374 374

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sicut patientissimo adhuc longe agente Hoc est igitur quod per istas similitudi- sicut patientissimo adhuc longe agente Hoc est igitur quod per istas similitudi-

per dilationem vindictæ. Sapient. XII, per dilationem vindictæ. Sapient. XII, 19: Bonæ spei fecisti filios tuos, quoniam 19: Bonæ spei fecisti filios tuos, quoniam judicans das locum in peccatis pœniten- judicans das locum in peccatis pœniten- tiæ. tiæ.

nes adstruere intendit. nes adstruere intendit.

Qualiter autem sine impedimento effi- Qualiter autem sine impedimento effi- ciamur discipuli, et perseverare possi- ciamur discipuli, et perseverare possi- mus, et turrim ædificantes, et summo mus, et turrim ædificantes, et summo regi occurrentes, consequenter ostendit, regi occurrentes, consequenter ostendit, cum dicit: cum dicit:

« Legationem mittens, »> « Legationem mittens, »>

Orationum scilicet, et lacrymarum, et Orationum scilicet, et lacrymarum, et intercessionis suffragii Sanctorum. Ge- intercessionis suffragii Sanctorum. Ge- nes. xxx11, 5: Mitto nunc legationem ad nes. xxx11, 5: Mitto nunc legationem ad dominum meum, ut inveniam gratiam dominum meum, ut inveniam gratiam in conspectu tuo. in conspectu tuo.

ad ad

« Sic ergo omnis éx vobis qui non « Sic ergo omnis éx vobis qui non renuntiat omnibus quæ possidet, non renuntiat omnibus quæ possidet, non potest meus esse discipulus. » potest meus esse discipulus. »

Et est conclusio ex inductis conclusa: Et est conclusio ex inductis conclusa: similiter generaliter, et congruenter. similiter generaliter, et congruenter.

Dicit igitur «Sic ergo. » Similiter, Dicit igitur «Sic ergo. » Similiter, cum sine Christo aliquid diligatur, tunc cum sine Christo aliquid diligatur, tunc perfecti sumptus virtutum non habentur. perfecti sumptus virtutum non habentur. Proverb. 1, 6 Animadvertet parabolam Proverb. 1, 6 Animadvertet parabolam et interpretationem, verba sapientum et et interpretationem, verba sapientum et ænigmata eorum. Si enim juxta simili- ænigmata eorum. Si enim juxta simili- tudinem inductam verba ista accipiantur, tudinem inductam verba ista accipiantur, tunc turrim non ædificat, nec Regi ma- tunc turrim non ædificat, nec Regi ma- gno occurrere poterit, qui omnia non gno occurrere poterit, qui omnia non relinquit. Turrim enim ædificare est fa- relinquit. Turrim enim ædificare est fa-

« Rogat ea,» per legatos, « quæ pa- « Rogat ea,» per legatos, « quæ pa- cis sunt. » Psal. cxxI, 6: Rogate quæ cis sunt. » Psal. cxxI, 6: Rogate quæ pacem sunt Jerusalem. Isa. xxvi, 12: pacem sunt Jerusalem. Isa. xxvi, 12: Domine, dabis pacem nobis: pacem, quia Domine, dabis pacem nobis: pacem, quia in te speravimus. Hoc autem fit miseri- in te speravimus. Hoc autem fit miseri- cordia superexaltante judicium, et no- cordia superexaltante judicium, et no- stros defectus ex suo munere et gratia stros defectus ex suo munere et gratia supplente, et dicente Filio Dei pro nobis supplente, et dicente Filio Dei pro nobis illud Genesis, XXXI, 39: Ego damnum illud Genesis, XXXI, 39: Ego damnum omne reddebam: quidquid furto peribat, omne reddebam: quidquid furto peribat, a me exigebas. Nobis autem dicentibus a me exigebas. Nobis autem dicentibus illud Michææ, vt, 6: Quid dignum offe-stigium perfectionis construere. Sumptus illud Michææ, vt, 6: Quid dignum offe-stigium perfectionis construere. Sumptus ram Domino? Et illud Genesis, XLIV, ram Domino? Et illud Genesis, XLIV, 16 Quid respondebimus domino meo? 16 Quid respondebimus domino meo? vel quid loquemur, aut juste poterimus vel quid loquemur, aut juste poterimus oblendere? oblendere?

Sic ergo duplex similitudo ostendit Sic ergo duplex similitudo ostendit meditandum esse sapienter, tam de via meditandum esse sapienter, tam de via contemplationis quam de via actionis, in contemplationis quam de via actionis, in qua homo usque in finem valeat perse- qua homo usque in finem valeat perse- verare. Et ideo dicitur, I Petr. iv, 12: verare. Et ideo dicitur, I Petr. iv, 12: Nolite peregrinari in fervore, scilicet Nolite peregrinari in fervore, scilicet spiritus, qui ad tentationem vobis sit. spiritus, qui ad tentationem vobis sit. I Joan. iv, 1 Nolite omni spiritui cre- I Joan. iv, 1 Nolite omni spiritui cre- dere, sed probate spiritus si ex Deo sint. dere, sed probate spiritus si ex Deo sint. In talibus enim verum est quod dicit In talibus enim verum est quod dicit Dominus, Matth. xxvi, 41: Spiritus qui- Dominus, Matth. xxvi, 41: Spiritus qui- dem promptus est, caro autem infirma. dem promptus est, caro autem infirma. Et in talibus quantum ad votum perpe- Et in talibus quantum ad votum perpe- tuæ continentiæ dicit Apostolus, I ad tuæ continentiæ dicit Apostolus, I ad Corinth. vò1, 9 : Melius est nubere quam Corinth. vò1, 9 : Melius est nubere quam uri. II Petr. II, 21: Melius erat illis non uri. II Petr. II, 21: Melius erat illis non cognoscere viam justitiæ, quam post cognoscere viam justitiæ, quam post agnitionem retrorsum converti ab eo, agnitionem retrorsum converti ab eo, quod illis traditum est, sancto mandato. quod illis traditum est, sancto mandato.

præparare, est virtutes pretiosissimas præparare, est virtutes pretiosissimas congregare. Legatos mittere, est suffra- congregare. Legatos mittere, est suffra- gia meritorum optimorum coram Deo gia meritorum optimorum coram Deo proponere, et intercedentes Sanctos qui proponere, et intercedentes Sanctos qui de bonis dispersis refecti sunt præmittere. de bonis dispersis refecti sunt præmittere. Pacem quærere, est reconciliationem ad Pacem quærere, est reconciliationem ad Deum obtinere. Et hæc omnia faciunt Deum obtinere. Et hæc omnia faciunt discipulum Christi esse. discipulum Christi esse.

«Sic ergo omnis ex vobis, » qui me «Sic ergo omnis ex vobis, » qui me sequi cupitis, « qui non renuntiat. » Beda sequi cupitis, « qui non renuntiat. » Beda hic distinguit inter renuntiare, et relin- hic distinguit inter renuntiare, et relin- quere. Dicit ergo quod renuntiare conve- quere. Dicit ergo quod renuntiare conve- nit eis qui ita licite utuntur mundanis nit eis qui ita licite utuntur mundanis quæ possident: ut tamen mente tendant quæ possident: ut tamen mente tendant ad æterna. Relinquere autem est tantum- ad æterna. Relinquere autem est tantum- modo perfectorum, quia omnia tempo- modo perfectorum, quia omnia tempo- ralia postponunt, et solis æternis inhiant. ralia postponunt, et solis æternis inhiant. Et hæc Glossa multum est contra eos Et hæc Glossa multum est contra eos qui dicunt omnia non esse relinquenda. qui dicunt omnia non esse relinquenda.

« Omnibus quæ possidet. » Et etiam « Omnibus quæ possidet. » Et etiam affectum possidendi ea quæ habere pos- affectum possidendi ea quæ habere pos- set. Unde Gregorius: « Multum reliquit, set. Unde Gregorius: « Multum reliquit, « qui affectum ad ea quæ habere posset « qui affectum ad ea quæ habere posset

за за

34 34

35 35

IN EVANG. LUCÆ, XIV-33, 34, 35. IN EVANG. LUCÆ, XIV-33, 34, 35.

« dimisit. » Matth. xix, 27: Ecce nos « dimisit. » Matth. xix, 27: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te. reliquimus omnia, et secuti sumus te. Matth. v, 20 Continuo relictis retibus, Matth. v, 20 Continuo relictis retibus, secuti sunt eum. Nudum enim Christum secuti sunt eum. Nudum enim Christum (qui exsultavit ut gigas ad currendam (qui exsultavit ut gigas ad currendam viam ') oneratus sequi non poterit. Et viam ') oneratus sequi non poterit. Et ideo volens insequi et consequi Chri- ideo volens insequi et consequi Chri- stum, non ad insipientiam omnia sua stum, non ad insipientiam omnia sua derelinquit Psal. LXXII, 25: Quid enim derelinquit Psal. LXXII, 25: Quid enim mihi est in cælo, et a te quid volui super mihi est in cælo, et a te quid volui super terram. Ad Philip. 111, 7: Quæ mihi fue- terram. Ad Philip. 111, 7: Quæ mihi fue- runt lucra, hæc arbitratus sum propter runt lucra, hæc arbitratus sum propter Christum detrimenta. Christum detrimenta.

« Non potest meus esse discipulus. » « Non potest meus esse discipulus. »

Causa autem est quæ dicitur, Matth. Causa autem est quæ dicitur, Matth. v1, 24 Nemo potest duobus dominis ser- v1, 24 Nemo potest duobus dominis ser- vire. Et, ibidem. y. 24: Non potestis vire. Et, ibidem. y. 24: Non potestis Deo servire et mammonæ, quod syriaca Deo servire et mammonæ, quod syriaca lingua divitias sonat. Et ideo discipulum lingua divitias sonat. Et ideo discipulum Christi qui Christo servire intendit, divi- Christi qui Christo servire intendit, divi- tiis renuntiare convenit. Sicut enim jam tiis renuntiare convenit. Sicut enim jam ante diximus, duobus intendere non pos- ante diximus, duobus intendere non pos- sumus discipulum autem oportet inten- sumus discipulum autem oportet inten- dere suo magistro. dere suo magistro.

375 375

doctrina discipulorum, et exemplum doctrina discipulorum, et exemplum condimentum est morum. Job, vi, 6: condimentum est morum. Job, vi, 6: Numquid poterit comedi insulsum, quod Numquid poterit comedi insulsum, quod non est sale conditum ? Nullus enim mos non est sale conditum ? Nullus enim mos hominum sapidus est, qui gratia Aposto- hominum sapidus est, qui gratia Aposto- lica Christi non est conditus. Marc. 1x, lica Christi non est conditus. Marc. 1x, 49 Bonum est sal.... Ilabete in vobis 49 Bonum est sal.... Ilabete in vobis sal. Levit. 11, 13: In omni oblatione tua sal. Levit. 11, 13: In omni oblatione tua offeres sal, hoc est, gratiæ Apostolicæ offeres sal, hoc est, gratiæ Apostolicæ saporem, in sapientia verbi et gratia saporem, in sapientia verbi et gratia exempli. Hoc enim sal combustivum est exempli. Hoc enim sal combustivum est putredinum per charitatem, arcens foto- putredinum per charitatem, arcens foto- res per abstinentiæ et continentiæ sicci- res per abstinentiæ et continentiæ sicci- tarem, penetrativum in gustum per sa- tarem, penetrativum in gustum per sa- pientiæ acumen, liquefactibile in omnium pientiæ acumen, liquefactibile in omnium convenientiam per rationabilitatem. Ad convenientiam per rationabilitatem. Ad Coloss. IV, 6: Sermo vester semper in Coloss. IV, 6: Sermo vester semper in gratia sale sit conditus. Ideo dicitur, gratia sale sit conditus. Ideo dicitur, Eccli. xx, 21: Homo acharis, quasi fa- Eccli. xx, 21: Homo acharis, quasi fa- bula vana. Acharis autem est sine gra- bula vana. Acharis autem est sine gra- tia, insulsus, nulli congruens. Adapta tia, insulsus, nulli congruens. Adapta igitur. igitur.

« Si autem sal evanuerit, » « Si autem sal evanuerit, »

Hoc est, si sal alium saporem aliquem Hoc est, si sal alium saporem aliquem acceperit, aliquid per amorem possi- acceperit, aliquid per amorem possi- dendo quod sapit: statim suo sapore dendo quod sapit: statim suo sapore

« Bonum est sal. Si autem sal eva- Apostolico alios non condit. Unde, Marc. « Bonum est sal. Si autem sal eva- Apostolico alios non condit. Unde, Marc. nuerit, in quo condietur? nuerit, in quo condietur?

Neque in terram, neque in sterqui- Neque in terram, neque in sterqui- linium utile est, sed foras mittetur. linium utile est, sed foras mittetur. Qui habet aures audiendi, audiat. » Qui habet aures audiendi, audiat. »

Hic ultimo ostendit periculum eorum Hic ultimo ostendit periculum eorum qui incipiunt Christi discipulatum, et non qui incipiunt Christi discipulatum, et non perseverant usque in finem. perseverant usque in finem.

Dicit autem tria: salis utilitatem, salis Dicit autem tria: salis utilitatem, salis infatuationem, et infatuati salis abjectio- infatuationem, et infatuati salis abjectio-

nem. nem.

De salis utilitate dicit : « Bonum, » hoc De salis utilitate dicit : « Bonum, » hoc est, utile « est sal. » Supra 2, Matth. v, est, utile « est sal. » Supra 2, Matth. v, 13, notavimus salis proprietatem, et ad 13, notavimus salis proprietatem, et ad Apostolicam gratiam adaptationem. Sal Apostolicam gratiam adaptationem. Sal enim condimentum est ciborum sicut enim condimentum est ciborum sicut

1 Psal. XVIII, 6. 1 Psal. XVIII, 6.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Enarrationes in Mat- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Enarrationes in Mat-

IX, 49, dicitur: Quod si sal insulsum IX, 49, dicitur: Quod si sal insulsum fuerit, hoc est, saporem salis amiserit, fuerit, hoc est, saporem salis amiserit,

et evanidum fuerit. et evanidum fuerit.

« In quo condietur ? »> « In quo condietur ? »>

Impersonaliter legendum est. Hoc est, Impersonaliter legendum est. Hoc est, in quo fiet salitio. Quasi dicat: In nullo. in quo fiet salitio. Quasi dicat: In nullo. Et hæc est prima salis inutilitas, quod Et hæc est prima salis inutilitas, quod evacuato sale nihil potest condiri. Nullus evacuato sale nihil potest condiri. Nullus enim conditur si ille qui est sal (hoc est, enim conditur si ille qui est sal (hoc est, Prælatus) insulsus fuerit. Prælatus enim Prælatus) insulsus fuerit. Prælatus enim insulsus (qui deberet esse sal et condi- insulsus (qui deberet esse sal et condi- mentum aliorum) non salsatur, vel con- mentum aliorum) non salsatur, vel con- ditur a subditis. Quia, sicut dicit Grego- ditur a subditis. Quia, sicut dicit Grego- rius, hunc peccantem arguere nemo rius, hunc peccantem arguere nemo præsumit. Et in exemplum culpa vehe- præsumit. Et in exemplum culpa vehe-

thæum, v, 13. Tom. XX hujusce novæ edi- thæum, v, 13. Tom. XX hujusce novæ edi- tionis. tionis.

376 376

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

menter extenditur, quando pro reveren- menter extenditur, quando pro reveren- tia gradus peccator honoratur: et sicut tia gradus peccator honoratur: et sicut sacerdos, ita populus remanet insulsus. sacerdos, ita populus remanet insulsus. Matth. v, 13 Si sal evanuerit, in quo Matth. v, 13 Si sal evanuerit, in quo salietur? ad nihilum valet ultra. salietur? ad nihilum valet ultra.

Et hoc est quod dicit : Et hoc est quod dicit :

« Neque in terram. » « Neque in terram. »

Cætera enim putrescentia, bona terra Cætera enim putrescentia, bona terra et fœcunda efficiuntur postquam sunt et fœcunda efficiuntur postquam sunt resoluta. Sal autem evanidum retinet resoluta. Sal autem evanidum retinet ustivum calorem, et adustam siccitatem: ustivum calorem, et adustam siccitatem: et ideo terram in quam cadit reddit in- et ideo terram in quam cadit reddit in- fœcundam. Unde victores aliquando fœcundam. Unde victores aliquando civitates quas devicerant et destruxerant, civitates quas devicerant et destruxerant, sale seminaverunt in signum sterilitatis sale seminaverunt in signum sterilitatis perpetuæ. Psal. cv1, 34 : Terram fructi- perpetuæ. Psal. cv1, 34 : Terram fructi- feram in salsuginem, a malitia habitan- feram in salsuginem, a malitia habitan- tium in ea. Sic sacerdos evanidus et tium in ea. Sic sacerdos evanidus et infatuatus in sterilitatem convertit popu- infatuatus in sterilitatem convertit popu- lum. Jerem. xxII, 30: Scribe virum lum. Jerem. xxII, 30: Scribe virum istum sterilem, virum qui in diebus suis istum sterilem, virum qui in diebus suis non prosperabitur. non prosperabitur.

«< «<

Neque in sterquilinium utile Neque in sterquilinium utile est, » est, »

Quod stirpibus appositum, impinguet Quod stirpibus appositum, impinguet et feracem faciat fundum et stirpes. Pec- et feracem faciat fundum et stirpes. Pec- cata enim (quæ sterquilinium sunt sub- cata enim (quæ sterquilinium sunt sub- ditorum) aliquando condiunt et impin- ditorum) aliquando condiunt et impin- guant aliquos. Luc. x, 8: Dimitte guant aliquos. Luc. x, 8: Dimitte illam et hoc anno, usque dum fodiam illam et hoc anno, usque dum fodiam circa illam, et mittam stercora. Sed circa illam, et mittam stercora. Sed peccata sacerdotum sunt sacrilegia, et peccata sacerdotum sunt sacrilegia, et tam abominabilia quod nullum impin- tam abominabilia quod nullum impin- guant. Sed adurunt per concupiscentiam guant. Sed adurunt per concupiscentiam similia faciendi, et exsiccant in populo similia faciendi, et exsiccant in populo omne quod est pietatis: et ideo etiam in omne quod est pietatis: et ideo etiam in sterquilinium non erit sal illud. Ergo ad sterquilinium non erit sal illud. Ergo ad nihilum valet. nihilum valet.

« Sed foras mittetur, » « Sed foras mittetur, »

Scilicet per excommunicationem et Scilicet per excommunicationem et degradationem præcipue si per hære- degradationem præcipue si per hære-

1 Hæc verba sunt Matthæi, v, 13. 1 Hæc verba sunt Matthæi, v, 13.

sim et schismata depravatur. I ad Co- sim et schismata depravatur. I ad Co- rinth. x, 13 Auferte malum ex vobis rinth. x, 13 Auferte malum ex vobis ipsis. Jerem. Lu, 3: Furor Domini crat ipsis. Jerem. Lu, 3: Furor Domini crat in Jerusalem et in Juda, usquequo pro- in Jerusalem et in Juda, usquequo pro- jiceret eos a facie sua. IV Reg. xxiv, 20: jiceret eos a facie sua. IV Reg. xxiv, 20: Irascebatur Dominus contra Jerusalem et Irascebatur Dominus contra Jerusalem et contra Judam, donec projiceret eos a contra Judam, donec projiceret eos a facie sua. Isa. Xxx11, 19: Expellam te de facie sua. Isa. Xxx11, 19: Expellam te de statione tua, et de ministerio tuo depo- statione tua, et de ministerio tuo depo- nam te. nam te.

« Et conculcetur ab hominibus', » « Et conculcetur ab hominibus', » sicut vile quid abominatum. Isa. v, 5 et sicut vile quid abominatum. Isa. v, 5 et 6 Erit in conculcationem, et ponam 6 Erit in conculcationem, et ponam eam desertam. Isa. vII, 25: Erit in con- eam desertam. Isa. vII, 25: Erit in con- culcationem pecoris. Isa. x, 6: Ponam culcationem pecoris. Isa. x, 6: Ponam illum in conculcationem quasi lutum illum in conculcationem quasi lutum platearum. Luc. VIII, 5: Conculcatum platearum. Luc. VIII, 5: Conculcatum est, scilicet ab hominibus. Sic ergo pe- est, scilicet ab hominibus. Sic ergo pe- nitus erit nocivum et inutile. nitus erit nocivum et inutile.

Et quia hoc præcipue dictum est ad Et quia hoc præcipue dictum est ad instructionem Prælatorum, ideo reddit instructionem Prælatorum, ideo reddit eos attentos, dicens : eos attentos, dicens :

« Qui habet aures audiendi, au- « Qui habet aures audiendi, au- diat, » diat, »

Ter significans auditum ut aure per- Ter significans auditum ut aure per- cipiant, et audiendo intelligant, et exau- cipiant, et audiendo intelligant, et exau- diendo opere compleant. Ad Hebr. iv, diendo opere compleant. Ad Hebr. iv, 2: Non profuit illis sermo auditus, non 2: Non profuit illis sermo auditus, non admixtus fidei ex iis quæ audierunt. admixtus fidei ex iis quæ audierunt. Quidam enim obturant autem ne au- Quidam enim obturant autem ne au- diant, sicut aspis venenata. Psal. LVII, diant, sicut aspis venenata. Psal. LVII, 5 et 6 ; Sicut aspidis surdæ et obturan- 5 et 6 ; Sicut aspidis surdæ et obturan- tis aures suas, quæ non exaudiet vocem tis aures suas, quæ non exaudiet vocem incantantium, et venefici incantantis sa- incantantium, et venefici incantantis sa- pienter. Quidam autem audiunt et non pienter. Quidam autem audiunt et non intelligunt. Isa. vi, 10: Excæca cor intelligunt. Isa. vi, 10: Excæca cor populi hujus... ne forte auribus suis populi hujus... ne forte auribus suis audiat et corde suo intelligat, et conver- audiat et corde suo intelligat, et conver- tatur, et sanem eum. Quidam autem tatur, et sanem eum. Quidam autem audiunt, sed auditum non perficiunt. audiunt, sed auditum non perficiunt. Luc. XII, 17 Servus, qui cognovit volun. Luc. XII, 17 Servus, qui cognovit volun. tatem domini sui,... el non fecit secun- tatem domini sui,... el non fecit secun- dum voluntatem ejus, vapulabit multis. dum voluntatem ejus, vapulabit multis. Et ideo tria ista conjungit: ut aure levi Et ideo tria ista conjungit: ut aure levi audiant, Jacob. 1, 19: Sit autem omnis audiant, Jacob. 1, 19: Sit autem omnis

CAP. XV LUCÆ. CAP. XV LUCÆ.

homo velox ad audiendum. Et sagaciter homo velox ad audiendum. Et sagaciter intelligant, Matth. xv, 10 Audite, et intelligant, Matth. xv, 10 Audite, et intelligite. Et intellecta opere compleant, intelligite. Et intellecta opere compleant, Psal. cx, 10 Intellectus bonus omnibus Psal. cx, 10 Intellectus bonus omnibus

377 377

facientibus eum. Laudatio ejus manet in facientibus eum. Laudatio ejus manet in sæculum sæculi. Matth. XIII, 43, et Luc. sæculum sæculi. Matth. XIII, 43, et Luc. VIII, 8 Jesus hæc dicens clamabat: Qui VIII, 8 Jesus hæc dicens clamabat: Qui habet aures audiendi, audiat. habet aures audiendi, audiat.

CAPUT XV. CAPUT XV.

Scribis et Pharisæis murmurantibus quod peccatores reciperet, parabolas pro- Scribis et Pharisæis murmurantibus quod peccatores reciperet, parabolas pro- ponit de ove et drachma perditis ac inventis, et de filio prodigo ad pa- ponit de ove et drachma perditis ac inventis, et de filio prodigo ad pa- trem reverso, benigneque ab ipso suscepto, seniore filio indigne hoc ferente: et trem reverso, benigneque ab ipso suscepto, seniore filio indigne hoc ferente: et quantum sit in coelo gaudium super peccatore poenitentiam agente. quantum sit in coelo gaudium super peccatore poenitentiam agente.

1. Erant autem appropinquantes ei 1. Erant autem appropinquantes ei publicani et peccatores, ut au- publicani et peccatores, ut au- dirent illum. dirent illum.

2. Et murmurabant Pharisæi et 2. Et murmurabant Pharisæi et Scribæ, dicentes : Quia hic Scribæ, dicentes : Quia hic peccatores recipit, et manducat peccatores recipit, et manducat cum illis. cum illis.

3. Et ait ad illos parabolam istam, 3. Et ait ad illos parabolam istam, dicens: dicens:

4. Quis ex vobis homo³, qui habet 4. Quis ex vobis homo³, qui habet

centum oves, et si perdiderit centum oves, et si perdiderit unam ex illis, nonne dimittit unam ex illis, nonne dimittit nonaginta novem in deserto, et nonaginta novem in deserto, et vadit ad illam quæ perierat, vadit ad illam quæ perierat, donec inveniat eam? donec inveniat eam?

5. Et cum invenerit eam, imponit in 5. Et cum invenerit eam, imponit in

humeros suos gaudens : humeros suos gaudens :

6. Et veniens domum convocat ami- 6. Et veniens domum convocat ami-

cos et vicinos, dicens illis : cos et vicinos, dicens illis : Congratulamini mihi, quia in- Congratulamini mihi, quia in- veni ovem meam, quæ perierat. veni ovem meam, quæ perierat. 7. Dico vobis, quod ita gaudium erit 7. Dico vobis, quod ita gaudium erit

in coelo super uno peccatore in coelo super uno peccatore poenitentiam agente, quam su- poenitentiam agente, quam su- per nonaginta novem justis, qui per nonaginta novem justis, qui non indigent pœnitentia. non indigent pœnitentia.

8. Aut quæ mulier habens drachmas 8. Aut quæ mulier habens drachmas decem, si perdiderit drachmam decem, si perdiderit drachmam

1 Matth. XVIII, 12. 1 Matth. XVIII, 12.

unam, nonne accendit lucer- unam, nonne accendit lucer- nam, et everrit domum, et quæ. nam, et everrit domum, et quæ. rit diligenter, donec inveniat? rit diligenter, donec inveniat? 9. Et cum invenerit, convocat amicas 9. Et cum invenerit, convocat amicas et vicinas, dicens: Congratula- et vicinas, dicens: Congratula- mini mihi, quia inveni drach- mini mihi, quia inveni drach- mam quam perdideram. mam quam perdideram. Ita dico vobis, gaudium erit coram Ita dico vobis, gaudium erit coram Angelis Dei super uno pecca- Angelis Dei super uno pecca- tore pœnitentiam agente. tore pœnitentiam agente. II. Ait autem: Homo quidam habuit II. Ait autem: Homo quidam habuit

10. 10.

duos filios: duos filios:

12. Et dixit adolescentior ex illis pa- 12. Et dixit adolescentior ex illis pa- tri Pater, da mihi portionem tri Pater, da mihi portionem substantiæ quæ me contingit. substantiæ quæ me contingit. Et divisit illis substantiam. Et divisit illis substantiam. 13. Et non post multos dies, congre- 13. Et non post multos dies, congre- gatis omnibus, adolescentior gatis omnibus, adolescentior filius peregre profectus est in filius peregre profectus est in regionem longinquam, et ibi regionem longinquam, et ibi dissipavit substantiam suam vi- dissipavit substantiam suam vi- vendo luxuriose. vendo luxuriose.

14. Et postquam omnia consummas- 14. Et postquam omnia consummas- set, facta est fames valida in set, facta est fames valida in regione illa, et ipse coepit egere. regione illa, et ipse coepit egere. 15. Et abiit, et adhæsit uni civium 15. Et abiit, et adhæsit uni civium regionis illius, et misit illum in regionis illius, et misit illum in villam suam ut pasceret porcos. villam suam ut pasceret porcos.

378 378

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

16. Et cupiebat implere ventrem 16. Et cupiebat implere ventrem suum de siliquis, quas porci suum de siliquis, quas porci manducabant : et nemo illi da- manducabant : et nemo illi da-

bat. bat.

17. In se autem 17. In se autem

reversus, dixit: reversus, dixit: Quanti mercenarii in domo pa- Quanti mercenarii in domo pa- tris mei abundant panibus, ego tris mei abundant panibus, ego autem hic fame pereo! autem hic fame pereo!

18. Surgam, et ibo ad patrem meum, 18. Surgam, et ibo ad patrem meum, et dicam ei Pater, peccavi in et dicam ei Pater, peccavi in coelum et coram te : coelum et coram te :

19. Jam non sum dignus vocari filius 19. Jam non sum dignus vocari filius tuus, fac me sicut unum de tuus, fac me sicut unum de mercenariis tuis. mercenariis tuis.

20. Et surgens venit ad patrem suum. 20. Et surgens venit ad patrem suum. Cum autem adhuc longe esset, Cum autem adhuc longe esset, vidit illum pater ipsius, et mi- vidit illum pater ipsius, et mi- sericordia motus est, et accur- sericordia motus est, et accur- rens cecidit super collum ejus, rens cecidit super collum ejus, et osculatus est eum. et osculatus est eum.

21. Dixitque ei filius: Pater, peccavi in 21. Dixitque ei filius: Pater, peccavi in coelum et coram te, jam non coelum et coram te, jam non sum dignus vocari filius tuus. sum dignus vocari filius tuus. 22. Dixit autem pater ad servos suos: 22. Dixit autem pater ad servos suos:

Cito proferte stolam primam Cito proferte stolam primam et induite illum, et date annu- et induite illum, et date annu- lum in manum ejus, et calcea- lum in manum ejus, et calcea- menta in pedes ejus : menta in pedes ejus :

23. Et adducite vitulum saginatum, 23. Et adducite vitulum saginatum, et occidite et manducemus, et et occidite et manducemus, et epulemur: epulemur:

24. Quia hic filius meus mortuus erat, 24. Quia hic filius meus mortuus erat,

et revixit perierat, et inventus et revixit perierat, et inventus est. Et coeperunt epulari. est. Et coeperunt epulari. 25. Erat autem filius ejus senior in 25. Erat autem filius ejus senior in agro et cum veniret et appro- agro et cum veniret et appro- pinquaret domui, audivit sym- pinquaret domui, audivit sym- phoniam et chorum : phoniam et chorum : 26. Et vocavit unum de servis, et in- 26. Et vocavit unum de servis, et in- terrogavit quid hæc essent. terrogavit quid hæc essent.

27. Isque dixit illi : Frater tuus ve- 27. Isque dixit illi : Frater tuus ve- nit, et occidit pater tuus vitu- nit, et occidit pater tuus vitu- lum saginatum, quia salvum il- lum saginatum, quia salvum il- lum recepit. lum recepit.

28. Indignatus est autem, et nolebat 28. Indignatus est autem, et nolebat introire. Pater ergo illius egres- introire. Pater ergo illius egres- sus, coepit rogare illum. sus, coepit rogare illum. 29. At ille respondens, dixit patri 29. At ille respondens, dixit patri suo Ecce tot annis servio tibi, suo Ecce tot annis servio tibi, et numquam mandatum tuum et numquam mandatum tuum præterivi, et numquam dedisti præterivi, et numquam dedisti mihi hædum ut cum amicis mihi hædum ut cum amicis meis epularer: meis epularer:

30. Sed postquam filius tuus hic, qui 30. Sed postquam filius tuus hic, qui devoravit substantiam suam devoravit substantiam suam cum meretricibus, venit, occi- cum meretricibus, venit, occi- disti illi vitulum saginatum. disti illi vitulum saginatum. 31. At ipse dixit illi: Fili, tu semper 31. At ipse dixit illi: Fili, tu semper mecum es, et omnia mea mecum es, et omnia mea sunt: sunt:

tua tua

32. Epulari autem et gaudere oporte- 32. Epulari autem et gaudere oporte- bat, quia frater tuus hic mor- bat, quia frater tuus hic mor- tuus erat, et revixit: perierat, tuus erat, et revixit: perierat, et inventus est. et inventus est.

IN CAPUT XV LUCÆ IN CAPUT XV LUCÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Erant autem appropinquantes ei « Erant autem appropinquantes ei publicani et peccatores, ut audirent publicani et peccatores, ut audirent

illum. » illum. »

Ab isto loco usque ad vigesimum se- Ab isto loco usque ad vigesimum se-

cundum capitulum, agit de electione et cundum capitulum, agit de electione et reprobatione vocandorum per Discipulos reprobatione vocandorum per Discipulos et Apostolos. et Apostolos.

Et dividitur in tres partes: in quarum Et dividitur in tres partes: in quarum prima ostendit quam paterne recipitur prima ostendit quam paterne recipitur qui eligitur in secunda autem ostendit qui eligitur in secunda autem ostendit quo merito eligitur qui eligitur, et re- quo merito eligitur qui eligitur, et re- probatur qui reprobatur. Hoc autem probatur qui reprobatur. Hoc autem incipit capitulo sedecimo. In tertia au- incipit capitulo sedecimo. In tertia au- tem ponit modum electionis et reproba- tem ponit modum electionis et reproba- tionis. Et hoc incipit post medium capi- tionis. Et hoc incipit post medium capi- tuli decimi noni, ubi dicit: Et factum tuli decimi noni, ubi dicit: Et factum est, cum appropinquasset ad Bethphage est, cum appropinquasset ad Bethphage

IN EVANG. LUCÆ, XV-1. IN EVANG. LUCÆ, XV-1.

et Bethaniam, ad montem qui vocatur et Bethaniam, ad montem qui vocatur Oliveti, etc. '. Oliveti, etc. '.

Prima ergo pars continetur tota in isto Prima ergo pars continetur tota in isto capitulo. capitulo.

Et dividitur in partes duas : in qua- Et dividitur in partes duas : in qua- rum prima per factum sumitur occasio rum prima per factum sumitur occasio veniendi ad doctrinam in secunda au- veniendi ad doctrinam in secunda au- tem, doctrina perfecta traditur de paterna tem, doctrina perfecta traditur de paterna pietate recipientis. pietate recipientis.

: :

In prima harum tria dicuntur: pecca- In prima harum tria dicuntur: pecca- torum scilicet conversorum ad Dominum torum scilicet conversorum ad Dominum appropinquatio: secundum autem, Pha- appropinquatio: secundum autem, Pha- risæorum murmuratio: et tertium, quod risæorum murmuratio: et tertium, quod est causa murmuris, benigna peccatorum est causa murmuris, benigna peccatorum a Domino susceptio. a Domino susceptio.

In primo notantur quinque secundum In primo notantur quinque secundum litteram, scilicet appropinquationis con- litteram, scilicet appropinquationis con- tinuitas, appropinquationis propinqui- tinuitas, appropinquationis propinqui- tas, ejus cui appropinquabant benigni- tas, ejus cui appropinquabant benigni- tas, appropinquantium peccatum et tas, appropinquantium peccatum et iniquitas, et ea quam intendebant appro- iniquitas, et ea quam intendebant appro- pinquando ad ipsum utilitas. pinquando ad ipsum utilitas.

Primum horum notatur per hoc quod Primum horum notatur per hoc quod dicit: «Erant, » quod est præteriti dicit: «Erant, » quod est præteriti imperfecti temporis. In quo præteritum imperfecti temporis. In quo præteritum includit præsens, et dirigit in futurum : includit præsens, et dirigit in futurum : et per hoc notatur continuitas appropin- et per hoc notatur continuitas appropin- quationis in omne tempus. Tob. iv, 20: quationis in omne tempus. Tob. iv, 20: Omni tempore Omni tempore omnia consilia tua in omnia consilia tua in ipso permaneant. Psal. xxxi, 2: Be- ipso permaneant. Psal. xxxi, 2: Be- nedicam Dominum in omni tempore, sem- nedicam Dominum in omni tempore, sem- per laus ejus in ore meo. Sic enim su- per laus ejus in ore meo. Sic enim su- mus Deo appropinquantes. mus Deo appropinquantes.

« «

... ...

Appropinquantes. » Appropinquantes. »

Hic notatur appropinquationis pro- Hic notatur appropinquationis pro- pinquitas sive vicinitas. Conversione pinquitas sive vicinitas. Conversione enim cordis appropinquatur ad ipsum. enim cordis appropinquatur ad ipsum. Ad Ephes. 11, 13 Vos qui aliquando Ad Ephes. 11, 13 Vos qui aliquando eratis longe, facti estis prope. Sic ap- eratis longe, facti estis prope. Sic ap- propinquavit peccatrix quando stetit propinquavit peccatrix quando stetit retro circa pedes ejus, et osculabatur retro circa pedes ejus, et osculabatur ore, et rigavit lacrymis, et tersit capillis, ore, et rigavit lacrymis, et tersit capillis,

1 Luc. XIX, 29. 1 Luc. XIX, 29.

Cf. Luc. VII, 38. Cf. Luc. VII, 38.

31 Petr. iv, 8 Charitas operit multitudinem 31 Petr. iv, 8 Charitas operit multitudinem

379 379

et unxit unguento 2. Jacob. IV, 8: Ap- et unxit unguento 2. Jacob. IV, 8: Ap- propinquate Deo, et appropinquabit vo- propinquate Deo, et appropinquabit vo- bis. Conjunctione enim cordis, appro- bis. Conjunctione enim cordis, appro- pinquatur poenitentia et dilectione: non pinquatur poenitentia et dilectione: non tantum ore. Isa. xxix, 13: : Appropinquat tantum ore. Isa. xxix, 13: : Appropinquat autem populus iste ore suo... cor au- autem populus iste ore suo... cor au- tem ejus longe est a me. Jerem. xii, tem ejus longe est a me. Jerem. xii, 2 : 2 : Prope es tu ori eorum, et longe a renibus Prope es tu ori eorum, et longe a renibus eorum. Qui tribulato corde recedimus a eorum. Qui tribulato corde recedimus a malis, et omnium bonorum optimo ap- malis, et omnium bonorum optimo ap- propinquamus per dilectionem, dicen- propinquamus per dilectionem, dicen- tes Domino illud Ruth, 1, 9: Expande tes Domino illud Ruth, 1, 9: Expande pallium tuum super famulam tuam, pallium tuum super famulam tuam, quia propinquus es. Pallium, inquam, quia propinquus es. Pallium, inquam, justitiæ, decoris, honestatis, et pallium justitiæ, decoris, honestatis, et pallium charitatis quo peccata operiuntur: sicut charitatis quo peccata operiuntur: sicut dicitur, I Petri, iv, 8 3. Isa. LXI, 3 : Ut dicitur, I Petri, iv, 8 3. Isa. LXI, 3 : Ut ponerem lugentibus Sion.... pallium ponerem lugentibus Sion.... pallium laudis pro spiritu mæroris. Sic appro- laudis pro spiritu mæroris. Sic appro- pinquantes dicunt illud Psalmi LXXIX, pinquantes dicunt illud Psalmi LXXIX, 19 Non discedimus a te, vivificabis nos. 19 Non discedimus a te, vivificabis nos. Ecce qualiter erant appropinquantes. Ecce qualiter erant appropinquantes.

<< Ei. >> << Ei. >>

4 4

Cui ei? Jesu Christo Salvatori ungenti Cui ei? Jesu Christo Salvatori ungenti vulnera eorum, qui per nimiam charita- vulnera eorum, qui per nimiam charita- tem omnibus sibi appropinquantibus tem omnibus sibi appropinquantibus appropinquat. Deuter. IV, 7: Nec est appropinquat. Deuter. IV, 7: Nec est alia natio tam grandis, quæ habeat deos alia natio tam grandis, quæ habeat deos appropinquantes sibi, sicut Deus noster appropinquantes sibi, sicut Deus noster adest obsecrationibus nostris. Tam pius adest obsecrationibus nostris. Tam pius enim est, quod ipse longe adhuc existen- enim est, quod ipse longe adhuc existen- tem revocat, et occurrens appropinquat tem revocat, et occurrens appropinquat venienti sicut patet in filio prodigo * : venienti sicut patet in filio prodigo * : imo etiam longe agentem non deserit, et imo etiam longe agentem non deserit, et trahit vinculis suæ charitatis. Et hoc est trahit vinculis suæ charitatis. Et hoc est quod dicit Gregorius : « Quid miramur, quod dicit Gregorius : « Quid miramur, « fratres, peccatricem venientem, vel « fratres, peccatricem venientem, vel «< Dominum trahentem ? Vel potius et «< Dominum trahentem ? Vel potius et « Dominum per charitatem trahentem, et « Dominum per charitatem trahentem, et peccatricem per cordis compunctionem peccatricem per cordis compunctionem « venientem. » Osee, x1, 4: In funiculis « venientem. » Osee, x1, 4: In funiculis Adam traham eos, in vinculis charitatis. Adam traham eos, in vinculis charitatis. Ideo quia etiam recedentem non deserit, Ideo quia etiam recedentem non deserit,

« «

peccatorum. peccatorum.

+ Cf. Luc. XV, 20. + Cf. Luc. XV, 20.

380 380

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

pietatem ejus describens Apostolus, Act. pietatem ejus describens Apostolus, Act. VII, 27 et 28, dicit: Non longe est ab VII, 27 et 28, dicit: Non longe est ab unoquoque nostrum. In ipso enim vivi- unoquoque nostrum. In ipso enim vivi- mus, et movemur, et sumus. Vivimus mus, et movemur, et sumus. Vivimus quidem inspirati per Spiritus sui chari- quidem inspirati per Spiritus sui chari- tatem ad veniendum: movemur acceden- tatem ad veniendum: movemur acceden- to tracti per ipsum sumus autem in to tracti per ipsum sumus autem in gratia ejus postquam accessimus. Sic gratia ejus postquam accessimus. Sic enim clamat, Matth. XI, 28: Venite ad enim clamat, Matth. XI, 28: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Et non appropin- et ego reficiam vos. Et non appropin- quantibus improperat, Joan. v, 40: quantibus improperat, Joan. v, 40: Non vultis venire ad me, ut vitam ha- Non vultis venire ad me, ut vitam ha- beatis? Et, Proverb. VI, 35, dicit : beatis? Et, Proverb. VI, 35, dicit : Qui me invenerit, inveniet vitam, et hau- Qui me invenerit, inveniet vitam, et hau- riet salutem a Domino. riet salutem a Domino.

Quinam autem sunt qui erant appro- Quinam autem sunt qui erant appro- pinquantes ? pinquantes ?

« Publicani et peccatores. >> « Publicani et peccatores. >>

1 : 1 :

Publicanus est qui infert injuriam : Publicanus est qui infert injuriam : sicut Matthæus, et Zachæus, et latro, qui sicut Matthæus, et Zachæus, et latro, qui non sua rapiebant sub occasione publi- non sua rapiebant sub occasione publi- corum vectigalium. Peccatores autem corum vectigalium. Peccatores autem sunt qui sine alterius injuria deformes sunt qui sine alterius injuria deformes habent actus :sicut peccatrix, et alii habent actus :sicut peccatrix, et alii multum voluptuosi in carnalibus peccan- multum voluptuosi in carnalibus peccan- tes. Et in his duobus generibus, omnis tes. Et in his duobus generibus, omnis generis peccatores continentur. Isti ergo generis peccatores continentur. Isti ergo qui indigebant, ad Dominum accesserunt. qui indigebant, ad Dominum accesserunt. Matth. 1x, 12 Non est opus valentibus Matth. 1x, 12 Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus. Isti enim medicus, sed male habentibus. Isti enim sunt quibus dicitur, Eccli. xxxvIII, sunt quibus dicitur, Eccli. xxxvIII, Honora medicum propter necessitatem : Honora medicum propter necessitatem : etenim illum creavit Altissimus. Isti etenim illum creavit Altissimus. Isti ergo suam attendentes necessitatem, ho- ergo suam attendentes necessitatem, ho- norabant Deum confitentes peccata sua, norabant Deum confitentes peccata sua, et accedentes ad ipsum, se conspectui suo et accedentes ad ipsum, se conspectui suo præsentantes. Josue, vII, 19 : Da glo- præsentantes. Josue, vII, 19 : Da glo- riam Domino Deo Israel, et confitere, riam Domino Deo Israel, et confitere, scilicet peccatum tuum. Genes. xxvII, scilicet peccatum tuum. Genes. xxvII, 26 Accede ad me, et da mihi osculum, 26 Accede ad me, et da mihi osculum, fili mi. Ita dixit pater ad filium, pellibus fili mi. Ita dixit pater ad filium, pellibus hodi, hoc est, conservatione peccati hodi, hoc est, conservatione peccati circumligatum. Et ideo etiam isti pro- circumligatum. Et ideo etiam isti pro- prius accesserunt. Jerem. 11, 1: Tu for- prius accesserunt. Jerem. 11, 1: Tu for- nicata es cum amotoribus multis: tamen nicata es cum amotoribus multis: tamen

revertere ad me, dicit Dominus, et ego revertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. suscipiam te.

Sic ergo publicani injurias inferentes, Sic ergo publicani injurias inferentes, et peccatores famosi in peccatis erant ap- et peccatores famosi in peccatis erant ap- propinquantes ad Jesum, propinquantes ad Jesum,

« Ut audirent illum. » « Ut audirent illum. »

Et in hoc notatur appropinquationis Et in hoc notatur appropinquationis utilitas. Sciebant enim quod verbum utilitas. Sciebant enim quod verbum illius languores curaret. Psal. cvI, 20: illius languores curaret. Psal. cvI, 20: Misit verbum suum, et sanavit eos, et Misit verbum suum, et sanavit eos, et eripuit eos. Sapient, XVI, 12: Neque eripuit eos. Sapient, XVI, 12: Neque herba, neque malagma sanavit eos, sed herba, neque malagma sanavit eos, sed tuus, Domine, sermo, qui sanat omnia. tuus, Domine, sermo, qui sanat omnia. Verbum etiam inflammabat ad charita- Verbum etiam inflammabat ad charita- tem. Psal. cry, 19 et 20: Eloquium tem. Psal. cry, 19 et 20: Eloquium Domini inflammavit eum. Misit rex, et Domini inflammavit eum. Misit rex, et solvit eum princeps populorum, et di- solvit eum princeps populorum, et di- misit eum. Verbum etiam veritate sua misit eum. Verbum etiam veritate sua corda eorum sibi obligavit. Joan. viii, corda eorum sibi obligavit. Joan. viii, 31 et 32 Si vos manseritis in sermone 31 et 32 Si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis: et cogno- meo, vere discipuli mei eritis: et cogno- scetis veritatem, et veritas liberabit vos. scetis veritatem, et veritas liberabit vos. Verbum etiam altitudine sua ad admira- Verbum etiam altitudine sua ad admira- tionem produxit. Joan. vII, 46: Num- tionem produxit. Joan. vII, 46: Num- quam sic locutus est homo, sicut hic quam sic locutus est homo, sicut hic homo. Verbum etiam ad omnia agenda homo. Verbum etiam ad omnia agenda illuminavit. Psal. CXVIII, 105 : Lucerna illuminavit. Psal. CXVIII, 105 : Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis. Ideo ergo appropinquave- semitis meis. Ideo ergo appropinquave- runt ut audirent. Luc. vi, 17 et 18: runt ut audirent. Luc. vi, 17 et 18: Descendens Jesus de monte, stetit in loco Descendens Jesus de monte, stetit in loco campestri, et turba discipulorum ejus, campestri, et turba discipulorum ejus, et multitudo copiosa plebis,... qui vene- et multitudo copiosa plebis,... qui vene- rant ut audirent eum, et sanarentur a rant ut audirent eum, et sanarentur a languoribus suis. languoribus suis.

Adhuc autem, non propter verbum Adhuc autem, non propter verbum tantum auditum, sed propter dulcedinem tantum auditum, sed propter dulcedinem audientis, et propter gratiam labiorum audientis, et propter gratiam labiorum multi appropinquabant ut audirent eum. multi appropinquabant ut audirent eum. De primo autem horum dicitur, Cantic. De primo autem horum dicitur, Cantic. 11, 14 Sonet vox tua in auribus meis. 11, 14 Sonet vox tua in auribus meis. Vox enim tua dulcis, et facies tua de- Vox enim tua dulcis, et facies tua de- cora. De secundo autem dicit Psalmus cora. De secundo autem dicit Psalmus XLIV, 3: Diffusa est gratia in labiis tuis. XLIV, 3: Diffusa est gratia in labiis tuis. Cantic. IV, Cantic. IV, 11 Mel et lac sub lingua 11 Mel et lac sub lingua

tua. tua. Adhuc autem, audiebant eum, quia Adhuc autem, audiebant eum, quia

IN EVANG. LUCÆ, XV-2. IN EVANG. LUCÆ, XV-2.

sermo ejus erat cum effectu. Matth. vII, sermo ejus erat cum effectu. Matth. vII, 28 Erat enim docens eos sicut potesta- 28 Erat enim docens eos sicut potesta- tem habens, et non sicut Scribæ eorum tem habens, et non sicut Scribæ eorum et Pharisæi. Psal. cxL, 6: Audient verba et Pharisæi. Psal. cxL, 6: Audient verba mea, quoniam potuerunt. Jerem. xxIII, mea, quoniam potuerunt. Jerem. xxIII, 29 Numquid verba mea sunt quasi 29 Numquid verba mea sunt quasi ignis, dicit Dominus, et quasi malleus ignis, dicit Dominus, et quasi malleus conterens petram ? conterens petram ? Sic ergo « Sic ergo « erant appropinquantes erant appropinquantes ei publicani et peccatores, ut audirent ei publicani et peccatores, ut audirent illum. » illum. »

« Et murmurabant Pharisæi et « Et murmurabant Pharisæi et Scribæ, dicentes: Quia hic peccato- Scribæ, dicentes: Quia hic peccato- res recipit, et manducat cum illis. » res recipit, et manducat cum illis. »

Ecce secundum, quod est murmuratio Ecce secundum, quod est murmuratio invidorum. Sapient. 1, 11: Custodite vos invidorum. Sapient. 1, 11: Custodite vos a murmuratione quæ nihil prodest, et a murmuratione quæ nihil prodest, et a detractione parcite linguæ: quoniam a detractione parcite linguæ: quoniam sermo obscurus in vacuum non ibit, os sermo obscurus in vacuum non ibit, os autem quod mentitur occidit animam, autem quod mentitur occidit animam, Psal. XLIX, 20 Sedens adversus fratrem Psal. XLIX, 20 Sedens adversus fratrem tuum loquebaris, et adversus filium ma- tuum loquebaris, et adversus filium ma- tris tuæ ponebas scandalum. Murmur tris tuæ ponebas scandalum. Murmur enim est detractio quæ in aure susurra- enim est detractio quæ in aure susurra- tur. Ad Roman. 1, 29 et 30: Susurrones, tur. Ad Roman. 1, 29 et 30: Susurrones, detractores Deo odibiles. detractores Deo odibiles.

« Pharisæi, » qui de justitia præsume- « Pharisæi, » qui de justitia præsume- bant quia suæ traditionis justitiam bant quia suæ traditionis justitiam divinæ justitiæ præferebant. Ad Roman. divinæ justitiæ præferebant. Ad Roman. x, 3 Ignorantes enim justitiam Dei, et x, 3 Ignorantes enim justitiam Dei, et suam quærentes statuere, justitiæ Dei suam quærentes statuere, justitiæ Dei non sunt subjecti. non sunt subjecti.

« Et Scribæ, » præsumentes de falsi « Et Scribæ, » præsumentes de falsi nominis sapientia: et ideo, Exod. ix, 10, nominis sapientia: et ideo, Exod. ix, 10, significantur per magos, qui turgidi sta- significantur per magos, qui turgidi sta- bant in conspectu regis Ægypti. I ad Co- bant in conspectu regis Ægypti. I ad Co- rinth. vi, 1: Scientia inflat, charitas rinth. vi, 1: Scientia inflat, charitas vero ædificat. Eccle. 1, 18: In multa vero ædificat. Eccle. 1, 18: In multa sapientia multa est indignatio : et qui sapientia multa est indignatio : et qui addit scientiam, addit et laborem. addit scientiam, addit et laborem.

« Dicentes : Quia hic peccatores « Dicentes : Quia hic peccatores recipit. recipit.

381 381

Murmurant quidem de duobus : de Murmurant quidem de duobus : de benigna peccatorum receptione, et de benigna peccatorum receptione, et de gratiosa cum peccatoribus communica- gratiosa cum peccatoribus communica- tione. Et in hoc notatur quod benignus tione. Et in hoc notatur quod benignus fuit in peccatorum rceptione, et commu- fuit in peccatorum rceptione, et commu- nicatione. nicatione.

Primum notatur per hoc quod dicit : Primum notatur per hoc quod dicit : « Quia hic peccatores recipit, » larga « Quia hic peccatores recipit, » larga benignitate, dulcissima charitate, et gra- benignitate, dulcissima charitate, et gra- tissimo sinu misericordiæ. tissimo sinu misericordiæ.

De primo dicitur, ad Roman. 11, 4: De primo dicitur, ad Roman. 11, 4: An ignoras quoniam benignitas Dei ad An ignoras quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducit? De secundo, poenitentiam te adducit? De secundo, Jerem. xxx1, 3: In charitate perpetua Jerem. xxx1, 3: In charitate perpetua dilexi te : ideo attraxi te miserans. De dilexi te : ideo attraxi te miserans. De tertio, Isa. XL, 11: In brachio suo con- tertio, Isa. XL, 11: In brachio suo con- gregabit agnos, et in sinu suo levabit, gregabit agnos, et in sinu suo levabit, foetas ipse portabil. foetas ipse portabil.

Per primum diu dissimulat et exspe- Per primum diu dissimulat et exspe- ctat peccantem, per secundum dulciter ctat peccantem, per secundum dulciter suscipit venientem, per tertium fovet suscipit venientem, per tertium fovet susceptum ad se conversum. susceptum ad se conversum.

De primo horum dicitur, Joel, 11, 13: De primo horum dicitur, Joel, 11, 13: Benignus et misericors est, patiens et Benignus et misericors est, patiens et multæ misericordiæ, et præstabilis super multæ misericordiæ, et præstabilis super malitia. malitia.

De secundo dicitur in Psalmo CVI, 17: De secundo dicitur in Psalmo CVI, 17: Suscepit eos de via iniquitatis eorum: Suscepit eos de via iniquitatis eorum: propter injustitias enim suas humiliati propter injustitias enim suas humiliati sunt. Suscepit enim in visceribus cari- sunt. Suscepit enim in visceribus cari- ratis. ratis.

De tertio, Luc. 1, 78: Per viscera mi- De tertio, Luc. 1, 78: Per viscera mi- sericordiæ Dei nostri, in quibus visitavit sericordiæ Dei nostri, in quibus visitavit nos oriens ex alto. nos oriens ex alto.

« Et manducat cum illis. >> « Et manducat cum illis. >>

Ecce refectio et communicatio. Refi- Ecce refectio et communicatio. Refi- citur enim in bonis pœnitentium. Unde, citur enim in bonis pœnitentium. Unde, Luc. v, 29 Fecit ei convivium magnum Luc. v, 29 Fecit ei convivium magnum Levi in domo sua. Sic refectus est in bo- Levi in domo sua. Sic refectus est in bo- nis Zachæi. Luc. xv, 32: Epulari et gau- nis Zachæi. Luc. xv, 32: Epulari et gau- dere oportebat, quia frater tuus hic mor- dere oportebat, quia frater tuus hic mor- tuus erat, et revixit: perierat, et inventus tuus erat, et revixit: perierat, et inventus est. Psal. XLI, 5: In voce exsultationis est. Psal. XLI, 5: In voce exsultationis et confessionis, sonus epulantis. Quia et confessionis, sonus epulantis. Quia

1 Cf. Luc. xix, 6. 1 Cf. Luc. xix, 6.

382 382

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

exsultat in conversione et poenitentia exsultat in conversione et poenitentia peccatoris. peccatoris.

« Et ait ad illos parabolam istam, « Et ait ad illos parabolam istam, dicens: dicens:

Quis ex vobis homo, qui habet cen- Quis ex vobis homo, qui habet cen- tum oves. » tum oves. »

Sumpta occasione doctrinæ, ponit hic Sumpta occasione doctrinæ, ponit hic doctrinam de optima peccatorum susce- doctrinam de optima peccatorum susce- ptione. ptione.

Et quia tria sunt in reductione pecca- Et quia tria sunt in reductione pecca- toris ad pœnitentiam, ideo tres inducit toris ad pœnitentiam, ideo tres inducit parabolas, in quibus ista doctrina con- parabolas, in quibus ista doctrina con- summatur. Primum enim quod est in summatur. Primum enim quod est in susceptione peccatoris est patientissima susceptione peccatoris est patientissima revocatio errantis secundum autem est revocatio errantis secundum autem est

diligentissima inquisitio perditæ in eo diligentissima inquisitio perditæ in eo primæ imaginis tertium autem paterna primæ imaginis tertium autem paterna receptio revertentis. Et quoad primum receptio revertentis. Et quoad primum inducitur parabola centum ovium contra inducitur parabola centum ovium contra Pharisæorum et Scribarum crudelitatem, Pharisæorum et Scribarum crudelitatem, qui perditos revocare non curaverunt. qui perditos revocare non curaverunt. Propter secundum inducitur parabola Propter secundum inducitur parabola decem drachmarum contra negligentiam, decem drachmarum contra negligentiam, qui perditos quærere negligebant. Pro- qui perditos quærere negligebant. Pro- pter tertium inducitur parabola de filio pter tertium inducitur parabola de filio prodigo contra avaritiam Pharisæorum prodigo contra avaritiam Pharisæorum et Scribarum, qui ne erogarent indigen- et Scribarum, qui ne erogarent indigen- tibus temporalia, multos fame perire tibus temporalia, multos fame perire permittebant. permittebant.

In ista autem prima parabola duo fa- In ista autem prima parabola duo fa- cit. Primo enim ostendit Evangelista cit. Primo enim ostendit Evangelista modum hujus doctrinæ esse paraboli- modum hujus doctrinæ esse paraboli- cum : et in secundo, doctrinam supponit. cum : et in secundo, doctrinam supponit. Dicit igitur: Dicit igitur:

<< Et ait »> << Et ait »>

inferens inferens

Benignus Magister, etiam ingratis Benignus Magister, etiam ingratis suas illuminationes. Eccli. suas illuminationes. Eccli. XXIV, 44 Adhuc doctrinam quasi ante- XXIV, 44 Adhuc doctrinam quasi ante- lucanum illumino omnibus, et enarrabo lucanum illumino omnibus, et enarrabo illam usque ad longinquum. Joan. 1, illam usque ad longinquum. Joan. 1, 5: Lux in tenebris lucet, quando etiam 5: Lux in tenebris lucet, quando etiam tenebrosos illuminat et confundit tene- tenebrosos illuminat et confundit tene- bras eorum. bras eorum.

« Ad illos,» ad doctrinam, et utili- « Ad illos,» ad doctrinam, et utili- tatem eorum. Isa. XLVIII, 17: Ego Do- tatem eorum. Isa. XLVIII, 17: Ego Do- minus Deus tuus, docens te utilia, gu- minus Deus tuus, docens te utilia, gu- bernans te in via qua ambulas. bernans te in via qua ambulas.

« Parabolam.» A napá, quod est juxta : « Parabolam.» A napá, quod est juxta : et bón, quod est sententia. Quia est sen- et bón, quod est sententia. Quia est sen- tentia juxta quamdam similitudinem re- tentia juxta quamdam similitudinem re- rum notarum assumpta. Psal. LXXVII, 2: rum notarum assumpta. Psal. LXXVII, 2: Aperiam in parabolis os meum, loquar Aperiam in parabolis os meum, loquar propositiones ab initio. Hic modus, ut sæ. propositiones ab initio. Hic modus, ut sæ. pe diximus, conveniens est rudibus mate- pe diximus, conveniens est rudibus mate- rialem intellectum in divinis habentibus. rialem intellectum in divinis habentibus. Osee, XII, 10: In manu prophetarum assi- Osee, XII, 10: In manu prophetarum assi- milatus sum. Hoc est enim quod dicitur, milatus sum. Hoc est enim quod dicitur, Isa. vui, 1 Scribe in eo stylo hominis. Isa. vui, 1 Scribe in eo stylo hominis. Stylo enim hominis scribere, est per Stylo enim hominis scribere, est per similitudines humanas divina cordi ho- similitudines humanas divina cordi ho- minis imprimere. minis imprimere.

<< Dicens, »> << Dicens, »>

Hoc est, explanando proponens: quia Hoc est, explanando proponens: quia ita proponit quod quilibet facile ad par- ita proponit quod quilibet facile ad par- vam explanationem intelligit. Habacuc, vam explanationem intelligit. Habacuc, 11, 2: Scribe visum, et explana eum 11, 2: Scribe visum, et explana eum super tabulas: ut percurrat qui lege- super tabulas: ut percurrat qui lege- rit, hoc est, ut currendo sine difficultate rit, hoc est, ut currendo sine difficultate intelligere possit. intelligere possit.

Et ideo dividitur parabola ista in duas Et ideo dividitur parabola ista in duas partes: in quarum prima parabola pro- partes: in quarum prima parabola pro- ponitur: in secunda autem ejusdem ex- ponitur: in secunda autem ejusdem ex- positio innuitur. positio innuitur.

In parabola autem quatuor proponun- In parabola autem quatuor proponun- tur. Primo enim proponitur similitudo tur. Primo enim proponitur similitudo hominis centum oves habentis: secundo, hominis centum oves habentis: secundo, ex centum perdentis: ex centum perdentis: similitudo unam similitudo unam tertio, similitudo ovem perditam revo- tertio, similitudo ovem perditam revo- cantis quarto, gaudium perditam ovem cantis quarto, gaudium perditam ovem invenientis. invenientis.

In primo horum quatuor dicuntur: In primo horum quatuor dicuntur: raritas divitis possessoris, judicium quod raritas divitis possessoris, judicium quod quilibet sumit de suis propriis, humani- quilibet sumit de suis propriis, humani- tas hominis, et ditissima abundantia tas hominis, et ditissima abundantia possessionis. possessionis.

De primo dicit: De primo dicit:

« Quis, » « Quis, »

IN EVANG. LUCÆ, XV-3, 4. IN EVANG. LUCÆ, XV-3, 4.

Hoc est, aliquis. Glossa enim vult quod Hoc est, aliquis. Glossa enim vult quod remissive legatur. Tamen non omnis ho- remissive legatur. Tamen non omnis ho- minis sunt istæ divitiæ, sed aliquis est minis sunt istæ divitiæ, sed aliquis est qui habet unus scilicet cui cura illa qui habet unus scilicet cui cura illa committitur, et pastor bonus vocatur. committitur, et pastor bonus vocatur. Joan. x, 11: Ego sum pastor bonus. Joan. x, 11: Ego sum pastor bonus. Bonus pastor animam suam dat pro Bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. Aliquis est ergo: et non ovibus suis. Aliquis est ergo: et non omnis homo est hujus industriæ et per- omnis homo est hujus industriæ et per- lectionis. Genes. XLVII, 6: Quod si nosti lectionis. Genes. XLVII, 6: Quod si nosti in eis esse viros industrios, constitue illos in eis esse viros industrios, constitue illos magistros pecorum meorum. magistros pecorum meorum.

Talis igitur rarus est: tamen est ali- Talis igitur rarus est: tamen est ali- quis « ex vobis, » qui ex propriis co- quis « ex vobis, » qui ex propriis co- gnoscat quid circa curam ovium facere gnoscat quid circa curam ovium facere debeat. Eccli. xXXI, 18: Intellige quæ debeat. Eccli. xXXI, 18: Intellige quæ sunt proximi tui ex teipso. sunt proximi tui ex teipso.

Dicit autem etiam, « ex vobis, » quia Dicit autem etiam, « ex vobis, » quia talis est constituendus super oves, qui talis est constituendus super oves, qui sit de ipsa congregatione. Osee, 11, 15: sit de ipsa congregatione. Osee, 11, 15: Dabo ei vinitores ejus ex eodem loco. Ad Dabo ei vinitores ejus ex eodem loco. Ad Hebr. v, 1 Omnis namque Pontifex ex Hebr. v, 1 Omnis namque Pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus hominibus assumptus, pro hominibus constituitur. constituitur.

Ita igitur est « ex vobis, » qui ex ve- Ita igitur est « ex vobis, » qui ex ve- stris utilitatibus rationem potestis reddere stris utilitatibus rationem potestis reddere quæsiti, « homo, » qui non in leonein, quæsiti, « homo, » qui non in leonein, vel lupum sit mutatus: ille enim non vel lupum sit mutatus: ille enim non quærit oves sed devorat, et dispergit. quærit oves sed devorat, et dispergit. Sed homo est mitis secundum naturam Sed homo est mitis secundum naturam et prudens, innocenti animali suo com- et prudens, innocenti animali suo com- patiens, et damnis propriis consulens. patiens, et damnis propriis consulens. Proverb. x, 10: Novit justus jumen- Proverb. x, 10: Novit justus jumen- torum suorum animas: viscera autem torum suorum animas: viscera autem impiorum crudelia. Jerem. vi, 23: Cru- impiorum crudelia. Jerem. vi, 23: Cru- delis est, et non miserebitur. Sed delis est, et non miserebitur. Sed « homo » humanus est super eos quibus « homo » humanus est super eos quibus ut ovibus præponitur. ut ovibus præponitur.

« Qui habet centum oves. » « Qui habet centum oves. »

Centum oves sunt perfecta ovium Centum oves sunt perfecta ovium possessioquia centenarius, perfectus et possessioquia centenarius, perfectus et quadratus est numerus. Perfectio est a quadratus est numerus. Perfectio est a denario, qui est limes numeri. Et hoc denario, qui est limes numeri. Et hoc refertur ad decalogum. Quadratio autem refertur ad decalogum. Quadratio autem ad virtutum refertur quadrationem. Oves ad virtutum refertur quadrationem. Oves autem ad simplicitatem, et innocentiam, autem ad simplicitatem, et innocentiam, et utilitatem. Simplicitatem in malo, ut et utilitatem. Simplicitatem in malo, ut

383 383

sint sine plica mali. Ad Roman. xvi, 19: sint sine plica mali. Ad Roman. xvi, 19: Volo vos esse simplices in malo. Inno- Volo vos esse simplices in malo. Inno- centia autem in ovibus est, quia etiam centia autem in ovibus est, quia etiam lædentem non relædit, Psal. xxiv, 21: lædentem non relædit, Psal. xxiv, 21: Innocentes et recti adhæserunt mihi. Innocentes et recti adhæserunt mihi. Psal. XXI, 4 Innocens manibus, et Psal. XXI, 4 Innocens manibus, et mundo corde qui non accepit in vano mundo corde qui non accepit in vano animam suam. Utilitas autem est in hoc animam suam. Utilitas autem est in hoc animali potissima, sicut, Matth. 1x, 36, animali potissima, sicut, Matth. 1x, 36, notatum est. Paulus ad Philemonem : notatum est. Paulus ad Philemonem : . 11: Nunc autem et mihi, et tibi uti- . 11: Nunc autem et mihi, et tibi uti- lis est. Unde, Psal. LXXVIII, 13: Nos po- lis est. Unde, Psal. LXXVIII, 13: Nos po- pulus tuus, et oves pascuæ tuæ. Quia pulus tuus, et oves pascuæ tuæ. Quia utilitas gregis respondet pascuis et la- utilitas gregis respondet pascuis et la- boribus manuum. boribus manuum.

corum. corum.

Sic ergo habere centum oves, est pau- Sic ergo habere centum oves, est pau- Summus autem Pastor sic Summus autem Pastor sic possidet centum oves in perfectione possidet centum oves in perfectione quam diximus, tam in Angelis, quam in quam diximus, tam in Angelis, quam in hominibus bonis et perfectis. Ezechiel. hominibus bonis et perfectis. Ezechiel. XXXIV, 31 Vos greges mei, greges pascua XXXIV, 31 Vos greges mei, greges pascua meæ, homines estis et ego Dominus meæ, homines estis et ego Dominus Deus vester, dicit Dominus Deus. In Deus vester, dicit Dominus Deus. In centenario enim universitas ovium pro centenario enim universitas ovium pro perfectione numeri designatur. perfectione numeri designatur.

« Et si perdiderit unam ex illis. » « Et si perdiderit unam ex illis. »

Secundum est parabolæ istius. Secundum est parabolæ istius. Dicit autem tria: perditionem, unius Dicit autem tria: perditionem, unius perditionem, et perditæ ovis cum aliis perditionem, et perditæ ovis cum aliis annumerationem. annumerationem.

Perditio autem fit per peccatum, et per Perditio autem fit per peccatum, et per reatum qui peccatum consequitur, ad reatum qui peccatum consequitur, ad diaboli et inferni captivitatem. Isa. LIII, diaboli et inferni captivitatem. Isa. LIII, 6: Omnes nos quasi oves erravimus: 6: Omnes nos quasi oves erravimus: unusquisque in viam suam declinavit: unusquisque in viam suam declinavit: et posuit Dominus in eo iniquitatem et posuit Dominus in eo iniquitatem omnium nostrum. Psal. CXVIII, 176 : omnium nostrum. Psal. CXVIII, 176 : Erravi sicut ovis quæ periit : quære Erravi sicut ovis quæ periit : quære servum tuum, quia mandata tua non servum tuum, quia mandata tua non sum oblitus. sum oblitus.

« Unam, » ab unitate recedentem. Eo « Unam, » ab unitate recedentem. Eo enim ipso quod perditur, ab unitate enim ipso quod perditur, ab unitate gregis dividitur. Joan. x, 12: Lupus ra- gregis dividitur. Joan. x, 12: Lupus ra- pit, et dispergit oves. Una autem per- pit, et dispergit oves. Una autem per- dita hominem significat, qui a perfe- dita hominem significat, qui a perfe- ctione centenarii in qua remanserunt ctione centenarii in qua remanserunt Angeli stantes cecidit. Sic ergo perditur Angeli stantes cecidit. Sic ergo perditur

384 384

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

una quæ genus humanum significat. una quæ genus humanum significat. «Ex illis,» quæ illis est annumeranda : «Ex illis,» quæ illis est annumeranda : quia ad numerum perditorum non per- quia ad numerum perditorum non per- tinet, sicut cadentes Angeli: sed ad nu- tinet, sicut cadentes Angeli: sed ad nu- merum salvandorum per redemptionem. merum salvandorum per redemptionem. Ad Hebr. 11, 16: Nusquam enim Ange- Ad Hebr. 11, 16: Nusquam enim Ange- los apprehendit, sed semen Abrahæ ap- los apprehendit, sed semen Abrahæ ap- prehendit. Sed si ex illis non fuisset, prehendit. Sed si ex illis non fuisset, quæsita non esset. quæsita non esset.

significantur per nonaginta novem. No- significantur per nonaginta novem. No- vies enim decem sunt nonaginta. Novem vies enim decem sunt nonaginta. Novem autem quæ in decem præcepta multipli- autem quæ in decem præcepta multipli- cantur. Quodlibet enim præceptum im- cantur. Quodlibet enim præceptum im- plendum est et ardore charitatis, et luce plendum est et ardore charitatis, et luce veritatis, et judicio quieti et discreti veritatis, et judicio quieti et discreti cordis, et altitudine perfectæ super in- cordis, et altitudine perfectæ super in- feriora vilia dominationis, et vigore per- feriora vilia dominationis, et vigore per- fectæ virtutis, et ordine ordinatæ a Deo fectæ virtutis, et ordine ordinatæ a Deo

Et hoc est quod dicit : « Si perdiderit potestatis, et ratione æquitatis a principe Et hoc est quod dicit : « Si perdiderit potestatis, et ratione æquitatis a principe

unam ex illis. » unam ex illis. »

« Nonne dimittit nonaginta novem « Nonne dimittit nonaginta novem in deserto, et vadit ad illam quæ per- in deserto, et vadit ad illam quæ per- ierat, donec inveniat eam? >> ierat, donec inveniat eam? >>

Tertium est istius parabolæ in quo Tertium est istius parabolæ in quo notatur ovis istius revocatio. notatur ovis istius revocatio.

Et dicit tria: custoditarum ovium ad Et dicit tria: custoditarum ovium ad tempus dimissionem, perditæ ovis inse- tempus dimissionem, perditæ ovis inse- cutionem, et usque ad inventionem per- cutionem, et usque ad inventionem per- ditæ ovis infatigabilem requisitionem. ditæ ovis infatigabilem requisitionem. De primo dicit: De primo dicit:

« Nonne. » « Nonne. »

Quasi dicat Secundum rationem Quasi dicat Secundum rationem humanam judicate. Job, VI, 29: Quod humanam judicate. Job, VI, 29: Quod justum est judicate. justum est judicate.

« Dimittit, » in sui ipsorum custodia, « Dimittit, » in sui ipsorum custodia, diligentiam exterioris custodiæ non ad- diligentiam exterioris custodiæ non ad- hibendo. Et ita fecit Dominus in cœlo hibendo. Et ita fecit Dominus in cœlo dimittens Angelos. Jerem. XII, 7: Reli. dimittens Angelos. Jerem. XII, 7: Reli. qui domum meam, dimisi hæreditatem qui domum meam, dimisi hæreditatem meam. Aliter enim non relinquit Do- meam. Aliter enim non relinquit Do- minus aliquem justum neque in cœlo minus aliquem justum neque in cœlo neque in terra, nisi exteriorem custodiam neque in terra, nisi exteriorem custodiam aliquando non adhibendo: eo quod talis aliquando non adhibendo: eo quod talis tali custodia non indiget. Deuter. iv, 9: tali custodia non indiget. Deuter. iv, 9: Custodi temetipsum et animam tuam Custodi temetipsum et animam tuam sollicite. Intus tamen semper gubernat, sollicite. Intus tamen semper gubernat, et custodit. Psal. cxx, 4: Ecce non dormi- et custodit. Psal. cxx, 4: Ecce non dormi- tabit neque dormiet qui custodit Israel. tabit neque dormiet qui custodit Israel.

De exteriori autem custodia dicit, quod De exteriori autem custodia dicit, quod

« Dimittit nonaginta novem in de- « Dimittit nonaginta novem in de- serto. » serto. »

animo decreta, et illuminatione divini animo decreta, et illuminatione divini consilii, et custodia ab insidiis adver- consilii, et custodia ab insidiis adver- sarii. Sic ergo novies multiplicata man- sarii. Sic ergo novies multiplicata man- data Dei, et justitiæ naturalis, nonaginta data Dei, et justitiæ naturalis, nonaginta perficiunt. perficiunt.

Si autem hæc ipsa ad perfectionem Si autem hæc ipsa ad perfectionem illuminationum, et perfectionem virtu- illuminationum, et perfectionem virtu- tum et operum referantur, in se novem tum et operum referantur, in se novem sunt. Et sic nonaginta novem perficiun- sunt. Et sic nonaginta novem perficiun- tur. Tribus enim perficitur illuminatio : tur. Tribus enim perficitur illuminatio : affectu amoris, intellectu veritatis, et affectu amoris, intellectu veritatis, et quiete discretionis, quæ illuminationes quiete discretionis, quæ illuminationes dijudicat. Tribus etiam perficitur virtus, dijudicat. Tribus etiam perficitur virtus, si alta sit, si vigorosa, si ordinata ratio- si alta sit, si vigorosa, si ordinata ratio- nibus æquitatis. Tribus perficitur opus, nibus æquitatis. Tribus perficitur opus, si ordinatum sit decretis principum, si si ordinatum sit decretis principum, si procedat de consilio sapientium, si in procedat de consilio sapientium, si in honestate nihil habeat contrarium. Qui- honestate nihil habeat contrarium. Qui- cumque autem tales sunt, exteriori di- cumque autem tales sunt, exteriori di- ligentia custodiæ non indigent, sive sint ligentia custodiæ non indigent, sive sint in coelo sive in terra. Quamvis enim in coelo sive in terra. Quamvis enim Glossa exponat de Angelis, in quibus Glossa exponat de Angelis, in quibus hæ perfectiones sunt confirmatæ, tamen hæ perfectiones sunt confirmatæ, tamen etiam in terra sunt pro modulo justorum etiam in terra sunt pro modulo justorum quorumcumque. Et ideo generaliter lo- quorumcumque. Et ideo generaliter lo- quitur Dominus, Luc. 11, 14: Gloria in quitur Dominus, Luc. 11, 14: Gloria in altissimis Deo, et in terra pax homini- altissimis Deo, et in terra pax homini- bus bonæ voluntatis. Matth. vi, 10: Fiat bus bonæ voluntatis. Matth. vi, 10: Fiat voluntas tua sicut in cælo et in terra. voluntas tua sicut in cælo et in terra. Hos igitur relinquit, quando custodiam Hos igitur relinquit, quando custodiam exteriorem non adhibet. Et ista expositio exteriorem non adhibet. Et ista expositio generalis ad moralem et allegoricam, quæ generalis ad moralem et allegoricam, quæ est in Glossis. Joan. xvi, 17: Modicum, est in Glossis. Joan. xvi, 17: Modicum, et non videbitis me: et iterum modicum, et non videbitis me: et iterum modicum, et videbitis me. Cum enim ivit in infer- et videbitis me. Cum enim ivit in infer- num requirere perditos, non præsentia- num requirere perditos, non præsentia- liter fuit cum Apostolis. Joan. xvi, 28 : liter fuit cum Apostolis. Joan. xvi, 28 : Exivi a Patre, et veni in mundum. Et tunc Exivi a Patre, et veni in mundum. Et tunc