670 670

« Gratias egit. >> « Gratias egit. >>

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hic de tanto sacramento gratiarum egit Hic de tanto sacramento gratiarum egit actionem. Hoc enim sacramentum mun- actionem. Hoc enim sacramentum mun- dum est, plenum est, commune est, et dum est, plenum est, commune est, et efficax. efficax.

Mundum quidem, quia non in cruore Mundum quidem, quia non in cruore immolati sanguinis est, sed secundum immolati sanguinis est, sed secundum materiam habet munditiam. Psal. cix, 4: materiam habet munditiam. Psal. cix, 4: Tu es sacerdos in æternum secundum or- Tu es sacerdos in æternum secundum or- dinem Melchisedech: qui sicut legitur, dinem Melchisedech: qui sicut legitur, Genes. xiv, 18, obtulit panem et vinum. Genes. xiv, 18, obtulit panem et vinum. Et subjungitur ibidem ratio: quia erat Et subjungitur ibidem ratio: quia erat sacerdos Dei altissimi. sacerdos Dei altissimi.

Hoc etiam sacramentum est plenissi- Hoc etiam sacramentum est plenissi- mum omni perfectione, quia continet mum omni perfectione, quia continet ipsum Christum, qui omni gratia est ple- ipsum Christum, qui omni gratia est ple- nissimus. Et propter hoc ante parum, nissimus. Et propter hoc ante parum, . 16, dixit Christus: Non manducabo . 16, dixit Christus: Non manducabo illud, donec impleatur in regno Dei. illud, donec impleatur in regno Dei. Quasi dicat Modo vacuum est, et ideo Quasi dicat Modo vacuum est, et ideo illud non curo: sed plenum omni gratia illud non curo: sed plenum omni gratia de cætero incorporabo mihi. de cætero incorporabo mihi.

Commune etiam est, quia est secun- Commune etiam est, quia est secun- dum duo, quæ communiter nutriunt ho- dum duo, quæ communiter nutriunt ho- mines, quæ sunt forma panis et vini. mines, quæ sunt forma panis et vini. Psal. c, 15 Vinum lætificat cor ho- Psal. c, 15 Vinum lætificat cor ho- minis,... et panis cor hominis confir- minis,... et panis cor hominis confir- mat. mat.

Cum effectu autem est, quia cum om- Cum effectu autem est, quia cum om- ni gratia quæ efficaciam habet ad peccati ni gratia quæ efficaciam habet ad peccati relaxationem, et virtutum collationem, relaxationem, et virtutum collationem, quamcumqne virtutem homo desiderat. quamcumqne virtutem homo desiderat. Unde, Sapient. XVI, 21, dicitur, quod Unde, Sapient. XVI, 21, dicitur, quod deserviens uniuscujusque voluntati, ad deserviens uniuscujusque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur. Et quod quisque volebat, convertebatur. Et ideo dicitur panis Angelorum, quia An- ideo dicitur panis Angelorum, quia An- gelorum gratiam in operibus confirmat. gelorum gratiam in operibus confirmat. Psal. LXXVII, 25 Panem Angelorum Psal. LXXVII, 25 Panem Angelorum manducavit homo: cibaria misit eis in manducavit homo: cibaria misit eis in abundantia. Primum quidem est de effe- abundantia. Primum quidem est de effe- ctu: quia si aliquid gratiæ effectum effi- ctu: quia si aliquid gratiæ effectum effi- cit, tunc efficit gratiam panis Angelorum. cit, tunc efficit gratiam panis Angelorum. Abundantiam autem habet in hoc, quod Abundantiam autem habet in hoc, quod omnis gratiæ est operativum. omnis gratiæ est operativum.

De tam pleno igitur et abundanti sa- De tam pleno igitur et abundanti sa- cramento gratias egit Dominus. Loco au- cramento gratias egit Dominus. Loco au- tem hujus gratiarum actionis, Ecclesia tem hujus gratiarum actionis, Ecclesia habet multorum generum Collectas, quas habet multorum generum Collectas, quas

ante sacramentum ordinat, et post confe- ante sacramentum ordinat, et post confe- ctionem ipsius. ctionem ipsius.

<< Et fregit. » << Et fregit. »

Hic determinat hujus sacramenti fra- Hic determinat hujus sacramenti fra- ctionem. Cum autem Christi corpus in- ctionem. Cum autem Christi corpus in- frangibile sit sub forma sacramenti, eo frangibile sit sub forma sacramenti, eo quod totum integrum et indivisum sit quod totum integrum et indivisum sit sub qualibet parte non potest fractio sub qualibet parte non potest fractio ad corpus Christi verum referri: sed ad corpus Christi verum referri: sed oportet quod referatur ad accidentia pa- . oportet quod referatur ad accidentia pa- . nis, quæ franguntur. Et ideo jam solvi- nis, quæ franguntur. Et ideo jam solvi- tur quæstio quæ fieri consuevit : Utrum tur quæstio quæ fieri consuevit : Utrum Christus ante passionem suam, corpus Christus ante passionem suam, corpus suum passibile vel impassibile dederit ? suum passibile vel impassibile dederit ? Quoniam si dedit passibile, tunc videtur Quoniam si dedit passibile, tunc videtur quod dentibus attritum patiebatur, ma- quod dentibus attritum patiebatur, ma- sticabatur, et dividebatur. Et hoc non est sticabatur, et dividebatur. Et hoc non est verum quia Christus integer et indivisus verum quia Christus integer et indivisus sedit cum discipulis in mensa. Si autem sedit cum discipulis in mensa. Si autem dedit impassibile corpus, tunc videtur dedit impassibile corpus, tunc videtur quod tale dedit quale non habuit. Et hoc quod tale dedit quale non habuit. Et hoc etiam falsum est: quia veritas numquam etiam falsum est: quia veritas numquam in sacramento veritatis aliud quam erat in sacramento veritatis aliud quam erat finxit. Et ideo fractio non nisi in acciden- finxit. Et ideo fractio non nisi in acciden- tibus fuit. Et hoc quidem est verum. Sic tibus fuit. Et hoc quidem est verum. Sic enim divisum in formis accidentium, et enim divisum in formis accidentium, et distribuitur in multos, et tamen unusqui- distribuitur in multos, et tamen unusqui- sque recipit totum. In signum enim hu- sque recipit totum. In signum enim hu- jus, Matth. xiv, 19, quod fregit panes, et jus, Matth. xiv, 19, quod fregit panes, et dedit discipulis suis, ut turbæ apponerent. dedit discipulis suis, ut turbæ apponerent. Turba enim Dei vel in coelo est, vel in Turba enim Dei vel in coelo est, vel in mundo, vel in purgatorio. In purgatorio mundo, vel in purgatorio. In purgatorio quidem una pars invenit propitiationem, quidem una pars invenit propitiationem, in mundo autem remissionem, et quæ in in mundo autem remissionem, et quæ in coelo quiescit, laudem. Et ideo in tres coelo quiescit, laudem. Et ideo in tres partes hostia frangitur. Et hoc est quod partes hostia frangitur. Et hoc est quod dicitur, Act. 11, 42, quod discipuli erant dicitur, Act. 11, 42, quod discipuli erant perseverantes in fractione panis et ora- perseverantes in fractione panis et ora- tione. Joan. vi, 12 : Colligite quæ supe- tione. Joan. vi, 12 : Colligite quæ supe- raverunt fragmenta, ne pereant. Thren. raverunt fragmenta, ne pereant. Thren. IV, 4: Parvuli petierunt panem, et non IV, 4: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Omnis enim boni erat qui frangeret eis. Omnis enim boni sacerdotis parvuli sibi commissi vel inno- sacerdotis parvuli sibi commissi vel inno- centes sunt, et pro illis est laudis hostia centes sunt, et pro illis est laudis hostia immolata: vel sunt pœnitentes, et pro immolata: vel sunt pœnitentes, et pro istis sunt supplicationes et indulgentiæ : istis sunt supplicationes et indulgentiæ :

IN EVANG. LUCÆ, XXII-19. IN EVANG. LUCÆ, XXII-19.

vel sunt tentati, et pro illis sunt interces- vel sunt tentati, et pro illis sunt interces- siones. Et ideo frangitur hostia. siones. Et ideo frangitur hostia.

Hoc est ergo quod « gratias egit, et Hoc est ergo quod « gratias egit, et fregit. » fregit. »

« Et dedit eis. » « Et dedit eis. »

Ecce hujus sacramenti exercitium, si- Ecce hujus sacramenti exercitium, si- ve usus, et communio. ve usus, et communio.

Et ideo in hoc sunt duo: communio Et ideo in hoc sunt duo: communio quidem intelligitur in hoc quod dicit : quidem intelligitur in hoc quod dicit : « Dedit eis. » Ad communionem enim « Dedit eis. » Ad communionem enim dedit. I ad Corinth. x, 16: Panis, quem dedit. I ad Corinth. x, 16: Panis, quem frangimus, nonne participatio corporis frangimus, nonne participatio corporis Domini est? II Reg. vi, 19: David par- Domini est? II Reg. vi, 19: David par- titus est universæ multitutini Israel, titus est universæ multitutini Israel, tam viro quam mulieri, singulis colly- tam viro quam mulieri, singulis colly- ridam panis unam, quæ Christum pas- ridam panis unam, quæ Christum pas- sum significat. Et hoc modo tunc dedit sum significat. Et hoc modo tunc dedit ad communicandum. ad communicandum.

« Dedit » autem, non vendidit: quia, « Dedit » autem, non vendidit: quia, Matth. x, 8, dixit: Gratis accepistis, gra- Matth. x, 8, dixit: Gratis accepistis, gra- tis date. Dedit autem etiam ad usum et tis date. Dedit autem etiam ad usum et exercitium quia voluit ut deinceps fre- exercitium quia voluit ut deinceps fre- quentaretur. Unde, Levit. xx111, 21, di- quentaretur. Unde, Levit. xx111, 21, di- citur Legitimum sempiternum erit, citur Legitimum sempiternum erit, scilicet vobis, in generationibus vestris. scilicet vobis, in generationibus vestris. Item, Exod. XII, 17, dicitur: Custodie- Item, Exod. XII, 17, dicitur: Custodie- tis diem istum in generationes vestras tis diem istum in generationes vestras ritu perpetuo. ritu perpetuo.

Et ideo usum quantum ad sacerdotes Et ideo usum quantum ad sacerdotes per hoc voluit inducere, « dicens : » per hoc voluit inducere, « dicens : »

« Hoc est corpus meum. » « Hoc est corpus meum. »

Hic sexto tangit hujus sacramenti, Hic sexto tangit hujus sacramenti, quantum ad formam propriam, institu- quantum ad formam propriam, institu- tionem. Et ideo cum multi hic multas tionem. Et ideo cum multi hic multas invenerint opiniones errorum, una sola invenerint opiniones errorum, una sola vera est, quæ dicit, quod per ista verba vera est, quæ dicit, quod per ista verba et formam conficiendi dedit, et instituit, et formam conficiendi dedit, et instituit, et etiam sacramentum jam confectum et etiam sacramentum jam confectum demonstravit. demonstravit.

Et quod dicitur: « Hoc est corpus Et quod dicitur: « Hoc est corpus meum, » quærunt quidam in hac forma, meum, » quærunt quidam in hac forma, cum plures sint dictiones, utrum quæli- cum plures sint dictiones, utrum quæli-

1 Psal. xxx11, 9. 1 Psal. xxx11, 9.

671 671

bet secundum se ad transsubstantiatio- bet secundum se ad transsubstantiatio- nem corporis operetur? Sed dicendum nem corporis operetur? Sed dicendum ad hoc, quod non quia verba ad intel- ad hoc, quod non quia verba ad intel- lectum, intellectus vero ad rem est refe- lectum, intellectus vero ad rem est refe- rendus. Et ita totum efficitur indivisibile, rendus. Et ita totum efficitur indivisibile, sicut est res ipsa : et virtute indivisibi- sicut est res ipsa : et virtute indivisibi- lis rei sub voce significante operatur. Et lis rei sub voce significante operatur. Et hæc est operatio formæ istius sacramen- hæc est operatio formæ istius sacramen- tisicut et aliorum sacramentorum, tisicut et aliorum sacramentorum, quæ sub forma vocis significantur. Non quæ sub forma vocis significantur. Non enim divisibile est in tot, quot divisibi- enim divisibile est in tot, quot divisibi- liter sub forma vocis significatur. Hoc liter sub forma vocis significatur. Hoc est enim verbum virtutis de quo scrip- est enim verbum virtutis de quo scrip- tum est, Psal. LXVII, 34: Dabit voci tum est, Psal. LXVII, 34: Dabit voci suæ vocem virtutis. Similiter hoc est ver- suæ vocem virtutis. Similiter hoc est ver- bum, de quo dicitur, Psal. xxxII, 6: bum, de quo dicitur, Psal. xxxII, 6: Verbo Domini cæli firmati sunt, hoc est, Verbo Domini cæli firmati sunt, hoc est, coelestes. Ipse enim dixit, et facta sunt¹. coelestes. Ipse enim dixit, et facta sunt¹. Et ideo cum sermo Dei non excidat 2, Et ideo cum sermo Dei non excidat 2, oportet quod hoc verbum sit verum. Et oportet quod hoc verbum sit verum. Et sic oportet, quod corpus Christi verum sic oportet, quod corpus Christi verum sub hoc fiat sacramento. Hoc igitur effi- sub hoc fiat sacramento. Hoc igitur effi- cit ibi hoc verbum. cit ibi hoc verbum.

Hoc etiam verbum facit omnem su- Hoc etiam verbum facit omnem su- mentem transire in corpus suum mysti- mentem transire in corpus suum mysti- cum quia sicut ex multis granis confi- cum quia sicut ex multis granis confi- citur panis, de quo fit corpus Christi : citur panis, de quo fit corpus Christi : ita de multis fidelibus populis colligitur ita de multis fidelibus populis colligitur Ecclesia, quæ est corpus Christi mysti- Ecclesia, quæ est corpus Christi mysti- cum, et hoc etiam corpus Christi. I ad cum, et hoc etiam corpus Christi. I ad Corinth. x, 27: Vos estis corpus Chri- Corinth. x, 27: Vos estis corpus Chri- sti, et membra de membro, hoc est, sin- sti, et membra de membro, hoc est, sin- guli estis membra de membro hoc, quod guli estis membra de membro hoc, quod est caput quod est membrum princi- est caput quod est membrum princi- pale de corpore mystico. Sic enim totus pale de corpore mystico. Sic enim totus Christus in cœlum ascendit, quando di- Christus in cœlum ascendit, quando di- citur : « Ite, missa est, » scilicet ad citur : « Ite, missa est, » scilicet ad Patrem hostia quando panem et vinum Patrem hostia quando panem et vinum mutat in corpus suum verum, et omnia mutat in corpus suum verum, et omnia membra mystica in corpus suum mysti- membra mystica in corpus suum mysti- cum, et cum omnibus his ascendit in cum, et cum omnibus his ascendit in cœlum. Joan. III, 13; Nemo ascendit in cœlum. Joan. III, 13; Nemo ascendit in cœlum, nisi qui descendit de cœlo, Filius cœlum, nisi qui descendit de cœlo, Filius hominis, qui est in cœlo. hominis, qui est in cœlo.

Sic ergo « dedit eis, dicens: Hoc est Sic ergo « dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum. » corpus meum. »

2 Cf. Tob. xiv, 6. 2 Cf. Tob. xiv, 6.

670 670

« Gratias egit. >> « Gratias egit. >>

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hic de tanto sacramento gratiarum egit Hic de tanto sacramento gratiarum egit actionem. Hoc enim sacramentum mun- actionem. Hoc enim sacramentum mun- dum est, plenum est, commune est, et dum est, plenum est, commune est, et efficax. efficax.

Mundum quidem, quia non in cruore Mundum quidem, quia non in cruore immolati sanguinis est, sed secundum immolati sanguinis est, sed secundum materiam habet munditiam. Psal. cix, 4: materiam habet munditiam. Psal. cix, 4: Tu es sacerdos in æternum secundum or- Tu es sacerdos in æternum secundum or-

dinem Melchisedech: qui sicut legitur, dinem Melchisedech: qui sicut legitur, Genes. xiv, 18, obtulit panem et vinum. Genes. xiv, 18, obtulit panem et vinum. Et subjungitur ibidem ratio: quia erat Et subjungitur ibidem ratio: quia erat sacerdos Dei altissimi. sacerdos Dei altissimi.

Hoc etiam sacramentum est plenissi- Hoc etiam sacramentum est plenissi- mum omni perfectione, quia continet mum omni perfectione, quia continet ipsum Christum, qui omni gratia est ple- ipsum Christum, qui omni gratia est ple- nissimus. Et propter hoc ante parum, nissimus. Et propter hoc ante parum, . 16, dixit Christus: Non manducabo . 16, dixit Christus: Non manducabo illud, donec impleatur in regno Dei. illud, donec impleatur in regno Dei. Quasi dicat Modo vacuum est, et ideo Quasi dicat Modo vacuum est, et ideo illud non curo: sed plenum omni gratia illud non curo: sed plenum omni gratia de cætero incorporabo mihi. de cætero incorporabo mihi.

Commune etiam est, quia est secun- Commune etiam est, quia est secun- dum duo, quæ communiter nutriunt ho- dum duo, quæ communiter nutriunt ho- mines, quæ sunt forma panis et vini. mines, quæ sunt forma panis et vini. Psal. c, 15 Vinum lætificat cor ho- Psal. c, 15 Vinum lætificat cor ho- minis,... et panis cor hominis confir- minis,... et panis cor hominis confir- mat. mat.

Cum effectu autem est, quia cum om- Cum effectu autem est, quia cum om- ni gratia quæ efficaciam habet ad peccati ni gratia quæ efficaciam habet ad peccati relaxationem, et virtutum collationem, relaxationem, et virtutum collationem, quamcumqne virtutem homo desiderat. quamcumqne virtutem homo desiderat. Unde, Sapient. xv1, 21, dicitur, quod Unde, Sapient. xv1, 21, dicitur, quod deserviens uniuscujusque voluntati, ad deserviens uniuscujusque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur. Et quod quisque volebat, convertebatur. Et ideo dicitur panis Angelorum, quia An- ideo dicitur panis Angelorum, quia An- gelorum gratiam in operibus confirmat. gelorum gratiam in operibus confirmat. Psal. LXXVII, 25 Panem Angelorum Psal. LXXVII, 25 Panem Angelorum manducavit homo: cibaria misit eis in manducavit homo: cibaria misit eis in abundantia. Primum quidem est de effe- abundantia. Primum quidem est de effe- ctu quia si aliquid gratiæ effectum effi- ctu quia si aliquid gratiæ effectum effi- cit, tunc efficit gratiam panis Angelorum. cit, tunc efficit gratiam panis Angelorum. Abundantiam autem habet in hoc, quod Abundantiam autem habet in hoc, quod omnis gratiæ est operativum. omnis gratiæ est operativum.

De tam pleno igitur et abundanti sa- De tam pleno igitur et abundanti sa- cramento gratias egit Dominus. Loco au- cramento gratias egit Dominus. Loco au- tem hujus gratiarum actionis, Ecclesia tem hujus gratiarum actionis, Ecclesia habet multorum generum Collectas, quas habet multorum generum Collectas, quas

ante sacramentum ordinat, et post confe- ante sacramentum ordinat, et post confe- ctionem ipsius. ctionem ipsius.

<< Et fregit. >> << Et fregit. >>

Hic determinat hujus sacramenti fra- Hic determinat hujus sacramenti fra- ctionem. Cum autem Christi corpus in- ctionem. Cum autem Christi corpus in- frangibile sit sub forma sacramenti, eo frangibile sit sub forma sacramenti, eo quod totum integrum et indivisum sit quod totum integrum et indivisum sit sub qualibet parte non potest fractio sub qualibet parte non potest fractio ad corpus Christi verum referri: sed ad corpus Christi verum referri: sed oportet quod referatur ad accidentia pa- · oportet quod referatur ad accidentia pa- · nis, quæ franguntur. Et ideo jam solvi- nis, quæ franguntur. Et ideo jam solvi- tur quæstio quæ fieri consuevit : Utrum tur quæstio quæ fieri consuevit : Utrum Christus ante passionem suam, corpus Christus ante passionem suam, corpus suum passibile vel impassibile dederit ? suum passibile vel impassibile dederit ? Quoniam si dedit passibile, tunc videtur Quoniam si dedit passibile, tunc videtur quod dentibus attritum patiebatur, ma- quod dentibus attritum patiebatur, ma- sticabatur, et dividebatur. Et hoc non est sticabatur, et dividebatur. Et hoc non est verum quia Christus integer et indivisus verum quia Christus integer et indivisus sedit cum discipulis in mensa. Si autem sedit cum discipulis in mensa. Si autem dedit impassibile corpus, tunc videtur dedit impassibile corpus, tunc videtur quod tale dedit quale non habuit. Et hoc quod tale dedit quale non habuit. Et hoc etiam falsum est: quia veritas numquam etiam falsum est: quia veritas numquam in sacramento veritatis aliud quam erat in sacramento veritatis aliud quam erat finxit. Et ideo fractio non nisi in acciden- finxit. Et ideo fractio non nisi in acciden- tibus fuit. Et hoc quidem est verum. Sic tibus fuit. Et hoc quidem est verum. Sic enim divisum in formis accidentium, et enim divisum in formis accidentium, et distribuitur in multos, et tamen unusqui- distribuitur in multos, et tamen unusqui- sque recipit totum. In signum enim hu- sque recipit totum. In signum enim hu- jus, Matth. xiv, 19, quod fregit panes, et jus, Matth. xiv, 19, quod fregit panes, et dedit discipulis suis, ut turbæ apponerent. dedit discipulis suis, ut turbæ apponerent. Turba enim Dei vel in cœlo est, vel in Turba enim Dei vel in cœlo est, vel in mundo, vel in purgatorio. In purgatorio mundo, vel in purgatorio. In purgatorio quidem una pars invenit propitiationem, quidem una pars invenit propitiationem, in mundo autem remissionem, et quæ in in mundo autem remissionem, et quæ in coelo quiescit, laudem. Et ideo in tres coelo quiescit, laudem. Et ideo in tres partes hostia frangitur. Et hoc est quod partes hostia frangitur. Et hoc est quod dicitur, Act. 11, 42, quod discipuli erant dicitur, Act. 11, 42, quod discipuli erant perseverantes in fractione panis et ora- perseverantes in fractione panis et ora- tione. Joan. VI, 12: Colligite quæ supe- tione. Joan. VI, 12: Colligite quæ supe- raverunt fragmenta, ne pereant. Thren. raverunt fragmenta, ne pereant. Thren. iv, 4: Parvuli petierunt panem, et non iv, 4: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Omnis enim boni erat qui frangeret eis. Omnis enim boni sacerdotis parvuli sibi commissi vel inno- sacerdotis parvuli sibi commissi vel inno- centes sunt, et pro illis est laudis hostia centes sunt, et pro illis est laudis hostia immolata: vel sunt pœnitentes, et pro immolata: vel sunt pœnitentes, et pro istis sunt supplicationes et indulgentiæ : istis sunt supplicationes et indulgentiæ :

IN EVANG. LUCÆ, XXII-19. IN EVANG. LUCÆ, XXII-19.

vel sunt tentati, et pro illis sunt interces- vel sunt tentati, et pro illis sunt interces- siones. Et ideo frangitur hostia. siones. Et ideo frangitur hostia.

Hoc est ergo quod « gratias egit, et Hoc est ergo quod « gratias egit, et fregit. » fregit. »

« Et dedit eis. » « Et dedit eis. »

671 671

bet secundum se ad transsubstantiatio- bet secundum se ad transsubstantiatio- nem corporis operetur? Sed dicendum nem corporis operetur? Sed dicendum ad hoc, quod non quia verba ad intel ad hoc, quod non quia verba ad intel lectum, intellectus vero ad rem est refe- lectum, intellectus vero ad rem est refe- rendus. Et ita totum efficitur indivisibile, rendus. Et ita totum efficitur indivisibile, sicut est res ipsa et virtute indivisibi- sicut est res ipsa et virtute indivisibi- lis rei sub voce significante operatur. Et lis rei sub voce significante operatur. Et

Ecce hujus sacramenti exercitium, si- hæc est operatio formæ istius sacramen- Ecce hujus sacramenti exercitium, si- hæc est operatio formæ istius sacramen- ve usus, et communio. ve usus, et communio.

Et ideo in hoc sunt duo communio Et ideo in hoc sunt duo communio quidem intelligitur in hoc quod dicit : quidem intelligitur in hoc quod dicit : « Dedit eis. » Ad communionem enim « Dedit eis. » Ad communionem enim dedit. I ad Corinth. x, 16: Panis, quem dedit. I ad Corinth. x, 16: Panis, quem frangimus, nonne participatio corporis frangimus, nonne participatio corporis Domini est? II Reg. vi, 19: David par- Domini est? II Reg. vi, 19: David par- titus est universæ multitutini Israel, titus est universæ multitutini Israel, tam viro quam mulieri, singulis colly- tam viro quam mulieri, singulis colly- ridam panis unam, quæ Christum pas- ridam panis unam, quæ Christum pas- sum significat. Et hoc modo tunc dedit sum significat. Et hoc modo tunc dedit ad communicandum. ad communicandum.

« Dedit » autem, non vendidit: quia, « Dedit » autem, non vendidit: quia, Matth. x, 8, dixit: Gratis accepistis, gra- Matth. x, 8, dixit: Gratis accepistis, gra- tis date. Dedit autem etiam ad usum et tis date. Dedit autem etiam ad usum et exercitium : quia voluit ut deinceps fre- exercitium : quia voluit ut deinceps fre- quentaretur. Unde, Levit. xx111, 21, di- quentaretur. Unde, Levit. xx111, 21, di- citur Legitimum sempiternum erit, citur Legitimum sempiternum erit, scilicet vobis, in generationibus vestris. scilicet vobis, in generationibus vestris. Item, Exod. XII, 17, dicitur: Custodie- Item, Exod. XII, 17, dicitur: Custodie- tis diem istum in generationes vestras tis diem istum in generationes vestras ritu perpetuo. ritu perpetuo.

Et ideo usum quantum ad sacerdotes Et ideo usum quantum ad sacerdotes per hoc voluit inducere, « dicens : » per hoc voluit inducere, « dicens : »

« Hoc est corpus meum. » « Hoc est corpus meum. »

Hic sexto tangit hujus sacramenti, Hic sexto tangit hujus sacramenti, quantum ad formam propriam, institu- quantum ad formam propriam, institu- tionem. Et ideo cum multi hic multas tionem. Et ideo cum multi hic multas invenerint opiniones errorum, una sola invenerint opiniones errorum, una sola vera est, quæ dicit, quod per ista verba vera est, quæ dicit, quod per ista verba et formam conficiendi dedit, et instituit, et formam conficiendi dedit, et instituit, et etiam sacramentum jam confectum et etiam sacramentum jam confectum demonstravit. demonstravit.

Et quod dicitur: « Hoc est corpus Et quod dicitur: « Hoc est corpus meum, » quærunt quidam in hac forma, meum, » quærunt quidam in hac forma, cum plures sint dictiones, utrum quæli- cum plures sint dictiones, utrum quæli-

1 Psal. xxxII, 9. 1 Psal. xxxII, 9.

tisicut et aliorum sacramentorum, tisicut et aliorum sacramentorum, quæ sub forma vocis significantur. Non quæ sub forma vocis significantur. Non enim divisibile est in tot, quot divisibi- enim divisibile est in tot, quot divisibi- liter sub forma vocis significatur. Hoc liter sub forma vocis significatur. Hoc est enim verbum virtutis de quo scrip- est enim verbum virtutis de quo scrip- tum est, Psal. LXVII, 34: Dabit voci tum est, Psal. LXVII, 34: Dabit voci suæ vocem virtutis. Similiter hoc est ver- suæ vocem virtutis. Similiter hoc est ver- bum, de quo dicitur, Psal. xxxı, 6: bum, de quo dicitur, Psal. xxxı, 6: Verbo Domini cæli firmati sunt, hoc est, Verbo Domini cæli firmati sunt, hoc est, cœlestes. Ipse enim dixit, et facta sunt¹. cœlestes. Ipse enim dixit, et facta sunt¹. Et ideo cum sermo Dei non excidat 2, Et ideo cum sermo Dei non excidat 2, oportet quod hoc verbum sit verum. Et oportet quod hoc verbum sit verum. Et sic oportet, quod corpus Christi verum sic oportet, quod corpus Christi verum sub hoc fiat sacramento. Hoc igitur effi- sub hoc fiat sacramento. Hoc igitur effi- cit ibi hoc verbum. cit ibi hoc verbum.

Hoc etiam verbum facit omnem su- Hoc etiam verbum facit omnem su- mentem transire in corpus suum mysti- mentem transire in corpus suum mysti- cum quia sicut ex multis granis confi- cum quia sicut ex multis granis confi- citur panis, de quo fit corpus Christi : citur panis, de quo fit corpus Christi : ita de multis fidelibus populis colligitur ita de multis fidelibus populis colligitur Ecclesia, quæ est corpus Christi mysti- Ecclesia, quæ est corpus Christi mysti- cum, et hoc etiam corpus Christi. I ad cum, et hoc etiam corpus Christi. I ad Corinth. x, 27: Vos estis corpus Chri- Corinth. x, 27: Vos estis corpus Chri- sti, et membra de membro, hoc est, sin- sti, et membra de membro, hoc est, sin- guli estis membra de membro hoc, quod guli estis membra de membro hoc, quod est caput quod est membrum princi- est caput quod est membrum princi- pale de corpore mystico. Sic enim totus pale de corpore mystico. Sic enim totus Christus in cœlum ascendit, quando di- Christus in cœlum ascendit, quando di- citur: citur: « Ite, missa est, » scilicet ad « Ite, missa est, » scilicet ad Patrem hostia: quando panem et vinum Patrem hostia: quando panem et vinum mutat in corpus suum verum, et omnia mutat in corpus suum verum, et omnia membra mystica in corpus suum mysti- membra mystica in corpus suum mysti- cum, et cum omnibus his ascendit in cum, et cum omnibus his ascendit in cœlum. Joan. 111, 13; Nemo ascendit in cœlum. Joan. 111, 13; Nemo ascendit in cœlum, nisi qui descendit de cœlo, Filius cœlum, nisi qui descendit de cœlo, Filius hominis, qui est in cœlo. hominis, qui est in cœlo.

Sic ergo « dedit eis, dicens: Hoc est Sic ergo « dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum. » corpus meum. »

2 Cf. Tob. xiv, 6. 2 Cf. Tob. xiv, 6.

672 672

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Quod pro vobis datur. » « Quod pro vobis datur. »

Hoc est septimum, quod significat hu- Hoc est septimum, quod significat hu- jus sacramenti in redimendo propriam jus sacramenti in redimendo propriam virtutem. Hoc enim corpus traditum est, virtutem. Hoc enim corpus traditum est, ut supra diximus, a proditore sicut ven- ut supra diximus, a proditore sicut ven- dente, a Judæis tamquam appretiantibus, dente, a Judæis tamquam appretiantibus, a Patre sicut ordinante, a Christo sicut a Patre sicut ordinante, a Christo sicut obediente, a Spiritu sancto sicut formam obediente, a Spiritu sancto sicut formam sanctificationis apponente, a Pilato sic- sanctificationis apponente, a Pilato sic- ut imperante, et a ministris sicut exse- ut imperante, et a ministris sicut exse- quentibus traditionem. Et hæc omnia quentibus traditionem. Et hæc omnia sunt ad nostram liberationem. sunt ad nostram liberationem.

Et ideo dicit : « Pro vobis datur, » Et ideo dicit : « Pro vobis datur, » quia per hæc peccata nostra abstulit. quia per hæc peccata nostra abstulit. Isa. LIII, 4 Vere langores nostros ipse Isa. LIII, 4 Vere langores nostros ipse tulit, et dolores nostros ipse portavit. Ad tulit, et dolores nostros ipse portavit. Ad Roman. VIII, 32: Etiam proprio Filio Roman. VIII, 32: Etiam proprio Filio suo non pepercit Deus, sed pro nobis suo non pepercit Deus, sed pro nobis omnibus tradidit illum quomodo non omnibus tradidit illum quomodo non etiam cum illo omnia nobis donavit? etiam cum illo omnia nobis donavit? Omnia enim nobis cum illo donata sunt : Omnia enim nobis cum illo donata sunt : quando ille donatus est, qui omnia do- quando ille donatus est, qui omnia do- nat indulgendo commissa et omissa. Ut nat indulgendo commissa et omissa. Ut sic verum sit quod dicitur, Matth. xvIII, sic verum sit quod dicitur, Matth. xvIII, 27 Debitum dimisit ei. Et ille donatus 27 Debitum dimisit ei. Et ille donatus qui omnia dedit dona gratiarum: ut ve- qui omnia dedit dona gratiarum: ut ve- rum sit illud Joannis, 1, 16 : De plenitu- rum sit illud Joannis, 1, 16 : De plenitu- dine ejus nos omne accepimus, et gra- dine ejus nos omne accepimus, et gra- tiam pro gratia Sic enim traditum est tiam pro gratia Sic enim traditum est in manus gladii corpus Domini, ne nos in manus gladii corpus Domini, ne nos traditi in manus gladii partes vulpium traditi in manus gladii partes vulpium efficeremur. Ad Roman. 1v, 25: Tradi- efficeremur. Ad Roman. 1v, 25: Tradi- tus est propter delicta nostra, et resur-´ tus est propter delicta nostra, et resur-´ rexit propter justificationem nostram. rexit propter justificationem nostram.

« Hoc facite in meam commemora- « Hoc facite in meam commemora- tionem. » tionem. »

Octavum est, in quo duo sunt notanda. Octavum est, in quo duo sunt notanda. Primum est unjunctio usus hujus sacra- Primum est unjunctio usus hujus sacra- menti, quod notat quando dicit : « Hoc menti, quod notat quando dicit : « Hoc facite. »Secundum autem est, quod sit facite. »Secundum autem est, quod sit memoriale abeuntis ad mortem pro no- memoriale abeuntis ad mortem pro no- bis Domini. bis Domini.

Dicit erge: Dicit erge: « Hoc facite. »Nihil « Hoc facite. »Nihil enim utilius est injungi, nihil dulcius, enim utilius est injungi, nihil dulcius, nihil salubrius, nihil amabilius, nihil nihil salubrius, nihil amabilius, nihil

æternæ vitæ similius injungi potuit. Et æternæ vitæ similius injungi potuit. Et hæc per singula ostenduntur. hæc per singula ostenduntur.

Utile enim ad peccati remissionem, et Utile enim ad peccati remissionem, et ad gratiæ plenitudinem est utilissimum ad gratiæ plenitudinem est utilissimum in vita. Ad Hebr. XII, 10: Hic, scilicet in vita. Ad Hebr. XII, 10: Hic, scilicet Pater spirituum erudit nos, ad id quod Pater spirituum erudit nos, ad id quod utile est in recipiendo sanctificationem utile est in recipiendo sanctificationem ejus. Sanctificatio autem ejus est in sa- ejus. Sanctificatio autem ejus est in sa- crificatione ejus, hoc est, cum se obtulit crificatione ejus, hoc est, cum se obtulit in sacramento, et Patri pro nobis, et no- in sacramento, et Patri pro nobis, et no- bis se obtulit ad usum. Joan. XVII, 19: bis se obtulit ad usum. Joan. XVII, 19: Pro eis ego sanctifico meipsum. Ad Pro eis ego sanctifico meipsum. Ad Hebr. 1x, 14 Christus, qui per Spiri- Hebr. 1x, 14 Christus, qui per Spiri- tum sanctum semetipsum obtulit imma- tum sanctum semetipsum obtulit imma- culatum Deo, emundabit conscientiam culatum Deo, emundabit conscientiam nostram ab operibus mortuis, ad ser- nostram ab operibus mortuis, ad ser-

viendum Deo viventi. viendum Deo viventi.

Sic igitur « Hoc facite, » quia nihil Sic igitur « Hoc facite, » quia nihil utilius hoc facere potestis ad Patris cœ- utilius hoc facere potestis ad Patris cœ- lestis recipiendam sanctificationem, quæ lestis recipiendam sanctificationem, quæ in remissione peccati consistit, et in ple- in remissione peccati consistit, et in ple- nitudine gratiarum. nitudine gratiarum.

Nihil etiam dulcius facere possumus. Nihil etiam dulcius facere possumus. Quid enim dulcius, quam id in quo Quid enim dulcius, quam id in quo Deus totam suam ad nos ostendit dulce- Deus totam suam ad nos ostendit dulce- dinem? Sapient. xvi, 20 et 21: Para- dinem? Sapient. xvi, 20 et 21: Para- tum panem de cœlo præstitisti illis sine tum panem de cœlo præstitisti illis sine labore, omne delectamentum in se ha- labore, omne delectamentum in se ha- bentem, et omnis saporis suavitatem. bentem, et omnis saporis suavitatem. Substantia enim tua dulcedinem tuam Substantia enim tua dulcedinem tuam quam in filios habes ostendebat, et quam in filios habes ostendebat, et deserviens uniuscujusque voluntati, ad deserviens uniuscujusque voluntati, ad quod quisque volebat convertebatur. Ec- quod quisque volebat convertebatur. Ec- ce quod in hoc sacramento totam ad nos ce quod in hoc sacramento totam ad nos suam ostendit dulcedinem. Et ideo sacra- suam ostendit dulcedinem. Et ideo sacra- mentum hoc, mel vocatur : quia et gu- mentum hoc, mel vocatur : quia et gu- stus corporis, et gustus sanguinis, melli- stus corporis, et gustus sanguinis, melli- tam propter deitatem habent dulcedinem. tam propter deitatem habent dulcedinem. Psal. Lxxx, 17: Cibavit eos ex adipe Psal. Lxxx, 17: Cibavit eos ex adipe frumenti, et de petra melle saturavit frumenti, et de petra melle saturavit eos. I ad Corinth. x, 4: Bibebant de spi- eos. I ad Corinth. x, 4: Bibebant de spi- tali, consequente eos, petra : petra au- tali, consequente eos, petra : petra au- tem erat Christus. Hæc enim adipem tem erat Christus. Hæc enim adipem frumenti in pinguedine et dulcedine frumenti in pinguedine et dulcedine istius Sacramenti exhibuit. Quia sicut istius Sacramenti exhibuit. Quia sicut dicit Isaac in libro de Diætis universali- dicit Isaac in libro de Diætis universali- bus, pinguis sapor, et præcipue sapor bus, pinguis sapor, et præcipue sapor adipis, proximus est juxta dulcem, et adipis, proximus est juxta dulcem, et amicus, et conveniens secundum natu- amicus, et conveniens secundum natu-

IN EVANG. LUCE, XXII-19. IN EVANG. LUCE, XXII-19.

ram. Melleum autem saporem petra hæc ram. Melleum autem saporem petra hæc profundit in sanguine. Hoc significatum profundit in sanguine. Hoc significatum est, I Reg. xiv, 26 et 27, ubi dicitur, est, I Reg. xiv, 26 et 27, ubi dicitur, quod super faciem agri erat mel: ad quod super faciem agri erat mel: ad quod cum extendisset Jonathas extre- quod cum extendisset Jonathas extre- mum virgæ quam manu tenebat, et gu- mum virgæ quam manu tenebat, et gu- stasset, statim illuminati sunt oculi ejus. stasset, statim illuminati sunt oculi ejus. Ager enim, natura nostra est in Christo, Ager enim, natura nostra est in Christo, super cujus faciem exaratam aratro pas- super cujus faciem exaratam aratro pas- sionis, et adæquatam disciplina flagello- sionis, et adæquatam disciplina flagello- rum, et firmatam sputis Judæorum, et rum, et firmatam sputis Judæorum, et confossam spinis et clavis et lancea, confossam spinis et clavis et lancea, fructus mellis apparuit ad quem fru- fructus mellis apparuit ad quem fru- ctum quicumque Jonathas est, hoc est, ctum quicumque Jonathas est, hoc est, filius columbæ, vel donum, hoc est, filius filius columbæ, vel donum, hoc est, filius Spiritus sancti si extendat rectam vir- Spiritus sancti si extendat rectam vir- gam, hoc est, justitiæ mensuram, quam gam, hoc est, justitiæ mensuram, quam semper manu præferre debet, haurit mel semper manu præferre debet, haurit mel istud et ad gustum spiritualem ipsius, istud et ad gustum spiritualem ipsius, oculorum cordis recipit illuminationem. oculorum cordis recipit illuminationem.

Nihil etiam salubrius injungi poterat. Nihil etiam salubrius injungi poterat. Est enim hoc Sacramentum ligni vitæ Est enim hoc Sacramentum ligni vitæ fructus, quem qui cum devotione since- fructus, quem qui cum devotione since- ræ fidei sumit, mortem non gustabit in ræ fidei sumit, mortem non gustabit in æternum. Proverb. 111, 18: Lignum vi- æternum. Proverb. 111, 18: Lignum vi- tæ est his qui apprehenderint eam : et tæ est his qui apprehenderint eam : et qui tenuerit eam, beatus. Joan. vi, 58: qui tenuerit eam, beatus. Joan. vi, 58: Qui manducat me, et ipse vivet propter Qui manducat me, et ipse vivet propter me. Hoc enim viaticum quod in salutem me. Hoc enim viaticum quod in salutem viatoribus est paratum. III Reg. xix, viatoribus est paratum. III Reg. xix, 6 et 8 Ecce ad caput Eliæ subcineri- 6 et 8 Ecce ad caput Eliæ subcineri- cius panis, et vas aquæ.... qui cum sur- cius panis, et vas aquæ.... qui cum sur- rexisset, comedit et bibit, et ambulavit in rexisset, comedit et bibit, et ambulavit in fortitudine cibi illius, quadraginta die- fortitudine cibi illius, quadraginta die- bus et noctibus usque ad montem Dei bus et noctibus usque ad montem Dei Horeb. Elias robustus dominator, signi- Horeb. Elias robustus dominator, signi- ficat quemlibet in via Dei viatorem, ficat quemlibet in via Dei viatorem, quem robustum oportet esse et domina- quem robustum oportet esse et domina- torem, ne peccati servus efficiatur. Ca- torem, ne peccati servus efficiatur. Ca- put autem Eliæ est Christus, apud quod put autem Eliæ est Christus, apud quod caput, panis iste sub cineribus passio- caput, panis iste sub cineribus passio- num et exprobrationum decoctus, præsto num et exprobrationum decoctus, præsto semper invenitur. Vas autem aquæ quæ semper invenitur. Vas autem aquæ quæ cum sanguine fluxit, et sacramentum cum sanguine fluxit, et sacramentum istud, in quo populus, qui per aquam istud, in quo populus, qui per aquam significatur, in Christum colligitur ut significatur, in Christum colligitur ut mixtus populus Christo, sicut aqua san- mixtus populus Christo, sicut aqua san- guini, cum Christo in hoc sacramento guini, cum Christo in hoc sacramento Patri offeratur. Et sic in fortitudine Patri offeratur. Et sic in fortitudine

XXIII XXIII

673 673

Christi, qui fortitudo cibi istius est, per Christi, qui fortitudo cibi istius est, per totum tempus pœnitentiæ, quod per totum tempus pœnitentiæ, quod per quadraginta significatur, ambulamus. quadraginta significatur, ambulamus. Quadraginta enim suis partibus crescit Quadraginta enim suis partibus crescit in quinquaginta, qui jubilæus et remis- in quinquaginta, qui jubilæus et remis- sionis et libertatis est numerus. Ad sionis et libertatis est numerus. Ad montem autem eminentiæ spiritus per montem autem eminentiæ spiritus per hoc ascenditur, qui vocatur Horeb, quod hoc ascenditur, qui vocatur Horeb, quod mensa latine interpretatur : quia ibi mensa latine interpretatur : quia ibi mensa coelestis refectionis habetur. Psal. mensa coelestis refectionis habetur. Psal. XXII, 5 Parasti in conspectu meo men- XXII, 5 Parasti in conspectu meo men- sam, adversus eos qui tribulant me. sam, adversus eos qui tribulant me.

Nihil etiam amabilius injungi potuit. Nihil etiam amabilius injungi potuit. Hoc enim sacramentum et amoris, et Hoc enim sacramentum et amoris, et unionis est effectivum. Amoris enim ma- unionis est effectivum. Amoris enim ma- ximi indicium est, seipsum dare in ci- ximi indicium est, seipsum dare in ci- bum. Job, xXXI, 31: Si non dixerunt bum. Job, xXXI, 31: Si non dixerunt viri tabernaculi mei : Quis det de car- viri tabernaculi mei : Quis det de car- nibus ejus, ut saturemur? Quasi dicat: nibus ejus, ut saturemur? Quasi dicat: Tantum dilexi eos, et ipsi me, quod ego Tantum dilexi eos, et ipsi me, quod ego in visceribus eorum esse cupiebam : et in visceribus eorum esse cupiebam : et ipsi me sic sumere, ut mihi incorporati ipsi me sic sumere, ut mihi incorporati membra mea fierent. Non enim intimius membra mea fierent. Non enim intimius nec naturalius mihi uniri poterant, et nec naturalius mihi uniri poterant, et ego eis. Et ideo dicit Hilarius in nono ego eis. Et ideo dicit Hilarius in nono libro de Synodis, quod per hoc Sacra- libro de Synodis, quod per hoc Sacra- mentum naturaliter in Deo efficimur, et mentum naturaliter in Deo efficimur, et ipse in nobis. Et sic verificatur quod di- ipse in nobis. Et sic verificatur quod di- citur, Joan. XVII, 21: Tu, Pater, in me, citur, Joan. XVII, 21: Tu, Pater, in me, et ego in te, ut ipsi in nobis unum sint. et ego in te, ut ipsi in nobis unum sint. Sic ergo unionis nostri cum capite est Sic ergo unionis nostri cum capite est effectivum ut corpori incorporati simus effectivum ut corpori incorporati simus ad sacramentorum communionem: san- ad sacramentorum communionem: san- guine suo infusi, ad intimorum nostro- guine suo infusi, ad intimorum nostro- rum aspersionem : aqua cordis sui ablu- rum aspersionem : aqua cordis sui ablu- ti, ad conscientiæ emundationem ani- ti, ad conscientiæ emundationem ani- ma sua redempti, ad perfectam cum Deo ma sua redempti, ad perfectam cum Deo Patre reconciliationem: Spiritu sancto Patre reconciliationem: Spiritu sancto suo vegetati, ad omnis spiritualis vitæ suo vegetati, ad omnis spiritualis vitæ deperditæ restaurationem : et deitate deperditæ restaurationem : et deitate sua consummati, ad omnis virtutis per- sua consummati, ad omnis virtutis per- fectionem. Et sic sibi optime sumus uni- fectionem. Et sic sibi optime sumus uni- ti, ad perpetuam in ipso mansionem. ti, ad perpetuam in ipso mansionem. Joan. vi, 57 Qui manducat meam car- Joan. vi, 57 Qui manducat meam car- nem, et bibit meum sanguinem, in me nem, et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in illo. Hoc igitur est sum- manet, et ego in illo. Hoc igitur est sum- mi amoris indicium : quia amor, ut bea- mi amoris indicium : quia amor, ut bea- tus dicit Ierotheus, unitiva est virtus. tus dicit Ierotheus, unitiva est virtus. Unde, Joan. XIII, 1 Cum dilexisset suos Unde, Joan. XIII, 1 Cum dilexisset suos

43 43

674 674

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

qui erant in mundo, in finem dilexit eos. qui erant in mundo, in finem dilexit eos. Et hoc dictum est in cœna corporis et Et hoc dictum est in cœna corporis et sanguinis sui, in qua nos, sicut dictum sanguinis sui, in qua nos, sicut dictum est, sibi univit, ut nos ad suam, ut Hila- est, sibi univit, ut nos ad suam, ut Hila- rius dicit, converteret naturam et virtu- rius dicit, converteret naturam et virtu- tem et sic nos in ipso Patri offerret. tem et sic nos in ipso Patri offerret.

Nihil etiam æternæ vitæ similius in- Nihil etiam æternæ vitæ similius in- jungi poterat. Æternæ enim vitæ conti- jungi poterat. Æternæ enim vitæ conti- nuatio ex hoc est, quod Deus sua dulce- nuatio ex hoc est, quod Deus sua dulce- dine seipsum influit beate viventibus. dine seipsum influit beate viventibus. Et hujus influentiæ istud Sacramentum Et hujus influentiæ istud Sacramentum est signum, ut dicit Dionysius in libro est signum, ut dicit Dionysius in libro de Caelesti hierarchia. Unde, Isa. LXV1, de Caelesti hierarchia. Unde, Isa. LXV1, 12 Ecce ego declinabo super eam qua- 12 Ecce ego declinabo super eam qua- si fluvium pacis et quasi torrentem si fluvium pacis et quasi torrentem inundantem gloriam gentium, quam su- inundantem gloriam gentium, quam su- getis. Gloria enim gentium Deus est, getis. Gloria enim gentium Deus est, quam sugentes in dulcedine perfecta, quam sugentes in dulcedine perfecta, æterna vita potiuntur beati. Unde, Luc. æterna vita potiuntur beati. Unde, Luc. XIV, 15: Beatus qui manducabit panem XIV, 15: Beatus qui manducabit panem in regno Dei. Luc. XXII, 29 et 30: Ego in regno Dei. Luc. XXII, 29 et 30: Ego dispono vobis, sicut disposuit mihi Pa- dispono vobis, sicut disposuit mihi Pa- ter meus regnum, ut edatis et bibatis ter meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. super mensam meam in regno meo. Eccli. xxiv, 29 Qui edunt me adhuc Eccli. xxiv, 29 Qui edunt me adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc si- esurient, et qui bibunt me adhuc si- tient. tient.

« Hoc igitur facite » vobis utiliter, dul- « Hoc igitur facite » vobis utiliter, dul- citer, salubriter, et amabiliter, « in citer, salubriter, et amabiliter, « in meam commemorationem. » Si enim ali- meam commemorationem. » Si enim ali- quis nos ad prandium olerum vocaret, quis nos ad prandium olerum vocaret, ingratitudinis argueremur, si invitantis ingratitudinis argueremur, si invitantis nos oblivisceremur. Qualiter ergo um- nos oblivisceremur. Qualiter ergo um- quam præ confusione oculos ad ipsum quam præ confusione oculos ad ipsum audemus aperire, si istius obliviscimur, audemus aperire, si istius obliviscimur, qui in cœna tot et tanta nobis exhibuit qui in cœna tot et tanta nobis exhibuit de se in seipso! de se in seipso!

Est autem commemoratio Domini Est autem commemoratio Domini benefici in gratiarum actione, patientis benefici in gratiarum actione, patientis autem in compassione, et abeuntis in autem in compassione, et abeuntis in desiderio consequendi. desiderio consequendi.

De primo quidem dicit Apostolus, I ad De primo quidem dicit Apostolus, I ad Thessal. V, 18: In omnibus gratias agite. Thessal. V, 18: In omnibus gratias agite. Eccle. 1, 7: Ad locum unde exeunt flumina Eccle. 1, 7: Ad locum unde exeunt flumina revertuntur, ut iterum fluant. Flumina revertuntur, ut iterum fluant. Flumina enim gratiarum, per gratiarum actionem enim gratiarum, per gratiarum actionem reflectuntur in Christum gratiæ omnis reflectuntur in Christum gratiæ omnis

4 Cf. Exod. XII, 8. 4 Cf. Exod. XII, 8.

fontem quia, Joan. 1, 17 Gratia et fontem quia, Joan. 1, 17 Gratia et veritas per Jesum Christum facta est. veritas per Jesum Christum facta est.

De memoria autem passionis dicitur, De memoria autem passionis dicitur, I ad Corinth. x1, 26 : Quotiescumque I ad Corinth. x1, 26 : Quotiescumque manducabitis panem hunc, et calicem manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis, bibetis, mortem Domini annuntiabitis, donec veniat. Et ideo cum lacrymis seu donec veniat. Et ideo cum lacrymis seu lactucis agrestibus præcipitur comedi lactucis agrestibus præcipitur comedi agnus, qui succus amarus est valde : eo agnus, qui succus amarus est valde : eo quod amaricari debet cor nostrum, quod quod amaricari debet cor nostrum, quod innocens Filius Dei pro peccatis nostris innocens Filius Dei pro peccatis nostris occisus est. Thren. 1, 19: Recordare occisus est. Thren. 1, 19: Recordare paupertatis, et transgressionis meæ, ab- paupertatis, et transgressionis meæ, ab- sinthii, et fellis. Et respondet Jeremias sinthii, et fellis. Et respondet Jeremias pro se et pro nobis, Ibidem, y. 20: pro se et pro nobis, Ibidem, y. 20: Memoria memor ero, et tabescet in me Memoria memor ero, et tabescet in me anima mea. anima mea.

Est autem memoriale Domini abeun- Est autem memoriale Domini abeun- tis, et est recordatio insequendi in desi- tis, et est recordatio insequendi in desi- derio. Et sic dicit Dionysius, quia in me- derio. Et sic dicit Dionysius, quia in me- moriam reducit nobis hoc sacramentum moriam reducit nobis hoc sacramentum dominicam cœnam, in qua Petrus ad se- dominicam cœnam, in qua Petrus ad se- quendum accenditur, ad detestandum quendum accenditur, ad detestandum proditorem omnes discipuli animantur, proditorem omnes discipuli animantur, Joannes in somnum contemplationis re- Joannes in somnum contemplationis re- solvitur, solus Judas diabolo superadim- solvitur, solus Judas diabolo superadim- pletur. pletur.

Petrus enim dixit, Joan. XIII, 37: Petrus enim dixit, Joan. XIII, 37: Quare te non possum sequi modo? ani- Quare te non possum sequi modo? ani- mam meam pro te ponam. Luc. XXII, 33: mam meam pro te ponam. Luc. XXII, 33: Tecum paratus sum et in carcerem, et in Tecum paratus sum et in carcerem, et in mortem ire majus habens desiderium mortem ire majus habens desiderium quam vires ad sequendum. Hoc ergo de- quam vires ad sequendum. Hoc ergo de- siderium Petri in memoria tenere debet, siderium Petri in memoria tenere debet, qui sacramento Christi communicat. qui sacramento Christi communicat. Turpe est enim Christum præcedere, et Turpe est enim Christum præcedere, et non sequi eos, qui jam per sacramentum non sequi eos, qui jam per sacramentum sibi sunt incorporati. sibi sunt incorporati.

De secundo autem dicitur, Joan. XIII, De secundo autem dicitur, Joan. XIII, 25, quod omnes discipuli hæsitantes, 25, quod omnes discipuli hæsitantes, Petro innuente Joanni, et Joanne inter- Petro innuente Joanni, et Joanne inter- rogante, dixerunt: Domine, quis est, sci- rogante, dixerunt: Domine, quis est, sci- licet qui tradet te? in magna detestatione licet qui tradet te? in magna detestatione habentes traditorem. Et similiter omnes habentes traditorem. Et similiter omnes dixerunt Numquid ego sum, Domine?? dixerunt Numquid ego sum, Domine?? Et in hoc recordandum est, ne Dominum Et in hoc recordandum est, ne Dominum jam susceptum in cordis et corporis ho- jam susceptum in cordis et corporis ho-

2 Matth. xxv, 22. 2 Matth. xxv, 22.

20 20

IN EVANG. LUCÆ, XXII-20. IN EVANG. LUCÆ, XXII-20.

spitium, tradamusv ili pretio peccati: et spitium, tradamusv ili pretio peccati: et nos ipsos semper examinemus, ne ali- nos ipsos semper examinemus, ne ali- quid proditionis in nobis inveniatur. Ad quid proditionis in nobis inveniatur. Ad Hebr. 11, 12 Videte, ne forte sit in ali- Hebr. 11, 12 Videte, ne forte sit in ali- quo vestrum cor malum incredulitatis, quo vestrum cor malum incredulitatis, discedendi a Deo vivo. Ne cum Juda pro- discedendi a Deo vivo. Ne cum Juda pro- ditore communicemus, de quo dicit Chri- ditore communicemus, de quo dicit Chri- stus, Psal. XL, 10: Qui edebat panes stus, Psal. XL, 10: Qui edebat panes meos, magnificavit super me supplanta- meos, magnificavit super me supplanta- tionem. Et præcipue ne Sacerdotes et tionem. Et præcipue ne Sacerdotes et Episcopi hoc facerent, qui sæpe vendunt Episcopi hoc facerent, qui sæpe vendunt sacramenta pretio Judæ et Simonis sacramenta pretio Judæ et Simonis magi. magi.

Cum Joanne autem resolvi debemus Cum Joanne autem resolvi debemus ad recumbendum in pectore Domini, in ad recumbendum in pectore Domini, in quo sunt omnes thesauri sapientiæ et quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ Dei absconditi: sicut dicitur, scientiæ Dei absconditi: sicut dicitur, Joan. xxi, 20 Qui et recubuit in cœna Joan. xxi, 20 Qui et recubuit in cœna super pectus Domini. Signum enim pes- super pectus Domini. Signum enim pes- simum est, si tam suavis cibus nullum simum est, si tam suavis cibus nullum in nobis operatur somnum contemplatio- in nobis operatur somnum contemplatio- nis. Præcipue cum in cœna datum sit, in nis. Præcipue cum in cœna datum sit, in qua dantur obsonia, hoc est, cibaria ob qua dantur obsonia, hoc est, cibaria ob sive propter somnum sumpta. sive propter somnum sumpta. somnum, somnum, Psal. cxxvi, 2 et 3 Cum dederit dile- Psal. cxxvi, 2 et 3 Cum dederit dile- ctis suis somnum, ecce hæreditas Domini, ctis suis somnum, ecce hæreditas Domini, etc. In signum hujus dixit discipulis, etc. In signum hujus dixit discipulis, Matth. xxvi, 45: Dormite jam, et re- Matth. xxvi, 45: Dormite jam, et re- quiescite. Psal. IV, 9: In pace in idipsum quiescite. Psal. IV, 9: In pace in idipsum dormiam, et requiescam, hoc est, in pace dormiam, et requiescam, hoc est, in pace refectionis et conscientiæ tendam in id refectionis et conscientiæ tendam in id quod semper est idipsum. Et sic somno quod semper est idipsum. Et sic somno contemplationis dormiam et requiescam. contemplationis dormiam et requiescam.

« Similiter et calicem, postquam « Similiter et calicem, postquam conavit, dicens: Hic est calix. » conavit, dicens: Hic est calix. »

Hic tangit de sacramento sanguinis. Hic tangit de sacramento sanguinis. Notantur autem in hoc sacramento Notantur autem in hoc sacramento septem, quorum primum est divina in- septem, quorum primum est divina in- stitutio, quæ in omni sacramento locum stitutio, quæ in omni sacramento locum habet quia sacramentum non habet vim habet quia sacramentum non habet vim nisi a divina institutione. Secundum au- nisi a divina institutione. Secundum au- tem est temporis congruentia. Tertium, tem est temporis congruentia. Tertium, sacramenti propria materia. Quartum, sacramenti propria materia. Quartum, novi testamenti dedicatio. Et quintum, novi testamenti dedicatio. Et quintum, in hoc sacramento res causata, et signifi- in hoc sacramento res causata, et signifi- cata, et contenta. Sextum vero est hujus cata, et contenta. Sextum vero est hujus

675 675

sacramenti proprius effectus. Septimum sacramenti proprius effectus. Septimum autem est summæ dilectionis signum. autem est summæ dilectionis signum. De primo horum dicit: De primo horum dicit:

« Similiter et calicem, » « Similiter et calicem, »

Supple, accepit. Accepit autem ut in- Supple, accepit. Accepit autem ut in- stitueret, et tactu suo vim transsubstan- stitueret, et tactu suo vim transsubstan- tialitatis inchoaret. Ad hoc enim tactus tialitatis inchoaret. Ad hoc enim tactus ejus, sicut in præmissis diximus, ordina- ejus, sicut in præmissis diximus, ordina- batur. Sicut enim dicitur, Luc. VIII, 46, batur. Sicut enim dicitur, Luc. VIII, 46, et Marc. v, 30, ad tactum ipsius, ipse et Marc. v, 30, ad tactum ipsius, ipse cognovit virtutem de se exisse in omne cognovit virtutem de se exisse in omne quod tangit. Et sic egressa est virtus ejus quod tangit. Et sic egressa est virtus ejus in calicem per tactum ipsius. Et hoc præ- in calicem per tactum ipsius. Et hoc præ- videns in spiritu, Psal. LXXIV, 9, dixit: videns in spiritu, Psal. LXXIV, 9, dixit: Calix in manu Domini vini meri, etc. Calix in manu Domini vini meri, etc.

Per hoc igitur quod dicitur: « Similiter Per hoc igitur quod dicitur: « Similiter et calicem » quem accepit, virtus institu- et calicem » quem accepit, virtus institu- tionis sacramenti significatur. Cum enim tionis sacramenti significatur. Cum enim sit sacerdos secundum ordinem Melchi- sit sacerdos secundum ordinem Melchi- sedech, non debuit tantum offerre pa- sedech, non debuit tantum offerre pa- nem, sed debuit etiam offerre vinum. nem, sed debuit etiam offerre vinum. Sic etiam Patriarcha Jacob, Genes. Sic etiam Patriarcha Jacob, Genes. XXVII, 25, postquam patri obtulit cibos, XXVII, 25, postquam patri obtulit cibos, obtulit ei similiter et vinum. obtulit ei similiter et vinum.

Hæc igitur est causa institutionis hujus Hæc igitur est causa institutionis hujus sacramenti. Sicut enim pane confirma- sacramenti. Sicut enim pane confirma- tur cor hominis ad conscientiæ conforta- tur cor hominis ad conscientiæ conforta- tionem, ita etiam vino lætificatur cor tionem, ita etiam vino lætificatur cor ad gaudii æterni conceptionem. Psal. ad gaudii æterni conceptionem. Psal. CII, 15 Panis cor hominis confirmat. CII, 15 Panis cor hominis confirmat. Et addidit Vinum lætificat cor ho- Et addidit Vinum lætificat cor ho- minis. Hæc etiam duo sunt satisfa- minis. Hæc etiam duo sunt satisfa- cientia duobus naturalibus desideriis, cientia duobus naturalibus desideriis, scilicet fami, cui spiritualiter institui- scilicet fami, cui spiritualiter institui- tur sacramentum corporis: et siti cui tur sacramentum corporis: et siti cui instituitursanguinis sacramentum. Matth. instituitursanguinis sacramentum. Matth. v, 6: Beati qui esuriunt et sitiunt justi- v, 6: Beati qui esuriunt et sitiunt justi- tiam, quoniam ipsi saturabuntur. Unde tiam, quoniam ipsi saturabuntur. Unde his duobus respondet quod dicitur, Joan. his duobus respondet quod dicitur, Joan. Vl, Vl, 56 Caro mea vere est cibus, et san- 56 Caro mea vere est cibus, et san- guis meus vere est potus. In duobus enim guis meus vere est potus. In duobus enim ad nos maximam voluit ostendere chari- ad nos maximam voluit ostendere chari- tatem, in operando scilicet, et patiendo. tatem, in operando scilicet, et patiendo. In operando autem maximum fuit, quod In operando autem maximum fuit, quod corpus suum dedit: in patiendo maxi- corpus suum dedit: in patiendo maxi- mum, quod pro nobis sanguinem fudit. mum, quod pro nobis sanguinem fudit.

676 676

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et ideo post corporis sacramentum, Et ideo post corporis sacramentum, etiam sacramentum sanguinis instituit. etiam sacramentum sanguinis instituit. Quærunt quidam magis curiosi quam Quærunt quidam magis curiosi quam devoti, ex quo corpus sine sanguine devoti, ex quo corpus sine sanguine non est, neque sanguis Christi est extra non est, neque sanguis Christi est extra corpus suum, ad quid oportuit institui corpus suum, ad quid oportuit institui sacramentum sanguinis, postquam cor- sacramentum sanguinis, postquam cor- poris sacramentum erat institutum ? poris sacramentum erat institutum ?

Sed ad hoc dicimus, quod quamvis Sed ad hoc dicimus, quod quamvis hæc duo indivisa sint secundum natu- hæc duo indivisa sint secundum natu- ram, tamen divisos habent effectus: quia ram, tamen divisos habent effectus: quia unum est ad incorporandum Christo or- unum est ad incorporandum Christo or- dinatum, ut nos in ipso, et cum ipso dinatum, ut nos in ipso, et cum ipso hostia Patri offeramur. Sanguis est ad hostia Patri offeramur. Sanguis est ad ablutionem peccatorum. Unde dicitur, ad ablutionem peccatorum. Unde dicitur, ad Hebr. ix, 22, quod sine sanguinis effu- Hebr. ix, 22, quod sine sanguinis effu- sione non fit remissio. Genes. XLIX, 11: sione non fit remissio. Genes. XLIX, 11: Lavabit in vino stolam suam, et in san- Lavabit in vino stolam suam, et in san- guine uvæ pallium suum. guine uvæ pallium suum.

Et quod dicunt, quod corpus non est Et quod dicunt, quod corpus non est sine sanguine, neque e converso. Hoc sine sanguine, neque e converso. Hoc verum est sed tamen ex virtute sacra- verum est sed tamen ex virtute sacra- menti, sacramentalis sanguis non est in menti, sacramentalis sanguis non est in corpore: nec sacramentale corpus est in corpore: nec sacramentale corpus est in sanguine. Sed unum est in altero propter sanguine. Sed unum est in altero propter unionem naturalem unius ad alterum: unionem naturalem unius ad alterum: quia scilicet sanguis non habet naturale quia scilicet sanguis non habet naturale receptaculum nisi in corpore, et corpus receptaculum nisi in corpore, et corpus non habet naturalem infusionem nisi a non habet naturalem infusionem nisi a sanguine. Ut igitur ex sacramento et sa- sanguine. Ut igitur ex sacramento et sa- cramentaliter cœnam perfectam Christi cramentaliter cœnam perfectam Christi habeamus, oportuit institui ut et sacra- habeamus, oportuit institui ut et sacra- mentaliter haberetur corpus, et sacra- mentaliter haberetur corpus, et sacra- mentaliter haberetur sanguis. Hæc igitur mentaliter haberetur sanguis. Hæc igitur est causa et modus institutionis. Sic nos est causa et modus institutionis. Sic nos salvat Rex et Sacerdos noster de area et salvat Rex et Sacerdos noster de area et torculari quod facere rex Samariæ non torculari quod facere rex Samariæ non potest, per quem hæretici significantur. potest, per quem hæretici significantur. Matth. vi, 27 Numquid colligunt de Matth. vi, 27 Numquid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus? hoc spinis uvas, aut de tribulis ficus? hoc est, corporis Christi dulcedinem ? Quasi est, corporis Christi dulcedinem ? Quasi dicat: Non. dicat: Non.

« Postquam cœnavit. » « Postquam cœnavit. »

Ecce tempus institutionis. Prius enim Ecce tempus institutionis. Prius enim est cœnandum, ut Christo incorporemur: est cœnandum, ut Christo incorporemur:

* Cf. IV Regum, vi, 27. * Cf. IV Regum, vi, 27.

et deinde sanguis sumendus, ut intimis et deinde sanguis sumendus, ut intimis nostris influat sanguis redemptionis. Sic nostris influat sanguis redemptionis. Sic enim fit in nobis, quod dicitur, Apocal. enim fit in nobis, quod dicitur, Apocal. vII, 14: Laverunt stolas suas, et dealba- vII, 14: Laverunt stolas suas, et dealba- verunt eas in sanguine Agni. Sic enim verunt eas in sanguine Agni. Sic enim Christus fuit per intima nostra nos ubique Christus fuit per intima nostra nos ubique sanctificans. Psal. L, 9: Asperges me, sanctificans. Psal. L, 9: Asperges me, Domine, hyssopo, et mundabor. Hysso- Domine, hyssopo, et mundabor. Hysso- pus enim herba est sanguinem purifi- pus enim herba est sanguinem purifi- cans: et significat purum sanguinem cans: et significat purum sanguinem Domini Jesu, qui nos mundat. Exod. Domini Jesu, qui nos mundat. Exod. xxiv, 8, et ad Hebr. 1x, 19,20, Moyses acci- xxiv, 8, et ad Hebr. 1x, 19,20, Moyses acci- piens hyssopum, sumptum sanguinem piens hyssopum, sumptum sanguinem respersit in populum, dicens: Hic est respersit in populum, dicens: Hic est sanguis testamenti, quod mandavit ad sanguis testamenti, quod mandavit ad vos Deus. vos Deus.

Sic ergo post corporis institutionem, Sic ergo post corporis institutionem, sanguinis sacramentum est institutum, et sanguinis sacramentum est institutum, et hac necessitate. hac necessitate.

« Dicens Hic est calix. » « Dicens Hic est calix. »

Hic tangitur istius Sacramenti propria Hic tangitur istius Sacramenti propria materia. materia.

« Hic est calix, » hoc est, calida potio, « Hic est calix, » hoc est, calida potio, quæ in potionibus simplicibus est vinum. quæ in potionibus simplicibus est vinum. Nec voluit Dominus aquam habere pro Nec voluit Dominus aquam habere pro materia, quia insipida est: quod non materia, quia insipida est: quod non competit maximi saporis sacramento. Nec competit maximi saporis sacramento. Nec voluit liquorem commixtum pro materia voluit liquorem commixtum pro materia habere, sicut medonem, vel cervisiam, habere, sicut medonem, vel cervisiam, vel moretum, vel aliquid tale: quia non vel moretum, vel aliquid tale: quia non competit simplicitati, et sinceritati sa- competit simplicitati, et sinceritati sa- cramenti: sed vinum quod calidum, cor- cramenti: sed vinum quod calidum, cor- dis lætificativum, et corporis nutriti- dis lætificativum, et corporis nutriti- vum et calor quidem ipsius competit vum et calor quidem ipsius competit charitati lætitia autem concepta, in charitati lætitia autem concepta, in corde æternæ jucunditati: nutrimentum corde æternæ jucunditati: nutrimentum autem restaurationi spiritus in refectione autem restaurationi spiritus in refectione sapientiæ intellectui maxime congruit sapientiæ intellectui maxime congruit et elevationi. Est præterea humidum in et elevationi. Est præterea humidum in sitis exstinctionem, vaporosum in sua- sitis exstinctionem, vaporosum in sua- vissimæ quietis operationem, et com- vissimæ quietis operationem, et com- mune satis in omnium commoditatem. mune satis in omnium commoditatem.

De primo autem, hoc est, de calore De primo autem, hoc est, de calore charitatis dicitur, Cantic. v, 1: Comedite, charitatis dicitur, Cantic. v, 1: Comedite, amici, et bibite, et inebriamini, charis- amici, et bibite, et inebriamini, charis-

IN EVANG. LUCÆ, XXII-20. IN EVANG. LUCÆ, XXII-20.

simi. Charissimi enim tunc charitate, hoc simi. Charissimi enim tunc charitate, hoc vino calido inebriantur. Hoc vino chari- vino calido inebriantur. Hoc vino chari- tatis est Dominus calefactus, quando sui tatis est Dominus calefactus, quando sui obliviscens, præ amore se nobis tradidit: obliviscens, præ amore se nobis tradidit: sicut Joseph inebriatus est coram fratri- sicut Joseph inebriatus est coram fratri- bus suis. Hoc calore immaduit Anna, bus suis. Hoc calore immaduit Anna, quando seipsam excedens largiter flevit, quando seipsam excedens largiter flevit, petens a Domino magni Prophetæ peti- petens a Domino magni Prophetæ peti- tionem 2. tionem 2.

De cordis autem lætitia dicit ipsa vitis, De cordis autem lætitia dicit ipsa vitis, Judicum, ix, 13: Numquid possum de- Judicum, ix, 13: Numquid possum de- serere vinum meum, quod lætificat Deum serere vinum meum, quod lætificat Deum et homines? In hoc enim vinum fortissi- et homines? In hoc enim vinum fortissi- mum est, ut dicitur, III Esdræ III, 10. mum est, ut dicitur, III Esdræ III, 10. Proverb. xxxi, 6 et 7, sic præcipitur vi- Proverb. xxxi, 6 et 7, sic præcipitur vi- num dari mærentibus, ut suæ tristitiæ num dari mærentibus, ut suæ tristitiæ obliviscantur, hoc est, tristitiæ illius qua obliviscantur, hoc est, tristitiæ illius qua quilibet peccator desperaret, si eum dul- quilibet peccator desperaret, si eum dul- cedo pretiosi sanguinis Christi, qui pro cedo pretiosi sanguinis Christi, qui pro ipso fusus est, non lætificaret. ipso fusus est, non lætificaret.

Refectioni etiam hoc sacramentum Refectioni etiam hoc sacramentum congruit quia inter magis reficientia est congruit quia inter magis reficientia est vinum dulce rubeum, ut dicit Avicenna. vinum dulce rubeum, ut dicit Avicenna. Sic enim Christus assimilat se pelicano Sic enim Christus assimilat se pelicano solitudinis, de quo inter cætera dicitur, solitudinis, de quo inter cætera dicitur, quod pullos suo sanguine nutrit, et vivi- quod pullos suo sanguine nutrit, et vivi- ficat, et format. Joan. v1, 56: Sanguis ficat, et format. Joan. v1, 56: Sanguis meus vere est potus. Magis enim potu meus vere est potus. Magis enim potu nutrimur, quamdiu sumus parvuli in nutrimur, quamdiu sumus parvuli in Christo. Lac etiam, de quo Sancti lo- Christo. Lac etiam, de quo Sancti lo- quuntur, quod est nutrimentum fidelium quuntur, quod est nutrimentum fidelium parvulorum de sanguine formatur, et parvulorum de sanguine formatur, et per ubera sanguinis colatus ad bibendum per ubera sanguinis colatus ad bibendum sanguis est. Et hoc modo facit nobis sanguis est. Et hoc modo facit nobis Christus. Et ideo ipse est terra lacte Christus. Et ideo ipse est terra lacte manans et melle: lacte in sacramento manans et melle: lacte in sacramento sanguinis, et melle in mellea dulcedine sanguinis, et melle in mellea dulcedine sacramenti ejusdem. Cantic. v, 1: Co- sacramenti ejusdem. Cantic. v, 1: Co- medi favum cum melle meo, bibi vinum medi favum cum melle meo, bibi vinum meum cum lacte meo. Hæc enim omnia meum cum lacte meo. Hæc enim omnia idem sunt. Favus enim est sanguis in idem sunt. Favus enim est sanguis in corpore, sicut mel in cera. Mel autem corpore, sicut mel in cera. Mel autem dulcedo sanguinis eliquata. Vinum au- dulcedo sanguinis eliquata. Vinum au- tem sanguinis sub sacramenti specie. Lac tem sanguinis sub sacramenti specie. Lac autem completus sanguis ad nutrimen- autem completus sanguis ad nutrimen-

tum. tum.

1 Cf. Genes. XLIII, 34. 1 Cf. Genes. XLIII, 34.

2 Cf. I Regum, 1, 10 et 11. 2 Cf. I Regum, 1, 10 et 11.

677 677

Hoc vinum est humidum in sitis ex- Hoc vinum est humidum in sitis ex- stinctionem. Et ideo dicitur, Proverb. stinctionem. Et ideo dicitur, Proverb. 1x, 5 : Bibite vinum quod miscui vobis. 1x, 5 : Bibite vinum quod miscui vobis. Vinum enim mixtum est sanguis Chri- Vinum enim mixtum est sanguis Chri- sti cum populo : sicut etiam sanguis sti cum populo : sicut etiam sanguis mixtus aqua de latere fluxit. Et tale vi- mixtus aqua de latere fluxit. Et tale vi- num melius sitim refrigerat. Hoc modo num melius sitim refrigerat. Hoc modo dicit, Isa. Lv, 1 : Emite absque argento, dicit, Isa. Lv, 1 : Emite absque argento, et absque ulla commutatione vinum et et absque ulla commutatione vinum et lac. Jam enim diximus, quod gratis da- lac. Jam enim diximus, quod gratis da- tur sacramentum, et quod lac est eliqua- tur sacramentum, et quod lac est eliqua- tio sanguinis, et quod vinum est sanguis tio sanguinis, et quod vinum est sanguis sub specie sacramenti. Et sic etiam aqua sub specie sacramenti. Et sic etiam aqua miscetur in calice tanta, quanta converti miscetur in calice tanta, quanta converti possit a vino, ut in saporem vini trans- possit a vino, ut in saporem vini trans- eat, et non vinum ad saporem aquæ eat, et non vinum ad saporem aquæ convertatur: quia, Joan. 11, 7 et seq., convertatur: quia, Joan. 11, 7 et seq., Christus convertit aquam in vinum, hoc Christus convertit aquam in vinum, hoc est, populum insipidum in saporem di- est, populum insipidum in saporem di- vinum non autem vinum corrupit in vinum non autem vinum corrupit in

aquam. aquam.

Hoc vinum est vaporosum in suavis- Hoc vinum est vaporosum in suavis- simæ quietis resolutionem. Unde et simæ quietis resolutionem. Unde et sponsa quæ dormit sic quod cor suum sponsa quæ dormit sic quod cor suum vigilet, se dicit esse introductam in vigilet, se dicit esse introductam in cellam vinariam: cujus vini vapore in cellam vinariam: cujus vini vapore in quietæ contemplationis somnum resol- quietæ contemplationis somnum resol- vatur. Et ideo sponsus dicit, ibidem, vatur. Et ideo sponsus dicit, ibidem, III, 5: Adjuro vos, filiæ Jerusalem, per III, 5: Adjuro vos, filiæ Jerusalem, per capreas cervosque camporum, ne susci- capreas cervosque camporum, ne susci- tetis, neque evigilare faciatis dilectam, tetis, neque evigilare faciatis dilectam, donec ipsa velit. Filiæ quidem Jerusa- donec ipsa velit. Filiæ quidem Jerusa- lem sunt fideles, aliquando necessitatibus lem sunt fideles, aliquando necessitatibus suis contemplationi deditos pulsantes, et suis contemplationi deditos pulsantes, et curis suis inquietantes. Hi adjurantur curis suis inquietantes. Hi adjurantur per capreas, hoc est, limpidæ veritatis per capreas, hoc est, limpidæ veritatis visiones quia caprea limpide videt: et visiones quia caprea limpide videt: et cervos, hoc est, gaudiorum saltus in cervos, hoc est, gaudiorum saltus in campis spiritualis libertatis, ne suscitetur campis spiritualis libertatis, ne suscitetur dilecta, donec ipsa de tam dulci somno dilecta, donec ipsa de tam dulci somno ad seipsam revertatur. ad seipsam revertatur.