicere non valentes, de nido Ecclesiæ abjicit: Catholicos autem hoc lumen intuentes sincera fide, in Ecclesiæ nido sua doctrina fovet et autem hoc lumen intuentes sincera fide, in Ecclesiæ nido sua doctrina fovet et nutrit unde, Ezechiel, 1, 10: Facies aquila desuper ipsorum quatuor. Alii enim nutrit unde, Ezechiel, 1, 10: Facies aquila desuper ipsorum quatuor. Alii enim Evangelistæ humanitatem hominis Jesu Christi describunt, parum se ad divi- Evangelistæ humanitatem hominis Jesu Christi describunt, parum se ad divi- nitatem ejus elevantes: hic autem ad æterna divinitatis se attollit, et parum de nitatem ejus elevantes: hic autem ad æterna divinitatis se attollit, et parum de nativitate humana se intromittit. Ezechiel. 1, 11: Fcies eoruum et pennæ eorum nativitate humana se intromittit. Ezechiel. 1, 11: Fcies eoruum et pennæ eorum extentæ desuper, supple, erant. Unde in tantum extentæ desuper erant, ut dicit extentæ desuper, supple, erant. Unde in tantum extentæ desuper erant, ut dicit Augustinus, quòd si paulo altius intonassent, totus mundus non intellexisset. Augustinus, quòd si paulo altius intonassent, totus mundus non intellexisset. Propter quod in prosa dicitur de ipso : Propter quod in prosa dicitur de ipso :

Tam implenda quam impleta, Tam implenda quam impleta, Numquam vidit tot secreta Numquam vidit tot secreta Purus homo purius. Purus homo purius.

Hæc aquila dicitur grandis virtuali granditie: quia cum sint tres magnitu- Hæc aquila dicitur grandis virtuali granditie: quia cum sint tres magnitu- dines visionis intellectualis (scilicet, videre intellectualia divina, visione cor- dines visionis intellectualis (scilicet, videre intellectualia divina, visione cor- porali sive sensibili videre intellectualia divina, visione imaginaria: et videre porali sive sensibili videre intellectualia divina, visione imaginaria: et videre intellectualia divina, visione intellectuali simplici: propter quas visiones Pau- intellectualia divina, visione intellectuali simplici: propter quas visiones Pau- lus, II ad Corinth. XII, 2, cum divina conspiceret, se in tertium coelum raptum lus, II ad Corinth. XII, 2, cum divina conspiceret, se in tertium coelum raptum fuisse gloriatur), Joannes omnes istas visiones est adeptus. De corporali enim fuisse gloriatur), Joannes omnes istas visiones est adeptus. De corporali enim ipse dicit, I Canonica, I, 1 et 5 : Quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, ipse dicit, I Canonica, I, 1 et 5 : Quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostræ contrectaverunt de Verbo vitæ,... hoc annun- quod perspeximus, et manus nostræ contrectaverunt de Verbo vitæ,... hoc annun- tiamus vobis. De imaginaria autem dicit, Apocal. I, 11: Quod vides, scribe in tiamus vobis. De imaginaria autem dicit, Apocal. I, 11: Quod vides, scribe in libro, et mitte septem Ecclesiis quæ sunt in Asia. De intellectuali vero dicit, Joan. libro, et mitte septem Ecclesiis quæ sunt in Asia. De intellectuali vero dicit, Joan. XIX, 35 Qui vidit, testimonium perhibuit :... et ille scit quia vera dicit. Et ideo XIX, 35 Qui vidit, testimonium perhibuit :... et ille scit quia vera dicit. Et ideo intellectuali visione contemplatus æterna Verbi, visione imaginaria dispensa- intellectuali visione contemplatus æterna Verbi, visione imaginaria dispensa- tionem et gubernationem Ecclesiæ usque in finem, et visione corporali hu- tionem et gubernationem Ecclesiæ usque in finem, et visione corporali hu- mana Verbi vidit ex quibus in Epistolis Ecclesiam ad fidem erudivit, quæ et mana Verbi vidit ex quibus in Epistolis Ecclesiam ad fidem erudivit, quæ et a tribus intellectum ejus illuminantibus didicit. Primum quidem sancti Spiri- a tribus intellectum ejus illuminantibus didicit. Primum quidem sancti Spiri- tus inspiratione, secundum angelica illuminatione, tertium autem Jesu Christi tus inspiratione, secundum angelica illuminatione, tertium autem Jesu Christi corporali instructione. De primo dicit, Job, XXXII, 8: Ut video, Spiritus est in corporali instructione. De primo dicit, Job, XXXII, 8: Ut video, Spiritus est in hominibus, et inspiratio Omnipotentis dat intelligentiam. I ad Corinth. 11, 12: hominibus, et inspiratio Omnipotentis dat intelligentiam. I ad Corinth. 11, 12:

PROLOGUS IN D. JOANNEM. PROLOGUS IN D. JOANNEM.

3 3

Nos autem non spiritum hujus mundi accepimus: sed Spiritum qui ex Deo est, ut Nos autem non spiritum hujus mundi accepimus: sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quæ a Deo donata sunt nobis. De secundo, Daniel. VIII, 16 : Gabriel, fac sciamus quæ a Deo donata sunt nobis. De secundo, Daniel. VIII, 16 : Gabriel, fac intelligere istum visionem. De tertio, Joan. XIII, 13: Vos vocatis me: Magister, et intelligere istum visionem. De tertio, Joan. XIII, 13: Vos vocatis me: Magister, et Domine et bene dicitis, sum etenim. Isa. L, 4 et 5: Dominus Deus aperuit mihi Domine et bene dicitis, sum etenim. Isa. L, 4 et 5: Dominus Deus aperuit mihi aurem, ut audiam, supple, eum, quasi Magistrum. Per primum est Joannes aurem, ut audiam, supple, eum, quasi Magistrum. Per primum est Joannes Evangelista sublimissimus, per secundum Propheta eximius, per tertium Do- Evangelista sublimissimus, per secundum Propheta eximius, per tertium Do- ctor egregius. Isa. LII, 13: Ecce intelliget servus meus: exaltabitur, et elevabi- ctor egregius. Isa. LII, 13: Ecce intelliget servus meus: exaltabitur, et elevabi- tur, et sublimis erit valde. Exaltabitur quippe in corporali, elevabitur in imagi- tur, et sublimis erit valde. Exaltabitur quippe in corporali, elevabitur in imagi- naria, et sublimis erit valde in pura simplici intellectuali visione. Sic ergo est naria, et sublimis erit valde in pura simplici intellectuali visione. Sic ergo est grandis aquila : quia grandis, grandior, et grandissima, secundum tres gradus grandis aquila : quia grandis, grandior, et grandissima, secundum tres gradus acutæ et divinæ visionis. acutæ et divinæ visionis.

Secunda proprietas est quod alte volat, quod (ut dicit in libro de Cœlesti hie- Secunda proprietas est quod alte volat, quod (ut dicit in libro de Cœlesti hie- rarchia divinus Dionysius) altivolum signat divinæ contemplationis. Non enim rarchia divinus Dionysius) altivolum signat divinæ contemplationis. Non enim Joannes describit divina per creata visibilia, in quibus Dei invenitur vestigium: Joannes describit divina per creata visibilia, in quibus Dei invenitur vestigium: nec describit divina per creata invisibilia, in quibus divina resultant quasi per nec describit divina per creata invisibilia, in quibus divina resultant quasi per speculum nec describit divina per ænigmatis occulta, in quibus divina la- speculum nec describit divina per ænigmatis occulta, in quibus divina la- tent per allegoriæ secretum : sed describit divina per ipsum lumen divinum : tent per allegoriæ secretum : sed describit divina per ipsum lumen divinum : et ideo altissime evolavit. Deuter. xxx11, 11: Sicut aquila provocans ad volan- et ideo altissime evolavit. Deuter. xxx11, 11: Sicut aquila provocans ad volan- dum pullos suos, et super eos volitans. Sic enim docuit nos a vestigio elevatos, dum pullos suos, et super eos volitans. Sic enim docuit nos a vestigio elevatos, speculum et ænigma transcendere, et in ipso incircumscripto lumine per con- speculum et ænigma transcendere, et in ipso incircumscripto lumine per con- templationem volare. Apocal. VIII, 13: Audivi vocem unius aquila volantis per templationem volare. Apocal. VIII, 13: Audivi vocem unius aquila volantis per medium cæli. Unica enim hæc aquila auditur per medium cœli volare, vesti- medium cæli. Unica enim hæc aquila auditur per medium cœli volare, vesti- gium in infimis non tangens, et in mediis creaturis spiritualibus speculum et gium in infimis non tangens, et in mediis creaturis spiritualibus speculum et ænigma transcendens, et usque ad cœlum Trinitatis se attollens, quando me- ænigma transcendens, et usque ad cœlum Trinitatis se attollens, quando me- diæ in trinitate personæ (hoc est, Verbi) describit proprietatem et divinitatem. diæ in trinitate personæ (hoc est, Verbi) describit proprietatem et divinitatem. Job, xxxix, 27: Numquid ad præceptum tuum elevabitur aquila, et in arduis po- Job, xxxix, 27: Numquid ad præceptum tuum elevabitur aquila, et in arduis po- net nidum suum? Hanc enim elevationem intellectus perficere non potuit nisi net nidum suum? Hanc enim elevationem intellectus perficere non potuit nisi solus Deus, et quod in arduissimis sic nidum poneret intellectus : unde in prosa solus Deus, et quod in arduissimis sic nidum poneret intellectus : unde in prosa dicitur de ipso : dicitur de ipso :

Volat avis sine meta, Volat avis sine meta, Quo nec vates, nec Propheta Quo nec vates, nec Propheta Evolavit altius. Evolavit altius.

Tertia proprietas est, quod quamvis sit avis rapax, tamen sicut et leo est suæ Tertia proprietas est, quod quamvis sit avis rapax, tamen sicut et leo est suæ prædæ communicativa: et in hoc laudatur Joannes, quod licet divina solus vi- prædæ communicativa: et in hoc laudatur Joannes, quod licet divina solus vi- derit, tamen non soli sibi retinuit, sed ad utilitatem Ecclesiæ Episcopis et Do- derit, tamen non soli sibi retinuit, sed ad utilitatem Ecclesiæ Episcopis et Do- ctoribus communicavit, tali modo scribens et tali sermone quod intelligi possit. ctoribus communicavit, tali modo scribens et tali sermone quod intelligi possit. Isa. VIII, 1 : Sume tibi librum grandem, et scribe in eo stylo hominis, hoc est, ut Isa. VIII, 1 : Sume tibi librum grandem, et scribe in eo stylo hominis, hoc est, ut humanus intellectus apprehendere possit grandia quæ in libro æternitatis con- humanus intellectus apprehendere possit grandia quæ in libro æternitatis con- spexisti. Habacuc, II, 2 : Scribe visum, et explana eum super tabulas, ut percur- spexisti. Habacuc, II, 2 : Scribe visum, et explana eum super tabulas, ut percur- rat qui legerit eum. I ad Corinth. 11, 1: Et ego, cum venissem ad vos, non veni in rat qui legerit eum. I ad Corinth. 11, 1: Et ego, cum venissem ad vos, non veni in sublimitate sermonis, aut sapientiæ, annuntians vobis testimonium Christi. I ad sublimitate sermonis, aut sapientiæ, annuntians vobis testimonium Christi. I ad Corinth. xiv, 19: In Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios in- Corinth. xiv, 19: In Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios in- struam, quam decem millia verborum in lingua. Osee, VIII, 1 : In gutture tuo sit struam, quam decem millia verborum in lingua. Osee, VIII, 1 : In gutture tuo sit tuba quasi aquila super domum Domini. In gutture quidem tuba est, quando ser- tuba quasi aquila super domum Domini. In gutture quidem tuba est, quando ser-

4 4

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mo ad cordis refertur intellectum : sed super domum Domini est, quando aḍ intel- mo ad cordis refertur intellectum : sed super domum Domini est, quando aḍ intel- lectum totius familiæ domus sonans pronuntiatur : sicut et aquila volat aperte, lectum totius familiæ domus sonans pronuntiatur : sicut et aquila volat aperte, a nullo suos volatus occultans. Unde cum tres sint modi scribendi omne quod a nullo suos volatus occultans. Unde cum tres sint modi scribendi omne quod scribitur, videlicet demonstrativus, qui doctrinalis vocatur: persuasivus, quo scribitur, videlicet demonstrativus, qui doctrinalis vocatur: persuasivus, quo rationabilia et probabilia scribuntur : et narrativus, quo scribuntur historiæ rationabilia et probabilia scribuntur : et narrativus, quo scribuntur historiæ quæ nec demonstrari, nec persuaderi possunt: elegit Joannes simplicissimum quæ nec demonstrari, nec persuaderi possunt: elegit Joannes simplicissimum enarrationis modum, ut dicit Chrysostomus : « Ut pluribus per hunc prodesset, enarrationis modum, ut dicit Chrysostomus : « Ut pluribus per hunc prodesset, ut sciretur quod humano ingenio hæc nec persuaderi, nec probari possunt : ut sciretur quod humano ingenio hæc nec persuaderi, nec probari possunt : sed revelatione divina sunt edocta. » Et ideo, ut dicit Augustinus : « Major est sed revelatione divina sunt edocta. » Et ideo, ut dicit Augustinus : « Major est hujus scripturæ auctoritas, quam omnis ingenii humani perspicacitas. » Et hujus scripturæ auctoritas, quam omnis ingenii humani perspicacitas. » Et sicut alibi dicit : « Quod credimus, debemus auctoritati: quod intelligimus, sicut alibi dicit : « Quod credimus, debemus auctoritati: quod intelligimus, debemus veritati: quod opinamur, debemus errori. » debemus veritati: quod opinamur, debemus errori. »

: :

Quarta aquila proprietas est, quod hæc est avis solitarie volans, et sedens, Quarta aquila proprietas est, quod hæc est avis solitarie volans, et sedens, et non cum grege, sicut est consuetudinis multarum avium et in hoc notatur et non cum grege, sicut est consuetudinis multarum avium et in hoc notatur contemplationis secretum, quod etiam ab intimis vult esse sequestratum. Thren. contemplationis secretum, quod etiam ab intimis vult esse sequestratum. Thren. III, 28: Sedebit solitarius, et tacebit, quia levavit super se. Quia qui se super se- III, 28: Sedebit solitarius, et tacebit, quia levavit super se. Quia qui se super se- ipsum vult elevare, solus sedebit, ab aliis mundanis segregatus, et tacebit a tu- ipsum vult elevare, solus sedebit, ab aliis mundanis segregatus, et tacebit a tu- multu concupiscentiarum et tentationum. Osee, II, 14: Ducam eam in solitudi- multu concupiscentiarum et tentationum. Osee, II, 14: Ducam eam in solitudi- nem, et loquar ad cor ejus. Job, xxxix, 7: Contemnit multitudinem civitatis, cla- nem, et loquar ad cor ejus. Job, xxxix, 7: Contemnit multitudinem civitatis, cla- morem exactoris non audit. morem exactoris non audit.

Quinta proprietas est, quod in præruptis et in locis inaccessis nidificat: quod Quinta proprietas est, quod in præruptis et in locis inaccessis nidificat: quod soli Joanni competit. Prærupta signant alta divinitatis et personalis proprieta- soli Joanni competit. Prærupta signant alta divinitatis et personalis proprieta- tis quæ prærupta sunt non in se, sed quia accessus ad ea per viam rationis tis quæ prærupta sunt non in se, sed quia accessus ad ea per viam rationis præruptus est: quia ratio non potest ad illa, et ideo inaccessa dicuntur: Psal. præruptus est: quia ratio non potest ad illa, et ideo inaccessa dicuntur: Psal. CXXXVIII, 6: Mirabilis facta est scientia tua ex me : confortata est, et non potero CXXXVIII, 6: Mirabilis facta est scientia tua ex me : confortata est, et non potero ad eam. Job, xxxix, 28 et 29: In præruptis silicibus commoratur, atque inaccessis ad eam. Job, xxxix, 28 et 29: In præruptis silicibus commoratur, atque inaccessis rupibus. Inde contemplatur escam, et de longe oculi ejus prospiciunt. In altissi- rupibus. Inde contemplatur escam, et de longe oculi ejus prospiciunt. In altissi- mis enim theoriis videt intellectus, ad quæ ratio non potest : et solida divinita- mis enim theoriis videt intellectus, ad quæ ratio non potest : et solida divinita- tis (quæ sunt quasi refectiones delectabiles) conspicit et de longe super tem- tis (quæ sunt quasi refectiones delectabiles) conspicit et de longe super tem- pus ad æternitatem oculi mentis ejus prospiciunt. Et hoc figuratur per hoc, pus ad æternitatem oculi mentis ejus prospiciunt. Et hoc figuratur per hoc, Joan. xxi, 20, quod recubuit in cœna supra pectus Domini solidæ veritatis, Joan. xxi, 20, quod recubuit in cœna supra pectus Domini solidæ veritatis, super quod fundata est Ecclesia. Hoc enim solidum petræ et silicis est, de quo super quod fundata est Ecclesia. Hoc enim solidum petræ et silicis est, de quo dicitur, Numer. XXIII, 9: De summis silicibus videbo eum, et de collibus conside- dicitur, Numer. XXIII, 9: De summis silicibus videbo eum, et de collibus conside- rabo illum. Prima enim veritas silex dicitur propter soliditatem, collis propter rabo illum. Prima enim veritas silex dicitur propter soliditatem, collis propter altitudinem, et ab hac in scribendo ad planiora descendit beatus Joannes. altitudinem, et ab hac in scribendo ad planiora descendit beatus Joannes. Exod. XXXIII, 21: Est locus apud me, et stabis supra petram. Ibi ergo nidum po- Exod. XXXIII, 21: Est locus apud me, et stabis supra petram. Ibi ergo nidum po- suit Joannes quia in solido æternæ veritatis mente quievit, et sic ad planiora suit Joannes quia in solido æternæ veritatis mente quievit, et sic ad planiora humanitatis quasi volatum remittens, descendit: et rursum ad alta revolans humanitatis quasi volatum remittens, descendit: et rursum ad alta revolans per resurrectionis gloriam ad coelum volatum reduxit. per resurrectionis gloriam ad coelum volatum reduxit.

Sexta proprietas est, quod (ut dicunt) frequenter amethystum inter ova po- Sexta proprietas est, quod (ut dicunt) frequenter amethystum inter ova po- nit quo lapide serpentem a nido coerceat, ne ova corrumpat vel inficiat. Ita nit quo lapide serpentem a nido coerceat, ne ova corrumpat vel inficiat. Ita Joannes hoc Evangelium in nido Ecclesiæ posuit, ultimus scribens inter Evan- Joannes hoc Evangelium in nido Ecclesiæ posuit, ultimus scribens inter Evan- gelistas ne virus hæreticæ pravitatis serpens antiquus immitens, aliorum gelistas ne virus hæreticæ pravitatis serpens antiquus immitens, aliorum Evangelistarum scripturam corrumperet. Et hoc est dictum Chrysostomi. Et Evangelistarum scripturam corrumperet. Et hoc est dictum Chrysostomi. Et hoc significatum est, Apocal. xxi, 20, ubi ultimum fundamentum cœlestis civi hoc significatum est, Apocal. xxi, 20, ubi ultimum fundamentum cœlestis civi

PROLOGUS IN D. JOANNEM. PROLOGUS IN D. JOANNEM.

5 5

tatis dicitur esse amethystus. In cujus figura Joannes ultimo suum conscripsit tatis dicitur esse amethystus. In cujus figura Joannes ultimo suum conscripsit Evangelium ad fugandum virus hæreticorum, ut diximus. Hic est lapis præci- Evangelium ad fugandum virus hæreticorum, ut diximus. Hic est lapis præci- sus de monte eminentiæ divinæ, sine manibus humanæ operationis: et con- sus de monte eminentiæ divinæ, sine manibus humanæ operationis: et con- trivit statuam figmenti mundanæ vanitatis, et hæreticæ pravitatis ¹. Sic ergo trivit statuam figmenti mundanæ vanitatis, et hæreticæ pravitatis ¹. Sic ergo Joannes est dictus aquila grandis. Joannes est dictus aquila grandis.

« Magnarum alarum. » Per quod notatur altitudo contemplationis, quæ con- « Magnarum alarum. » Per quod notatur altitudo contemplationis, quæ con- templatio duabus utitur alis: quarum una est puritas cordis, et altera revelatio templatio duabus utitur alis: quarum una est puritas cordis, et altera revelatio veritatis. veritatis.

De prima dicitur, Matth. v, 8: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- De prima dicitur, Matth. v, 8: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- bunt. De talibus enim dicitur, Sapient. VII, 27: Per nationes in animas sanctas bunt. De talibus enim dicitur, Sapient. VII, 27: Per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et Prophetas constituit. Anima enim sancta, ut ibidem se transfert, amicos Dei et Prophetas constituit. Anima enim sancta, ut ibidem dicitur, sedes est sapientiæ : et hæc est anima cordis puri et mundi : quia san- dicitur, sedes est sapientiæ : et hæc est anima cordis puri et mundi : quia san- etitas, ut dicit Dionysius, est idem quod pura et ab omni inquinamento libera etitas, ut dicit Dionysius, est idem quod pura et ab omni inquinamento libera munditia. Quis autem purior et mundior quam virgo, licitum nuptiarum con- munditia. Quis autem purior et mundior quam virgo, licitum nuptiarum con- temnens? Et sicut dicitur, I ad Corinth. VII, 34: Virgo cogitat quæ Domini sunt, temnens? Et sicut dicitur, I ad Corinth. VII, 34: Virgo cogitat quæ Domini sunt, ut sit sancta corpore et spiritu. ut sit sancta corpore et spiritu.

Secunda ala est, de qua dicitur, II ad Corinth. III, 18: Nos omnes revelata fa- Secunda ala est, de qua dicitur, II ad Corinth. III, 18: Nos omnes revelata fa- cie gloriam Domini speculantes, in eamdem imaginem transformamur, a claritate cie gloriam Domini speculantes, in eamdem imaginem transformamur, a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu. in claritatem, tamquam a Domini Spiritu.

Hæ sunt duæ alæ, de quibus dicitur, Apocal, x11, 14: Datæ sunt mulieri alæ Hæ sunt duæ alæ, de quibus dicitur, Apocal, x11, 14: Datæ sunt mulieri alæ duæ aquila magnæ, ut volaret in desertum in locum suum. Mulier enim ista est duæ aquila magnæ, ut volaret in desertum in locum suum. Mulier enim ista est Ecclesia alæ autem, puritas cordis, et revelatio veritatis descripta in Evan- Ecclesia alæ autem, puritas cordis, et revelatio veritatis descripta in Evan- gelio Joannis, quibus Ecclesia volat volatu contemplationis in desertum (se- gelio Joannis, quibus Ecclesia volat volatu contemplationis in desertum (se- crete e mundo) cœlestis habitationis, in locum beatitudinis æternæ deitatis, in crete e mundo) cœlestis habitationis, in locum beatitudinis æternæ deitatis, in quo, (sicut dicitur, I ad Timoth. VI, 16), Deus inhabitat lucem inaccessibilem spi- quo, (sicut dicitur, I ad Timoth. VI, 16), Deus inhabitat lucem inaccessibilem spi- ritualis illuminationis. Sic ergo Joannes aquila grandis alarum magnarum est, ritualis illuminationis. Sic ergo Joannes aquila grandis alarum magnarum est, quibus in cœna recubuit supra pectus Domini, in quo sunt omnes thesauri sa- quibus in cœna recubuit supra pectus Domini, in quo sunt omnes thesauri sa- pientiæ et scientiæ, scilicet Dei, absconditi, sicut dicitur, ad Coloss. 11, 3. pientiæ et scientiæ, scilicet Dei, absconditi, sicut dicitur, ad Coloss. 11, 3.

« Longo membrorum ductu. » Hoc est tertium per quod significatur in partibus « Longo membrorum ductu. » Hoc est tertium per quod significatur in partibus materiæ quam describit, ordo dispositionis. Describit enim ordinate Verbi tam materiæ quam describit, ordo dispositionis. Describit enim ordinate Verbi tam essentialem quam personalem proprietatem, operativam virtutem, Verbi tam essentialem quam personalem proprietatem, operativam virtutem, Verbi tam in se quam in assumpta carne manifestationem, Verbi potestatem, Verbi eru- in se quam in assumpta carne manifestationem, Verbi potestatem, Verbi eru- ditionem, Verbi sanctificationem, et tandem per Verbum factam immortalita- ditionem, Verbi sanctificationem, et tandem per Verbum factam immortalita- tis gloriosam consummationem, sicut infra in libri patebit divisione. Sic enim tis gloriosam consummationem, sicut infra in libri patebit divisione. Sic enim Verbum longum habet ductum membrorum: quia in se primum acceptum, Verbum longum habet ductum membrorum: quia in se primum acceptum, deinde ad creaturam essentiali operatione deducitur, et tam in mente quam deinde ad creaturam essentiali operatione deducitur, et tam in mente quam in gratia manifestatur plenum gratiæ et veritatis ³, potestativum et eruditivum in gratia manifestatur plenum gratiæ et veritatis ³, potestativum et eruditivum in doctrina et miraculis cognoscitur, sanctificativum veritate Passionis osten- in doctrina et miraculis cognoscitur, sanctificativum veritate Passionis osten- ditur, et consummativum esse probatur per gloriam Resurrectionis. Et sic ditur, et consummativum esse probatur per gloriam Resurrectionis. Et sic Verbum, ut dicit Hieronymus, multa signat. Nam est ratio, est et supputatio, Verbum, ut dicit Hieronymus, multa signat. Nam est ratio, est et supputatio,

1 Cf. Daniel. 11, 34. 1 Cf. Daniel. 11, 34.

2 Joan. 1, 14. 2 Joan. 1, 14.

6 6

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et causa uniuscujusque rei per quam sunt singula et subsistunt. Et hic mem- et causa uniuscujusque rei per quam sunt singula et subsistunt. Et hic mem- brorum ductus longus est ab æternitate Verbi (quæ ante mundum incipiens), brorum ductus longus est ab æternitate Verbi (quæ ante mundum incipiens), deducta per mundi creationem (quæ per Verbum facta est), per omnes differen- deducta per mundi creationem (quæ per Verbum facta est), per omnes differen- tias gratiæ et veritatis per Jesum Christum est facta: usque in gloriam Re- tias gratiæ et veritatis per Jesum Christum est facta: usque in gloriam Re- surrectionis, quæ postmodum per Verbi resuscitationem erit futura. Et ideo surrectionis, quæ postmodum per Verbi resuscitationem erit futura. Et ideo aptatur isti aquilæ quod dicitur, Eccli. xxiv, 44: Doctrinam quasi antelucanum, aptatur isti aquilæ quod dicitur, Eccli. xxiv, 44: Doctrinam quasi antelucanum, illumino omnibus, et enarrabo illam usque ad longinquum. Antelucanum enim illumino omnibus, et enarrabo illam usque ad longinquum. Antelucanum enim mistum tenebris doctrina est æternæ generationis, quæ ad plenum cognosci mistum tenebris doctrina est æternæ generationis, quæ ad plenum cognosci non potest enarratio autem in longinquum est ordo doctrinæ per esse naturæ, non potest enarratio autem in longinquum est ordo doctrinæ per esse naturæ, et gratiæ, et gloriæ factæ per Verbum : quem ordinem in scribendo Joannes et gratiæ, et gloriæ factæ per Verbum : quem ordinem in scribendo Joannes perficit. Eccli. xxiv, 38 : Qui perficit primus scire sapientiam, et infirmior non perficit. Eccli. xxiv, 38 : Qui perficit primus scire sapientiam, et infirmior non investigabit eam. Hoc enim primus fecit Joannes et solus, quod ab æternitate investigabit eam. Hoc enim primus fecit Joannes et solus, quod ab æternitate incipiens, Dei sapientiam per omnem effectum sapientiæ in esse naturæ, gra- incipiens, Dei sapientiam per omnem effectum sapientiæ in esse naturæ, gra- tiæ, et gloriæ stylum scribendi reduxit. tiæ, et gloriæ stylum scribendi reduxit.

« Plena plumis et varietate. » Quartum est in quo commendatur a plenitudine « Plena plumis et varietate. » Quartum est in quo commendatur a plenitudine numerosa mysteriorum, et Sacramentorum varietate, quam describit. In my- numerosa mysteriorum, et Sacramentorum varietate, quam describit. In my- sticis enim virtutibus Verbi ostendit in communi et speciali Verbum plenum sticis enim virtutibus Verbi ostendit in communi et speciali Verbum plenum esse gratiæ et veritatis¹. Quia, Joan. 1, 17: Gratia et veritas per Jesum Christum esse gratiæ et veritatis¹. Quia, Joan. 1, 17: Gratia et veritas per Jesum Christum facta est. Gratia in affectus informatione, veritas in intellectus illuminatione: facta est. Gratia in affectus informatione, veritas in intellectus illuminatione: quod postea particulariter in singulis ostendit virtutibus et doctrinis. Sacra- quod postea particulariter in singulis ostendit virtutibus et doctrinis. Sacra- mentorum etiam varietas, quia et Baptismus, et Pœnitentia in absolutione pec- mentorum etiam varietas, quia et Baptismus, et Pœnitentia in absolutione pec- catorum, in Lazari suscitatione: et Eucharistia, et Ordo in potestatis colla- catorum, in Lazari suscitatione: et Eucharistia, et Ordo in potestatis colla- tione ad consecrandum corpus Dominicum et Confirmatio in sancti Spiritus tione ad consecrandum corpus Dominicum et Confirmatio in sancti Spiritus insufflatione et Unctio extrema in commendatione unctionis Mariæ, quæ præ- insufflatione et Unctio extrema in commendatione unctionis Mariæ, quæ præ- venit eum ungere in sepulturam et sanctificatio Matrimonii in hoc quod in- venit eum ungere in sepulturam et sanctificatio Matrimonii in hoc quod in- terfuit nuptiis, describuntur. Et ideo inducitur regina Ecclesia per Scripturam terfuit nuptiis, describuntur. Et ideo inducitur regina Ecclesia per Scripturam Joannis amicta varietate. Psal. XLIV, 10: Adstitit regina a dextris tuis in vestitu Joannis amicta varietate. Psal. XLIV, 10: Adstitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate. Quia ista varietate undique radiat aurum divinæ deaurato, circumdata varietate. Quia ista varietate undique radiat aurum divinæ operationis. Ezechiel. XVI, 10: Vestivi te discoloribus. Hæc est tunica polymita, operationis. Ezechiel. XVI, 10: Vestivi te discoloribus. Hæc est tunica polymita, quam, Genes. XXXVII, 3, magnus Patriarcha fecit filio suo dilectissimo. Has quam, Genes. XXXVII, 3, magnus Patriarcha fecit filio suo dilectissimo. Has plumas desideravit qui dixit, Psal. CII, 5: Renovabitur ut aquilæ juventus tua. plumas desideravit qui dixit, Psal. CII, 5: Renovabitur ut aquilæ juventus tua. Isa. XL, 31 Assument pennas ut aquilæ, current et non laborabunt, ambulabunt Isa. XL, 31 Assument pennas ut aquilæ, current et non laborabunt, ambulabunt et non deficient. et non deficient.

« Venit ad Libanum. » Quintum est per quod notatur consecutio intentionis « Venit ad Libanum. » Quintum est per quod notatur consecutio intentionis in scribendo Evangelium. Libanus enim candidatio interpretatur : et sacra- in scribendo Evangelium. Libanus enim candidatio interpretatur : et sacra- menta evangelica per Joannem usque ad candidationem gratiæ (quæ per san- menta evangelica per Joannem usque ad candidationem gratiæ (quæ per san- guinem Christi consummata est) et usque ad candorem gloriæ (quæ in Resur- guinem Christi consummata est) et usque ad candorem gloriæ (quæ in Resur- rectione apparuit) perducuntur : et in hoc totam intentionem suam habet rectione apparuit) perducuntur : et in hoc totam intentionem suam habet Evangelium. De candidatione sanguinis dicitur, Apocal. VII, 14: Laverunt sto- Evangelium. De candidatione sanguinis dicitur, Apocal. VII, 14: Laverunt sto- las suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni. De candore gloriæ, Sapient. v11, las suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni. De candore gloriæ, Sapient. v11, 26: Candor est lucis æternæ, et speculum sine macula Dei majestatis. Sic per 26: Candor est lucis æternæ, et speculum sine macula Dei majestatis. Sic per

1 Joan. 1, 14. 1 Joan. 1, 14.

PROLOGUS IN D. JOANNEM. PROLOGUS IN D. JOANNEM.

7 7 Joannem producitur Verbum ex utero Patris genitum in omni splendore San- Joannem producitur Verbum ex utero Patris genitum in omni splendore San- ctorum. Psal. cix, 3: Ex utero ante luciferum genui te. Sic ex consortio sermo- ctorum. Psal. cix, 3: Ex utero ante luciferum genui te. Sic ex consortio sermo- nis Domini tota resplenduit facies Moysi¹: quia vir ecclesiasticus per doctri- nis Domini tota resplenduit facies Moysi¹: quia vir ecclesiasticus per doctri- nam Joannis splendores Verbi in consummatione gratiæ per sanguinis nam Joannis splendores Verbi in consummatione gratiæ per sanguinis ablutionem, et Resurrectionis gloriam efficaciter participabit : et sic Evange- ablutionem, et Resurrectionis gloriam efficaciter participabit : et sic Evange- lium ad suam pervenit intentionem et finem : et ideo, Cantic. IV, 6 et seq., lium ad suam pervenit intentionem et finem : et ideo, Cantic. IV, 6 et seq., Christus exponit sponsæ sacramentum suæ Passionis, et oblationis suæ devo- Christus exponit sponsæ sacramentum suæ Passionis, et oblationis suæ devo- tionem et fragrantiam, dicens: Vadam ad montem myrrhæ, et ad collem thuris. tionem et fragrantiam, dicens: Vadam ad montem myrrhæ, et ad collem thuris. Et postea vocat sponsam ad candorem, dicens: Tota pulchra es, amica mea, et Et postea vocat sponsam ad candorem, dicens: Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te. Veni de Libano. macula non est in te. Veni de Libano.

Sequitur : « Tulit inde medullam cedri. » Quod sextum est et ultimum, in quo Sequitur : « Tulit inde medullam cedri. » Quod sextum est et ultimum, in quo commendatur a consummatione incorruptionis quam intendit per Sacramenta commendatur a consummatione incorruptionis quam intendit per Sacramenta descripta. Cedrus quippe imputribilis esse dicitur. Et prima incorruptio est in descripta. Cedrus quippe imputribilis esse dicitur. Et prima incorruptio est in ipsa Verbi divinitate, ut dicit Augustinus, quia vera incorruptio et immortali- ipsa Verbi divinitate, ut dicit Augustinus, quia vera incorruptio et immortali- tas, vera est immutabilitas : quia in his quæ mutantur, ipsa mutatio nonnulla tas, vera est immutabilitas : quia in his quæ mutantur, ipsa mutatio nonnulla mors est. I ad Timoth. vi, 16: Qui solus habet immortalitatem, et lucem inha- mors est. I ad Timoth. vi, 16: Qui solus habet immortalitatem, et lucem inha- bitat inaccessibilem. Et ab hac incorruptione inchoat Joannes : et ponit eam bitat inaccessibilem. Et ab hac incorruptione inchoat Joannes : et ponit eam radicem omnis incorruptionis, qua cætera incorruptionis per gratiam et glo- radicem omnis incorruptionis, qua cætera incorruptionis per gratiam et glo- riam tam in mente quam in corpore efficiuntur participia et deducit in incor- riam tam in mente quam in corpore efficiuntur participia et deducit in incor- ruptionem gloriæ per Resurrectionem, in qua incorruptibilis Deus, omnia ruptionem gloriæ per Resurrectionem, in qua incorruptibilis Deus, omnia efficitur in omnibus. Sapient. VI, 20 Incorruptio facit esse proximum Deo. efficitur in omnibus. Sapient. VI, 20 Incorruptio facit esse proximum Deo. Unde gloriatur sponsa, Cantic. 1, 16: Tigna domorum nostrarum cedrina : quia Unde gloriatur sponsa, Cantic. 1, 16: Tigna domorum nostrarum cedrina : quia omnis habitatio Ecclesiæ his fulcitur incorruptionibus, quæ a fidelibus partici- omnis habitatio Ecclesiæ his fulcitur incorruptionibus, quæ a fidelibus partici- pantur et in his est tota consummatio naturæ rationalis, et Scripturæ, et pantur et in his est tota consummatio naturæ rationalis, et Scripturæ, et Sacramentorum Christi perfectio. Et hoc est quod dicitur, Ezechiel. xvII, 22 et Sacramentorum Christi perfectio. Et hoc est quod dicitur, Ezechiel. xvII, 22 et 23: Hæc dicit Dominus Deus: Et sumam ego de medulla cedri sublimis..., et p'an- 23: Hæc dicit Dominus Deus: Et sumam ego de medulla cedri sublimis..., et p'an- tabo super montem excelsum et eminentem, in monte sublimi Israel. Medulla in- tabo super montem excelsum et eminentem, in monte sublimi Israel. Medulla in- corruptionis deitatis virtus est, cujus potestate in se latentis, Christus etiam ad corruptionis deitatis virtus est, cujus potestate in se latentis, Christus etiam ad incorruptionem resurrexit. Joan. x, 18: Potestatem habeo ponendi animam incorruptionem resurrexit. Joan. x, 18: Potestatem habeo ponendi animam meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam. Hæc plantata est super montem, meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam. Hæc plantata est super montem, scilicet Christum, excelsum in potissimis gratiæ muneribus, et eminentem in scilicet Christum, excelsum in potissimis gratiæ muneribus, et eminentem in altitudine divinæ majestatis in monte sublimi dignitatis humanæ naturæ, altitudine divinæ majestatis in monte sublimi dignitatis humanæ naturæ, quam immunem a peccato assumpsit: qui mons est domus sive familiæ Israel, quam immunem a peccato assumpsit: qui mons est domus sive familiæ Israel, sive omnium fidelium per participationem, ut omnes incorruptionis participes sive omnium fidelium per participationem, ut omnes incorruptionis participes fiant, sicut dicitur, ad Ephes. IV, 13: Donec occurramus omnes... in virum per- fiant, sicut dicitur, ad Ephes. IV, 13: Donec occurramus omnes... in virum per- fectum, in mensuram ætatis plenitudinis Christi. fectum, in mensuram ætatis plenitudinis Christi.

Ex jam dictis patent ea quæ in principiis librorum solent inquiri, scilicet, Ex jam dictis patent ea quæ in principiis librorum solent inquiri, scilicet, Quæ sit hujus libri causa efficiens? Quæ materia sive subjectum? Quæ forma? Quæ sit hujus libri causa efficiens? Quæ materia sive subjectum? Quæ forma? Quis ordo? Quis finis sive utilitas? Quis titulus? Cui parti sapientiæ suppo- Quis ordo? Quis finis sive utilitas? Quis titulus? Cui parti sapientiæ suppo-

natur? natur?

Efficiens enim causa prima, sapientia divina est se in Verbo increato Joanni Efficiens enim causa prima, sapientia divina est se in Verbo increato Joanni 1 Exod. xxxiv, 29. 1 Exod. xxxiv, 29.

8 8

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

manifestans, et in Verbo incarnato Joannem erudiens et movens ad scriben- manifestans, et in Verbo incarnato Joannem erudiens et movens ad scriben- dum. Matth. x, 20 : Non vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui io- dum. Matth. x, 20 : Non vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui io- quitur in vobis. Spiritus autem Patris, Spiritus est sapientiæ loquentis : propter quitur in vobis. Spiritus autem Patris, Spiritus est sapientiæ loquentis : propter quod indubitata scripturæ hujus est auctoritas. Et cum omnis scientia princi- quod indubitata scripturæ hujus est auctoritas. Et cum omnis scientia princi- piis per se notis fulciatur, per quæ regitur addiscens scientiam, ut deveniat ad piis per se notis fulciatur, per quæ regitur addiscens scientiam, ut deveniat ad propositum suæ intentionis: patet quod omnia illius scientiæ principia sunt propositum suæ intentionis: patet quod omnia illius scientiæ principia sunt veritates divinæ per Spiritum sapientiæ revelatæ, et ideo certissima. Ad Titum, veritates divinæ per Spiritum sapientiæ revelatæ, et ideo certissima. Ad Titum, 1, 1 et 2: Secundum agnitionem veritatis, quæ secundum pietatem est,... quam 1, 1 et 2: Secundum agnitionem veritatis, quæ secundum pietatem est,... quam promisit qui non mentitur Deus. Causa vero efficiens proxima exterius est Joan- promisit qui non mentitur Deus. Causa vero efficiens proxima exterius est Joan- nes, qui arcana Verbi ab ipso sacro Dominici pectoris fonte potavit. Joan. XXI, nes, qui arcana Verbi ab ipso sacro Dominici pectoris fonte potavit. Joan. XXI, 20: Qui et recubuit in cœna super pectus Domini. Psal. XLIV, 2: Lingua mea ca- . 20: Qui et recubuit in cœna super pectus Domini. Psal. XLIV, 2: Lingua mea ca- . lamus scribæ velociter scribentis. Et iterum, Psal. LXXXIV, 9: Audiam quid loqua- lamus scribæ velociter scribentis. Et iterum, Psal. LXXXIV, 9: Audiam quid loqua- tur in me Dominus Deus. Et ideo est fidelis. Joan. xix, 35: Qui vidit, testimo- tur in me Dominus Deus. Et ideo est fidelis. Joan. xix, 35: Qui vidit, testimo- nium perhibuit, et verum est testimonium ejus. Et ille scit quia vera dicit. Sic ergo nium perhibuit, et verum est testimonium ejus. Et ille scit quia vera dicit. Sic ergo hæc scriptura ex interno Auctore est authentica, et ex exteriori est fidelis. hæc scriptura ex interno Auctore est authentica, et ex exteriori est fidelis.

Materia autem sive subjectum, Verbum est tam in se quam in suis proprie- Materia autem sive subjectum, Verbum est tam in se quam in suis proprie- tatibus personalibus et in essentialibus consideratum, quam etiam in his quæ tatibus personalibus et in essentialibus consideratum, quam etiam in his quæ perficit in carne assumpta in esse gratiæ et gloriæ et ideo perfecta est ista perficit in carne assumpta in esse gratiæ et gloriæ et ideo perfecta est ista doctrina quæ nihil de Verbi proprietatibus et effectibus omittit. Eccli. 1, 5 : doctrina quæ nihil de Verbi proprietatibus et effectibus omittit. Eccli. 1, 5 : Fons sapientiæ Verbum Dei in excelsis, et ingressus illius mandata æterna. In- Fons sapientiæ Verbum Dei in excelsis, et ingressus illius mandata æterna. In- gressus enim Verbi sunt impletio mandatorum æternorum Patris prædesti- gressus enim Verbi sunt impletio mandatorum æternorum Patris prædesti- nantis per Sacramenta Verbi, hominem reducere ad lumen Verbi et vi- nantis per Sacramenta Verbi, hominem reducere ad lumen Verbi et vi- tam. tam.

Et a tali unitate Verbi hæc scientia est una, et ut ita dicatur, unica : et non Et a tali unitate Verbi hæc scientia est una, et ut ita dicatur, unica : et non discursa, vel dissuta, sicut scientiæ sæculares aliena mendicantes suffragia ad discursa, vel dissuta, sicut scientiæ sæculares aliena mendicantes suffragia ad sui propositi declarationem. sui propositi declarationem.

Est etiam libera istius subjecti libertate. Quæcumque alia est scientia de ente Est etiam libera istius subjecti libertate. Quæcumque alia est scientia de ente creato, ancillans et ancilla est: sed ista ad quam omnes aliæ referuntur, libera creato, ancillans et ancilla est: sed ista ad quam omnes aliæ referuntur, libera vel sola est, vel maxime: unde etiam hæc scientia liberat. Joan. VIII, 31 et 32: vel sola est, vel maxime: unde etiam hæc scientia liberat. Joan. VIII, 31 et 32: Si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis, et cognoscetis verita- Si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis, et cognoscetis verita- tem, et veritas liberabit vos. tem, et veritas liberabit vos.

Est etiam nobilissima per subjectum, quod est Verbum incarnatum, quod Est etiam nobilissima per subjectum, quod est Verbum incarnatum, quod nobilissimum est. Proverb. xxXI, 23: Nobilis in portis vir ejus. Quamvis enim nobilissimum est. Proverb. xxXI, 23: Nobilis in portis vir ejus. Quamvis enim alii Evangelistæ divina scribunt, divina tamen Verbi incarnati non scribunt : alii Evangelistæ divina scribunt, divina tamen Verbi incarnati non scribunt : et ideo Joannes nobilior est inter Evangelistas, sicut ejus Evangelium est no- et ideo Joannes nobilior est inter Evangelistas, sicut ejus Evangelium est no- bilius inter alias Scripturas divinas. bilius inter alias Scripturas divinas.

Ex dictis autem elicitur, quod cum scientia una sit nobilior quam alia (ut Ex dictis autem elicitur, quod cum scientia una sit nobilior quam alia (ut dicit Aristoteles in principio libri de Anima) ex eo quod certior est in demon- dicit Aristoteles in principio libri de Anima) ex eo quod certior est in demon- strando, vel ex eo quod de mirabilioribus et nobilioribus in subjecto partibus strando, vel ex eo quod de mirabilioribus et nobilioribus in subjecto partibus et passionibus quod ista scientia omnium est nobilissima, propter necessa- et passionibus quod ista scientia omnium est nobilissima, propter necessa- riam causam nobilitatis. Verbum enim Dei prima lux est, et ratio manifesta- riam causam nobilitatis. Verbum enim Dei prima lux est, et ratio manifesta- tionis, et intelligendi omnia quæ manifestantur et intelliguntur : et sic certis- tionis, et intelligendi omnia quæ manifestantur et intelliguntur : et sic certis- simum est probationis et demonstrationis principium, a quo omnia alia habent simum est probationis et demonstrationis principium, a quo omnia alia habent quod et sunt, et principia sunt. Verbum etiam Dei nobilissimum est et mira- quod et sunt, et principia sunt. Verbum etiam Dei nobilissimum est et mira-

PROLOGUS IN D. JOANNEM. PROLOGUS IN D. JOANNEM.

9 9

bilissimum inter omnia, de quibus ut de subjecto tractari potest. Psal. CXXXVIII, bilissimum inter omnia, de quibus ut de subjecto tractari potest. Psal. CXXXVIII, 6 Mirabilis facta est scientia tua ex me, etc. 6 Mirabilis facta est scientia tua ex me, etc.

Forma autem, ad quam reducitur modus agendi et ordo, jam in præmissis Forma autem, ad quam reducitur modus agendi et ordo, jam in præmissis habita est, quia modus agendi nuntiativus est eorum quæ intus Spiritus sa- habita est, quia modus agendi nuntiativus est eorum quæ intus Spiritus sa- pientiæ per Verbum revelat: et ideo omni acceptatione dignus. I ad Timoth. pientiæ per Verbum revelat: et ideo omni acceptatione dignus. I ad Timoth. I, 15: Fidelis sermo, et omni acceptione dignus. II ad Corinth. XIII, 3: An expe- I, 15: Fidelis sermo, et omni acceptione dignus. II ad Corinth. XIII, 3: An expe- rimentum quæritis ejus, qui in me loquitur Christus ? II Petri, 1, 21 Spiritu rimentum quæritis ejus, qui in me loquitur Christus ? II Petri, 1, 21 Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines. Et ideo, vt dicit Chrysostomus, sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines. Et ideo, vt dicit Chrysostomus, excogitationibus et argutiis humanis non indiget. Psal. XCIII, 11: Dominus scit excogitationibus et argutiis humanis non indiget. Psal. XCIII, 11: Dominus scit cogitationes hominum, quoniam vanæ sunt. Ad Roman. 1, 22: Dicentes se esse cogitationes hominum, quoniam vanæ sunt. Ad Roman. 1, 22: Dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt. Et supra, y. 21: Quia, cum cognovissent Deum, non sapientes, stulti facti sunt. Et supra, y. 21: Quia, cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt: sed evanuerunt in cogitationibus suis. Isa. xix, 9: sicut Deum glorificaverunt: sed evanuerunt in cogitationibus suis. Isa. xix, 9: Confundantur qui operabantur linum, plectentes et texentes subtilia. Linum enim Confundantur qui operabantur linum, plectentes et texentes subtilia. Linum enim (quod de terra est in filis subtilibus) est ingenii humani subtilis excogitatio (quod de terra est in filis subtilibus) est ingenii humani subtilis excogitatio complexa in ordinationem syllogisticam, quæ confusa est et incerta respectu complexa in ordinationem syllogisticam, quæ confusa est et incerta respectu revelationis divinæ. revelationis divinæ.

Ordo autem jam patuit ex prædictis qualiter de Verbi increati proprietate Ordo autem jam patuit ex prædictis qualiter de Verbi increati proprietate procedit ad Verbi manifestationem, quod non nisi suis proprietatibus manife- procedit ad Verbi manifestationem, quod non nisi suis proprietatibus manife- statur : et Verbi manifestati ostendit in miraculis potestatem et eruditionem, statur : et Verbi manifestati ostendit in miraculis potestatem et eruditionem, et sic potentis et sapientis Verbi ostendit sanctificationem et consummationem et sic potentis et sapientis Verbi ostendit sanctificationem et consummationem in gloria. Qui ordo est convenientissimus, se esse per seipsum cuilibet demon- in gloria. Qui ordo est convenientissimus, se esse per seipsum cuilibet demon- stratum. Job, XXIX, 22: Verbis meis addere nihil audebant, et super illos stillabat stratum. Job, XXIX, 22: Verbis meis addere nihil audebant, et super illos stillabat eloquium meum. Sicut enim stilla ordinate una post aliam cadit, ita ordinate eloquium meum. Sicut enim stilla ordinate una post aliam cadit, ita ordinate Sacramenta Verbi Dei Joannes pertractat usque in finem. Sacramenta Verbi Dei Joannes pertractat usque in finem.

Finis autem et utilitas duplex est: in se scilicet, quem semper consequitur, Finis autem et utilitas duplex est: in se scilicet, quem semper consequitur, hoc est sacramentorum Verbi sufficiens declaratio. Act. xx, 26 et 27: Mundus hoc est sacramentorum Verbi sufficiens declaratio. Act. xx, 26 et 27: Mundus sum a sanguine omnium, scilicet, vestrum. Non enim subterfugi quominus an- sum a sanguine omnium, scilicet, vestrum. Non enim subterfugi quominus an- nuntiarem omne consilium Dei vobis. nuntiarem omne consilium Dei vobis.

Finis autem in altero (qui aliquando consequitur in auditore et aliquando Finis autem in altero (qui aliquando consequitur in auditore et aliquando non) est fidei ædificatio. Joan. xx, 31: Hæc autem scripta sunt ut credatis non) est fidei ædificatio. Joan. xx, 31: Hæc autem scripta sunt ut credatis quia Jesus est Christus Filius Dei, et ut credentes, vitam habeatis in nomine ejus. quia Jesus est Christus Filius Dei, et ut credentes, vitam habeatis in nomine ejus. Eccle. XII, 13 Finem loquendi pariter omnes audiamus. Deum time, et manda Eccle. XII, 13 Finem loquendi pariter omnes audiamus. Deum time, et manda ejus observa: hoc est enim omnis homo. Ad Roman. x, 4 : Finis legis, Christus ad ejus observa: hoc est enim omnis homo. Ad Roman. x, 4 : Finis legis, Christus ad justitiam omni credenti. Est etiam finis confutatio hæreticorum male senten- justitiam omni credenti. Est etiam finis confutatio hæreticorum male senten- tium de Christi Verbi Dei deitate, sicut dicit Hieronymus. Nihil enim prohibet, tium de Christi Verbi Dei deitate, sicut dicit Hieronymus. Nihil enim prohibet, ut dicit Aristoteles in Topicis, quod una scientia sit duorum velut amborum ut dicit Aristoteles in Topicis, quod una scientia sit duorum velut amborum finium unius tamquam finis, et alterius tamquam ejus quod est ad finem. Et finium unius tamquam finis, et alterius tamquam ejus quod est ad finem. Et sic est hic quia confutatio erroris elicitur ex declaratione veritatis. sic est hic quia confutatio erroris elicitur ex declaratione veritatis.

: :

Titulus autem (qui dicitur a græco nomine, titan, quod est sol vel radius, eo Titulus autem (qui dicitur a græco nomine, titan, quod est sol vel radius, eo

* ARISTOTELES, Lib. II Topicorum. * ARISTOTELES, Lib. II Topicorum.

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod ad contentum in libro illuminat) est : Initium Evangelii Joannis: nec di- quod ad contentum in libro illuminat) est : Initium Evangelii Joannis: nec di- citur initium tantum pro libri parte prima, sed quia de Verbo inchoans, dat citur initium tantum pro libri parte prima, sed quia de Verbo inchoans, dat initium omnis esse et doctrinæ : sicut et Moyses in principio verborum suo- initium omnis esse et doctrinæ : sicut et Moyses in principio verborum suo- rum Verbum initium esse et doctrinæ posuit a principio³ : et in hoc finis scri- rum Verbum initium esse et doctrinæ posuit a principio³ : et in hoc finis scri- pturæ redit ad principium: quia Joannes hoc Evangelium senex ultimo scri- pturæ redit ad principium: quia Joannes hoc Evangelium senex ultimo scri- psit, ut in sequentibus patebit et sic verificatur illud Apocalypsis, XXII, 13: psit, ut in sequentibus patebit et sic verificatur illud Apocalypsis, XXII, 13: Ego sum Alpha et Omega, primus et novissimus, principium et finis. Imperfe- Ego sum Alpha et Omega, primus et novissimus, principium et finis. Imperfe- ctum enim esset sacrum eloquium, nisi a Deo Verbo incipiens, etiam in Deum ctum enim esset sacrum eloquium, nisi a Deo Verbo incipiens, etiam in Deum Verbum terminaretur. Verbum terminaretur.

Quod autem quæritur: Cui parti philosophiæ supponatur? Dicendum quod Quod autem quæritur: Cui parti philosophiæ supponatur? Dicendum quod si Philosophia humana attenditur, sapientiæ nulli supponitur. I ad Corinth. si Philosophia humana attenditur, sapientiæ nulli supponitur. I ad Corinth. II, 8 Quam nemo principum hujus sæculi cognovit, hoc est, Philosophorum, II, 8 Quam nemo principum hujus sæculi cognovit, hoc est, Philosophorum, ut ibidem dicit Augustinus. Si autem Philosophia est sapientia divina, tunc ut ibidem dicit Augustinus. Si autem Philosophia est sapientia divina, tunc Theologiæ supponitur, quantum ad illam partem quæ est de Verbo Dei cum Theologiæ supponitur, quantum ad illam partem quæ est de Verbo Dei cum suis sacramentis. Ex superius tamen dictis magis proprie dicitur superponi suis sacramentis. Ex superius tamen dictis magis proprie dicitur superponi quam supponi, propter eminentiam suæ dignitatis. quam supponi, propter eminentiam suæ dignitatis.

Sic ergo patet de his quæ in principio libri videntur esse inquirenda. Sic ergo patet de his quæ in principio libri videntur esse inquirenda.

1 Genes. 1, 1. 1 Genes. 1, 1.

”). }ག ”). }ག

PROLOGI PROLOGI

S. HIERONYMI IN EVANGELIUM S. HIERONYMI IN EVANGELIUM

SECUNDUM JOANNEM EXPLANATIO. SECUNDUM JOANNEM EXPLANATIO.

« Hic est Joannes Evangelista, unus « Hic est Joannes Evangelista, unus ex discipulis Domini, qui virgo a Deo ex discipulis Domini, qui virgo a Deo electus est, quem de nuptiis volentem electus est, quem de nuptiis volentem nubere vocavit Deus. » nubere vocavit Deus. »

Huic libro Hieronymus præmittit Pro- Huic libro Hieronymus præmittit Pro- logum ad istius Evangelistæ commenda- logum ad istius Evangelistæ commenda- tionem, qui dividitur in duas partes: in tionem, qui dividitur in duas partes: in quarum prima ostendit ex virtutibus Au- quarum prima ostendit ex virtutibus Au- ctoris, quam ad scribendum hoc Evange- ctoris, quam ad scribendum hoc Evange- lium habuit congruentiam: in secunda lium habuit congruentiam: in secunda vero parte scripturæ suæ ostendit ordi- vero parte scripturæ suæ ostendit ordi- nem et auctoritatem et necessitatem. nem et auctoritatem et necessitatem.

Prima harum partium dividitur in duas Prima harum partium dividitur in duas partes: in quarum prima commendat vir- partes: in quarum prima commendat vir- tutes, per quas ad scribendum habuit tutes, per quas ad scribendum habuit congruentiam in secunda autem ponit congruentiam in secunda autem ponit ipsius congruentiæ rationem ex illis vir- ipsius congruentiæ rationem ex illis vir- tutibus assumptam. tutibus assumptam.

Primo igitur commendatur Auctor ex Primo igitur commendatur Auctor ex virtutibus et circa hoc duo facit. Primo virtutibus et circa hoc duo facit. Primo enim sex Auctoris ponit commendationes: enim sex Auctoris ponit commendationes: secundo autem, principalem virtutem a secundo autem, principalem virtutem a qua commendatur, cui duplex datur te- qua commendatur, cui duplex datur te- stimonium. stimonium.

Inter sex autem, a quibus commenda- Inter sex autem, a quibus commenda- tur, primo commendatur a nomine, cum tur, primo commendatur a nomine, cum dicitur: dicitur:

« Hic est Joannes. » Quia Joannes est « Hic est Joannes. » Quia Joannes est Domini gratia,vel in quo est gratia, vel cui Domini gratia,vel in quo est gratia, vel cui donatum est, sive cui a Domino donatio donatum est, sive cui a Domino donatio facta est, interpretatur: quod nomen in facta est, interpretatur: quod nomen in præsagium futurorum Joannes accepit: præsagium futurorum Joannes accepit: quia gratiam illuminationis et munditiæ quia gratiam illuminationis et munditiæ corporis præ cæteris accepit a Domino. Et corporis præ cæteris accepit a Domino. Et quantum ad illuminationem dicere po- quantum ad illuminationem dicere po- tuit illud Apostoli, II ad Corinth. iv, 6 : tuit illud Apostoli, II ad Corinth. iv, 6 : Deus, qui dixit de tenebris lumen splen- Deus, qui dixit de tenebris lumen splen- descere, ipse illuxit in cordibus nostris, descere, ipse illuxit in cordibus nostris, ad illuminationem scientiæ claritatis Dei, ad illuminationem scientiæ claritatis Dei, in facie Christi Jesu. De munditia autem in facie Christi Jesu. De munditia autem corporis intelligatur quod est unus de corporis intelligatur quod est unus de illis de quibus dicitur, Apocal. III, 4: illis de quibus dicitur, Apocal. III, 4: Qui non inquinaverunt vestimenta sua : et Qui non inquinaverunt vestimenta sua : et ideo ambulabunt mecum, scilicet cum ideo ambulabunt mecum, scilicet cum Christo, in albis. Hic est ergo cui datum Christo, in albis. Hic est ergo cui datum est a Christo Domino munus gratiarum. est a Christo Domino munus gratiarum. Ad Ephes. iv, 8: Dedit dona hominibus. Ad Ephes. iv, 8: Dedit dona hominibus. Esther, 1, 18 Dona largitus est juxta Esther, 1, 18 Dona largitus est juxta magnificentiam principalem. Sic ergo magnificentiam principalem. Sic ergo commendatur a nomine. commendatur a nomine.