IN EVANG. LUCÆ, XIII-8, 9. IN EVANG. LUCÆ, XIII-8, 9.

non comburitur, nisi quia plantæ et stir- non comburitur, nisi quia plantæ et stir- pes in ea inuti'es comburuntur. pes in ea inuti'es comburuntur.

Iloc est igitur quod judex, se non præ- Iloc est igitur quod judex, se non præ- parantibus ad adventum ejus commina- parantibus ad adventum ejus commina-

tur. tur.

« At ille respondens, dicit illi: Do- « At ille respondens, dicit illi: Do- mine, dimitte illam et hoc anno, us- mine, dimitte illam et hoc anno, us- que dum fodiam circa illam, et mit- que dum fodiam circa illam, et mit- tam stercora: tam stercora:

Et si quidem fecerit fructum: sin Et si quidem fecerit fructum: sin autem, in futurum succides eam. » autem, in futurum succides eam. »

Hic ponitur dilatio sententiæ ex pa- Hic ponitur dilatio sententiæ ex pa- tientia judicis, et intercessione sancto- tientia judicis, et intercessione sancto- rum cultorum, et spe futuræ fructifica- rum cultorum, et spe futuræ fructifica- tionis. tionis.

1: 1:

Et hoc est quod dicit: « At ille, » cul- Et hoc est quod dicit: « At ille, » cul- tor scilicet, bonus pra latus, vel quilibet tor scilicet, bonus pra latus, vel quilibet sanctus in Ecclesia militante vel trium- sanctus in Ecclesia militante vel trium- phante pro alio intercedens. Job, v, phante pro alio intercedens. Job, v, Voca ergo si est qui tibi respondeat, et Voca ergo si est qui tibi respondeat, et ad aliquem sanctorum convertere, Genes. ad aliquem sanctorum convertere, Genes. XXV, XXV, 21 Deprecabatur Isaac Dominum 21 Deprecabatur Isaac Dominum pro uxore sua, eo quod esset sterilis: pro uxore sua, eo quod esset sterilis: qui exaudivit eum, et dedit conceptum qui exaudivit eum, et dedit conceptum Rebecca. Rebecca.

Et hoc est: Et hoc est:

« Domine, dimitte illam et hoc « Domine, dimitte illam et hoc

anno. » anno. »

Quarto scilicet: quia aliquis usque in Quarto scilicet: quia aliquis usque in senium reservatur, jam inutiliter juven- senium reservatur, jam inutiliter juven- tute, et ætate virili, et senectute expen- tute, et ætate virili, et senectute expen- sis et exspectatur in putrido senio, an sis et exspectatur in putrido senio, an fructum aliquem facere velit. Allegorice fructum aliquem facere velit. Allegorice autem etiam sententia Synagogæ preci- autem etiam sententia Synagogæ preci- bus Apostolorum suspensa est per totum bus Apostolorum suspensa est per totum tempus gratiæ, in annum futuræ perse- tempus gratiæ, in annum futuræ perse- cutionis Antichristi, ut tunc saltem fru- cutionis Antichristi, ut tunc saltem fru- ctum dulcedinis afferat. Ad Roman. xi, ctum dulcedinis afferat. Ad Roman. xi, 23 et 26 Cæcilas ex parte contigit in 23 et 26 Cæcilas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo Gentium intra- Israel, donec plenitudo Gentium intra- ret, et sic omnis Israel salvus fieret. ret, et sic omnis Israel salvus fieret. Isa. xxx, Isa. xxx, 18: Exspectat Dominus ut mi- 18: Exspectat Dominus ut mi- sereatur vestri. Osee, 1, 3: Dies multos sereatur vestri. Osee, 1, 3: Dies multos

297 297

exspectabis me: non fornicaberis, et non exspectabis me: non fornicaberis, et non eris viro: sed et ego exspectabo te. Ac si eris viro: sed et ego exspectabo te. Ac si dicat: Non fornicabetis ad inutilem fru- dicat: Non fornicabetis ad inutilem fru- ctum, et non eris cum viro alieno ad spu- ctum, et non eris cum viro alieno ad spu- ria vitulamina, quæ sunt adulterinæ ria vitulamina, quæ sunt adulterinæ plantationes sed exspectabis me, donec plantationes sed exspectabis me, donec ex me fructus tuus inveniatur : et ego ad ex me fructus tuus inveniatur : et ego ad pœnitentiam exspectabo te. pœnitentiam exspectabo te.

« Usque dum fodiam circa illam. » « Usque dum fodiam circa illam. »

Ecce promissio adhibendi- cultus ad Ecce promissio adhibendi- cultus ad fructum producendum. fructum producendum.

Et duplicem dat promissionem adhi- Et duplicem dat promissionem adhi- bendi cultus. Primum dicit : « Usque bendi cultus. Primum dicit : « Usque dum fodiam circa illam. » Foditur ad dum fodiam circa illam. » Foditur ad radices, ut duritia terræ distillationem radices, ut duritia terræ distillationem humoris ad radicem non impediat. Et hoc humoris ad radicem non impediat. Et hoc est primum beneficium fossuræ. Secun- est primum beneficium fossuræ. Secun- dum autem est, quod nova terra adjuta dum autem est, quod nova terra adjuta humore non exsucto, radicem tangat. humore non exsucto, radicem tangat. Tertium autem est aliquando antiquala Tertium autem est aliquando antiquala arbore (cujus radicis cortex induratus et arbore (cujus radicis cortex induratus et inspissatus est) ut cultor radicem findat, inspissatus est) ut cultor radicem findat, ut inter fissuras per poros non occlusos ut inter fissuras per poros non occlusos sugat. Et ita facit agricola spiritualis. sugat. Et ita facit agricola spiritualis. Fodit comminationibus timoris ut molli- Fodit comminationibus timoris ut molli- ficetur, quod stillicidium gratiæ in cor ficetur, quod stillicidium gratiæ in cor possit descendere. Osee, 11, 2: Fodi eam possit descendere. Osee, 11, 2: Fodi eam mihi. Sic enim fodit sarculo disciplinæ. mihi. Sic enim fodit sarculo disciplinæ. Isa. v, 2, secundum translationem Sep- Isa. v, 2, secundum translationem Sep- tuaginta: « Maceriam circumdedit, et tuaginta: « Maceriam circumdedit, et circumfodit. » Ubi nos: Et sepivit eam, circumfodit. » Ubi nos: Et sepivit eam, et elegit lapides ex ea. Hoc autem fit et elegit lapides ex ea. Hoc autem fit disciplinæ sarculo, quando cultor bonus disciplinæ sarculo, quando cultor bonus suadet fieri corporales disciplinas. Ad suadet fieri corporales disciplinas. Ad Hebr. xII, 11 Omnis autem disciplina Hebr. xII, 11 Omnis autem disciplina in præsenti quidem videtur non esse gau- in præsenti quidem videtur non esse gau- dii, sed mæroris. Postea autem fructum dii, sed mæroris. Postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet pacatissimum exercitatis per eam reddet justitiæ. Per hoc etiam nova et non justitiæ. Per hoc etiam nova et non exsucta terra radici apponitur: quando exsucta terra radici apponitur: quando nova, et salutaris, et humore gratiæ ple- nova, et salutaris, et humore gratiæ ple- na instructio perhibetur, per terrenas na instructio perhibetur, per terrenas similitudines comprobata : ut ex similitu- similitudines comprobata : ut ex similitu- dine terrena spiritualia intelligantur. Sic dine terrena spiritualia intelligantur. Sic enim intelligitur istud Isaiæ, XLV, 8 : enim intelligitur istud Isaiæ, XLV, 8 : Aperiatur terra, et germinet Salvatorem. Aperiatur terra, et germinet Salvatorem. Sic intelligitur quod dicit Psalmus CXL, Sic intelligitur quod dicit Psalmus CXL,

298 298

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sua, et vivat. sua, et vivat.

« Sin autem, »> « Sin autem, »>

6 et 7: Audient verba mea, quoniam po- impii, sed ut convertatur impius a via 6 et 7: Audient verba mea, quoniam po- impii, sed ut convertatur impius a via tuerunt, hoc est, potentiam et valorem ad tuerunt, hoc est, potentiam et valorem ad fructificandum in se habent. Sicut cras- fructificandum in se habent. Sicut cras- situdo terra erupta est super terram, quæ situdo terra erupta est super terram, quæ sua pinguedine novam administrat fœ- sua pinguedine novam administrat fœ- cunditatem. Tertium autem est quando cunditatem. Tertium autem est quando durioribus duriores fiunt comminatio- durioribus duriores fiunt comminatio- nes et ictus sententiarum per excommu- nes et ictus sententiarum per excommu- nicationes: ut scindantur qui molliri nicationes: ut scindantur qui molliri non possunt. Jerem. xxi, 29: Verba non possunt. Jerem. xxi, 29: Verba mea sunt quasi malleus conterens pe- mea sunt quasi malleus conterens pe- tram. Joel, 11, 13: Scindite corda vestra, tram. Joel, 11, 13: Scindite corda vestra, et non vestimenta vestra, et convertimini et non vestimenta vestra, et convertimini ad Dominum. ad Dominum.

Sic ergo fodit circa ficulneam bonus Sic ergo fodit circa ficulneam bonus agricola. agricola.

« Et mittam stercora. » « Et mittam stercora. »

: :

Stercora mittere, est præterita peccata Stercora mittere, est præterita peccata ad memoriam revocare, et ex hoc ad ad memoriam revocare, et ex hoc ad devotionem pœnitentiæ inclinare. Amos, devotionem pœnitentiæ inclinare. Amos, IV, 10 Ascendere feci putredinem ca- IV, 10 Ascendere feci putredinem ca- strorum vestrorum in nares vestras, et strorum vestrorum in nares vestras, et non redistis ad me. Joel, 1, 17 Computru- non redistis ad me. Joel, 1, 17 Computru- erunt jumenta in stercore suo. Quia sic erunt jumenta in stercore suo. Quia sic homo suam advertit putredinem jumen- homo suam advertit putredinem jumen- tinam, et ex hoc disponitur ad fructum. tinam, et ex hoc disponitur ad fructum. Isaiaæ, 1, 25 Facta sunt morticina eorum Isaiaæ, 1, 25 Facta sunt morticina eorum quasi stercus in medio platearum, hoc quasi stercus in medio platearum, hoc est, morticina, quibus homo moritur in est, morticina, quibus homo moritur in peccato, facta sunt in stercora ad fructi- peccato, facta sunt in stercora ad fructi- ficandum in medio platearum, hoc est, ficandum in medio platearum, hoc est, in vitæ latitudine. Job, II, 8: Job testa in vitæ latitudine. Job, II, 8: Job testa saniem radebat, sedens in sterquilinio. saniem radebat, sedens in sterquilinio.

« Et si quidem fecerit fructum. » « Et si quidem fecerit fructum. »

Aposiopesis est: tacet responsionem Aposiopesis est: tacet responsionem ad hoc pertinentem quia vere et pro- ad hoc pertinentem quia vere et pro- babiliter constat, quod non faciet: aut babiliter constat, quod non faciet: aut quia constat Dominum per se ipsum li- quia constat Dominum per se ipsum li- benter parcere, quando fructum facit. Et benter parcere, quando fructum facit. Et ideo hanc partem ellipticam dimittit : ideo hanc partem ellipticam dimittit : quia per se ex patientia Domini intelligi- quia per se ex patientia Domini intelligi- tur, quia tunc non succidet. Sapient. tur, quia tunc non succidet. Sapient. 1,13 et 16 Deus mortem non fecit,... im- 1,13 et 16 Deus mortem non fecit,... im- pii autem manibus et verbis accersierunt pii autem manibus et verbis accersierunt illam. Ezechiel. xxx, 11: Nolo mortem illam. Ezechiel. xxx, 11: Nolo mortem

Hoc est, si non autem faciet fructum Hoc est, si non autem faciet fructum exspectata et culta « in futurum, » quan- exspectata et culta « in futurum, » quan- do justior est tua condemnatio, « succi- do justior est tua condemnatio, « succi- des eam,» per sententiam condemnatio- des eam,» per sententiam condemnatio- nis sicut succidisti Angelos et alios pec- nis sicut succidisti Angelos et alios pec- cantes, qui finaliter voluerunt perdurare cantes, qui finaliter voluerunt perdurare in peccatis. In Epistola Judæ, y. 5 : in peccatis. In Epistola Judæ, y. 5 : Commonere autem vos volo, scientes se- Commonere autem vos volo, scientes se- mel omnia, quoniam Jesus populum de mel omnia, quoniam Jesus populum de terra Ægypti salvans, secundo eos qui terra Ægypti salvans, secundo eos qui non crediderunt, perdidit. non crediderunt, perdidit.

Sic ergo demonstratum est, qualiter Sic ergo demonstratum est, qualiter sententia misericordis judicis, aliquando sententia misericordis judicis, aliquando per intercessionem bonorum suspenditur, per intercessionem bonorum suspenditur, quamvis non auferatur. Aliquando autem quamvis non auferatur. Aliquando autem ex sola misericordia Dei, diu ad pœni- ex sola misericordia Dei, diu ad pœni- tentiam exspectatus peccator liberatur. tentiam exspectatus peccator liberatur. Et hoc est quod consequenter inducitur: Et hoc est quod consequenter inducitur:

« Erat autem docens in synagoga « Erat autem docens in synagoga eorum sabbatis. » eorum sabbatis. »

Dividitur autem hæc historia in duas Dividitur autem hæc historia in duas partes: in factum videlicet, et convictio- partes: in factum videlicet, et convictio- nem eorum qui factum calumniabantur. nem eorum qui factum calumniabantur.

Factum autem habet duos paragra- Factum autem habet duos paragra- phos: in quorum primo continetur tem- phos: in quorum primo continetur tem- pus et locus, qualiter ad factum est de- pus et locus, qualiter ad factum est de- ventum in secundo autem continetur ventum in secundo autem continetur factum ipsum. factum ipsum.

In primo ergo dicit, quod prædicta et In primo ergo dicit, quod prædicta et alia de præparatione hominum ad judi- alia de præparatione hominum ad judi- cium « erat docens, » sicut ipse docturus cium « erat docens, » sicut ipse docturus et illuminaturus omnes in mundum ve- et illuminaturus omnes in mundum ve- nerat. Isa. XLVIII, 17: Ego Dominus nerat. Isa. XLVIII, 17: Ego Dominus Deus tuus docens te utilia, gubernans in Deus tuus docens te utilia, gubernans in via, qua ambulas. Psal. CXVIII, 68: via, qua ambulas. Psal. CXVIII, 68: Bonus es tu, et in bonitate tua doce me Bonus es tu, et in bonitate tua doce me justificationes tuas. justificationes tuas.

« In synagoga, » « In synagoga, »

Propter loci solemnitatem: ut pluri- Propter loci solemnitatem: ut pluri-

10 10

10 10

IN EVANG. LUCÆ, XIII-10, 11. IN EVANG. LUCÆ, XIII-10, 11.

bus in synagoga convenientibus prodes- bus in synagoga convenientibus prodes- set. Joan. xv, 20: Ego palam locutus set. Joan. xv, 20: Ego palam locutus sum mundo: ego semper docui in syna- sum mundo: ego semper docui in syna- goga et in templo, quo omnes Judæi con- goga et in templo, quo omnes Judæi con- veniunt, et in occulto locutus sum nihil. veniunt, et in occulto locutus sum nihil. Ideo etiam dixit, Lucæ, vil, 17, et Ideo etiam dixit, Lucæ, vil, 17, et Matth. x, 26 Nihil occultum quod non Matth. x, 26 Nihil occultum quod non reveletur. Hæreticorum enim mendacia reveletur. Hæreticorum enim mendacia angulos quærunt, sed non plana veritas. angulos quærunt, sed non plana veritas.

« Sabbatis. » « Sabbatis. »

Ecce tempus in quo plures ad auditum Ecce tempus in quo plures ad auditum verbi Dei vacabant. Ad Hebr. IV, verbi Dei vacabant. Ad Hebr. IV, 9 : 9 : Relinquitur sabbatismus populo Dei, Relinquitur sabbatismus populo Dei, quando opera servilia fieri non licebat, quando opera servilia fieri non licebat, sed tantum vacabant verbo Dei et obse- sed tantum vacabant verbo Dei et obse- quio divino. Isa. LVIII, 13 Si averteris quio divino. Isa. LVIII, 13 Si averteris a sabbato pedem tuum, facere volunta- a sabbato pedem tuum, facere volunta- tem tuam in die sancto meo, et vocaveris tem tuam in die sancto meo, et vocaveris sabbatum delicatum, et sanctum Domini sabbatum delicatum, et sanctum Domini gloriosum. gloriosum.

« Et ecce mulier, quæ habebat spi- « Et ecce mulier, quæ habebat spi- ritum infirmitatis annis decem et octo, ritum infirmitatis annis decem et octo, et erat inclinata, nec omnino poterat et erat inclinata, nec omnino poterat sursum respicere. sursum respicere.

» »

Hic tangitur factum. Hic tangitur factum.

Habet autem partes duas : in quarum Habet autem partes duas : in quarum prima magnitudo infirmitatis exagge- prima magnitudo infirmitatis exagge- ratur in secunda vero miraculum perfi- ratur in secunda vero miraculum perfi- citur. citur.

Adhuc autem in prima tanguntur quin- Adhuc autem in prima tanguntur quin- que demonstratio scilicet sexus fragilis: que demonstratio scilicet sexus fragilis: causa infirmitatis: longitudo ægritudi- causa infirmitatis: longitudo ægritudi- nis et magnitudo dejectionis et defectio- nis et magnitudo dejectionis et defectio- nis et damnum dejectionis. nis et damnum dejectionis.

De primo dicit : « Et ecce mulier, » De primo dicit : « Et ecce mulier, » in qua fragilitas erat sexus: ideo magis in qua fragilitas erat sexus: ideo magis miserabilis. Jonæ, iv, 2 : Sciebam, quia miserabilis. Jonæ, iv, 2 : Sciebam, quia tu Deus clemens et misericors es, patiens, tu Deus clemens et misericors es, patiens, et multæ miserationis, et ignoscens super et multæ miserationis, et ignoscens super malitia. Hæc autem mulier carnem hu- malitia. Hæc autem mulier carnem hu- manæ naturæ corruptam significat, alle- manæ naturæ corruptam significat, alle- gorice autem synagogam. Ad Roman. gorice autem synagogam. Ad Roman.

299 299

v11, 18 Scio quia non habitat in me, v11, 18 Scio quia non habitat in me, hoc est, in carne mea bonum. hoc est, in carne mea bonum.

« Quæ habebat spiritum infirmita- « Quæ habebat spiritum infirmita- tis. » tis. »

Ecce quod causa hujus erat a spiritu et Ecce quod causa hujus erat a spiritu et a peccato. Spiritus enim malus sibi fuit a peccato. Spiritus enim malus sibi fuit causa infirmitatis. Isti sunt spiritus im- causa infirmitatis. Isti sunt spiritus im- mundi, de quibus dicitur, Zachar. XIII, mundi, de quibus dicitur, Zachar. XIII, 2 Etiam spiritum immundum auferam 2 Etiam spiritum immundum auferam de terra. Apocal. xv1, 14: Sunt spiritus de terra. Apocal. xv1, 14: Sunt spiritus dæmoniorum. I ad Timoth. IV, 1: Alten- dæmoniorum. I ad Timoth. IV, 1: Alten- dentes spiritibus erroris. Hic spiritus fa- dentes spiritibus erroris. Hic spiritus fa- cit infirmitatem ad omne bonum: quia cit infirmitatem ad omne bonum: quia peccatum debilitat ad bonum. Unde cla- peccatum debilitat ad bonum. Unde cla- mat Propheta, Psal. vi, 3 : Miserere mat Propheta, Psal. vi, 3 : Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum. mei, Domine, quoniam infirmus sum.

« Decem et octo annis, » « Decem et octo annis, »

Quia e'iam in derem mandatis deca- Quia e'iam in derem mandatis deca- logi, et in octo beatitudinum perfectioni- logi, et in octo beatitudinum perfectioni- bus, quæ, Matth. v, 3-11, describuntur, bus, quæ, Matth. v, 3-11, describuntur, infirmabatur. Vel quia ter sex sunt de- infirmabatur. Vel quia ter sex sunt de- cem et octo infirmabatur in fide Trini- cem et octo infirmabatur in fide Trini- tatis, et in perfectione operum, quæ in tatis, et in perfectione operum, quæ in senario significatur. Vel significat illos senario significatur. Vel significat illos qui tribus temporibus ante legem scrip- qui tribus temporibus ante legem scrip- tam, in lege naturali, et sub lege scrip- tam, in lege naturali, et sub lege scrip- ta, et sub gratia, longa detenti sunt infir- ta, et sub gratia, longa detenti sunt infir- mitate peccati. Eccli. x, 11: Languor pro- mitate peccati. Eccli. x, 11: Languor pro- lixior gravat medicum. lixior gravat medicum.

« Nec omnino poterat sursum re- « Nec omnino poterat sursum re- spicere. » spicere. »

Ecce damnum quia sicut jumentum Ecce damnum quia sicut jumentum erectionem ad coelum amiserat. Psal. erectionem ad coelum amiserat. Psal. XVI, 11 Oculos suos statuerunt decli- XVI, 11 Oculos suos statuerunt decli- nare in terram. Oratio Manassæ: Incur- nare in terram. Oratio Manassæ: Incur- valus sum multo vinculo ferreo, ut non valus sum multo vinculo ferreo, ut non possim attollere caput meum, et non est possim attollere caput meum, et non est respiratio mihi. Isa. xxix, 4: Humilia- respiratio mihi. Isa. xxix, 4: Humilia- beris, de terra loqueris :... et erit quasi beris, de terra loqueris :... et erit quasi pythonis de terra vox tua, et de humo pythonis de terra vox tua, et de humo eloquium tuum mussitabit. Psal. xxxvII, eloquium tuum mussitabit. Psal. xxxvII, 7 Miser factus sum, et curvatus sum 7 Miser factus sum, et curvatus sum usque in finem tota die contristatus usque in finem tota die contristatus

12 12

13 13

300 300

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ingrediebar. Isa. LI, 23: Dixerunt animæ ingrediebar. Isa. LI, 23: Dixerunt animæ tuæ Incurvare, ut transeamus : et po- tuæ Incurvare, ut transeamus : et po- suisti ut terram corpus tuum, et quasi suisti ut terram corpus tuum, et quasi viam transeuntibus. viam transeuntibus.

« Quam cum videret Jesus, vocavit « Quam cum videret Jesus, vocavit eam ad se, et ait illi Mulier, dimissa eam ad se, et ait illi Mulier, dimissa es ab infirmitate tua. es ab infirmitate tua.

Et inposuit illi manus, et confestim Et inposuit illi manus, et confestim erecta est, et glorificabat Deum. » erecta est, et glorificabat Deum. »

« Et ait illi. >> « Et ait illi. >>

Ecce allocutio de instructione sanita- Ecce allocutio de instructione sanita- tis. Et facit hic primo mentionem molli- tis. Et facit hic primo mentionem molli- tiei, quæ sibi infirmitatis causa fuerat, tiei, quæ sibi infirmitatis causa fuerat, quando dicit « Mulier » mollita et su- quando dicit « Mulier » mollita et su- bacta sicut ea quæ quinque viros (hoc bacta sicut ea quæ quinque viros (hoc est delectamenta quinque sensuum) pas- est delectamenta quinque sensuum) pas- sa est. Joan. IV, 18: Quinque viros ha- sa est. Joan. IV, 18: Quinque viros ha- buisti, hoc est, a quinque subacta et buisti, hoc est, a quinque subacta et mollis effecta es. Jerem. 11, 36: Quam mollis effecta es. Jerem. 11, 36: Quam vilis facta es nimis, iterans vias tuas. vilis facta es nimis, iterans vias tuas.

« Dimissa es,» per peccati remissionem, « Dimissa es,» per peccati remissionem, « ab infirmitate tua. » Psal. c, 3 : Qui « ab infirmitate tua. » Psal. c, 3 : Qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, Et tanguntur tria: causa, effectus, et qui sanat omnes infirmitates tuas. Osee, Et tanguntur tria: causa, effectus, et qui sanat omnes infirmitates tuas. Osee, finis. finis.

Hic tangitur perfectio miraculi. Hic tangitur perfectio miraculi.

Causa miraculi est in quatuor: in vi- Causa miraculi est in quatuor: in vi- sione, vocatione, allocutione, et manus sione, vocatione, allocutione, et manus impositione. Primum est respectus mise- impositione. Primum est respectus mise- ricordiæ secundum vocatio gratiæ : ricordiæ secundum vocatio gratiæ : tertium instructio cautelæ : quartum ad-- tertium instructio cautelæ : quartum ad-- jutorium divinæ potentiæ. jutorium divinæ potentiæ.

De primo dicit: « Quam cum videret De primo dicit: « Quam cum videret Jesus, »Salvator in respectu salutis. Jesus, »Salvator in respectu salutis. Sapient. iv, 15: Gratia Dei et miseri- Sapient. iv, 15: Gratia Dei et miseri- cordia est in sanctos ejus, et respectus in cordia est in sanctos ejus, et respectus in electos illius. Exod. 11, 7: Vidi affli- electos illius. Exod. 11, 7: Vidi affli- ctionem populi mei. Luc, x, 33: Videns ctionem populi mei. Luc, x, 33: Videns eum, misericordia motus est. eum, misericordia motus est.

« Vocavit ad se, » « Vocavit ad se, »

Ut jam prope fieret quæ longe abierat. Ut jam prope fieret quæ longe abierat. Ad Roman. vi, 29 et 30: Quos præsci- Ad Roman. vi, 29 et 30: Quos præsci- vit... el prædestinavit conformes fieri ima- vit... el prædestinavit conformes fieri ima- ginis Filii sui, hos et vocavit : et quos ginis Filii sui, hos et vocavit : et quos vocavit, hos et justificavit. Vocatio enim vocavit, hos et justificavit. Vocatio enim hæc fit per gratiam electionis: et est hæc fit per gratiam electionis: et est segregatio a massa perditionis. Baruch, segregatio a massa perditionis. Baruch, III, 35 Vocatæ sunt, et dixerunt: Ad- III, 35 Vocatæ sunt, et dixerunt: Ad- sumus : et luxerunt ei cum jucunditate, sumus : et luxerunt ei cum jucunditate, qui fecit illas. Per hoc enim stellæ lu- qui fecit illas. Per hoc enim stellæ lu- centes factæ sunt, quia ab inclinatione ad centes factæ sunt, quia ab inclinatione ad terram vocatæ sunt ad cœlum, hoc est, terram vocatæ sunt ad cœlum, hoc est, «ad se,» ad coelestia vocare. «ad se,» ad coelestia vocare.

1 Cf. Genes. XLVIII, 14 et 15. 1 Cf. Genes. XLVIII, 14 et 15.

XIV, 5 Sanabo contritiones eorum, dili- XIV, 5 Sanabo contritiones eorum, dili- gam eos spontanee, quia aversus est fu- gam eos spontanee, quia aversus est fu- ror meus ab eis. Dicit autem : « Dimis- ror meus ab eis. Dicit autem : « Dimis- sa, »ut notaret eam debitricem infirmi- sa, »ut notaret eam debitricem infirmi- tatis per peccatum. Matth. vi, 12 : Di- tatis per peccatum. Matth. vi, 12 : Di- mitte nobis debita nostra, sicut et nos mitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. dimittimus debitoribus nostris.

« Et imposuit illi manus, » « Et imposuit illi manus, »

: :

Ut per contactum corporis in corpore, Ut per contactum corporis in corpore, nosceretur esse divinitas operans pro nosceretur esse divinitas operans pro libitu voluntatis. Simile, Matth. vin, 3: libitu voluntatis. Simile, Matth. vin, 3: Et extendens Jesus manum, tetigit eum, Et extendens Jesus manum, tetigit eum, dicens Volo, mundare. Impositio tamen dicens Volo, mundare. Impositio tamen manus notat injunctionem pœnitentiæ in manus notat injunctionem pœnitentiæ in satisfactione operum. Psal. cxXXVIII, 5: satisfactione operum. Psal. cxXXVIII, 5: Posuisti super me manum tuam. Psal. Posuisti super me manum tuam. Psal. LXXXIX, 17 Opera manuum nostrum di- LXXXIX, 17 Opera manuum nostrum di- rige super nos, et opus manuum nostra- rige super nos, et opus manuum nostra- rum dirige. Sicut dicitur, Job, 1, 10: rum dirige. Sicut dicitur, Job, 1, 10: Operibus manuum ejus benedixisti. Sic Operibus manuum ejus benedixisti. Sic Patriarcha Jacob manus filiis suis impo- Patriarcha Jacob manus filiis suis impo- suit, et benedixit 1. suit, et benedixit 1.

« Et confestim erecta est. » « Et confestim erecta est. »

Perfectio miraculi quoad effectum, hoc Perfectio miraculi quoad effectum, hoc est, erectio ad staturam rectam, ad cœ- est, erectio ad staturam rectam, ad cœ- lum porrectam. Cantic. 1, 3: Recti dili- lum porrectam. Cantic. 1, 3: Recti dili- gunt te. Job, XL, 5: In sublime erigere, et gunt te. Job, XL, 5: In sublime erigere, et

IN EVANG. LUCÆ, XIII-13, 14. IN EVANG. LUCÆ, XIII-13, 14.

esto gloriosus. Psal. CXLIV, 14: Dominus esto gloriosus. Psal. CXLIV, 14: Dominus erigit elisos, scilicet ad justitiæ rectitudi- erigit elisos, scilicet ad justitiæ rectitudi- nem, et coelestium intentionem. Unde nem, et coelestium intentionem. Unde sequitur: Dominus diligit (alias, dirigit) sequitur: Dominus diligit (alias, dirigit) justos. justos.

« Et glorificabat Deum, » quem in « Et glorificabat Deum, » quem in effectu tanti cognovit miraculi. Et hic est effectu tanti cognovit miraculi. Et hic est finis istius miraculi. Luc. VII, 16: Ma- finis istius miraculi. Luc. VII, 16: Ma- gnificabant Deum, dicentes : Quia Pro- gnificabant Deum, dicentes : Quia Pro- pheta magnus surrexit in nobis, et quia— pheta magnus surrexit in nobis, et quia— Deus visitavit plebem suam. Glorifica- Deus visitavit plebem suam. Glorifica- bat autem maxime in hoc, quod in finem bat autem maxime in hoc, quod in finem in bonis operibus perseveraverit. I ad in bonis operibus perseveraverit. I ad Corinth. vi, 20: Glorificate, et portate Corinth. vi, 20: Glorificate, et portate Deum in corpore vestro. Deum in corpore vestro.

« Respondens autem archisynago- « Respondens autem archisynago- gus, indignans quia sabbato curasset gus, indignans quia sabbato curasset Jesus, dicebat turbæ : Sex dies sunt, in Jesus, dicebat turbæ : Sex dies sunt, in quibus oportet operari: in his ergo quibus oportet operari: in his ergo venite et curamini, et non in die sab- venite et curamini, et non in die sab- bali. » bali. »

Hic incipit confutatio calumniantis. Hic incipit confutatio calumniantis.

Et habet partes tres, quarum una est Et habet partes tres, quarum una est calumnia malitiose factum reprehenden- calumnia malitiose factum reprehenden- tis secunda est confutatio falsitatis, tis secunda est confutatio falsitatis, facta per irrefragabilem rationem verita- facta per irrefragabilem rationem verita- tis tertia est ex parte devotorum, con- tis tertia est ex parte devotorum, con- gratulatio turbæ fidelis. gratulatio turbæ fidelis.

In primo horum duo sunt : in quorum In primo horum duo sunt : in quorum primo describitur persona calumniantis: primo describitur persona calumniantis: in secundo, ponitur dictum calumnia- in secundo, ponitur dictum calumnia- toris. toris.

Describitur autem persona calumnian- Describitur autem persona calumnian- tis a tribus a facilitate responsionis, a tis a tribus a facilitate responsionis, a dignitate prælationis, a passione mentis. dignitate prælationis, a passione mentis.

A facilitate responsionis describitur, A facilitate responsionis describitur, cum dicitur: « Respondens autem, » quia cum dicitur: « Respondens autem, » quia continere sermonem sicut stultus non continere sermonem sicut stultus non potuit. Job, iv, 2: Conceptum sermonem potuit. Job, iv, 2: Conceptum sermonem tenere quis poterit ? Job, xxx11, 20: tenere quis poterit ? Job, xxx11, 20: Loquar, et respirabo paululum. Loquar, et respirabo paululum.

« Archisynagogus, » princeps Synago- « Archisynagogus, » princeps Synago- gæ, unus de illis, de quibus dicitur, gæ, unus de illis, de quibus dicitur, Amos, vi, 1 : Væ qui opulenti estis in Amos, vi, 1 : Væ qui opulenti estis in Sion!... optimates capita populorum, Sion!... optimates capita populorum,

301 301

ingredientes pompatice domum Israel. ingredientes pompatice domum Israel. Iste enim fuit unus de illis, qui fastu Iste enim fuit unus de illis, qui fastu dignitatis inflati, bonis invidebant, justi- dignitatis inflati, bonis invidebant, justi- tia apparenti gloriantes. Ad Roman. x, tia apparenti gloriantes. Ad Roman. x, 3 Ignorantes justitiam Dei, et suam 3 Ignorantes justitiam Dei, et suam quærentes statuere, justitiæ Dei non sunt quærentes statuere, justitiæ Dei non sunt subjecti. subjecti.

Describit autem hunc a passione ani- Describit autem hunc a passione ani- mi, quæ eum exagitabat. Dicit : « Indi- mi, quæ eum exagitabat. Dicit : « Indi- gnans. » « Falsa enim justitia, ut dicit gnans. » « Falsa enim justitia, ut dicit Hieronymus, indignationem habet, non Hieronymus, indignationem habet, non religionem. » religionem. »

Indignabatur autem, « quia sabbato Indignabatur autem, « quia sabbato curasset. » Quod est de bono opere in- curasset. » Quod est de bono opere in- dignari. Joan. VII, 23: Mihi indignami- dignari. Joan. VII, 23: Mihi indignami- ni, quia totum hominem sanum feci in ni, quia totum hominem sanum feci in sabbato. sabbato.

« Dicebat ergo turbæ. » « Dicebat ergo turbæ. »

Domino enim nostro Jesu Christo di- Domino enim nostro Jesu Christo di- cere non audebat, quia audiverat quali- cere non audebat, quia audiverat quali- ter alios confutaverat: sed simplici turbæ ter alios confutaverat: sed simplici turbæ dicebat, quæ discretionem non habebat. dicebat, quæ discretionem non habebat. Jerem. v, 4 Pauperes sunt et stulti, Jerem. v, 4 Pauperes sunt et stulti, ignorantes viam Domini, judicium Dei ignorantes viam Domini, judicium Dei sui. sui.

« Sex dies sunt in quibus oportet « Sex dies sunt in quibus oportet operari. » operari. »

Sicut præcipitur, Exod. xx, 8: Me- Sicut præcipitur, Exod. xx, 8: Me- mento ut diem sabbati sanctifices. Ge- mento ut diem sabbati sanctifices. Ge- nes. 11, 2 Requievit die septimo ab nes. 11, 2 Requievit die septimo ab universo opere quod patrarat. Levit. universo opere quod patrarat. Levit. XXIII, 3 Sex diebus facietis opus. Dies XXIII, 3 Sex diebus facietis opus. Dies septimus, quia sabbati requies est, vo- septimus, quia sabbati requies est, vo- cabitur sanctus: omne opus non facietis cabitur sanctus: omne opus non facietis

in eo. in eo.

Et ideo dicit: «Sex dies sunt in quibus Et ideo dicit: «Sex dies sunt in quibus oportet operari, » secundum exemplum oportet operari, » secundum exemplum Domini, qui sex diebus sine intervallo Domini, qui sex diebus sine intervallo est operatus. Et secundum legem quæ est operatus. Et secundum legem quæ hoc concedit. Non enim necesse est ope- hoc concedit. Non enim necesse est ope- rari in illis, sed « oportet, » hoc est, rari in illis, sed « oportet, » hoc est, licitum est unicuique operari in illis : licitum est unicuique operari in illis : dummodo opus vere sit opus, hoc est, dummodo opus vere sit opus, hoc est, quod opem ferat secundum aliquam uti- quod opem ferat secundum aliquam uti- litatem: sicut in antehabitis dictum est. litatem: sicut in antehabitis dictum est.

302 302

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Peccatum enim non est opus, sed potius Peccatum enim non est opus, sed potius deformitas operis. deformitas operis.

Sic ergo in sex diebus oportet operari. Sic ergo in sex diebus oportet operari. Et ideo dicit : Et ideo dicit :

« In his ergo venite, et curamini. » « In his ergo venite, et curamini. »

Hoc est, in his sex diebus in quibus Hoc est, in his sex diebus in quibus oportet operari, « venite » cum devotio- oportet operari, « venite » cum devotio- ne, « et curamini » ab infirmitatibus ne, « et curamini » ab infirmitatibus mentis et corporis. Eccli. L, 4: Qui cu- mentis et corporis. Eccli. L, 4: Qui cu- ravit gentem suam, et liberavit eam a ravit gentem suam, et liberavit eam a perditione. Jerem. XVII, 14: Sana me, Do- perditione. Jerem. XVII, 14: Sana me, Do- mine, et sanabor: salvum me fac, et mine, et sanabor: salvum me fac, et salvus ero quoniam laus mea tu es. salvus ero quoniam laus mea tu es.

« Et non in die sabbati. »> « Et non in die sabbati. »>

Intellexit iste magister erroris, quod Intellexit iste magister erroris, quod nihil operis esset ad faciendum in die nihil operis esset ad faciendum in die sabbati cum tamen sentire, videre, et sabbati cum tamen sentire, videre, et audire, et in exterioribus orare, hym- audire, et in exterioribus orare, hym- nzare, laudare Deum, hostias offerre nzare, laudare Deum, hostias offerre sint opera, quæ omnia fiebant in die sint opera, quæ omnia fiebant in die sabbati. Similiter autem comedere, bi- sabbati. Similiter autem comedere, bi- bere, circumcidere, et hujusmodi. Simi- bere, circumcidere, et hujusmodi. Simi- lier parere, nasci, mori. Omnia enim lier parere, nasci, mori. Omnia enim talia fiebant in die sabbati. Adhuc autem talia fiebant in die sabbati. Adhuc autem infirmari, convalescere, et hujusmodi, infirmari, convalescere, et hujusmodi, quorum nullum est quin sæpe factum sit quorum nullum est quin sæpe factum sit in die sabbati. Nec Deus ista inhibuit, in die sabbati. Nec Deus ista inhibuit, quæ vel per se, vel cum gratia, vel per quæ vel per se, vel cum gratia, vel per naturam operatur. Joan. v, 17: Pater naturam operatur. Joan. v, 17: Pater meus usque modo operatur, et ego ope- meus usque modo operatur, et ego ope- ror. Nec inhibuit, sed potius præcepit ror. Nec inhibuit, sed potius præcepit ea quæ ad laudem, vel ad cultum suum ea quæ ad laudem, vel ad cultum suum ipse ab homine instituit fieri. Adhuc ipse ab homine instituit fieri. Adhuc sine quibus vita non agitur, et sine qui- sine quibus vita non agitur, et sine qui- bus necessitas non ducitur, omnia hæc bus necessitas non ducitur, omnia hæc fiunt in de sabbati. Et ideo iste magi- fiunt in de sabbati. Et ideo iste magi- ster est erroris, qui legem non intellexit, ster est erroris, qui legem non intellexit, quando voluit, quod homo ab infirmi- quando voluit, quod homo ab infirmi- tate corporali sine omni opere medicinæ tate corporali sine omni opere medicinæ exterioris non curaretur in die sabbati. exterioris non curaretur in die sabbati. Et ideo confutatur a Domino. Et ideo confutatur a Domino.

1 Cf. Cf. Levit. xxv, 1 et seq. 1 Cf. Cf. Levit. xxv, 1 et seq.

« Respondens autem ad illum Do- « Respondens autem ad illum Do- minus, dixit Hypocritæ, unusquis- minus, dixit Hypocritæ, unusquis- que vestrum șabbato non solvit bo- que vestrum șabbato non solvit bo- vem suum, aut asinum a præsepio, vem suum, aut asinum a præsepio, et ducit adaquare? et ducit adaquare?

Hanc autem filiam Abrahæ, quam Hanc autem filiam Abrahæ, quam alligavit Satanas, ecce decem et octo alligavit Satanas, ecce decem et octo annis, non oportuit solvi a vinculo annis, non oportuit solvi a vinculo

isto die sabbati ? isto die sabbati ?

Et cum hæc diceret, erubescebant Et cum hæc diceret, erubescebant omnes adversarii ejus: et omnis po- omnes adversarii ejus: et omnis po- pulus gaudebat in universis quæ glo- pulus gaudebat in universis quæ glo- riose fiebant ab eo. » riose fiebant ab eo. »

Habet autem hæc responsio tria: con- Habet autem hæc responsio tria: con- futationem, confutatorum confusionem, futationem, confutatorum confusionem, et devotorum glorificationem. et devotorum glorificationem.

De primo dicit : « Respondens au- De primo dicit : « Respondens au- tem,» potius malitiæ cordis ejus quam tem,» potius malitiæ cordis ejus quam verbis, quia verba parvi erant momenti. verbis, quia verba parvi erant momenti. « Ad illum Dominus, » quem nihil « Ad illum Dominus, » quem nihil latebat de intenti ne cordis. Ad Hebr. latebat de intenti ne cordis. Ad Hebr. IV, 13: Omnia nuda et aperta sunt ocu- IV, 13: Omnia nuda et aperta sunt ocu- lis ejus, ad quem nobis sermo. lis ejus, ad quem nobis sermo.

« Dixit. » Psal. LI, 4: Sicut novacula « Dixit. » Psal. LI, 4: Sicut novacula acuta fecisti dolum. acuta fecisti dolum.

<< Hypocritæ. » << Hypocritæ. »

Hic confutatio ponitur, et habet duas Hic confutatio ponitur, et habet duas partes: convitium, et rationem confuta- partes: convitium, et rationem confuta-

tionis. tionis.

Convitium est, cum dicit: « Hypocri- Convitium est, cum dicit: « Hypocri- tæ, » quia exteriorem quærit justitiam, tæ, » quia exteriorem quærit justitiam, neglecta interiori. Matth. vi, 1: Alten- neglecta interiori. Matth. vi, 1: Alten- dite ne justitiam vestram faciatis co- dite ne justitiam vestram faciatis co- ram hominibus, ut videamini ab eis. ram hominibus, ut videamini ab eis.

«< «<

Unusquisque vestrum, etc. » Unusquisque vestrum, etc. »

Ecce ratio confutationis, et sumpta a Ecce ratio confutationis, et sumpta a minori. Minus enim videtur, quod bos a minori. Minus enim videtur, quod bos a necessitate curandus sit quam homo: et necessitate curandus sit quam homo: et bos vestro judicio curandus est: ergo bos vestro judicio curandus est: ergo multo magis homo. multo magis homo.

13 13

10 10

17 17

IN EVANG. LUCÆ, XIII-15, 16, 17. IN EVANG. LUCÆ, XIII-15, 16, 17.

Et hoc est quod dicit: « Unusquisque Et hoc est quod dicit: « Unusquisque vestrum sabbato non solvit bovem vestrum sabbato non solvit bovem suum. » Bos, quod est ad duplicem uti- suum. » Bos, quod est ad duplicem uti- litatem animal ordinatum: quia ad esum, litatem animal ordinatum: quia ad esum, et ad laborem. Sed utrumque horum est et ad laborem. Sed utrumque horum est propter homines. Psal. vi, 8: Omnia propter homines. Psal. vi, 8: Omnia subjecisti sub pedibus ejus, oves et boves subjecisti sub pedibus ejus, oves et boves

universas. universas.

« Bovem suum, » animal mundum, « Bovem suum, » animal mundum, quod dividit ungulam et ruminat: « aut quod dividit ungulam et ruminat: « aut asinum, » quod est immunduin animal, asinum, » quod est immunduin animal, nec ungulam dividit aut ruminat, « non nec ungulam dividit aut ruminat, « non solvit, » hoc est, nonne solvit « a præ- solvit, » hoc est, nonne solvit « a præ- sepio, » quando comesto pabulo potú sepio, » quando comesto pabulo potú indiget, « et ducit adaquare ? » Et sic indiget, « et ducit adaquare ? » Et sic necessitatem bruti attendentes, dicitis necessitatem bruti attendentes, dicitis solvendum sabbatum: et necessitatem solvendum sabbatum: et necessitatem hominis cons.derantes, dicitis non esse hominis cons.derantes, dicitis non esse solvendum, cum tamen homo sit dignior solvendum, cum tamen homo sit dignior omnibus brutis animalibus. Ducère enim omnibus brutis animalibus. Ducère enim al aquas brutum, est opus servile. I ad al aquas brutum, est opus servile. I ad Corinth. ix, 9: Numquid de bobus cura Corinth. ix, 9: Numquid de bobus cura est Deo? est Deo?

<< Hanc autem >> << Hanc autem >>

Foeminam ad imaginem Dei factam, et Foeminam ad imaginem Dei factam, et secundum religionem « filiam Abrahæ, » secundum religionem « filiam Abrahæ, » cum cujus semine est etiam propagatio cum cujus semine est etiam propagatio religionis Abrahæ ad ipsam, « quam religionis Abrahæ ad ipsam, « quam alligavit Satanas » vinculo infirmitatis. alligavit Satanas » vinculo infirmitatis. Ex quo etiam patet, quod infirmitas ejus Ex quo etiam patet, quod infirmitas ejus a peccato causabatur. a peccato causabatur.

« Ecce decem et octo annis.» Quod est « Ecce decem et octo annis.» Quod est miserabile, ita diu fœminam in infirmi- miserabile, ita diu fœminam in infirmi- tate detentam esse, «non, » hoc est, tate detentam esse, «non, » hoc est, nonne multo magis « oportuit solvi, » nonne multo magis « oportuit solvi, » solo verbo sine omni opere servili, « a solo verbo sine omni opere servili, « a vinculo isto, » hoc est, infirmitatis istius, vinculo isto, » hoc est, infirmitatis istius, « die sabbati? » Joan. v, 23: Si circum- « die sabbati? » Joan. v, 23: Si circum- cisionem accipit homo in sabbato, ut cisionem accipit homo in sabbato, ut non solvatur lex Moysi, mihi indigna- non solvatur lex Moysi, mihi indigna- mini quia totum hominem sanum feci in mini quia totum hominem sanum feci in sabbato? sabbato?

: :

Per bovem autem significantur litte- Per bovem autem significantur litte- rati et clerici per asinum, simplices et rati et clerici per asinum, simplices et idiotæ Vel, Judei et Gentiles a vinculis idiotæ Vel, Judei et Gentiles a vinculis peccatorum absolvendi. Isa. 1, 3: Cogno- peccatorum absolvendi. Isa. 1, 3: Cogno- vit bos possessorem suum, et asinus præ- vit bos possessorem suum, et asinus præ-

303 303

sepe domini sui: Israel autem me non sepe domini sui: Israel autem me non cognovit, et populus meus non intellexit. cognovit, et populus meus non intellexit. Isa. xxxII, 20: Beati qui seminatis su- Isa. xxxII, 20: Beati qui seminatis su- per omnes aquas, immittentes pedem bo- per omnes aquas, immittentes pedem bo- vis et asini. Filia autem Abrahæ signi- vis et asini. Filia autem Abrahæ signi- ficat quamlibet miserabilem personam, ficat quamlibet miserabilem personam, gratia Dei adjuvandam a Prælatis Ec- gratia Dei adjuvandam a Prælatis Ec- clesiæ. Psal. cxv, 16 et 17: Dirupisti clesiæ. Psal. cxv, 16 et 17: Dirupisti vincula mea, tibi sacrificabo hostiam vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis. Isa. LII, 2: Solve vincula colli laudis. Isa. LII, 2: Solve vincula colli tui, captiva filia Sion. tui, captiva filia Sion.

« Et cum hæc diceret, » « Et cum hæc diceret, »

Confutando malos erroris magistros. Confutando malos erroris magistros. Psal. Lxit, 12: Obstructum est os loquen- Psal. Lxit, 12: Obstructum est os loquen- tium iniqua. Psal. xiv, 4: Ad nihilum tium iniqua. Psal. xiv, 4: Ad nihilum deductus est in conspectu ejus malignus. deductus est in conspectu ejus malignus.

« Erubescebant omnes adversarii « Erubescebant omnes adversarii ejus, » Luc. xxi, 15: Dabo vobis os et ejus, » Luc. xxi, 15: Dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri. contradicere omnes adversarii vestri. Mich. vi, 10 Adspiciet inimica mea, Mich. vi, 10 Adspiciet inimica mea, et operietur confusione. Psal. xxXIV, et operietur confusione. Psal. xxXIV, 26: 26: Induantur confusione et reverentia, qui Induantur confusione et reverentia, qui maligna loquuntur super me. maligna loquuntur super me.

« Et omnis populus, « Et omnis populus,

>> >>

Simplices fideles et devoti. Luc. XIX, Simplices fideles et devoti. Luc. XIX, 40: Si hi tacuerint, lapides clamabunt. 40: Si hi tacuerint, lapides clamabunt. « Gaudebat, » concepto bono quod « Gaudebat, » concepto bono quod fiebat per eum, « in universis » signis, fiebat per eum, « in universis » signis, et factis, et confutatationibus maligno- et factis, et confutatationibus maligno- rum in verbis. Marc. vii, 37: Bene om- rum in verbis. Marc. vii, 37: Bene om- nia fecit Luc. xxiv, 19: Fuit vir pro- nia fecit Luc. xxiv, 19: Fuit vir pro- pheta potens in opere et sermone coram pheta potens in opere et sermone coram Deo et omni populo. Deo et omni populo.

« Quæ gloriose. » Tullius : « Gloria « Quæ gloriose. » Tullius : « Gloria est late patens præconium: » vel, ore est late patens præconium: » vel, ore multorum prædicata laudatio. multorum prædicata laudatio.

« Fiebant ab eo. » Psal. xxxII, 9: Ipse « Fiebant ab eo. » Psal. xxxII, 9: Ipse dixit, et facta sunt: ipse mandavit, et dixit, et facta sunt: ipse mandavit, et creata sunt. Psal. CXIII, 3: Omnia quæ- creata sunt. Psal. CXIII, 3: Omnia quæ- cumque voluit Dominus fecit. Exod. cumque voluit Dominus fecit. Exod. xv, 1 Cantemus Domino, gloriose enim xv, 1 Cantemus Domino, gloriose enim magnificatus est. Sic enim perfecit lau- magnificatus est. Sic enim perfecit lau- dem ex ore populi simplicis, sicut ex ore dem ex ore populi simplicis, sicut ex ore infantium, hoc est, ex litteratura loqui infantium, hoc est, ex litteratura loqui

18 18

304 304

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nescientium, propter inimicos suos ca- nescientium, propter inimicos suos ca- lumniatores ut destruat inimicum et lumniatores ut destruat inimicum et ultorem. ultorem.

« Dicebat ergo: Cui simile est re- « Dicebat ergo: Cui simile est re- gnum Dei, et cui simile æstimabo gnum Dei, et cui simile æstimabo illud ? » illud ? »

In parte ista ostendit profectum se In parte ista ostendit profectum se præparantium ad judicium. præparantium ad judicium.

Et dividitur in partes duas: in quarum Et dividitur in partes duas: in quarum prima sub similitudine præparantium se prima sub similitudine præparantium se ostendit profectum. Quia autem profe- ostendit profectum. Quia autem profe- ctus est difficilis, eo quod omne bonum ctus est difficilis, eo quod omne bonum virtutis est circa difficile ideo in se- virtutis est circa difficile ideo in se- cunda parte sub quæstione, si pauci sunt cunda parte sub quæstione, si pauci sunt qui salvantur, inducitur, quod præpa- qui salvantur, inducitur, quod præpa- rantium est paucus numerus in circum- rantium est paucus numerus in circum- cisione sed loco eorum intrat plenitudo cisione sed loco eorum intrat plenitudo Gentium. Gentium.

In prima harum duæ inducuntur si- In prima harum duæ inducuntur si- militudines in quarum prima sub si- militudines in quarum prima sub si- militudine grani sinapis, ostenditur pro- militudine grani sinapis, ostenditur pro- fectus humilitatis fidei in verbo Dei: in fectus humilitatis fidei in verbo Dei: in secunda, ostenditur profectus charitatis secunda, ostenditur profectus charitatis fidei sub similitudine fermenti. fidei sub similitudine fermenti.

Prima similitudo habet duos paragra- Prima similitudo habet duos paragra- phos. Ut enim nos reddat attentos circa phos. Ut enim nos reddat attentos circa mysterium, primo facit quæstionem. Et mysterium, primo facit quæstionem. Et deinde volens nos instruere, inducit si- deinde volens nos instruere, inducit si- militudinem. militudinem.

Tria inducit circa primum: in quorum Tria inducit circa primum: in quorum primo ostenditur, quod obstructo ore primo ostenditur, quod obstructo ore loquentium iniqua, adhuc ad docendum loquentium iniqua, adhuc ad docendum patet os ejus. patet os ejus.

Et hoc est quod dicit Evangelista: Et hoc est quod dicit Evangelista: « Dicebat ergo. » II ad Corinth vi, 11: « Dicebat ergo. » II ad Corinth vi, 11: Os nostrum patet ad vos, o Corinthii. Os nostrum patet ad vos, o Corinthii. Nullus enim valet oppilare os veritatis. Nullus enim valet oppilare os veritatis. Sicut enim dicitur in apocrypho Esdræ, Sicut enim dicitur in apocrypho Esdræ, III Esdr. iv, 38: Veritas manet, et inva- III Esdr. iv, 38: Veritas manet, et inva- lescit. lescit.

Secundum autem est excitatio atten- Secundum autem est excitatio atten- tionis in universali, cum dicit: tionis in universali, cum dicit:

« Cui simile est regnum Dei. » « Cui simile est regnum Dei. »

1 Cf. Genes. xxvIII, 12. 1 Cf. Genes. xxvIII, 12.

Regnum autem Dei dicitur potestas Regnum autem Dei dicitur potestas perfecta justitiæ, per quam Deus regnat perfecta justitiæ, per quam Deus regnat in nobis. Matth. xi, 12: Regnum cœlo- in nobis. Matth. xi, 12: Regnum cœlo- rum vim patitur, et violenti rapiunt rum vim patitur, et violenti rapiunt illud. Matth. VI, 10 Adveniat regnum illud. Matth. VI, 10 Adveniat regnum tuum. Hoc regnum ab humilitate ma- tuum. Hoc regnum ab humilitate ma- xima incepit, et in altum profecit. xima incepit, et in altum profecit.

Et quoad hanc proprietatem dicit quæ- Et quoad hanc proprietatem dicit quæ-

rens: rens:

« Cui simile est regnum Dei, » quia « Cui simile est regnum Dei, » quia sicut in antehabitis patet, proprietas sicut in antehabitis patet, proprietas nostri intellectus est, ut per similitudi- nostri intellectus est, ut per similitudi- nes terrenas facilius capiat cœlestia et nes terrenas facilius capiat cœlestia et spiritualia. spiritualia.

Et ideo quærit propter nos, ut facilius Et ideo quærit propter nos, ut facilius instruamur quasi manuducti. « Cui si- instruamur quasi manuducti. « Cui si- mile est, hoc est, quæ invenitur hujus mile est, hoc est, quæ invenitur hujus rei congrua ad terrena, quæ nota sunt rei congrua ad terrena, quæ nota sunt homini, comparatio? Job, xxXVIII, 33: homini, comparatio? Job, xxXVIII, 33: Numquid nosti ordinem cæli, et pones Numquid nosti ordinem cæli, et pones rationem ejus in terra? hoc est, in si- rationem ejus in terra? hoc est, in si- militudine terrena. Apocal. xx1, 2, civi- militudine terrena. Apocal. xx1, 2, civi- tas sancta Jerusalem cœlestis de cœlo tas sancta Jerusalem cœlestis de cœlo descendit in terrenas similitudines. Sic descendit in terrenas similitudines. Sic in scala Jacob Angeli de coelo ad terram in scala Jacob Angeli de coelo ad terram descendunt. Sic, Luc. 11, 13 et 15, An- descendunt. Sic, Luc. 11, 13 et 15, An- geli descendunt in terram super Filium geli descendunt in terram super Filium hominis. Et quando resolvuntur simili- hominis. Et quando resolvuntur simili- tudines terrenæ ad intellectum spiritua- tudines terrenæ ad intellectum spiritua- lium, tunc transcendunt a Filio hominis lium, tunc transcendunt a Filio hominis in cœlum. Hoc est ergo quod dicit ut in cœlum. Hoc est ergo quod dicit ut attentos reddat ad similitudines diligen- attentos reddat ad similitudines diligen- ter advertendas. Proverb. 1,6: Animad- ter advertendas. Proverb. 1,6: Animad- vertet parabolam et interpretationem, vertet parabolam et interpretationem, verba sapientum et ænigmata eorum. verba sapientum et ænigmata eorum.

« Et cui simile æstimabo illud ? » « Et cui simile æstimabo illud ? »

Estimabo dicit, quia comparationes Estimabo dicit, quia comparationes terrenorum ad spiritualia, sunt magis in terrenorum ad spiritualia, sunt magis in æstimat one quam in rei veritate. Et hoc æstimat one quam in rei veritate. Et hoc est tertium, in quo modum aperit talium est tertium, in quo modum aperit talium similitudinum. Osee, XII, 10: Ego vi- similitudinum. Osee, XII, 10: Ego vi- sionem multiplicavi, et in manu Prophe- sionem multiplicavi, et in manu Prophe- tarum assimilatus sum. Est enim hic tarum assimilatus sum. Est enim hic modus doctrinæ rudibus facilior, ut per modus doctrinæ rudibus facilior, ut per similitudines manuducantur, sicut et similitudines manuducantur, sicut et

IN EVANG. LUCÆ, XIII-19. IN EVANG. LUCÆ, XIII-19.

Apostolis factum est. Quando autem per- Apostolis factum est. Quando autem per- fectus est aliquis intellectu divinorum, fectus est aliquis intellectu divinorum, tune non indiget dispensatione similitu- tune non indiget dispensatione similitu- dinum. Unde, Joan. xvi, 29 et 30: Ecce dinum. Unde, Joan. xvi, 29 et 30: Ecce mune palam loqueris, et proverbium mune palam loqueris, et proverbium nullum dicis. Nunc scimus quia scis nullum dicis. Nunc scimus quia scis omnia, et non opus est tibi ut quis te in- omnia, et non opus est tibi ut quis te in- terroget. terroget.

« Simile est grano sinapis. « Simile est grano sinapis.

» »

Ecce similitudo inducta de profectu Ecce similitudo inducta de profectu humilitatis fidei, in qua tria notantur, humilitatis fidei, in qua tria notantur, scilicet quid, cui, et in quo, et in quem scilicet quid, cui, et in quo, et in quem effectum assimiletur. effectum assimiletur.

Quid, cui assimiletur attenditur in Quid, cui assimiletur attenditur in hoc quod dicit: « Simile est,» scilicet re- hoc quod dicit: « Simile est,» scilicet re- gnum Dei ab humilitatem maxima inci- gnum Dei ab humilitatem maxima inci- piens, « grano sinapis, » minuto valde piens, « grano sinapis, » minuto valde inter semina quia nec a sapientia, nec inter semina quia nec a sapientia, nec a potentia incepit, nec a divitiis hujus a potentia incepit, nec a divitiis hujus mundi. Sed potius, sicut dicitur, I ad mundi. Sed potius, sicut dicitur, I ad Corinth. 1, 27 et seq. Quæ stulta sunt Corinth. 1, 27 et seq. Quæ stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapien- mundi elegit Deus, ut confundat sapien- tes. Et infirma mundi elegit Deus, ut tes. Et infirma mundi elegit Deus, ut confundat fortia, hoc est, potestates confundat fortia, hoc est, potestates mundi. Et ea quæ non sunt elegit Deus, mundi. Et ea quæ non sunt elegit Deus, hoc est, pauperrima, et in abjecta et hoc est, pauperrima, et in abjecta et mendica paupertate degentia, ut ea quæ mendica paupertate degentia, ut ea quæ sunt destrueret : ut non glorietur omnis sunt destrueret : ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus. Ecce qualiter caro in conspectu ejus. Ecce qualiter minutum est semen fidei. De hoc se- minutum est semen fidei. De hoc se- mine dicitur, Isa 1, 9: Nisi Dominus mine dicitur, Isa 1, 9: Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, quasi exercituum reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus, et quasi Gomorrha Sodoma fuissemus, et quasi Gomorrha similes essemus. Super hoc exclamans similes essemus. Super hoc exclamans Isaias, xxvII, 6, dicit: Qui ingrediuntur Isaias, xxvII, 6, dicit: Qui ingrediuntur impetu ad Jacob. Quasi dicat: Humiles impetu ad Jacob. Quasi dicat: Humiles sunt natalibus scientia, et tamen faciunt sunt natalibus scientia, et tamen faciunt magna. Unde sequitur: Florebit et ger- magna. Unde sequitur: Florebit et ger- minabit Israel, et implebunt faciem or- minabit Israel, et implebunt faciem or- bis semine, hoc est, verbo Dei. Sic ergo bis semine, hoc est, verbo Dei. Sic ergo semini simile est, quod nudum granum semini simile est, quod nudum granum omnibus his destitutum, quæ postea ap- omnibus his destitutum, quæ postea ap- parent in eo. Nec enim nobile magnifi- parent in eo. Nec enim nobile magnifi- centia natalium, nec coruscum flore sa- centia natalium, nec coruscum flore sa- pientiæ et scientiarum, nec vestitum pientiæ et scientiarum, nec vestitum divitiis foliorum et herbarum, I ad Co- divitiis foliorum et herbarum, I ad Co-

XXIII XXIII

305 305

rinth. xv, 37: Non corpus quod futu- rinth. xv, 37: Non corpus quod futu- rum est seminas, sed nudum granum. rum est seminas, sed nudum granum. Granum autem in specie determinat, Granum autem in specie determinat, quando dicit: quando dicit:

<< Sinapis. » << Sinapis. »

Propter quod ipse Dominus, Matth. Propter quod ipse Dominus, Matth. XVII, 19, fidem grano sinapis comparat, XVII, 19, fidem grano sinapis comparat, dicens: Si habueritis fidem sicut gra- dicens: Si habueritis fidem sicut gra- num sinapis. Sinapis enim in grano ca- num sinapis. Sinapis enim in grano ca- lidum est granum, vaporosum, subtilis lidum est granum, vaporosum, subtilis substantiæ valde, et dissolutivum, et substantiæ valde, et dissolutivum, et acutum, et penetrativum et hoc habet acutum, et penetrativum et hoc habet quando teritur. Sic fides calida est per quando teritur. Sic fides calida est per veritatis dilectionem, vaporativa sur- veritatis dilectionem, vaporativa sur- sum per cordis intentionem et devotio- sum per cordis intentionem et devotio- nem, subtilis valde substantiæ per cre- nem, subtilis valde substantiæ per cre- ditorum ab ipsa rationem, dissolutiva ditorum ab ipsa rationem, dissolutiva per veritatis revelationem, acuta per. per veritatis revelationem, acuta per. veritatis ad intima penetrationem, pene- veritatis ad intima penetrationem, pene- trativa autem est intimorum per verita- trativa autem est intimorum per verita- tis divinæ ostensionem. Et secundum tis divinæ ostensionem. Et secundum ista, verbum fidei sinapis grano com- ista, verbum fidei sinapis grano com- paratur. paratur.

De primo quidem horum dicitur, ad De primo quidem horum dicitur, ad Galat. v, 6: Fides quæ per charitatem Galat. v, 6: Fides quæ per charitatem operatur. operatur.

De secundo, Luc. xxiv, 32: Nonne De secundo, Luc. xxiv, 32: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, dum cor nostrum ardens erat in nobis, dum loqueretur in via, et aperiret nobis Scri- loqueretur in via, et aperiret nobis Scri- pturas? Tardum enim cor ad creden- pturas? Tardum enim cor ad creden- dum, jam tunc in devotione fidei vapo- dum, jam tunc in devotione fidei vapo- rare inceperat ad Jesum, quando verbum rare inceperat ad Jesum, quando verbum fidei audiebat. fidei audiebat.

De tertio autem, hoc est, de subtilitate, De tertio autem, hoc est, de subtilitate, dicitur, Sapient. VII, 22, quod Spiritus dicitur, Sapient. VII, 22, quod Spiritus intelligentiæ sanctus, unicus, multiplex, intelligentiæ sanctus, unicus, multiplex, subtilis, disertus, mobilis. Omne quod subtilis, disertus, mobilis. Omne quod est subtilis substantiæ, multiplicabile est est subtilis substantiæ, multiplicabile est valde. Et quidquid est multiplicabile valde. Et quidquid est multiplicabile multum, est subtilis substantiæ secun- multum, est subtilis substantiæ secun- dum naturam. Et ideo dicitur multiplex dum naturam. Et ideo dicitur multiplex in effectibus, et unicum in subjecti sim- in effectibus, et unicum in subjecti sim- plicitate: quia in omnibus creditis fidei, plicitate: quia in omnibus creditis fidei, unicum subjectum est primæ veritatis. unicum subjectum est primæ veritatis. Et ista subtilitate fides est subtilis in ar- Et ista subtilitate fides est subtilis in ar- ticulis creditis, et est modesta in reli- ticulis creditis, et est modesta in reli- gione, et diserta in fidei defensionibus, gione, et diserta in fidei defensionibus,

20 20

306 306

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et mobilis ad omnium corda. Quia sicut et mobilis ad omnium corda. Quia sicut dicitur, Deuter. xxx, 14, et ad Roman. dicitur, Deuter. xxx, 14, et ad Roman. x, 8, prope est verbum fidei ad corda x, 8, prope est verbum fidei ad corda hominum. hominum.

De quarto autem, quod est esse dis- De quarto autem, quod est esse dis- solutivum per revelationem, dicitur, solutivum per revelationem, dicitur, Daniel. x, 16: Domine mi, in visione tua Daniel. x, 16: Domine mi, in visione tua dissolutæ sunt compages meæ, et nihil in dissolutæ sunt compages meæ, et nihil in me remansit virium. Resolvit enim ve- me remansit virium. Resolvit enim ve- ritas fidei nos a nobisipsis: ut non no- ritas fidei nos a nobisipsis: ut non no- bis, vel rationibus nostris, sed veritati bis, vel rationibus nostris, sed veritati fidei innitamur. II ad Corinth. x, 5: In fidei innitamur. II ad Corinth. x, 5: In captivitatem redigentes omnem intelle- captivitatem redigentes omnem intelle- ctum in obsequium Christi. ctum in obsequium Christi.

De quinto, hoc est, quod acuta est per De quinto, hoc est, quod acuta est per veritatis ad intima penetrationem, dici- veritatis ad intima penetrationem, dici- tur, ad Hebr. x1, 1, quod fides est argu- tur, ad Hebr. x1, 1, quod fides est argu- mentum non apparentium, hoc est, ar- mentum non apparentium, hoc est, ar- guit et convincit mentem de his, quæ guit et convincit mentem de his, quæ non apparent. Et hoc modo (sicut ibi- non apparent. Et hoc modo (sicut ibi- dem dicitur) est substantia, hoc est, fun- dem dicitur) est substantia, hoc est, fun- damentum fundans in nobis omnes res damentum fundans in nobis omnes res sperandas. Ad illas enim non pertingi- sperandas. Ad illas enim non pertingi- mus, nisi acumine fidei. Et sic etiam mus, nisi acumine fidei. Et sic etiam fides compungit corda, sicut clavi qui- fides compungit corda, sicut clavi qui- dam, et stimulat sicut stimuli. Eccle. xn, dam, et stimulat sicut stimuli. Eccle. xn, 11: Verba sapientium sunt sicut stimuli, 11: Verba sapientium sunt sicut stimuli, et quasi clavi in altum, hoc est, in pro- et quasi clavi in altum, hoc est, in pro- fundum, defixi. fundum, defixi.

De sexto, quod est esse penetrativum De sexto, quod est esse penetrativum per veritatis ostensionem et probationem, per veritatis ostensionem et probationem, dicitur, ad Hebr. 1v, 12: Vivus est sermo dicitur, ad Hebr. 1v, 12: Vivus est sermo Dei, et efficax, et penetrabilior omni Dei, et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti, et pertingens usque ad gladio ancipiti, et pertingens usque ad divisionem animæ ac spiritus, compa- divisionem animæ ac spiritus, compa- gum quoque ac medullarum, et discretor gum quoque ac medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis. Hoc cogitationum et intentionum cordis. Hoc enim dictum est de verbo fidei, quod ad enim dictum est de verbo fidei, quod ad omnia ista penetrat sicut gladius anceps, omnia ista penetrat sicut gladius anceps, et homini ista in se ipso ostendit. Qua- et homini ista in se ipso ostendit. Qua- liter secundum corpus ab anima dividi- liter secundum corpus ab anima dividi- tur, et quæ compages sint membra cor- tur, et quæ compages sint membra cor- poris et vires animæ colligantes, et quid poris et vires animæ colligantes, et quid unicuique debeatur: et quæ sint medullæ unicuique debeatur: et quæ sint medullæ in gratia Dei, ossa animæ (hoc est, vir- in gratia Dei, ossa animæ (hoc est, vir- tutes ejus) irrigantes: et qualiter cogita- tutes ejus) irrigantes: et qualiter cogita- tiones a cogitationibus, et qualiter inten- tiones a cogitationibus, et qualiter inten-

1 Cf. Matth. XIII, 46. 1 Cf. Matth. XIII, 46.

tiones ab intentionibus discernantur. Hæc tiones ab intentionibus discernantur. Hæc enim omnia sinapis facit in corpore, et enim omnia sinapis facit in corpore, et verbum fidei in corde: et ideo verbum verbum fidei in corde: et ideo verbum fidei grano sinapis comparatur. fidei grano sinapis comparatur.

Ostendit autem consequenter, in quo Ostendit autem consequenter, in quo potissime ista attenditur comparatio: potissime ista attenditur comparatio:

« Quod acceptum homo misit in « Quod acceptum homo misit in hortum suum. » hortum suum. »

Et dicit quatuor, grani videlicet ele- Et dicit quatuor, grani videlicet ele- ctionem, eligentis prudentiam et ratio- ctionem, eligentis prudentiam et ratio- nem, cultus adhibitionem, et loci cui nem, cultus adhibitionem, et loci cui committitur custodiam et feracitatem. committitur custodiam et feracitatem.

De primo dicit: «Quod acceptum, » De primo dicit: «Quod acceptum, » hoc est, acceptabile granum. Non va- hoc est, acceptabile granum. Non va- num:quia granum vanum non fructifi- num:quia granum vanum non fructifi- cat, nec effectum ostendit suæ virtutis. cat, nec effectum ostendit suæ virtutis. Et ideo ut acceptum sit, oportet quod Et ideo ut acceptum sit, oportet quod eligatur, et sit electum, pretiosum in eligatur, et sit electum, pretiosum in naturæ suæ vigore, de quo dictum est. naturæ suæ vigore, de quo dictum est. Ideo verbum fidei, inventæ pretiosæ Ideo verbum fidei, inventæ pretiosæ margaritæ sub alia similitudine compa- margaritæ sub alia similitudine compa- ratur pro qua homo dat omnia sua, et ratur pro qua homo dat omnia sua, et comparat eam'. Ideo, Cantic. v, 10: comparat eam'. Ideo, Cantic. v, 10: Dilectus meus electus ex millibus dici- Dilectus meus electus ex millibus dici- tur, quia nisi sit valde in cordis devo- tur, quia nisi sit valde in cordis devo- tione acceptum, sine fructu permanet, tione acceptum, sine fructu permanet, quia in terram bonam non cadit. Unde quia in terram bonam non cadit. Unde Glossa Ambrosii : « Quod acceptum, » Glossa Ambrosii : « Quod acceptum, » hoc est, acceptabile habens, << homo » hoc est, acceptabile habens, << homo » rationabilis et prudens et non quod fa- rationabilis et prudens et non quod fa- tuus eligit. » tuus eligit. »

Et hoc est secundum: « homo, » qui Et hoc est secundum: « homo, » qui scit quod eligit. Alii enim homines in scit quod eligit. Alii enim homines in similitudinem bestiarum sunt compu- similitudinem bestiarum sunt compu- tati. Psal. XLVIII, 13: Homo cum in ho- tati. Psal. XLVIII, 13: Homo cum in ho- nore esset non intellexit, comparatus est nore esset non intellexit, comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus jumentis insipientibus, et similis factus est illis. est illis.

<< Misit. >> << Misit. >>

Ecce cultus adhibitus. Non enim homo Ecce cultus adhibitus. Non enim homo rationabilis misit semen in hortum, nisi rationabilis misit semen in hortum, nisi prius hortum et fimaret, et foderet, et prius hortum et fimaret, et foderet, et adæquaret. Foderet sarculo disciplinæ, adæquaret. Foderet sarculo disciplinæ,

IN EVANG. LUCÆ, XIII-19. IN EVANG. LUCÆ, XIII-19.

fimaret pinguedine devotionis in remis- fimaret pinguedine devotionis in remis- sionem peccatorum, adæquaret satisfa- sionem peccatorum, adæquaret satisfa- ctione per justitiæ exercitium. De primo ctione per justitiæ exercitium. De primo horum dicitur, Isa. 11, 10: Abscondere horum dicitur, Isa. 11, 10: Abscondere in fossa humo. De primo et secundo dici- in fossa humo. De primo et secundo dici- tur, Luc. XII, 8: Usquedum fodiam circa tur, Luc. XII, 8: Usquedum fodiam circa illam, et mittam stercora. De tertio, illam, et mittam stercora. De tertio, Isa. xxvIII, 25: Cum adæquaverit faciem Isa. xxvIII, 25: Cum adæquaverit faciem terræ, seret. terræ, seret.

Sic ergo misit Sic ergo misit

<< In hortum suum, » << In hortum suum, »

Hoc est, in cor vel Ecclesiam suam. Hoc est, in cor vel Ecclesiam suam. Et hoc est quartum. Qui hortus clausus Et hoc est quartum. Qui hortus clausus est custodia mandatorum, ne pateat ac- est custodia mandatorum, ne pateat ac- cessus diabolo. Cantic. IV, 12: Hortus cessus diabolo. Cantic. IV, 12: Hortus conclusus. Hortus etiam ab oriendo di- conclusus. Hortus etiam ab oriendo di- ctus, eo quod ferax est ad omnium stir- ctus, eo quod ferax est ad omnium stir- pium bonarum plantationvm. Eccli. xxiv, pium bonarum plantationvm. Eccli. xxiv, 42: Dixi: Rigabo hortum meum planta- 42: Dixi: Rigabo hortum meum planta- tionum, et inebriabo prati mei fru- tionum, et inebriabo prati mei fru-