IN EVANG. LUCÆ, XVIII-12, 13. IN EVANG. LUCÆ, XVIII-12, 13.

est magis jejunium quod elegi? Dissol- est magis jejunium quod elegi? Dissol- ve colligationes impietatis, solve fascicu- ve colligationes impietatis, solve fascicu- los deprimentes. Et, infra, y. 7: Frange los deprimentes. Et, infra, y. 7: Frange esurienti panem tuum, et egenos vagos- esurienti panem tuum, et egenos vagos- que induc in domum tuam. Et, infra, que induc in domum tuam. Et, infra, y. 9, de oratione: Tunc invocabis, et y. 9, de oratione: Tunc invocabis, et Dominus exaudiet clamabis, et dicet: Dominus exaudiet clamabis, et dicet: Ecce adsum. Non enim non solum prod- Ecce adsum. Non enim non solum prod- est alicui jejunare, sed etiam multum est alicui jejunare, sed etiam multum nocet, quando ex avaritia jejunatur, ut nocet, quando ex avaritia jejunatur, ut marsupia per parcitatem impleantur. Et marsupia per parcitatem impleantur. Et hoc modo jejunabat iste, quia de propriis hoc modo jejunabat iste, quia de propriis bonis non saturabatur, ut magis satura- bonis non saturabatur, ut magis satura- retur crumena. Isa. LVIII, 5: Numquid retur crumena. Isa. LVIII, 5: Numquid tale est jejunium quod elegi, per diem tale est jejunium quod elegi, per diem affligere hominem animam suam ? num- affligere hominem animam suam ? num- quid contorquere quasi circulum ca- quid contorquere quasi circulum ca- put? put?

Dicit autem «Jejuno bis in sabbato,» Dicit autem «Jejuno bis in sabbato,» quia semel jejunabat ad ostentationem, quia semel jejunabat ad ostentationem, et semel ad avaritiam. Has enim duas et semel ad avaritiam. Has enim duas causas habuit jejunii sui. Matth. vi, 16: causas habuit jejunii sui. Matth. vi, 16: Cum jejunatis, nolite fieri sicut hypocri- Cum jejunatis, nolite fieri sicut hypocri- tæ, tristes: exterminant enim facies suas, tæ, tristes: exterminant enim facies suas, ut appareant hominibus jejunantes. ut appareant hominibus jejunantes.

«< Decimas do omnium quæ possi- «< Decimas do omnium quæ possi- deo. » deo. »

Qui Deo servivit de corpore, dicit se Qui Deo servivit de corpore, dicit se etiam servisse de rebus. Decima autem etiam servisse de rebus. Decima autem solvitur, ut decima perfectionis, apud solvitur, ut decima perfectionis, apud accipientem decimam esse recognosca- accipientem decimam esse recognosca- tur, hoc est, apud Deum, cujus vicarius tur, hoc est, apud Deum, cujus vicarius et minister accipit decimas. Novem au- et minister accipit decimas. Novem au- tem partes retentæ, significant imper- tem partes retentæ, significant imper- fectionem esse apud eum qui dat decimas, fectionem esse apud eum qui dat decimas, et sic indigere illum liberatione ab imper- et sic indigere illum liberatione ab imper- fectione, et quod ille liberator sit qui fectione, et quod ille liberator sit qui decimas accipit. Malach. 11, 10: Inferte decimas accipit. Malach. 11, 10: Inferte omnem decimam in horreum meum, ut omnem decimam in horreum meum, ut sit cibus in domo mea, hoc est, in Ec- sit cibus in domo mea, hoc est, in Ec- clesia. Augustinus : « Redde decimas: clesia. Augustinus : « Redde decimas: « alioquin deduceris ad partem deci- « alioquin deduceris ad partem deci- « mam Angelorum, quæ de cœlo ceci- « mam Angelorum, quæ de cœlo ceci- « dit in infernum. » « dit in infernum. »

Attende autem quod creatura decima Attende autem quod creatura decima inter intellectuales creaturas est homo : inter intellectuales creaturas est homo :

507 507

quia Angeli sunt in novem ordinibus. quia Angeli sunt in novem ordinibus. Decimus autem ordo est hominum; et Decimus autem ordo est hominum; et ideo hominis est decimam solvere, ut ideo hominis est decimam solvere, ut ruinam angelicam suppleat. Et census de ruinam angelicam suppleat. Et census de terra, quam dedit Dominus homini, est terra, quam dedit Dominus homini, est decima. Psal. CXIII, 16: Cælum cœli Do- decima. Psal. CXIII, 16: Cælum cœli Do- mino: terram autem dedit filiis hominum. mino: terram autem dedit filiis hominum. Lex autem est, quod qui censum non sol- Lex autem est, quod qui censum non sol- vit, agrum perdidit. Unde Dominus di- vit, agrum perdidit. Unde Dominus di- cit se affligi in hoc peccato, quod est non cit se affligi in hoc peccato, quod est non solvere decimas. Malach. 1, 8: Si affiget solvere decimas. Malach. 1, 8: Si affiget homo Deum, quia vos configitis me? Et homo Deum, quia vos configitis me? Et dixistis: In quo configimus te ? In deci- dixistis: In quo configimus te ? In deci- mis et in primitiis, supple, quas non red- mis et in primitiis, supple, quas non red- ditis. ditis.

Iste autem Pharisæus jactando hoc Iste autem Pharisæus jactando hoc dicit, et graviora omisit, sicut judicium, dicit, et graviora omisit, sicut judicium, et misericordiam in parentes, quos non et misericordiam in parentes, quos non sustentavit, neque pauperes. Unde, sustentavit, neque pauperes. Unde, Matth. xxi, 23: Decimatis mentham, Matth. xxi, 23: Decimatis mentham, et anethum, et cyminum: et reliquistis et anethum, et cyminum: et reliquistis quæ graviora sunt legis. Decimas autem quæ graviora sunt legis. Decimas autem iste solvit, ut apud Sacerdotes de justitia iste solvit, ut apud Sacerdotes de justitia haberet laudis præconium. haberet laudis præconium.

« Et publicanus a longe stans, no- « Et publicanus a longe stans, no- lebat nec oculos ad cœlum levare: lebat nec oculos ad cœlum levare: sed percutiebat pectus suum, dicens: sed percutiebat pectus suum, dicens: Deus, propitius esto mihi peccatori. » Deus, propitius esto mihi peccatori. »

Tangit orationem publicani. Tangit orationem publicani.

Duo autem dicit. Describit enim primo Duo autem dicit. Describit enim primo dispositionem orantis, et secundo indu- dispositionem orantis, et secundo indu- cit seriem orationis. cit seriem orationis.

Dispositio orantis describitur in tri- Dispositio orantis describitur in tri- bus in recognitione suæ indignitatis, in bus in recognitione suæ indignitatis, in abjectione suæ humiliationis, et in modo abjectione suæ humiliationis, et in modo suæ afflictionis. suæ afflictionis.

De primo dicit « Publicanus a longe De primo dicit « Publicanus a longe stans, » quia reputabat se indignum ut stans, » quia reputabat se indignum ut prope accederet, cum publicanus esset. prope accederet, cum publicanus esset. Luc. V, Luc. V, 8: Exi a me, quia homo peccator 8: Exi a me, quia homo peccator sum, Domine. Sciebat enim quod, sum, Domine. Sciebat enim quod, II Reg. vi, 7, Oza occisus est, quod arcæ II Reg. vi, 7, Oza occisus est, quod arcæ Domini inclinatæ indignus appropinqua- Domini inclinatæ indignus appropinqua- vit. Sciebat quod David dixit: Longe a vit. Sciebat quod David dixit: Longe a

13 13

508 508

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

peccatoribus salus. Et hanc indignita- peccatoribus salus. Et hanc indignita- tem sui etiam loco longe stans osten- tem sui etiam loco longe stans osten- dit et cum longe esset, tamen stetit, dit et cum longe esset, tamen stetit, et non in fastu processit sicut Phari- et non in fastu processit sicut Phari- sæus. Stans autem, a peccato surrexit, sæus. Stans autem, a peccato surrexit, et rectitudinem justitiæ apprehendit. et rectitudinem justitiæ apprehendit. Psal. XCIII, 16: Quis consurget mihi ad- Psal. XCIII, 16: Quis consurget mihi ad- versus malignantes? aut quis stabit me- versus malignantes? aut quis stabit me- cum adversus operantes iniquitatem? cum adversus operantes iniquitatem?

Sic ergo a longe stans, » Sic ergo a longe stans, »

« Nolebat nec oculos, » « Nolebat nec oculos, »

Hoc est, saltem oculos, « ad cœlum le- Hoc est, saltem oculos, « ad cœlum le- vare, » in hoc sui cordis ostendens hu- vare, » in hoc sui cordis ostendens hu- miliationem, sciens et dicens illam sa- miliationem, sciens et dicens illam sa- lutarem orationem Ecclesiastici, XXIII, lutarem orationem Ecclesiastici, XXIII, 4 et 5 Domine, pater et Deus vitæ meæ, 4 et 5 Domine, pater et Deus vitæ meæ, ne derelinquas me in cogitatu illorum, ne derelinquas me in cogitatu illorum, superborum scilicet. Extollentiam ocu- superborum scilicet. Extollentiam ocu- lorum meorum ne dederis mihi, et omne lorum meorum ne dederis mihi, et omne desiderium averte a me. Sciebat enim desiderium averte a me. Sciebat enim iste, quod signum a Deo fornicantis ani- iste, quod signum a Deo fornicantis ani- mæ, est in extollentia oculorum. Eccli. mæ, est in extollentia oculorum. Eccli. XXVI, 12 Fornicatio mulieris in extol- XXVI, 12 Fornicatio mulieris in extol- lentia oculorum, et in palpebris illius lentia oculorum, et in palpebris illius agnoscetur. Et ideo oculos depressit, et agnoscetur. Et ideo oculos depressit, et ad cœlum quod offendit levare oculos ad cœlum quod offendit levare oculos ausus non fuit, dicens in corde suo illud ausus non fuit, dicens in corde suo illud Lucæ, xv, 21: Pater, peccavi in cœlum et Lucæ, xv, 21: Pater, peccavi in cœlum et coram te, jam non sum dignus vocari coram te, jam non sum dignus vocari filius tuus. Unde Beatus Bernardus : filius tuus. Unde Beatus Bernardus : « Nolebat oculos ad coelum levare, ut « Nolebat oculos ad coelum levare, ut << per humilitatem cœlum ad se posset << per humilitatem cœlum ad se posset «< inclinare. » Psal, CXLIII, 5: Domine, «< inclinare. » Psal, CXLIII, 5: Domine, inclina cælos tuos, et descende. inclina cælos tuos, et descende.

« Sed percutiebat pectus suum. » « Sed percutiebat pectus suum. »

Ecce qualis fuit in sui afflictione. Pe- Ecce qualis fuit in sui afflictione. Pe- ctus autem percutiebat, quia peccata quæ ctus autem percutiebat, quia peccata quæ fecerat, de pectore exierant. Matth. xv, fecerat, de pectore exierant. Matth. xv, 18 et seq. Quæ procedunt de ore, de 18 et seq. Quæ procedunt de ore, de corde exeunt, et ea coinquinant homi- corde exeunt, et ea coinquinant homi- nem. De corde enim exeunt cogitationes nem. De corde enim exeunt cogitationes mala, homicidia, adulteria, fornicatio- mala, homicidia, adulteria, fornicatio-

1 Psal. CXVIII, 155. 1 Psal. CXVIII, 155.

nes, furta, falsa testimonia, blasphemiæ. nes, furta, falsa testimonia, blasphemiæ. Hæc sunt quæ coinquinant hominem. Hæc sunt quæ coinquinant hominem.

In pectoris autem tunsione, et afflictio In pectoris autem tunsione, et afflictio est, et sonus, et manus appositio. Per est, et sonus, et manus appositio. Per afflictionem quidem significatur com- afflictionem quidem significatur com- punctio, quæ est cordis afflictio: in tun- punctio, quæ est cordis afflictio: in tun- sione autem sonus, qui significat confes- sione autem sonus, qui significat confes- sionem: et in manus appositione signi- sionem: et in manus appositione signi- ficatur satisfactio. Exod. 11, 18: Ibimus ficatur satisfactio. Exod. 11, 18: Ibimus viam trium dierum in solitudinem, ut viam trium dierum in solitudinem, ut immolemus Domino Deo nostro. Jerem. immolemus Domino Deo nostro. Jerem. XXXI, 19 Postquam ostendisti mihi, XXXI, 19 Postquam ostendisti mihi, percussi femur meum, confusus sum, et percussi femur meum, confusus sum, et erubui quoniam sustinui opprobrium erubui quoniam sustinui opprobrium adolescentiæ meæ. Ibi enim percussit, adolescentiæ meæ. Ibi enim percussit, ubi conceptus peccati fuerat. ubi conceptus peccati fuerat.

Percussio enim pectoris unum est de Percussio enim pectoris unum est de delentibus peccatum, et maxime venialia, delentibus peccatum, et maxime venialia, quæ multis remediis absolvuntur, scili- quæ multis remediis absolvuntur, scili- cet, tunsione pectoris, oratione domini- cet, tunsione pectoris, oratione domini- ca, signo crucis, aspersione aquæ bene- ca, signo crucis, aspersione aquæ bene- dictæ, confessione communi quæ fit in dictæ, confessione communi quæ fit in Prima, et Completorio, et ante Missam, Prima, et Completorio, et ante Missam, et benedictione episcopali. Præter hæc et benedictione episcopali. Præter hæc autem, habet remedia communia cum autem, habet remedia communia cum mortali sicut contritionem, et commu- mortali sicut contritionem, et commu- nionem Eucharistiæ, et confessionem nionem Eucharistiæ, et confessionem specialem, et eleemosynæ largitatem, et specialem, et eleemosynæ largitatem, et condonationem injuriæ quam intulit fra- condonationem injuriæ quam intulit fra- ter, et multa alia habet remedia. Sed ter, et multa alia habet remedia. Sed hic non est hoc de proposita intentione. hic non est hoc de proposita intentione.

Est autem adhuc notandum in percus- Est autem adhuc notandum in percus- sione pectoris, quia in pectore est dis- sione pectoris, quia in pectore est dis- cretio, quod in hoc significatur, quod ra- cretio, quod in hoc significatur, quod ra- tionabiliter ad peccati quantitatem debet tionabiliter ad peccati quantitatem debet esse proportionata pœnitentia. Ad Ro- esse proportionata pœnitentia. Ad Ro- man. XII, 1 Rationabile sit obsequium man. XII, 1 Rationabile sit obsequium vestrum. Unde, Levit. VII, 34: Pectuscu- vestrum. Unde, Levit. VII, 34: Pectuscu- lum elevationis, et armum separationis... lum elevationis, et armum separationis... dedi Aaron sacerdoti: quia apud sacerdo- dedi Aaron sacerdoti: quia apud sacerdo- tem absolventem a peccatis, et ligan- tem absolventem a peccatis, et ligan- tem ad satisfactionem condignam, præ- tem ad satisfactionem condignam, præ- cipue debet vigere hujusmodi discretio. cipue debet vigere hujusmodi discretio. Sic ergo «percutiebat pectus suum, Sic ergo «percutiebat pectus suum,

dicens : » dicens : »

<< Deus. »> << Deus. »>

IN EVANG. LUCÆ, XVIII-13, 14. IN EVANG. LUCÆ, XVIII-13, 14.

Tangit hic seriem orationis, in qua Tangit hic seriem orationis, in qua tangit propitiantem ex misericordia, pro- tangit propitiantem ex misericordia, pro- pitiationem, et sui accusationem. pitiationem, et sui accusationem.

Propitiantem Deum tangit, cum dicit: Propitiantem Deum tangit, cum dicit: « Deus, » cujus est providere ex miseri- « Deus, » cujus est providere ex miseri- cordia, cujus est videre cor ex deitatis et cordia, cujus est videre cor ex deitatis et scientiæ eminentia, cujus est circuire per scientiæ eminentia, cujus est circuire per beneficentiam omnia. Hæc enim tria so- beneficentiam omnia. Hæc enim tria so- nat nomen Dei: sicut sæpe diximus. nat nomen Dei: sicut sæpe diximus.

De cura quidem providentiæ dicitur: De cura quidem providentiæ dicitur: Jacta super Dominum curam tuam, etc.4. Jacta super Dominum curam tuam, etc.4. Et ita iste, se in curantem de se Deum ja- Et ita iste, se in curantem de se Deum ja- clavit. Augustinus: « Projice te in Deum: clavit. Augustinus: « Projice te in Deum:

« «

7: 7:

quia non est ita crudelis, ut se subtrahat, quia non est ita crudelis, ut se subtrahat, « et te cadere permittat. » I Petr. v, « et te cadere permittat. » I Petr. v, Omnem sollicitudinem vestram proji- Omnem sollicitudinem vestram proji- cientes in eum, quoniam ipsi cura est de cientes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. vobis.

Deo autem omnia videnti se ostendit, Deo autem omnia videnti se ostendit, et non abscondit sicut primi peccatores, et non abscondit sicut primi peccatores, Genes. III, 10: Vocem tuam audivi in Genes. III, 10: Vocem tuam audivi in paradiso, et timui, eo quod nudus essem, paradiso, et timui, eo quod nudus essem, et abscondi me. Luc. XVII, 14: Ite, osten- et abscondi me. Luc. XVII, 14: Ite, osten- dite vos sacerdotibus. Peccator enim se dite vos sacerdotibus. Peccator enim se sacerdoti loco Dei ostendit. sacerdoti loco Dei ostendit.

Deus etiam circuit omnes per benefi- Deus etiam circuit omnes per benefi- cia sua, monens nos ad similia, ut omni- cia sua, monens nos ad similia, ut omni- bus de cætero simus benefici. Luc. VI, bus de cætero simus benefici. Luc. VI, 36 36

Estote misericordes sicut et Pater Estote misericordes sicut et Pater

vester misericors est. Matth. x, 45: Ut vester misericors est. Matth. x, 45: Ut sitis filii Patris vestri qui in cælis est, sitis filii Patris vestri qui in cælis est, qui solem suum oriri facit super bonos qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos et injustos. et malos, et pluit super justos et injustos. Sic ergo dicit: « Deus, » Sic ergo dicit: « Deus, »

« Propitius esto mihi peccatori. » « Propitius esto mihi peccatori. »

Hic tangit propitiationem. Propitiatio Hic tangit propitiationem. Propitiatio autem est clementia judicis ad peccati autem est clementia judicis ad peccati veniam et indulgentiam. Unde dicitur veniam et indulgentiam. Unde dicitur de Christo, qui indulgentiam et veniam de Christo, qui indulgentiam et veniam nobis obtinuit, I Joan. 11, 2: Ipse est nobis obtinuit, I Joan. 11, 2: Ipse est propitiatio pro peccauis nostris. Psal. propitiatio pro peccauis nostris. Psal. LXXVIII, 9 et 10: Propitius esto, Domine, LXXVIII, 9 et 10: Propitius esto, Domine, peccatis nostris propter nomen tuum, ne peccatis nostris propter nomen tuum, ne forte dicant in Gentibus: Ubi est Deus forte dicant in Gentibus: Ubi est Deus eorum? Et, Exod. xxxvII, 6, dicitur pro- eorum? Et, Exod. xxxvII, 6, dicitur pro-

Psal. Liv, 23. Psal. Liv, 23.

509 509

pitiatorium locus, ubi se Dominus osten- pitiatorium locus, ubi se Dominus osten- dit propitium. dit propitium.

« Peccatoris » dicit, ut se accuset. Psal. « Peccatoris » dicit, ut se accuset. Psal. CXL, 4 Non declines cor meum in verba CXL, 4 Non declines cor meum in verba malitiæ, ad excusandas excusationes in malitiæ, ad excusandas excusationes in peccatis. Non enim dicit, mihi peccanti, peccatis. Non enim dicit, mihi peccanti, sed peccatori, qui ex habitu et consue- sed peccatori, qui ex habitu et consue- tudine se peccatorem confitetur. Daniel. tudine se peccatorem confitetur. Daniel. IX, 15 et 16 Peccavimus, iniquitatem IX, 15 et 16 Peccavimus, iniquitatem fecimus, Domine, in omnem justitiam fecimus, Domine, in omnem justitiam tuam. II Reg. xxiv, 17: Ego sum qui tuam. II Reg. xxiv, 17: Ego sum qui peccavi, ego inique egi. In oratione Ma- peccavi, ego inique egi. In oratione Ma- nassæ, circa finem Peccavi, Domine, nassæ, circa finem Peccavi, Domine, peccavi, et iniquitates meas agnosco. peccavi, et iniquitates meas agnosco.

« Dico vobis, descendit hic justifi - « Dico vobis, descendit hic justifi - catus in domum suam ab illo : quia catus in domum suam ab illo : quia omnis qui se exaltat, humiliabitur, omnis qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur. » et qui se humiliat, exaltabitur. »

Sententia Domini est per inductam si- Sententia Domini est per inductam si- militudinem probata. militudinem probata.

Dicit igitur « Dico vobis, » quæ ve- Dicit igitur « Dico vobis, » quæ ve- ritas non fallit, « descendit hic, » scilicet ritas non fallit, « descendit hic, » scilicet publicanus, « justificatus, » quia pœni- publicanus, « justificatus, » quia pœni- tentia justificat impium. Ezechiel. xviii, tentia justificat impium. Ezechiel. xviii, 21 Vita vivet, et non morietur. Et 21 Vita vivet, et non morietur. Et

præmittit: Si impius egerit pœnitentiam præmittit: Si impius egerit pœnitentiam ab omnibus peccatis suis,... omnium ab omnibus peccatis suis,... omnium iniquitatum ejus, quas operatus est, non iniquitatum ejus, quas operatus est, non recordabor. recordabor.

Quod autem dicit quod « descendit » Quod autem dicit quod « descendit » a templo, notatur quod in consideratio- a templo, notatur quod in consideratio- ne sua semper humilior et humilior fuit. ne sua semper humilior et humilior fuit. II Reg. VI, 22: Ludam, et vilior fiam, II Reg. VI, 22: Ludam, et vilior fiam, scilicet in conspectu Domini, qui elegit scilicet in conspectu Domini, qui elegit me. Jacob. IV, 6, et I Petr. v, 5: Deus me. Jacob. IV, 6, et I Petr. v, 5: Deus superbis resistit, humilibus autem dat superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Justitiæ ergo meritum est in gratiam. Justitiæ ergo meritum est in humilitate poenitentium. humilitate poenitentium.

<< Ab illo, >> << Ab illo, >>

Pharisæo tumido et inflato. Sicut enim Pharisæo tumido et inflato. Sicut enim

14 14

510 510

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicit Gregorius : « Tumor mentis obsta- dicit Gregorius : « Tumor mentis obsta- «culum est veritatis. » Dicit etiam Grego- «culum est veritatis. » Dicit etiam Grego- rius, quod quatuor sunt species tumoris : rius, quod quatuor sunt species tumoris : quorum primus est, quando aliquis ex quorum primus est, quando aliquis ex seipso putat habere bonum quod habet. seipso putat habere bonum quod habet. Daniel. Iv, 27: Nonne hæc est Babylon Daniel. Iv, 27: Nonne hæc est Babylon magna, quam ego ædificavi in domum magna, quam ego ædificavi in domum regni, in robore fortitudinis meæ ? Et regni, in robore fortitudinis meæ ? Et contra hoc dicitur, I ad Corinth. iv, 7: contra hoc dicitur, I ad Corinth. iv, 7: Quid habes quod non accepisti ? Si au- Quid habes quod non accepisti ? Si au- tem accepisti, quid gloriaris quasi non tem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? acceperis ?

Secundus autem tumor est, quando Secundus autem tumor est, quando quidem a Deo se habere recognoscit, sed quidem a Deo se habere recognoscit, sed pro meritis se habere dicit. Matth. xx, pro meritis se habere dicit. Matth. xx, 12 Pares illos nobis fecisti, qui por- 12 Pares illos nobis fecisti, qui por- tavimus pondus diei et æstus. Contra tavimus pondus diei et æstus. Contra quod dicitur, I ad Corinth. xv, 10: quod dicitur, I ad Corinth. xv, 10: Gratia Dei sum id quod sum. Sic etiam Gratia Dei sum id quod sum. Sic etiam superbi erant, et tumidi illi qui, Isa. superbi erant, et tumidi illi qui, Isa. LVIII, 3, dixerunt: Quare jejunavimus, LVIII, 3, dixerunt: Quare jejunavimus, et non adspexisti ? humiliavimus ani- et non adspexisti ? humiliavimus ani- mas nostras, et nescisti ? mas nostras, et nescisti ?

Tertius fastus est, cum aliquis sibi Tertius fastus est, cum aliquis sibi falso jactando attribuit quod non habet. falso jactando attribuit quod non habet. Apocal. 111, 17: Dicis quod dives sum, et Apocal. 111, 17: Dicis quod dives sum, et locupletatus; et nullius egeo et nescis locupletatus; et nullius egeo et nescis quia tu es miser, et miserabilis, et pauper, quia tu es miser, et miserabilis, et pauper, et cæcus, et nudus. et cæcus, et nudus.

Quartus fastus est, cum putat se ha- Quartus fastus est, cum putat se ha- bere plus aliis vel omnibus, vel quibus- bere plus aliis vel omnibus, vel quibus- dam, et illos despicit sicut hic Phari- dam, et illos despicit sicut hic Phari- sæus. Et hæc est causa, quod ab illo sæus. Et hæc est causa, quod ab illo fastuoso Pharisæo publicanus humilis se fastuoso Pharisæo publicanus humilis se recognoscens, et veniam petens, descen- recognoscens, et veniam petens, descen- dit justificatus. dit justificatus.

Rationem autem et causam omnium Rationem autem et causam omnium eorum quæ dicta sunt, Dominus subjun- eorum quæ dicta sunt, Dominus subjun- git, dicens : git, dicens :

« Quia omnis qui se exaltat, » « Quia omnis qui se exaltat, »

Fastu mentis sicut Pharisæus, « hu- Fastu mentis sicut Pharisæus, « hu- miliabitur, hoc est, ad humum pro miliabitur, hoc est, ad humum pro sternetur. Proverb. xvIII, 12: Ante- sternetur. Proverb. xvIII, 12: Ante- quam conteratur, exaltatur cor hominis. quam conteratur, exaltatur cor hominis. Luc. xiv, 11 Qui se exaltat, humilia- Luc. xiv, 11 Qui se exaltat, humilia- bitur. Sic, Isa. xiv, 12 et 13, cecidit bitur. Sic, Isa. xiv, 12 et 13, cecidit Lucifer, qui in cœlum conscendit, super Lucifer, qui in cœlum conscendit, super

astra coeli volens exaltare solium suum. astra coeli volens exaltare solium suum. Et hoc est dictum de Pharisæo. Et hoc est dictum de Pharisæo.

De publicano autem dicit : De publicano autem dicit :

« Qui se humiliat, » « Qui se humiliat, »

» »

Sicut publicanus, « exaltabitur. Sicut publicanus, « exaltabitur. Job, xxu1, 29: Qui humiliatus fuerit, Job, xxu1, 29: Qui humiliatus fuerit, erit in gloria et qui inclinaverit oculos, erit in gloria et qui inclinaverit oculos, ipse salvabitur. Eccli. xx, 11: Propter ipse salvabitur. Eccli. xx, 11: Propter gloriam minoratio: et est qui ab humi- gloriam minoratio: et est qui ab humi- litate levabit caput. litate levabit caput.

Hoc est ergo quod dicit. Hoc est ergo quod dicit.

« Afferebant autem ad illum et in- « Afferebant autem ad illum et in- fantes, ut eos tangeret. Quod cum vi- fantes, ut eos tangeret. Quod cum vi- derent discipuli, increpabant illos. » derent discipuli, increpabant illos. »

Hic docet simplicitatem humilitatis. Hic docet simplicitatem humilitatis. Et dicuntur hic duo: quorum primum Et dicuntur hic duo: quorum primum est historia, de qua sumit occasionem est historia, de qua sumit occasionem doctrinæ. Et deinde ponit doctrinam. doctrinæ. Et deinde ponit doctrinam.

In prima harum partium tria dicuntur, In prima harum partium tria dicuntur, oblatio scilicet parvulorum simplicium oblatio scilicet parvulorum simplicium et humilium, et prohibitio discipulorum et humilium, et prohibitio discipulorum a fatigatione Domini, et correctio erroris a fatigatione Domini, et correctio erroris discipulorum per Dominum. discipulorum per Dominum.

In primo horum tria dicuntur: parvu- In primo horum tria dicuntur: parvu- lorum allatio, et parvulorum in simplici- lorum allatio, et parvulorum in simplici- tate dispositio, et oblationis parvulorum tate dispositio, et oblationis parvulorum intentio. intentio.

De primo dicit: « Afferebant autem. » De primo dicit: « Afferebant autem. » Matth. xix, 13, dicitur quod offerebant. Matth. xix, 13, dicitur quod offerebant. Et notatur quod Christo infantes suos Et notatur quod Christo infantes suos dedicaverunt, sicut et nunc Ecclesia par- dedicaverunt, sicut et nunc Ecclesia par- vulos suos affert, et offert Christo. Psal. vulos suos affert, et offert Christo. Psal. xxvi, 1: Afferte Domino, filii Dei, af- xxvi, 1: Afferte Domino, filii Dei, af- ferte Domino filios arietum. Filii arie- ferte Domino filios arietum. Filii arie- tum sunt filii ducum gregis, hoc est, tum sunt filii ducum gregis, hoc est, bonorum sacerdotum, qui gregem Do- bonorum sacerdotum, qui gregem Do- mini ducunt, et pueros Ecclesiasticis mini ducunt, et pueros Ecclesiasticis imbuunt sacramentis. Isa. LX, 7: Offe- imbuunt sacramentis. Isa. LX, 7: Offe- rentur super placabili altari meo, et rentur super placabili altari meo, et domum majestatis meæ glorificabo. Al- domum majestatis meæ glorificabo. Al- tare enim Christus est, et domus Eccle- tare enim Christus est, et domus Eccle- sia, quæ in talibus glorificatur. sia, quæ in talibus glorificatur.

« Infantes, » nihil fantes propter sim- « Infantes, » nihil fantes propter sim- plicitatem. I Petr. II, 2: Sicut modo geni- plicitatem. I Petr. II, 2: Sicut modo geni-

13 13

IN EVANG. LUCÆ, XVIII-15, 16. IN EVANG. LUCÆ, XVIII-15, 16.

ti infantes, rationabile, sine dolo lac ti infantes, rationabile, sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem. concupiscite, ut in eo crescatis in salutem. Lac autem est doctrina, et gratia sacra- Lac autem est doctrina, et gratia sacra- mentorum Ecclesiæ. Tales igitur affere- mentorum Ecclesiæ. Tales igitur affere- bant ad Christum. I ad Corinth. xiv, bant ad Christum. I ad Corinth. xiv, 20 Malitia parvuli estote : sensibus 20 Malitia parvuli estote : sensibus autem perfecti estote. autem perfecti estote.

« Ut eos tangeret. » « Ut eos tangeret. »

Ecce oblationis intentio. Sciebant enim Ecce oblationis intentio. Sciebant enim quod tactus in se haberet virtutem divi- quod tactus in se haberet virtutem divi- nitatis et sic sanarentur a languoribus nitatis et sic sanarentur a languoribus suis, et omnibus bonis informarentur. suis, et omnibus bonis informarentur. Marc. v, 28, et Matth. ix, 21: Si teti- Marc. v, 28, et Matth. ix, 21: Si teti- gero tantum vestimentum ejus, salva gero tantum vestimentum ejus, salva ero. Marc. vI, 56: Quotquot tangebant ero. Marc. vI, 56: Quotquot tangebant eum, salvi fiebant, a quacumque etiam eum, salvi fiebant, a quacumque etiam infirmitate detinebantur. Ideo dicit, Ge- infirmitate detinebantur. Ideo dicit, Ge- nes. xxvII, 21 Accede huc ut tangam te, nes. xxvII, 21 Accede huc ut tangam te, fili mi. Tangens enim consolatur. Da- fili mi. Tangens enim consolatur. Da- niel. VIII, 18 Tetigit me, et statuit me niel. VIII, 18 Tetigit me, et statuit me in gradu meo. Tangit aliquando dure, in gradu meo. Tangit aliquando dure, cum peccatum tollit. Job, xix, 21: Mi- cum peccatum tollit. Job, xix, 21: Mi- seremini mei, miseremini mei, saltem seremini mei, miseremini mei, saltem vos amici mei, quia manus Domini teti- vos amici mei, quia manus Domini teti- git me. Tangit, cum virtutem influit. git me. Tangit, cum virtutem influit. Luc. VIII, 46 Tetigit me aliquis: nam Luc. VIII, 46 Tetigit me aliquis: nam ego novi virtutem de me exiisse. ego novi virtutem de me exiisse.

« Quod cum viderent discipuli, » « Quod cum viderent discipuli, »

Et factum non intelligerent, « increpa- Et factum non intelligerent, « increpa- bant illos, » compatientes Domino lasso bant illos, » compatientes Domino lasso ex instantia prædicationis, et volentes ex instantia prædicationis, et volentes eum paulisper requiescere. Sed Dominus, eum paulisper requiescere. Sed Dominus, ut dicit Beda, salutem omnium sitiens, ut dicit Beda, salutem omnium sitiens, fatigari non poterat desiderio salutis, fatigari non poterat desiderio salutis, quamvis corporaliter aliquando fatigare- quamvis corporaliter aliquando fatigare- tur. In hoc enim Gentium vocatio figu- tur. In hoc enim Gentium vocatio figu- rabatur. Simile autem aliquid passi sunt rabatur. Simile autem aliquid passi sunt discipuli Josue, qui, Numer. xi, 28, dixit discipuli Josue, qui, Numer. xi, 28, dixit de prophetantibus : Domine mi Moyses, de prophetantibus : Domine mi Moyses, prohibe eos. prohibe eos.

Attende autem quod discipuli interce- Attende autem quod discipuli interce- debant pro Syrophonissa deprecanti pro debant pro Syrophonissa deprecanti pro filia. Hic autem increpant afferentes filia. Hic autem increpant afferentes

1 Cf. Matth. xv, 23. 1 Cf. Matth. xv, 23.

511 511

parvulos, in utroque compatientes Do- parvulos, in utroque compatientes Do- mino, scilicet, ne illa diu importuna mino, scilicet, ne illa diu importuna esset, quæ levi verbo absolvi poterat : esset, quæ levi verbo absolvi poterat : et ne hic Dominus multitudine fatigare- et ne hic Dominus multitudine fatigare- tur facto, per quod diu laborare oporte- tur facto, per quod diu laborare oporte- bat. Tamen dicunt Ambrosius et Beda, bat. Tamen dicunt Ambrosius et Beda, quod Apostoli prius volentes gentem quod Apostoli prius volentes gentem suam salvari, prohibebant oblationem suam salvari, prohibebant oblationem parvulorum, per quos intelligebant Gen- parvulorum, per quos intelligebant Gen- tes esse salvandas. Ad Roman. Ix, 3: tes esse salvandas. Ad Roman. Ix, 3: Optabam ego ipse anathema esse a Chri- Optabam ego ipse anathema esse a Chri- sto pro fratribus meis, qui sunt cognati sto pro fratribus meis, qui sunt cognati mei secundum carnem. mei secundum carnem.

« Jesus autem convocans illos, di- « Jesus autem convocans illos, di-

xit : Sinite pueros venire ad me, et xit : Sinite pueros venire ad me, et

nolite vetare eos: talium est enim re- nolite vetare eos: talium est enim re-

gnum Dei. ») gnum Dei. »)

Dicit autem hic quatuor: quorum Dicit autem hic quatuor: quorum primum est, quod omnes in communi primum est, quod omnes in communi de facto hoc instruxit : secundum au- de facto hoc instruxit : secundum au- tem, quod parvulos ad se venire per- tem, quod parvulos ad se venire per- mitti voluit tertium, quod arceri tales mitti voluit tertium, quod arceri tales ab adventu ad ipsum noluit: quartum ab adventu ad ipsum noluit: quartum autem, quod omnium istorum causa autem, quod omnium istorum causa fuit. fuit.

Dicit igitur « Jesus autem convocans Dicit igitur « Jesus autem convocans illos, » magis in unum cordis intellectum illos, » magis in unum cordis intellectum et consensum, quam in unum locum. et consensum, quam in unum locum. Discors enim erat intellectus discipulo- Discors enim erat intellectus discipulo- rum ab intellectu mysterii. Job, xxv, 2 : rum ab intellectu mysterii. Job, xxv, 2 : Potestas et terror apud eum est, qui fa- Potestas et terror apud eum est, qui fa- cit concordiam in sublimibus. Genes. cit concordiam in sublimibus. Genes. XLIX, 2 Congregamini et audite, filii XLIX, 2 Congregamini et audite, filii Jacob, audite Israel patrem vestrum. Jacob, audite Israel patrem vestrum.

« Dixit Sinite pueros, » « Dixit Sinite pueros, »

Non tam ætate quam simplicitate in- Non tam ætate quam simplicitate in- nocentiæ, « venire ad me. » Proverb. ix, nocentiæ, « venire ad me. » Proverb. ix, 16, dixit Dei sapientia: Qui est parvulus, 16, dixit Dei sapientia: Qui est parvulus, declinet ad me. Isa. LXVI, 2 : Ad quem declinet ad me. Isa. LXVI, 2 : Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum et con- respiciam, nisi ad pauperculum et con-

16 16

512 512

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tritum spiritu, et trementem sermones tritum spiritu, et trementem sermones

meos. meos.

« Et nolite vetare eos, » « Et nolite vetare eos, »

Removendo etiam obstaculum, si quod Removendo etiam obstaculum, si quod est ad veniendum. Non enim sufficit si- est ad veniendum. Non enim sufficit si- nere venientem, nisi etiam removeatur nere venientem, nisi etiam removeatur adveniendi obstaculum. Proverb. 111, 27: adveniendi obstaculum. Proverb. 111, 27: Noli prohibere benefacere eum qui pot- Noli prohibere benefacere eum qui pot- est si vales, et ipse benefac. Hæc est est si vales, et ipse benefac. Hæc est enim Herodiana malitia, persequi par- enim Herodiana malitia, persequi par- vulos ad Christum venientes cum Christo vulos ad Christum venientes cum Christo natos. Matth. II, 16: Tunc Herodes... natos. Matth. II, 16: Tunc Herodes... mittens, occidit omnes pueros qui erant mittens, occidit omnes pueros qui erant in Bethlehem, et in omnibus finibus ejus, in Bethlehem, et in omnibus finibus ejus, a bimatu et infra, secundum tempus a bimatu et infra, secundum tempus quod exquisierat a Magis. Hæc est etiam quod exquisierat a Magis. Hæc est etiam Ægyptiaca crudelitas, parvulos populi Ægyptiaca crudelitas, parvulos populi Dei exstinguere : quia dicitur, Exod. 1, Dei exstinguere : quia dicitur, Exod. 1, 22 22

Quidquid masculini sexus natum Quidquid masculini sexus natum fuerit, in flumen projicite. fuerit, in flumen projicite.

« Talium est regnum Dei. » « Talium est regnum Dei. »

« Talium, » simplicium scilicet, et « Talium, » simplicium scilicet, et humilium, qui seipsos parvos reputant, humilium, qui seipsos parvos reputant, et minores ad omnia Dei dona. et minores ad omnia Dei dona.

De primo dicitur, Proverb. 111, 32: De primo dicitur, Proverb. 111, 32: Cum simplicibus sermocinatio ejus. Sa- Cum simplicibus sermocinatio ejus. Sa- pient. 1, 1 Sentite de Domino in boni- pient. 1, 1 Sentite de Domino in boni- tate, et in simplicitate cordis quærite tate, et in simplicitate cordis quærite illum. I Paralip. xxix, 17: In simpli- illum. I Paralip. xxix, 17: In simpli- citate cordis mei lætus obtuli uni- citate cordis mei lætus obtuli uni-

versa. versa.

De humilitate autem dicitur, Proverb. De humilitate autem dicitur, Proverb. XXIX, 23 Humilem spiritu suscipiet XXIX, 23 Humilem spiritu suscipiet gloria. Matth. xvIII, 4: Quicumque vero gloria. Matth. xvIII, 4: Quicumque vero humiliaverit se sicut parvulus iste, hic humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est major in regno cœlorum. est major in regno cœlorum.

De minoratione autem ad Dei dona di- De minoratione autem ad Dei dona di- citur, Genes. xXXII, 10: Minor sum cun- citur, Genes. xXXII, 10: Minor sum cun- ctis miserationibus tuis. ctis miserationibus tuis.

Adhuc autem parvus est, et parvulus Adhuc autem parvus est, et parvulus minor parvo, et ideo humilibus humilior. minor parvo, et ideo humilibus humilior. Et ideo ad receptionem Dei habilior, et Et ideo ad receptionem Dei habilior, et ad notitiam sapientiæ Dei perspicacior, ad notitiam sapientiæ Dei perspicacior, et ad revelationes Dei magis idoneus. De et ad revelationes Dei magis idoneus. De primo dicitur, Luc. xix, 3, 5 et 6 : Quæ- primo dicitur, Luc. xix, 3, 5 et 6 : Quæ-

rebat videre Jesum quis esset, et non po- rebat videre Jesum quis esset, et non po- terat præ turba, quia statura pusillus terat præ turba, quia statura pusillus erat. Et ideo Dominus dixit: Zachæe, erat. Et ideo Dominus dixit: Zachæe, festinans descende, quia he die in domo festinans descende, quia he die in domo tua oportet me manere. Et festinans tua oportet me manere. Et festinans descendit, scilicet per humilitatem, et descendit, scilicet per humilitatem, et excepit illum gaudens. De secundo, Pro- excepit illum gaudens. De secundo, Pro- verb. ix, 16, dicit Sapientia: Qui par- verb. ix, 16, dicit Sapientia: Qui par- vulus est, declinet ad me. De tertio, vulus est, declinet ad me. De tertio, Matth. xi, 25 Revelasti ea parvulis. Matth. xi, 25 Revelasti ea parvulis.

Adhuc autem, sicut hic dicitur, « ta- Adhuc autem, sicut hic dicitur, « ta- lium est regnum cælorum. » Hi etiam lium est regnum cælorum. » Hi etiam veraces sunt dum quæritur ab eis, et veraces sunt dum quæritur ab eis, et injuriæ non sunt memores. De primo ho- injuriæ non sunt memores. De primo ho- rum dicitur, Numer. xiv, 31: Parvulos rum dicitur, Numer. xiv, 31: Parvulos vestros, qui nesciunt distantiam boni et vestros, qui nesciunt distantiam boni et mali, introducam, ut videant terram quæ mali, introducam, ut videant terram quæ vobis displicuit. De secundo, Apocal. vobis displicuit. De secundo, Apocal. xiv, 5: In ore eorum non est inventum xiv, 5: In ore eorum non est inventum mendacium: sine macula enim sunt ante mendacium: sine macula enim sunt ante thronum Dei. De tertio, ad Ephes. IV, 26: thronum Dei. De tertio, ad Ephes. IV, 26: Sol non occidat super iracundiam ve- Sol non occidat super iracundiam ve- stram. I ad Corinth. XIV, 20: Malitia stram. I ad Corinth. XIV, 20: Malitia parvuli estote sensibus autem perfecti parvuli estote sensibus autem perfecti

estote. estote.

« Talium » igitur innocentium « est « Talium » igitur innocentium « est regnum Dei » ad litteram, regnum cœ- regnum Dei » ad litteram, regnum cœ- lorum quia perfectio gaudii et justitiæ lorum quia perfectio gaudii et justitiæ committitur illis in coelo et debet tali- committitur illis in coelo et debet tali- bus committi in terra, ut in utroque re- bus committi in terra, ut in utroque re- gno semper sint perfecti. gno semper sint perfecti.

« Amen dico vobis ; Quicumque « Amen dico vobis ; Quicumque non acceperit regnum Dei sicut puer, non acceperit regnum Dei sicut puer, non intrabit in illud. >> non intrabit in illud. >>

Hic incipit doctrinam juxta similitudi- Hic incipit doctrinam juxta similitudi- nem inductam. nem inductam.

Et præmittit confirmationem, dicens: Et præmittit confirmationem, dicens: « Amen, hoc est vere « dico vobis: « Amen, hoc est vere « dico vobis: Quicumque,» sine personarum accep- Quicumque,» sine personarum accep- tione. Act. x, 34 et 35: In veritate com- tione. Act. x, 34 et 35: In veritate com- peri quia non est personarum acceptor peri quia non est personarum acceptor Deussed in omni gente, qui timet Deussed in omni gente, qui timet eum et operatur justitiam, acceptus est eum et operatur justitiam, acceptus est illi. illi.

« Non acceperit regnum Dei sicut « Non acceperit regnum Dei sicut puer, » hoc est, in humilitate, et inno- puer, » hoc est, in humilitate, et inno-

17 17

18 18

IN EVANG. LUCÆ, XVIII-17, 18. IN EVANG. LUCÆ, XVIII-17, 18.

centia, et obedientia: quia puerorum est centia, et obedientia: quia puerorum est obedire. Ad Galat. 1v, 1: Quanto tem- obedire. Ad Galat. 1v, 1: Quanto tem- pore hæres parvulus est, nihil differt a pore hæres parvulus est, nihil differt a servo, cum sit dominus omnium. De in- servo, cum sit dominus omnium. De in- nocentia, Job, xx11, 30: Salvabitur in- nocentia, Job, xx11, 30: Salvabitur in- nocens, salvabitur autem in munditia nocens, salvabitur autem in munditia manuum suarum. De humilitate autem manuum suarum. De humilitate autem dicitur, Luc. 1, 32: Deposuit potentes de dicitur, Luc. 1, 32: Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles. sede, et exaltavit humiles.

«Non intrabit in illud. » Per foramen «Non intrabit in illud. » Per foramen enim acus transire oportet et nisi par- enim acus transire oportet et nisi par- vulus sit, ad tam arctum foramen im- vulus sit, ad tam arctum foramen im- pinget Matth. VII, 13 et 14 Intrate per pinget Matth. VII, 13 et 14 Intrate per angustam portam : quia lata porta, et angustam portam : quia lata porta, et spatiosa via est quæ ducit ad perdi- spatiosa via est quæ ducit ad perdi- tionem... Quam angusta porta, et arcta tionem... Quam angusta porta, et arcta via est, quæ ducit ad vitam 1. Parvulus via est, quæ ducit ad vitam 1. Parvulus ergo intrat, et magnus impingit.Efficiamur ergo intrat, et magnus impingit.Efficiamur ergo parvuli cum parvo Domino, de quo ergo parvuli cum parvo Domino, de quo dictum est, Isa. IX,6: Parvulus natus est dictum est, Isa. IX,6: Parvulus natus est nobis, et filius datus est nobis. Sic parvi- nobis, et filius datus est nobis. Sic parvi- ficatus est qui dixit, I ad Corinth. xv, 9 : ficatus est qui dixit, I ad Corinth. xv, 9 : Ego sum minimus Apostolorum, qui non Ego sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vocari Apostolus. Et, ad sum dignus vocari Apostolus. Et, ad Ephes. 11, 8 Mihi omnium sanctorum Ephes. 11, 8 Mihi omnium sanctorum minimo data est gratia hæc. Matth. xi, minimo data est gratia hæc. Matth. xi, 11 Qui minor est in regno cœlorum, 11 Qui minor est in regno cœlorum, major est illo. Sic enim gradus honoris major est illo. Sic enim gradus honoris sui humilis Dominus disposuit, dicens: sui humilis Dominus disposuit, dicens: Qui major est in vobis, fiat sicut minor: Qui major est in vobis, fiat sicut minor: et qui præcessor est, sicut ministrator *. et qui præcessor est, sicut ministrator *.

« Et interrogavit eum quidam prin- « Et interrogavit eum quidam prin- ceps, dicens: Magister bone, quid fa- ceps, dicens: Magister bone, quid fa- ciens vitam æternam possidebo? >> ciens vitam æternam possidebo? >>

Hic incipit agere de perfectione man- Hic incipit agere de perfectione man- datorum, postquam præmisit quidquid datorum, postquam præmisit quidquid erat de humilitate dicendum. erat de humilitate dicendum.

: :

Dividitur autem hæc pars in duas in Dividitur autem hæc pars in duas in quarum prima quæstio ponitur de via quarum prima quæstio ponitur de via perfectionis in secunda autem ponitur perfectionis in secunda autem ponitur instructio. instructio.

De primo dicit : « Interrogavit eum De primo dicit : « Interrogavit eum quidam. » Matth. xix, 16, autem dicitur, quidam. » Matth. xix, 16, autem dicitur, quod Dominus erat in domo, et cum quod Dominus erat in domo, et cum

1 Luc. XIII, 24. 1 Luc. XIII, 24.

XXIII XXIII

513 513

exisset, interrogavit eum quidam ado- exisset, interrogavit eum quidam ado- lescens hujusmodi quæstionem. Sed ex lescens hujusmodi quæstionem. Sed ex hoc patet, quod Lucas non sequitur or- hoc patet, quod Lucas non sequitur or- dinem historiæ: sed gesta Domini ordi- dinem historiæ: sed gesta Domini ordi- nat, et inducit secundum quod ad sui nat, et inducit secundum quod ad sui propositi faciunt declarationem. Iste au- propositi faciunt declarationem. Iste au- tem qui hic princeps vocatur, etiam tem qui hic princeps vocatur, etiam ætate fuit adolescens. Iste autem secun- ætate fuit adolescens. Iste autem secun- dum Ambrosium et Ilieronymum videtur dum Ambrosium et Ilieronymum videtur tentando quæsiisse. Cujus signum dicunt tentando quæsiisse. Cujus signum dicunt esse, quia reprehendit eum Dominus, di- esse, quia reprehendit eum Dominus, di- cens Quid me dicis bonum? Aliud si- cens Quid me dicis bonum? Aliud si- gnum dicunt, quia fuit contristatus. Beda gnum dicunt, quia fuit contristatus. Beda autem videtur velle, quod fuerit simplex, autem videtur velle, quod fuerit simplex, et non tentans: cujus signum dicit esse, et non tentans: cujus signum dicit esse, quia, Marc. x, 21, dicitur, quod intuitus quia, Marc. x, 21, dicitur, quod intuitus est eum Jesus. Nec Dominus legitur in- est eum Jesus. Nec Dominus legitur in- tuitus aliquem esse nisi bonum. Luc. XXII, tuitus aliquem esse nisi bonum. Luc. XXII, 61 et 62 Respexit Petrum... Et egres- 61 et 62 Respexit Petrum... Et egres- sus foras Petrus flevit amare. Et, Sa- sus foras Petrus flevit amare. Et, Sa- pient. IV, 15: Respectus in electos illius. pient. IV, 15: Respectus in electos illius. Potuit autem esse quod primo tentavit, Potuit autem esse quod primo tentavit, et postea verbis Domini ad benevolen- et postea verbis Domini ad benevolen- tiam inductus est, et tunc non tentavit. tiam inductus est, et tunc non tentavit. Vel forte diversi fuerunt hic, et in Mat- Vel forte diversi fuerunt hic, et in Mat- thæo. thæo.

Iste ergo quicumque fuerit, sive ten- Iste ergo quicumque fuerit, sive ten- tando, sive simpliciter accesserit, occa- tando, sive simpliciter accesserit, occa- sionem ex verbis Domini accipit, ubi sionem ex verbis Domini accipit, ubi perfectionem in simplicitate et humili- perfectionem in simplicitate et humili- tate posuit quia perfectio potius in tate posuit quia perfectio potius in sapientia legis esse secundum antiquos sapientia legis esse secundum antiquos videbatur. videbatur.

Dicit ergo: Dicit ergo:

« Magister bone. »> « Magister bone. »>

Tria dicit in quæstione præmittit Tria dicit in quæstione præmittit enim benevolentiæ captationem, quærit enim benevolentiæ captationem, quærit de operibus perfectionem, et operum de operibus perfectionem, et operum perfectorum congruam remunerationem. perfectorum congruam remunerationem.

Dicit igitur captando benevolentiam : Dicit igitur captando benevolentiam : « Magister bone. » Chrysostomus dicit, « Magister bone. » Chrysostomus dicit, quod significat laudatores Sanctorum, et quod significat laudatores Sanctorum, et non imitatores. Laudat enim eum a per- non imitatores. Laudat enim eum a per- fectione sapientiæ, cum dicit : « Magi- fectione sapientiæ, cum dicit : « Magi- ster. » Joan. 111, 2: Rabbi, scimus.quia ster. » Joan. 111, 2: Rabbi, scimus.quia

2 Luc. xx11, 26. 2 Luc. xx11, 26.

33 33

314 314

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

a Deo venisti magister. Nemo enim a Deo venisti magister. Nemo enim potest hæc signa facere quæ tu facis, potest hæc signa facere quæ tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. nisi fuerit Deus cum eo.

« Bone. » Laudat eum a perfectione « Bone. » Laudat eum a perfectione virtutis. Psal. CXVII, 68: Bonus es tu, virtutis. Psal. CXVII, 68: Bonus es tu, et in bonitate tua doce me justificatio- et in bonitate tua doce me justificatio- nes tuas. nes tuas.

« Quid faciens. >> « Quid faciens. >>

Ecce quærit de perfectione operum. Ecce quærit de perfectione operum. Virtus enim in operatione et non in ser- Virtus enim in operatione et non in ser- mone consistit, ut dicit Philosophus. Fi- mone consistit, ut dicit Philosophus. Fi- des etiam sine operibus, et sine motivo des etiam sine operibus, et sine motivo ad opera, quod est charitas, mortua ad opera, quod est charitas, mortua est. Ergo quia non est in sermone sed est. Ergo quia non est in sermone sed in virtute, non quærit iste quid dicendo, in virtute, non quærit iste quid dicendo, vel sciendo sed potius quid faciens, vel sciendo sed potius quid faciens, possit habere perfectionem. Jacob. 1, possit habere perfectionem. Jacob. 1, 22 Estote factores verbi, et non audi- 22 Estote factores verbi, et non audi- tores tantum, fallentes vosmet ipsos. tores tantum, fallentes vosmet ipsos. II ad Corinth. VIII, 11 Facto perfi- II ad Corinth. VIII, 11 Facto perfi- cite, ut quemadmodum promptus est cite, ut quemadmodum promptus est animus voluntatis, ita sit et perficiendi animus voluntatis, ita sit et perficiendi quod habetis. quod habetis.

« Vitam æternam possidebo. » « Vitam æternam possidebo. »

Ecce congrua operis remuneratio. Et Ecce congrua operis remuneratio. Et dicit tria vitam in qua est remunera- dicit tria vitam in qua est remunera- tionis substantia, et æternitatem in qua tionis substantia, et æternitatem in qua est mercedis duratio, et possessionem est mercedis duratio, et possessionem quæ est in hoc quod ad nutum habeatur quæ est in hoc quod ad nutum habeatur remuneratio. remuneratio.

Dicit igitur « Vitam » beatam: quia Dicit igitur « Vitam » beatam: quia alia vita non est summum bonum quod alia vita non est summum bonum quod exspectatur. Hæc autem vita est actus et exspectatur. Hæc autem vita est actus et influentia vitæ divinæ in animam. Eccli. influentia vitæ divinæ in animam. Eccli. IV, 12 Sapientia filiis suis vitam in- IV, 12 Sapientia filiis suis vitam in- spiravit. Sic enim Deus fons vitæ, non spiravit. Sic enim Deus fons vitæ, non est Deus mortuorum, sed viventium 2. est Deus mortuorum, sed viventium 2. Deuter. IV, 4 Vos qui adhæretis Do- Deuter. IV, 4 Vos qui adhæretis Do- mino Deo vestro, vivitis universi. Sic mino Deo vestro, vivitis universi. Sic dicitur in Psalmo xxvi, 13 Credo vi- dicitur in Psalmo xxvi, 13 Credo vi- dere bona Domini in terra viventium. dere bona Domini in terra viventium.

Hæc vita petitur « æterna, » ut num- Hæc vita petitur « æterna, » ut num- quam deficiat. Joan. III, 15: Ut omnis quam deficiat. Joan. III, 15: Ut omnis

1 Cf. Jacob. 11, 26. 1 Cf. Jacob. 11, 26.

qui credit in ipsum, non pereat, sed qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam æternam. Et hoc est, habeat vitam æternam. Et hoc est, quando mors a Sanctis propelletur et quando mors a Sanctis propelletur et destruetur. 1 ad Corinth. xv, 26 : No- destruetur. 1 ad Corinth. xv, 26 : No- vissima autem inimica destruetur mors. vissima autem inimica destruetur mors. Osee, XIII, 14: Ero mors tua, o mors! mor- Osee, XIII, 14: Ero mors tua, o mors! mor- sus tuus ero, inferne! Isa. xxv, 8: Præ- sus tuus ero, inferne! Isa. xxv, 8: Præ- cipitabit mortem in sempiternum. cipitabit mortem in sempiternum.

Hanc autem vitam « possidere, » hoc Hanc autem vitam « possidere, » hoc est, ad nutum habere quærit iste, quæ est, ad nutum habere quærit iste, quæ sit hæreditas ab hærendo dicta. I Petr. sit hæreditas ab hærendo dicta. I Petr. 1, 3 et 4 Regeneravit nos in spem vi- 1, 3 et 4 Regeneravit nos in spem vi- vam,... in hæreditatem incorruptibilem, vam,... in hæreditatem incorruptibilem, et incontaminatam, et immarcescibilem et incontaminatam, et immarcescibilem conservatam in cælis. Hæc est possessio conservatam in cælis. Hæc est possessio omnium facientium Dei voluntatem. omnium facientium Dei voluntatem. Matth. xix, 29: Centuplum accipiet, et Matth. xix, 29: Centuplum accipiet, et vitam æternam possidebit. In hac enim vitam æternam possidebit. In hac enim vita pedes ponent, quia possessio quasi vita pedes ponent, quia possessio quasi pedum positio dicitur. I Reg. 11, 9: pedum positio dicitur. I Reg. 11, 9: Pedes sanctorum suorum servabit, et Pedes sanctorum suorum servabit, et impii in tenebris conticescent. Affectus impii in tenebris conticescent. Affectus enim sanctorum ita in illa hæreditate re- enim sanctorum ita in illa hæreditate re- quiescent. quiescent.

Hæc est ergo quæstio istius principis. Hæc est ergo quæstio istius principis. Sicut enim dicitur, Isa. XXXII, 8 et 5: Sicut enim dicitur, Isa. XXXII, 8 et 5: Princeps ea quæ digna sunt principe Princeps ea quæ digna sunt principe cogitabit... Et non vocabitur ultra is cogitabit... Et non vocabitur ultra is qui insipiens est, princeps. qui insipiens est, princeps.

«< Dixit autem ei Jesus: Quid me di- «< Dixit autem ei Jesus: Quid me di- cis bonum: Nemo bonus nisi soluš cis bonum: Nemo bonus nisi soluš Deus. » Deus. »

Secundum est, ubi ponitur responsio Secundum est, ubi ponitur responsio quæstionis. quæstionis.

Et dicit duo quorum primum est re- Et dicit duo quorum primum est re- sponsio quærentis: secundum autem so- sponsio quærentis: secundum autem so- lutio quæstionis. lutio quæstionis.

» »

De primo dicit duo: reprehensionem De primo dicit duo: reprehensionem laudantis, et convictionem blanditoris. laudantis, et convictionem blanditoris. Dicit igitur: Dicit igitur: Quid me dicis bo- Quid me dicis bo- num? » Quasi dicat: Cum me credis num? » Quasi dicat: Cum me credis hominem vanitati et malitiæ subjectum, hominem vanitati et malitiæ subjectum, sicut est omnis homo purus. Psal. x111, sicut est omnis homo purus. Psal. x111, 1 Non est qui faciat bonum, non est 1 Non est qui faciat bonum, non est

2 Matth. xxII, 32. 2 Matth. xxII, 32.

19 19

IN EVANG. LUCÆ, XVIII-19, 20, 21. IN EVANG. LUCÆ, XVIII-19, 20, 21.

usque ad unum. Et ideo, supra, x1, 13, di- usque ad unum. Et ideo, supra, x1, 13, di- xit Apostolis Si vos, cum sitis mali, xit Apostolis Si vos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, etc. nostis bona data dare filiis vestris, etc. Comparatione enim Dei nulla creatura Comparatione enim Dei nulla creatura est bona. Job, IV, 17: Numquid homo est bona. Job, IV, 17: Numquid homo Dei comparatione justificabitur? Gre- Dei comparatione justificabitur? Gre- gorius « Humana justitia divinæ com- gorius « Humana justitia divinæ com- « parata, injustitia est. » Job, xxv, 4: « parata, injustitia est. » Job, xxv, 4: Numquid justificari potest homo com- Numquid justificari potest homo com- paratus Deo? paratus Deo?

« Nemo bonus nisi solus Deus. » « Nemo bonus nisi solus Deus. »

Hoc enim est bonum, omnis boni bo- Hoc enim est bonum, omnis boni bo- num, et sine quo nihil est bonum, et num, et sine quo nihil est bonum, et ideo essentialiter est bonus. Omnia au- ideo essentialiter est bonus. Omnia au- tem bona sunt accidentaliter et partici- tem bona sunt accidentaliter et partici- patione boni. Marc. x, 18: Nemo bo- patione boni. Marc. x, 18: Nemo bo- nus, nisi unus Deus. Matthæi, XIX, 17, nus, nisi unus Deus. Matthæi, XIX, 17, autem dicitur Quid me interrogas de autem dicitur Quid me interrogas de bono? Unus est bonus, Deus. Et respicit bono? Unus est bonus, Deus. Et respicit ad hoc quod ille quæsivit. Quid faciens, ad hoc quod ille quæsivit. Quid faciens, etc. Hoc autem quod dicit hic: Quid me etc. Hoc autem quod dicit hic: Quid me dicis bonum? respicit ad hoc quod di- dicis bonum? respicit ad hoc quod di- cit: Magister bone. Solus autem dicitur cit: Magister bone. Solus autem dicitur bonus, qui est causa boni. Jacob. 1, 17: bonus, qui est causa boni. Jacob. 1, 17: Omne datum optimum, et omne donum Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a perfectum desursum est, descendens a Patre luminum. Et hoc modo non est Patre luminum. Et hoc modo non est bonus nisi solus Deus. bonus nisi solus Deus.

« Mandata nosti: Non occides: Non « Mandata nosti: Non occides: Non mochaberis : Non furtum facies : mochaberis : Non furtum facies : Non falsum testimonium dices: Ho- Non falsum testimonium dices: Ho- nora patrem tuum et matrem. nora patrem tuum et matrem.

« Qui ait Hæc omnia custodivi a « Qui ait Hæc omnia custodivi a juventute mea. » juventute mea. »

Hæc est responsio quæstionis. Hæc est responsio quæstionis.

Et habet partes duas : in quarum pri- Et habet partes duas : in quarum pri- ma docet perfectionem justitiæ in man- ma docet perfectionem justitiæ in man- datis in secunda vero, perfectionem datis in secunda vero, perfectionem vitæ privilegiatæ in consiliis. vitæ privilegiatæ in consiliis.

In prima harum duo facit: in quorum In prima harum duo facit: in quorum primo perfectionem ostendit mandato- primo perfectionem ostendit mandato- rum in opere existentium: in secundo rum in opere existentium: in secundo

515 515

autem ponitur responsio de perfectione autem ponitur responsio de perfectione

ista. ista.

In priori harum adhuc duo dicit : in In priori harum adhuc duo dicit : in quorum primo notitiam mandatorum quorum primo notitiam mandatorum apud illum esse ostendit : in secundo au- apud illum esse ostendit : in secundo au- tem mandata operis enumerat. tem mandata operis enumerat. Dicit igitur: Dicit igitur:

« Mandata nosti. » « Mandata nosti. »

Cum enim mandata moralia de natu- Cum enim mandata moralia de natu- rali jure sint, omnis homo usum rationis rali jure sint, omnis homo usum rationis habens, mandata novit. habens, mandata novit.

Et hoc est quod dicit: Mandata no- Et hoc est quod dicit: Mandata no- sti, » hoc est, notitiam habes mandato- sti, » hoc est, notitiam habes mandato- rum. Et ideo quid agere debeas, quære- rum. Et ideo quid agere debeas, quære- re non oportet. Psal. iv, 6 et 7: Multi re non oportet. Psal. iv, 6 et 7: Multi dicunt: Quis ostendit nobis bona? Si- dicunt: Quis ostendit nobis bona? Si- gnatum est super nos lumen vultus tui, gnatum est super nos lumen vultus tui, Domine quod scilicet ostendit quid fa- Domine quod scilicet ostendit quid fa- ciendum, et quid non faciendum sit. ciendum, et quid non faciendum sit. Baruch, IV, 4 et 5: Beati sumus, Is- Baruch, IV, 4 et 5: Beati sumus, Is- rael, quia quæ Deo placent manifesta rael, quia quæ Deo placent manifesta sunt nobis. Animæquior esto, populus. sunt nobis. Animæquior esto, populus. Dei. Ideo, Exod. xx, 18, dicitur: Cun- Dei. Ideo, Exod. xx, 18, dicitur: Cun- ctus autem populus videbat voces: quia ctus autem populus videbat voces: quia vox mandatorum per naturale judicium vox mandatorum per naturale judicium rationis ad omnes pervenit. rationis ad omnes pervenit.

Sic igitur «mandata nosti. » Sic igitur «mandata nosti. »

«Non occides. » «Non occides. »

Attende quod quia ista quæsivit : Quid Attende quod quia ista quæsivit : Quid faciens vitam æternam, etc., ideo Do- faciens vitam æternam, etc., ideo Do- minus non facit mentionem, nisi de his minus non facit mentionem, nisi de his mandatis quæ consistunt in exteriori mandatis quæ consistunt in exteriori opere et ideo de his tribus mandatis, opere et ideo de his tribus mandatis, quæ ordinant ad Deum, nullam penitus quæ ordinant ad Deum, nullam penitus facit mentionem: nec de duobus ultimis facit mentionem: nec de duobus ultimis qui consistunt in concupiscentia cordis. qui consistunt in concupiscentia cordis. Quamvis enim secundum mandatum vi- Quamvis enim secundum mandatum vi- deatur esse in verbo, non tamen est in deatur esse in verbo, non tamen est in verbo: quia in vanum accipere nomen verbo: quia in vanum accipere nomen est in cordis vanitate. Ea autem quæ est in cordis vanitate. Ea autem quæ consistunt in opere, ordinant secundum consistunt in opere, ordinant secundum duas partes justitiæ, quæ sunt declinare duas partes justitiæ, quæ sunt declinare a malo, et facere bonum. Et apud nos a malo, et facere bonum. Et apud nos quidem prius est declinare a malo quam quidem prius est declinare a malo quam facere bonum. In hac autem parte justi- facere bonum. In hac autem parte justi-

516 516

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tiæ, quæ est declinare a malo, ordinant tiæ, quæ est declinare a malo, ordinant mandata quatuor, secundum quod sunt mandata quatuor, secundum quod sunt majoris nocumenti contra proximum. majoris nocumenti contra proximum.

Et primum quidem, quod est contra Et primum quidem, quod est contra nocumentum personæ proximi, est : nocumentum personæ proximi, est : « Non occides. » In quo omne nocumen- « Non occides. » In quo omne nocumen- tum, quod in personam proximi cadere tum, quod in personam proximi cadere potest, prohibetur. Fit autem duobus potest, prohibetur. Fit autem duobus modis nocumentum in personam proxi- modis nocumentum in personam proxi- mi nocumenti scilicet irrogatione, et mi nocumenti scilicet irrogatione, et beneficii subtractione. Nocumenti irro- beneficii subtractione. Nocumenti irro- gatione sicut quando consilio, vel vo- gatione sicut quando consilio, vel vo- luntate procurante, vel verbere persona luntate procurante, vel verbere persona proximi læditur. Matth. v, 21 : Non proximi læditur. Matth. v, 21 : Non occides qui autem occiderit, reus erit occides qui autem occiderit, reus erit judicio. Beneficii autem subtractione : judicio. Beneficii autem subtractione : sicut quando liberare possum, et non sicut quando liberare possum, et non libero vel pascere possum, et non libero vel pascere possum, et non pasco et sic moritur homo, per mei pasco et sic moritur homo, per mei beneficii subtractionem, sicut dicit Au- beneficii subtractionem, sicut dicit Au- gustinus: « Pasce fame morientem : gustinus: « Pasce fame morientem : « quod si non paveris, occidisti. » Pro- « quod si non paveris, occidisti. » Pro- verb. xxiv, 11 Erue eos qui ducuntur verb. xxiv, 11 Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interi- ad mortem, et qui trahuntur ad interi- tum liberare ne cesses. tum liberare ne cesses.

quod irrogatur proximo in his quæ con- quod irrogatur proximo in his quæ con- cessa sunt proximo ad solatium vitæ, et cessa sunt proximo ad solatium vitæ, et ad substantiæ individualis sustentatio- ad substantiæ individualis sustentatio- nem. Et prohibetur in eo omnis modus nem. Et prohibetur in eo omnis modus rapinæ, scilicet furti, fraudis, doli, seu rapinæ, scilicet furti, fraudis, doli, seu quocumque modo aliquis potest ab alio quocumque modo aliquis potest ab alio in bonis damnificari. Ad Roman. XIII, in bonis damnificari. Ad Roman. XIII, 9 Non furaberis 1. Idem, Joan. x, 1: 9 Non furaberis 1. Idem, Joan. x, 1: Qui non intrat per ostium in ovile Qui non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro. Et sic multi latrones sunt in et latro. Et sic multi latrones sunt in bonis Ecclesiarum, qui nihil juris ha- bonis Ecclesiarum, qui nihil juris ha- bent, sed invito Domino cujus sunt bona bent, sed invito Domino cujus sunt bona aliena contrectantur. aliena contrectantur.

«Non falsum testimonium dices. » «Non falsum testimonium dices. »

Hoc est contra nocumentum in verbo. Hoc est contra nocumentum in verbo. Et prohibetur omne mendacium, præci- Et prohibetur omne mendacium, præci- pue tamen prohibetur mendacium perni- pue tamen prohibetur mendacium perni- ciosum, et hoc est quod omnibus nocet, ciosum, et hoc est quod omnibus nocet, et nulli prodest. Fit autem tribus modis et nulli prodest. Fit autem tribus modis ut dicit Augustinus in libro de Mendacio, ut dicit Augustinus in libro de Mendacio, scilicet, cum mendacio alicujus aliquis scilicet, cum mendacio alicujus aliquis perdit virtutem, vel honorem, vel ali- perdit virtutem, vel honorem, vel ali-

Hoc est igitur quod dicit : « Non occi- quam virtutis conditionem, sicut virgi- Hoc est igitur quod dicit : « Non occi- quam virtutis conditionem, sicut virgi- des. » des. »

« Non mochaberis. » « Non mochaberis. »

Mochia adulterium est, quod secun- Mochia adulterium est, quod secun- dum locum tenet in nocumento proxi- dum locum tenet in nocumento proxi- mi quia illud est nocumentum quod mi quia illud est nocumentum quod infertur in fide thori, in adjutorio quod infertur in fide thori, in adjutorio quod datum est homini ad salutem speciei, ex datum est homini ad salutem speciei, ex quo capere debet naturæ fugientis pi- quo capere debet naturæ fugientis pi- gnus. Matth. v, 27 et 28 : Dictum est gnus. Matth. v, 27 et 28 : Dictum est antiquis: Non mechaberis. Ego autem antiquis: Non mechaberis. Ego autem dico vobis, quia omnis qui viderit mu- dico vobis, quia omnis qui viderit mu- lierem ad concupiscendum eam, jam lierem ad concupiscendum eam, jam mochatus est eam in corde suo. Et ideo mochatus est eam in corde suo. Et ideo mochia committitur opere, et voluntate, mochia committitur opere, et voluntate, et machinatione. et machinatione.

«Non furtum facies. » «Non furtum facies. »

Hoc est tertium contra nocumentum, Hoc est tertium contra nocumentum,

1 Exod. xx, 15. 1 Exod. xx, 15.

nitatem. Secundo autem modo, quando nitatem. Secundo autem modo, quando mendacio alicujus aliquis perdit vitam, mendacio alicujus aliquis perdit vitam, vel sanitatem, vel aliquid hujusmodi in vel sanitatem, vel aliquid hujusmodi in corpore. Tertio modo, cum mendacio corpore. Tertio modo, cum mendacio alicujus aliquis perdit bona fortunæ. Hoc alicujus aliquis perdit bona fortunæ. Hoc enim mendacium nocet mentienti, nocet enim mendacium nocet mentienti, nocet damnum patienti, nocet etiam damnum damnum patienti, nocet etiam damnum inferenti, quia perdit animam. Et de hoc inferenti, quia perdit animam. Et de hoc intelligitur quod dicitur, Sapient. 1, 11: intelligitur quod dicitur, Sapient. 1, 11: Os autem quod mentitur, occidit ani- Os autem quod mentitur, occidit ani- mam. Psal. v, 7: Perdes omnes qui lo- mam. Psal. v, 7: Perdes omnes qui lo- quuntur mendacium. quuntur mendacium.

Deinde ponit unum quod est secun- Deinde ponit unum quod est secun- dum partem illam justitiæ, quæ est fa- dum partem illam justitiæ, quæ est fa- cere bonum, dicens : cere bonum, dicens :

« Honora patrem tuum et ma- « Honora patrem tuum et ma- trem. » trem. »

Hoc autem ideo præcipitur, quia debi- Hoc autem ideo præcipitur, quia debi- litatur virtus in parentibus et ideo in- litatur virtus in parentibus et ideo in-

32 32

IN EVANG. LUCÆ, XVIII-21, 22. IN EVANG. LUCÆ, XVIII-21, 22.

digent sustentatione filiorum. Honor au- digent sustentatione filiorum. Honor au- tem ille consistit in reverentia debita, et tem ille consistit in reverentia debita, et obedientia devota, et sustentatione cor- obedientia devota, et sustentatione cor- porali. Eccli. III, porali. Eccli. III, 7 Qui honorat pa- 7 Qui honorat pa- trem suum, vita vivet longiore et qui trem suum, vita vivet longiore et qui obedit patri, refrigerabit matrem. Exod. obedit patri, refrigerabit matrem. Exod. xx, 12 Honora patrem tuum et ma- xx, 12 Honora patrem tuum et ma- trem tuam, ut sis longævus super ter- trem tuam, ut sis longævus super ter- ram. Tobiæ, iv, 3 et 4 : Honorem habe- ram. Tobiæ, iv, 3 et 4 : Honorem habe- bis matri tuæ omnibus diebus vitæ ejus. bis matri tuæ omnibus diebus vitæ ejus. Memor enim esse debes quæ et quanta Memor enim esse debes quæ et quanta pericula passa sit propter te in utero pericula passa sit propter te in utero suo. Eccli. II, 8 et 9: Qui timet Domi- suo. Eccli. II, 8 et 9: Qui timet Domi- num honorat parentes et quasi domi- num honorat parentes et quasi domi- nis serviet his qui se genuerunt in nis serviet his qui se genuerunt in opere, et sermone, et omni patientia. opere, et sermone, et omni patientia.