IN EVANG. LUCÆ, XVI-24, 23. IN EVANG. LUCÆ, XVI-24, 23.

Dei est hic. Unde digitus Lazari non di- Dei est hic. Unde digitus Lazari non di- citur hic digitus, qui pars est manus La- citur hic digitus, qui pars est manus La- zari, sed potius qui juvit Lazarum. Dives zari, sed potius qui juvit Lazarum. Dives cnim bene vidit, quod digitus Lazari nul- cnim bene vidit, quod digitus Lazari nul- lus ibi fuit et scivit, quod talis corpo- lus ibi fuit et scivit, quod talis corpo- ralis digitus contra flammam inferni nihil ralis digitus contra flammam inferni nihil conferebat. Unde petivit adjutorium gra conferebat. Unde petivit adjutorium gra tiæ Spiritus sancti. Hic enim digitus tres tiæ Spiritus sancti. Hic enim digitus tres habet juncturas: unam quidem gratiam habet juncturas: unam quidem gratiam justificantem, aliam autem gratiam ad- justificantem, aliam autem gratiam ad- juvantem, et tertiam, gratiam consum- juvantem, et tertiam, gratiam consum- mantem, quam iste libenter habuisset: mantem, quam iste libenter habuisset: non in quantum quidem gratia est, quia non in quantum quidem gratia est, quia obstinatus erat in malo, et de gratia non obstinatus erat in malo, et de gratia non curavit sed in quantum liberat a pœnis, curavit sed in quantum liberat a pœnis, a quibus libenter fuisset liberatus. Et hoc a quibus libenter fuisset liberatus. Et hoc est quod dicit: « Ut intingat extremum est quod dicit: « Ut intingat extremum digiti in aquam, » gratiæ Spiritus sancti. digiti in aquam, » gratiæ Spiritus sancti. Ezechiel. xxXVI, 25 et 26 Effundam Ezechiel. xxXVI, 25 et 26 Effundam super vos aquam mundam, et mundabi- super vos aquam mundam, et mundabi- mini ab omnibus inquinamentis vestris,... mini ab omnibus inquinamentis vestris,... et dabo vobis cor novum, et spiritum no- et dabo vobis cor novum, et spiritum no- vum. Hoc est igitur quod petit. vum. Hoc est igitur quod petit.

Extremum digiti parum capit, et ideo Extremum digiti parum capit, et ideo parvo contentus fuisset refrigerio. Quia parvo contentus fuisset refrigerio. Quia tamen parvum etiam Lazaro negavit, sci- tamen parvum etiam Lazaro negavit, sci- licet, micam cadentem, ideo hoc ipsum licet, micam cadentem, ideo hoc ipsum parvum accipere indignus fuit. Luc. vi, parvum accipere indignus fuit. Luc. vi, 38: Eadem quippe mensura qua mensi 38: Eadem quippe mensura qua mensi fueritis, remetietur vobis. fueritis, remetietur vobis.

Attende autem inconvenientem esse Attende autem inconvenientem esse petitionem divitis, qui non petivit se mit- petitionem divitis, qui non petivit se mit- ti ad Lazarum, quia ex obstinatione de ti ad Lazarum, quia ex obstinatione de regno non curavit: sed potius Lazarum regno non curavit: sed potius Lazarum ad se mitti; ut eum cui durus fuerat in ad se mitti; ut eum cui durus fuerat in vita, etiam nunc a regno in infernum vita, etiam nunc a regno in infernum deponeret, de solio sublimi in sentinæ deponeret, de solio sublimi in sentinæ imum deduceret, et de loco sanctæ imum deduceret, et de loco sanctæ quietis in locum formentorum. Et hoc quietis in locum formentorum. Et hoc considerat hic Petrus Ravennas in qua- considerat hic Petrus Ravennas in qua- dam Homilia. dam Homilia.

Congruentiam autem pœnæ ad pecca- Congruentiam autem pœnæ ad pecca- tum tangit per hoc quod dicit: tum tangit per hoc quod dicit:

« Ut refrigeret linguam meam. » « Ut refrigeret linguam meam. »

Non quod divitis anima ibi linguam Non quod divitis anima ibi linguam haberet, sed quia vis interpretativa et haberet, sed quia vis interpretativa et gustativa operantur in lingua dum vi- gustativa operantur in lingua dum vi-

XXIII XXIII

449 449

vit homo, et manent in anima postea- vit homo, et manent in anima postea- quam moritur. Secundum illas animæ quam moritur. Secundum illas animæ vires fortius sive acerbius cruciabatur: vires fortius sive acerbius cruciabatur: quia et epulo fuit, et in epulis ad loqua- quia et epulo fuit, et in epulis ad loqua- citatem laxari consuevit. Et maxime, citatem laxari consuevit. Et maxime, quia pauperis per dulce verbum saltem quia pauperis per dulce verbum saltem memor non fuit. Sapient. x1, 17: Per memor non fuit. Sapient. x1, 17: Per quæ peccat quis, per hæc et torquatur. quæ peccat quis, per hæc et torquatur. Proverb. xvIII, 27: Qui dat pauperi non Proverb. xvIII, 27: Qui dat pauperi non indigebit: qui despicit deprecantem, sus- indigebit: qui despicit deprecantem, sus- tinebit penuriam. tinebit penuriam.

« Quia crucior in hac flamma. » « Quia crucior in hac flamma. »

Causa est suæ petitionis. Hujus flam- Causa est suæ petitionis. Hujus flam- mæ materia peccatum est, quod homo mæ materia peccatum est, quod homo faciendo, flammam istam succendit. Sen- faciendo, flammam istam succendit. Sen- tentia autem Dei ignem inexstinguibilem tentia autem Dei ignem inexstinguibilem injicit. Isa. L, 11: Ambulate in flammis injicit. Isa. L, 11: Ambulate in flammis quas succendistis, scilicet vobis. Flam- quas succendistis, scilicet vobis. Flam- mis dicitur, propter multitudinem pec- mis dicitur, propter multitudinem pec- catorum. Deuter. xxx, 22: Ignis suc- catorum. Deuter. xxx, 22: Ignis suc- census est in furore meo, et ardebit usque census est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima, devorabitque ter- ad inferni novissima, devorabitque ter- ram cum germine suo, hoc est, terrenum ram cum germine suo, hoc est, terrenum affectum in peccatoribus: et montium, affectum in peccatoribus: et montium, hoc est superborum, fundamenta com- hoc est superborum, fundamenta com- buret. buret.

« Et dixit illi Abraham: Fili, recor- « Et dixit illi Abraham: Fili, recor- dare quia recepisti bona in vita tua, dare quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala. » et Lazarus similiter mala. »

Irrationabilis petitionis ponitur hic Irrationabilis petitionis ponitur hic rationabilis denegatio. rationabilis denegatio.

Et dicuntur hic duo. Primo enim po- Et dicuntur hic duo. Primo enim po- nitur ratio, quare non concedenda est nitur ratio, quare non concedenda est petitio: secundo, ostenditur ad conse- petitio: secundo, ostenditur ad conse- quendum aliquid misericordiæ liberan- quendum aliquid misericordiæ liberan- tis impossibilitas. tis impossibilitas.

In horum primo duo dicuntur: reme- In horum primo duo dicuntur: reme- moratio status divitis et pauperis in vi- moratio status divitis et pauperis in vi- ta secundo autem respondens utrique ta secundo autem respondens utrique retributio congrua. retributio congrua.

In primo tangit statum divitis, in se- In primo tangit statum divitis, in se- cundo statum pauperis. cundo statum pauperis.

In primo horum dicit tria, scilicet, re- In primo horum dicit tria, scilicet, re-

29 29

25 25

448 448

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

scelestus Dominum, a quo non esset mise- scelestus Dominum, a quo non esset mise- ricordiam consecuturus. ricordiam consecuturus.

« Pater Abraham. » « Pater Abraham. »

Ecce petitio minimi suffragii, quod Ecce petitio minimi suffragii, quod dives non meretur consequi. Et ideo hic dives non meretur consequi. Et ideo hic dicuntur duo, scilicet, formatio indiscre- dicuntur duo, scilicet, formatio indiscre- tæ petitionis, et ejusdem petiti denega- tæ petitionis, et ejusdem petiti denega- tio. tio.

Formatio autem petitionis continet Formatio autem petitionis continet tria. Ex parte quidem ejus a quo petit, tria. Ex parte quidem ejus a quo petit, ponit inclinantia ad misericordiam: dein- ponit inclinantia ad misericordiam: dein- de ponit misericordiæ invocationem : et de ponit misericordiæ invocationem : et deinde subjungit petitionis rationem. deinde subjungit petitionis rationem.

De primo dicit: « Pater Abraham. » De primo dicit: « Pater Abraham. » Monet enim recordari affectus patris, qui Monet enim recordari affectus patris, qui dixit, Isa. XLIX, 15: Numquid oblivisci dixit, Isa. XLIX, 15: Numquid oblivisci potest mater infantem suum, ut non mi- potest mater infantem suum, ut non mi- sereatur filio uteri sui ? Et si illa oblita sereatur filio uteri sui ? Et si illa oblita fuerit, ego tamen non obliviscar tui. Isa. fuerit, ego tamen non obliviscar tui. Isa. LXIII, 15: Ubi est zelus tuus, et fortitudo LXIII, 15: Ubi est zelus tuus, et fortitudo tua, multitudo viscerum tuorum, et mi- tua, multitudo viscerum tuorum, et mi- serationum tuarum ? super me continue- serationum tuarum ? super me continue- runt se. Abraham autem pro malis inter- runt se. Abraham autem pro malis inter- cessit, quando pro Sodomitis rogavit 1 : cessit, quando pro Sodomitis rogavit 1 : et misericordiam invenisset si decem et misericordiam invenisset si decem bonos in quinque civitatibus invenisset. bonos in quinque civitatibus invenisset.

Sic ergo dicit: « Pater Abraham. » Sic ergo dicit: « Pater Abraham. » Sed, heu patrem Abraham, cujus pa- Sed, heu patrem Abraham, cujus pa- ternitatem dum viveret recognoscere ternitatem dum viveret recognoscere noluit et ideo dicitur ei illud Joannis, noluit et ideo dicitur ei illud Joannis, VIII, 39: Si filii Abrahæ estis, opera VIII, 39: Si filii Abrahæ estis, opera Abrahæ facite. Tu immitis et inhospitalis Abrahæ facite. Tu immitis et inhospitalis in pauperes fuisti, hoc Abraham non in pauperes fuisti, hoc Abraham non fecit. fecit.

« Miserere mei. » « Miserere mei. »

Misericordiam invocat qui noluit mi- Misericordiam invocat qui noluit mi-

sereri. sereri.

Dicit autem hic duo: misericordiæ in- Dicit autem hic duo: misericordiæ in- vocationem, et petiti formationem. vocationem, et petiti formationem.

De misericordiæ quidem petitione di- De misericordiæ quidem petitione di- cit: « Miserere mei. » Jacob. 11, 13: Ju- cit: « Miserere mei. » Jacob. 11, 13: Ju- dicium sine misericordia illi qui non dicium sine misericordia illi qui non fecit misericordiam. Matth. XVI, 33 et fecit misericordiam. Matth. XVI, 33 et

1 Cf. Genes. XVIII, 32 et seq. 1 Cf. Genes. XVIII, 32 et seq.

34 Nonne oportuit et te misereri conser- 34 Nonne oportuit et te misereri conser- vi tui, sicut et ego tui misertus sum. Et vi tui, sicut et ego tui misertus sum. Et iratus dominus ejus tradidit eum torto- iratus dominus ejus tradidit eum torto- ribus, quodusque redderet universum ribus, quodusque redderet universum debitum. Sic ergo fit quod dicitur, ad debitum. Sic ergo fit quod dicitur, ad Hebr. XII, 17: Scitote quoniam et postea Hebr. XII, 17: Scitote quoniam et postea cupiens hæreditare benedictionem, re- cupiens hæreditare benedictionem, re- probatus est: non enim invenit pœnitentiæ probatus est: non enim invenit pœnitentiæ locum, quamquam cum lacrymis inqui- locum, quamquam cum lacrymis inqui- sisset eam. sisset eam.

« Et mitte Lazarum. » « Et mitte Lazarum. »

In hac petiti formatione tangit qua- In hac petiti formatione tangit qua- tuor, scilicet, quem voluit habere misc- tuor, scilicet, quem voluit habere misc- ricordiæ ministrum, quantum petivit ricordiæ ministrum, quantum petivit suffragium, quale, et ad quid. suffragium, quale, et ad quid.

Primum tangitur, cum dicit: « Mitte Primum tangitur, cum dicit: « Mitte Lazarum. » In quo notatur istius men- Lazarum. » In quo notatur istius men- dici charitas, a quo etiam is, qui eum dici charitas, a quo etiam is, qui eum offendit misericordiam denegando, præ- offendit misericordiam denegando, præ- sumit invenire misericordiam. Scivit sumit invenire misericordiam. Scivit enim eum esse unum de illis, qui audivit enim eum esse unum de illis, qui audivit de Christo, Matth. v, 44: Diligite ini- de Christo, Matth. v, 44: Diligite ini- micos vestros, benefacite his qui oderunt micos vestros, benefacite his qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et ca- vos, et orate pro persequentibus et ca- lumniantibus vos. Et illud Apostoli, ad lumniantibus vos. Et illud Apostoli, ad Roman. XII, 17: Nulli malum pro malo Roman. XII, 17: Nulli malum pro malo reddentes, sed e contrario benedicentes. reddentes, sed e contrario benedicentes. Fuit tamen ista præsumptuosa in divite Fuit tamen ista præsumptuosa in divite petitio: ut hunc pater Abraham mitteret, petitio: ut hunc pater Abraham mitteret, quem ipse dives petentem et indigentem quem ipse dives petentem et indigentem in nullo fuit consolatus. in nullo fuit consolatus.

Sic igitur dicit: « Mitte Lazarum. » Sic igitur dicit: « Mitte Lazarum. »

« Ut intingat extremum digiti sui « Ut intingat extremum digiti sui in aquam. » in aquam. »

Ecce quantum petit, non plusquam Ecce quantum petit, non plusquam ad extremum digiti potuit adhærere. ad extremum digiti potuit adhærere. Quod quidem valde esset exiguum. Ex- Quod quidem valde esset exiguum. Ex- tremum autem digiti aliquid est mune- tremum autem digiti aliquid est mune- rum et consolationis Spiritus sancti: rum et consolationis Spiritus sancti: quia Spiritus sanctus est Dei digitus. quia Spiritus sanctus est Dei digitus. Unde, Luc. x1, 20: Si in digito Dei eji- Unde, Luc. x1, 20: Si in digito Dei eji- cis dæmonia, profecto pervenit in vos cis dæmonia, profecto pervenit in vos regnum Dei. Exod. VIII, 19: Digitus regnum Dei. Exod. VIII, 19: Digitus

IN EVANG. LUCA, XVI-24, 23. IN EVANG. LUCA, XVI-24, 23.

Dei est hic. Unde digitus Lazari non di- Dei est hic. Unde digitus Lazari non di- citur hic digitus, qui pars est manus La- citur hic digitus, qui pars est manus La- zari, sed potius qui juvit Lazarum. Dives zari, sed potius qui juvit Lazarum. Dives enim bene vidit, quod digitus Lazari nul- enim bene vidit, quod digitus Lazari nul- lus ibi fuit et scivit, quod talis corpo- lus ibi fuit et scivit, quod talis corpo- ralis digitus contra flammam inferni nihil ralis digitus contra flammam inferni nihil conferebat. Unde petivit adjutorium gra- conferebat. Unde petivit adjutorium gra- tiæ Spiritus sancti. Hic enim digitus tres tiæ Spiritus sancti. Hic enim digitus tres habet juncturas: unam quidem gratiam habet juncturas: unam quidem gratiam justificantem, aliam autem gratiam ad- justificantem, aliam autem gratiam ad- juvantem, et tertiam, gratiam consum- juvantem, et tertiam, gratiam consum- mantem, quam iste libenter habuisset: mantem, quam iste libenter habuisset: non in quantum quidem gratia est, quia non in quantum quidem gratia est, quia obstinatus erat in malo, et de gratia non obstinatus erat in malo, et de gratia non curavit sed in quantum liberat a pœnis, curavit sed in quantum liberat a pœnis, a quibus libenter fuisset liberatus. Et hoc a quibus libenter fuisset liberatus. Et hoc est quod dicit: « Ut intingat extremum est quod dicit: « Ut intingat extremum digiti in aquam, » gratiæ Spiritus sancti. digiti in aquam, » gratiæ Spiritus sancti. Ezechiel. xxxvI, 25 et 26: Effundam Ezechiel. xxxvI, 25 et 26: Effundam super vos aquam mundam, et mundabi- super vos aquam mundam, et mundabi- mini ab omnibus inquinamentis vestris,... mini ab omnibus inquinamentis vestris,... et dabo vobis cor novum, et spiritum no- et dabo vobis cor novum, et spiritum no- vum. Hoc est igitur quod petit. vum. Hoc est igitur quod petit.

Extremum digiti parum capit, et ideo Extremum digiti parum capit, et ideo parvo contentus fuisset refrigerio. Quia parvo contentus fuisset refrigerio. Quia tamen parvum etiam Lazaro negavit, sci- tamen parvum etiam Lazaro negavit, sci- licet, micam cadentem, ideo hoc ipsum licet, micam cadentem, ideo hoc ipsum parvum accipere indignus fuit. Luc. vI, parvum accipere indignus fuit. Luc. vI, 38: Eadem quippe mensura qua mensi 38: Eadem quippe mensura qua mensi fueritis, remetietur vobis. fueritis, remetietur vobis.

Attende autem inconvenientem esse Attende autem inconvenientem esse petitionem divitis, qui non petivit se mit- petitionem divitis, qui non petivit se mit- ti ad Lazarum, quia ex obstinatione de ti ad Lazarum, quia ex obstinatione de regno non curavit: sed potius Lazarum regno non curavit: sed potius Lazarum ad se mitti; ut eum cui durus fuerat in ad se mitti; ut eum cui durus fuerat in vita, etiam nunc a regno in infernum vita, etiam nunc a regno in infernum deponeret, de solio sublimi in sentinæ deponeret, de solio sublimi in sentinæ imum deduceret, et de loco sanctæ imum deduceret, et de loco sanctæ quietis in locum formentorum. Et hoc quietis in locum formentorum. Et hoc considerat hic Petrus Ravennas in qua- considerat hic Petrus Ravennas in qua- dam Homilia. dam Homilia.

Congruentiam autem pœnæ ad pecca- Congruentiam autem pœnæ ad pecca- tum tangit per hoc quod dicit: tum tangit per hoc quod dicit:

« Ut refrigeret linguam meam. » « Ut refrigeret linguam meam. »

Non quod divitis anima ibi linguam Non quod divitis anima ibi linguam haberet, sed quia vis interpretativa et haberet, sed quia vis interpretativa et gustativa operantur in lingua dum vi- gustativa operantur in lingua dum vi-

XXIII XXIII

449 449

vit homo, et manent in anima postea- vit homo, et manent in anima postea- quam moritur. Secundum illas animæ quam moritur. Secundum illas animæ vires fortius sive acerbius cruciabatur: vires fortius sive acerbius cruciabatur:

quia et epulo fuit, et in epulis ad loqua- quia et epulo fuit, et in epulis ad loqua-

citatem laxari consuevit. Et maxime, citatem laxari consuevit. Et maxime,

quia pauperis per dulce verbum saltem quia pauperis per dulce verbum saltem memor non fuit. Sapient. x1, 17: Per memor non fuit. Sapient. x1, 17: Per quæ peccat quis, per hæc et torquatur. quæ peccat quis, per hæc et torquatur. Proverb. XVIII, 27: Qui dat pauperi non Proverb. XVIII, 27: Qui dat pauperi non indigebit: qui despicit deprecantem, sus- indigebit: qui despicit deprecantem, sus- tinebit penuriam. tinebit penuriam.

« Quia crucior in hac flamma. » « Quia crucior in hac flamma. »

Causa est suæ petitionis. Hujus flam- Causa est suæ petitionis. Hujus flam- mæ materia peccatum est, quod homo mæ materia peccatum est, quod homo faciendo, flammam istam succendit. Sen- faciendo, flammam istam succendit. Sen- tentia autem Dei ignem inexstinguibilem tentia autem Dei ignem inexstinguibilem injicit. Isa. L, 11: Ambulate in flammis injicit. Isa. L, 11: Ambulate in flammis quas succendistis, scilicet vobis. Flam- quas succendistis, scilicet vobis. Flam- mis dicitur, propter multitudinem pec- mis dicitur, propter multitudinem pec- catorum. Deuter. xxx, 22: Ignis suc- catorum. Deuter. xxx, 22: Ignis suc- census est in furore meo, et ardebit usque census est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima, devorabitque ter- ad inferni novissima, devorabitque ter- ram cum germine suo, hoc est, terrenum ram cum germine suo, hoc est, terrenum hoc est superborum, fundamenta com- hoc est superborum, fundamenta com- affectum in peccatoribus: et montium, affectum in peccatoribus: et montium,

buret. buret.

« Et dixit illi Abraham: Fili, recor- « Et dixit illi Abraham: Fili, recor- dare quia recepisti bona in vita tua, dare quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala. » et Lazarus similiter mala. »

Irrationabilis petitionis ponitur hic Irrationabilis petitionis ponitur hic rationabilis denegatio. rationabilis denegatio.

Et dicuntur hic duo. Primo enim po- Et dicuntur hic duo. Primo enim po- nitur ratio, quare non concedenda est nitur ratio, quare non concedenda est petitio secundo, ostenditur ad conse- petitio secundo, ostenditur ad conse- quendum aliquid misericordiæ liberan- quendum aliquid misericordiæ liberan- tis impossibilitas. tis impossibilitas.

In horum primo duo dicuntur: reme- In horum primo duo dicuntur: reme- moratio status divitis et pauperis in vi- moratio status divitis et pauperis in vi- ta secundo autem respondens utrique ta secundo autem respondens utrique retributio congrua. retributio congrua.

In primo tangit statum divitis, in se- In primo tangit statum divitis, in se- cundo statum pauperis. cundo statum pauperis.

In primo horum dicit tria, scilicet, re- In primo horum dicit tria, scilicet, re-

29 29

450 450

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cognitionem dignitatis naturæ, rememo- cognitionem dignitatis naturæ, rememo- rationem culpæ pristinæ, et receptionem rationem culpæ pristinæ, et receptionem debitam vitæ. debitam vitæ.

De primo dicit: De primo dicit:

<< Fili. >> << Fili. >>

In quo imaginem meam recognosco. In quo imaginem meam recognosco. Psal. xxxv, 7: Verumtamen in ima- Psal. xxxv, 7: Verumtamen in ima- gine pertransit homo. Notatur etiam in gine pertransit homo. Notatur etiam in hoc mirabilis patris Abrahæ benignitas, hoc mirabilis patris Abrahæ benignitas, qui istum sic deformatum, filium vocare qui istum sic deformatum, filium vocare non dedignatur. Tamen fuit filius aliena- non dedignatur. Tamen fuit filius aliena- tus, qui mentitus fuit patri, et claudicavit tus, qui mentitus fuit patri, et claudicavit a semitis suis tamen propter naturam a semitis suis tamen propter naturam bonam, filium recognoscit. In hac enim bonam, filium recognoscit. In hac enim alienus deus partem non habuit. Malach. alienus deus partem non habuit. Malach. II, 10 Numquid non pater unus om- II, 10 Numquid non pater unus om- nium nostrum ? nium nostrum ?

« Recordare, » « Recordare, »

Hoc est, pristinæ vitæ tuæ remini- Hoc est, pristinæ vitæ tuæ remini- scere. Isa. XXXVIII, 15: Recogitabo tibi scere. Isa. XXXVIII, 15: Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animæ omnes annos meos in amaritudine animæ

meæ. meæ.

Ex hoc autem quod Abraham hunc Ex hoc autem quod Abraham hunc vocat filium, patet eum Judæum fuisse. vocat filium, patet eum Judæum fuisse. Ex hoc etiam vocat filium, ut graviter Ex hoc etiam vocat filium, ut graviter doleat in se amisisse clementiam. Pristi- doleat in se amisisse clementiam. Pristi- nam autem vitam reducit ad memoriam: nam autem vitam reducit ad memoriam: ut ex hoc magis doleat se aliquando ut ex hoc magis doleat se aliquando fuisse felicem qui tunc tantæ subjacebat fuisse felicem qui tunc tantæ subjacebat infelicitati. infelicitati.

Miserabile autem valde est quod dicit : Miserabile autem valde est quod dicit :

« Quia recepisti bona in vita tua. » « Quia recepisti bona in vita tua. »

Quod duos habet sensus. Unum qui- Quod duos habet sensus. Unum qui- dem, quia et si bona aliqua in vita dives dem, quia et si bona aliqua in vita dives fecit, hæc remuneratione temporali rece- fecit, hæc remuneratione temporali rece- pit. Sicut in Ezechiele dicitur, quod Na- pit. Sicut in Ezechiele dicitur, quod Na- buchodonosor qui imperium Domini buchodonosor qui imperium Domini perfecit in Tyro, in remunerationem ac- perfecit in Tyro, in remunerationem ac- cepit Ægyptum. Alius sensus est, quod cepit Ægyptum. Alius sensus est, quod recepit in vita a patre Abraham bona, recepit in vita a patre Abraham bona, quæ reputabat sola bona et beatitudinem quæ reputabat sola bona et beatitudinem

1 Cf. Ezechiel. xxix, 18 et 19. 1 Cf. Ezechiel. xxix, 18 et 19.

suam, hoc est, fructum temporalium. suam, hoc est, fructum temporalium. Iste enim fuit unus eorum de quibus di- Iste enim fuit unus eorum de quibus di- citur in Psalmo CXLIII, 12-15: Quorum citur in Psalmo CXLIII, 12-15: Quorum filii sicut novellæ plantationes in juven- filii sicut novellæ plantationes in juven- tute sua filiæ eorum compositæ, cir- tute sua filiæ eorum compositæ, cir- cumornatæ ut similitudo templi. Prom- cumornatæ ut similitudo templi. Prom- ptuaria eorum plena, eructantia ex hoc ptuaria eorum plena, eructantia ex hoc in illud: oves eorum fotosæ, abundantes in illud: oves eorum fotosæ, abundantes in egressibus suis: boves eorum crassæ. in egressibus suis: boves eorum crassæ. Non est ruina maceriæ, neque transitus: Non est ruina maceriæ, neque transitus: neque clamor in plateis eorum. Beatum neque clamor in plateis eorum. Beatum dixerunt populum cui hæc sunt. Et ideo dixerunt populum cui hæc sunt. Et ideo in his bona sua recepit, partem in hæ- in his bona sua recepit, partem in hæ- reditate æterna nullam habens. reditate æterna nullam habens.

« Et Lazarus similiter mala. » « Et Lazarus similiter mala. »

Sub duobus sensibus oppositis. Quia Sub duobus sensibus oppositis. Quia si Lazarus aliqua parva mala ex impa- si Lazarus aliqua parva mala ex impa- tientia paupertatis et infirmitatis fecit, tientia paupertatis et infirmitatis fecit, hoc in pœna temporali purgavit. Sapient. hoc in pœna temporali purgavit. Sapient. 111, 6, 5: Tamquam aurum in fornace 111, 6, 5: Tamquam aurum in fornace probavit illos, et quasi holocausti ho- probavit illos, et quasi holocausti ho- stiam accepit illos,... et invenit illos di- stiam accepit illos,... et invenit illos di- gnos se. gnos se.

Vel dicitur: «Mala, » quæ vitæ huic Vel dicitur: «Mala, » quæ vitæ huic annexa sunt cepit Lazarus in vita. Sa- annexa sunt cepit Lazarus in vita. Sa- pient. 11, 5: In paucis vexati, in multis pient. 11, 5: In paucis vexati, in multis bene disponentur. Hæc sunt duplicia, bene disponentur. Hæc sunt duplicia, de quibus dicitur, Isa. XL, 2: Suscepit de quibus dicitur, Isa. XL, 2: Suscepit de manu Domini duplicia pro omnibus de manu Domini duplicia pro omnibus peccatis suis. peccatis suis.

« Nunc autem hic consolatur, tu ve- « Nunc autem hic consolatur, tu ve- ro cruciaris. >> ro cruciaris. >>

Adjicit respondens utrique præmium, Adjicit respondens utrique præmium, et stipendia meritorum. et stipendia meritorum.

De paupere quidem: « Nunc vero, » De paupere quidem: « Nunc vero, » in statu post mortem, « hic » pauper La- in statu post mortem, « hic » pauper La- zarus, « consolatur » a me. II ad Co- zarus, « consolatur » a me. II ad Co- rinth. IV, 17 et 18: Id enim quod in rinth. IV, 17 et 18: Id enim quod in præsenti est momentaneum et leve tribu- præsenti est momentaneum et leve tribu- lationis nostræ, supra modum in subli- lationis nostræ, supra modum in subli- mitate æternum gloriæ pondus operatur mitate æternum gloriæ pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis quæ in nobis, non contemplantibus nobis quæ videntur, sed quæ non videntur. Isa. videntur, sed quæ non videntur. Isa.

16 16

IN EVANG. LUCÆ, XVI-25, 26. IN EVANG. LUCÆ, XVI-25, 26.

LXVI, 13 et 14: Quomodo si cui mater LXVI, 13 et 14: Quomodo si cui mater blandiatur, ita ego consolabor vos, dicit blandiatur, ita ego consolabor vos, dicit Dominus; et in Jerusalem consolabimi- Dominus; et in Jerusalem consolabimi- ni videbitis, et gaudebit cor vestrum. ni videbitis, et gaudebit cor vestrum.

« Tu vero, » « Tu vero, »

Justa recipiens malorum meritorum Justa recipiens malorum meritorum stipendia. Ad Roman. v1, 23: Stipendia stipendia. Ad Roman. v1, 23: Stipendia enim peccati mors: gratia autem Dei enim peccati mors: gratia autem Dei

vita æterna. vita æterna.

« Cruciaris, » « Cruciaris, »

In flamma et poenis infernalibus. Pro- In flamma et poenis infernalibus. Pro- verb. xiv, 13: Risus dolore miscebitur, verb. xiv, 13: Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat. Ista et extrema gaudii luctus occupat. Ista mutatio statuum significatur, Genes. mutatio statuum significatur, Genes. XLVIII, 14, ubi Jacob dexteram posuit XLVIII, 14, ubi Jacob dexteram posuit super juniorem filium, qui erat ad sini- super juniorem filium, qui erat ad sini- stram et sinistram super majorem, qui stram et sinistram super majorem, qui erat ad dexteram: quia majores in hoc erat ad dexteram: quia majores in hoc mundo in dextera prosperitatis stantes, mundo in dextera prosperitatis stantes, in futura vita ad sinistram pœnarum in futura vita ad sinistram pœnarum æternarum transferuntur: et juniores in æternarum transferuntur: et juniores in hoc mundo pauperes ad sinistram adver- hoc mundo pauperes ad sinistram adver- sitatis stantes, frequenter benedictionem sitatis stantes, frequenter benedictionem dexteræ in æternis bonis accipiunt in fu- dexteræ in æternis bonis accipiunt in fu-

turo. turo.

« Et in his omnibus, inter nos et « Et in his omnibus, inter nos et vos chaos magnum firmatum est, ut vos chaos magnum firmatum est, ut hi qui volunt hinc transire ad vos, hi qui volunt hinc transire ad vos, non possunt, neque inde huc trans- non possunt, neque inde huc trans-

meare. » meare. »

451 451

sententia Dei judicis, « magnum chaos, » sententia Dei judicis, « magnum chaos, » hoc est, vorago hians, « inter nos et hoc est, vorago hians, « inter nos et VOS, » et in gaudiis et cruciatibus exi- VOS, » et in gaudiis et cruciatibus exi- stentes. Hoc autem chaos immeabile, est. stentes. Hoc autem chaos immeabile, est. sententia obstinationis in malis, et sen- sententia obstinationis in malis, et sen- tentia confirmationis in bonis. Exod. tentia confirmationis in bonis. Exod. VIII, 22 et 23: Scias quoniam ego Do- VIII, 22 et 23: Scias quoniam ego Do- minus in medio terræ. Ponamque divi- minus in medio terræ. Ponamque divi- sionem inter populum meum et populum sionem inter populum meum et populum tuum. Hoc significatum est, II Reg. v, tuum. Hoc significatum est, II Reg. v, 9, ubi dicitur, quod habitavit David in 9, ubi dicitur, quod habitavit David in arce, et vocavit eam Civitatem David: et arce, et vocavit eam Civitatem David: et ædificavit per gyrum a Mello et intrin- ædificavit per gyrum a Mello et intrin- secus. Mello autem erat fossatum et vo- secus. Mello autem erat fossatum et vo- rago, distinguens civitatem Jerusalem ab rago, distinguens civitatem Jerusalem ab exterioribus. Hæc ergo vorago significat exterioribus. Hæc ergo vorago significat chaos, quod firmatum est inter beatos et chaos, quod firmatum est inter beatos et damnatos, habens unum latus sententiæ damnatos, habens unum latus sententiæ divinæ confirmationem, et aliud, exigen- divinæ confirmationem, et aliud, exigen- tiam meritorum. tiam meritorum.

<< Ut hi, etc. » << Ut hi, etc. »

Secundum est, in quo tangit, quod Secundum est, in quo tangit, quod etiamsi sancti ex inclinatione naturæ, etiamsi sancti ex inclinatione naturæ, quæ perfectissima est in eis, « qui vo- quæ perfectissima est in eis, « qui vo- lunt transire,» ultra chaos compassionis lunt transire,» ultra chaos compassionis affectu quia sicut dicitur, Eccli. XLIV, affectu quia sicut dicitur, Eccli. XLIV, 10, sunt viri misericordiæ, « ad vos » 10, sunt viri misericordiæ, « ad vos » damnatos juvandos, « non possunt, » damnatos juvandos, « non possunt, » propter congratulationem justitiæ cui propter congratulationem justitiæ cui adhærent. Est enim in eis inclinatio na- adhærent. Est enim in eis inclinatio na- turæ sine sensu passionis, et convertit turæ sine sensu passionis, et convertit hanc obligatio voluntatis ad lætitiam hanc obligatio voluntatis ad lætitiam vincentem iniquitatem. Psal. LVII, 11: vincentem iniquitatem. Psal. LVII, 11: Lætabitur justus cum viderit vindictam. Lætabitur justus cum viderit vindictam. Genes. xiv, 19, 20: Benedictus Abram Genes. xiv, 19, 20: Benedictus Abram Deo excelso,... quo protegente, hostes in Deo excelso,... quo protegente, hostes in

Tangit hic consolationis impetrandæ manibus tuis sunt. Tangit hic consolationis impetrandæ manibus tuis sunt. impossibilitatem. impossibilitatem.

Tangit autem tria: causam confirma- Tangit autem tria: causam confirma- tionis, naturalem Sanctorum ad compa- tionis, naturalem Sanctorum ad compa- tiendum inclinationem, et miserendi im- tiendum inclinationem, et miserendi im- possibilitatem. possibilitatem.

De primo dicit : « In his omnibus. » De primo dicit : « In his omnibus. » Quasi dicat: Quid valet longa tua petitio, Quasi dicat: Quid valet longa tua petitio, et mea negatio? Quia in his omnibus et mea negatio? Quia in his omnibus consolationibus pauperis, et tuis, et dam- consolationibus pauperis, et tuis, et dam- natorum cruciatibus, « firmatum est, » natorum cruciatibus, « firmatum est, »

« Neque inde huc, » per voluntatem « Neque inde huc, » per voluntatem beatitudinis, « transmeare » valeant beatitudinis, « transmeare » valeant damnati. Quia sicut dicitur, Ezechiel. damnati. Quia sicut dicitur, Ezechiel. XXXII, 27, adeo sigillatæ fuerunt iniqui- XXXII, 27, adeo sigillatæ fuerunt iniqui- tates eorum in ossibus eorum, quod ita tates eorum in ossibus eorum, quod ita habent obstinatam in malo voluntatem, habent obstinatam in malo voluntatem, quod quamvis vellent esse sine pœnis, quod quamvis vellent esse sine pœnis, tamen in gloria nollent esse cum Deo tamen in gloria nollent esse cum Deo judice, et Sanctis, quod essent sine ini- judice, et Sanctis, quod essent sine ini- quitatis voluntate. Psal. LXXIII, 23: Su- quitatis voluntate. Psal. LXXIII, 23: Su-

28 28

452 452

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

perbia eorum qui te oderunt, ascendit perbia eorum qui te oderunt, ascendit semper. Apocal. XVI, 9: Blasphemave- semper. Apocal. XVI, 9: Blasphemave- runt homines nomen Dei habentis pote- runt homines nomen Dei habentis pote- statem super has plagas, neque egerunt statem super has plagas, neque egerunt poenitentiam ut darent illi, scilicet Deo, poenitentiam ut darent illi, scilicet Deo, gloriam. gloriam.

telliget. Attamen caro ejus dum vivet, telliget. Attamen caro ejus dum vivet, dolebit, et anima illius super semetipso dolebit, et anima illius super semetipso lugebit. Ergo damnati non intelligent lugebit. Ergo damnati non intelligent aliquid de his quæ sunt hic. Et quod aliquid de his quæ sunt hic. Et quod quidem expresse dicit Gregorius super quidem expresse dicit Gregorius super eumdem locum. eumdem locum.

Ad hoc dicendum, quod forte speciale Ad hoc dicendum, quod forte speciale fuit in divite quod de fratribus cogitavit fuit in divite quod de fratribus cogitavit

« Et ait: Rogo ergo te, pater, ut mit- propter exemplum. Aliter dicunt quidam, « Et ait: Rogo ergo te, pater, ut mit- propter exemplum. Aliter dicunt quidam, tas eum in domum patris mei : tas eum in domum patris mei :

Habeo enim quinque fratres, ut te- Habeo enim quinque fratres, ut te- stetur illis, ne et ipsi veniant in hunc stetur illis, ne et ipsi veniant in hunc locum tormentorum. » locum tormentorum. »

Ecce secunda pars, scilicet pro carna- Ecce secunda pars, scilicet pro carna- libus sollicitudo divitis. libus sollicitudo divitis.

Et dividitur in quatuor paragraphos Et dividitur in quatuor paragraphos petitionis divitis, et negationis Abrahæ : petitionis divitis, et negationis Abrahæ : qui successive in littera ponuntur. qui successive in littera ponuntur.

In primo sunt duo. Primo enim petit In primo sunt duo. Primo enim petit Lazari missionem: secundo, adjungit pe- Lazari missionem: secundo, adjungit pe- titionis rationem. titionis rationem.

Dicit ergo: «Rogo ergo. » Quasi dicat: Dicit ergo: «Rogo ergo. » Quasi dicat: Ex quo dicis chaos esse inter mortuos Ex quo dicis chaos esse inter mortuos damnatos et beatos, quod non est inter damnatos et beatos, quod non est inter vivos malos, et damnatos, et beatos. «<Ro- vivos malos, et damnatos, et beatos. «<Ro- go ergo te, pater, » qui in affectu patris go ergo te, pater, » qui in affectu patris tuos diligis. Sapient, x1, 24 et 25: Dissi- tuos diligis. Sapient, x1, 24 et 25: Dissi- mulas peccata hominum, propter pœni- mulas peccata hominum, propter pœni- tentiam. Diligis enim omnia quæ sunt, tentiam. Diligis enim omnia quæ sunt, et nihil odisti eorum quos fecisti. et nihil odisti eorum quos fecisti.

« Ut mittas eum, » ad vitam revocan- « Ut mittas eum, » ad vitam revocan- do, « indomum, hoc est, in familiam, do, « indomum, hoc est, in familiam, « patris mei » carnalis. « patris mei » carnalis.

« Habeo enim quinque fratres. » « Habeo enim quinque fratres. »

Unde dicit Bernardus: « Servatur di- Unde dicit Bernardus: « Servatur di- « viti et cognitio pauperis quem despexit, « viti et cognitio pauperis quem despexit, « et memoria fratrum quos illicite ama- « et memoria fratrum quos illicite ama- << vit: ut de visa gloria pauperis quem << vit: ut de visa gloria pauperis quem « despexit, et de pœna carnaliter amato- « despexit, et de pœna carnaliter amato- << rum amplius torqueatur. >> << rum amplius torqueatur. >>

Sed huic videtur esse contrarium quod Sed huic videtur esse contrarium quod dicitur, Job, XIV, 21 et 22: Sive nobiles dicitur, Job, XIV, 21 et 22: Sive nobiles fuerint filii ejus, sive ignobiles, non in- fuerint filii ejus, sive ignobiles, non in-

1 Job, x, 22. 1 Job, x, 22.

quod fratres per accidens in mundo ad- quod fratres per accidens in mundo ad- huc vivere cognovit, scilicet, quia non huc vivere cognovit, scilicet, quia non vidit eos in inferno. Sed ista solutio de- vidit eos in inferno. Sed ista solutio de- bilis est. Et ideo prima melior est. Et bilis est. Et ideo prima melior est. Et concordat dictis Sanctorum. concordat dictis Sanctorum.

Et hoc est quod dicit: Et hoc est quod dicit:

« Ut testetur, » « Ut testetur, »

Resurgentis miraculo, « illis, ne et Resurgentis miraculo, « illis, ne et ipsi veniant, » post mortem damnati, ipsi veniant, » post mortem damnati, « in hunc locum, » locum ubi est terra « in hunc locum, » locum ubi est terra miseriæ et tenebrarum: ubi umbra mor- miseriæ et tenebrarum: ubi umbra mor- tis et nullus ordo, sed sempiternus horror tis et nullus ordo, sed sempiternus horror inhabitat. « Tormentorum » Proverb. inhabitat. « Tormentorum » Proverb. XIX, 29: Parata sunt derisoribus judicia, XIX, 29: Parata sunt derisoribus judicia, et mallei percutientes stultorum corpo- et mallei percutientes stultorum corpo- ribus. ribus.

Sed hoc contrarium videtur, quod Sed hoc contrarium videtur, quod damnati sunt invidi et malæ ad invicem damnati sunt invidi et malæ ad invicem voluntatis, et conformem cum diabolo voluntatis, et conformem cum diabolo habent voluntatem: et ideo (sicut diabo- habent voluntatem: et ideo (sicut diabo- lus) omnes homines vellent esse damna- lus) omnes homines vellent esse damna- tos. tos.

Ad hoc dicunt quidam, quod dives per Ad hoc dicunt quidam, quod dives per istam petitionem, aliam obtinere cona- istam petitionem, aliam obtinere cona- batur. Putabat enim tam dilectum esse batur. Putabat enim tam dilectum esse Lazarum, quod non amplius a gloria ad Lazarum, quod non amplius a gloria ad miseriam hujus vitæ mitteretur : et tam miseriam hujus vitæ mitteretur : et tam misericordem patrem, ut vivorum erra- misericordem patrem, ut vivorum erra- tui compateretur. Et ideo suspicabatur tui compateretur. Et ideo suspicabatur se esse mittendum, et sic a pœnis absol- se esse mittendum, et sic a pœnis absol- vendum. Sed mentita est iniquitas sibi: vendum. Sed mentita est iniquitas sibi: quia propter suos fratres non erat inve- quia propter suos fratres non erat inve- niendus specialis modus vocationis ad niendus specialis modus vocationis ad pœnitentiam. pœnitentiam.

Potest etiam dici, quod sibi timuit in Potest etiam dici, quod sibi timuit in fratribus, ut in præsentia eorum, malus fratribus, ut in præsentia eorum, malus

IN EVANG. LUCÆ, XVI-28, 29, 30. IN EVANG. LUCÆ, XVI-28, 29, 30.

carnalis suus affectus amplius torquere- carnalis suus affectus amplius torquere- tur sicut Ambrosius dicit, quod ignora- tur sicut Ambrosius dicit, quod ignora- tur poena Arii, quia nescitur quot sunt tur poena Arii, quia nescitur quot sunt errore ejus subvertendi. Et hoc est pro- errore ejus subvertendi. Et hoc est pro- babilius, et dictis Sanctorum concordans. babilius, et dictis Sanctorum concordans. Socii enim sui et fratres in culpa, futuri Socii enim sui et fratres in culpa, futuri erunt socii in pœna. Isa. xxiv, 22: Con- erunt socii in pœna. Isa. xxiv, 22: Con- gregabuntur in congregatione unius fa- gregabuntur in congregatione unius fa- scis in lacum. Matth. XIII, 30: Colligite scis in lacum. Matth. XIII, 30: Colligite primum zizania, et alligate eo in fasci- primum zizania, et alligate eo in fasci- culos ad comburendum. culos ad comburendum.

Dicit autem optime: « Locum tor- Dicit autem optime: « Locum tor- mentorum, » quia ibi omnia concurrunt mentorum, » quia ibi omnia concurrunt tormenta. Job, xxiv, 19: Ad nimium ca- tormenta. Job, xxiv, 19: Ad nimium ca- lorem transeat ab aquis nivium. Innuitur lorem transeat ab aquis nivium. Innuitur etiam in hoc, divitem damnatum nihil etiam in hoc, divitem damnatum nihil habere gratiæ in voluntate, quia non ti- habere gratiæ in voluntate, quia non ti- met nisi tormenta timore servili in met nisi tormenta timore servili in quo (ut dicit Beda) vivit peccandi volun- quo (ut dicit Beda) vivit peccandi volun- tas, et sequeretur opus, si speraretur tas, et sequeretur opus, si speraretur impunitas. Non enim dicit, ut testetur impunitas. Non enim dicit, ut testetur illis ne peccent, vel ut poeniteant: sed ut illis ne peccent, vel ut poeniteant: sed ut ad tormenta non veniant. Et verificatur ad tormenta non veniant. Et verificatur quod dicitur, Isa. v, 25: In his omnibus quod dicitur, Isa. v, 25: In his omnibus non est aversus furor ejus, sed adhuc non est aversus furor ejus, sed adhuc manus ejus extenta, quia populus non manus ejus extenta, quia populus non est reversus ad percutientem se 1. est reversus ad percutientem se 1.

« Et ait illi Abraham: Habent Moy- « Et ait illi Abraham: Habent Moy- sen et prophetas: audiant illos. » sen et prophetas: audiant illos. »

453 453

Domine, sustinentibus te, ut prophetæ Domine, sustinentibus te, ut prophetæ tui fideles inveniantur. Hæc est etiam tui fideles inveniantur. Hæc est etiam causa, quod, Matth. xvII, 3, ubi clarita- causa, quod, Matth. xvII, 3, ubi clarita- tem futuræ beatitudinis ostendit, cum tem futuræ beatitudinis ostendit, cum Domino apparuerunt Moyses et Elias: Domino apparuerunt Moyses et Elias: ut lex et prophetia testificarentur evan- ut lex et prophetia testificarentur evan- gelicæ de futura vita promissioni. gelicæ de futura vita promissioni.

Sic igitur dicit Abraham. Sic Christus, Sic igitur dicit Abraham. Sic Christus, Joan. v, 39 et 40: Scrutamini Scriptu- Joan. v, 39 et 40: Scrutamini Scriptu- ras, quia vos putatis in ipsis vitam æter- ras, quia vos putatis in ipsis vitam æter- nam habere et illæ sunt quæ testimo- nam habere et illæ sunt quæ testimo- nium perhibent de me. Et non vultis nium perhibent de me. Et non vultis venire ad me ut vitam habeatis. venire ad me ut vitam habeatis.

: :

« At ille dixit: Non, pater Abra- « At ille dixit: Non, pater Abra- ham sed si quis ex mortuis ierit ad ham sed si quis ex mortuis ierit ad eos, poenitentiam agent. » eos, poenitentiam agent. »

Tertius paragraphus de stultitia divitis, Tertius paragraphus de stultitia divitis, qui Abrahæ verbum nititur infirmare: et qui Abrahæ verbum nititur infirmare: et ideo incipit a negatione, dicens: « Non, ideo incipit a negatione, dicens: « Non, pater Abraham. » Job, XL, 3: Numquid pater Abraham. » Job, XL, 3: Numquid irritum facies judicium meum? et con- irritum facies judicium meum? et con- demnabis me, ut tu justificeris? Potius demnabis me, ut tu justificeris? Potius cum David humiliter dicere debuit illud cum David humiliter dicere debuit illud Psalmi L, 6 Justificeris in sermonibus Psalmi L, 6 Justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. In hac au- tuis, et vincas cum judicaris. In hac au- tem contradictione fortiter ingeminat tem contradictione fortiter ingeminat patrem Abraham. De meritis enim pro- patrem Abraham. De meritis enim pro- priis diffidens ad gremium patris miseri- priis diffidens ad gremium patris miseri- cordiæ libenter se converteret et fastus cordiæ libenter se converteret et fastus

Ecce secundus paragraphus de re- quidem cordis sui humilitatem propriam Ecce secundus paragraphus de re- quidem cordis sui humilitatem propriam sponsione Abrahæ. sponsione Abrahæ.

« Habent Moysen et prophetas. » « Habent Moysen et prophetas. » Moysen quidem in observantia operum Moysen quidem in observantia operum mandatorum Prophetas autem in illu- mandatorum Prophetas autem in illu- minatione credendorum et promisso- minatione credendorum et promisso-

rum. rum.

« Audiant illos, » « Audiant illos, »

Quia hæc ad conversionem sufficiunt. Quia hæc ad conversionem sufficiunt. Et ideo de Moyse dicitur, Eccli. xxiv, 33: Et ideo de Moyse dicitur, Eccli. xxiv, 33: Legem mandavit Moyses in præceptis Legem mandavit Moyses in præceptis justitiarum. De Prophetis autem dici- justitiarum. De Prophetis autem dici- tur, Eccli. xxXVI, 18: Da mercedem, tur, Eccli. xxXVI, 18: Da mercedem,

1 Cf. etiam, Isa. ix, 12, 17 et 21. 1 Cf. etiam, Isa. ix, 12, 17 et 21.

recognoscere non sinit: ut diceret illud recognoscere non sinit: ut diceret illud Lucæ, xv, 21, quod filius prodigus di- Lucæ, xv, 21, quod filius prodigus di- xit Pater, peccavi in cœlum et coram xit Pater, peccavi in cœlum et coram te, jam non sum dignus vocari filius te, jam non sum dignus vocari filius

tuus. tuus.

«< Sed si quis ex mortuis, » «< Sed si quis ex mortuis, »

Resurgens, « ierit, » vocando ad Resurgens, « ierit, » vocando ad pœnitentiam, « ad eos, » quia resoluti pœnitentiam, « ad eos, » quia resoluti deliciis, nullum requirunt qui viam do- deliciis, nullum requirunt qui viam do- ceat pœnitendi. Et in hoc quia accusan- ceat pœnitendi. Et in hoc quia accusan- tur, et exaggeratur malitia eorum, ideo tur, et exaggeratur malitia eorum, ideo non merentur quod aliquid fiat pro eis, non merentur quod aliquid fiat pro eis,

30 30

31 31

454 454

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed quidem irati animus judicis ad dete- sed quidem irati animus judicis ad dete- riora provocetur. Et maxime, quia etiam riora provocetur. Et maxime, quia etiam is qui displicet, intercedere præsumit. is qui displicet, intercedere præsumit.

<< Pœnitentiam agent. » << Pœnitentiam agent. »

Et hoc quidem non est probabile: quia Et hoc quidem non est probabile: quia dicitur, Isa. vi, 19 et 20: Numquid dicitur, Isa. vi, 19 et 20: Numquid non populus a Deo suo requiret pro vivis non populus a Deo suo requiret pro vivis a mortuis? Ad legem magis, et ad testi- a mortuis? Ad legem magis, et ad testi-

monium. monium.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Ait autem illi: Si Moysen et pro- « Ait autem illi: Si Moysen et pro- phetas non audiunt, neque si quis ex phetas non audiunt, neque si quis ex mortuis resurrexerit, credent. » mortuis resurrexerit, credent. »

« Ait autem illi,» scilicet Abraham. « Ait autem illi,» scilicet Abraham. Et est quartus paragraphus, in quo ratio Et est quartus paragraphus, in quo ratio divitis excluditur per sapientiam justi divitis excluditur per sapientiam justi patris. patris.

« Si Moysen et prophetas non au- « Si Moysen et prophetas non au- diunt, » quorum testimonia tot signis diunt, » quorum testimonia tot signis confirmata sunt. Ad Hebr. 11, 3 et 4: confirmata sunt. Ad Hebr. 11, 3 et 4: Quomodo nos effugiemus, si tantam ne- Quomodo nos effugiemus, si tantam ne- glexerimus salutem? Quæ cum initium glexerimus salutem? Quæ cum initium accepisset enarrari per Dominum ab eis accepisset enarrari per Dominum ab eis qui audierunt, in nos confirmata est, qui audierunt, in nos confirmata est, contestante Deo signis et portentis, et contestante Deo signis et portentis, et variis virtutibus, etc. variis virtutibus, etc.

<< Neque quis ex mortuis resurre- << Neque quis ex mortuis resurre- xerit, credent. »> xerit, credent. »>

Et hoc ostenderunt, quia Domino re. Et hoc ostenderunt, quia Domino re. surgenti non crediderunt. Et sicut dici- surgenti non crediderunt. Et sicut dici- tur, ad Hebr. x1, 35: Acceperunt mulie- tur, ad Hebr. x1, 35: Acceperunt mulie- res de resurrectione mortuos suos: nec res de resurrectione mortuos suos: nec tamen propter hoc Judæi crediderunt. tamen propter hoc Judæi crediderunt. Similiter autem, Joan. x1, 44 et seq., Similiter autem, Joan. x1, 44 et seq., surrexit Lazarus, et ex hoc ad deteriora surrexit Lazarus, et ex hoc ad deteriora provocati sunt. Joan. XII, 10 et 11: Co- provocati sunt. Joan. XII, 10 et 11: Co- gitaverunt principes sacerdotum ut et gitaverunt principes sacerdotum ut et Lazarum interficerent, quia multi ex Lazarum interficerent, quia multi ex Judæis propter illum abibant, et crede- Judæis propter illum abibant, et crede- bant in Jesum. Narrat etiam Nicodemus bant in Jesum. Narrat etiam Nicodemus in Evangelio suo, quod filii Simeonis, et in Evangelio suo, quod filii Simeonis, et multi alii surgentes ex mortuis, testimo- multi alii surgentes ex mortuis, testimo- nium Christo perhibuerunt et tamen in nium Christo perhibuerunt et tamen in incredulitate Judæi manserunt. Matth. incredulitate Judæi manserunt. Matth. XXVII, 52 et 53: Multa corpora Sancto- XXVII, 52 et 53: Multa corpora Sancto- rum qui dormierant surrexerunt:... et rum qui dormierant surrexerunt:... et venerunt in sanctam civitatem, et appa- venerunt in sanctam civitatem, et appa- ruerunt multis. Nec aliquid ad fidem Ju- ruerunt multis. Nec aliquid ad fidem Ju- dæorum profecerunt, quia erat eis veriſi- dæorum profecerunt, quia erat eis veriſi- catum quod dixit Isaias, Isa. vi, 10: catum quod dixit Isaias, Isa. vi, 10: Excæca cor populi hujus, et aures ejus Excæca cor populi hujus, et aures ejus aggrava, et oculos ejus claude: ne forte aggrava, et oculos ejus claude: ne forte videat oculis suis, et auribus suis au- videat oculis suis, et auribus suis au- diat, et corde suo intelligat, et con- diat, et corde suo intelligat, et con- vertatur, et sanem eum. Hujus autem vertatur, et sanem eum. Hujus autem tota causa fuit, quia gloriam mundi ad tota causa fuit, quia gloriam mundi ad humilitatem fidei commutare noluerunt: humilitatem fidei commutare noluerunt: sicut nec dives dum viveret. Joan. v, sicut nec dives dum viveret. Joan. v, 44: Quomodo vos potestis, credere, qui 44: Quomodo vos potestis, credere, qui gloriam ab invicem accipistis, et gloriam gloriam ab invicem accipistis, et gloriam quæ a solo Deo est, non quæritis? quæ a solo Deo est, non quæritis? Hoc est ergo quod dicit. Hoc est ergo quod dicit.

CAP. XVII LUCÆ. CAP. XVII LUCÆ.

455 455

CAPUT XVII. CAPUT XVII.

Væ scandalizanti pusillos: frater in nos peccans increpandus est, eique pœni- Væ scandalizanti pusillos: frater in nos peccans increpandus est, eique pœni- tenti ignoscendum : Apostolos docet fidei efficaciam : quodque dum omnia ipsis tenti ignoscendum : Apostolos docet fidei efficaciam : quodque dum omnia ipsis præcepta fecerint, se servos dicant inutiles: decem leprosi mundantur, unico præcepta fecerint, se servos dicant inutiles: decem leprosi mundantur, unico qui Samaritanus erat ad agendas gratias revertente: dicit adventum Filii qui Samaritanus erat ad agendas gratias revertente: dicit adventum Filii Dei non occultum fore, sed illustrem, et inexspectato superventurum, sicut di- Dei non occultum fore, sed illustrem, et inexspectato superventurum, sicut di- luvium mundo, et Sodomis subversio supervenit. luvium mundo, et Sodomis subversio supervenit.

1. Et ait ad discipulos suos: Impos- 1. Et ait ad discipulos suos: Impos- sibile est ut non veniant scan- sibile est ut non veniant scan- dala: væ autem illi per quem dala: væ autem illi per quem veniunt. veniunt.

2. Utilius est illi, si lapis molaris im- 2. Utilius est illi, si lapis molaris im- ponatur circa collum ejus, et ponatur circa collum ejus, et projiciatur in mare, quam ut projiciatur in mare, quam ut scandalizet unum de pusillis scandalizet unum de pusillis istis. istis.

3. Attendite vobis: Si peccaverit in 3. Attendite vobis: Si peccaverit in te frater tuus, increpa illum 2: te frater tuus, increpa illum 2: et si poenitentiam egerit, di- et si poenitentiam egerit, di- mitte illi. mitte illi.

4. Et si septies in die peccaverit in 4. Et si septies in die peccaverit in te, et septies in die conversus te, et septies in die conversus fuerit ad te, dicens : Poenitet fuerit ad te, dicens : Poenitet me, dimitte illi. me, dimitte illi.

5. Et dixerunt Apostoli Domino : 5. Et dixerunt Apostoli Domino : Adauge nobis fidem. Adauge nobis fidem.

6. Dixit autem Dominus: Si habue- 6. Dixit autem Dominus: Si habue- ritis fidem, sicut granum sina- ritis fidem, sicut granum sina- pis 3, dicetis huic arbori moro : pis 3, dicetis huic arbori moro : Eradicare, et transplantare in Eradicare, et transplantare in mare et obediet vobis. mare et obediet vobis.

7. Quis autem vestrum habens ser- 7. Quis autem vestrum habens ser- vum arantem aut pascentem, vum arantem aut pascentem, qui regresso de agro dicat illi: qui regresso de agro dicat illi: Statim transi, recumbe : Statim transi, recumbe :

1 Matth. XVIII, 7; Marc. ix, 41. 1 Matth. XVIII, 7; Marc. ix, 41.

2 Levit xix, 7; Eccli. xix, 13; Matth. XVIII, 2 Levit xix, 7; Eccli. xix, 13; Matth. XVIII,

8. Et non dicat ei: Para quod cœ- 8. Et non dicat ei: Para quod cœ- nem, et præcinge te, et mini- nem, et præcinge te, et mini- stra mihi donec manducem et stra mihi donec manducem et bibam, et post hæc tu mandu- bibam, et post hæc tu mandu- cabis et bibes ? cabis et bibes ?

9. Numquid gratiam habet servo 9. Numquid gratiam habet servo illi, quia fecit quæ ei imperave- illi, quia fecit quæ ei imperave- rat? rat?

10. Non puto. Sic et vos, cum fece- 10. Non puto. Sic et vos, cum fece- ritis omnia quæ præcepta sunt ritis omnia quæ præcepta sunt vobis, dicite Servi inutiles su- vobis, dicite Servi inutiles su- mus quod debuimus facere, mus quod debuimus facere, fecimus. fecimus.

11. Et factum est, dum iret in Jeru- 11. Et factum est, dum iret in Jeru- salem, transibat per mediam salem, transibat per mediam Samariam et Galilæam. Samariam et Galilæam.

12. Et cum ingrederetur quoddam 12. Et cum ingrederetur quoddam castellum, occurrerunt ei decem castellum, occurrerunt ei decem viri leprosi, qui steterunt a viri leprosi, qui steterunt a longe : longe :

13. Et levaverunt vocem, dicentes : 13. Et levaverunt vocem, dicentes : Jesu præceptor, miserere no- Jesu præceptor, miserere no- stri. stri.

14. Quos ut vidit, dixit: Ite, osten- 14. Quos ut vidit, dixit: Ite, osten- dite vos sacerdotibus. Et fa- dite vos sacerdotibus. Et fa- ctum est, dum irent, mundati ctum est, dum irent, mundati

sunt. sunt.

15. Unus autem ex illis, ut vidit quia 15. Unus autem ex illis, ut vidit quia

3 Matth. XVII, 19. 3 Matth. XVII, 19. 2. 2.

4 Levit. XIV, 4 Levit. XIV,

15. 15.

456 456

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mundatus est, regressus est, mundatus est, regressus est, cum magna voce magnificans cum magna voce magnificans Deum, Deum,

16. Et cecidit in faciem ante pedes 16. Et cecidit in faciem ante pedes ejus, gratias agens et hic erat ejus, gratias agens et hic erat Samaritanus. Samaritanus.

17. Respondens autem Jesus, dixit: 17. Respondens autem Jesus, dixit: Nonne decem mundati sunt? et Nonne decem mundati sunt? et novem ubi sunt? novem ubi sunt?

18. Non est inventus qui rediret, et 18. Non est inventus qui rediret, et daret gloriam Deo, nisi hic alie- daret gloriam Deo, nisi hic alie- nigena. nigena.

19. Et ait illi: Surge, vade: quia 19. Et ait illi: Surge, vade: quia fides tua te salvum fecit. fides tua te salvum fecit. 20. Interrogatus autem a Pharisæis : 20. Interrogatus autem a Pharisæis : Quando venit regnum Dei? Quando venit regnum Dei? respondens eis, dixit : Non respondens eis, dixit : Non venit regnum Dei cum obser- venit regnum Dei cum obser- vatione: vatione:

21. Neque dicent: Ecce hic, aut ecce 21. Neque dicent: Ecce hic, aut ecce illic. Ecce enim regnum Dei illic. Ecce enim regnum Dei intra vos est. intra vos est.

22. Et ait ad discipulos suos: Ve- 22. Et ait ad discipulos suos: Ve- nient dies quando desideretis nient dies quando desideretis videre unum diem Filii homi- videre unum diem Filii homi- nis, et non videbitis. nis, et non videbitis.

23. Et dicent vobis: Ecce hic, et ecce 23. Et dicent vobis: Ecce hic, et ecce illic. Nolite ire, neque se- illic. Nolite ire, neque se- ctemini. ctemini. 24. Nam sicut fulgur coruscans de 24. Nam sicut fulgur coruscans de sub coelo, in ea quæ sub colo sub coelo, in ea quæ sub colo sunt, fulget, ita erit Filius ho- sunt, fulget, ita erit Filius ho- minis in die sua. minis in die sua.

25. Primum autem oportet illum mul- 25. Primum autem oportet illum mul- ta pati, et reprobari a genera- ta pati, et reprobari a genera-

tione hac. tione hac.

26. Et sicut factum est in diebus 26. Et sicut factum est in diebus

* Matth. xxiv, 23; Marc. XIII, 21. * Matth. xxiv, 23; Marc. XIII, 21.

2 Genes. VII, 7: Matth. xxiv, 37. 2 Genes. VII, 7: Matth. xxiv, 37.

3 Genes. xix, 23. 3 Genes. xix, 23.

Noe, ita erit et in diebus Filii Noe, ita erit et in diebus Filii hominis. hominis.

27. Edebant, et bibebant: uxores du- 27. Edebant, et bibebant: uxores du- cebant, et dabantur ad nuptias, cebant, et dabantur ad nuptias, usque in diem qua intravit Noc usque in diem qua intravit Noc in arcam; et venit diluvium, et in arcam; et venit diluvium, et perdidit omnes. perdidit omnes.

29. 29.

30. 30.

28. Similiter sicut factum est in die- 28. Similiter sicut factum est in die- bus Lot 3 edebant, et bibe- bus Lot 3 edebant, et bibe- bant emebant, et vendebant : bant emebant, et vendebant : plantabant, et ædificabant : plantabant, et ædificabant : Qua die autem exiit Lot a Sodo- Qua die autem exiit Lot a Sodo- mis, pluit ignem et sulphur mis, pluit ignem et sulphur de coelo, et omnes perdidit: de coelo, et omnes perdidit: Secundum hæc erit qua die Filius Secundum hæc erit qua die Filius hominis revelabitur. hominis revelabitur. 31. In illa hora, qui fuerit in tecto, 31. In illa hora, qui fuerit in tecto, et vasa ejus in domo, ne de- et vasa ejus in domo, ne de- scendat tollere illa: et qui in scendat tollere illa: et qui in agro, similiter non redeat retro. agro, similiter non redeat retro. 32. Memores estote uxoris Lot. 32. Memores estote uxoris Lot. 33. Quicumque quæsierit animam 33. Quicumque quæsierit animam suam salvam facere, perdet il- suam salvam facere, perdet il- lam et quicumque perdiderit lam et quicumque perdiderit illam, vivificabit eam *. illam, vivificabit eam *. 34. Dico vobis, in illa nocte erunt duo 34. Dico vobis, in illa nocte erunt duo in lecto uno: unus assumetur, in lecto uno: unus assumetur, et alter relinquetur ³. et alter relinquetur ³. 35. Duæ erunt molentes in unum : 35. Duæ erunt molentes in unum : una assumetur, et altera relin- una assumetur, et altera relin- quetur. Duo in agro : unus as- quetur. Duo in agro : unus as- sumetur, et alter relinquetur. sumetur, et alter relinquetur. 36. Respondentes dicunt illi: Ubi, 36. Respondentes dicunt illi: Ubi, Domine? Domine?

37. Qui dixit illis Ubicumque fuerit 37. Qui dixit illis Ubicumque fuerit corpus, illuc congregabuntur et corpus, illuc congregabuntur et aquila. aquila.

* Matth. x, 39; Marc. vin, 35; Supra, ix, 24: * Matth. x, 39; Marc. vin, 35; Supra, ix, 24: Joan. XII, 25. Joan. XII, 25.

5 Matth. xxiv, 40. 5 Matth. xxiv, 40.

IN EVANG. LUCÆ, XVII-1. IN EVANG. LUCÆ, XVII-1.

IN CAPUT XVII LUCÆ IN CAPUT XVII LUCÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et ait ad discipulos suos: Impossi- « Et ait ad discipulos suos: Impossi- bile est ut non veniant scandala: bile est ut non veniant scandala: væ autem illi per quem veniunt. » væ autem illi per quem veniunt. »

Dicit igitur illis : Dicit igitur illis :

457 457

« Impossibile est ut non veniant « Impossibile est ut non veniant scandala. « scandala. «

Sicut dicitur, I ad Corinth. xi, 19: Sicut dicitur, I ad Corinth. xi, 19: Oportet et hæreses esse, ut et qui probati Oportet et hæreses esse, ut et qui probati sunt, manifesti fiant in vobis: ita impos- sunt, manifesti fiant in vobis: ita impos- sibile est ut scandala non veniant, tot sibile est ut scandala non veniant, tot malis existentibus in mundo, qui obicem malis existentibus in mundo, qui obicem ponunt in via recte ambulanti. Σκάνδαλον ponunt in via recte ambulanti. Σκάνδαλον enim græce, latine sonat pedis impactio. enim græce, latine sonat pedis impactio. Est tamen æquivocum ad tria scan- Est tamen æquivocum ad tria scan- dalum, pro obice ad quem impingitur, dalum, pro obice ad quem impingitur, et pro ipsa pedis impactione, et et pro ipsa pedis impactione, et pro casu qui provenit ex impactione. pro casu qui provenit ex impactione. Unde versus : Unde versus :

Hic incipit capitulum decimum septi- Hic incipit capitulum decimum septi- mum secundum concordantias tamen mum secundum concordantias tamen quantum ad sententiam, istud est adhuc quantum ad sententiam, istud est adhuc de præcedenti parte. Quia hic agitur de de præcedenti parte. Quia hic agitur de misericordia spirituali, per quam aliquis Scandalon æquivocum est, obex, impactio, misericordia spirituali, per quam aliquis Scandalon æquivocum est, obex, impactio, meretur electionem quantum ad justi- meretur electionem quantum ad justi- tiam præsentem. tiam præsentem.

Habet autem duas partes: unam qui- Habet autem duas partes: unam qui- dem de vitatione scandali: quia crudelis dem de vitatione scandali: quia crudelis est, qui scandalum ponit et offendiculum est, qui scandalum ponit et offendiculum proximo et misericors est, qui vitando proximo et misericors est, qui vitando scandalum ædificat proximum. In se- scandalum ædificat proximum. In se- cunda autem, agit de misericordia ejus cunda autem, agit de misericordia ejus qui remittit in se peccanti. qui remittit in se peccanti.

In priori harum partium dicit tria. In priori harum partium dicit tria. Primo enim dicit, quod necesse est ut Primo enim dicit, quod necesse est ut veniant scandala, ut probentur illi qui veniant scandala, ut probentur illi qui sunt electi. Secundo, tangit maledictio- sunt electi. Secundo, tangit maledictio- nem eorum qui scandala suscitant. Tertio nem eorum qui scandala suscitant. Tertio autem, ostendit periculum eorum qui autem, ostendit periculum eorum qui scandala faciunt. scandala faciunt.

Dicit igitur: Dicit igitur:

« Et ait ad discipulos suos, » « Et ait ad discipulos suos, »

Quorum maxime est cavere de scan- Quorum maxime est cavere de scan- dalo. Matth. XVIII, 10 Videte ne con- dalo. Matth. XVIII, 10 Videte ne con- temnatis unum ex his pusillis. Prælato- temnatis unum ex his pusillis. Prælato- rum enim maxime est scandala vitare. rum enim maxime est scandala vitare. Istis ergo dixit, 1 ad Corinth. vi, 12: Istis ergo dixit, 1 ad Corinth. vi, 12: Sic peccantes in fratres, et percutientes Sic peccantes in fratres, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Chri- conscientiam eorum infirmam, in Chri- stum peccatis. stum peccatis.

[casus. [casus.

Quamvis autem impossibile sit non Quamvis autem impossibile sit non venire scandala, sicut dicit Psalmus venire scandala, sicut dicit Psalmus cxxix, 6: Juxta iter scandalum posue- cxxix, 6: Juxta iter scandalum posue- runt mihi. Et iterum, Psal. LVI, 7: Fo- runt mihi. Et iterum, Psal. LVI, 7: Fo- derunt ante faciem meam foveam, et in- derunt ante faciem meam foveam, et in- ciderunt in cam. Tamen maledictus est ciderunt in cam. Tamen maledictus est qui facit scandalum activum. qui facit scandalum activum. Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

« Væ autem illi per quem veniunt, » « Væ autem illi per quem veniunt, »

Supple, scandala. Supple, scandala.

Attendendum est autem quod est scan- Attendendum est autem quod est scan- dalum activum, et scandalum passivum. dalum activum, et scandalum passivum. Scandalum activum est duplex, scili- Scandalum activum est duplex, scili- cet, quando aliquid agitur, per quod di- cet, quando aliquid agitur, per quod di- recte aliquis causam sumit per dictum, recte aliquis causam sumit per dictum, vel per factum mortaliter peccandi : vel per factum mortaliter peccandi : sicut cum aliquis perverse docet, et alius sicut cum aliquis perverse docet, et alius doctrinam ejus imitatur: vel cum per- doctrinam ejus imitatur: vel cum per- verse agit, et alius ad exemplum ejus verse agit, et alius ad exemplum ejus cadit in peccatum. cadit in peccatum.

Et de primo horum dicitur, Isa. 1x, Et de primo horum dicitur, Isa. 1x, 15: Propheta docens mendacium, ipse 15: Propheta docens mendacium, ipse est cauda. Jerem. v, 31 : Prophetæ pro- est cauda. Jerem. v, 31 : Prophetæ pro- phetabant mendacium, et sacerdotes ap- phetabant mendacium, et sacerdotes ap- plaudebant manibus suis, et populus plaudebant manibus suis, et populus

458 458

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

meus dilexit talia. Et hoc scandalum est meus dilexit talia. Et hoc scandalum est causæ ruinæ. causæ ruinæ.

Scandalum autem quod fit per factum Scandalum autem quod fit per factum minus rectum, est, de quo dicitur, Isa. minus rectum, est, de quo dicitur, Isa. 111, 5 Ruit enim vir ad virum, et unus- 111, 5 Ruit enim vir ad virum, et unus- quisque ad proximum suum. Ruere au- quisque ad proximum suum. Ruere au- tem est scandalizari, sicut jam dictum est. tem est scandalizari, sicut jam dictum est.

Secundo modo dicitur scandalum acti- Secundo modo dicitur scandalum acti- vum, uti libertate conscientiæ in his quæ vum, uti libertate conscientiæ in his quæ non sunt peccata, sed tamen in peccata non sunt peccata, sed tamen in peccata possunt interpretari: et ideo interpre- possunt interpretari: et ideo interpre- tantes in peccatum, in eisdem occasio- tantes in peccatum, in eisdem occasio- nem ruinæ accipiunt: sicut fuit in pri- nem ruinæ accipiunt: sicut fuit in pri- mitiva Ecclesia, quando firmi et fortes mitiva Ecclesia, quando firmi et fortes in fide habebant conscientiam, quod ido- in fide habebant conscientiam, quod ido- lum non haberet numen aliquod: et ideo lum non haberet numen aliquod: et ideo cibus ei immolatus non esset exsecratus, cibus ei immolatus non esset exsecratus, sed esset sicut prius, et ideo manduca- sed esset sicut prius, et ideo manduca- bant illum cibum sicut alium. Quando bant illum cibum sicut alium. Quando autem hoc publice fecerunt coram infir- autem hoc publice fecerunt coram infir- mis, qui credebant quod idolum numen mis, qui credebant quod idolum numen haberet, statim infirmi acceperunt occa- haberet, statim infirmi acceperunt occa- sionem ruinæ, et ad exemplum illorum, sionem ruinæ, et ad exemplum illorum, comederunt sacrificata idolis ad honorem comederunt sacrificata idolis ad honorem idolorum, et efficiebantur idololatræ. Et idolorum, et efficiebantur idololatræ. Et hoc est quod dicit Apostolus, I ad Co- hoc est quod dicit Apostolus, I ad Co- rinth. v, 7 et 8: Quidam cum conscien- rinth. v, 7 et 8: Quidam cum conscien- tia usque nunc idoli, quasi idolothytum tia usque nunc idoli, quasi idolothytum manducant et conscientia ipsorum cum manducant et conscientia ipsorum cum sit infirma, polluitur. Esca autem nos sit infirma, polluitur. Esca autem nos non commendat Deo: neque enim si non commendat Deo: neque enim si manducaverimus, abundabimus: neque manducaverimus, abundabimus: neque si non manducaverimus, deficiemus. Et, si non manducaverimus, deficiemus. Et,