724 724

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

5 Cervicibus nostris minabamur, las- 5 Cervicibus nostris minabamur, las- sis non dabatur requies. sis non dabatur requies.

: :

« Et alii duo nequam. » Relativum « Et alii duo nequam. » Relativum diversitatis virtute grammaticæ vellet diversitatis virtute grammaticæ vellet ponere communionem in genere vel in ponere communionem in genere vel in specie, et diversitatem notare in indivi- specie, et diversitatem notare in indivi- duo sed non hic sic, quia Jesus non fuit duo sed non hic sic, quia Jesus non fuit nequam. Sed notat diversitatem in hoc nequam. Sed notat diversitatem in hoc communi, quod est esse damnatos. Duo communi, quod est esse damnatos. Duo enim alii damnati secum ducebantur, enim alii damnati secum ducebantur, qui fuerunt nequam. Hoc enim adjecti- qui fuerunt nequam. Hoc enim adjecti- vum, nequam, hic habet vim implicatio- vum, nequam, hic habet vim implicatio- nis ut sit sensus: Alii duo qui erant nis ut sit sensus: Alii duo qui erant nequam. Hoc autem summa sapientia nequam. Hoc autem summa sapientia voluit, ut prophetia impleretur Isaiæ, voluit, ut prophetia impleretur Isaiæ, LIII, 12 Cum sceleratis reputatus est. LIII, 12 Cum sceleratis reputatus est. Voluit etiam hoc, ut sciretur quia pro Voluit etiam hoc, ut sciretur quia pro peccatoribus patiebatur. Matth. 1x, 13: peccatoribus patiebatur. Matth. 1x, 13: Non veni vocare justos, sed peccatores, Non veni vocare justos, sed peccatores, scilicet ad pœnitentiam. I Petr. 111, 18: scilicet ad pœnitentiam. I Petr. 111, 18: Christus semel pro peccati nostris mor- Christus semel pro peccati nostris mor- tuus est, justus pro injustis, ut nos of- tuus est, justus pro injustis, ut nos of- ferret Deo. ferret Deo.

Omnes ergo hi ducebantur « ut inter- Omnes ergo hi ducebantur « ut inter- ficerentur. » Unam quidem poenam mor_ ficerentur. » Unam quidem poenam mor_ tis accipientes, sed non ex simili causa. tis accipientes, sed non ex simili causa. Illi enim latrones peccatorum suorum Illi enim latrones peccatorum suorum poenas excipiebant: sed Dominus tam- poenas excipiebant: sed Dominus tam- quam redemptor peccatorum. Et hoc quam redemptor peccatorum. Et hoc est quod dicit, quod « ducebantur, ut in- est quod dicit, quod « ducebantur, ut in- terficerentur. » terficerentur. »

Ista autem eductio damnatorum ab Ista autem eductio damnatorum ab antiquo inolevit, quia et Cain eduxit antiquo inolevit, quia et Cain eduxit Abel cum vellet eum interficere' : et Abel cum vellet eum interficere' : et Judas fecit produci Thamar, cum præ- Judas fecit produci Thamar, cum præ- ciperet eam cremari et blasphemus ciperet eam cremari et blasphemus præcipitur educi extra castra 3 : et colli- præcipitur educi extra castra 3 : et colli- gens ligna in die sabbati præcipitur edu- gens ligna in die sabbati præcipitur edu- ci. Et ita et sub lege, et ante legem, ci. Et ita et sub lege, et ante legem, extra communem hominum habitatio- extra communem hominum habitatio- nem producebant. nem producebant.

Videtur tamen instantia, Levit. xx, Videtur tamen instantia, Levit. xx, 17, de illo qui revelaverit pudenda soro- 17, de illo qui revelaverit pudenda soro- ris suæ, qui ambo in conspectu populi ris suæ, qui ambo in conspectu populi

1 Cf. Genes. IV, 8. 1 Cf. Genes. IV, 8.

2 Cf. Ibidem, xXXVIII, 24. 2 Cf. Ibidem, xXXVIII, 24.

3 Cf. Levit. xxiv, 14. 3 Cf. Levit. xxiv, 14.

* Cf. Numer. xv, 35. * Cf. Numer. xv, 35.

interfici jubentur. Et ad hoc dicendum, interfici jubentur. Et ad hoc dicendum, quod damnati educi jubentur, ne locus quod damnati educi jubentur, ne locus habitationi communis fiat horrori : ut et habitationi communis fiat horrori : ut et in campo libero adspectibus pateant, ut in campo libero adspectibus pateant, ut sint exemplum timoris. Ille autem qui sint exemplum timoris. Ille autem qui revelavit pudenda sororis incestum qui- revelavit pudenda sororis incestum qui- dem commisit, et ideo in conspectu po- dem commisit, et ideo in conspectu po- puli occiditur. Sed quia hoc aliquando puli occiditur. Sed quia hoc aliquando licuit in lege, scilicet naturali, ideo tam- licuit in lege, scilicet naturali, ideo tam- quam horribilis ille non abjicitur. Sic quam horribilis ille non abjicitur. Sic ergo latrones educuntur. Eductio autem ergo latrones educuntur. Eductio autem Domini figurata est in eductione Abel, Domini figurata est in eductione Abel, et in eductione Isaac ab Abraham ad et in eductione Isaac ab Abraham ad montem visionis * : et per exitum Jo- montem visionis * : et per exitum Jo- seph, qui in deserto Dothain a fratribus seph, qui in deserto Dothain a fratribus in cisternam est projectus 6. In lege in cisternam est projectus 6. In lege etiam, quia extra castra in deserto eri- etiam, quia extra castra in deserto eri- gitur serpens æneus 7, qui est figura gitur serpens æneus 7, qui est figura Christi crucifixionis. Christi crucifixionis.

Dicit igitur: Dicit igitur:

« Et postquam venerunt in locum « Et postquam venerunt in locum qui vocatur Calvariæ. qui vocatur Calvariæ.

Calvaria vocatur denudatum a pelle, Calvaria vocatur denudatum a pelle, et pilis, et carnibus caput hominis, quod et pilis, et carnibus caput hominis, quod craneum medici vocant. IV Reg. 1x, craneum medici vocant. IV Reg. 1x, 35 Non invenerunt nisi calvariam, et 35 Non invenerunt nisi calvariam, et pedes, et summas manus. Dicebatur pedes, et summas manus. Dicebatur autem locus ille calvaria a contento: autem locus ille calvaria a contento: quia illic suspensorum, et decollatorum, quia illic suspensorum, et decollatorum, et punitorum multæ jacebant calvariæ. et punitorum multæ jacebant calvariæ. Et quod dicit Ambrosius, quod dicitur Et quod dicit Ambrosius, quod dicitur calvaria a calvaria Adam ibi sepulta: calvaria a calvaria Adam ibi sepulta: dicit Hieronymus quod est pia qui- dicit Hieronymus quod est pia qui- dem, sed mendosa interpretatio: quia, dem, sed mendosa interpretatio: quia, Josue, xiv, 15, legitur, quod Adam jux- Josue, xiv, 15, legitur, quod Adam jux- ta Hebron est sepultus. Et ideo dici- ta Hebron est sepultus. Et ideo dici- tur, quod hoc dictum non est Am- tur, quod hoc dictum non est Am- brosii veri, sed illius Ambrosii qui brosii veri, sed illius Ambrosii qui dicitur Adopertus, qui in multis dicta dicitur Adopertus, qui in multis dicta Ambrosii falsificavit, dicta sua stulta Ambrosii falsificavit, dicta sua stulta immiscens dictis illius sapientibus. Ta- immiscens dictis illius sapientibus. Ta- men pictores videntur hoc sentire, quia men pictores videntur hoc sentire, quia

5 Cf. Genes. XXII, 2. 5 Cf. Genes. XXII, 2.

6 Cf. Ibidem, XXXVII, 24. 6 Cf. Ibidem, XXXVII, 24. 7 Cf. Numer. XXI, 9. 7 Cf. Numer. XXI, 9.

31 31

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-33, 34. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-33, 34.

calvariam pingunt sub cruce. Sed ad hoc calvariam pingunt sub cruce. Sed ad hoc dicit Horatius, quod dicit Horatius, quod

Pictoribus atque poetis Pictoribus atque poetis Quodlibet audendi semper fuit aqua potestas. Quodlibet audendi semper fuit aqua potestas.

«< Ibi crucifixerunt eum, » «< Ibi crucifixerunt eum, »

Scilicet in loco Calvariæ, ut ipso loco Scilicet in loco Calvariæ, ut ipso loco significaretur, quod non Judæis in civi- significaretur, quod non Judæis in civi- tate habitantibus, sed Paganis in campis tate habitantibus, sed Paganis in campis vagantibus crucifixio sua primum prod- vagantibus crucifixio sua primum prod- esset. Cantic. II, 1 Ego flos campi, esset. Cantic. II, 1 Ego flos campi, et lilium convallium. Daniel. ix, 26: et lilium convallium. Daniel. ix, 26: Post hebdomades sexaginta duas occide- Post hebdomades sexaginta duas occide- tur Christus, et non erit ejus populus tur Christus, et non erit ejus populus qui eum negaturus est. qui eum negaturus est.

« Et latrones >> « Et latrones >>

Crucifixerunt cum eo, « unum a dex- Crucifixerunt cum eo, « unum a dex- tris, » qui poenituit, « et alterum a si- tris, » qui poenituit, « et alterum a si- nistris, » qui in malitia perduravit. Et nistris, » qui in malitia perduravit. Et hi, ut dicit Augustinus, duas cruces si- hi, ut dicit Augustinus, duas cruces si- gnificant, eorum scilicet, qui crucem gnificant, eorum scilicet, qui crucem inviti sustinent, et tamen sustinent, qui inviti sustinent, et tamen sustinent, qui stant a sinistris et aliorum qui libenter stant a sinistris et aliorum qui libenter carnem crucifigunt pro Christo, et stant carnem crucifigunt pro Christo, et stant a dextris. ad Galat. v, 24: Qui sunt a dextris. ad Galat. v, 24: Qui sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. De alia cruce vitiis et concupiscentiis. De alia cruce dicitur, ad Galat. vi, 14: Mihi mundus dicitur, ad Galat. vi, 14: Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. In medio crucifixus est, et ego mundo. In medio autem posuerunt Dominum tamquam pe- autem posuerunt Dominum tamquam pe- jorem. Habacuc, 111, 2, secundum Sep- jorem. Habacuc, 111, 2, secundum Sep- tuaginta: «In medio duorum animalium tuaginta: «In medio duorum animalium innotesces. >> innotesces. >>

Sic ergo crucifixus est, et ibi, et cum Sic ergo crucifixus est, et ibi, et cum talibus. Proverb. xx11, 23: Configet eos talibus. Proverb. xx11, 23: Configet eos qui confixerunt animam ejus. Zachar. qui confixerunt animam ejus. Zachar. XII, 10 Adspicient ad me quem confi- XII, 10 Adspicient ad me quem confi- xerunt. Malach. 111, 8: Si affiget homo xerunt. Malach. 111, 8: Si affiget homo Deum, quia vos configitis me? Deum, quia vos configitis me?

« Jesus autem dicebat: Pater, di- « Jesus autem dicebat: Pater, di-

1 HORATIUS, Ars poetica, in principio. 1 HORATIUS, Ars poetica, in principio.

723 723

mitte illis: non enim sciunt quid fa- mitte illis: non enim sciunt quid fa- ciunt. » ciunt. »

Hic incipit pars, quæ est de observa- Hic incipit pars, quæ est de observa-

tione crucifixi Domini. tione crucifixi Domini.

Habet autem quinque partes: in qua- Habet autem quinque partes: in qua- rum prima, charitas maxima Domini rum prima, charitas maxima Domini etiam ad inimicos ostenditur in secun- etiam ad inimicos ostenditur in secun- da, spoliatio nudæ veritatis describitur : da, spoliatio nudæ veritatis describitur : in tertia, observatio et illusio diversorum in tertia, observatio et illusio diversorum adstantium exaggeratur: in quarta au- adstantium exaggeratur: in quarta au- tem, titulus crucis Domino superponi- tem, titulus crucis Domino superponi- tur in quinta, stipendia meritorum tur in quinta, stipendia meritorum latronibus a Domino redduntur. latronibus a Domino redduntur.

Dicit igitur de primo : « Jesus autem, » Dicit igitur de primo : « Jesus autem, » omnia hæc mala et vituperia perpessus, omnia hæc mala et vituperia perpessus, « dicebat, » orando: « dicebat, » orando:

« Pater, dimitte illis. » « Pater, dimitte illis. »

Psal. CVIII, 5 : Et posuerunt adver- Psal. CVIII, 5 : Et posuerunt adver- sum me mala pro bonis, et odium pro sum me mala pro bonis, et odium pro dilectione mea. dilectione mea.

« Pater, » inquam, in affectu Patris « Pater, » inquam, in affectu Patris dilecte, qui me in hanc pro peccatoribus dilecte, qui me in hanc pro peccatoribus misisti obedientiam. Joan. x1, 42 : misisti obedientiam. Joan. x1, 42 : Ego sciebam quia semper me audis. Ego sciebam quia semper me audis.

« Dimitte illis » peccati istius debi- « Dimitte illis » peccati istius debi- tum. Hujus orationis figuram præmisit tum. Hujus orationis figuram præmisit Moyses dux populi, Exod. xxxn, 31 et Moyses dux populi, Exod. xxxn, 31 et 32 32

Aut dimitte eis hanc noxam, aut Aut dimitte eis hanc noxam, aut si non facis, dele me de libro tuo quem si non facis, dele me de libro tuo quem scripsisti. Hanc orationem prædixit scripsisti. Hanc orationem prædixit Isaias, LIII, 12: Ipse peccata multorum Isaias, LIII, 12: Ipse peccata multorum tulit, et pro transgressoribus rogavit, sci- tulit, et pro transgressoribus rogavit, sci- licet ut non perirent. Hanc orationem ut licet ut non perirent. Hanc orationem ut bonus discipulus imitatur Stephanus, bonus discipulus imitatur Stephanus, Act. VII, 60 Domine, ne statuas illis Act. VII, 60 Domine, ne statuas illis hoc peccatum quia nesciunt quid fa- hoc peccatum quia nesciunt quid fa- ciunt. Fecit ergo optimus magister cha- ciunt. Fecit ergo optimus magister cha- ritatis quod docuit, Matth. V, 44 Dili- ritatis quod docuit, Matth. V, 44 Dili- gite inimicos vestros, benefacite his qui gite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos, et orate pro persequentibus oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos. et calumniantibus vos.

Sed cum Christus in omnibus exaudi- Sed cum Christus in omnibus exaudi- tus sit, videtur quod omnibus illis debita tus sit, videtur quod omnibus illis debita sint dimissa. Respondeo, quod non ora- sint dimissa. Respondeo, quod non ora-

726 726

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vit nisi pro ignorantibus, et animum a vit nisi pro ignorantibus, et animum a proposito revocantibus. Joan. XVII, 9: proposito revocantibus. Joan. XVII, 9: Ego pro eis rogo. Non pro mundo rogo, Ego pro eis rogo. Non pro mundo rogo, sed pro his quos dedisti mihi, quia tui sed pro his quos dedisti mihi, quia tui sunt. Et ibidem, . 20: Non pro eis sunt. Et ibidem, . 20: Non pro eis rogo tantum, sed et pro eis qui credituri rogo tantum, sed et pro eis qui credituri sunt per verbum eorum in me. sunt per verbum eorum in me.

« Non enim sciunt quid faciunt. » « Non enim sciunt quid faciunt. »

I Joan. 11, 1 et 2: Advocatum habe- I Joan. 11, 1 et 2: Advocatum habe- mus apud Patrem Jesum Christum ju- mus apud Patrem Jesum Christum ju- stum et ipse est propitiatio pro pecca- stum et ipse est propitiatio pro pecca- tis nostris. Quod autem dicit : « Non tis nostris. Quod autem dicit : « Non enim sciunt, » videtur onines tangere. enim sciunt, » videtur onines tangere. Act. 111, 17 Et nunc, fratres, scio quia Act. 111, 17 Et nunc, fratres, scio quia per ignorantiam fecistis, sicut et prin- per ignorantiam fecistis, sicut et prin- cipes vestri. Et hoc quidem conceden- cipes vestri. Et hoc quidem conceden- dum esse videtur. 1 ad Corinth. 11, 8: dum esse videtur. 1 ad Corinth. 11, 8: Si cognovissent, numquam Dominum Si cognovissent, numquam Dominum gloriæ crucifixissent. Et quod dicunt qui- gloriæ crucifixissent. Et quod dicunt qui- dam, quod Principes et Scribæ cognove- dam, quod Principes et Scribæ cognove- runt, hoc est intelligendum de vehemen- runt, hoc est intelligendum de vehemen- ti præsumptione, quam ex signis habere ti præsumptione, quam ex signis habere poterant. Quidam enim ex invidia, poterant. Quidam enim ex invidia, quam ad eum habebant, scire eum nole- quam ad eum habebant, scire eum nole- bant et illi non dicuntur ignorantes, bant et illi non dicuntur ignorantes, nec excusantur. Jerem. 1x, 6: In dolo nec excusantur. Jerem. 1x, 6: In dolo renuerunt scire me, dicit Dominus. Osee, renuerunt scire me, dicit Dominus. Osee, IV, 6 Quia tu scientiam repulisti, re- IV, 6 Quia tu scientiam repulisti, re- pellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. pellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. Pro illis ergo non orat. I Joan. v, 16: Pro illis ergo non orat. I Joan. v, 16: Est peccatum ad mortem : non pro illo Est peccatum ad mortem : non pro illo dico ut roget quis. Dicit igitur hic quæ- dico ut roget quis. Dicit igitur hic quæ- dam Glossa, quod pro talibus non orat. dam Glossa, quod pro talibus non orat. Et hoc verum est quantum est de cir- Et hoc verum est quantum est de cir- cumstantia litteræ quæ dicit: Non enim cumstantia litteræ quæ dicit: Non enim sciunt quid faciunt. Tamen pro certo sciunt quid faciunt. Tamen pro certo pro omnibus orat, ut non pereant : pro omnibus orat, ut non pereant : quamvis propter abominationem circum- quamvis propter abominationem circum- stantiarum peccati, propter homines stantiarum peccati, propter homines scienter Filium Dei crucifigentes non scienter Filium Dei crucifigentes non dicatur orare. Hoc est igitur quod dici- dicatur orare. Hoc est igitur quod dici- tur, ad Roman. v, 8 et 9: Commendat tur, ad Roman. v, 8 et 9: Commendat autem charitatem suam Deus in nobis, autem charitatem suam Deus in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus, quoniam cum adhuc peccatores essemus,

1 Genes. XXXVII, 23. 1 Genes. XXXVII, 23.

2 Cf. Isa. xx, 2. 2 Cf. Isa. xx, 2.

secundum tempus Christus. pro nobis secundum tempus Christus. pro nobis

mortuus est. mortuus est.

« Dividentes vero vestimenta ejus, « Dividentes vero vestimenta ejus, miserunt sortes. » miserunt sortes. »

Hic incipit secundum hujus partis, in Hic incipit secundum hujus partis, in quo tangitur de veritatis exspoliatione, quo tangitur de veritatis exspoliatione, ut nuda et non velata, sicut de cœlo ut nuda et non velata, sicut de cœlo venit nobis exhiberetur. Et in signum venit nobis exhiberetur. Et in signum hujus, altaria deteguntur tempore Pas- hujus, altaria deteguntur tempore Pas- sionis. sionis.

Dicit autem duo: qualiter scilicet Dicit autem duo: qualiter scilicet vestimenta divisibilia diviserunt, et qua- vestimenta divisibilia diviserunt, et qua- liter super indivisibilem tunicam sortem liter super indivisibilem tunicam sortem miserunt. miserunt.

Dicit igitur «Dividentes vero, » sci- Dicit igitur «Dividentes vero, » sci- licet vestimenta. Ex Joanne, xix, 23 et licet vestimenta. Ex Joanne, xix, 23 et 24, colligitur, quod quatuor existentibus 24, colligitur, quod quatuor existentibus militibus qui Dominum crucifixerunt, militibus qui Dominum crucifixerunt, unusquisque accepit unam vestem. Dicit unusquisque accepit unam vestem. Dicit enim sic: Milites ergo cum crucifixissent enim sic: Milites ergo cum crucifixissent eum, acceperunt vestimenta ejus, et fe- eum, acceperunt vestimenta ejus, et fe- cerunt quatuor partes, unicuique militi cerunt quatuor partes, unicuique militi partem, et tunicam. Erat autem tunica partem, et tunicam. Erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta per totum. inconsutilis, desuper contexta per totum. Dixerunt ergo ad invicem : Non scinda- Dixerunt ergo ad invicem : Non scinda- mus eam, sed sortiamur de illa cujus mus eam, sed sortiamur de illa cujus sit. sit.

Et hoc est quod dicit, quod « dividen- Et hoc est quod dicit, quod « dividen- tes » scilicet vestimenta in quatuor partes, tes » scilicet vestimenta in quatuor partes, super «< vestimenta ejus, » propter tuni- super «< vestimenta ejus, » propter tuni- cam inconsutilem, « miserunt sortes, » cam inconsutilem, « miserunt sortes, » quis quid tolleret. Tunica autem incon- quis quid tolleret. Tunica autem incon- sutilis facta fuit per totum de opere illo, sutilis facta fuit per totum de opere illo, quo fiunt birreta, et quædam chirothe- quo fiunt birreta, et quædam chirothe- cæ. Et dicitur quod Beata Virgo tunicam cæ. Et dicitur quod Beata Virgo tunicam illam fecerit. illam fecerit.

Sic fratres Joseph nudaverunt eum tu- Sic fratres Joseph nudaverunt eum tu- nica talari et polymita', in signum hu- nica talari et polymita', in signum hu- jus exspoliationis. Sic Isaias tribus die- jus exspoliationis. Sic Isaias tribus die- bus ambulavit nudus, et discalceatus 2. bus ambulavit nudus, et discalceatus 2. Sic David discoopertus est, quasi si nu- Sic David discoopertus est, quasi si nu- detur unus de scurris 3. Et ideo Michol, detur unus de scurris 3. Et ideo Michol, quæ aqua ex omnibus interpretatur, et quæ aqua ex omnibus interpretatur, et significat concupiscentiis deditos, quæ significat concupiscentiis deditos, quæ

3 Cf. II Regum, vi, 20 et seq. 3 Cf. II Regum, vi, 20 et seq.

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-34, 35. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-34, 35.

leves sunt super faciem aquæ', illi, in- leves sunt super faciem aquæ', illi, in- quam, despiciunt eum. Quibus ipse re- quam, despiciunt eum. Quibus ipse re- spondet: Et ludam, et vilior fiam plus spondet: Et ludam, et vilior fiam plus quam factus sum: et ero humilis in ocu- quam factus sum: et ero humilis in ocu- lis meis, scilicet ante Dominum. In cruce lis meis, scilicet ante Dominum. In cruce enim denudatus, ludis blasphemantium enim denudatus, ludis blasphemantium est expositus. Sic in spiritu loquitur ad est expositus. Sic in spiritu loquitur ad sponsam, Cantic. v, 3 Exspoliavi me sponsam, Cantic. v, 3 Exspoliavi me tunica mea quomodo induar illa? Ecce tunica mea quomodo induar illa? Ecce Job dolens, sedens in sterquilinio sputo- Job dolens, sedens in sterquilinio sputo- rum et opprobriorum, patienter requie- rum et opprobriorum, patienter requie- scens, pompatice ingredientes domum Is- scens, pompatice ingredientes domum Is- rael inclamat, dicens: Nudus egressus rael inclamat, dicens: Nudus egressus sum de utero matris meæ, et nudus re- sum de utero matris meæ, et nudus re- vertar illuc 2. Ecce quod dicit idem Job, vertar illuc 2. Ecce quod dicit idem Job, XXIV, 7 Nudos dimittunt homines, in- XXIV, 7 Nudos dimittunt homines, in- dumenta tollentes, quibus non est operi- dumenta tollentes, quibus non est operi- mentum in frigore. Ubi est, o milites, mentum in frigore. Ubi est, o milites, diaboli satellites, quod vos docuit Joan- diaboli satellites, quod vos docuit Joan- nes Baptista Neminem concutiatis, ne- nes Baptista Neminem concutiatis, ne- que calumniam faciatis, et contenti estote que calumniam faciatis, et contenti estote stipendiis vestris ³ ? Ecce nunc crudeliter stipendiis vestris ³ ? Ecce nunc crudeliter Dominum gloriæ denudastis, et derisioni Dominum gloriæ denudastis, et derisioni nudum exposuistis. Dicunt enim Patres nudum exposuistis. Dicunt enim Patres quod totum nudum dimiserunt : sed quod totum nudum dimiserunt : sed pannum, qui pingitur circa lumbos ejus, pannum, qui pingitur circa lumbos ejus, Beata Virgo mater de suo capite sump- Beata Virgo mater de suo capite sump- tum sibi circumligavit. Psal. xxı, 19 : Di- tum sibi circumligavit. Psal. xxı, 19 : Di- viserunt sibi vestimenta mea, et super ve- viserunt sibi vestimenta mea, et super ve- stem meam miserunt sortem. Ita enim abo- stem meam miserunt sortem. Ita enim abo- minabatur ea quæ de mundo sunt, quod minabatur ea quæ de mundo sunt, quod nihil omnium eorum quæ de mundo sunt, nihil omnium eorum quæ de mundo sunt, secum retinere voluit. Quia enim saucia- secum retinere voluit. Quia enim saucia- tus Adam incidens in latrones despoliatus tus Adam incidens in latrones despoliatus est, vestimentum amittens immortalita- est, vestimentum amittens immortalita- tis, et vulneratus *, ideo etiam secundus tis, et vulneratus *, ideo etiam secundus Adam spoliari elegit, sicut et vulnerari: Adam spoliari elegit, sicut et vulnerari: ut sua spoliatione illum vestiret, sicut ut sua spoliatione illum vestiret, sicut et vulneribus suis curavit vulnera illius. et vulneribus suis curavit vulnera illius. Et ideo clamat jam Pater de cœlo, Luc. Et ideo clamat jam Pater de cœlo, Luc. xv, 22 Cito proferte stolam primam, xv, 22 Cito proferte stolam primam, scilicet pristinæ gloriæ decorem haben- scilicet pristinæ gloriæ decorem haben- tem, et induite illum. Statim enim stola tem, et induite illum. Statim enim stola gloriæ erit induendus. gloriæ erit induendus.

1 Job, xxiv, 18. 1 Job, xxiv, 18.

2 Ibid., 1, 21. 2 Ibid., 1, 21.

727 727

« Et stabat populus spectans, et de- « Et stabat populus spectans, et de- ridebant eum principes cum eis, di- ridebant eum principes cum eis, di- centes: Alios salvos fecit: se salvum centes: Alios salvos fecit: se salvum faciat, si hic est Christus Dei electus. » faciat, si hic est Christus Dei electus. »

Hoc est tertium istius partis. Hoc est tertium istius partis.

Et tanguntur hic quatuor: exspecta- Et tanguntur hic quatuor: exspecta- tio mortis a populo, derisio principum, tio mortis a populo, derisio principum, exprobratio et illusio militum, et amari- exprobratio et illusio militum, et amari- catio. catio.

Dicit igitur « Et stabat » minaciter Dicit igitur « Et stabat » minaciter « populus » malus, « spectans, » et exspe- « populus » malus, « spectans, » et exspe- ctans cum desiderio mortem ejus. Job, ctans cum desiderio mortem ejus. Job, xvi, 15: Irruit in me quasi gigas. Fren- xvi, 15: Irruit in me quasi gigas. Fren- dens enim et fremens stetit contra eum dens enim et fremens stetit contra eum populus. Psal. 11, 1: Quare fremuerunt populus. Psal. 11, 1: Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? gentes, et populi meditati sunt inania? Job, xvi, 10 Collegit furorem suum in Job, xvi, 10 Collegit furorem suum in me, et comminans mihi infremuit contra me, et comminans mihi infremuit contra me dentibus suis. Sic ergo populus mor- me dentibus suis. Sic ergo populus mor- tem ejus sitiens, stabat spectans: sicut tem ejus sitiens, stabat spectans: sicut de damnatis per justitiam publicam non de damnatis per justitiam publicam non receditur nisi prius mortui videantur. receditur nisi prius mortui videantur.

: :

« Et deridebant eum principes » sa- « Et deridebant eum principes » sa- cerdotum, qui omnium malorum erant cerdotum, qui omnium malorum erant incentores, « cum eis, » hoc est, cum po- incentores, « cum eis, » hoc est, cum po- pulis. Psal. xx1, 8: Omnes videntes me pulis. Psal. xx1, 8: Omnes videntes me deriserunt me, deriserunt me, locuti sunt labiis, et mo- locuti sunt labiis, et mo- verunt caput. Matth. xxv, 39 : Præter- verunt caput. Matth. xxv, 39 : Præter- euntes autem blasphemabant eum mo- euntes autem blasphemabant eum mo- ventes capita sua. Job, x11, 5: Deridetur ventes capita sua. Job, x11, 5: Deridetur justi simplicitas : lampas contempta justi simplicitas : lampas contempta apud cogitationes divitum, parata ad apud cogitationes divitum, parata ad tempus statutum. Proverb. xix, 28: tempus statutum. Proverb. xix, 28: Testis iniquus deridet judicium, et os Testis iniquus deridet judicium, et os impiorum devorat iniquitatem. Jerem. impiorum devorat iniquitatem. Jerem. xx, 7 Factus sum in derisum tota die : xx, 7 Factus sum in derisum tota die : omnes subsannant me. Thren. III, 14: omnes subsannant me. Thren. III, 14: Factus sum in derisum omni populo meo, Factus sum in derisum omni populo meo, canticum eorum tota die. canticum eorum tota die.

: :

« Dicentes, » deridendo: « Dicentes, » deridendo:

« Alios salvos fecit. » « Alios salvos fecit. »

Hoc solum vere et non bene dicunt: Hoc solum vere et non bene dicunt:

3 Luc. III, 14. 3 Luc. III, 14.

4 Cf. Luc. x, 30. 4 Cf. Luc. x, 30.

35 35

728 728

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia deridendo dicunt. Act. x, 38 : Per- quia deridendo dicunt. Act. x, 38 : Per- transiit benefaciendo, et sanando_omnes transiit benefaciendo, et sanando_omnes oppressos a diabolo, quoniam Deus erat oppressos a diabolo, quoniam Deus erat cum illo. Matth. 1, 21 Ipse salvum fa- cum illo. Matth. 1, 21 Ipse salvum fa- ciet populum suum a peccatis eorum. ciet populum suum a peccatis eorum.

« Se salvum faciat. » « Se salvum faciat. »

Hoc pessime dicunt: quia seipsum non Hoc pessime dicunt: quia seipsum non salvando, nos omnes salvat. Isa. LUI, 5: salvando, nos omnes salvat. Isa. LUI, 5: Cujus livore sanati sumus. Exponendo Cujus livore sanati sumus. Exponendo enim seipsum passionibus, omnes nos enim seipsum passionibus, omnes nos salvavit a peccatis. Ad Hebr. ix, 22 : salvavit a peccatis. Ad Hebr. ix, 22 : Sine sanguinis effusione non fit remissio. Sine sanguinis effusione non fit remissio. Obliti sunt isti procaces, quod patres Obliti sunt isti procaces, quod patres eorum non nisi per sanguinem agni li- eorum non nisi per sanguinem agni li- berati sunt ab exterminatore'. Dicunt berati sunt ab exterminatore'. Dicunt tamen illud, ac si illud intendant quod tamen illud, ac si illud intendant quod ipse, Luc. iv, 23, dixit: Medice, cura ipse, Luc. iv, 23, dixit: Medice, cura teipsum. Quanta audivimus facta in teipsum. Quanta audivimus facta in Capharnaum, fac et hic in patria tua. Capharnaum, fac et hic in patria tua.

« Si hic est Christus Dei electus, » « Si hic est Christus Dei electus, »

Sicut jactando dixit. Et hoc penitus Sicut jactando dixit. Et hoc penitus dicunt inconvenienter: quia ipsi non dicunt inconvenienter: quia ipsi non credunt Christum Deum esse, et ideo credunt Christum Deum esse, et ideo miracula non posse facere: tamen deri- miracula non posse facere: tamen deri- dendo in hoc dicunt verum, quia ipse dendo in hoc dicunt verum, quia ipse est Christus unctus oleo lætitiæ deitatis, est Christus unctus oleo lætitiæ deitatis, delibutus unctione Spiritus in assump- delibutus unctione Spiritus in assump- tione humanitatis. Isa. LXI, 1: Spiritus tione humanitatis. Isa. LXI, 1: Spiritus Domini super me, eo quod unxerit Do- Domini super me, eo quod unxerit Do- minus me. Psal. XLIV, 8: Unxit te Deus, minus me. Psal. XLIV, 8: Unxit te Deus, Deus tuus, oleo lætitiæ præ consortibus Deus tuus, oleo lætitiæ præ consortibus tuis. tuis.

« Dei electus, » quem sic elegit, quod « Dei electus, » quem sic elegit, quod nullum eligit nisi in ipso. Ad Ephes. 1, nullum eligit nisi in ipso. Ad Ephes. 1, 4 Elegit nos in ipso ante mundi consti- 4 Elegit nos in ipso ante mundi consti- tutionem, ut essemus sancti. Cantic. v, tutionem, ut essemus sancti. Cantic. v, 10 Dilectus meus candidus et rubicun- 10 Dilectus meus candidus et rubicun- dus, electus ex millibus. Matth. XXVII, dus, electus ex millibus. Matth. XXVII, 43, dicunt Dixit enim : Quia Filius Dei 43, dicunt Dixit enim : Quia Filius Dei sum. Sapient. 11, 18 et 19: Si est verus sum. Sapient. 11, 18 et 19: Si est verus Filius Dei, suscipiet illum, et liberabit Filius Dei, suscipiet illum, et liberabit de manibus contrariorum. Contumelia de manibus contrariorum. Contumelia

Cf. Exod. x11, 13. Cf. Exod. x11, 13.

: :

et tormento interrogemus eum erit enim et tormento interrogemus eum erit enim ei respectus ex sermonibus illius. ei respectus ex sermonibus illius.

« Illudebant autem ei et milites ac- « Illudebant autem ei et milites ac- cedentes, et acetum offerentes ei, cedentes, et acetum offerentes ei,

Et dicentes: Si tu es rex Judæorum, Et dicentes: Si tu es rex Judæorum, salvum te fac. » salvum te fac. »

unum unum

Tertium est. Et tangit duo: Tertium est. Et tangit duo: quidem de illusione, et aliud de amari- quidem de illusione, et aliud de amari- catione. catione.

Dicit igitur « Illudebant autem ei et Dicit igitur « Illudebant autem ei et milites. » Isa. xxvIII, 14: Audite verbum milites. » Isa. xxvIII, 14: Audite verbum Domini, viri illusores, qui dominamini Domini, viri illusores, qui dominamini super populum meum qui est in Jerusa- super populum meum qui est in Jerusa- lem. Osee, vII, 5 et 6: Extendit manum lem. Osee, vII, 5 et 6: Extendit manum suam cum illusoribus: quia applicuit suam cum illusoribus: quia applicuit quasi clibanum cor suum. quasi clibanum cor suum.

Per istam triplicem illusionem populi, Per istam triplicem illusionem populi, et sacerdotum, et militum, triplex fit ado- et sacerdotum, et militum, triplex fit ado- ratio Crucifixi in Parasceve. Vel, quia ratio Crucifixi in Parasceve. Vel, quia illusus fuit coram Pontificibus et coram illusus fuit coram Pontificibus et coram Herode, et coram Pilato sicut patet ex Herode, et coram Pilato sicut patet ex præhabitis. Et quia quarta vice hic illu- præhabitis. Et quia quarta vice hic illu- sus ab omnibus in cruce, populo scilicet, sus ab omnibus in cruce, populo scilicet, principibus, et militibus: ideo post tri- principibus, et militibus: ideo post tri- plicem adorationem, cum crux exhibctur plicem adorationem, cum crux exhibctur omnibus, omnes de contra stantes ado- omnibus, omnes de contra stantes ado- rant in recompensationem illusionum, rant in recompensationem illusionum, quas pro nobis sustinuit. quas pro nobis sustinuit.

« Accedentes. » Fellito corde sibi ap- « Accedentes. » Fellito corde sibi ap- propinquantes. Psal. LXXXVII, 4 : Reple- propinquantes. Psal. LXXXVII, 4 : Reple- ta est malis anima mea, et vita mea in- ta est malis anima mea, et vita mea in- ferno appropinquavit. Tam amari enim ferno appropinquavit. Tam amari enim de se dicere poterant, quod inferno janı de se dicere poterant, quod inferno janı appropinquabant. Act. vIII, 23: In felle appropinquabant. Act. vIII, 23: In felle amaritudinis et obligatione iniquitatis amaritudinis et obligatione iniquitatis video te esse. video te esse.

« Et acetum offerentes, » « Et acetum offerentes, »

In spongia circumposita hyssopo, sic- In spongia circumposita hyssopo, sic- ut dicitur, Joan. xix, 29. Marc. xv, 23, ut dicitur, Joan. xix, 29. Marc. xv, 23, dicitur, quod dederunt ei vinum myrrha- dicitur, quod dederunt ei vinum myrrha- tum. Matth. xxvi, 34, dicitur, quod de- tum. Matth. xxvi, 34, dicitur, quod de-

30 30

3 3

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-36, 37, 38. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-36, 37, 38.

derunt ei vinum felle mixtum. Et potest derunt ei vinum felle mixtum. Et potest esse quod mixtura fuit ex vino acetoso esse quod mixtura fuit ex vino acetoso et felle et absynthio et myrrha et inten- et felle et absynthio et myrrha et inten- tio eorum fuit ut intus exasperaretur, tio eorum fuit ut intus exasperaretur, sicut exterius in amaritudine fuit. sicut exterius in amaritudine fuit.

: :

Dicunt autem quidam, quod bis pota- Dicunt autem quidam, quod bis pota- tus fuit ante crucem cum ex ductu las- tus fuit ante crucem cum ex ductu las- satus fuit, et tunc acetum dederunt : et satus fuit, et tunc acetum dederunt : et secundo in cruce, quoniam tunc clama- secundo in cruce, quoniam tunc clama- vit et potans cum voluit exasperare sibi vit et potans cum voluit exasperare sibi guttur, ne clamare posset: et ideo socius guttur, ne clamare posset: et ideo socius dixit: Sine videamus an veniat Elias li- dixit: Sine videamus an veniat Elias li- berans eum. Quasi dicat: Non exaspe- berans eum. Quasi dicat: Non exaspe- res guttur, ut inclamare possit Eliam. res guttur, ut inclamare possit Eliam. Quod autem quidam dicunt quod potatus Quod autem quidam dicunt quod potatus sit ut citius moreretur, falsum est: quia sit ut citius moreretur, falsum est: quia talia prolongant vitam, et non abbreviant talia prolongant vitam, et non abbreviant in eo qui non de febre moritur. in eo qui non de febre moritur.

Istam autem amaritudinem Dominus Istam autem amaritudinem Dominus subiit propter gustum vetitum. Sicut subiit propter gustum vetitum. Sicut enim terrenus Adam gustu cecidit, ita enim terrenus Adam gustu cecidit, ita coelestis Adam gustu eum relevavit. coelestis Adam gustu eum relevavit. Thren. III, 19: Recordare paupertatis, et Thren. III, 19: Recordare paupertatis, et transgressionis meæ, absynthii, et fellis. transgressionis meæ, absynthii, et fellis. Jerem. 11, Jerem. 11, 21 Quomodo conversa es mi- 21 Quomodo conversa es mi- hi in pravum vinea aliena ? Dicit etiam hi in pravum vinea aliena ? Dicit etiam Joannes, xix, 28, Dominum dixisse: Si- Joannes, xix, 28, Dominum dixisse: Si- tio: quia tunc sitivit salutem nostram. tio: quia tunc sitivit salutem nostram. Cui amaritudinem propinat, qui felleos Cui amaritudinem propinat, qui felleos mores iræ et invidiæ et inimicitiarum re- mores iræ et invidiæ et inimicitiarum re- servat. Deuter. XXXII, 32 et 33: Uva eo- servat. Deuter. XXXII, 32 et 33: Uva eo- rum uva fellis, et botri amarissimi. Fel rum uva fellis, et botri amarissimi. Fel draconum vinum corum, et venenum draconum vinum corum, et venenum aspidum insanabile. Et ideo, cum gustas- aspidum insanabile. Et ideo, cum gustas- set noluit bibere². set noluit bibere².

729 729

« Erat autem et superscriptio scripta « Erat autem et superscriptio scripta super eum litteris græcis, et latinis, et super eum litteris græcis, et latinis, et hebraicis Hic est rex Judæorum. » hebraicis Hic est rex Judæorum. »

Attende quod figura crucis de quatuor Attende quod figura crucis de quatuor lignis, vel forte de pluribus meo judicio lignis, vel forte de pluribus meo judicio erat composita. Pes enim magnus (et ut erat composita. Pes enim magnus (et ut quidam dicunt de sex trabibus) composi- quidam dicunt de sex trabibus) composi- tus erat de cedro. Sex autem trabes di- tus erat de cedro. Sex autem trabes di- cunt in pede fuisse, quorum quatuor cunt in pede fuisse, quorum quatuor quadratum quoddam super terram jacens quadratum quoddam super terram jacens describebant, ut fortiter et immobilis sta- describebant, ut fortiter et immobilis sta- ret crux. Duo autem per modnm crucis ret crux. Duo autem per modnm crucis ad rectos angulos, se in ipso quadrato ad rectos angulos, se in ipso quadrato intersecabant, et usque ad latera quadrati intersecabant, et usque ad latera quadrati porrigebantur, et quasi quadratum ne porrigebantur, et quasi quadratum ne dissolveretur continebant: in quarum dissolveretur continebant: in quarum duarum trabium medio ubi se interseca- duarum trabium medio ubi se interseca- bant, erat foramen magnum cui stipes bant, erat foramen magnum cui stipes crucis infigebatur, qui stipes magnus crucis infigebatur, qui stipes magnus fuit et altus. Et dicitur fuisse de cypresso. fuit et altus. Et dicitur fuisse de cypresso. Lignum autem transversale ad quod Lignum autem transversale ad quod brachia fuerunt extensa et manus con- brachia fuerunt extensa et manus con- clavatæ, fuit de palma, et fortiter in su- clavatæ, fuit de palma, et fortiter in su- periori summitate stipiti superſixum cla- periori summitate stipiti superſixum cla- vis validis, ut non moveretur. Et sic crux vis validis, ut non moveretur. Et sic crux fuit ad modum litteræ quæ thau vocatur fuit ad modum litteræ quæ thau vocatur hebraice. Ezechiel. 1x, 4: Signa thau su- hebraice. Ezechiel. 1x, 4: Signa thau su- per frontes virorum gementium et dolen- per frontes virorum gementium et dolen- tium. In hac cruce sic disposita nihil tium. In hac cruce sic disposita nihil erectum fuit superius : et verificatur erectum fuit superius : et verificatur quod dixit Matthæus, VIII, 20: Filius quod dixit Matthæus, VIII, 20: Filius hominis non habet ubi caput reclinet. hominis non habet ubi caput reclinet. Pilatus autem superius affigi fecit tabu- Pilatus autem superius affigi fecit tabu-

Cum amaritudine autem oblata irro- lam, in qua titulum scripsit, quæ fuit de Cum amaritudine autem oblata irro- lam, in qua titulum scripsit, quæ fuit de gant irrisionem, gant irrisionem,

<< Dicentes: Si tu es rex Judæorum, »> << Dicentes: Si tu es rex Judæorum, »>

Sicut tu dicis, « salvum te fac. » Sed Sicut tu dicis, « salvum te fac. » Sed ad hoc respondet, Joan. XVIII, 36: Si ex ad hoc respondet, Joan. XVIII, 36: Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent ut non traderer mei utique decertarent ut non traderer Judæis quia milites de regno terreno Judæis quia milites de regno terreno intelligebant sicut ignari legis. intelligebant sicut ignari legis.

1 Matth. XXVII, 1 Matth. XXVII,

49. 49.

ligno olive. Et dicunt quidam, quod aliud ligno olive. Et dicunt quidam, quod aliud lignum stipiti infixit, quod in altum por- lignum stipiti infixit, quod in altum por- rigebatur et huic ligno tabulam affixit. rigebatur et huic ligno tabulam affixit. Et sic dicitur probabilius. Et sic ex quin- Et sic dicitur probabilius. Et sic ex quin- que lignis composita est crux, stipite, que lignis composita est crux, stipite, brachiali ligno, et ligno quod supra sti- brachiali ligno, et ligno quod supra sti- pitem ultra caput est erectum, in quo pitem ultra caput est erectum, in quo superius transversaliter tabula est affixa superius transversaliter tabula est affixa in pede. Pes autem ex sex trabibus est in pede. Pes autem ex sex trabibus est compositus, sicut diximus. Et sic sunt in compositus, sicut diximus. Et sic sunt in universo decem ligna crucis. Et multi universo decem ligna crucis. Et multi

2 Ibidem, xxvII, 34. 2 Ibidem, xxvII, 34.

38 38

730 730

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

clavi in diversis locis sunt infixi. Dicunt clavi in diversis locis sunt infixi. Dicunt autem quidam quod omnia hæc ligna a autem quidam quod omnia hæc ligna a Salomone a monte Libano sunt adducta, Salomone a monte Libano sunt adducta, et superfuerunt in templo et ita juxta et superfuerunt in templo et ita juxta probaticam piscinam remanserunt jacen- probaticam piscinam remanserunt jacen- tia. Sed hoc non est authenticum. Sic tia. Sed hoc non est authenticum. Sic igitur patet qualiter tabula est affixa, in igitur patet qualiter tabula est affixa, in qua fuit crucis titulus. Habacuc, 11, 2: qua fuit crucis titulus. Habacuc, 11, 2: Scribe visum, et explana eum super ta- Scribe visum, et explana eum super ta- bulas, ut percurrat qui legerit eum. Istam bulas, ut percurrat qui legerit eum. Istam crucis dispositionem videtur describere crucis dispositionem videtur describere Apostolus, ad Ephes. ш, 18 Ut possi- Apostolus, ad Ephes. ш, 18 Ut possi- tis comprehendere cum omnibus sanctis tis comprehendere cum omnibus sanctis quæ sit latitudo, et longitudo, et sublimi- quæ sit latitudo, et longitudo, et sublimi- tas, et profundum. Sublimitas enim si- tas, et profundum. Sublimitas enim si- gnificavit, quod omnia Patri acquisita gnificavit, quod omnia Patri acquisita attribuit. Profundum autem, quod usque attribuit. Profundum autem, quod usque ad inferos redemptionis suæ gratiam de- ad inferos redemptionis suæ gratiam de- rivavit. Latitudo autem est extensio cha- rivavit. Latitudo autem est extensio cha- ritatis, etiam ad inimicum. Longitudo ritatis, etiam ad inimicum. Longitudo autem est duratio hujus gratiæ in æter- autem est duratio hujus gratiæ in æter- num. Hoc est igitur quod dicit. num. Hoc est igitur quod dicit.

« Erat autem et superscriptio, etc. » « Erat autem et superscriptio, etc. »

Scilicet superscriptio tituli. Hierony- Scilicet superscriptio tituli. Hierony- mus autem distinguit triplicem titulum, mus autem distinguit triplicem titulum, memorialem, præconialem, triumphalem. memorialem, præconialem, triumphalem. Et iste titulus omnes babet rationes titu- Et iste titulus omnes babet rationes titu- lorum. Memorialis enim est ad memo- lorum. Memorialis enim est ad memo- riam rei æternam. Et talis est iste: quia riam rei æternam. Et talis est iste: quia in memoria æterna erit justus, sićut di- in memoria æterna erit justus, sićut di- 'cit Psalmus cx1, 7: ab auditione mala 'cit Psalmus cx1, 7: ab auditione mala non timebit. Præconialis autem est, quia non timebit. Præconialis autem est, quia est in titulo isto præconium summæ lau- est in titulo isto præconium summæ lau- dis: quia nihil nisi laudabile in titulo dis: quia nihil nisi laudabile in titulo isto continetur. Jesus enim salvator, Na- isto continetur. Jesus enim salvator, Na- zarenus floridus virtutum honestate, zarenus floridus virtutum honestate, Rex a regimine justitiæ, Judæorum con- Rex a regimine justitiæ, Judæorum con- fitentium recta interpretatione dicitur. fitentium recta interpretatione dicitur. Quod nihil est nisi laudabile. Psal. CXII, Quod nihil est nisi laudabile. Psal. CXII, 3: A solis ortu usque ad occasum lau- 3: A solis ortu usque ad occasum lau- dabile nomen Domini. Triumphalis au- dabile nomen Domini. Triumphalis au- tem est iste titulus, quia triumphum tem est iste titulus, quia triumphum continet perfectum. Joan. xvi, 33: Con- continet perfectum. Joan. xvi, 33: Con- fidite, ego vici mundum. fidite, ego vici mundum.

cis, et latinis, et hebraicis. » Græcis qui- cis, et latinis, et hebraicis. » Græcis qui- dem, propter summum philosophiæ et dem, propter summum philosophiæ et sapientiæ quod fuit apud illos: Latinis sapientiæ quod fuit apud illos: Latinis autem propter summum potestatis : et autem propter summum potestatis : et Hebraicis propter summum cultus divini. Hebraicis propter summum cultus divini. Dicitur autem titulus a græco quod Dicitur autem titulus a græco quod est radius, et significat gratiam Christi est radius, et significat gratiam Christi toto orbe terrarum per istas tres linguas toto orbe terrarum per istas tres linguas esse diffundendam. esse diffundendam.

<< Hic est >> << Hic est >>

Jesus Jesus

<< Rex Judæorum. » << Rex Judæorum. »

Hæc fuit una accusationum, in qua Hæc fuit una accusationum, in qua majorem vim faciebant: quia per hanc majorem vim faciebant: quia per hanc Cæsari contradicere videbatur. Unde Cæsari contradicere videbatur. Unde etiam, Joan. xix, 21, dixerunt: Noli etiam, Joan. xix, 21, dixerunt: Noli scribere: Rex Judæorum, sed quia ipse scribere: Rex Judæorum, sed quia ipse dixit Rex sum Judæorum. Timebant dixit Rex sum Judæorum. Timebant enim accusabiles fieri coram Cæsare, si enim accusabiles fieri coram Cæsare, si simpliciter scriberetur: Rex Judæorum. simpliciter scriberetur: Rex Judæorum. Isa. xix, 19 Erit altare Domini in me- Isa. xix, 19 Erit altare Domini in me- dio terræ Ægypti, et titulus Domini dio terræ Ægypti, et titulus Domini juxta terminum ejus. Altare super quod juxta terminum ejus. Altare super quod oblatus est Dominus est crux. Medium oblatus est Dominus est crux. Medium autem terræ dicitur Jerusalem, quæ me- autem terræ dicitur Jerusalem, quæ me- dium est nostræ habitabilis: quæ qui- dium est nostræ habitabilis: quæ qui- dem spiritualiter est Ægyptus propter dem spiritualiter est Ægyptus propter malos habitatores: sicut dicitur, Apocal. malos habitatores: sicut dicitur, Apocal. XI, 8. Titulus autem inscriptio Pilati est XI, 8. Titulus autem inscriptio Pilati est juxta terminum crucis. Tribus autem lin- juxta terminum crucis. Tribus autem lin- guis scriptum est: quia, Deuter. xix, 15, guis scriptum est: quia, Deuter. xix, 15, dicitur, quod in ore duorum aut trium dicitur, quod in ore duorum aut trium testium stabit omne verbum. testium stabit omne verbum.

« Unus autem de his, qui pende- « Unus autem de his, qui pende- bant, latronibus, blasphemabat eum, bant, latronibus, blasphemabat eum, dicens: Si tu es Christus, salvum fac dicens: Si tu es Christus, salvum fac temetipsum, et nos. temetipsum, et nos.

Respondens autem alter, increpabat Respondens autem alter, increpabat eum, dicens: Neque tu times Deum, eum, dicens: Neque tu times Deum,

« Superscriptio autem fuit litteris græ- quod in eadem damnatione es? « Superscriptio autem fuit litteris græ- quod in eadem damnatione es?

1 Vel melias a τίτλος. 1 Vel melias a τίτλος.

39 39

40 40

41 41

12 12

43 43

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-39, 40, 41, 42, 43. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-39, 40, 41, 42, 43.

Et nos quidem juste, nam digna Et nos quidem juste, nam digna factis recipimus: hic vero nihil mali factis recipimus: hic vero nihil mali gessit. gessit.

Et dicebat ad Jesum: Domine, me- Et dicebat ad Jesum: Domine, me- mento mei, cum veneris in regnum mento mei, cum veneris in regnum tuum. tuum.

Et dixit illi Jesus: Amen dico tibi, Et dixit illi Jesus: Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. » hodie mecum eris in paradiso. »

Hic ultimo ponitur pars illa, quæ est Hic ultimo ponitur pars illa, quæ est de exprobratione latronum. de exprobratione latronum.

Dicuntur autem hic tria: sinistri la- Dicuntur autem hic tria: sinistri la- tronis exprobratio, dextri ad sinistrum tronis exprobratio, dextri ad sinistrum increpatio, et devotio quam habuit ad increpatio, et devotio quam habuit ad Dominum. Dominum.

De primo quidem dicit sic: « Unus au- De primo quidem dicit sic: « Unus au- tem de his, qui pendebant, latronibus. » tem de his, qui pendebant, latronibus. » Qui a sinistris pendebat, et ad sinistram Qui a sinistris pendebat, et ad sinistram pertinebat, « blasphemabat eum. » Matth. pertinebat, « blasphemabat eum. » Matth. XII, 31 Spiritus blasphemia non remitte- XII, 31 Spiritus blasphemia non remitte- tur... neque in hoc sæculo, neque in fu- tur... neque in hoc sæculo, neque in fu- turo. Blasphemia est impositio falsi crimi- turo. Blasphemia est impositio falsi crimi- nis in Deum. Psal. LXVIII, 10: Opprobria nis in Deum. Psal. LXVIII, 10: Opprobria exprobrantium tibi ceciderunt super me. exprobrantium tibi ceciderunt super me. Jerem. xv, 10: Omnes maledicunt mihi. Jerem. xv, 10: Omnes maledicunt mihi. Jerem. xx, 7: Omnes subsannant me. Jerem. xx, 7: Omnes subsannant me. « Dicens, »> improperando : « Si tu es « Dicens, »> improperando : « Si tu es Christus, » habens divinam potentiam, Christus, » habens divinam potentiam, « salvum fac » principaliter « temet- « salvum fac » principaliter « temet- ipsum, et nos » postea. Eccli. XIV, 5: Qui ipsum, et nos » postea. Eccli. XIV, 5: Qui sibi nequam est, cui alii bonus erit? Ordi- sibi nequam est, cui alii bonus erit? Ordi- nata enim charitas est ut incipiat a semet- nata enim charitas est ut incipiat a semet- ipso et ideo salva te primum, et postea ipso et ideo salva te primum, et postea

nos. nos.

« Respondens autem alter, » « Respondens autem alter, »

Scilicet latro jam ad pœnitentiam con- Scilicet latro jam ad pœnitentiam con- versus. Quia, sicut dicit. Matthæus, XXVII, versus. Quia, sicut dicit. Matthæus, XXVII, 44, et Marcus, xv, 32, primo ambo blas- 44, et Marcus, xv, 32, primo ambo blas- phemabant sed unus ad cor rediens, phemabant sed unus ad cor rediens, veniam petivit, et socium increpavit. veniam petivit, et socium increpavit.

« Increpabat eum, dicens » II ad Ti- « Increpabat eum, dicens » II ad Ti- moth. iv, 2: Argue, obsecra, increpa in moth. iv, 2: Argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina. omni patientia et doctrina.

« «

Neque tu times Deum. »> Neque tu times Deum. »>

731 731

Quasi dicat: Qui timere Deum deberes, Quasi dicat: Qui timere Deum deberes, eo quod in januis es mortis et judicii di- eo quod in januis es mortis et judicii di- vini. Psal. XII, 3: Contritio et infelicitas vini. Psal. XII, 3: Contritio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cogno- in viis eorum, et viam pacis non cogno- verunt non est timor Dei ante oculos verunt non est timor Dei ante oculos

eorum. eorum.

« Qui in eadem damnatione es, » non « Qui in eadem damnatione es, » non quidem quoad causam, sed quoad similem quidem quoad causam, sed quoad similem poenam accepisti enim mortis senten- poenam accepisti enim mortis senten- tiam sicut ille. Et hoc quidem magna tiam sicut ille. Et hoc quidem magna gratia est, quod in eadem damnatione gratia est, quod in eadem damnatione vult esse nobiscum. II Reg. xvшI, 33: vult esse nobiscum. II Reg. xvшI, 33: Fili mi Absalom! Absalom fili mi! Quis Fili mi Absalom! Absalom fili mi! Quis mihi tribuat ut moriar pro te, Absalom mihi tribuat ut moriar pro te, Absalom fili mi! fili mi Absalom! fili mi! fili mi Absalom!

« Et nos quidem juste, » « Et nos quidem juste, »

Supple, patimur: quia peccata nostra Supple, patimur: quia peccata nostra hoc meruerunt. II Reg. xix, 28: Neque hoc meruerunt. II Reg. xix, 28: Neque enim fuit domus patris mei, nisi morti enim fuit domus patris mei, nisi morti obnoxia domino meo regi. obnoxia domino meo regi.

« Nam digna factis recipimus, » hoc « Nam digna factis recipimus, » hoc est, dignas poenas recipimus pro malis fa- est, dignas poenas recipimus pro malis fa- ctis. II ad Corinth. v, 10: Ut referat ctis. II ad Corinth. v, 10: Ut referat unusquisque propria corporis prout ges- unusquisque propria corporis prout ges- sit. Isa. 111, 11: Væ impio in malum ! sit. Isa. 111, 11: Væ impio in malum ! retributio enim manuum ejus fiet ei. retributio enim manuum ejus fiet ei.

« Hic vero nihil mali gessit. » Et hoc « Hic vero nihil mali gessit. » Et hoc significatum est in agno paschali, de quo significatum est in agno paschali, de quo dicitur: Erit autem agnus sine macula, dicitur: Erit autem agnus sine macula, masculus, anniculus'. masculus, anniculus'.

« Et dicebat ad Jesum, » « Et dicebat ad Jesum, »

In devotione compunctionis conversus: In devotione compunctionis conversus: « Domine. » Sapient. xvi, 13: Tu es qui « Domine. » Sapient. xvi, 13: Tu es qui vitæ et mortis habes potestatem. vitæ et mortis habes potestatem.

« Memento mei » in bonum. Genes. XL, « Memento mei » in bonum. Genes. XL, 14 Memento mei cum bene tibi fuerit. 14 Memento mei cum bene tibi fuerit. Proverb. x, 7: Memoria justi cum lau- Proverb. x, 7: Memoria justi cum lau- dibus. Psal. cx1, 7: In memoria æterna dibus. Psal. cx1, 7: In memoria æterna erit justus: ab auditione mala non time- erit justus: ab auditione mala non time- bil. bil.

« Cum veneris in regnum tuum. » Joan. « Cum veneris in regnum tuum. » Joan.

1 Exod. XII, 5. 1 Exod. XII, 5.

732 732

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

XVII, 36 Regnum meum non est de XVII, 36 Regnum meum non est de hoc mundo. Sapient. v, 17: Accipient hoc mundo. Sapient. v, 17: Accipient regnum decoris, et diadema speciei de regnum decoris, et diadema speciei de manu Domini: quoniam dextera sua te- manu Domini: quoniam dextera sua te- get eos, et brachio suo defendet illos. get eos, et brachio suo defendet illos.

« Et dixit illi Jesus, » « Et dixit illi Jesus, »

Ostendens quod ipse est verus Salva- Ostendens quod ipse est verus Salva- tor, qui venit in mundum peccatores tor, qui venit in mundum peccatores salvos facere: quia, sicut dicitur, Matth. 1, salvos facere: quia, sicut dicitur, Matth. 1, 21: Salvum faciet populum suum a pec- 21: Salvum faciet populum suum a pec- catis eorum. catis eorum.

« Amen dico tibi, » « Amen dico tibi, »

Hoc est, vere dico tibi, «hodie, » hac Hoc est, vere dico tibi, «hodie, » hac lucente luce, quia nunc lucet lux gratiæ, lucente luce, quia nunc lucet lux gratiæ, «< mecum eris in paradiso. » Paradisus au- «< mecum eris in paradiso. » Paradisus au- tem hic dicitur deitatis plena fruitio, ad tem hic dicitur deitatis plena fruitio, ad quam secum statim soluta a corpore quam secum statim soluta a corpore pervenit anima latronis. II ad Corinth. pervenit anima latronis. II ad Corinth. XII, 4 Raptus est in paradisum : et au- XII, 4 Raptus est in paradisum : et au- divit arcana verba quæ non licet homini divit arcana verba quæ non licet homini loqui. Apocal. 11, 7: Vincenti dabo edere loqui. Apocal. 11, 7: Vincenti dabo edere de ligno vitæ quod est in Paradiso Dei de ligno vitæ quod est in Paradiso Dei mei. mei.

Paradisus enim, ut dicit Augustinus, Paradisus enim, ut dicit Augustinus, multipliciter dicitur. Est enim terrestris multipliciter dicitur. Est enim terrestris paradisus, regio prima nostrorum im- paradisus, regio prima nostrorum im- mortalium corporum antequam caderent mortalium corporum antequam caderent per peccatum. Genes. 11, 8: Plantaverat per peccatum. Genes. 11, 8: Plantaverat autem Dominus Deus paradisum volup- autem Dominus Deus paradisum volup- tatis a principio: in quo posuit hominem tatis a principio: in quo posuit hominem quem formaverat. Aliquando autem dici- quem formaverat. Aliquando autem dici- tur paradisus regio beatorum spirituum, tur paradisus regio beatorum spirituum, deitate præsentialiter fruentium, sicut deitate præsentialiter fruentium, sicut jam ante diximus. Hæc autem regio est jam ante diximus. Hæc autem regio est in omni loco ubi se deitas ad fruendum in omni loco ubi se deitas ad fruendum exhibet, sive in coelo, sive in terra, sive exhibet, sive in coelo, sive in terra, sive etiam in limbo patrum: ad quem post etiam in limbo patrum: ad quem post mortem anima Christi descendit. Ali- mortem anima Christi descendit. Ali- quando etiam dicitur paradisus deliciæ quando etiam dicitur paradisus deliciæ sanctæ animæ in consolationibus divinis. sanctæ animæ in consolationibus divinis. Eccli. XL, 28: Timor Domini sicut para- Eccli. XL, 28: Timor Domini sicut para- disus benedictionis. Aliquando etiam disus benedictionis. Aliquando etiam pulchritudo conversationis Sanctorum pulchritudo conversationis Sanctorum dicitur paradisus. Eccli. XL, 17: Gratia dicitur paradisus. Eccli. XL, 17: Gratia sicut paradisus in benedictionibus. Ali- sicut paradisus in benedictionibus. Ali-

quando dicitur paradisus amœnitas ha- quando dicitur paradisus amœnitas ha- bitationis Sanctorum. Genes. x1, 10, bitationis Sanctorum. Genes. x1, 10, regio Jordanis universa irrigabatur sicut regio Jordanis universa irrigabatur sicut paradisus Domini. Irrigatur autem per paradisus Domini. Irrigatur autem per fluenta doctrinarum et gratiarum. Ali- fluenta doctrinarum et gratiarum. Ali- quando dicitur paradisus multiplicitas quando dicitur paradisus multiplicitas amoenitatis Scripturarum. Eccli. xxiv, amoenitatis Scripturarum. Eccli. xxiv, 41: Ego sicut aquæductus exivi de pa- 41: Ego sicut aquæductus exivi de pa- radiso. Aliquando dicitur paradisus uber- radiso. Aliquando dicitur paradisus uber- tas cordis pleni scientiis et virtutibus. tas cordis pleni scientiis et virtutibus. Cantic. IV, 13: Emissiones tuæ paradisus Cantic. IV, 13: Emissiones tuæ paradisus malorum punicorum cum pomorum fru- malorum punicorum cum pomorum fru- ctibus. Sed hic dicitur paradisus in ctibus. Sed hic dicitur paradisus in prima significatione. Et deitas exhibens prima significatione. Et deitas exhibens se fruitioni Sanctorum, est sicut fluvius se fruitioni Sanctorum, est sicut fluvius qui exit de paradiso. Genes. 11, 10: Et qui exit de paradiso. Genes. 11, 10: Et fluvius egrediebatur de loco voluptatis fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum. ad irrigandum paradisum.

« Erat autem fere hora sexta. » « Erat autem fere hora sexta. »

Hic post crucifixionem agitur de morte Hic post crucifixionem agitur de morte Domini et circumstantiis mortis ejus. Domini et circumstantiis mortis ejus.

r r

Dicuntur autem hic quinque, scilicet, Dicuntur autem hic quinque, scilicet, tempus morti congruum, subtractio lu- tempus morti congruum, subtractio lu- minis mundi ne videret exstingui lumen minis mundi ne videret exstingui lumen spirituum, scissio veli ad revelationem spirituum, scissio veli ad revelationem secretorum, cum clamore ingenti mors secretorum, cum clamore ingenti mors Domini ad detestationem peccatorum tan- Domini ad detestationem peccatorum tan- tam mortem causantium, conversio infi- tam mortem causantium, conversio infi- delium, et devotio fidelium ad ædifica- delium, et devotio fidelium ad ædifica- tionem fidei et bonorum morum. tionem fidei et bonorum morum.

De primo dicit: « Erat autem fere hora De primo dicit: « Erat autem fere hora sexta, » quando sol medium coeli accepit, sexta, » quando sol medium coeli accepit, et in totum mundum æqualiter virtutem et in totum mundum æqualiter virtutem sui luminis emittere debuit. Eccli. XLIII, sui luminis emittere debuit. Eccli. XLIII, 3 et 4: In meridiano sol exurit terram :... 3 et 4: In meridiano sol exurit terram :... et refulgens radiis suis obcæcat oculos. et refulgens radiis suis obcæcat oculos. Alii tamen dicunt quod in tertia: quia in Alii tamen dicunt quod in tertia: quia in tertia coeperunt linguis crucifigere, et tertia coeperunt linguis crucifigere, et quod ore diffiniverunt, per opus in sexta quod ore diffiniverunt, per opus in sexta perfecerunt. Et quod ita sit, dicit Diony- perfecerunt. Et quod ita sit, dicit Diony- sius in Epistola ad Appollophanem, quod sius in Epistola ad Appollophanem, quod feria sexta, hora quasi sexta, apud He- feria sexta, hora quasi sexta, apud He- liopolim, civitatem Ægypti, hoc ipse et liopolim, civitatem Ægypti, hoc ipse et Appollophanes conspexerunt. Dicitur Appollophanes conspexerunt. Dicitur enim in Psalmo XVIII, 7: A summo enim in Psalmo XVIII, 7: A summo calo egressio ejus, et occcursus ejus calo egressio ejus, et occcursus ejus

44 44

45 45

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-14, 45. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-14, 45.

usque ad summum ejus. Et loquitur usque ad summum ejus. Et loquitur de sole. Hoc autem non nisi in meridie de sole. Hoc autem non nisi in meridie est, quod est hora sexta: quia sicut est, quod est hora sexta: quia sicut tunc lumen in totum mundum effun- tunc lumen in totum mundum effun- `ditur, ita gratia redemptionis per gra- `ditur, ita gratia redemptionis per gra- tiam datam in sanguine Christi per totum tiam datam in sanguine Christi per totum mundum erat derivanda. Adhuc autem, mundum erat derivanda. Adhuc autem, in meridie comedit homo vetitum. Et hoc in meridie comedit homo vetitum. Et hoc accipitur, quia statim se abscondit, et accipitur, quia statim se abscondit, et statim post meridiem arguitur a Domino statim post meridiem arguitur a Domino quod in meridie commiserat. Genes. 11, quod in meridie commiserat. Genes. 11, 8 et 9: Cum audissent vocem Domini 8 et 9: Cum audissent vocem Domini Dei deambulantis in paradiso ad auram Dei deambulantis in paradiso ad auram post meridiem, abscondit se Adam, etc. post meridiem, abscondit se Adam, etc. Vocavitque Dominus Deus Adam, et dixit Vocavitque Dominus Deus Adam, et dixit ei: Ubi es? ei: Ubi es?

Eodem ergo tempore etiam passionis Eodem ergo tempore etiam passionis in morte apposuit remedium. Ambrosius: in morte apposuit remedium. Ambrosius:

Ipse lignum tunc notavit, Ipse lignum tunc notavit, Damna ligni ut solveret. Damna ligni ut solveret.

« Et tenebræ factæ sunt in univer- « Et tenebræ factæ sunt in univer- sam terram usque in horam nonam. sam terram usque in horam nonam. Et obscuratus est sol. » Et obscuratus est sol. »

Hic tangit secundum de tenebris. Hic tangit secundum de tenebris. Et dicit duo tenebrarum factionem, et Et dicit duo tenebrarum factionem, et

causam. causam.

De primo dicit : « Et tenebræ factæ De primo dicit : « Et tenebræ factæ sunt. » Origenes videtur dicere, quod sunt. » Origenes videtur dicere, quod sicut in Ægypto' tenebræ factæ sunt sicut in Ægypto' tenebræ factæ sunt Ægyptiis, non Judæis, ita e converso Ægyptiis, non Judæis, ita e converso modo, tenebræ factæ sunt Judæis, et modo, tenebræ factæ sunt Judæis, et non aliis qui erant in terra. Et hæc non aliis qui erant in terra. Et hæc opinio non est vera, nisi de tenebris opinio non est vera, nisi de tenebris spiritualibus intelligatur. Sapient. xvII, spiritualibus intelligatur. Sapient. xvII, 19 et 20 Omnis orbis terrarum lim- 19 et 20 Omnis orbis terrarum lim- pido illuminabatur lumine, et non pido illuminabatur lumine, et non impeditis operibus continebatur. Solis impeditis operibus continebatur. Solis autem illis superposita erat gravis nox, autem illis superposita erat gravis nox, imago tenebrarum, quæ superventura imago tenebrarum, quæ superventura illis erat. Beda tamen videtur velle, illis erat. Beda tamen videtur velle, quod lumen toti mundo fuit subductum, quod lumen toti mundo fuit subductum, ex hoc quod sol et elementa retraxerunt ex hoc quod sol et elementa retraxerunt lumen suum ab inferiori habitatione pro- lumen suum ab inferiori habitatione pro-

1 Cf. Exod. x, 22 et 23. 1 Cf. Exod. x, 22 et 23.

733 733

pter horrorem tanti facinoris. Et hoc ex- pter horrorem tanti facinoris. Et hoc ex- presse dicunt factum esse qui tenebras presse dicunt factum esse qui tenebras illas viderunt: sicut Dionysius, et Apollo- illas viderunt: sicut Dionysius, et Apollo- phanes, et Polycarpus martyr, et alii phanes, et Polycarpus martyr, et alii quidam. Alii dicunt, sicut Ambrosius et quidam. Alii dicunt, sicut Ambrosius et Augustinus et Hieronymus, quod tene- Augustinus et Hieronymus, quod tene- bræ non erant nisi in Judæa: quia ibi bræ non erant nisi in Judæa: quia ibi tantum peccatum commissum est. Et hoc tantum peccatum commissum est. Et hoc iterum negant Dionysius et Polycarpus iterum negant Dionysius et Polycarpus et Apollophanes et dicunt quod tene- et Apollophanes et dicunt quod tene- bræ se extenderunt usque ad regiones bræ se extenderunt usque ad regiones Iliacas, hoc est, in Phrygiam, ubi fuit Iliacas, hoc est, in Phrygiam, ubi fuit Ilion sive Troja: et ipsi in Heliopoli ci- Ilion sive Troja: et ipsi in Heliopoli ci- vitate Ægypti erant in tenebris. Et hoc vitate Ægypti erant in tenebris. Et hoc quidem est verum. Sic ergo tenebræ fa- quidem est verum. Sic ergo tenebræ fa- ctæ sunt. Job, v, 14: Per diem incurrent ctæ sunt. Job, v, 14: Per diem incurrent tenebras, et quasi in nocte sic palpabunt tenebras, et quasi in nocte sic palpabunt in meridie. Exod. x, 21: Sint tenebræ in meridie. Exod. x, 21: Sint tenebræ super terram Ægypti, tam densæ ut super terram Ægypti, tam densæ ut palpari queant. Thren. II, 2: Me mi- palpari queant. Thren. II, 2: Me mi- navit, et adduxit in tenebras, et non in navit, et adduxit in tenebras, et non in lucem. lucem.

« In universam terram >> « In universam terram >>

Regni Jerusalem, et in finitimis regio- Regni Jerusalem, et in finitimis regio- nibus. Psal. LIV, 6: Timor et tremor ve- nibus. Psal. LIV, 6: Timor et tremor ve- nerunt super me: et contexerunt me te- nerunt super me: et contexerunt me te- nebræ. nebræ.

« Usque iu horam nonam, » « Usque iu horam nonam, »

Hoc est, per tres horas: per quantum Hoc est, per tres horas: per quantum spatium eclipsis naturalis non durat, ita spatium eclipsis naturalis non durat, ita quod nulla solis appareat repurgatio : quod nulla solis appareat repurgatio : quia cito transit luna, et sol in aliqua quia cito transit luna, et sol in aliqua parte diametri repurgatur, et lucere in- parte diametri repurgatur, et lucere in- cipit. Istæ autem tenebræ sine omni lu- cipit. Istæ autem tenebræ sine omni lu- cis admixtione stabant tribus horis : quod cis admixtione stabant tribus horis : quod numquam potest contingere secundum numquam potest contingere secundum naturam. Hoc enim ostendit hoc quod naturam. Hoc enim ostendit hoc quod dixit Dominus, Joan. III, 19: Lux venit dixit Dominus, Joan. III, 19: Lux venit in mundum et dilexerunt homines ma- in mundum et dilexerunt homines ma-

gis tenebras quam lucem: erant enim eo- gis tenebras quam lucem: erant enim eo- rum mala opera. rum mala opera.

73% 73%

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et obscuratus est sol, » « Et obscuratus est sol, »

Quidam mentiuntur quod sol. obscu- Quidam mentiuntur quod sol. obscu- ratus sit retractione sui luminis. Sed ratus sit retractione sui luminis. Sed Dionysius qui hoc vidit, dicit quod luna Dionysius qui hoc vidit, dicit quod luna se soli horribiliter submisit. Et cum in se soli horribiliter submisit. Et cum in omni eclipsi naturali, luna solem eclip- omni eclipsi naturali, luna solem eclip- sans veniat ab Occidente, tunc e contra- sans veniat ab Occidente, tunc e contra- rio luna venit ab Oriente: et incepit sol rio luna venit ab Oriente: et incepit sol obscurari a parte orientali sphæræ suæ : obscurari a parte orientali sphæræ suæ : et transivit luna sub solem, donec tota et transivit luna sub solem, donec tota fuit obscurata solis linea diametralis: ita fuit obscurata solis linea diametralis: ita quod ultimum obscuritatis fuit pars occi- quod ultimum obscuritatis fuit pars occi- dentalis, quæ prima esse debuit si eclipsis dentalis, quæ prima esse debuit si eclipsis