1 1

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-1, 2. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-1, 2.

In primo horum tria dicuntur: om- In primo horum tria dicuntur: om- nium scilicet ad accusandum concors nium scilicet ad accusandum concors malitia, ad Pilatum productio, et accu- malitia, ad Pilatum productio, et accu- satio coram Pilato proposita. satio coram Pilato proposita. Dicit igitur: Dicit igitur:

« Et surgens. >> « Et surgens. >>

Impetum concitati spiritus non va- Impetum concitati spiritus non va- lens ferre, sed inquietudine indignatio- lens ferre, sed inquietudine indignatio- nis exagitata, multitudo surrexit, ut ar- nis exagitata, multitudo surrexit, ut ar- marentur contra eum. Psal. xxvi, 12: marentur contra eum. Psal. xxvi, 12: Insurrexerunt in me testes iniqui: et Insurrexerunt in me testes iniqui: et mentita est iniquitas sibi. Psal. Lvm, 2: mentita est iniquitas sibi. Psal. Lvm, 2: Ab insurgentibus in me libera me, Do- Ab insurgentibus in me libera me, Do- mine. Thren. 111, 62 et 63: Labia insur- mine. Thren. 111, 62 et 63: Labia insur- gentium mihi, et meditationes eorum ad- gentium mihi, et meditationes eorum ad- versum me tota die. Sessionem eorum et versum me tota die. Sessionem eorum et resurrectionem eorum vide: ego sum resurrectionem eorum vide: ego sum psalmus eorum. psalmus eorum.

« Omnis multitudo eorum. » « Omnis multitudo eorum. »

Isa. XVII, 12 Væ multitudini popu- Isa. XVII, 12 Væ multitudini popu- lorum, ut multitudo maris sonantis. lorum, ut multitudo maris sonantis. Job, xxx, 18 In multitudine eorum con- Job, xxx, 18 In multitudine eorum con- sumitur vestimentum meum: quia ho- sumitur vestimentum meum: quia ho- nestam ejus conversationem lacerare nestam ejus conversationem lacerare præsumebant. Psal. Liu, 5: Alieni in- præsumebant. Psal. Liu, 5: Alieni in- surrexerunt adversum me, et fortes surrexerunt adversum me, et fortes quæsierunt animam meam. quæsierunt animam meam.

« Duxerunt, » de domo Caiphæ in « Duxerunt, » de domo Caiphæ in qua tota nocte Dominum afflixerant, « ad qua tota nocte Dominum afflixerant, « ad Pilatum, » ut auctoritate Pilati mala eo- Pilatum, » ut auctoritate Pilati mala eo- rum voluntas fieret, et ipsi quasi immu- rum voluntas fieret, et ipsi quasi immu- nes reputarentur. Eccli. vi, 7 : Non pec- nes reputarentur. Eccli. vi, 7 : Non pec- ces in multitudinem civitatis, nec te im- ces in multitudinem civitatis, nec te im- millas in populum. millas in populum.

: :

Hic autem quærit Chrysostomus Hic autem quærit Chrysostomus Quare non suffocaverunt eum occulte, Quare non suffocaverunt eum occulte, vel eduxerunt ut lapidarent eum sicut vel eduxerunt ut lapidarent eum sicut Stephanum ? cum, Levit. xxiv, 14, dica- Stephanum ? cum, Levit. xxiv, 14, dica- tur : Educ blasphemum extra castra: et tur : Educ blasphemum extra castra: et lapidet eum populus universus. Solvit lapidet eum populus universus. Solvit autem Chrysostomus ad hoc dicens, quod autem Chrysostomus ad hoc dicens, quod

1 Cf. Act. VII, 1 Cf. Act. VII,

59. 59.

709 709

« in publica confusione Christi gloriam « in publica confusione Christi gloriam « ejus volebant diminuere. Et sic, quod « ejus volebant diminuere. Et sic, quod « coram discipulis et credentibus sordes- « coram discipulis et credentibus sordes- «< ceret, et ad nihilum fides eorum qua in «< ceret, et ad nihilum fides eorum qua in << Christum credebant redigeretur. » Ve- << Christum credebant redigeretur. » Ve- rumtamen dici potest, quod publice cap- rumtamen dici potest, quod publice cap- tum occulte occidere non audebant, nec tum occulte occidere non audebant, nec per se occidere poterant: quia potestas per se occidere poterant: quia potestas reipublicæ ad Romanos translata erat. reipublicæ ad Romanos translata erat. Stephanum autem occiderunt, collata a Stephanum autem occiderunt, collata a Romanis pontificibus potestate. Romanis pontificibus potestate.

« Coeperunt autem illum accusare, « Coeperunt autem illum accusare, dicentes: Hunc invenimus subverten- dicentes: Hunc invenimus subverten- tem gentem nostram, et prohibentem tem gentem nostram, et prohibentem tributa dari Cæsari, et dicentem se tributa dari Cæsari, et dicentem se Christum regem esse. » Christum regem esse. »

Hic tangitur accusationum propositio. Hic tangitur accusationum propositio. Et ponunt tres accusationes, quas ma- Et ponunt tres accusationes, quas ma- xime judicem movere credebant. xime judicem movere credebant.

Prima est quam dicunt : « Hunc inve- Prima est quam dicunt : « Hunc inve- nimus, » perfecta veritatis examina- nimus, » perfecta veritatis examina- tione, « subvertentem gentem nostram : » tione, « subvertentem gentem nostram : » et ita non sinere populum nostrum in et ita non sinere populum nostrum in pace vivere: sed leges novas docentem, pace vivere: sed leges novas docentem, quibus populus rebellare incipiat. Hoc quibus populus rebellare incipiat. Hoc enim intendunt persuadere nomine sub- enim intendunt persuadere nomine sub- versionis: quia aliter accusatio coram versionis: quia aliter accusatio coram judice non valeret. Et hæc est accusatio judice non valeret. Et hæc est accusatio Aman iniqui, Esther, 111, 8: Novis utens Aman iniqui, Esther, 111, 8: Novis utens legibus et ceremoniis, insuper et regis legibus et ceremoniis, insuper et regis scita contemnens et optime nosti quod scita contemnens et optime nosti quod non expediat regno tuo ut insolescat per non expediat regno tuo ut insolescat per licentiam. Hanc igitur et talem intelli- licentiam. Hanc igitur et talem intelli- gunt populi ab obedientia subversio- gunt populi ab obedientia subversio- nem. Mentiebantur autem, quia non fecit nem. Mentiebantur autem, quia non fecit nisi regni diaboli subversionem. Aggæi, nisi regni diaboli subversionem. Aggæi, 11, 23 Subvertam solium regnorum, et 11, 23 Subvertam solium regnorum, et conteram fortitudinem regni gentium, et conteram fortitudinem regni gentium, et subvertam quadrigam et ascensorem subvertam quadrigam et ascensorem ejus. Isa. x, 34 : Subvertentur condensa ejus. Isa. x, 34 : Subvertentur condensa saltus ferro. saltus ferro.

710 710

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et prohibentem tributa dari Cæ- « Et prohibentem tributa dari Cæ- sari. » sari. »

Secunda est accusatio, in qua plane Secunda est accusatio, in qua plane mentiuntur. Luc. xx, 25: Reddite quæ mentiuntur. Luc. xx, 25: Reddite quæ sunt Cæsaris Cæsari, et quæ sunt Dei sunt Cæsaris Cæsari, et quæ sunt Dei Deo. Ad Roman. xIII, 7, etiam postquam Deo. Ad Roman. xIII, 7, etiam postquam in cœlo triumphavit, dixit per suum in cœlo triumphavit, dixit per suum Apostolum Reddite ergo omnibus de- Apostolum Reddite ergo omnibus de- bita cui tributum, tributum : cui vec- bita cui tributum, tributum : cui vec- tigal, vectigal cui timorem, timorem : tigal, vectigal cui timorem, timorem : cui honorem, honorem. cui honorem, honorem.

: :

« Et dicentem se Christum, » « Et dicentem se Christum, »

Hoc est, unctum Hoc est, unctum

« Regem esse. » « Regem esse. »

Et est tertia accusatio. Cui, sicut dici- Et est tertia accusatio. Cui, sicut dici- tur, Joan. xix, 12, addiderunt: Si hunc tur, Joan. xix, 12, addiderunt: Si hunc dimittis, non es amicus Cæsaris. Omnis dimittis, non es amicus Cæsaris. Omnis enim qui se regem facit, contradicit Cæ- enim qui se regem facit, contradicit Cæ- sari. Christus autem, sicut dicitur, Joan. sari. Christus autem, sicut dicitur, Joan. xv, 36, dixit: Regnum meum non est xv, 36, dixit: Regnum meum non est de hoc mundo. de hoc mundo.

Unde in tribus istis accusationibus ta- Unde in tribus istis accusationibus ta- lem habebant considerationem, quod ex lem habebant considerationem, quod ex prima quies regni turbaretur, ex secunda prima quies regni turbaretur, ex secunda Cæsar utilitate regni privaretur, et ex Cæsar utilitate regni privaretur, et ex tertia Cæsar in tota postestate regni de- tertia Cæsar in tota postestate regni de- stitueretur. Et sic malitiose concinnave- stitueretur. Et sic malitiose concinnave- rant mendacia, ex quibus animus judicis rant mendacia, ex quibus animus judicis contra Christum provocaretur. Isa. XXXII, contra Christum provocaretur. Isa. XXXII, 7: Fraudulenti vasa pessima sunt: ipse 7: Fraudulenti vasa pessima sunt: ipse enim cogitationes concinnavit ad perden- enim cogitationes concinnavit ad perden- dos mites in sermone mendacii, cum lo- dos mites in sermone mendacii, cum lo- queretur pauper judicium. queretur pauper judicium.

« Pilatus autem interrogavit eum, « Pilatus autem interrogavit eum, dicens: Tu es rex Judæorum? At ille dicens: Tu es rex Judæorum? At ille respondens ait: Tu dicis. respondens ait: Tu dicis.

Ait autem Pilatus ad principes sa- Ait autem Pilatus ad principes sa- cerdotum et turbas: Nihil invenio cau- cerdotum et turbas: Nihil invenio cau- sæ in hoc homine. sæ in hoc homine.

1 Joan. XVIII, 36. 1 Joan. XVIII, 36.

At illi invalescebant, dicentes : At illi invalescebant, dicentes : «Commovet populum, docens per uni- «Commovet populum, docens per uni- versam Judæam, incipiens a Galilæa versam Judæam, incipiens a Galilæa usque huc. » usque huc. »

Accusationibus propositis, Pilatus con- Accusationibus propositis, Pilatus con- tinuando in judicio de dictis audit re- tinuando in judicio de dictis audit re- spondentem Dominum. Et juste quidem spondentem Dominum. Et juste quidem hoc fecit. Joan. vII, 51: Numquid lex hoc fecit. Joan. vII, 51: Numquid lex nostra judicat hominem, nisi prius au- nostra judicat hominem, nisi prius au- dierit ab ipso? dierit ab ipso?

Facit autem tria in parte ista. Audit Facit autem tria in parte ista. Audit enim Christum ad objecta respondentem, enim Christum ad objecta respondentem, auditum judicat absolvendum, audit cla- auditum judicat absolvendum, audit cla- morem invalescentem accusantium. morem invalescentem accusantium.

De primo dicit: « Pilatus autem, » De primo dicit: « Pilatus autem, » præses et gentilis judex, « interrogavit præses et gentilis judex, « interrogavit eum, » scilicet Christum, « dicens. » eum, » scilicet Christum, « dicens. » Sciens in impetu eorum quod ex odio Sciens in impetu eorum quod ex odio movebantur, et non ex justitia. Sapient. movebantur, et non ex justitia. Sapient. 11, 15 Gravis est nobis etiam ad viden- 11, 15 Gravis est nobis etiam ad viden- dum. dum.

« Tu es, » « Tu es, »

Hoc est « Tu » ne « es rex Judæo- Hoc est « Tu » ne « es rex Judæo- rum?» Aç si dicat: Confitere de teipso rum?» Aç si dicat: Confitere de teipso veritatem. Et non facit mentionem Pila- veritatem. Et non facit mentionem Pila- tus de duabus prioribus accusationibus, tus de duabus prioribus accusationibus, quia dependebant ab ista. Si enim rex quia dependebant ab ista. Si enim rex esset, pro certo commoveret ad se popu- esset, pro certo commoveret ad se popu- lum, et sibi vindicaret tributum. De re- lum, et sibi vindicaret tributum. De re- gé autem quærebat, quia jam vulgatum gé autem quærebat, quia jam vulgatum erat, quod et regem Magi adoraverant, erat, quod et regem Magi adoraverant, et quod Herodes hac de causa pueros et quod Herodes hac de causa pueros occiderat. Timebat enim aliquem de se- occiderat. Timebat enim aliquem de se- mine David regnum terrenum occupatu- mine David regnum terrenum occupatu- rum. Sed quia, sicut Joannes refert', rum. Sed quia, sicut Joannes refert', regnum Christi audivit non esse de hoc regnum Christi audivit non esse de hoc mundo, et nullas impensas vidit apud mundo, et nullas impensas vidit apud pauperem esse Christum, nec arma, nec pauperem esse Christum, nec arma, nec acies digestas videbat, ideo convertit se acies digestas videbat, ideo convertit se ad liberandum. Tamen vere rex erat. ad liberandum. Tamen vere rex erat. Et hoc est: Et hoc est:

« At ille respondens ait, » « At ille respondens ait, »

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-4, 5, 6, 7. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-4, 5, 6, 7.

Christus scilicet Pilato : « Tu dicis. » Christus scilicet Pilato : « Tu dicis. » Quasi diceret: Tu in corde sentis me re- Quasi diceret: Tu in corde sentis me re- gem spiritualem esse, qui me et alios in gem spiritualem esse, qui me et alios in virtutibus rego. Isa. XXXII, 1: Ecce in virtutibus rego. Isa. XXXII, 1: Ecce in justitia regnabit rex, et principes in ju- justitia regnabit rex, et principes in ju- dicio præerunt. Jerem. XXIII, 6: Hoc est dicio præerunt. Jerem. XXIII, 6: Hoc est nomen quod vocabunt eum, Dominus nomen quod vocabunt eum, Dominus justus noster. Et, ibidem, ỳ. 5: Regnabit justus noster. Et, ibidem, ỳ. 5: Regnabit rex, et sapiens erit, et faciet judicium et rex, et sapiens erit, et faciet judicium et justitiam in terra. Unde, Matth. xxvII, justitiam in terra. Unde, Matth. xxvII, 18: Sciebat enim quod per invidiam tra- 18: Sciebat enim quod per invidiam tra- didissent eum. didissent eum.

« Ait autem Pilatus ad principes sa- « Ait autem Pilatus ad principes sa- cerdotum, » cerdotum, »

Quorum auctoritate hæc fiebant, « et Quorum auctoritate hæc fiebant, « et turbas, » per quas principes sacerdotum turbas, » per quas principes sacerdotum hoc faciebant: hoc faciebant:

711 711

« Docens per universam Judæam. » « Docens per universam Judæam. »

Ubique enim docuit Dominus: quia, Ubique enim docuit Dominus: quia, Matth. x, 5 et 6, discipulos ad civitates Matth. x, 5 et 6, discipulos ad civitates Judææ misit, dicens: In viam Gentium Judææ misit, dicens: In viam Gentium ne abieritis, et in civitates Samaritano- ne abieritis, et in civitates Samaritano- rum ne intraveritis: sed potius ite ad rum ne intraveritis: sed potius ite ad oves quæ perierunt domus Israel. oves quæ perierunt domus Israel.

« «

Incipiens a Galilæa, » in qua ince- Incipiens a Galilæa, » in qua ince- pit prædicare, « usque huc, » scilicet pit prædicare, « usque huc, » scilicet Jerusalem quæ est caput regni. Isa. ix, Jerusalem quæ est caput regni. Isa. ix, 1: Primo tempore alleviata est terra 1: Primo tempore alleviata est terra Zabulon et terra Nephthali et novissi- Zabulon et terra Nephthali et novissi- mo aggravata est via maris trans Jorda- mo aggravata est via maris trans Jorda- nem Galilææ gentium. Galilæa enim nem Galilææ gentium. Galilæa enim principium prædicationis esse debuit se- principium prædicationis esse debuit se- cundum prophetiam, sicut sæpe in an- cundum prophetiam, sicut sæpe in an- tehabitis est ostensum: et in Jerusalem tehabitis est ostensum: et in Jerusalem finiri debuit, sicut ipse dixit, Luc. XIII, finiri debuit, sicut ipse dixit, Luc. XIII, 33: Non capit prophetam perire extra 33: Non capit prophetam perire extra

« Nihil invenio causæ in hoc ho- Jerusalem. « Nihil invenio causæ in hoc ho- Jerusalem. mine. » mine. »

Nec erat hoc mirum: quia, Joan. xiv, Nec erat hoc mirum: quia, Joan. xiv, 30, dixit: Venit enim princeps mundi 30, dixit: Venit enim princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam. hujus, et in me non habet quidquam.

<< At illi, » << At illi, »

Scilicet principes sacerdotum, et turbæ, Scilicet principes sacerdotum, et turbæ, « invalescebant, dicentes. » Hujus cau- « invalescebant, dicentes. » Hujus cau- sam assignat Chrysostomus, quia Pilatus sam assignat Chrysostomus, quia Pilatus mollis erat, sicut homo diligens princi- mollis erat, sicut homo diligens princi- patum. Pertinaces autem et obstinati patum. Pertinaces autem et obstinati erant sacerdotes: et ideo invalescebant. erant sacerdotes: et ideo invalescebant. Habacuc, 1, 4 Quia impius prævalet Habacuc, 1, 4 Quia impius prævalet adversus justum, propterea egreditur ju- adversus justum, propterea egreditur ju- dicium perversum. dicium perversum.

« Commovet populum. « Commovet populum.

» »

Semper ingeminant de populi com- Semper ingeminant de populi com- motione, ut inflectant judicem: cum motione, ut inflectant judicem: cum Christus non ad seditiones, sed ad pec- Christus non ad seditiones, sed ad pec- cati compunctionem populum commo- cati compunctionem populum commo- verit. Psal. LIX, 4: Commovisti terram, verit. Psal. LIX, 4: Commovisti terram, et conturbasti eam: sana contritiones ejus, et conturbasti eam: sana contritiones ejus, quia commota est. Eccli. XLIII, 17: In quia commota est. Eccli. XLIII, 17: In conspectu ejus commovebuntur montes. conspectu ejus commovebuntur montes.

« Pilatus autem audiens Galilæam, « Pilatus autem audiens Galilæam,

interrogavit si homo Galilæus esset. interrogavit si homo Galilæus esset.

Et ut cognovit quod de Herodis po- Et ut cognovit quod de Herodis po- testate esset, remisit eum ad Herodem, testate esset, remisit eum ad Herodem, qui et ipse Jerosolymis erat illis die- qui et ipse Jerosolymis erat illis die- bus. » bus. »

Hic tangit qua de causa misit causam Hic tangit qua de causa misit causam judicii Pilatus ad Herodem. judicii Pilatus ad Herodem.

Tangit autem tria, scilicet, quod audi- Tangit autem tria, scilicet, quod audi- vit quod Galilæus esset, quod de hoc vit quod Galilæus esset, quod de hoc inquisitionem fecit, quod comperta veri- inquisitionem fecit, quod comperta veri- tate Dominum ad Herodem misit. tate Dominum ad Herodem misit.

Dicit igitur: « Pilatus autem audiens Dicit igitur: « Pilatus autem audiens Galilæam,» scilicet quod de Galilæa Galilæam,» scilicet quod de Galilæa processisset. Act. 11, 7: Nonne ecce processisset. Act. 11, 7: Nonne ecce isti qui loquuntur, Galilæi isti qui loquuntur, Galilæi

omnes omnes

sunt? sunt?

« Et ut cognovit quod de Herodis « Et ut cognovit quod de Herodis potestate esset. » potestate esset. »

Non quidem quia in Galilæa natus Non quidem quia in Galilæa natus esset, sed quia ibi conceptus erat et nu- esset, sed quia ibi conceptus erat et nu-

10 10

12 12

712 712

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tritus, et ab illa provincia prædicare est tritus, et ab illa provincia prædicare est

exorsus. exorsus.

Ut ergo veritatem hujus facti compe- Ut ergo veritatem hujus facti compe- rit, « remisit eum ad Herodem. » Quia, rit, « remisit eum ad Herodem. » Quia, sicut, Luc. XII, 1, dictum est, jam alia sicut, Luc. XII, 1, dictum est, jam alia vice inimicitias cum Herode contraxe- vice inimicitias cum Herode contraxe- rat: quia homines suæ jurisdictionis sine rat: quia homines suæ jurisdictionis sine jussu Herodis punierat: et ideo sibi jussu Herodis punierat: et ideo sibi cavere de cætero cupiebat. cavere de cætero cupiebat.

« Qui et ipse, » Herodes, « Jerosoly- « Qui et ipse, » Herodes, « Jerosoly- mis erat, » causa reconciliationis cum mis erat, » causa reconciliationis cum Pilato factæ illuc veniens, « illis diebus » Pilato factæ illuc veniens, « illis diebus » festi paschalis, ad quod forte etiam He- festi paschalis, ad quod forte etiam He- rodes advenerat, volens placere Judæis, rodes advenerat, volens placere Judæis, quibus multum placere cupiebat ut pos- quibus multum placere cupiebat ut pos- set regnare super eos. set regnare super eos.

Quærit autem Chrysostomus: Quare Quærit autem Chrysostomus: Quare Pilatus non quæsivit de hoc veritatem a Pilatus non quæsivit de hoc veritatem a Domino? Et respondet, quod libenter Domino? Et respondet, quod libenter occasionem accepit causam referendi ad occasionem accepit causam referendi ad alium, volens liberare seipsum: quia vi- alium, volens liberare seipsum: quia vi- dit quod invidia contra ipsum moveban- dit quod invidia contra ipsum moveban-

tur. tur.

« Herodes autem, viso Jesu, gavisus « Herodes autem, viso Jesu, gavisus est valde erat enim cupiens ex multo est valde erat enim cupiens ex multo tempore videre eum, eo quod audierat tempore videre eum, eo quod audierat multa de eo, et sperabat signum ali- multa de eo, et sperabat signum ali- quod videre ab eo fieri. quod videre ab eo fieri.

Interrogabat autem eum multis ser- Interrogabat autem eum multis ser- monibus. At ipse nihil illi responde- monibus. At ipse nihil illi responde-

bat. bat.

Stabant autem principes sacerdo- Stabant autem principes sacerdo- tum et Scribæ, constanter accusantes tum et Scribæ, constanter accusantes

eum. eum.

Sprevit autem illum Herodes cum Sprevit autem illum Herodes cum exercitu suo: et illusit indutum veste exercitu suo: et illusit indutum veste alba, et remisit ad Pilatum. alba, et remisit ad Pilatum.

Et facti sunt amici Herodes et Pila- Et facti sunt amici Herodes et Pila- tus in ipsa die: nam antea inimici tus in ipsa die: nam antea inimici erant ad invicem. »> erant ad invicem. »>

scilicet Herodis de præsentato sibi Do- scilicet Herodis de præsentato sibi Do- mino, interrogationes factas ab Herode, mino, interrogationes factas ab Herode, constantiam accusantium sacerdotum, constantiam accusantium sacerdotum, contemptum quem ab Herode sustinuit, contemptum quem ab Herode sustinuit, et qualiter in morte Domini reconciliati et qualiter in morte Domini reconciliati sunt Pilatus et Herodes. sunt Pilatus et Herodes.

Dicitur igitur: « Herodes autem, » Dicitur igitur: « Herodes autem, » qui Joannem interfecit, et cujus pater qui Joannem interfecit, et cujus pater pueros occidit, et cui hæreditaria malitia pueros occidit, et cui hæreditaria malitia fuit. Sapient. XII, 11: Semen enim erat fuit. Sapient. XII, 11: Semen enim erat maledictum ab initio. Cur? Quoniam maledictum ab initio. Cur? Quoniam naturalis malitia ipsorum, et quoniam naturalis malitia ipsorum, et quoniam non poterat mutari cogitatio illorum in non poterat mutari cogitatio illorum in perpetuum. perpetuum.

« Viso Jesu, » præsentato sibi, quem « Viso Jesu, » præsentato sibi, quem ante ad interficiendum quæsiverat. Luc. ante ad interficiendum quæsiverat. Luc. XIII, 31 Exi, et vade hinc: quia Hero- XIII, 31 Exi, et vade hinc: quia Hero- des vult te occidere. des vult te occidere.

« Gavisus est valde. » Proverb. 11, 14: « Gavisus est valde. » Proverb. 11, 14: Lætantur cum male fecerint, et exsultant Lætantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pessimis. in rebus pessimis.

Quæ autem fuerit tanti gaudii materia, Quæ autem fuerit tanti gaudii materia, subjungit: subjungit:

«Erat enim cupiens multo tempore «Erat enim cupiens multo tempore videre Jesum. videre Jesum.

Non quidem ex devotione: sed quia Non quidem ex devotione: sed quia dolosus erat, simulabat se signa quærere dolosus erat, simulabat se signa quærere sicut Judæi, ad fidei Judæorum confor- sicut Judæi, ad fidei Judæorum confor- tationem sed tamen intra desiderabat tationem sed tamen intra desiderabat exstingere omne semen David, ut ipse exstingere omne semen David, ut ipse solus regnaret. Matth. 11, 16: Mittens, solus regnaret. Matth. 11, 16: Mittens, occidit omnes pueros qui erant in Beth- occidit omnes pueros qui erant in Beth- lehem,... secundum tempus quod exqui- lehem,... secundum tempus quod exqui- sierat a Magis. Hoc enim fecit pater sierat a Magis. Hoc enim fecit pater istius, cujus malitiæ ipse hæres fuit. istius, cujus malitiæ ipse hæres fuit. Sapient. iv, 6: Ex iniquis somnis filii Sapient. iv, 6: Ex iniquis somnis filii qui nascuntur, testes sunt nequitiæ ad- qui nascuntur, testes sunt nequitiæ ad- versus parentes suos. versus parentes suos.

« Eo quod audierat multa de eo, » « Eo quod audierat multa de eo, » per famam turbarum et discipulorum per famam turbarum et discipulorum Joannis. Luc. 1x, 9, Herodes audivit Joannis. Luc. 1x, 9, Herodes audivit famam de Jesu, et dicebat: Joannem famam de Jesu, et dicebat: Joannem ego decollavi. Quis est autem iste de ego decollavi. Quis est autem iste de quo ego talia audio? quo ego talia audio?

Hic incipit judicium quod subiit Do- « Et sperabat, » curiositate tractus, Hic incipit judicium quod subiit Do- « Et sperabat, » curiositate tractus, minus ante Herodem. minus ante Herodem. « signum aliquod videre ab eo fieri. « signum aliquod videre ab eo fieri. Continet autem quinque gaudium Joan. iv, 48: Nisi signa et prodigia vi- Continet autem quinque gaudium Joan. iv, 48: Nisi signa et prodigia vi-

» »

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-9, 10, 11, 12. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-9, 10, 11, 12.

deritis, non creditis. Neque petebat si- deritis, non creditis. Neque petebat si- gnum ut crederet, sed ut suam pasceret gnum ut crederet, sed ut suam pasceret curiositatem, et ideo signum non acce- curiositatem, et ideo signum non acce- pit. Luc. XI, 29: Generatio hæc, genera- pit. Luc. XI, 29: Generatio hæc, genera- tio nequam est signum quærit, et si- tio nequam est signum quærit, et si- gnum non dabitur ei, nisi signum Jona gnum non dabitur ei, nisi signum Jona Prophetæ. Tamen hoc maxime petebat Prophetæ. Tamen hoc maxime petebat ab eo videre. Joan. VI, 30: Quod ergo tu ab eo videre. Joan. VI, 30: Quod ergo tu facis signum, ut videamus, et credamus facis signum, ut videamus, et credamus tibi? tibi?

« Interrogabat autem eum, » « Interrogabat autem eum, »

Herodes Jesum, « multis sermoni- Herodes Jesum, « multis sermoni- bus» volens eum ad signum faciendum bus» volens eum ad signum faciendum provocare. Proverb. vii, 21: Irretivit provocare. Proverb. vii, 21: Irretivit eum multis sermonibus, et blanditiis eum multis sermonibus, et blanditiis labiorum protraxit illum. Proverb. labiorum protraxit illum. Proverb. XXVII, 21 Cor iniqui quærit mala. XXVII, 21 Cor iniqui quærit mala. Eccli. xi, 14: Non credas multis verbis Eccli. xi, 14: Non credas multis verbis illius ex mulla enim loquela tentabit illius ex mulla enim loquela tentabit te, et subridens interrogabit te de abscon- te, et subridens interrogabit te de abscon- ditis tuis. ditis tuis.

« At ipse nihil illi respondebat. » « At ipse nihil illi respondebat. »

Non tamen obmutuit. Et ideo dicit Non tamen obmutuit. Et ideo dicit Matthæus, XXVII, 14: Non respondit ei Matthæus, XXVII, 14: Non respondit ei ad ullum verbum : ita ut miraretur ad ullum verbum : ita ut miraretur præses vehementer. Sed hoc fecit ut pro- præses vehementer. Sed hoc fecit ut pro- phetiam Isaiæ, L, 7, impleret, quæ phetiam Isaiæ, L, 7, impleret, quæ dicit Quasi agnus coram tondente se dicit Quasi agnus coram tondente se obmutescet, et non aperiet os suum.Psal. obmutescet, et non aperiet os suum.Psal. XXXVIII, 10 Obmutui, et non aperui os XXXVIII, 10 Obmutui, et non aperui os meum, quoniam tu fecisti. Isa. LVIII, 13 meum, quoniam tu fecisti. Isa. LVIII, 13 et 14: Si non fuerit voluntas tua ut lo- et 14: Si non fuerit voluntas tua ut lo- quaris sermonem,... sustollam te super quaris sermonem,... sustollam te super altitudines, terræ, et cibabo te hæreditate altitudines, terræ, et cibabo te hæreditate Jacob, patris tui. Exod. xiv, 14: Domi- Jacob, patris tui. Exod. xiv, 14: Domi- nus pugnabit pro vobis, et vos tacebitis. nus pugnabit pro vobis, et vos tacebitis. Ut ergo prophetiam impleret, ut patien- Ut ergo prophetiam impleret, ut patien- tiæ formam daret, ut indignos illos sua tiæ formam daret, ut indignos illos sua responsione ostenderet, ut passionem responsione ostenderet, ut passionem non prolongaret: ideo nihil respondit. non prolongaret: ideo nihil respondit.

1 Cf. Genes 1v, 5. 1 Cf. Genes 1v, 5.

2 Cf. Genes. XXXVII, 4. 2 Cf. Genes. XXXVII, 4.

713 713

« Stabant autem principes sacerdo- « Stabant autem principes sacerdo- tum et Scribæ, »> tum et Scribæ, »>

Suæ malitiæ non immemores, « con- Suæ malitiæ non immemores, « con- stanter,» hoc est, pertinaciter, « accusan- stanter,» hoc est, pertinaciter, « accusan- tes eum,» inflammati ab illo, de quo tes eum,» inflammati ab illo, de quo dicitur, Apocal. XII, 10: Projectus est dicitur, Apocal. XII, 10: Projectus est accusator fratrum nostrorum, qui accu- accusator fratrum nostrorum, qui accu- sabat illos ante conspectum Dei nostri die sabat illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte. Sic enim Cain stabat contra ac nocte. Sic enim Cain stabat contra Abel sic filii Jacob contra Joseph 2: Abel sic filii Jacob contra Joseph 2: sic Babylonii contra Danielem 3. Hæc sic Babylonii contra Danielem 3. Hæc est invidia, quæ semper malos incitat est invidia, quæ semper malos incitat contra bonos. Hic est vermis, qui per- contra bonos. Hic est vermis, qui per- cussit hederæ virorem, ne caput Jonæ cussit hederæ virorem, ne caput Jonæ obumbraret *. obumbraret *.

« Sprevit autem illum Herodes, » « Sprevit autem illum Herodes, »

Hoc est, contemptui habuit. Ad Hebr. Hoc est, contemptui habuit. Ad Hebr. V1, 6: Crucifigentes sibimetipsis Filium V1, 6: Crucifigentes sibimetipsis Filium Dei, et ostentui habentes. Causa autem Dei, et ostentui habentes. Causa autem fuit, quia nihil diceret ei qui potuit eum fuit, quia nihil diceret ei qui potuit eum liberare et signa pro eo non faceret, liberare et signa pro eo non faceret, more eorum qui ludos tragoedicos coram more eorum qui ludos tragoedicos coram nobilibus faciunt, quorum Dominus par- nobilibus faciunt, quorum Dominus par- ticeps esse noluit. ticeps esse noluit.

: :

« Cum exercitu suo, » qui stultum « Cum exercitu suo, » qui stultum Dominum reputavit: quia se per signa et Dominum reputavit: quia se per signa et verba non liberavit ab Herode. I Reg. verba non liberavit ab Herode. I Reg. xx1, 14 et 15: Vidistis hominem insa- xx1, 14 et 15: Vidistis hominem insa- num: quare adduxisis eum ad me? An num: quare adduxisis eum ad me? An desunt nobis furiosi, quod introduxistis desunt nobis furiosi, quod introduxistis istum ut fureret me præsente? Hiccine istum ut fureret me præsente? Hiccine ingredietur domum meam ? ingredietur domum meam ?

« Et illusit indutum veste alba. » « Et illusit indutum veste alba. »

Alba vestis ab istis quidem in illusio- Alba vestis ab istis quidem in illusio- nem Domini posita est. Sed tamen hoc nem Domini posita est. Sed tamen hoc genus illusionis electum : quia vestis genus illusionis electum : quia vestis alba, sacerdotalis vestis est, et signum alba, sacerdotalis vestis est, et signum præfert innocentiæ. Ipse enim est de præfert innocentiæ. Ipse enim est de quo dicitur, Sapient. vII, 26: Candor quo dicitur, Sapient. vII, 26: Candor est lucis æternæ, et speculum sine macu- est lucis æternæ, et speculum sine macu- la Dei majestatis, et imago bonitatis la Dei majestatis, et imago bonitatis

3 Cf. Daniel, xiv, 27. 3 Cf. Daniel, xiv, 27. 4 Cf. Jonæ, iv, 7. 4 Cf. Jonæ, iv, 7.

714 714

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illius. Et in signum hujus, alba posita illius. Et in signum hujus, alba posita est in veste sacerdotali. Et illi qui pa- est in veste sacerdotali. Et illi qui pa- tiuntur cum Christo, albis innocentiæ tiuntur cum Christo, albis innocentiæ debent esse induti. Apocal. II, 4: Qui debent esse induti. Apocal. II, 4: Qui non inquinaverunt vestimenta sua, am- non inquinaverunt vestimenta sua, am- bulabunt mecum in albis. Eccle. Ix, 8: bulabunt mecum in albis. Eccle. Ix, 8: Omni tempore sint vestimenta tua can- Omni tempore sint vestimenta tua can- dida, et oleum de capite tuo non deficiat. dida, et oleum de capite tuo non deficiat. Ita etiam velum capitis ejus amictum Ita etiam velum capitis ejus amictum sacerdotalem, ut quidam dicunt, præten- sacerdotalem, ut quidam dicunt, præten- debat sed tamen hoc convenientius per debat sed tamen hoc convenientius per sudarium significatur. De illusione au- sudarium significatur. De illusione au- tem dicitur, Job, xxx, 1: Nunc derident tem dicitur, Job, xxx, 1: Nunc derident me juniores tempore, quorum non di- me juniores tempore, quorum non di- gnabar patres ponere cum canibus gregis gnabar patres ponere cum canibus gregis

mei. mei.

« Et remisit illum, » « Et remisit illum, »

Sicut contemptibilem et vilem, « ad Sicut contemptibilem et vilem, « ad Pilatum. » Proverb. XIII, 1: Qui illusor Pilatum. » Proverb. XIII, 1: Qui illusor est, non audit cum arguitur. Proverb. est, non audit cum arguitur. Proverb.

XIX, XIX,

29: Parata sunt derisoribus judicia, 29: Parata sunt derisoribus judicia, et mallei percutientes stultorum corpo- et mallei percutientes stultorum corpo- ribus. Et quia illusor est, illusum Salva- ribus. Et quia illusor est, illusum Salva- torem a se remisit, nihil penitus repu- torem a se remisit, nihil penitus repu- tans eum. Psal. xx1, 7: Ego sum vermis, tans eum. Psal. xx1, 7: Ego sum vermis, et non homo: opprobrium hominum, et et non homo: opprobrium hominum, et abjectio plebis. abjectio plebis.

« Et facti sunt amici in ipsa die >> « Et facti sunt amici in ipsa die >>

Illusionis et passionis Domini « Hero- Illusionis et passionis Domini « Hero- des et Pilatus. » Sicut vulpes Samsonis', des et Pilatus. » Sicut vulpes Samsonis', caudis convenerunt ut illuderent Domino, caudis convenerunt ut illuderent Domino, quamvis capita haberent divisa: quia in quamvis capita haberent divisa: quia in diversa habebant tendentes voluntates, diversa habebant tendentes voluntates, et intentiones. In hoc enim solo amici et intentiones. In hoc enim solo amici sunt, quia ejusdem innocentis Christi sunt, quia ejusdem innocentis Christi sunt inimici. Et tales viri proprie illusores sunt inimici. Et tales viri proprie illusores vocantur, qui in malum concordantes, vocantur, qui in malum concordantes, in aliis malitiam suam dissimulant, do- in aliis malitiam suam dissimulant, do- nec voluntates suas malas consequantur. nec voluntates suas malas consequantur. II Petr. 1, 3 Venient in novissimis die- II Petr. 1, 3 Venient in novissimis die- bus in deceptione illusores, juxta pro- bus in deceptione illusores, juxta pro- prias concupiscentias ambulantes. prias concupiscentias ambulantes.

* Cf. Judicum, xv, 4. * Cf. Judicum, xv, 4.

« Nam antea inimici erant ad invi- « Nam antea inimici erant ad invi-

cem. » cem. »

Propter causam, quæ superius satis Propter causam, quæ superius satis determinata est. Et hoc ipsum signum determinata est. Et hoc ipsum signum fuit, quod in sanguine Christi inimicitiæ fuit, quod in sanguine Christi inimicitiæ sunt reconciliatæ. Ad Ephes. 11, 13: sunt reconciliatæ. Ad Ephes. 11, 13: Vos qui aliquando eratis longe, facti Vos qui aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi. estis prope in sanguine Christi.

« Pilatus autem, convocatis princi- « Pilatus autem, convocatis princi- pibus sacerdotum, et magistratibus, pibus sacerdotum, et magistratibus, et plebe, et plebe,

Dixit ad illos: Obtulistis mihi hunc Dixit ad illos: Obtulistis mihi hunc hominem, quasi avertentem popu- hominem, quasi avertentem popu- lum et ecce ego coram vobis interro- lum et ecce ego coram vobis interro- gans, nullam causam inveni in homi- gans, nullam causam inveni in homi- ne isto, ex his in quibus eum accusa- ne isto, ex his in quibus eum accusa- tis. » tis. »

Hic incipit pars, quæ est de reditu ad Hic incipit pars, quæ est de reditu ad judicium Pilati, in qua Pilatus videns judicium Pilati, in qua Pilatus videns per invidiam traditum esse Dominum, per invidiam traditum esse Dominum, intendit ad liberationem ipsius. intendit ad liberationem ipsius.

Et habet partes quatuor: in quarum Et habet partes quatuor: in quarum prima, pro ratione liberationis assignat, prima, pro ratione liberationis assignat, quia in duobus judiciis non sit inventa quia in duobus judiciis non sit inventa causa condemnationis contra eum: in causa condemnationis contra eum: in secunda, pro causa inducit solemnitatem secunda, pro causa inducit solemnitatem festi instantis in tertia autem, satieta- festi instantis in tertia autem, satieta- tem pœnarum, quia iræ eorum satis esse tem pœnarum, quia iræ eorum satis esse debebat, quia flagellatus fuit; in quarta debebat, quia flagellatus fuit; in quarta autem, nullam videns a Judæis audiri autem, nullam videns a Judæis audiri rationem, simplicem Domini allegat in- rationem, simplicem Domini allegat in- nocentiam. nocentiam.

Dicit igitur in prima istarum duo, sci- Dicit igitur in prima istarum duo, sci- licet, absolutionem judicii sui, et abso- licet, absolutionem judicii sui, et abso- lutionem judicii Herodis. lutionem judicii Herodis.

In primo horum tria dicit: primo In primo horum tria dicit: primo enim accusatores convocavit, deinde ac- enim accusatores convocavit, deinde ac- cusationem propositam pronuntiat, ter- cusationem propositam pronuntiat, ter- tio innocentem absolvendum sententiat. tio innocentem absolvendum sententiat. Dicit igitur: Dicit igitur:

« Pilatus autem, » præses, « convoca- « Pilatus autem, » præses, « convoca- tis principibus sacerdotum, » qui princi- tis principibus sacerdotum, » qui princi-

13 13

14 14

15 15

16 16

IN EVANG. LUCE, XXIII-14, 15, 16, 17, 18, 19. IN EVANG. LUCE, XXIII-14, 15, 16, 17, 18, 19.

pales erant, « et magistratibus plebis, » pales erant, « et magistratibus plebis, » qui sacerdotibus vires administrabant. qui sacerdotibus vires administrabant.

« Dixit ad illos, » « Dixit ad illos, »

Referens quæ dixerunt: « Obtulistis Referens quæ dixerunt: « Obtulistis mihi hunc hominem, » ad tribunal sive mihi hunc hominem, » ad tribunal sive prætorium meum, accusantes eum, « qua- prætorium meum, accusantes eum, « qua- si avertentem populum » ab obedientia si avertentem populum » ab obedientia regni, et tumultus procurantem : « et regni, et tumultus procurantem : « et ecce, » quod in evidenti est, quia in pro- ecce, » quod in evidenti est, quia in pro- batione deficitis, « coram vobis, » ubi batione deficitis, « coram vobis, » ubi vobis, locus impugnandi eum concedi- vobis, locus impugnandi eum concedi- tur, et sibi locus defendendi, « nullam tur, et sibi locus defendendi, « nullam causam » mortis « inveni, » ex vestris causam » mortis « inveni, » ex vestris probationibus, « in homine isto : » cum probationibus, « in homine isto : » cum lex vestra dicat, Exod. xxIII, 7: Inson- lex vestra dicat, Exod. xxIII, 7: Inson- tem et justum non occides: quia aver- tem et justum non occides: quia aver- sor impium. sor impium.

« Ex his in quibus eum accusatis,» quia « Ex his in quibus eum accusatis,» quia in probatione deficitis, et accusationes in probatione deficitis, et accusationes quas ponitis sunt frivolæ. Psal. xxxiv, quas ponitis sunt frivolæ. Psal. xxxiv, 11: Surgentes testes iniqui, quæ ignora- 11: Surgentes testes iniqui, quæ ignora- bam interrogabant me. Act. 111, 13 et 14: bam interrogabant me. Act. 111, 13 et 14: Deus patrum nostrorum glorificavit Fi- Deus patrum nostrorum glorificavit Fi- lium suum Jesum, quem vos quidem tra- lium suum Jesum, quem vos quidem tra- didistis, et negastis ante faciem Pila- didistis, et negastis ante faciem Pila- ti, judicante illo dimitti. ti, judicante illo dimitti.

« Sed neque Herodes: nam remisi « Sed neque Herodes: nam remisi vos ad illum, et ecce nihil dignum vos ad illum, et ecce nihil dignum

morte actum est ei. morte actum est ei.

Emendatum ergo illum dimittam. » Emendatum ergo illum dimittam. »

Ecce absolutio secundi judicii. Ecce absolutio secundi judicii. Tangit autem tria: iniquitatem judicis, Tangit autem tria: iniquitatem judicis, examen ejusdem Dominum absolventis, examen ejusdem Dominum absolventis, causam absolutionis, et ex his concludit causam absolutionis, et ex his concludit Dominum esse dimittendum. Dominum esse dimittendum.

Dicit igitur «Sed neque Herodes, » Dicit igitur «Sed neque Herodes, » qui tam iniquus fuit, quod etiam ante qui tam iniquus fuit, quod etiam ante captivitatem sibi insidiaretur: tam astu- captivitatem sibi insidiaretur: tam astu- tus, ut vulpi comparetur ¹. tus, ut vulpi comparetur ¹.

« Nam remisi vos ad illum, » et « Nam remisi vos ad illum, » et remisit ad me illum non damnatum. Et remisit ad me illum non damnatum. Et

1 Cf. Luc. XIII, 32. 1 Cf. Luc. XIII, 32.

715 715

hoc ipsum erat miserabile, auctorem sa- hoc ipsum erat miserabile, auctorem sa- lutis sic per diversa judicia distrahere. lutis sic per diversa judicia distrahere. Jerem. II, 5 Quid invenerunt patres Jerem. II, 5 Quid invenerunt patres vestri in me iniquitatis, quia elongave- vestri in me iniquitatis, quia elongave- runt a me, et ambulaverunt post vanita- runt a me, et ambulaverunt post vanita- tem, et vani facti sunt ? Psal. xvi, 3: tem, et vani facti sunt ? Psal. xvi, 3: Probasti cor meum, et visitasti nocte : Probasti cor meum, et visitasti nocte : igne me examinasti, et non est inventa igne me examinasti, et non est inventa in me iniquitas. Igne enim invidiæ et in me iniquitas. Igne enim invidiæ et iræ tam Judæorum quam Gentilium exa- iræ tam Judæorum quam Gentilium exa- minatus, undique purus evadit. minatus, undique purus evadit.

« Et ecce nihil dignum morte actum « Et ecce nihil dignum morte actum est ei, »> est ei, »>

Hoc est, in actis judicii Herodis, nihil Hoc est, in actis judicii Herodis, nihil dignum morte actum est ei. Qualiter enim dignum morte actum est ei. Qualiter enim inveniretur in auctore vitæ aliquid di- inveniretur in auctore vitæ aliquid di- gnum morte? Unde, Joan. XVIII, gnum morte? Unde, Joan. XVIII, 38: 38:

Ergo nullam invenio in eo causam. Da- Ergo nullam invenio in eo causam. Da- niel. XIII, 35 Innocentem et justum non niel. XIII, 35 Innocentem et justum non interficies. Genes. xvIII, 25: Absit a te, interficies. Genes. xvIII, 25: Absit a te, ut rem hanc facias, et occidas justum ut rem hanc facias, et occidas justum cum impio, fiatque justus sicut impius, cum impio, fiatque justus sicut impius, non est hoc tuum: qui judicas omnem non est hoc tuum: qui judicas omnem terram, non facies judicium hoc. terram, non facies judicium hoc.

« Emendatum ergo illum dimit- « Emendatum ergo illum dimit- tam. » tam. »

Conclusio est ex præcedentibus. Ac si Conclusio est ex præcedentibus. Ac si dicat: Nulla causa est in eo nisi invidia dicat: Nulla causa est in eo nisi invidia vestra, quæ exsatiari vult pœnis ejus. vestra, quæ exsatiari vult pœnis ejus. Concedatur vobis, quia ego « emenda- Concedatur vobis, quia ego « emenda- tum, hoc est, flagellatum, « dimit- tum, hoc est, flagellatum, « dimit- tam. » Job, xvi, 11 : Satiati sunt pœnis tam. » Job, xvi, 11 : Satiati sunt pœnis meis. Psal. xxxvII, 18: Quoniam ego in meis. Psal. xxxvII, 18: Quoniam ego in flagella paratus sum, et dolor meus in flagella paratus sum, et dolor meus in conspectu meo semper. conspectu meo semper.

« Necesse autem habebat dimittere « Necesse autem habebat dimittere eis per diem festum, unum. eis per diem festum, unum.

Exclamavit autem simul universa Exclamavit autem simul universa turba, dicens: Tolle hunc, et dimitte turba, dicens: Tolle hunc, et dimitte nobis Barabbam. nobis Barabbam.

Qui erat propter seditionem quam- Qui erat propter seditionem quam-

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

716 716

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dam factam in civitate, et homici- dam factam in civitate, et homici- dium, missus in carcerem. dium, missus in carcerem.

Iterum autem Pilatus locutus est ad Iterum autem Pilatus locutus est ad eos volens dimittere Jesum. eos volens dimittere Jesum.

At illi succlamabant, dicentes : Cru- At illi succlamabant, dicentes : Cru- cifige, crucifige eum. cifige, crucifige eum.

Ille autem tertio dixit ad illos: Quid Ille autem tertio dixit ad illos: Quid enim mali fecit iste? Nullam causam enim mali fecit iste? Nullam causam mortis invenio in eo: corripiam er- mortis invenio in eo: corripiam er- go illum, et dimittam. go illum, et dimittam.

At illi instabant vocibus magnis, At illi instabant vocibus magnis, postulantes ut crucifigeretur ; et in- postulantes ut crucifigeretur ; et in- valescebant voces eorum. » valescebant voces eorum. »

Hic secundam causam inducit suæ li- Hic secundam causam inducit suæ li- berationis, ex ratione solemnitatis in- berationis, ex ratione solemnitatis in- stantis. stantis.

Dicit autem tria: dimittendi scilicet Dicit autem tria: dimittendi scilicet necessitatem et ne dimitteretur, turbæ necessitatem et ne dimitteretur, turbæ exclamationem exclamationem

tem. tem.

et electionis perversita- et electionis perversita-

De primo dicit: « Necesse autem habe- De primo dicit: « Necesse autem habe- bat, » ex consuetudine approbata, » di- bat, » ex consuetudine approbata, » di- mittere » liberum « per diem fe- mittere » liberum « per diem fe- stum. » Hoc propter diem festum Pa- stum. » Hoc propter diem festum Pa- schæ,in quo ipsi capti liberati fuerunt de schæ,in quo ipsi capti liberati fuerunt de Ægypto et in memoriam illius libe- Ægypto et in memoriam illius libe- rationis aliquis de carcere liberabatur. rationis aliquis de carcere liberabatur.

« Unum » vinctum. Et sic dicitur, « Unum » vinctum. Et sic dicitur, Matth. xxvn, 16: Habebat tunc vinctum Matth. xxvn, 16: Habebat tunc vinctum insignem, qui et latro fuit in viis, et no- insignem, qui et latro fuit in viis, et no- cturnus ostiorum suffosor, et homicida. cturnus ostiorum suffosor, et homicida. Et proposuit Pilatus, utrum vellent sibi Et proposuit Pilatus, utrum vellent sibi dimitti Jesum innocentem, an illum la- dimitti Jesum innocentem, an illum la- tronem ? firmiter præsumens quod pete- tronem ? firmiter præsumens quod pete- rent sibi dimitti innocentem. Jerem. xxi, rent sibi dimitti innocentem. Jerem. xxi, 8: Ecce ego do coram vobis viam vitæ, et 8: Ecce ego do coram vobis viam vitæ, et viam mortis. Deuter. xxx, 13: Conside- viam mortis. Deuter. xxx, 13: Conside- ra quod hodie proposuerim in conspectu ra quod hodie proposuerim in conspectu tuo vitam et bonum, et e contrario mor- tuo vitam et bonum, et e contrario mor- tem et malum. tem et malum.

« Exclamavit autem simul, » « Exclamavit autem simul, »

In malo consentiens, « universa » ge- In malo consentiens, « universa » ge- neraliter turba. » Matth. xxvII, 20: neraliter turba. » Matth. xxvII, 20: Principes sacerdotum et seniores persua- Principes sacerdotum et seniores persua-

serunt populis ut peterent Barabbam. serunt populis ut peterent Barabbam. « Dicens. » Jerem. XII, 8: Facta est « Dicens. » Jerem. XII, 8: Facta est mihi hæreditas mea quasi leo in silva, mihi hæreditas mea quasi leo in silva, dedit contra me vocem suam. dedit contra me vocem suam.

« Tolle hunc, »> « Tolle hunc, »>

Christum. Sapient. 11, 15: Gravis est Christum. Sapient. 11, 15: Gravis est nobis etiam ad videndum. nobis etiam ad videndum.

« Et dimitte nobis Barabbam. » Jerem. « Et dimitte nobis Barabbam. » Jerem. VIII, 3 Eligent magis mortem quam VIII, 3 Eligent magis mortem quam vitam, omnes qui residui fuerint de co- vitam, omnes qui residui fuerint de co- gnatione hac pessima. Proverb. xvi, 15: gnatione hac pessima. Proverb. xvi, 15: Qui justificat impium, et qui condemnat Qui justificat impium, et qui condemnat justum, abominabilis est uterque apud justum, abominabilis est uterque apud

Deum. Deum.

« Qui, » « Qui, »

Scilicet Barabbas, « erat propter sedi- Scilicet Barabbas, « erat propter sedi- tionem quamdam, » quam ille ex antiqua tionem quamdam, » quam ille ex antiqua et mala sua consuetudine concitave- et mala sua consuetudine concitave- rat, « factam in civitate » Jerusalem, rat, « factam in civitate » Jerusalem, quæ nomine suo, et metropolitica digni- quæ nomine suo, et metropolitica digni- tate, pacem in civibus habere debuerat. tate, pacem in civibus habere debuerat. Psal. cxx1, 7 : Fiat pax in virtute tua. Psal. cxx1, 7 : Fiat pax in virtute tua.

« Et homicidium, » quod ipse Deus, « Et homicidium, » quod ipse Deus, Exod. xxII, 3, morte plecti præcepit, Exod. xxII, 3, morte plecti præcepit, « missus in carcerem. » In carcerem au- « missus in carcerem. » In carcerem au- tem missus fuit propter instans festum, tem missus fuit propter instans festum, ut post puniretur. Act. XII, L: Quem cum ut post puniretur. Act. XII, L: Quem cum apprehendisset, misit in carcerem,... vo- apprehendisset, misit in carcerem,... vo- lens post Pascha producere eum populo. lens post Pascha producere eum populo.

Barabbas autem dupliciter invenitur Barabbas autem dupliciter invenitur in antiquis libris. In quibusdam enim li- in antiquis libris. In quibusdam enim li- bris invenitur per simplex R sic, Barab- bris invenitur per simplex R sic, Barab- bas. Sic interpretatur filius patris : quia bas. Sic interpretatur filius patris : quia Bár est filius, et Abbas pater: quia fuit Bár est filius, et Abbas pater: quia fuit unus de illis de quibus dicitur, Joan. unus de illis de quibus dicitur, Joan. VIII, 44 Vos ex patre diabolo estis, et VIII, 44 Vos ex patre diabolo estis, et desideria patris vestri vultis facere. Inve- desideria patris vestri vultis facere. Inve- nitur autem aliquando nomen suum scri- nitur autem aliquando nomen suum scri- ptum per duplex R sic, Barrabas: et sic ptum per duplex R sic, Barrabas: et sic interpretatur filius magistri: quia omnis interpretatur filius magistri: quia omnis erroris magistrum secutus fuit diabolum : erroris magistrum secutus fuit diabolum : de quo, ad Roman. 11, 21 : Qui alium do- de quo, ad Roman. 11, 21 : Qui alium do- ces, teipsum non doces. Matth. xxIII, 10; ces, teipsum non doces. Matth. xxIII, 10; Non vocemini magistri: quia Magister Non vocemini magistri: quia Magister vester unus est, Christus. Quamvis autem vester unus est, Christus. Quamvis autem

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-20, 21, 22, 23. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-20, 21, 22, 23.

isti nequissima voluntate latronem dimit- isti nequissima voluntate latronem dimit-

ti præelegerint, tamen Dei sapientia ma- ti præelegerint, tamen Dei sapientia ma- lum eorum ordinante, id factum est, ut lum eorum ordinante, id factum est, ut ipso facto ostenderetur, quod vincti sol- ipso facto ostenderetur, quod vincti sol- verentur de carcere per Christi passio- verentur de carcere per Christi passio- nem. Isa. Lxi, 1 : Ut prædicarem capti- nem. Isa. Lxi, 1 : Ut prædicarem capti- vis indulgentiam, et clausis apertionem. vis indulgentiam, et clausis apertionem. Zachar. ix, 11 Tu quoque in sanguine Zachar. ix, 11 Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua. Significat lacu, in quo non est aqua. Significat etiam quod vincula peccatorum solvun- etiam quod vincula peccatorum solvun- tur. Proverb. v, 22: Iniquitates suæ tur. Proverb. v, 22: Iniquitates suæ capiunt impium, et funibus peccatorum capiunt impium, et funibus peccatorum suorum constringitur. suorum constringitur.

« Iterum autem Pilatus. >> « Iterum autem Pilatus. >>

Tertia est inquisitio dimissionis. Et Tertia est inquisitio dimissionis. Et ideo « locutus est ad eos, » hoc est, con- ideo « locutus est ad eos, » hoc est, con- cionabatur pro Domino ad eos, ut seda- cionabatur pro Domino ad eos, ut seda- retur tumultus populi: ut sic rationabi- retur tumultus populi: ut sic rationabi- liter persuaderetur dimissio Domini. Ec- liter persuaderetur dimissio Domini. Ec- cli. IV, 10 In judicando esto pupillis cli. IV, 10 In judicando esto pupillis misericors ut pater. Job, xxix, 19 : Pa- misericors ut pater. Job, xxix, 19 : Pa- ter eram pauperum, et causam quam ter eram pauperum, et causam quam nesciebam diligentissime investigabam. nesciebam diligentissime investigabam. Causa autem hujus concionationis ex- Causa autem hujus concionationis ex- primitur, Matth. xxvi, 19, quia uxor sua primitur, Matth. xxvi, 19, quia uxor sua miserat ad eum, dicens: Nihil tibi et miserat ad eum, dicens: Nihil tibi et justo illi: multa enim passa sum hodie justo illi: multa enim passa sum hodie per visum propter eum, scilicet ab An- per visum propter eum, scilicet ab An- gelo illius in hac nocte. gelo illius in hac nocte.

<< At illi >> << At illi >>

E contrario « succlamabant, dicentes.» E contrario « succlamabant, dicentes.» Josue, IX, 2 Congregati sunt pariter, Josue, IX, 2 Congregati sunt pariter, scilicet hostes qui erant trans Jordanem, scilicet hostes qui erant trans Jordanem, ut pugnarent contra Josue et Israel uno ut pugnarent contra Josue et Israel uno animo, eademque sententia. animo, eademque sententia.

« Crucifige, crucifige eum. » « Crucifige, crucifige eum. »

Quia in tantum odii devenerant, quod Quia in tantum odii devenerant, quod mulctam mortis voluerunt cumulari hor- mulctam mortis voluerunt cumulari hor- rore confusionis crucis. rore confusionis crucis.

Adhuc autem, quia affixio crucis acer- Adhuc autem, quia affixio crucis acer- ba et diutina est vexatio mortis. Vole- ba et diutina est vexatio mortis. Vole- bant igitur ut diu morte tortus, multas bant igitur ut diu morte tortus, multas

717 717

mortes pateretur. Et ideo nimis deside- mortes pateretur. Et ideo nimis deside- rantes poenarum cumulum infligi sibi, rantes poenarum cumulum infligi sibi, ingeminant : « Crucifige, crucifige eum. » ingeminant : « Crucifige, crucifige eum. » Joan. xix, 15: Tolle, tolle, crucifige Joan. xix, 15: Tolle, tolle, crucifige eum. Christus autem contra mulctam eum. Christus autem contra mulctam mortis opposuit patientiam, et gaudium mortis opposuit patientiam, et gaudium sibi fecit de confusione, et taciturnitatem sibi fecit de confusione, et taciturnitatem contraposuit clamori. contraposuit clamori.

: :

De primis duobus dicitur, ad Hebr. De primis duobus dicitur, ad Hebr. XII, 2: Proposito sibi gaudio sustinuit XII, 2: Proposito sibi gaudio sustinuit crucem, confusione contempta : atque in crucem, confusione contempta : atque in dextera Dei sedet. De tertio dicitur in dextera Dei sedet. De tertio dicitur in Psalmo XXXVIII, 2 et 3 Posui ori meo Psalmo XXXVIII, 2 et 3 Posui ori meo custodiam, cum consisteret peccator ad- custodiam, cum consisteret peccator ad- versum me: obmutui et humiliatus versum me: obmutui et humiliatus sum, sum, et silui a bonis. Et ideo etiam si- et silui a bonis. Et ideo etiam si- bi et suis tria meruit. Per poenam enim bi et suis tria meruit. Per poenam enim meruit beatitudinem citæ et velocis re- meruit beatitudinem citæ et velocis re- surrectionis et per confusionem crucis, surrectionis et per confusionem crucis, coronam gloriæ et honoris et per incla- coronam gloriæ et honoris et per incla- mationem, meruit ab omni lingua laudis mationem, meruit ab omni lingua laudis confessionem. Ad Philip. 11, 8 et seq. : confessionem. Ad Philip. 11, 8 et seq. : Humiliavit semetipsum, factus obe- Humiliavit semetipsum, factus obe- diens usque ad mortem, mortem autem diens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltavit crucis. Propter quod et Deus exaltavit illum. Contra pœnam : Et donavit illi illum. Contra pœnam : Et donavit illi nomen quod est super omne nomen. Con- nomen quod est super omne nomen. Con- tra confusionem: Ut in nomine Jesu tra confusionem: Ut in nomine Jesu omne genu flectatur cælestium, terre- omne genu flectatur cælestium, terre- strium, et infernorum. Et contra incla- strium, et infernorum. Et contra incla- mationem Et omnis lingua confiteatur mationem Et omnis lingua confiteatur quia Dominus Jesus Chritus in gloria quia Dominus Jesus Chritus in gloria est Dei Patris. est Dei Patris.

« Ille autem, » « Ille autem, »

Pilatus, « tertio dixit, » quamvis plu- Pilatus, « tertio dixit, » quamvis plu- ries quam tertio liberationem quæsierat, ries quam tertio liberationem quæsierat, sicut dicit Glossa. Hanc enim quæsivit sicut dicit Glossa. Hanc enim quæsivit primo judicis mutatione, ad Herodem primo judicis mutatione, ad Herodem mittendo. Secundo, flagellorum infli- mittendo. Secundo, flagellorum infli- ctione, oculos invidorum et rapidorum ctione, oculos invidorum et rapidorum canum laceratione corporis Domini sa- canum laceratione corporis Domini sa- tiando. Job, xix, 22: Quare persequimini tiando. Job, xix, 22: Quare persequimini me sicut Deus, et carnibus meis satura- me sicut Deus, et carnibus meis satura- mini? Tertio hoc quæsivit, Christum mini? Tertio hoc quæsivit, Christum latroni conferendo, quis inter duos di- latroni conferendo, quis inter duos di- mitti peteretur: arbitrans quod innocens mitti peteretur: arbitrans quod innocens latroni, qui recenter læserat, præferre- latroni, qui recenter læserat, præferre-

718 718

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur. Quarto quæsivit hoc sententiæ di- tur. Quarto quæsivit hoc sententiæ di- latione, innocentiam suam in judicio latione, innocentiam suam in judicio ostendendo. Matth. xxvii, 24: Lavit ma- ostendendo. Matth. xxvii, 24: Lavit ma- nus coram populo, dicens: Innocens ego nus coram populo, dicens: Innocens ego sum a sanguine justi hujus: vos vide- sum a sanguine justi hujus: vos vide- ritis. Quinto, quærit hoc objectorum an- ritis. Quinto, quærit hoc objectorum an- nulatione, dicens : nulatione, dicens :

« Quid enim mali fecit iste ? »> « Quid enim mali fecit iste ? »>

De quo dicitur, Isa. LIII, 9: Dabit im- De quo dicitur, Isa. LIII, 9: Dabit im- pios pro sepultura,... eo quod iniquita- pios pro sepultura,... eo quod iniquita- tem non fecerit, neque dolus fuerit in tem non fecerit, neque dolus fuerit in ore ejus. Et maxime, quid male fecit ut ore ejus. Et maxime, quid male fecit ut maledicto exponatur, et ut morte turpis- maledicto exponatur, et ut morte turpis- sima condemnetur? Deuter. xxi, 23: sima condemnetur? Deuter. xxi, 23: Maledictus a Deo est qui pendet in li- Maledictus a Deo est qui pendet in li- gno. Jerem. xi, 19: Mittamus lignum gno. Jerem. xi, 19: Mittamus lignum in panem ejus, et eradamus eum de terra in panem ejus, et eradamus eum de terra viventium. Sapient. 11, 20: Morte tur- viventium. Sapient. 11, 20: Morte tur- pissima condemnemus eum. pissima condemnemus eum.

« Nullam causam mortis, » « Nullam causam mortis, »

Et præcipue talis mortis, « invenio in Et præcipue talis mortis, « invenio in eo, » quamvis coram vobis positum di- eo, » quamvis coram vobis positum di- ligenter examinaverim. Fuit enim Pila- ligenter examinaverim. Fuit enim Pila- tus secutus consilium Sapientis, Eccli. tus secutus consilium Sapientis, Eccli. x1, 7 Priusquam interroges, ne vitu- x1, 7 Priusquam interroges, ne vitu- peres quemquam : et cum interrogaveris, peres quemquam : et cum interrogaveris, corripe juste. corripe juste.

Concludit autem ex his dicens : Concludit autem ex his dicens :

«Corripiam ergo illum » «Corripiam ergo illum »

Adhuc amplioribus, si vultis, verberi- Adhuc amplioribus, si vultis, verberi- bus, «et »sic « dimittam, » quia mor- bus, «et »sic « dimittam, » quia mor- tem non meruit. In ipso enim, illis igno- tem non meruit. In ipso enim, illis igno- rantibus, posita est a Patre nostræ cor- rantibus, posita est a Patre nostræ cor- reptionis disciplina. Isa. LIII, 5: Disci- reptionis disciplina. Isa. LIII, 5: Disci- plina pacis nostræ super eum, et livore plina pacis nostræ super eum, et livore ejus sanati sumus. Ad Hebr. Ad Hebr. ejus sanati sumus. Ad Hebr. Ad Hebr. XII, 7 et 8: XII, 7 et 8: Quis filius quem non corripit pater? Quis filius quem non corripit pater? Quod si extra disciplinam estis, cujus Quod si extra disciplinam estis, cujus participes facti sunt omnes, ergo adulte- participes facti sunt omnes, ergo adulte- ri, et non filii estis. Et hic fuit ordo sa- ri, et non filii estis. Et hic fuit ordo sa- pientiæ divinæ. pientiæ divinæ.

<< At illi, »> << At illi, »>

E contrario, « instabant, » hoc est, E contrario, « instabant, » hoc est, instanter petentes, « vocibus magnis, » instanter petentes, « vocibus magnis, » quia se veritate nudos esse confiteban- quia se veritate nudos esse confiteban- tur, quando clamoribus et multitudine tur, quando clamoribus et multitudine se armaverunt. Petebant ergo sibi fieri, se armaverunt. Petebant ergo sibi fieri, quod per judicium obtinere non poterant. quod per judicium obtinere non poterant.

« Postulantes ut crucifigeretur. » Pro- « Postulantes ut crucifigeretur. » Pro- verb. 1, 16 Pedes illorum ad malum verb. 1, 16 Pedes illorum ad malum currunt, et festinant ut effundant san- currunt, et festinant ut effundant san- guinem. Psal. XIII, 3: Veloces pedes eo- guinem. Psal. XIII, 3: Veloces pedes eo- rum ad effundendum sanguinem: con- rum ad effundendum sanguinem: con- tritio et infelicitas in viis eorum, et viam tritio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognoverunt: non est timor pacis non cognoverunt: non est timor Dei ante oculos eorum. Dei ante oculos eorum.

« Et invalescebant » continuis incre- « Et invalescebant » continuis incre- mentis, « voces eorum. » II ad Timoth. mentis, « voces eorum. » II ad Timoth. III, 13 : Mali homines et seductores pro- III, 13 : Mali homines et seductores pro- ficient in pejus, errantes, et in errorem ficient in pejus, errantes, et in errorem mittentes. Permixtim enim inter eos fue- mittentes. Permixtim enim inter eos fue- runt sacerdotes, et Scribæ, et Pharisæi, runt sacerdotes, et Scribæ, et Pharisæi, qui ad hæc incitabant populum. Hoc qui ad hæc incitabant populum. Hoc enim semen zizaniæ illi populo superse- enim semen zizaniæ illi populo superse- minavit inimicus homo diabolus. Matth. minavit inimicus homo diabolus. Matth. XIII, 27 et 28: Nonne bonum semen se- XIII, 27 et 28: Nonne bonum semen se- minasti in agro tuo ? unde ergo habet minasti in agro tuo ? unde ergo habet zizania ? Et ait illis: Inimicus homo hoc zizania ? Et ait illis: Inimicus homo hoc fecit. Et sub alia metaphora dicit idem, fecit. Et sub alia metaphora dicit idem, Isa. v, 2 Exspectavit ut faceret uvas, Isa. v, 2 Exspectavit ut faceret uvas, et fecit labruscas. et fecit labruscas.

« Et Pilatus adjudicavit fieri peti- « Et Pilatus adjudicavit fieri peti- tionem eorum. tionem eorum.

Dimisit autem illis eum qui propter Dimisit autem illis eum qui propter homicidium et seditionem missus fue- homicidium et seditionem missus fue- rat in carcerem, quem petebant: Je- rat in carcerem, quem petebant: Je- sum vero tradidit voluntati eorum. » sum vero tradidit voluntati eorum. »

Ab hoc loco incipit agere de condem- Ab hoc loco incipit agere de condem- natione Domini. natione Domini.

Habet autem partes duas condemna- Habet autem partes duas condemna- tionis sententiam, et qualiter_sententia tionis sententiam, et qualiter_sententia perfecta est in opere. perfecta est in opere.

In prima parte quæ parva est conti- In prima parte quæ parva est conti- nentur tria: quorum primum est iniquus nentur tria: quorum primum est iniquus consensus in malum, secundum iniquior consensus in malum, secundum iniquior

24 24

25 25

IN EVANG. LUCÆ, XXIII-24, 25, 26. IN EVANG. LUCÆ, XXIII-24, 25, 26.

719 719

absolutio nocentis, tertium autem ini- Isa. LVII, 1 : Justus perit, et non est qui absolutio nocentis, tertium autem ini- Isa. LVII, 1 : Justus perit, et non est qui quissima condemnatio innocentis. quissima condemnatio innocentis.

De primo dicit: « Et Pilatus, » ambiens De primo dicit: « Et Pilatus, » ambiens principatum, et timens ne contra eum ut principatum, et timens ne contra eum ut ab officio præsidis amoveretur, Romam ab officio præsidis amoveretur, Romam scriberent, « adjudicavit, » non quidem scriberent, « adjudicavit, » non quidem ex ratione, sed ex ambitione potestatis, ex ratione, sed ex ambitione potestatis, « fieri petitionem illorum, » in qua per « fieri petitionem illorum, » in qua per justitiam nihil obtinere poterant. Fecit justitiam nihil obtinere poterant. Fecit ergo contra sententiam Domini, volens ergo contra sententiam Domini, volens placatum habere populum. Exod. XXIII, placatum habere populum. Exod. XXIII, 2: Non sequeris turbam ad faciendum 2: Non sequeris turbam ad faciendum malum. Eccli. VII, 6: Noli quærere fieri malum. Eccli. VII, 6: Noli quærere fieri judex, nisi valeas virtute irrumpere ini- judex, nisi valeas virtute irrumpere ini- quitates. Et post pauca, . 7: Non pecces quitates. Et post pauca, . 7: Non pecces in multitudinem civitatis, nec te immit- in multitudinem civitatis, nec te immit- tas in populum. tas in populum.

« Dimisit autem illis, » « Dimisit autem illis, »

Hoc est, propter illos, « eum, » latro- Hoc est, propter illos, « eum, » latro- nem insignem Barabbam, « qui propter nem insignem Barabbam, « qui propter homicidium » (Exod. xxi, 23, præcipi- homicidium » (Exod. xxi, 23, præcipi- tur quod anima detur pro anima) « et tur quod anima detur pro anima) « et seditionem, » quod est crimen quod to- seditionem, » quod est crimen quod to- tam urbem commovit, et omni pœna tam urbem commovit, et omni pœna dignum. Esther, XIII, 7: Jussimus ut ne- dignum. Esther, XIII, 7: Jussimus ut ne- farii homines una die ad inferos descen- farii homines una die ad inferos descen- dentes, reddant imperio nostro pacem dentes, reddant imperio nostro pacem quam turbaverunt. quam turbaverunt.

« Missus fuerat in carcerem, » ut post « Missus fuerat in carcerem, » ut post Pascha publice puniretur. « Quem pete- Pascha publice puniretur. « Quem pete- bant, » contra præceptum Domini. Exod. bant, » contra præceptum Domini. Exod. XXII, 18: Maleficos non patieris vivere. XXII, 18: Maleficos non patieris vivere. III Reg. xx, 42: Quia dimisisti virum III Reg. xx, 42: Quia dimisisti virum dignum morte de manu tua, erit anima dignum morte de manu tua, erit anima tua pro anima ejus. Sapient. v1, 5: Cum tua pro anima ejus. Sapient. v1, 5: Cum essetis ministri regni illius, non recte essetis ministri regni illius, non recte judicastis, nec custodistis legem justitiæ. judicastis, nec custodistis legem justitiæ.

« Jesum vero, » « Jesum vero, »

Auctorem salutis innocentem, « tra- Auctorem salutis innocentem, « tra- didit, » non quidem justitiæ, sed « volun- didit, » non quidem justitiæ, sed « volun- tati eorum » iniquæ. Proverb. xxv, 26: tati eorum » iniquæ. Proverb. xxv, 26: Fons turbatus pede, et vena corrupta, Fons turbatus pede, et vena corrupta, justus cadens coram impio. Eccle. vii, justus cadens coram impio. Eccle. vii, 16: Justus perit in justitia sua, et im- 16: Justus perit in justitia sua, et im- pius multo vivit tempore in malitia sua. pius multo vivit tempore in malitia sua.