28 28

IN EVANG. LUCÆ, XXII-27, 28. IN EVANG. LUCÆ, XXII-27, 28.

rem exteriorem ponit commune judi- rem exteriorem ponit commune judi- cium secundo, seipsum perfectæ humi- cium secundo, seipsum perfectæ humi- litatis ponit exemplum. litatis ponit exemplum.

Dicit igitur «Nam quis major est, » Dicit igitur «Nam quis major est, » judicio hominum fastum exteriorem at- judicio hominum fastum exteriorem at- tendentium, « qui recumbit, » sicut do- tendentium, « qui recumbit, » sicut do- minus, « an qui ministrat, » sicut famu- minus, « an qui ministrat, » sicut famu- lus? Et constat quod in omnibus præfer- lus? Et constat quod in omnibus præfer- tur dominus ministro. tur dominus ministro.

Et hoc est quod dicit : « Nonne qui Et hoc est quod dicit : « Nonne qui recumbit, » supple, est major judicio sæ- recumbit, » supple, est major judicio sæ-

culi? culi?

« Ego autem in medio vestrum « Ego autem in medio vestrum sum, » sum, »

Ut unusquisque ad me habeat respe- Ut unusquisque ad me habeat respe- ctum. Joan. 1, 26: Medius vestrum ste- ctum. Joan. 1, 26: Medius vestrum ste- tit quem vos nescitis. tit quem vos nescitis.

« Sicut qui ministrat. » Ad Philip. 11, « Sicut qui ministrat. » Ad Philip. 11, 7: Semetipsum exinanivit, formam servi 7: Semetipsum exinanivit, formam servi accipiens. Eccli. 111, 20: Quanto magnus accipiens. Eccli. 111, 20: Quanto magnus es, humilia te in omnibus. Sic enim, ut es, humilia te in omnibus. Sic enim, ut diximus, oportuit fundari Ecclesiam : diximus, oportuit fundari Ecclesiam : quamvis jam fundata et multiplicata non quamvis jam fundata et multiplicata non ita possit gubernari. Matth. xx, 28 : ita possit gubernari. Matth. xx, 28 : Filius hominis non venit ministrari, sed Filius hominis non venit ministrari, sed ministrare, et dare animam suam red- ministrare, et dare animam suam red- emptionem pro multis. Luc. XII, 37: emptionem pro multis. Luc. XII, 37: Præcinget se, et faciet iilos discumbere, Præcinget se, et faciet iilos discumbere, et transiens ministrabit illis. et transiens ministrabit illis.

« Vos autem estis qui permansistis « Vos autem estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. » mecum in tentationibus meis. »

Hic suadet idem ab æqualitate voca- Hic suadet idem ab æqualitate voca- tionis. tionis.

Et tangit quatuor: primum est voca- Et tangit quatuor: primum est voca- torum meritum : secundum autem, in torum meritum : secundum autem, in gloria regni vocatorum præmium: ter- gloria regni vocatorum præmium: ter- tio, tangit eum quem percipient in bonis tio, tangit eum quem percipient in bonis regni fructum quarto, subjungit illum regni fructum quarto, subjungit illum quem habebunt in potestate judiciaria quem habebunt in potestate judiciaria honoris cumulum. honoris cumulum.

De primo, sicut gratus Dominus dicit De primo, sicut gratus Dominus dicit se acceptasse virtutis discipulorum obse- se acceptasse virtutis discipulorum obse- quium et circa hoc dicit quinque : quium et circa hoc dicit quinque : quorum primum est, quod signanter quorum primum est, quod signanter

683 683

obsequentes sibi discernit, cum dicit: obsequentes sibi discernit, cum dicit: « Vos estis. » Quasi dicat: Non alii ta- « Vos estis. » Quasi dicat: Non alii ta- les sunt. Zachar. 111, 8: Audi, Jesus, sa- les sunt. Zachar. 111, 8: Audi, Jesus, sa- cerdos magne, tu et amici tui qui habi- cerdos magne, tu et amici tui qui habi- tant coram te, quia viri portendentes tant coram te, quia viri portendentes sunt. Magna enim portendunt viri quos sunt. Magna enim portendunt viri quos signanter Jesus sacerdos magnus ab aliis signanter Jesus sacerdos magnus ab aliis discernit, dicens : « Vos estis. » Joan. discernit, dicens : « Vos estis. » Joan. xv, 15 Vos dixi amicos: quia omnia xv, 15 Vos dixi amicos: quia omnia quæcumque audivi a Patre meo, nota quæcumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. Psal. CXLVII, 20: Non fecit feci vobis. Psal. CXLVII, 20: Non fecit taliter omni nationi, et judicia sua non taliter omni nationi, et judicia sua non manifestavit eis. manifestavit eis.

Secundo autem, perseverantiam in fide Secundo autem, perseverantiam in fide de ipsis subjungit, cum dicit : « Qui per- de ipsis subjungit, cum dicit : « Qui per- mansistis. » II ad Timoth. II, 19: Fir- mansistis. » II ad Timoth. II, 19: Fir- mum fundamentum Dei stat, habens si- mum fundamentum Dei stat, habens si- gnaculum hoc. Non enim sunt de illis gnaculum hoc. Non enim sunt de illis de quibus dicitur, Eccli. vi, 10: Est ami- de quibus dicitur, Eccli. vi, 10: Est ami- cus socius mensæ, et non permanet in die cus socius mensæ, et non permanet in die necessitatis. necessitatis.

Tertio, dicit sui associationem, quan- Tertio, dicit sui associationem, quan- do dicit : « Mecum. » Cum Christo enim do dicit : « Mecum. » Cum Christo enim est, qui sibi in omnibus consentit, et ad- est, qui sibi in omnibus consentit, et ad- jutor suus in bello contra diabolum exi- jutor suus in bello contra diabolum exi- stit. Psal. XCIII, 16: Quis consurget mihi stit. Psal. XCIII, 16: Quis consurget mihi adversus malignantes? aut quis stabit adversus malignantes? aut quis stabit mecum adversus operantes iniquitatem? mecum adversus operantes iniquitatem? I. Paralipom. XII, 18: Tui sumus, o Da- I. Paralipom. XII, 18: Tui sumus, o Da- vid, et tecum, fili Isai. vid, et tecum, fili Isai.

Quarto, notat obsequii difficultatem, Quarto, notat obsequii difficultatem, cum dicit : « In tentationibus: » quia in cum dicit : « In tentationibus: » quia in magnis persecutionibus tentationum per- magnis persecutionibus tentationum per- manere est difficile. Jacob. 1, 12: Beatus manere est difficile. Jacob. 1, 12: Beatus vir qui suffert tentationem, quoniam vir qui suffert tentationem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitæ, quam repromisit Deus diligentibus vitæ, quam repromisit Deus diligentibus se. Sapient. II, 5 et 6: Invenit illos di- se. Sapient. II, 5 et 6: Invenit illos di- gnos se. Tamquam aurum in fornace gnos se. Tamquam aurum in fornace probavit illos. probavit illos.

Quinto, addit hoc quod est pleni amo- Quinto, addit hoc quod est pleni amo- ris indicium, cum dicit : « Meis. » Ten- ris indicium, cum dicit : « Meis. » Ten- tationes enim Sanctorum reputat suas tationes enim Sanctorum reputat suas esse. Zachar. 11, 8: Qui tetigerit vos, esse. Zachar. 11, 8: Qui tetigerit vos, tangit pupillam oculi mei. Act. 1x, 4 et tangit pupillam oculi mei. Act. 1x, 4 et 5 5

Quid me persequeris?... Ego sum Quid me persequeris?... Ego sum Jesus, quem tu persequeris. Jesus, quem tu persequeris.

29 29

30 30

684 684

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et ego dispono vobis sicut dispo- « Et ego dispono vobis sicut dispo- suit mihi Pater meus, regnum. » suit mihi Pater meus, regnum. »

Hic tangit in gloria regni vocatorum Hic tangit in gloria regni vocatorum præmium. præmium.

« Et ego, » cujus est ex hæreditate, « Et ego, » cujus est ex hæreditate, « dispono, » omni jure testationis, « vo- « dispono, » omni jure testationis, « vo- bis, » qui sic mecum permansistis, « re- bis, » qui sic mecum permansistis, « re- gnum » mei principatus, et mei decoris. gnum » mei principatus, et mei decoris. Sapient. v, 17 Accipient regnum deco- Sapient. v, 17 Accipient regnum deco- ris, et diadema speciei de manu Domini. ris, et diadema speciei de manu Domini. Ad Coloss. 1, 13: Eripuit nos de pote- Ad Coloss. 1, 13: Eripuit nos de pote- state tenebrarum, et transtulit in regnum state tenebrarum, et transtulit in regnum filii dilectionis suæ. Et ideo non oportet filii dilectionis suæ. Et ideo non oportet hic multum contendere de principatu : hic multum contendere de principatu : quia de humilitate suscitantur regni mei quia de humilitate suscitantur regni mei principes. I Reg. II, 8: Suscitat de pul- principes. I Reg. II, 8: Suscitat de pul- vere egenum, et de stercore elevat paupe- vere egenum, et de stercore elevat paupe- rem ut sedeat cum principibus, et so- rem ut sedeat cum principibus, et so- lium gloriæ teneat. lium gloriæ teneat.

Eo autem jure dispono vobis regnum, Eo autem jure dispono vobis regnum, a sicut mihi Pater meus, » per naturam, a sicut mihi Pater meus, » per naturam, « disposuit. » Joan. 1, 14: Vidimus glo- « disposuit. » Joan. 1, 14: Vidimus glo- riam ejus, gloriam quasi Unigeniti a riam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiæ et veritatis. Ut Patre, plenum gratiæ et veritatis. Ut sicut ego hæres sum per naturam, ita sicut ego hæres sum per naturam, ita vos sitis hæredes per adoptionis gratiam. vos sitis hæredes per adoptionis gratiam. Ad Roman. VIII, 16 et 17: Ipse Spiritus Ad Roman. VIII, 16 et 17: Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. Si autem, filii, et hære- sumus filii Dei. Si autem, filii, et hære- des hæredes quidem Dei, cohæredes au- des hæredes quidem Dei, cohæredes au- tem Christi. tem Christi.

« Ut edatis et bibatis super mensam « Ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. » meam in regno meo. »

animam sacerdotum pinguedine, et po- animam sacerdotum pinguedine, et po- pulus meus bonis meis adimplebitur. pulus meus bonis meis adimplebitur.

« Et bibatis, » in potu sapientiæ. Et « Et bibatis, » in potu sapientiæ. Et hoc est secundum desiderium naturale. hoc est secundum desiderium naturale. Comedent enim de fructu bonitatis, et Comedent enim de fructu bonitatis, et bibent de liquore limpissimæ veritatis et bibent de liquore limpissimæ veritatis et æternæ jucunditatis. Isa. xxv, 6: Faciet æternæ jucunditatis. Isa. xxv, 6: Faciet Dominus exercituum omnibus populis Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium pinguium, con- in monte hoc convivium pinguium, con- vivium vindemiæ, pinguium medullato- vivium vindemiæ, pinguium medullato- rum, et vindemiæ defæcatæ. Psal. xxxv, rum, et vindemiæ defæcatæ. Psal. xxxv, 9 Inebriabuntur ab ubertate domus 9 Inebriabuntur ab ubertate domus tuæ et torrente voluptatis tuæ potabis tuæ et torrente voluptatis tuæ potabis

eos. eos.

« Super mensam meam in regno « Super mensam meam in regno

meo. » meo. »

Ecce discubitus honoris. Dicitur au- Ecce discubitus honoris. Dicitur au- tem mensa plena et ornata, exhibitio dei- tem mensa plena et ornata, exhibitio dei- tatis ad fruendum. Psal. xxi, 2: In loco tatis ad fruendum. Psal. xxi, 2: In loco pascuæ ibi me collocavit. Psal. LXXVII, pascuæ ibi me collocavit. Psal. LXXVII, 20: Numquid et panem poterit dare, 20: Numquid et panem poterit dare, aut parare mensam populo suo ? aut parare mensam populo suo ?

« Et sedeatis super thronos, judican- « Et sedeatis super thronos, judican- tes duodecim tribus Israel. » tes duodecim tribus Israel. »

Hic tangit illum quem in judiciaria Hic tangit illum quem in judiciaria potestate habebunt honoris titulum. potestate habebunt honoris titulum.

«< «<

Et sedeatis, »ut judices. I ad Co- Et sedeatis, »ut judices. I ad Co- rinth. vi, 2 An nescitis quoniam sancti rinth. vi, 2 An nescitis quoniam sancti de hoc mundo judicabunt? Psal. CXLIX, de hoc mundo judicabunt? Psal. CXLIX, 9: Ut faciant in eis judicium conscrip- 9: Ut faciant in eis judicium conscrip- tum, gloria hæc est omnibus sanctis tum, gloria hæc est omnibus sanctis ejus. ejus.

« Super thronos » regales duodecim, « Super thronos » regales duodecim,

Hic tangit eum quem percipient in bo- hoc est, in mentibus omnium judicando- Hic tangit eum quem percipient in bo- hoc est, in mentibus omnium judicando-

nis regni fructum. nis regni fructum.

Tangit autem duo Tangit autem duo

refectionis videli- refectionis videli-

cet fructum, et sessionis dignitatem. cet fructum, et sessionis dignitatem. Refectio autem est in duobus, secun- Refectio autem est in duobus, secun- dum duos naturales appetitus. dum duos naturales appetitus.

De primo dicit : « Ut edatis. » Come- De primo dicit : « Ut edatis. » Come- stio autem est in dulcedine divinæ frui- stio autem est in dulcedine divinæ frui- tionis et bonitatis. Psal. LXVI, 11: Pa- tionis et bonitatis. Psal. LXVI, 11: Pa- rasti in dulcedine tua pauperi, Deus. rasti in dulcedine tua pauperi, Deus. Psal. LXIV, 5 Replebimur in bonis do- Psal. LXIV, 5 Replebimur in bonis do- mus tuæ. Jerem. xxxi, 14: Inebriabo mus tuæ. Jerem. xxxi, 14: Inebriabo

rum, qui per duodenarium intelliguntur : rum, qui per duodenarium intelliguntur : quia duodenarius habet decalogum præ- quia duodenarius habet decalogum præ- ceptorum, et duo mandata dilectionis, ceptorum, et duo mandata dilectionis, per quæ decalogus impletur. Apostoli per quæ decalogus impletur. Apostoli igitur resultatione doctrinæ suæ in men- igitur resultatione doctrinæ suæ in men- tibus judicandorum sedebunt et per tibus judicandorum sedebunt et per ipsam doctrinam in mentibus judicando- ipsam doctrinam in mentibus judicando- rum depictam discernent, qui et quare rum depictam discernent, qui et quare salventur, qui et quales damnentur. salventur, qui et quales damnentur. Psal, cxx1, 5: Illic sederunt sedes in ju- Psal, cxx1, 5: Illic sederunt sedes in ju- dicio. dicio.

32 32

IN EVANG. LUCÆ, XXII-31, 32. IN EVANG. LUCÆ, XXII-31, 32.

« Judicantes, » per doctrinæ illumina- « Judicantes, » per doctrinæ illumina- tionem, « duodecim tribus Israel, » hoc tionem, « duodecim tribus Israel, » hoc est, universitatem salvandorum, et dam- est, universitatem salvandorum, et dam- nandorum. Omnes enim illi ad salutem nandorum. Omnes enim illi ad salutem vel ad damnationem judicabuntur per vel ad damnationem judicabuntur per splendorem doctrinæ Apostolicæ in con- splendorem doctrinæ Apostolicæ in con- scientiis uniuscujusque. Matth. xix, 28: scientiis uniuscujusque. Matth. xix, 28: Sedebitis et vos super sedes duodecim, Sedebitis et vos super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel. judicantes duodecim tribus Israel.

« Ait autem Dominus: Simon, Si- « Ait autem Dominus: Simon, Si- mon, ecce Satanas expetivit vos ut mon, ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum: cribraret sicut triticum:

Ego autem rogavi pro te, ut non de- Ego autem rogavi pro te, ut non de- ficiat fides tua : et tu aliquando con- ficiat fides tua : et tu aliquando con- versus confirma fratres tuos. » versus confirma fratres tuos. »

685 685

« Expetivit vos, » hoc est, tentandi « Expetivit vos, » hoc est, tentandi potestatem jam in vos a Deo obtinuit. potestatem jam in vos a Deo obtinuit. Unde, Job, 1, 11, dixit Satan ad Domi- Unde, Job, 1, 11, dixit Satan ad Domi- num Extende paululum manum tuam, num Extende paululum manum tuam, hoc est, da mihi potestatem tentandi non hoc est, da mihi potestatem tentandi non

restrictam. restrictam.

« Ut cribraret, » hoc est, purgaret. Et « Ut cribraret, » hoc est, purgaret. Et hoc quidem non est de intentione Sata- hoc quidem non est de intentione Sata- næ, qui semper præcipitare intendit, non næ, qui semper præcipitare intendit, non purgare. Et ideo, ut, consecutivum est: purgare. Et ideo, ut, consecutivum est: quia ad tentationem suam sequitur pur- quia ad tentationem suam sequitur pur- gatio, quamvis non intendat. gatio, quamvis non intendat.

« Sicut triticum, » a quo per cribrum « Sicut triticum, » a quo per cribrum sordes et paleæ separantur. Et ita sepa- sordes et paleæ separantur. Et ita sepa- ratus fuit proditor ab aliis. Eccli. xxvII, ratus fuit proditor ab aliis. Eccli. xxvII, 5 Sicut in percussura cribri remanebit 5 Sicut in percussura cribri remanebit pulvis, sic aporia hominis, hoc est, an- pulvis, sic aporia hominis, hoc est, an- gustia, in cogitatu illius. Amos, IX, 9 : gustia, in cogitatu illius. Amos, IX, 9 : Concutiam in omnibus gentibus domum Concutiam in omnibus gentibus domum

Hic tangit specialiter principis Aposto- Israel, sicut concutitur triticum in cri- Hic tangit specialiter principis Aposto- Israel, sicut concutitur triticum in cri- lorum confortationem. lorum confortationem.

In hac autem parte duo facit. In primo In hac autem parte duo facit. In primo quidem Satanæ tentationem, qui jam po- quidem Satanæ tentationem, qui jam po- testatem tentandi accepit, revelat in com- testatem tentandi accepit, revelat in com- muni. Secundo autem, hujus ordinem muni. Secundo autem, hujus ordinem prædicit in speciali. prædicit in speciali.

In primo horum dicit tria: obtentam In primo horum dicit tria: obtentam scilicet Satanæ tentandi potestatem, Pe- scilicet Satanæ tentandi potestatem, Pe- tri contra Satanam per orationem Do- tri contra Satanam per orationem Do- mini confortationem, et quod alios con- mini confortationem, et quod alios con- firmans, tentatis exhibeat compassionem firmans, tentatis exhibeat compassionem et consolationem. et consolationem.

De primo dicit: « Ait autem Domi- De primo dicit: « Ait autem Domi- nus : Simon. » Qui ipse principalis fuit : nus : Simon. » Qui ipse principalis fuit : et ideo sibi dicitur, ut per ipsum hæc et ideo sibi dicitur, ut per ipsum hæc confortatio ad alios ordinate derivetur. confortatio ad alios ordinate derivetur. Psal. cxxxII, 2: Sicut unguentum in ca- Psal. cxxxII, 2: Sicut unguentum in ca- pite quod descendit in barbam, barbam pite quod descendit in barbam, barbam Aaron, quod descendit in oram vesti- Aaron, quod descendit in oram vesti- menti ejus. menti ejus.

« Simon. » Per nomen vocat, ut sciat « Simon. » Per nomen vocat, ut sciat se esse gratiæ specialis. Exod. xxxIII, 17: se esse gratiæ specialis. Exod. xxxIII, 17: Invenisti enim gratiam coram me, et te- Invenisti enim gratiam coram me, et te- ipsum novi ex nomine. ipsum novi ex nomine.

« Ecce. » Quasi in evidenti est, quia « Ecce. » Quasi in evidenti est, quia jam per apertam malitiam traditoris jam per apertam malitiam traditoris exercet malitiam, « Satanas, » qui saluti exercet malitiam, « Satanas, » qui saluti adversatur. Zachar. 111, 1: Satan stabat adversatur. Zachar. 111, 1: Satan stabat a dextris Jesu, ut adversaretur ei. a dextris Jesu, ut adversaretur ei.

bro. Et tunc quidem pulvis a palea ejici- bro. Et tunc quidem pulvis a palea ejici- tur, et triticum reservatur. Matth. xui, tur, et triticum reservatur. Matth. xui, 30: Colligite primum zizania, et alligate 30: Colligite primum zizania, et alligate ea in fasciculos ad comburendum : triti- ea in fasciculos ad comburendum : triti- cum autem congregate in horreum meum. cum autem congregate in horreum meum.

« Ego autem, » « Ego autem, »

Quem Pater in omnibus exaudit. Ad Quem Pater in omnibus exaudit. Ad Hebr. V, 7 Exauditus est pro sua re- Hebr. V, 7 Exauditus est pro sua re- verentia. Joan. x1, 42 : Ego sciebam quia verentia. Joan. x1, 42 : Ego sciebam quia semper me audis. semper me audis.

« Rogavi pro te. » Joan. XVI, 11 : « Rogavi pro te. » Joan. XVI, 11 : Pater, serva eos quos dedisti mihi de Pater, serva eos quos dedisti mihi de mundo. mundo.

« Ut non » finaliter « deficiat fides « Ut non » finaliter « deficiat fides tua. » Hoc argumentum efficax est pro tua. » Hoc argumentum efficax est pro sede Petri et successore ipsius, quod sede Petri et successore ipsius, quod fides ejus non finaliter deficiat. Nahum, fides ejus non finaliter deficiat. Nahum, 1, 15: Non adjiciet ultra ut pertranseat 1, 15: Non adjiciet ultra ut pertranseat in te Belial universus interiit. in te Belial universus interiit.

« Et tu, » ergo jam tentatus et exper- « Et tu, » ergo jam tentatus et exper- tus infirmitates subditorum, « aliquan- tus infirmitates subditorum, « aliquan- do, » post tentationem, « conversus, » do, » post tentationem, « conversus, » iterum ad me post negationem, « con- iterum ad me post negationem, « con- firma fratres tuos ». in tentatione labo- firma fratres tuos ». in tentatione labo- rantes. Ad hoc enim utilis erit tibi casus. rantes. Ad hoc enim utilis erit tibi casus. Eccli. xxxiv, 9: Qui non est tentatus, Eccli. xxxiv, 9: Qui non est tentatus, quid scit? Ad Hebr. 11, 18: In eo enim quid scit? Ad Hebr. 11, 18: In eo enim

34 34

686 686

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in quo passus est ipse et tentatus, potens in quo passus est ipse et tentatus, potens est et eis qui tentantur, auxiliari. Exper- est et eis qui tentantur, auxiliari. Exper- tus ergo teipsum, confirma alios. Apo- tus ergo teipsum, confirma alios. Apo- cal. 1, 2 Esto vigilans, et confirma cal. 1, 2 Esto vigilans, et confirma cætera quæ moritura erant. cætera quæ moritura erant.

Et attende quod conversus, confirmat. Et attende quod conversus, confirmat. Non conversus enim, sed adhuc negans Non conversus enim, sed adhuc negans Christum opere, vix potest confirmare, Christum opere, vix potest confirmare, quia non creditur sibi. Eccli. xxxiv, 4: quia non creditur sibi. Eccli. xxxiv, 4: Ab immundo quid mundabitur ? et a Ab immundo quid mundabitur ? et a mendace quid verum dicetur ? mendace quid verum dicetur ?

« Qui dixit ei: Domine, tecum para- « Qui dixit ei: Domine, tecum para- tus sum et in carcerem et in mortem tus sum et in carcerem et in mortem ire. ire.

Et ille dixit: Dico tibi, Petre, non Et ille dixit: Dico tibi, Petre, non cantabit hodie gallus, donec ter abne- cantabit hodie gallus, donec ter abne- ges nosse me. » ges nosse me. »

« Qui dixit ei, » Petrus scilicet Do- « Qui dixit ei, » Petrus scilicet Do- mino. mino.

Et tanguntur hic duo: inexperta Petri Et tanguntur hic duo: inexperta Petri præsumptio, et Domini ad cautelam ne- præsumptio, et Domini ad cautelam ne- gationis futuræ prædictio. gationis futuræ prædictio.

Dicit igitur Petrus : « Domine, » Dicit igitur Petrus : « Domine, » quem solum elegi sequendum. Eccli. quem solum elegi sequendum. Eccli. xxIII, 38 Gloria magna est sequi Do- xxIII, 38 Gloria magna est sequi Do- minum. minum.

« Tecum paratus sum, » non quidem « Tecum paratus sum, » non quidem virtute, sed desiderio. Psal. cxvIII, 60: virtute, sed desiderio. Psal. cxvIII, 60: Paratus sum, et non sum turbatus. Paratus sum, et non sum turbatus. Psal. LVI, 8 Paratum cor meum, Deus, Psal. LVI, 8 Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum. paratum cor meum.

« Et in carcerem, » qui est acerbior « Et in carcerem, » qui est acerbior captivitatum, « et in mortem ire, » quæ captivitatum, « et in mortem ire, » quæ est acerbior poenarum. Matth. xxvi, 35: est acerbior poenarum. Matth. xxvi, 35: Etiamsi oportuerit me mori tecum, non Etiamsi oportuerit me mori tecum, non te negabo. te negabo.

Sed hic oritur quæstio triplex de lit- Sed hic oritur quæstio triplex de lit- tera. Una est, quia si Petrus Domino tera. Una est, quia si Petrus Domino credidit, casurum se præscivit : et sic credidit, casurum se præscivit : et sic contrarium asserere non debuit. Se- contrarium asserere non debuit. Se- cunda, quia si Petrus a Domino quæ cunda, quia si Petrus a Domino quæ dicta sunt audivit, tunc Deus casum dicta sunt audivit, tunc Deus casum Petri sibi revelavit et sic in tristitiam Petri sibi revelavit et sic in tristitiam dejecit et hoc non videtur pietati Do- dejecit et hoc non videtur pietati Do- mini convenire. Tertia quæstio est, quia mini convenire. Tertia quæstio est, quia

si Petrus Dominum negavit, in pristi- si Petrus Dominum negavit, in pristi- num gradum honoris Petrus restitui non num gradum honoris Petrus restitui non debuit. Unde, I Esdræ, 11, 62, ubi sa- debuit. Unde, I Esdræ, 11, 62, ubi sa- cerdotes non invenerunt suæ genealogiæ cerdotes non invenerunt suæ genealogiæ scripturam, ibi dicit Glossa : « Si mi- scripturam, ibi dicit Glossa : « Si mi- «nistri altaris in nefanda flagitia ceci- «nistri altaris in nefanda flagitia ceci- « derint, non sunt digni quod ad sacrum « derint, non sunt digni quod ad sacrum gradum restituantur. » Ergo et Petrus gradum restituantur. » Ergo et Petrus post negationem restitui non debuit. post negationem restitui non debuit.

« «

Dicendum autem ad primum, quod Dicendum autem ad primum, quod Petrus Christo in omnibus credidit: sed Petrus Christo in omnibus credidit: sed quia Christus multa comminando, multa quia Christus multa comminando, multa etiam figurative dicebat, ideo hoc quod etiam figurative dicebat, ideo hoc quod Dominus dixit absolute, de futuro di- Dominus dixit absolute, de futuro di- ctum non contulit: et ideo non ex hoc ctum non contulit: et ideo non ex hoc se negaturum præsumpsit. se negaturum præsumpsit.

Ad secundum dicendum, quod in ve- Ad secundum dicendum, quod in ve- ritate, hoc quod futurum fuit, Christus ritate, hoc quod futurum fuit, Christus revelavit. Et quia non finalis fuit Petri revelavit. Et quia non finalis fuit Petri casus, ideo ad cautelam revelari potuit casus, ideo ad cautelam revelari potuit et debuit. et debuit.

Ad tertium dicendum, quod Petri ne- Ad tertium dicendum, quod Petri ne- gatio non ex malitia, sed ex infirmitate gatio non ex malitia, sed ex infirmitate processit, neque diu permansit: et ideo processit, neque diu permansit: et ideo restitui potuit. Non enim dicitur diver- restitui potuit. Non enim dicitur diver- tisse qui cito redivit. tisse qui cito redivit.

« At ille dixit: Dico tibi, Petre. » « At ille dixit: Dico tibi, Petre. »

Assertionem præmittit, et nomen : ut Assertionem præmittit, et nomen : ut sciat, et Deum esse qui futura cognoscit, sciat, et Deum esse qui futura cognoscit, et non finaliter abjiciendum qui nomine et non finaliter abjiciendum qui nomine proprio designatur. proprio designatur.

« Non cantabit hodie gallus, » id est, « Non cantabit hodie gallus, » id est, gallicinium non perficiet. Hodie autem gallicinium non perficiet. Hodie autem dicit pro die naturali. Unde, Marc. xiv, dicit pro die naturali. Unde, Marc. xiv, 30 Priusquam gallus vocem bis de- 30 Priusquam gallus vocem bis de- derit, ter me es negaturus. Job, xxxvIII, derit, ter me es negaturus. Job, xxxvIII, 36: Quis dedit gallo intelligentiam ? Et 36: Quis dedit gallo intelligentiam ? Et ad litteram ita fuit, quod ante primum ad litteram ita fuit, quod ante primum galli cantum Petrus negavit, et post pri- galli cantum Petrus negavit, et post pri- mum galli cantum bis negavit : et postea mum galli cantum bis negavit : et postea gallus secundum cantum dedit, ut suæ gallus secundum cantum dedit, ut suæ infirmitatis conscius non præsumeret, infirmitatis conscius non præsumeret, et in seipso inveniret in quo aliis com- et in seipso inveniret in quo aliis com- pateretur. In hoc ergo confirmatio Pe- pateretur. In hoc ergo confirmatio Pe- tri perficitur. tri perficitur.

16 16

37 37

38 38

« Et dixit eis: « Et dixit eis:

IN EVANG. LUCÆ, XXII-35, 36, 37, 38. IN EVANG. LUCÆ, XXII-35, 36, 37, 38.

Quando misi vos sine sacculo, et Quando misi vos sine sacculo, et pera, et calceamentis, numquid ali- pera, et calceamentis, numquid ali- quid defuit vobis ? quid defuit vobis ?

At illi dixerunt: Nihil. Dixit ergo At illi dixerunt: Nihil. Dixit ergo eis Sed nunc qui habet sacculum, eis Sed nunc qui habet sacculum, tollat, similiter et peram : et qui non tollat, similiter et peram : et qui non habet, vendat tunicam suam, et emat habet, vendat tunicam suam, et emat gladium. gladium.

Dico enim vobis, quoniam adhuc Dico enim vobis, quoniam adhuc hoc quod scriptum est, oportet im- hoc quod scriptum est, oportet im- pleri in me Et cum iniquis deputa- pleri in me Et cum iniquis deputa- tus est. Etenim ea quæ sunt de me tus est. Etenim ea quæ sunt de me finem habent. finem habent.

At illi dixerunt: Domine, ecce duo At illi dixerunt: Domine, ecce duo gladii hic. At ille dixit eis : Satis gladii hic. At ille dixit eis : Satis est. » est. »

Hic confortatio discipulorum ponitur Hic confortatio discipulorum ponitur contra mala mundi. contra mala mundi.

Et dicuntur hic tria. Primum est, Et dicuntur hic tria. Primum est, quod primæ missionis sive defensionis quod primæ missionis sive defensionis

factæ facit mentionem. Secundum au- factæ facit mentionem. Secundum au- tem est, quod pro diversitate temporum tem est, quod pro diversitate temporum circa illam missionem facit mutationem. circa illam missionem facit mutationem. Tertium autem, quod hujus mutationis Tertium autem, quod hujus mutationis assignat necessitatem. assignat necessitatem.

Dicit igitur « Quando misi vos sine Dicit igitur « Quando misi vos sine sacculo, temporalis subsidii, qui ad sacculo, temporalis subsidii, qui ad æris et pecuniæ pertinet portationem, æris et pecuniæ pertinet portationem, « et pera, » in qua edulii afferretur « et pera, » in qua edulii afferretur adminiculum, « et calceamentis, » in adminiculum, « et calceamentis, » in quibus magnus est decor ostentatio- quibus magnus est decor ostentatio- nis pedum. Hæc enim omnia jam in præ- nis pedum. Hæc enim omnia jam in præ- habitis exposita sunt 2. habitis exposita sunt 2.

« Numquid aliquid defuit vobis ? » « Numquid aliquid defuit vobis ? » quia tunc dicebatur: In viam Gentium quia tunc dicebatur: In viam Gentium ne abieritis, et in civitates Samaritano- ne abieritis, et in civitates Samaritano- rum ne intraveritis 3. Chrysostomus ta- rum ne intraveritis 3. Chrysostomus ta- men dicit, quod inopem et nudum neque men dicit, quod inopem et nudum neque centum spoliare possunt. centum spoliare possunt.

1 Cf. Matth. x, 9 et 10; Luc. IX, 3. 1 Cf. Matth. x, 9 et 10; Luc. IX, 3.

2 Cf. Enarrat. in Matthæum, x, 9 et 10. Tom. 2 Cf. Enarrat. in Matthæum, x, 9 et 10. Tom. XX novæ editionis nostræ Opp. B. Alberti. Cf. XX novæ editionis nostræ Opp. B. Alberti. Cf.

« At illi dixerunt: Nihil. >> « At illi dixerunt: Nihil. >>

687 687

Cujus causa supra assignata est: quia Cujus causa supra assignata est: quia tunc ad eos mittebantur qui apud se ha- tunc ad eos mittebantur qui apud se ha- bebant decimas, ex quibus pauperes re- bebant decimas, ex quibus pauperes re- cipiebantur et adhuc discipuli non cipiebantur et adhuc discipuli non erant odiosi neque odiosum erat adhuc erant odiosi neque odiosum erat adhuc nomen Christi quod prædicabant. I ad nomen Christi quod prædicabant. I ad Corinth. ix, 14: Dominus ordinavit iis Corinth. ix, 14: Dominus ordinavit iis qui Evangelium annuntiant, de Evan- qui Evangelium annuntiant, de Evan- gelio vivere. gelio vivere.

Quod autem dicit : « Sine calceamen- Quod autem dicit : « Sine calceamen- tis, » Hieronymus dicit quod Plato dixit tis, » Hieronymus dicit quod Plato dixit duas corporis summitates non esse ve- duas corporis summitates non esse ve- landas nec assuetam debere fieri capi- landas nec assuetam debere fieri capi- tis mollitiem, et pedum cum hæc duo tis mollitiem, et pedum cum hæc duo a natura habuerint firmitatem, et cæteris a natura habuerint firmitatem, et cæteris sint robustiora: maxime in terra in qua sint robustiora: maxime in terra in qua frigus non est intensum, nec lutum pe- frigus non est intensum, nec lutum pe- des inquinans. Hac igitur de causa tunc des inquinans. Hac igitur de causa tunc illa inhibuit, ne ad superfluitatem de his illa inhibuit, ne ad superfluitatem de his curare viderentur. curare viderentur.

Sed quia pro varietate locorum et Sed quia pro varietate locorum et temporum ista varianda sunt, ideo sub- temporum ista varianda sunt, ideo sub- jungit: jungit:

« Dixit ergo eis: Sed nunc qui ha- « Dixit ergo eis: Sed nunc qui ha- bet sacculum, » bet sacculum, »

In quo expensas pecuniæ deferat, In quo expensas pecuniæ deferat, « tollat similiter et peram » in qua vi- « tollat similiter et peram » in qua vi- ctualia comportet: quia ire oportet ad ctualia comportet: quia ire oportet ad homines in quibus odiosi eritis: et sæpe homines in quibus odiosi eritis: et sæpe latere oportet in desertis et antris, in latere oportet in desertis et antris, in quibus non habetis comedere, nisi in quibus non habetis comedere, nisi in peris vobiscum cibum comportetis. Ad peris vobiscum cibum comportetis. Ad Hebr. xi. 37 et 38: Egentes, angustiati, Hebr. xi. 37 et 38: Egentes, angustiati, afflicti quibus dignus non erat mun- afflicti quibus dignus non erat mun- dus in solitudinibus errantes, in mon- dus in solitudinibus errantes, in mon- tibus, et speluncis, et in cavernis terræ. tibus, et speluncis, et in cavernis terræ. Et similiter dicit de armis defensionis : Et similiter dicit de armis defensionis :

: :

« Et qui non habet, » « Et qui non habet, »

Scilicet gladium. In quo notatur quod Scilicet gladium. In quo notatur quod

adhuc enarrationes in Lucam, 1x, 3. Tom. XXII adhuc enarrationes in Lucam, 1x, 3. Tom. XXII ejusdem editionis. ejusdem editionis.

3 Matth. x, 3 Matth. x,

5. 5.

688 688

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

qui habet, potest tollere gladium : « et qui habet, potest tollere gladium : « et qui non habet » unde se defendat undi- qui non habet » unde se defendat undi- que impugnantibus hostibus, et quæ- que impugnantibus hostibus, et quæ- rentibus animas vestras, « vendat tuni- rentibus animas vestras, « vendat tuni- cam suam, et emat gladium. » cam suam, et emat gladium. »

Est autem mirabile quia jubet emere Est autem mirabile quia jubet emere gladium et gladium habitum et exu- gladium et gladium habitum et exu- tum jubet in vaginam converti. Matth. tum jubet in vaginam converti. Matth. XXVI, 52: Converte gladium tuum in XXVI, 52: Converte gladium tuum in locum suum. Sed ad hoc respondet locum suum. Sed ad hoc respondet Ambrosius, quod jubet emi gladium, ut Ambrosius, quod jubet emi gladium, ut sit parata in Ecclesia defensio, cum sit parata in Ecclesia defensio, cum opus fuerit sed tamen fundatores Ec- opus fuerit sed tamen fundatores Ec- clesiarum, quamdiu prævalet iniquitas, clesiarum, quamdiu prævalet iniquitas, magis patientia quam armis præcipit magis patientia quam armis præcipit pugnare. Et ideo et gladium in Ecclesia pugnare. Et ideo et gladium in Ecclesia vult esse, et non pugnare: quia defen- vult esse, et non pugnare: quia defen- sionis potestas apud Ecclesiam est, et sionis potestas apud Ecclesiam est, et tamen gladius non evaginatur, nisi post- tamen gladius non evaginatur, nisi post- quam Ecclesia jam fundata et dilatata, quam Ecclesia jam fundata et dilatata, severitatem cogitur exercere contra ma- severitatem cogitur exercere contra ma- los. Quidam tamen exponunt de gladio los. Quidam tamen exponunt de gladio spiritus, qui est verbum Dei. Sed hoc spiritus, qui est verbum Dei. Sed hoc nihil est quia iste non est intellectus nihil est quia iste non est intellectus litteralis. litteralis.

sicut iniquus extra civitatem eductus sicut iniquus extra civitatem eductus Joan. XIX, 17: Bajulans sibi crucem, Joan. XIX, 17: Bajulans sibi crucem, exivit in eum, qui dicitur Calvariæ, lo- exivit in eum, qui dicitur Calvariæ, lo-

cum. cum.

Hoc enim est potissimum de scriptis. Hoc enim est potissimum de scriptis. « Etenim ea» scripta « quæ sunt de « Etenim ea» scripta « quæ sunt de me, » scripta «finem habent, » hoc me, » scripta «finem habent, » hoc est, jam in fine sunt et consummatione. est, jam in fine sunt et consummatione. Unde, Joan. xix, 30: Dixit: Consum- Unde, Joan. xix, 30: Dixit: Consum- matum est et inclinato capite, tradidit matum est et inclinato capite, tradidit spiritum. spiritum.

« At illi dixerunt, » « At illi dixerunt, »

Discipuli videlicet ad Christum : Discipuli videlicet ad Christum :

« Domine, ecce duo gladii hic, »> « Domine, ecce duo gladii hic, »>

Hoc est, spiritualis et corporalis: quo- Hoc est, spiritualis et corporalis: quo- rum unum exerit Ecclesiæ minister, et rum unum exerit Ecclesiæ minister, et pugnat cum eo et hic est de quo dici- pugnat cum eo et hic est de quo dici- tur, ad Ephes. VI, 17 Gladium spiri- tur, ad Ephes. VI, 17 Gladium spiri- tus, quod est verbum Dei. Alter autem tus, quod est verbum Dei. Alter autem est defensionis gladius materialis, in quo est defensionis gladius materialis, in quo non pugnat, sed manus laica in ipso non pugnat, sed manus laica in ipso

Horum autem quæ dicta sunt subjun- pugnat, quando præcipit Ecclesiæ mini- Horum autem quæ dicta sunt subjun- pugnat, quando præcipit Ecclesiæ mini- git necessitatem, dicens : git necessitatem, dicens :

« Dico enim vobis, etc. » « Dico enim vobis, etc. »

Et tangit hic duo: causam necessitatis Et tangit hic duo: causam necessitatis eorum quæ dicta sunt, et approbationem eorum quæ dicta sunt, et approbationem prælationis duorum gladiorum. prælationis duorum gladiorum.

De primo dicit : « Quoniam adhuc De primo dicit : « Quoniam adhuc hoc quod scriptum est, » hoc est, quod hoc quod scriptum est, » hoc est, quod adhuc scriptum est: quia multa jam adhuc scriptum est: quia multa jam sunt impleta et ea quæ restant adhuc sunt impleta et ea quæ restant adhuc necessario erunt implenda. Matth. v, necessario erunt implenda. Matth. v, 18 Iota unum, aut unus apex non 18 Iota unum, aut unus apex non præteribit a lege. præteribit a lege.

« Oportet impleri in me. » Luc. XXIV, « Oportet impleri in me. » Luc. XXIV, 44 Necesse est impleri omnia quæ 44 Necesse est impleri omnia quæ scripta sunt in lege Moysi, et Pro- scripta sunt in lege Moysi, et Pro- phetis, et Psalmis de me. phetis, et Psalmis de me.

« Et cum iniquis deputatus est. » « Et cum iniquis deputatus est. »

Hoc enim scriptum est, Isa. LIU, 12, Hoc enim scriptum est, Isa. LIU, 12, quia inter latrones crucifixus est : et quia inter latrones crucifixus est : et

ster et uterque est in Ecclesia. ster et uterque est in Ecclesia. Et ideo sequitur : Et ideo sequitur :

« At ille dixit eis: Satis est. »> « At ille dixit eis: Satis est. »>

Quia quamvis in primitiva Ecclesia, Quia quamvis in primitiva Ecclesia, prævalente iniquitate et infidelitate, non prævalente iniquitate et infidelitate, non fuerit aliquis usus gladio illo, tamen, ut fuerit aliquis usus gladio illo, tamen, ut diximus, hoc præsidium in Ecclesia esse diximus, hoc præsidium in Ecclesia esse Christus voluit: sciens quod Ecclesia Christus voluit: sciens quod Ecclesia jam dilatata, sine gladio materiali gu- jam dilatata, sine gladio materiali gu- bernari non potuit. Ad Roman. x111, 2 bernari non potuit. Ad Roman. x111, 2 et seq. Qui resistit potestati, Dei ordi- et seq. Qui resistit potestati, Dei ordi- nationi resistit: qui autem resistunt, nationi resistit: qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt. Nam ipsi sibi damnationem acquirunt. Nam principes non sunt timori boni operis, principes non sunt timori boni operis, sed mali. Vis autem non timere pote- sed mali. Vis autem non timere pote- statem? bonum fac, et habebis laudem statem? bonum fac, et habebis laudem ex illa. Dei enim minister est tibi in bo- ex illa. Dei enim minister est tibi in bo- num. Si autem malum feceris, time: num. Si autem malum feceris, time: non enim sine causa gladium portat. non enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est, vindex in iram Dei enim minister est, vindex in iram ei qui malum agit. ei qui malum agit.

IN EVANG. LUCÆ, XXII-39, 40. IN EVANG. LUCÆ, XXII-39, 40.

« Et egressus ibat secundum con- « Et egressus ibat secundum con- suetudinem in montem Olivarum. Se- suetudinem in montem Olivarum. Se- cuti sunt autem illum et discipuli. cuti sunt autem illum et discipuli.

Et cum pervenisset ad locum, dixit Et cum pervenisset ad locum, dixit illis Orate ne intretis in tentatio- illis Orate ne intretis in tentatio-

: :

nem. » nem. »

Hic incipit tertia pars hujus capituli, Hic incipit tertia pars hujus capituli, in qua Evangelista determinat qualiter in qua Evangelista determinat qualiter Christus ad locum venit suæ captivitatis Christus ad locum venit suæ captivitatis et traditionis. et traditionis.

Dicit autem hic quatuor: in quorum Dicit autem hic quatuor: in quorum primo dicitur qualiter Christus cum dis- primo dicitur qualiter Christus cum dis- cipulis ad locum captivitatis devenit. cipulis ad locum captivitatis devenit. Secundo, qualiter in illo loco oravit. Secundo, qualiter in illo loco oravit. Tertio, qualiter ab Angelo quemdam Tertio, qualiter ab Angelo quemdam modum confortationis accepit. In quarto modum confortationis accepit. In quarto autem, qualiter discipulos ad orandum autem, qualiter discipulos ad orandum excitavit. excitavit.

In primo tria facit: ipse enim ad lo- In primo tria facit: ipse enim ad lo- cum venit, discipuli sequuntur, et ut cum venit, discipuli sequuntur, et ut orent exhortatur. orent exhortatur.

Dicit igitur: Dicit igitur:

« Et egressus » de civitate, ubi cœ- « Et egressus » de civitate, ubi cœ- nam fecerat, «ibat secundum consuetu- nam fecerat, «ibat secundum consuetu- dinem » suam, qua sæpe in nocte ad dinem » suam, qua sæpe in nocte ad hospitium suum in Bethaniam declina- hospitium suum in Bethaniam declina- bat. Et hoc est quod dicitur: « Secundum bat. Et hoc est quod dicitur: « Secundum consuetudinem » suam, ut, Joan. xvi, 1, consuetudinem » suam, ut, Joan. xvi, 1, dicit trans torrentem Cedron, ubi erat dicit trans torrentem Cedron, ubi erat hortus quidam consitus olivis, in quem hortus quidam consitus olivis, in quem intrare causa orationis consuevit. intrare causa orationis consuevit.

« In montem Olivarum. »> « In montem Olivarum. »>

Hunc enim propter mysterium olei Hunc enim propter mysterium olei dilexit, quod quia lucet, significat lu- dilexit, quod quia lucet, significat lu- men cognitionis et quia fomentum est men cognitionis et quia fomentum est ignis, significat ardorem charitatis : et ignis, significat ardorem charitatis : et quia pascit, saporem dans cibis, signifi- quia pascit, saporem dans cibis, signifi- cat fructum divinæ comprehensionis : cat fructum divinæ comprehensionis : quæ sunt tres animæ dotes in beatitu- quæ sunt tres animæ dotes in beatitu- dine. Oleum etiam enatat, et sic signifi- dine. Oleum etiam enatat, et sic signifi- cat agilitatem corporis: ungit, et sic cat agilitatem corporis: ungit, et sic

1 Cf. IV Regum, iv, 3 et seq. 1 Cf. IV Regum, iv, 3 et seq.

2 Cf. Enarrationes in hæc loca, Matth. vi, 13. 2 Cf. Enarrationes in hæc loca, Matth. vi, 13. Tom. XX novæ editionis nostræ Opp. B. Al- Tom. XX novæ editionis nostræ Opp. B. Al-

689 689

significat impassibilitatem: penetrati- significat impassibilitatem: penetrati- vum est, et sic significat subt.litatem vum est, et sic significat subt.litatem sive spiritualitatem: est etiam pervium sive spiritualitatem: est etiam pervium valde et clarum, et sic significat clarita- valde et clarum, et sic significat clarita- tem quæ sunt quatuor dotes corporis. tem quæ sunt quatuor dotes corporis. Et ideo Christus dilexit locum et mon- Et ideo Christus dilexit locum et mon- tem Olivarum præ cæteris. tem Olivarum præ cæteris.

<< Secuti sunt autem illum >> << Secuti sunt autem illum >>

Illuc usque « et discipuli, » significan- Illuc usque « et discipuli, » significan- tes quod etiam in passionibus ad præ- tes quod etiam in passionibus ad præ- dictas in oleo glorias oportet sequi Do- dictas in oleo glorias oportet sequi Do- minum. I Petr. 1, 11: Prænuntians eas minum. I Petr. 1, 11: Prænuntians eas quæ in Christo sunt passiones et poste- quæ in Christo sunt passiones et poste- riores glorias. Qui enim Christum se- riores glorias. Qui enim Christum se- quitur ad montem Passionis, invenit in quitur ad montem Passionis, invenit in ipso oleum gloriosæ delibutionis. Isa. ipso oleum gloriosæ delibutionis. Isa. LXI, 3 Ut darem eis coronam pro ci- LXI, 3 Ut darem eis coronam pro ci- nere, oleum gaudii pro luctu, pallium nere, oleum gaudii pro luctu, pallium laudis pro spiritu mæroris. Sic enim, ut laudis pro spiritu mæroris. Sic enim, ut dicit Psalmus CHI, 15: Exhilarans fa- dicit Psalmus CHI, 15: Exhilarans fa- ciem in oleo. Sic Propheta magnus vasa ciem in oleo. Sic Propheta magnus vasa vacua, hoc est, animas et corpora, oleo vacua, hoc est, animas et corpora, oleo jubet impleri *. jubet impleri *.

« Et cum pervenisset ad locum, » « Et cum pervenisset ad locum, »

In quo proditorem exspectare diffinie- In quo proditorem exspectare diffinie- rat. Quem quidem locum Matthæus, rat. Quem quidem locum Matthæus, XXVI, 36, Gethsemani vocat: quia juxta XXVI, 36, Gethsemani vocat: quia juxta villam sic vocatam erat. villam sic vocatam erat.

« Dixit illis, » scilicet discipulis : « Dixit illis, » scilicet discipulis : « Orate, » pium affectum et intellectum « Orate, » pium affectum et intellectum totum in Deum dirigentes. Psal. cxL, 2 : totum in Deum dirigentes. Psal. cxL, 2 : Dirigatur oratio mea sicul incensum in Dirigatur oratio mea sicul incensum in conspectu tuo. conspectu tuo.

«Ne intretis» per gradus pec-cati, «Ne intretis» per gradus pec-cati, « in tentationem, » quia si intrabitis « in tentationem, » quia si intrabitis tunc cadetis. De hoc autem, Luc. x1, 4, tunc cadetis. De hoc autem, Luc. x1, 4, dictum est multum, et Matth. vi, 13 2. dictum est multum, et Matth. vi, 13 2. Job, xxxvIII, 17 Numquid apertæ Job, xxxvIII, 17 Numquid apertæ sunt tibi portæ mortis, et ostia tenebrosa sunt tibi portæ mortis, et ostia tenebrosa vidisti? Causam autem reddit, Marc. xiv, vidisti? Causam autem reddit, Marc. xiv,

berti. Cf. etiam, Luc. XI, 4. Tom. XXII. Cf. berti. Cf. etiam, Luc. XI, 4. Tom. XXII. Cf. adhuc, Matth. xxvi, 41 et Marc. xiv, 38. Tom. adhuc, Matth. xxvi, 41 et Marc. xiv, 38. Tom. XXI. XXI.

XXIII XXIII

44 44

41 41

42 42

690 690

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

38, quia spiritus quidem promptus est, 38, quia spiritus quidem promptus est, caro vero infirma. caro vero infirma.

« Et ipse avulsus est ab eis, quan- « Et ipse avulsus est ab eis, quan- tum jactus est lapidis: et positis ge- tum jactus est lapidis: et positis ge- nibus orabat, nibus orabat,

Dicens Pater, si vis, transfer cali- Dicens Pater, si vis, transfer cali- cem istum a me: verumtamen non cem istum a me: verumtamen non mea voluntas, sed tua fiat. » mea voluntas, sed tua fiat. »

Hic quatuor docet suo exemplo, scili- Hic quatuor docet suo exemplo, scili- cet, quod oratio sit secreta, cum reve- cet, quod oratio sit secreta, cum reve- rentia, et in tempore necessitatis cum rentia, et in tempore necessitatis cum instantia, et ratione ordinata. instantia, et ratione ordinata.

De primo dicit : « Et ipse avulsus est De primo dicit : « Et ipse avulsus est ab eis, » quia in oratione etiam ab inti- ab eis, » quia in oratione etiam ab inti- mis est recedendum. Genes. XXII, 5 : mis est recedendum. Genes. XXII, 5 : Exspectate hic cum asino: ego et puer Exspectate hic cum asino: ego et puer illuc usque properantes, cum adoraveri- illuc usque properantes, cum adoraveri- mus, revertemur ad vos. Matth. xxvi, 36: mus, revertemur ad vos. Matth. xxvi, 36: Sedete hic, donec vadam illuc et orem. Sedete hic, donec vadam illuc et orem.

« «

« Quantum » spatium jactus est « Quantum » spatium jactus est lapidis, ut eum gementem et rugien- lapidis, ut eum gementem et rugien- tem non audirent. Ad Hebr. v, 7: Pre- tem non audirent. Ad Hebr. v, 7: Pre- ces cum clamore valido et lacrymis offe- ces cum clamore valido et lacrymis offe- rens. Psal. LXVIII, 4: Laboravi clamans, rens. Psal. LXVIII, 4: Laboravi clamans, raucæ factæ sunt fauces meæ. Dicit ta- raucæ factæ sunt fauces meæ. Dicit ta- men Glossa quædam, quod lapis est le- men Glossa quædam, quod lapis est le- gis duritia, quæ jactata est per directio- gis duritia, quæ jactata est per directio- nem in ipsum quia testimonium ei fe- nem in ipsum quia testimonium ei fe- rebat. Sed hoc est allegorice. rebat. Sed hoc est allegorice.

« Et positis genibus, » « Et positis genibus, »

Ut cum reverentia orandum esse do- Ut cum reverentia orandum esse do- ceret. Ad Ephes. II, 14 et 15: Flecto ceret. Ad Ephes. II, 14 et 15: Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in cælo et in terra nominatur. Flectit enim cælo et in terra nominatur. Flectit enim genua de quo, ad Philipp. II, 10, dici genua de quo, ad Philipp. II, 10, dici tur, quod in nomine Jesu omne genu tur, quod in nomine Jesu omne genu flectatur, cœlestium, terrestrium, et in flectatur, cœlestium, terrestrium, et in fernorum. fernorum.

« Orabat, dicens. » « Orabat, dicens. »

Ostendens quoniam tempore necessi- Ostendens quoniam tempore necessi-

tatis post humanum consilium ad oratio- tatis post humanum consilium ad oratio- nem est recurrendum. Luc. XVIII, 1: nem est recurrendum. Luc. XVIII, 1: Oportet semper orare, et non deficere. Oportet semper orare, et non deficere. Jacob. v, 16 Multum valet deprecatio Jacob. v, 16 Multum valet deprecatio justi assidua. justi assidua.

« Pater, si vis, » « Pater, si vis, »

Quia voluntati Patris supponenda est Quia voluntati Patris supponenda est voluntas nostra. voluntas nostra.

« Transfer. » Infirmitatis naturæ in- « Transfer. » Infirmitatis naturæ in- dicat veritatem. Hoc est, si aliter vis con- dicat veritatem. Hoc est, si aliter vis con- venienter salvare genus humanum, tunc venienter salvare genus humanum, tunc «< transfer. » «< transfer. »

Vel, « transfer, »ita quod non diu Vel, « transfer, »ita quod non diu stet fundatus in me, sed cito transeat: ne stet fundatus in me, sed cito transeat: ne et ego diu sim in pœnis, in morte, et ne et ego diu sim in pœnis, in morte, et ne redemptio humani generis prolongetur. redemptio humani generis prolongetur. Psal. xxix, 10: Quæ utilitas in sanguine Psal. xxix, 10: Quæ utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem ? hoc meo, dum descendo in corruptionem ? hoc est, si descendens mansero in corruptione, est, si descendens mansero in corruptione, tunc neminem sanguine meo salvabo. tunc neminem sanguine meo salvabo. Transfer ergo calicem a me ut transeat, Transfer ergo calicem a me ut transeat, et non fundetur in morte, sed transeat ad et non fundetur in morte, sed transeat ad gloriam Resurrectionis. Calix enim iræ gloriam Resurrectionis. Calix enim iræ Domini non transfertur, sed fundatur su- Domini non transfertur, sed fundatur su- per malos. Isa. xxx, 32: Erit transitus per malos. Isa. xxx, 32: Erit transitus virgæ fundatus, quem requiescere faciet virgæ fundatus, quem requiescere faciet Dominus super eum. Dominus super eum.

Vel, « transfer a me, » non in me, sed Vel, « transfer a me, » non in me, sed in membris, ne ipsi calice iræ tuæ pre- in membris, ne ipsi calice iræ tuæ pre- mantur. Dicit etiam quædam Glossa: mantur. Dicit etiam quædam Glossa: « A me, » hoc est, a Synagoga. Hoc « A me, » hoc est, a Synagoga. Hoc est, Si possibile congruenter Gentes illu- est, Si possibile congruenter Gentes illu- minari sine Judæorum excæcatione, tunc minari sine Judæorum excæcatione, tunc « transfer calicem, » hoc est, reatum « transfer calicem, » hoc est, reatum calicis, « a me, » hoc est, a corpore meo, calicis, « a me, » hoc est, a corpore meo, quod est Synagoga. Et alias multas ex- quod est Synagoga. Et alias multas ex- positiones non est difficile facere. Sed positiones non est difficile facere. Sed sola prima et secunda sunt litterales. sola prima et secunda sunt litterales.

Sic ergo: «Si vis, » et congrue fieri Sic ergo: «Si vis, » et congrue fieri potest, salva tua præordinatione « trans- potest, salva tua præordinatione « trans- fer calicem istum a me,» hoc est, potum fer calicem istum a me,» hoc est, potum istius passionis quæ calida est, quia in istius passionis quæ calida est, quia in charitate oportet quod bibatur. charitate oportet quod bibatur.

Sed contra hoc objicitur, quod Chri- Sed contra hoc objicitur, quod Chri- stus tunc petivit quod scivit se obtinere stus tunc petivit quod scivit se obtinere non posse. non posse.

Ad hoc dicendum, quod falsum est; Ad hoc dicendum, quod falsum est;

43 43

44 44

IN EVANG. LUCÆ, XXII-42, 43, 44, 45, 46. IN EVANG. LUCÆ, XXII-42, 43, 44, 45, 46.

quia bene obtinuit quod calix in ipso non quia bene obtinuit quod calix in ipso non fuit fundatus, et nihilominus veritatem fuit fundatus, et nihilominus veritatem suæ suæ

demonstravit infirmitatis, contra demonstravit infirmitatis, contra hæreticos qui eum verum mortalem ho- hæreticos qui eum verum mortalem ho- minem esse negaverunt. Quod autem minem esse negaverunt. Quod autem quidam dicunt, quod hæc oratio fuit sen- quidam dicunt, quod hæc oratio fuit sen- sualitatis in Christo, et non rationis : sualitatis in Christo, et non rationis : nihil est penitus, et est falsum. Rationis nihil est penitus, et est falsum. Rationis enim est orare, et non sensualitatis. Et enim est orare, et non sensualitatis. Et ideo hæc oratio fuit rationis, prout infir- ideo hæc oratio fuit rationis, prout infir- mæ naturæ conjuncta fuit, quæ mortem mæ naturæ conjuncta fuit, quæ mortem abhorruit. Et maxime si mors non trans- abhorruit. Et maxime si mors non trans- isset, sed diu in morte permaneret. isset, sed diu in morte permaneret. Omnis enim natura in se horret fieri Omnis enim natura in se horret fieri aliquid terribile, quod numquam de ca- aliquid terribile, quod numquam de ca- tero evitare poterit. tero evitare poterit.

« Verumtamen non mea volun- « Verumtamen non mea volun- tas. » tas. »

Ecce ostendit orationem debere esse Ecce ostendit orationem debere esse rationabilem. Rationabilis enim est, ut rationabilem. Rationabilis enim est, ut Dei voluntas de nobis impleatur. Matth. Dei voluntas de nobis impleatur. Matth. vi, 10 Fiat voluntas tua sicut in cœlo vi, 10 Fiat voluntas tua sicut in cœlo et in terra. Matth. xxvi, 39: Verumta- et in terra. Matth. xxvi, 39: Verumta- men non sicut ego volo, sed sicut tu. men non sicut ego volo, sed sicut tu. Ad Roman. xi, 2: Probetis quæ sit vo- Ad Roman. xi, 2: Probetis quæ sit vo- luntas Dei bona, et beneplacens, et per- luntas Dei bona, et beneplacens, et per- fecta. Cantic. 1, 3: Recti diligunt te. fecta. Cantic. 1, 3: Recti diligunt te. Glossa: «Recti sunt qui suam volunta- Glossa: «Recti sunt qui suam volunta- tem divinæ voluntati conformant. » tem divinæ voluntati conformant. » Et hoc est quod dicit : Et hoc est quod dicit :

« Sed tua fiat. » « Sed tua fiat. »

Isa. LIII, 10: Voluntas Domini in Isa. LIII, 10: Voluntas Domini in manu ejus dirigetur. Hæc autem vo- manu ejus dirigetur. Hæc autem vo- luntas Dei est beneplacitum humanæ luntas Dei est beneplacitum humanæ redemptionis per mortem Redemptoris. redemptionis per mortem Redemptoris.

« Apparuit autem illi Angelus de « Apparuit autem illi Angelus de coelo confortans eum. Et factus in ago- coelo confortans eum. Et factus in ago- nia, prolixius orabat. nia, prolixius orabat.

Et factus est sudor ejus sicut guttæ Et factus est sudor ejus sicut guttæ sanguinis decurrentis in terram. sanguinis decurrentis in terram.

1 Cf. Marc. III, 27. 1 Cf. Marc. III, 27.

691 691

Et cum surrexisset ab oratione, et 45 Et cum surrexisset ab oratione, et 45 venisset ad discipulos suos, invenit venisset ad discipulos suos, invenit eos dormientes præ tristitia. eos dormientes præ tristitia.

Et ait illis Quid dormitis? Surgite, Et ait illis Quid dormitis? Surgite, orate, ne intretis in tentationem. » orate, ne intretis in tentationem. »

Hic tangitur confortationis quidam Hic tangitur confortationis quidam modus. modus.

Dicit autem tria modum scilicet an- Dicit autem tria modum scilicet an- gelicæ confortationis, agoniam angu- gelicæ confortationis, agoniam angu- stiosæ luctationis, et signum agoniæ quod stiosæ luctationis, et signum agoniæ quod est sudor sanguinis. est sudor sanguinis.

De primo dicit : « Apparuit autem De primo dicit : « Apparuit autem illi,» visibilem se faciens plus aliis longe illi,» visibilem se faciens plus aliis longe stantibus quam Domino, cui semper An- stantibus quam Domino, cui semper An- geli sunt præsto obsequentes. Matth. geli sunt præsto obsequentes. Matth. XXVI, 53 An putas quia non possum XXVI, 53 An putas quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones An- modo plus quam duodecim legiones An- gelorum? gelorum?

« Angelus de cœlo, » gaudens de repa- « Angelus de cœlo, » gaudens de repa- ratione ruinæ angelicæ. Luc. xv, 7: Gau- ratione ruinæ angelicæ. Luc. xv, 7: Gau- dium erit in cœlo super uno peccatore dium erit in cœlo super uno peccatore pœnitentiam agente. Et ideo infinitum pœnitentiam agente. Et ideo infinitum gaudium fuit eis de tam multorum pec- gaudium fuit eis de tam multorum pec- catorum reparatione. catorum reparatione.

« Confortans eum. » « Confortans eum. »

Non quod confortatione indiguerit, Non quod confortatione indiguerit, qui fortior forti tunc supervenit, et for- qui fortior forti tunc supervenit, et for- tem alligavit, et vasa ejus distribuit 1 : tem alligavit, et vasa ejus distribuit 1 : sed quia Angelus administrationis suæ sed quia Angelus administrationis suæ ostendit obsequium: et ideo ibi, sicut in ostendit obsequium: et ideo ibi, sicut in omnibus aliis sacramentis, modum sui omnibus aliis sacramentis, modum sui ministerii ostendit, et ad modum confor- ministerii ostendit, et ad modum confor- tantis se habuit. tantis se habuit.

« Et factus in agonia. » « Et factus in agonia. »

'Aywv est idem quod pugna, in qua 'Aywv est idem quod pugna, in qua homo vires agit: et ideo ab agendo di- homo vires agit: et ideo ab agendo di- citur: quia ibi vires suas Christus contra citur: quia ibi vires suas Christus contra mortis auctorem, et ipsam mortem, et mortis auctorem, et ipsam mortem, et dominum mortis infernum viriliter egit. dominum mortis infernum viriliter egit. Psal. xxvi, 14 Viriliter age, et confor- Psal. xxvi, 14 Viriliter age, et confor-

46 46

692 692

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tetur cor tuum, et sustine Dominum. tetur cor tuum, et sustine Dominum. I ad Corinth. IX, 25: Qui in agone con- I ad Corinth. IX, 25: Qui in agone con- tendit, ab omnibus se abstinet. II ad Ti- tendit, ab omnibus se abstinet. II ad Ti- moth. II, 5 Qui certat in agone, non moth. II, 5 Qui certat in agone, non coronatur nisi legitime certaverit. Et coronatur nisi legitime certaverit. Et quod dicunt quidam, quod agon est pu- quod dicunt quidam, quod agon est pu- gna spiritus contra carnem, falsum est gna spiritus contra carnem, falsum est omnino. omnino.

Factus ergo sic in agonia, « prolixius Factus ergo sic in agonia, « prolixius orabat, » docens nos in agoniis, ad ora- orabat, » docens nos in agoniis, ad ora- tionis debere recurrere refugium. Pro- tionis debere recurrere refugium. Pro- verb. xvi, 10: Turris fortissima nomen verb. xvi, 10: Turris fortissima nomen Domini, hoc est, invocatio nominis Do- Domini, hoc est, invocatio nominis Do- mini ad ipsum currit justus, et exalta- mini ad ipsum currit justus, et exalta- bitur. bitur.

« Et factus est sudor est ejus, etc. » « Et factus est sudor est ejus, etc. »

Ut omnino obstruatur os hæreticorum Ut omnino obstruatur os hæreticorum loquentium iniqua, qui dicunt Dominum loquentium iniqua, qui dicunt Dominum non vere passum esse, « factus est su- non vere passum esse, « factus est su- dor ejus, » dor ejus, » ex angustia agoniæ exspe- ex angustia agoniæ exspe- ctatæ mortis profusus, « sicut guttæ san- ctatæ mortis profusus, « sicut guttæ san- guinis, » quem angustia de ipsis venis guinis, » quem angustia de ipsis venis extorserat, « decurrentis in terram. » Et extorserat, « decurrentis in terram. » Et si quidem Christus in genibus stetit, si quidem Christus in genibus stetit, multæ fuerunt guttæ quæ per vestes quas multæ fuerunt guttæ quæ per vestes quas habuit ad terram distillaverunt in ter- habuit ad terram distillaverunt in ter- ram enim cucurrit, ut etiam cineribus ram enim cucurrit, ut etiam cineribus mortuorum infunderetur ad potentiam mortuorum infunderetur ad potentiam Resurrectionis. Job, xvi, 19: Terra, ne Resurrectionis. Job, xvi, 19: Terra, ne operias sanguinem meum, neque inveniat operias sanguinem meum, neque inveniat in te locum latendi clamor meus. Et iste in te locum latendi clamor meus. Et iste est jam secundus modus quo suum san- est jam secundus modus quo suum san- guinem Dominus fudit: quia in circumci- guinem Dominus fudit: quia in circumci- sione fuit primus: iste autem est secun- sione fuit primus: iste autem est secun- dus in flagellis et spinis tertius dus in flagellis et spinis tertius clavis quartus et in lanceatione post clavis quartus et in lanceatione post mortem fuit quintus. Et primus quidem mortem fuit quintus. Et primus quidem modus est ad peccati originalis (quod modus est ad peccati originalis (quod peccatum naturæ est) abstersionem: se- peccatum naturæ est) abstersionem: se- cundus autem est ad miseriæ expiatio- cundus autem est ad miseriæ expiatio- nem tertius est ad pœnitentium suble- nem tertius est ad pœnitentium suble- -vationem, quia pro nobis flagella sus- -vationem, quia pro nobis flagella sus- tinuit quartus autem est ad pretii tinuit quartus autem est ad pretii solutionem et quintus ad sacramenti solutionem et quintus ad sacramenti communionis consecrationeni. communionis consecrationeni.

1 Cf. Supra, ŷ. 33. 1 Cf. Supra, ŷ. 33.

in in

« Et cum surrexisset ab oratione, » « Et cum surrexisset ab oratione, »

Qua genua flexerat, sicut supra dictum Qua genua flexerat, sicut supra dictum est. Ab oratione autem surgit, qui post est. Ab oratione autem surgit, qui post orationem ea quæ sursum sunt quærit, orationem ea quæ sursum sunt quærit, sicut in oratione petierat. Ad Coloss. 111, sicut in oratione petierat. Ad Coloss. 111, 1: Quæ sursum sunt quærite, ubi Chri- 1: Quæ sursum sunt quærite, ubi Chri- stus est in dextera Dei sedens. stus est in dextera Dei sedens.

« Et venisset, » gratia consolationis et « Et venisset, » gratia consolationis et exhortationis, « ad discipulos suos. » exhortationis, « ad discipulos suos. » Genes. xxxvi, 14: Vide si cuncta pro- Genes. xxxvi, 14: Vide si cuncta pro- spera sint erga fratres tuos et pecora. spera sint erga fratres tuos et pecora.

« Invenit eos dormientes, » in negli- « Invenit eos dormientes, » in negli- gentiæ torpore. Matth. xxv, 5: Moram gentiæ torpore. Matth. xxv, 5: Moram faciente sponso, dormitaverunt omnes, faciente sponso, dormitaverunt omnes, et dormierunt. et dormierunt.

Et tangit causam dormitionis : « Præ Et tangit causam dormitionis : « Præ tristitia, » quia tristitia colliquativa est tristitia, » quia tristitia colliquativa est humidi humidum autem colliquatum se- humidi humidum autem colliquatum se- cundum naturam inducit somnum, et sic cundum naturam inducit somnum, et sic dormiverunt. Proverb. v1, 9: Usquequo, dormiverunt. Proverb. v1, 9: Usquequo, piger, dormies ? Et est dissimile dictum piger, dormies ? Et est dissimile dictum Petri ab opere. Dixit enim quod paratus Petri ab opere. Dixit enim quod paratus erat et in carcerem et in mortem ire' : erat et in carcerem et in mortem ire' : nunc autem etiam una hora vigilare non nunc autem etiam una hora vigilare non poterat. poterat.

« Et ait illis. >> « Et ait illis. >>

Sermonem exhortationis, et reprehen- Sermonem exhortationis, et reprehen- sionem negligentiæ præmittit, dicens : sionem negligentiæ præmittit, dicens : « Quid dormitis? » Instante enim ad- « Quid dormitis? » Instante enim ad- versario non est dormiendum. I Petr. versario non est dormiendum. I Petr. v, 8: Adversarius vester diabolus tam- v, 8: Adversarius vester diabolus tam- quam leo rugiens circuit, quærens quem quam leo rugiens circuit, quærens quem devoret et vos dormitis ! devoret et vos dormitis !

<< Surgite, » << Surgite, »

A somno torporis et negligentiæ. Ad A somno torporis et negligentiæ. Ad Roman. XIII, 11: Hora est jam nos de Roman. XIII, 11: Hora est jam nos de somno surgere. Proverb. vi, 10 et 11: somno surgere. Proverb. vi, 10 et 11: Paululum dormies, paululum dormi- Paululum dormies, paululum dormi- tabis paululum conseres manus ut dor- tabis paululum conseres manus ut dor- mias, et veniet tibi quasi viator egestas, mias, et veniet tibi quasi viator egestas, et pauperies quasi vir armatus. et pauperies quasi vir armatus.

47 47

48 48

<< Et orate >> << Et orate >>

IN EVANG. LUCÆ, XXII-46, 47, 48. IN EVANG. LUCÆ, XXII-46, 47, 48.

Ad Patrem coelestem. I ad Timoth. 11, Ad Patrem coelestem. I ad Timoth. 11, 8: Volo viros orare in omni loco, levan- 8: Volo viros orare in omni loco, levan- tes puras manus sine ira et disceptatione. tes puras manus sine ira et disceptatione. Psal. xxxiv, 13: Ego autem cum mihi Psal. xxxiv, 13: Ego autem cum mihi molesti essent induebar cilicio, humilia- molesti essent induebar cilicio, humilia- bam in jejunio animam meam, et oratio bam in jejunio animam meam, et oratio

mea in sinu meo convertetur. mea in sinu meo convertetur.

« Ne intretis in tentationem, »> « Ne intretis in tentationem, »>