282 282

« «

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hypocritæ, faciem coeli, etc. » Hypocritæ, faciem coeli, etc. »

Hypocrita hic vocatur, qui rationem Hypocrita hic vocatur, qui rationem naturalem dissimulat, et bestiæ larvam naturalem dissimulat, et bestiæ larvam sibi circumponit. Psal. XLVIII, 21: Ho- sibi circumponit. Psal. XLVIII, 21: Ho- mo, cum in honore esset, non intellexit : mo, cum in honore esset, non intellexit : comparatus est jumentis insipientibus, comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis. Hic ergo hypo- et similis factus est illis. Hic ergo hypo- crita est extra bestia, cujus vultum se- crita est extra bestia, cujus vultum se- quitur et intus homo, cujus vultum in quitur et intus homo, cujus vultum in se non agnoscit. I ad Corinth. 11, 14 : se non agnoscit. I ad Corinth. 11, 14 : Animalis homo non percipit ea quæ sunt Animalis homo non percipit ea quæ sunt Spiritus Dei stultitia enim est illi, et Spiritus Dei stultitia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritualiter non potest intelligere, quia spiritualiter

examinatur. examinatur.

« Faciem coli et terræ. » Ratio est « Faciem coli et terræ. » Ratio est sumpta a minori : quia minus videtur sumpta a minori : quia minus videtur quod futura incerta a signis naturalibus quod futura incerta a signis naturalibus conjecturare possunt quam futura certa. conjecturare possunt quam futura certa. Et si incerta conjecturant: ergo etiam Et si incerta conjecturant: ergo etiam certa possent conjecturare. Sapient. XIII, certa possent conjecturare. Sapient. XIII, 5: A magnitudine enim speciei et crea- 5: A magnitudine enim speciei et crea- turæ cognoscibiliter poterit Creator ho- turæ cognoscibiliter poterit Creator ho- rum videri. rum videri.

probare est tempus judicii, quam pluviam probare est tempus judicii, quam pluviam vel ardorem futurum. vel ardorem futurum.

Et ponit rationem secundam, sump- Et ponit rationem secundam, sump- tam ab ipsa naturali ratione, sine signis tam ab ipsa naturali ratione, sine signis exterioribus juvantibus hominem. Quia exterioribus juvantibus hominem. Quia etiam per rationem naturalem probatur, etiam per rationem naturalem probatur, quod intellectus hominis incorruptibilis quod intellectus hominis incorruptibilis est, et ad virtutis perfectionem ordina- est, et ad virtutis perfectionem ordina- tus quam si perversis moribus amittit, tus quam si perversis moribus amittit, justum judicium non effugiet. justum judicium non effugiet.

Et hoc est quod dicit : Et hoc est quod dicit :

« Quid autem, >> « Quid autem, >>

>> >>

Hoc est, quare « etiam a vobis ipsis, Hoc est, quare « etiam a vobis ipsis, hoc est, a propria ratione vestra, « non hoc est, a propria ratione vestra, « non judicatis, » per rationem, « quod ju- judicatis, » per rationem, « quod ju- stum est. » Job, v1, 29: Loquentes id, stum est. » Job, v1, 29: Loquentes id, quod justum est judicate. Joan. iv, 16: quod justum est judicate. Joan. iv, 16: Voca virum tuum, hoc est, rationem, ut Voca virum tuum, hoc est, rationem, ut dicit Glossa. Isa. XLVI, 8: Redite, præva- dicit Glossa. Isa. XLVI, 8: Redite, præva- ricatores, ad cor. Idcirco de quibusdam ricatores, ad cor. Idcirco de quibusdam ex naturali lege hoc præcognoscentibus, ex naturali lege hoc præcognoscentibus, et sibi a judicio præcaventibus dicit Apo- et sibi a judicio præcaventibus dicit Apo- stolus, ad Roman. 11, 27: Judicabit id stolus, ad Roman. 11, 27: Judicabit id quod ex natura est præputium, legem quod ex natura est præputium, legem consummans, te, qui per litteram et cir- consummans, te, qui per litteram et cir- cumcisionem prævaricator legis es. cumcisionem prævaricator legis es.

Et hoc est quod dicit : « Faciem cœli Et hoc est quod dicit : « Faciem cœli et terræ nostis probare, » quantum ad et terræ nostis probare, » quantum ad futurorum conjecturas: « hoc autem tem- futurorum conjecturas: « hoc autem tem- pus, » judicii futuri, « quomodo non pro- pus, » judicii futuri, « quomodo non pro- batis » multo magis futurum? Quia sic- batis » multo magis futurum? Quia sic- ut dicit Glossa, et accipitur a Boetio in ut dicit Glossa, et accipitur a Boetio in libro de Consolatione Philosophiæ : libro de Consolatione Philosophiæ : << Per rationem naturalem probatur, quod << Per rationem naturalem probatur, quod providentia regitur mundus. » Et si hoc providentia regitur mundus. » Et si hoc est verum, oportet quod apud justum est verum, oportet quod apud justum judicem recipiat unusquisque, quæ gessit judicem, et judex tradat te exactori, judicem recipiat unusquisque, quæ gessit judicem, et judex tradat te exactori,

in corpore,sive bonum sive malum. II ad in corpore,sive bonum sive malum. II ad Corinth. v, 10 Omnes nos manifestari Corinth. v, 10 Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis, prout ges- unusquisque propria corporis, prout ges- sit, sive bonum, sive malum. Act. xvii, sit, sive bonum, sive malum. Act. xvii, 26, 27 et 28 Definiens statuta tempora, 26, 27 et 28 Definiens statuta tempora, et terminos habitationis hominum, quæ- et terminos habitationis hominum, quæ- rere Deum si forte attrectent eum, aut rere Deum si forte attrectent eum, aut inveniant, quamvis non longe sit ab uno- inveniant, quamvis non longe sit ab uno- quoque nostrum. In ipso enim vivimus, quoque nostrum. In ipso enim vivimus, et movemur, et sumus. Ad Roman. 1, 20: et movemur, et sumus. Ad Roman. 1, 20: Invisibilia Dei, per ea quæ facta sunt, in- Invisibilia Dei, per ea quæ facta sunt, in- tellecta, conspiciuntur. Facilius igitur tellecta, conspiciuntur. Facilius igitur

« Cum autem vadis cum adversario « Cum autem vadis cum adversario tuo ad principem, in via da operam tuo ad principem, in via da operam liberari ab illo, ne forte trahat te ad liberari ab illo, ne forte trahat te ad

et exactor mittat te in carcerem. et exactor mittat te in carcerem.

Dico tibi, non exies inde, donec Dico tibi, non exies inde, donec etiam novissimum minutum reddas. >> etiam novissimum minutum reddas. >>

Positis rationibus contra eos qui dice- Positis rationibus contra eos qui dice- re possent se nescire de judicio futuro, re possent se nescire de judicio futuro, ponit persuasiones, qualiter scientes fu- ponit persuasiones, qualiter scientes fu- turum esse judicium, cavebunt judicium. turum esse judicium, cavebunt judicium. Et hæc est una sola persuasio: ut scili- Et hæc est una sola persuasio: ut scili- cet caveant, quod nemo eos in judicio cet caveant, quod nemo eos in judicio accuset. Quidam enim accusabuntur a accuset. Quidam enim accusabuntur a conscientia, et illi componant cum con- conscientia, et illi componant cum con- scientia. Et quidam accusabuntur a pro- scientia. Et quidam accusabuntur a pro-

58 58

59 59

IN EVANG. LUCÆ, XII-58, 59. IN EVANG. LUCÆ, XII-58, 59.

ximo, et illi componant cum proximo. ximo, et illi componant cum proximo. Quidam autem a sermone divino, et illi Quidam autem a sermone divino, et illi componant et concordent cum sermone componant et concordent cum sermone divino. Et a quocumque generaliter lo- divino. Et a quocumque generaliter lo- quendo aliquis accusari poterit juste, cum quendo aliquis accusari poterit juste, cum illo componat satisfaciendo, et erit secu- illo componat satisfaciendo, et erit secu- rus in judicio. rus in judicio.

Et hoc est quod dicit « Cum autem Et hoc est quod dicit « Cum autem vadis, » quotidie continuatis diebus et vadis, » quotidie continuatis diebus et passibus, « cum adversario tuo, » quo- passibus, « cum adversario tuo, » quo- cumque, qui aliquid juste quærere habet cumque, qui aliquid juste quærere habet adversum te, præcipue tamen cum ser- adversum te, præcipue tamen cum ser- mone divino, « ad principem » omnium mone divino, « ad principem » omnium Dominum. Daniel. vi, 10 Judicium Dominum. Daniel. vi, 10 Judicium sedit, et libri aperti sunt. Apocal. xx, 12: sedit, et libri aperti sunt. Apocal. xx, 12: Judicati sunt mortui ex his quæ scripta Judicati sunt mortui ex his quæ scripta erant in libris, hoc est, in sermone divi- erant in libris, hoc est, in sermone divi- no. De hoc principe dicitur, Isa. XXXII, no. De hoc principe dicitur, Isa. XXXII, 8 Princeps ea quæ sunt digna principe 8 Princeps ea quæ sunt digna principe cogitabit, et ipse super duces stabit. cogitabit, et ipse super duces stabit.

« In via, » hoc est, dum adhuc es in « In via, » hoc est, dum adhuc es in via quia confessio vel convictio in judi- via quia confessio vel convictio in judi- cio præjudicat. cio præjudicat.

« Da operam » efficacem « liberari ab « Da operam » efficacem « liberari ab illo, » vel satisfaciendo, vel aliter con- illo, » vel satisfaciendo, vel aliter con- cordando cum illo. Matth. v, 25: Esto cordando cum illo. Matth. v, 25: Esto consentiens adversario tuo cito dum es in consentiens adversario tuo cito dum es in via cum eo. Tunc enim eris ante princi- via cum eo. Tunc enim eris ante princi- pem sine querela. Luc. 1, 16: Incedentes pem sine querela. Luc. 1, 16: Incedentes in omnibus mandatis, et justificationibus in omnibus mandatis, et justificationibus Domini sine querela. Domini sine querela.

<< Ne forte tradat te ad judicem, » << Ne forte tradat te ad judicem, »

Per justam querelam tradat te in po- Per justam querelam tradat te in po- testatem judicis: de quo dicitur, ad Ro- testatem judicis: de quo dicitur, ad Ro- man. XIII, 4 Vindex in iram est ei qui man. XIII, 4 Vindex in iram est ei qui malum agit. Hoc enim modo judex de malum agit. Hoc enim modo judex de te dabit sententiam. te dabit sententiam.

« Et judex » omnium Deus, « tradet « Et judex » omnium Deus, « tradet te» in potestatem « exactori » pœnarum. te» in potestatem « exactori » pœnarum.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Enarrat. in Matthæum, 1 Cf. Opp. B. Alberti. Enarrat. in Matthæum, v, 21 et seq. Tom. XX hujusce novæ editionis v, 21 et seq. Tom. XX hujusce novæ editionis

283 283

Apocal. xvIII, 6: Reddite illi sicut et ip- Apocal. xvIII, 6: Reddite illi sicut et ip- sa reddidit vobis. Exactor ille est diabo- sa reddidit vobis. Exactor ille est diabo- lus. Job, xxxix, 7: Clamorem exactoris lus. Job, xxxix, 7: Clamorem exactoris non audit Deus, qui scilicet cum adver- non audit Deus, qui scilicet cum adver- sario composuit. sario composuit.

« Et exactor, » diabolus, «mittat te in « Et exactor, » diabolus, «mittat te in carcerem,» scilicet inferni foveam. Isa. carcerem,» scilicet inferni foveam. Isa. XXIV, 22 Congregabuntur in congre- XXIV, 22 Congregabuntur in congre- gatione unius fascis in lacum, et clau- gatione unius fascis in lacum, et clau- dentur ibi in carcere, in purgatorium. dentur ibi in carcere, in purgatorium.

<< Dico tibi, » << Dico tibi, »

In veritate, quia ego sum veritas, cu- In veritate, quia ego sum veritas, cu- jus verba non præteribunt, « non exies jus verba non præteribunt, « non exies inde,» hoc est, de carcere, « donec etiam inde,» hoc est, de carcere, « donec etiam novissimum minutum reddas. » Si in novissimum minutum reddas. » Si in inferno est carcer, tunc, donec, est inclu- inferno est carcer, tunc, donec, est inclu- sivum et est idem, quod numquam exi- sivum et est idem, quod numquam exi- bis inde. Si autem in purgatorio, tunc bis inde. Si autem in purgatorio, tunc est exclusivum: ita quod cum reddideris, est exclusivum: ita quod cum reddideris, tunc exibis. Job, xx, 18: Luet quæ fecit tunc exibis. Job, xx, 18: Luet quæ fecit omnia. omnia.

Minutum autem novissimum est ve- Minutum autem novissimum est ve- niale, vel originale peccatum. Quod si niale, vel originale peccatum. Quod si cum aliis mortalibus in inferno erit, ra- cum aliis mortalibus in inferno erit, ra- tione adjuncti punietur in æternum : tione adjuncti punietur in æternum : quia in inferno nulla est redemptio ve- quia in inferno nulla est redemptio ve- nialis vel mortalis. Matth. XVIII, 30 : nialis vel mortalis. Matth. XVIII, 30 : Misit eum in carcerem, donec redderet Misit eum in carcerem, donec redderet debitum. De hac autem materia multa debitum. De hac autem materia multa notata sunt a nobis super Matthæum, v, notata sunt a nobis super Matthæum, v, 21 et seq., secundum ea quæ exigit illa 21 et seq., secundum ea quæ exigit illa materia. Et hæc istis conjuncta meliora materia. Et hæc istis conjuncta meliora erunt: quia ibi loquitur in materia iræ : erunt: quia ibi loquitur in materia iræ : ibi etiam est expositio multiplex Glossa- ibi etiam est expositio multiplex Glossa- rum, quarum nulla competit secundum rum, quarum nulla competit secundum hoc quod hic inducitur. Sed hic exposita hoc quod hic inducitur. Sed hic exposita sunt ista secundum materiam, quam mo- sunt ista secundum materiam, quam mo- do habemus præ manibus. do habemus præ manibus.

Hoc est quod dicitur in littera. Hoc est quod dicitur in littera.

nostræ. nostræ.

284 284

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT XIII. CAPUT XIII.

Occasione Galilæorum in suis sacrificiis interemptorum, et eorum qui in Siloe Occasione Galilæorum in suis sacrificiis interemptorum, et eorum qui in Siloe corruerant, hortatur ad poenitentiam, alioquin exterminandos instar ficus in- corruerant, hortatur ad poenitentiam, alioquin exterminandos instar ficus in- fructuosa A chisynagogum redarguit, indignantem quod sabbato curasset fructuosa A chisynagogum redarguit, indignantem quod sabbato curasset mulierem a spiritu infirmitatis : comparat regnum cœlorum grano sinapis et mulierem a spiritu infirmitatis : comparat regnum cœlorum grano sinapis et fermento de angusta porta : et quod quidam clauso ostio frustra pulsabunt : fermento de angusta porta : et quod quidam clauso ostio frustra pulsabunt : Herodem dicit vulpem, et Jerusalem ob crudelitatem suam deserendum. Herodem dicit vulpem, et Jerusalem ob crudelitatem suam deserendum.

: :

1. Aderant autem quidam ipso in 1. Aderant autem quidam ipso in tempore, nuntiantes illi de Ga- tempore, nuntiantes illi de Ga- lilæis, quorum sanguinem Pila- lilæis, quorum sanguinem Pila- tus miscuit cum sacrificiis ec- tus miscuit cum sacrificiis ec-

rum. rum.

2. Et respondens dixit illis: Putatis 2. Et respondens dixit illis: Putatis quod hi Galilæi præ omnibus quod hi Galilæi præ omnibus Galilæis peccatores fuerint, Galilæis peccatores fuerint, quia talia passi sunt? quia talia passi sunt?

3. Non, dico vobis: sed nisi pœni- 3. Non, dico vobis: sed nisi pœni- tentiam habueritis, omnes simi- tentiam habueritis, omnes simi- liter peribitis. liter peribitis.

4. Sicut illi decem et octo, supra 4. Sicut illi decem et octo, supra quos cecidit turris in Siloe, et quos cecidit turris in Siloe, et occidit eos putatis quia et ipsi occidit eos putatis quia et ipsi debitores fuerint præter omnes debitores fuerint præter omnes homines habitantes in Jerusa- homines habitantes in Jerusa- lem? lem?

5. Non, dico vobis: sed si poeniten- 5. Non, dico vobis: sed si poeniten- tiam non egeritis, omnes simi- tiam non egeritis, omnes simi- liter peribitis. liter peribitis.

6. Dicebat autem et hanc similitudi- 6. Dicebat autem et hanc similitudi- nem Arborem fici habebat nem Arborem fici habebat quidam plantatam in vinea sua, quidam plantatam in vinea sua, et venit quærens fructum in et venit quærens fructum in illa, et non invenit. illa, et non invenit.

7. Dixit autem ad cultorem vineæ : 7. Dixit autem ad cultorem vineæ :

Ecce anni tres sunt ex quo ve- Ecce anni tres sunt ex quo ve- nio, quærens fructum in ficul- nio, quærens fructum in ficul- nea hac, et non invenio : suc- nea hac, et non invenio : suc- cide ergo illam ut quid etiam cide ergo illam ut quid etiam terram occupat? terram occupat?

8. At ille respondens, dicit illi: Do- 8. At ille respondens, dicit illi: Do- mine, dimitte illam et hoc an- mine, dimitte illam et hoc an- no, usque dum fodiam circa no, usque dum fodiam circa illam, et mittam stercora: illam, et mittam stercora: 9. Et siquidem fecerit fructum : sin 9. Et siquidem fecerit fructum : sin autem, in futurum succides autem, in futurum succides

eam. eam.

10. Erat autem docens in synagoga 10. Erat autem docens in synagoga eorum sabbatis. eorum sabbatis.

11. Et ecce mulier, quæ habebat spi- 11. Et ecce mulier, quæ habebat spi- ritum infirmitatis annis decem ritum infirmitatis annis decem et octo, et erat inclinata, nec et octo, et erat inclinata, nec omnino poterat sursum respi- omnino poterat sursum respi-

cere. cere.

12. Quam cum videret Jesus, vocavit 12. Quam cum videret Jesus, vocavit eam ad se, et ait illi: Mulier, eam ad se, et ait illi: Mulier, dimissa es ab infirmitate tua. dimissa es ab infirmitate tua. 13. Et imposuit illi manus, et confe- 13. Et imposuit illi manus, et confe- stim erecta est, et glorificabat stim erecta est, et glorificabat Deum. Deum.

14. Respondens autem Archisynago- 14. Respondens autem Archisynago- gus, indignans quia sabbato cu- gus, indignans quia sabbato cu- rasset Jesus, dicebat turbæ : rasset Jesus, dicebat turbæ : Sex dies sunt in quibus oportet Sex dies sunt in quibus oportet operari in his ergo venite, et operari in his ergo venite, et curamini, et non in die sabbati. curamini, et non in die sabbati. 15. Respondens autem ad illum Do- 15. Respondens autem ad illum Do- minus, dixit Hypocritæ, unus- minus, dixit Hypocritæ, unus- quisque vestrum sabbato non quisque vestrum sabbato non solvit bovem suum aut asinum solvit bovem suum aut asinum a præsepio, et ducit adaquare? a præsepio, et ducit adaquare? 16. Hanc autem filiam Abrahæ, quam 16. Hanc autem filiam Abrahæ, quam

CAP. XIII LUCÆ. CAP. XIII LUCÆ.

alligavit Satanas, ecce decem et alligavit Satanas, ecce decem et octo annis, non oportuit solvi octo annis, non oportuit solvi a vinculo isto die sabbati ? a vinculo isto die sabbati ? 17. Et cum hæc diceret, erubescebant 17. Et cum hæc diceret, erubescebant omnes adversarii ejus : et om- omnes adversarii ejus : et om- nis populus gaudebat in uni- nis populus gaudebat in uni- versis quæ gloriose fiebant ab versis quæ gloriose fiebant ab

eo. eo.

18. Dicebat ergo: Cui simile est reg- 18. Dicebat ergo: Cui simile est reg- num Dei, et cui simile æstima- num Dei, et cui simile æstima-

bo illud? bo illud?

19. Simile est grano 19. Simile est grano

sinapis', quod sinapis', quod

misit in hor- misit in hor- crevit, et fa- crevit, et fa-

acceptum homo acceptum homo tum suum et tum suum et ctum est in arborem magnam : ctum est in arborem magnam : et volucres coeli requieverunt in et volucres coeli requieverunt in ramis ejus. ramis ejus.

20. Et iterum dixit: Cui simile æsti- 20. Et iterum dixit: Cui simile æsti-

mabo regnum Dei? mabo regnum Dei?

21. Simile est fermento 2, quod accep- 21. Simile est fermento 2, quod accep- tum mulier abscondit in farinæ tum mulier abscondit in farinæ sata tria, donec fermentaretur sata tria, donec fermentaretur

totum. totum.

22. Et ibat per civitates et castella, 22. Et ibat per civitates et castella, docens, et iter faciens in Jeru- docens, et iter faciens in Jeru- salem. salem.

23. Ait autem illi quidam: Domine, 23. Ait autem illi quidam: Domine, si pauci sunt qui salvantur? si pauci sunt qui salvantur? Ipse autem dixit ad illos: Ipse autem dixit ad illos:

3 3

24. Contendite intrare per angustam 24. Contendite intrare per angustam portam quia multi, dico vo- portam quia multi, dico vo- bis, quærent intrare,et non pot- bis, quærent intrare,et non pot-

erunt. erunt.

25. Cum autem intraverit paterfami- 25. Cum autem intraverit paterfami- lias, et clauserit ostium, inci- lias, et clauserit ostium, inci- pietis foris stare,et pulsare osti- pietis foris stare,et pulsare osti- um, dicentes: Domine, aperi um, dicentes: Domine, aperi nobis et respondens dicet vo- nobis et respondens dicet vo- bis Nescio vos unde sitis. bis Nescio vos unde sitis.

26. Tunc incipietis dicere: Manduca- 26. Tunc incipietis dicere: Manduca-

1 Matth. x, 31; Marc. IV, 31. 1 Matth. x, 31; Marc. IV, 31.

2 Matth. XIII, 33. 2 Matth. XIII, 33.

3 Matth. VII, 13. 3 Matth. VII, 13.

Matth. xxv, 10. Matth. xxv, 10.

285 285

vimus coram te, et bibimus, et vimus coram te, et bibimus, et in plateis nostris docuisti. in plateis nostris docuisti. 27. Et dicet vobis ? Nescio vos unde 27. Et dicet vobis ? Nescio vos unde sitis discedite a me omnes sitis discedite a me omnes operarii iniquitatis º. operarii iniquitatis º. 28. Ibi erit fletus et stridor dentium, 28. Ibi erit fletus et stridor dentium, cum videritis Abraham, et cum videritis Abraham, et Isaac, et Jacob, et omnes pro- Isaac, et Jacob, et omnes pro- phetas in regno Dei, vos autem phetas in regno Dei, vos autem expelli foras. expelli foras.

29. Et venient ab oriente, et occi- 29. Et venient ab oriente, et occi- dente, et aquilone, et austro, et dente, et aquilone, et austro, et accumbent in regno Dei. accumbent in regno Dei.

30. Et ecce sunt novissimi qui erunt 30. Et ecce sunt novissimi qui erunt primi, et sunt primi qui erunt primi, et sunt primi qui erunt novissimi 7. novissimi 7.

31. In ipsa die accesserunt quidam 31. In ipsa die accesserunt quidam Pharisæorum, dicentes illi : Pharisæorum, dicentes illi : Exi, et vade hinc, quia Herodes Exi, et vade hinc, quia Herodes vult te occidere. vult te occidere.

32. Et ait illis Ite, et dicite vulpi 32. Et ait illis Ite, et dicite vulpi illi Ecce ejicio dæmonia, et illi Ecce ejicio dæmonia, et sanitates perficio hodie et cras, sanitates perficio hodie et cras, et tertia die consummor. et tertia die consummor. 33. Verumtamen oportet me hodie et 33. Verumtamen oportet me hodie et cras et sequenti die ambulare: cras et sequenti die ambulare: quia non capit prophetam per- quia non capit prophetam per- ire extra Jerusalem. ire extra Jerusalem. 34. Jerusalem, Jerusalem, quæ occi- 34. Jerusalem, Jerusalem, quæ occi- dis prophetas, et lapidas eos dis prophetas, et lapidas eos qui mittuntur ad te, quoties qui mittuntur ad te, quoties volui congregare filios tuos, volui congregare filios tuos, quemadmodum avis nidum quemadmodum avis nidum suum sub pennis, et noluisti 8 ! suum sub pennis, et noluisti 8 ! 35. Ecce relinquetur vobis domus ve- 35. Ecce relinquetur vobis domus ve-

stra deserta. Dico autem vobis, stra deserta. Dico autem vobis, quia non videbitis me donec quia non videbitis me donec veniat cum dicetis: Benedictus veniat cum dicetis: Benedictus qui venit in nomine Domini. qui venit in nomine Domini.

5 Matth. vII, 23. 5 Matth. vII, 23.

6 Psal. vi, 9; Matth. xxv, 41. 6 Psal. vi, 9; Matth. xxv, 41.

7 Matth. xix, 30 et xx, 16; Marc. x, 31. 7 Matth. xix, 30 et xx, 16; Marc. x, 31.

8 Matth. xx111, 37. 8 Matth. xx111, 37.

286 286

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CAPUT XIII LUCÆ IN CAPUT XIII LUCÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Aderant autem quidam ipso in « Aderant autem quidam ipso in tempore, nuntiantes illi de Galilæis, tempore, nuntiantes illi de Galilæis, quorum sanguinem Pilatus miscuit quorum sanguinem Pilatus miscuit cum sacrificiis eorum. cum sacrificiis eorum.

Et respondens dixit illis Putatis Et respondens dixit illis Putatis quod hi Galilæi præ omnibus Galilæis quod hi Galilæi præ omnibus Galilæis peccatores fuerint, quia talia passi peccatores fuerint, quia talia passi sunt? sunt?

Non, dico vobis sed nisi pœniten- Non, dico vobis sed nisi pœniten- tiam habueritis, omnes similiter per- tiam habueritis, omnes similiter per- ibitis. » ibitis. »

Hic incipit capitulum decimum ter- Hic incipit capitulum decimum ter- tium, in quo diversis exemplis construit tium, in quo diversis exemplis construit quod ante docuit. quod ante docuit.

Dividitur autem in duo. Primo enim Dividitur autem in duo. Primo enim exemplis docet, quantum est periculum exemplis docet, quantum est periculum se non præparantium ad judicium, et se non præparantium ad judicium, et quantus profectus et utilitas se præparan- quantus profectus et utilitas se præparan- tium. In secundo autem sui exemplo tium. In secundo autem sui exemplo ostendit, quod non est a tali præparatione ostendit, quod non est a tali præparatione abstinendum sicut ipse propter metum abstinendum sicut ipse propter metum Herodis, non abstinuit a nostra salute Herodis, non abstinuit a nostra salute operanda. Quinimo cum sciret sibi in operanda. Quinimo cum sciret sibi in Jerusalem mortem esse præparatam, il- Jerusalem mortem esse præparatam, il- luc venit intrepidus: ut nos adventui suo luc venit intrepidus: ut nos adventui suo ad judicium præparet. ad judicium præparet.

Anterior autem harum partium divi- Anterior autem harum partium divi- ditur in duas in quarum prima non ditur in duas in quarum prima non præparantium se ostendit periculum : in præparantium se ostendit periculum : in secunda autem præparantium se osten- secunda autem præparantium se osten- dit profectum per similitudines seminis dit profectum per similitudines seminis et fermenti, quas inducit. et fermenti, quas inducit.

Adhuc autem prior harum habet duas Adhuc autem prior harum habet duas partes in quarum prima est periculum partes in quarum prima est periculum se non præparantium in secunda vero se non præparantium in secunda vero ostendit longanimitatem et patientiam ostendit longanimitatem et patientiam judicis, ad præparationem hominis ex- judicis, ad præparationem hominis ex-

spectantis, per arborem fici, et per mu- spectantis, per arborem fici, et per mu- lierem curvam. lierem curvam.

Primum autem horum ostendit per Primum autem horum ostendit per duo exempla quorum unum factum est duo exempla quorum unum factum est per malitiam hominis, quam Dominus per malitiam hominis, quam Dominus ordinavit ad suum judicium exsequen- ordinavit ad suum judicium exsequen- dum secundum autem judicio Dei fa- dum secundum autem judicio Dei fa- ctum intelligitur esse contra eos, de quo- ctum intelligitur esse contra eos, de quo- rum poenitentia spes nulla fuit. rum poenitentia spes nulla fuit.

In prima horum tanguntur duo: op- In prima horum tanguntur duo: op- portunitas temporis quo exemplum indu- portunitas temporis quo exemplum indu- citur, et ex exemplo accepta instructio, citur, et ex exemplo accepta instructio, quo veritas dictorum comprobatur. quo veritas dictorum comprobatur. Dicit igitur: Dicit igitur:

« Aderant autem quidam. » « Aderant autem quidam. »

Notat circumstantia litteræ, quod præ- Notat circumstantia litteræ, quod præ- habitam de adventu judicis instructio- habitam de adventu judicis instructio- nem fecit Dominus in Judæa, ad quam nem fecit Dominus in Judæa, ad quam de Galilæa veniens transierat: et quod de Galilæa veniens transierat: et quod secuti sunt eum de Galilæa in Judæam, secuti sunt eum de Galilæa in Judæam, doctrina ejus instrui cupientes, et illi doctrina ejus instrui cupientes, et illi tunc aderant. tunc aderant.

Et hoc est quod dicit : « Aderant autem Et hoc est quod dicit : « Aderant autem quidam. » Luc. xxını, 49: Stabant autem quidam. » Luc. xxını, 49: Stabant autem omnes noti ejus a longe, et mulieres omnes noti ejus a longe, et mulieres quæ secutæ eum erant a Galilæa, hæc quæ secutæ eum erant a Galilæa, hæc videntes. Apostoli enim et discipuli præ- videntes. Apostoli enim et discipuli præ- cipue Galilæi fuerunt. Et ad illos diversis cipue Galilæi fuerunt. Et ad illos diversis temporibus, de Galilæa tamquam ad con- temporibus, de Galilæa tamquam ad con- tribules et compatriotas multi venerunt. tribules et compatriotas multi venerunt. « Ipso in tempore » « Ipso in tempore » istius prædica- istius prædica- tionis ut sermo per effectum proba- tionis ut sermo per effectum proba- retur. Psal. CXL, 6: Audient verba mea, retur. Psal. CXL, 6: Audient verba mea, quoniam potuerunt, hoc est, ad effica- quoniam potuerunt, hoc est, ad effica- ciam voluerunt. Ad Roman. xv, 18: ciam voluerunt. Ad Roman. xv, 18: Non audeo aliquid loqui eorum, quæ Non audeo aliquid loqui eorum, quæ per me non efficit Christus. per me non efficit Christus.

« Nuntiantes illi, » Jesu, « de Gali- « Nuntiantes illi, » Jesu, « de Gali- læis. » Narrat Josephus, et historia læis. » Narrat Josephus, et historia Ecclesiastica, et Hegesippus, quod eo Ecclesiastica, et Hegesippus, quod eo tempore in Galilæa quidam surrexerat, tempore in Galilæa quidam surrexerat, qui se Filium Dei prædicaret, et multos qui se Filium Dei prædicaret, et multos evertit post se, ducens eos in montem evertit post se, ducens eos in montem Garisim in desertum, in quo monte se Garisim in desertum, in quo monte se in cœlum ascensurum prædixerat. In in cœlum ascensurum prædixerat. In quo monte, cum sibi Galilæi in eum quo monte, cum sibi Galilæi in eum

IN EVANG. LUCA, XIII-1, 2, 3. IN EVANG. LUCA, XIII-1, 2, 3.

credentes sacrificarent, supervenit Pila- credentes sacrificarent, supervenit Pila- tus, et eum interfecit, et omnes sibi sa- tus, et eum interfecit, et omnes sibi sa- crificantes, et sic « miscuit sanguinem » crificantes, et sic « miscuit sanguinem » sacrificantium cum sanguine sacrificio- sacrificantium cum sanguine sacrificio- rum, et cum sanguine ejus cui sacrifi rum, et cum sanguine ejus cui sacrifi cabant. Et hanc esse causam dicunt, cabant. Et hanc esse causam dicunt, quod Herodes inimicus erat Pilati: de quod Herodes inimicus erat Pilati: de quibus inimicitiis in Passione Christi quibus inimicitiis in Passione Christi reconciliati sunt. Herodes enim tetrar- reconciliati sunt. Herodes enim tetrar- chiam habuit Galilææ, et dicebat quod chiam habuit Galilææ, et dicebat quod Pilatus in homines suæ tetrarchiæ non Pilatus in homines suæ tetrarchiæ non haberet aliquam potestatem. Unde, haberet aliquam potestatem. Unde, Act. v, 36, dixit Gamaliel Ante hos Act. v, 36, dixit Gamaliel Ante hos dies exstitit Theodas, dicens se esse ali- dies exstitit Theodas, dicens se esse ali- quem cui consensit numerus virorum quem cui consensit numerus virorum circiter quadringentorum: qui occisus circiter quadringentorum: qui occisus rst, et omnes qui credebant ei dissipati rst, et omnes qui credebant ei dissipati sunt. Item, ibidem, y. 37: Post hunc sunt. Item, ibidem, y. 37: Post hunc exstitit Judas Galilæus in diebus profes- exstitit Judas Galilæus in diebus profes- sionis, et avertit populum post se, et ipse sionis, et avertit populum post se, et ipse periit et omnes quotquot consenserunt periit et omnes quotquot consenserunt ri, dispersi sunt. Tales quidam erant isti ri, dispersi sunt. Tales quidam erant isti Galilæi hæretici, a quodam pseudo- Galilæi hæretici, a quodam pseudo- propheta subversi. propheta subversi.

Vel forte, iidem erant « quorum san- Vel forte, iidem erant « quorum san- guinem,» in monte Garisim, « miscuit guinem,» in monte Garisim, « miscuit Pilatus, procurator Judææ. Miscuit Pilatus, procurator Judææ. Miscuit autem sanguinem eorum « cum sacrifi- autem sanguinem eorum « cum sacrifi- riis eorum, » ne sibi regnum usurparent riis eorum, » ne sibi regnum usurparent si multiplicarentur. Deus autem fieri si multiplicarentur. Deus autem fieri voluit propter meritum infidelitatis eo- voluit propter meritum infidelitatis eo- rum. Matth. xXI, 41 : Malos male perdet, rum. Matth. xXI, 41 : Malos male perdet, el vineam suam locabit aliis agricolis. el vineam suam locabit aliis agricolis. Psal. LXVII, 31 Dissipa gentes quæ bella Psal. LXVII, 31 Dissipa gentes quæ bella volunt. Genes. VI, 12: Omnis caro cor- volunt. Genes. VI, 12: Omnis caro cor- ruperat viam suam. Et sequitur, y. 13: ruperat viam suam. Et sequitur, y. 13: Ego disperdam eos cum terra. Ego disperdam eos cum terra.

« Et respondens dixit illis. » « Et respondens dixit illis. »

287 287

auditum avertent, ad fabulas autem auditum avertent, ad fabulas autem

convertentur. convertentur.

"Peccatores » soli «fuerint, quia "Peccatores » soli «fuerint, quia talia » judicia Dei « passi sunt ? » ut talia » judicia Dei « passi sunt ? » ut peccatis suis in finem devolutis, ita in eos peccatis suis in finem devolutis, ita in eos Dominus vindicasset per manus Pilati? Dominus vindicasset per manus Pilati? I Reg. xv, I Reg. xv, 2 et 3 Recensui quæcumque 2 et 3 Recensui quæcumque fecit Amalec Israeli, quomodo restitit ei fecit Amalec Israeli, quomodo restitit ei in via cum ascenderet de Ægypto. Nunc in via cum ascenderet de Ægypto. Nunc ergo vade et percute Amalec, et demolire ergo vade et percute Amalec, et demolire universa ejus. Unde hic supponit Domi- universa ejus. Unde hic supponit Domi- nus, quod isti peccatores fuerunt, et nus, quod isti peccatores fuerunt, et merito suæ iniquitatis interempti. Sed merito suæ iniquitatis interempti. Sed non fuerunt soli peccatores, [nec præ non fuerunt soli peccatores, [nec præ omnibus aliis. omnibus aliis.

Et hoc est quod subdit: Et hoc est quod subdit:

« Non, etc. » « Non, etc. »

Hoc est, non fuerunt peccatores præ Hoc est, non fuerunt peccatores præ omnibus aliis. Aliquando enim quosdam omnibus aliis. Aliquando enim quosdam Deus punit peccatores ad exemplum et Deus punit peccatores ad exemplum et terrorem aliorum, sicut dicit Glossa. terrorem aliorum, sicut dicit Glossa. Proverb. xix, 25: Pestilente flagellato, Proverb. xix, 25: Pestilente flagellato, stultus sapientior erit. stultus sapientior erit.

Et hoc est quod subdit: « Dico vobis, » Et hoc est quod subdit: « Dico vobis, » qui sum veritas : « Sed nisi pœnitentiam qui sum veritas : « Sed nisi pœnitentiam habueritis.» Non solum de pœnitentia habueritis.» Non solum de pœnitentia cogitetis, vel dicatis, sed agatis in opere cogitetis, vel dicatis, sed agatis in opere pœnitentiam. Matth. 10, 2: Pœnitentiam pœnitentiam. Matth. 10, 2: Pœnitentiam agite. Act. III, 19: Pœnitemini igitur, agite. Act. III, 19: Pœnitemini igitur, et convertimini, ut deleantur peccata et convertimini, ut deleantur peccata vestra. Job, XLII, 6: Ipse me reprehen- vestra. Job, XLII, 6: Ipse me reprehen- do, et ago poenitentiam in favilla et ci- do, et ago poenitentiam in favilla et ci-

nere. nere.

« Omnes similiter, » hoc est, ex si- « Omnes similiter, » hoc est, ex si- mili causa, « peribitis. » Isa. XXX, mili causa, « peribitis. » Isa. XXX, 18: 18: Exspectat Dominus ut misereatur vestri. Exspectat Dominus ut misereatur vestri. Ad Roman. 11, 4: An ignoras, quoniam Ad Roman. 11, 4: An ignoras, quoniam

Accepta opportunitate per exemplum benignitas Dei ad pœnitentiam te addu- Accepta opportunitate per exemplum benignitas Dei ad pœnitentiam te addu- nuntiatum. nuntiatum.

« Putatis » ne « quod hi Galilæi, » « Putatis » ne « quod hi Galilæi, » attendentes mendacio et blasphemiis attendentes mendacio et blasphemiis suorum seductorum, « præ omnibus » suorum seductorum, « præ omnibus » aliis « Galilæis, » qui doctrinam veri- aliis « Galilæis, » qui doctrinam veri- tatis abjiciunt, et mendaciis credunt. tatis abjiciunt, et mendaciis credunt. II ad Timoth. IV, 4: A veritate quidem II ad Timoth. IV, 4: A veritate quidem

cit? Et est ac si dicat: Si pœnitentiam cit? Et est ac si dicat: Si pœnitentiam egeritis, iram Dei avertetis: ita quod egeritis, iram Dei avertetis: ita quod parcet vobis. Si autem tempus poeniten- parcet vobis. Si autem tempus poeniten- tiæ neglexeritis, justa est ira, quæ in vos tiæ neglexeritis, justa est ira, quæ in vos judicabit. Ad Roman. 11, 5: Secundum judicabit. Ad Roman. 11, 5: Secundum duritiam tuam et impoenitens cor, thesau- duritiam tuam et impoenitens cor, thesau- rizas tibi iram in die iræ, et revelationis rizas tibi iram in die iræ, et revelationis

3 3

288 288

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

justi judicii Dei. Job, xxiv, 23: Dedit justi judicii Dei. Job, xxiv, 23: Dedit ei Deus locum pœnitentiæ, et ille abuti- ei Deus locum pœnitentiæ, et ille abuti- tur eo in superbiam. tur eo in superbiam.

Est autem hic quæstio: Cum de simi- Est autem hic quæstio: Cum de simi- libus sit simile judicium, ut dicit Boetius, libus sit simile judicium, ut dicit Boetius, quare Deus punit quosdam peccatores, quare Deus punit quosdam peccatores, et quosdam ad poenitentiam reservat ? Si et quosdam ad poenitentiam reservat ? Si dicas quod prævidet istos pœnitentiam dicas quod prævidet istos pœnitentiam acturos, illos autem non, hoc nihil est: acturos, illos autem non, hoc nihil est: quia prævidit antequam nascerentur, et quia prævidit antequam nascerentur, et sic debuit non permisisse quod nasce- sic debuit non permisisse quod nasce- rentur, cum ipse dicat, Matth. xxvi, rentur, cum ipse dicat, Matth. xxvi, Bonum erat ei si natus non fuisset homo Bonum erat ei si natus non fuisset homo ille. ille.

24: 24:

Ideo dicendum, quod quamvis judicia Ideo dicendum, quod quamvis judicia Dei sint abyssus multa, super quæ in Dei sint abyssus multa, super quæ in tali casu exclamat Apostolus, ad Roman. tali casu exclamat Apostolus, ad Roman. XI, 33 0 altitudo divitiarum sapientiæ XI, 33 0 altitudo divitiarum sapientiæ et scientiæ Dei! Tamen possumus dicere, et scientiæ Dei! Tamen possumus dicere, quod nullum sic damnat, nisi peccatis quod nullum sic damnat, nisi peccatis suis in finem devolutis et tunc condem- suis in finem devolutis et tunc condem- nat eos, quos sic finaliter damnat, ad nat eos, quos sic finaliter damnat, ad terrorem et exemplum aliorum, sicut terrorem et exemplum aliorum, sicut dicit Glossa. Peccata autem in finem de- dicit Glossa. Peccata autem in finem de- volvuntur dupliciter, scilicet, ad sum- volvuntur dupliciter, scilicet, ad sum- mum malitiæ, et ad summum finem. Ad mum malitiæ, et ad summum finem. Ad summum malitiæ non devolvuntur ali- summum malitiæ non devolvuntur ali- qua peccata in finem: quia nemo ita qua peccata in finem: quia nemo ita malus efficitur, quod non possit fieri malus efficitur, quod non possit fieri pejor. Ad summum autem finem devol- pejor. Ad summum autem finem devol- vitur, quando etiam secundum inferiores vitur, quando etiam secundum inferiores causas sic sententiam meretur, quod causas sic sententiam meretur, quod non est probabile quod revertatur ad non est probabile quod revertatur ad pœnitentiam sicut patet in his qui per- pœnitentiam sicut patet in his qui per- ierunt in diluvio, quorum tota intentio ierunt in diluvio, quorum tota intentio fuit ad malum toto tempore et in his fuit ad malum toto tempore et in his qui perierunt in Pentapoli, qui etiam qui perierunt in Pentapoli, qui etiam Angelis quærebant abuti. Et revocans ad Angelis quærebant abuti. Et revocans ad pœnitentiam, videbatur quasi ludens lo- pœnitentiam, videbatur quasi ludens lo- qui, et deridebant Prophetas. Et tales qui, et deridebant Prophetas. Et tales puniuntur a Deo meritis suis, quando puniuntur a Deo meritis suis, quando magis valet punitio eorum ad exem- magis valet punitio eorum ad exem- plum correctionis. Et hanc puto esse ve- plum correctionis. Et hanc puto esse ve- ram hujus quæstionis determinationem. ram hujus quæstionis determinationem. Et ideo minus peccans, aliquando puni- Et ideo minus peccans, aliquando puni- tur et magis peccans, aliquando differ- tur et magis peccans, aliquando differ- tur ut in exemplo proposito. Tamen tur ut in exemplo proposito. Tamen

1 Psal. xxxv, 7: Judicia tua abyssus multa. 1 Psal. xxxv, 7: Judicia tua abyssus multa.

consuevit dici quod multis de causis ali- consuevit dici quod multis de causis ali- quis punitur. Unde versus: quis punitur. Unde versus:

Ut probet, aut purget, aut puniat, aut tueatur, Ut probet, aut purget, aut puniat, aut tueatur, Aut Christi pateat gloria, poena datur: Aut Christi pateat gloria, poena datur: Ut sit in exemplum, terror, vel pœna parentum, Ut sit in exemplum, terror, vel pœna parentum, Ut sit sobria mens, cauta, memorque Dei. Ut sit sobria mens, cauta, memorque Dei.

Ut probet quidem, sicut, Job, 1, 8, et Ut probet quidem, sicut, Job, 1, 8, et Job, 11, 3: Numquid considerasti servum Job, 11, 3: Numquid considerasti servum meum Job, quod non sit ei similis in meum Job, quod non sit ei similis in terra? Tob. xi, 13: Quia acceptus eras terra? Tob. xi, 13: Quia acceptus eras Deo, necesse fuit ut tentatio probaret te. Deo, necesse fuit ut tentatio probaret te. Jacob. 1, 12 Beatus vir qui suffert ten- Jacob. 1, 12 Beatus vir qui suffert ten- tationem, quoniam cum probatus fuerit, tationem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitæ, quam repromisit accipiet coronam vitæ, quam repromisit Deus diligentibus se. Deus diligentibus se.

Ut purget sicut lepra percussit Ma- Ut purget sicut lepra percussit Ma- riam sororem Moysi, pro peccato mur- riam sororem Moysi, pro peccato mur- muris purgando 2. Malach. III, 3: Sedebit muris purgando 2. Malach. III, 3: Sedebit conflans, et emundans argentum, et pur- conflans, et emundans argentum, et pur- gabit filios Levi. gabit filios Levi.

Ut puniat, et punitionem continuet: Ut puniat, et punitionem continuet: ita ut æterna pœna continuetur præsenti. ita ut æterna pœna continuetur præsenti. Et sic hic incipiat, ut in æternum pœna Et sic hic incipiat, ut in æternum pœna continuetur. Deuter. XXXII, 22: Ignis continuetur. Deuter. XXXII, 22: Ignis succensus est in furore meo, et ardebit succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima. Et sic pu- usque ad inferni novissima. Et sic pu- nivit Herodem, qui sicut dicitur, Act. nivit Herodem, qui sicut dicitur, Act. XII, 23, percussus est ab Angelo Domini, XII, 23, percussus est ab Angelo Domini, et consumptus a vermibus, exspiravit. et consumptus a vermibus, exspiravit.

Ut tueatur hominem a peccatis: et Ut tueatur hominem a peccatis: et maxime a peccato superbiæ aliquando maxime a peccato superbiæ aliquando puniri permittit. Et hoc idem est, quod puniri permittit. Et hoc idem est, quod punit ad humilitatis conservationem : punit ad humilitatis conservationem : sicut Paulum punivit stimulo carnis, sicut Paulum punivit stimulo carnis, I ad Corinth. XII, 7: Ne magnitudo re- I ad Corinth. XII, 7: Ne magnitudo re- velationum extollat me, datus est mihi velationum extollat me, datus est mihi stimulus carnis meæ, angelus Satanæ stimulus carnis meæ, angelus Satanæ qui me colaphizet. qui me colaphizet.

Ut ex miraculo liberationis manife- Ut ex miraculo liberationis manife- stetur gloria Domini, aliquando permittit stetur gloria Domini, aliquando permittit hominem puniri: sicut dicitur, Joan. 1x, hominem puniri: sicut dicitur, Joan. 1x, 2 et 3, in cæco nato, de quo dicitur : 2 et 3, in cæco nato, de quo dicitur : Rabbi, quis peccavit, hic aut parentes Rabbi, quis peccavit, hic aut parentes ejus, ut cæcus nasceretur? Respondit Je- ejus, ut cæcus nasceretur? Respondit Je- sus Neque hic peccavit, neque parentes sus Neque hic peccavit, neque parentes

2 Cf. Numer. XII, 10, 2 Cf. Numer. XII, 10,

IN EVANG. LUCÆ, XIII-3. IN EVANG. LUCÆ, XIII-3.

ejus sed ut manifestentur opera Dei in ejus sed ut manifestentur opera Dei in illo. Et sic videtur mortuus fuisse Laza- illo. Et sic videtur mortuus fuisse Laza- Joan. xi, 40, de quo dixit Dominus: Joan. xi, 40, de quo dixit Dominus: Nonne dixi tibi, quoniam si credideris, Nonne dixi tibi, quoniam si credideris, videbis gloriam Dei. videbis gloriam Dei.

rus, rus,

Aliquando etiam Deus punit homi- Aliquando etiam Deus punit homi- nem, ut dicit Joannes Damascenus, ut nem, ut dicit Joannes Damascenus, ut aliis exemplum patientiæ proponatur. aliis exemplum patientiæ proponatur. Jacob. v, 10 Exemplum accipite, fra- Jacob. v, 10 Exemplum accipite, fra- tres, exitus mali, laboris et patientiæ, tres, exitus mali, laboris et patientiæ, prophetas, etc. Sufferentiam Job audi- prophetas, etc. Sufferentiam Job audi- stis, et finem Domini vidistis. Luc. xxııı, stis, et finem Domini vidistis. Luc. xxııı, 31: Si in viridi ligno hæc faciunt, in 31: Si in viridi ligno hæc faciunt, in arido quid fiet? Tobiæ, 11, 12: Ilanc arido quid fiet? Tobiæ, 11, 12: Ilanc tentationem ideo permisit Dominus eve- tentationem ideo permisit Dominus eve- nire illi, ut posteris daretur exemplum nire illi, ut posteris daretur exemplum patientiæ ejus, sicut et sancti Job. patientiæ ejus, sicut et sancti Job.

Punit etiam Dominus aliquando unum Punit etiam Dominus aliquando unum ad terrorem alterius. Proverb.xix,25 : Pe- ad terrorem alterius. Proverb.xix,25 : Pe- stilente flagellato, stultus sapientior erit. stilente flagellato, stultus sapientior erit. Isa. 1, 5 et 6 Super quo percutiam vos Isa. 1, 5 et 6 Super quo percutiam vos ultra, addentes prævaricationem ? Omne ultra, addentes prævaricationem ? Omne caput languidum, et omne cor morens : caput languidum, et omne cor morens : a planta pedis usque ad verticem non est a planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas. in eo sanitas.

Adhuc autem aliquis punitur, ut osten- Adhuc autem aliquis punitur, ut osten- datur poena peccati parentum in pœna datur poena peccati parentum in pœna filiorum, qui parentes in peccatis sunt filiorum, qui parentes in peccatis sunt imitati. Exod. xx, 5 : Ego sum Deus ze- imitati. Exod. xx, 5 : Ego sum Deus ze- loles, visitans iniquitatem patrum in loles, visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam et quartam generatio- filios, in tertiam et quartam generatio- nem eorum qui oderunt me. nem eorum qui oderunt me.

Adhuc autem aliquando punit, ut ho- Adhuc autem aliquando punit, ut ho- minem, post ebrietatem carnalis concu- minem, post ebrietatem carnalis concu- piscentiæ, sobrium reddat. Eccli. xxxI, 2: piscentiæ, sobrium reddat. Eccli. xxxI, 2: Infirmitas gravis sobriam facit animam. Infirmitas gravis sobriam facit animam. S.c punitus fuit Antiochus, qui prospe- S.c punitus fuit Antiochus, qui prospe- ritate terrena inebriatus, existimabat ritate terrena inebriatus, existimabat terram ad navigandam, et pelagus ad terram ad navigandam, et pelagus ad iter agendum se habiturum. Et cum iter agendum se habiturum. Et cum rediret per pœnam in sensum, dixit rediret per pœnam in sensum, dixit justum est subditum esse Deo, et morta- justum est subditum esse Deo, et morta- lem non paria Deo sentire. Sic dicit lem non paria Deo sentire. Sic dicit Gregorius « Oculos quos culpa claudit, Gregorius « Oculos quos culpa claudit, « poena aperit. » Sic, Daniel. iv, 30 et 31, « poena aperit. » Sic, Daniel. iv, 30 et 31, Nabuchodonosor ab humano mulatus Nabuchodonosor ab humano mulatus est, et cor feræ datum est ei, donec so- est, et cor feræ datum est ei, donec so-

1 II Machab 1x, 12. 1 II Machab 1x, 12.

XXIII XXIII

289 289

brius effectus, redivit in sensum: et brius effectus, redivit in sensum: et tunc ad cor hominis, et ad honorem tunc ad cor hominis, et ad honorem regni decoremque pervenit. regni decoremque pervenit.

Adhuc autem quidam puniuntur inno- Adhuc autem quidam puniuntur inno- center, ut eisdem a majori poena cavea- center, ut eisdem a majori poena cavea- tur sicut, Genes. vir, 21 et seq., pueri tur sicut, Genes. vir, 21 et seq., pueri submersi in diluvio. Et, Genes. xix, 24 submersi in diluvio. Et, Genes. xix, 24 et 25, pueri concremati in Sodomis. Et, et 25, pueri concremati in Sodomis. Et, 1 Reg. xxx, 17, pueri occisi ab Amale- 1 Reg. xxx, 17, pueri occisi ab Amale- citis, qui si vixissent, majores peccatores citis, qui si vixissent, majores peccatores fui-sent, et ideo magis puniti. Sapient. fui-sent, et ideo magis puniti. Sapient. IV, 6 Ex iniquis somnis filii qui na- IV, 6 Ex iniquis somnis filii qui na- scuntur, testes sunt nequitiæ adversus pa- scuntur, testes sunt nequitiæ adversus pa- rentes. Isa. xiv, 20 et 21: Non vocabitur rentes. Isa. xiv, 20 et 21: Non vocabitur in æternum semen pessimorum. Præpa. in æternum semen pessimorum. Præpa. rate filios ejus occisioni, in iniquitate rate filios ejus occisioni, in iniquitate patrum suorum: non consurgent, etc. patrum suorum: non consurgent, etc.

Adhuc autem fit ad memoriam fidei Adhuc autem fit ad memoriam fidei verborum ei habendam. Luc. 1, 20: verborum ei habendam. Luc. 1, 20: Eris tacens,et non poteris loqui, usque in Eris tacens,et non poteris loqui, usque in diem quo hæc fiant,pro eo quod non cre- diem quo hæc fiant,pro eo quod non cre- didisti verbis meis, quæ implebuntur in didisti verbis meis, quæ implebuntur in tempore suo. tempore suo.

Ilis igitur de causis judicio Dei punitur Ilis igitur de causis judicio Dei punitur aliquis. aliquis.

Glossa etiam moralis dicit, quod isti Glossa etiam moralis dicit, quod isti quorum sanguis mixtus est sacrificiis eo- quorum sanguis mixtus est sacrificiis eo- rum, significat eos, qui quidem Deo sa- rum, significat eos, qui quidem Deo sa- crificant, sed cum hoc peccata a corrup- crificant, sed cum hoc peccata a corrup- tione sanguinis procedentia, non evi- tione sanguinis procedentia, non evi- tant quorum justa est condemnatio. Isti tant quorum justa est condemnatio. Isti enim sunt socii Cain: de quo dicitur, enim sunt socii Cain: de quo dicitur, Genes. iv, 7: Nonne si bene egeris, reci- Genes. iv, 7: Nonne si bene egeris, reci- pies: sin autem male, statim in foribus pies: sin autem male, statim in foribus peccatum aderit? Bene enim obtulit, peccatum aderit? Bene enim obtulit, qui obtulit Creatori creaturam, quam qui obtulit Creatori creaturam, quam sibi donavit. Male autem divisit, qui sibi donavit. Male autem divisit, qui seipsum diabolo, substantiam autem seipsum diabolo, substantiam autem obtulit Deo. Illi sanguinem miscent sa- obtulit Deo. Illi sanguinem miscent sa- crificio, de quo dicitur, Osee, iv, 2: crificio, de quo dicitur, Osee, iv, 2: Sanguis sanguinem tetigit: et ideo me- Sanguis sanguinem tetigit: et ideo me- rito condemnantur et puniuntur per Pi- rito condemnantur et puniuntur per Pi- latum, qui os malleatoris interpretatur, latum, qui os malleatoris interpretatur, hoc est, per diabolum, qui omnium ta- hoc est, per diabolum, qui omnium ta- lium est malleator. Parata sunt enim lium est malleator. Parata sunt enim derisoribus judicia, et mallei percutien- derisoribus judicia, et mallei percutien- tes stultorum corporibus 2. tes stultorum corporibus 2.

2 Proverb. xix, 29. 2 Proverb. xix, 29.

4 4

290 290

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sic igitur isti sunt puniti ad exem- Sic igitur isti sunt puniti ad exem- plum peccantium ut poeniteant. plum peccantium ut poeniteant.

« Sicut illi decem et octo, supra « Sicut illi decem et octo, supra quos cecidit turris in Siloe, et occidit quos cecidit turris in Siloe, et occidit eos putatis quia et ipsi debitores eos putatis quia et ipsi debitores fuerint præter omnes homines habi- fuerint præter omnes homines habi-

tantes in Jerusalem ? tantes in Jerusalem ?

Non, dico vobis: sed si pœniten- Non, dico vobis: sed si pœniten- tiam non egeritis, omnes similiter tiam non egeritis, omnes similiter peribitis. » peribitis. »

Istud est secundum exemplum super- Istud est secundum exemplum super- borum, ut cessent a præsumptione su- borum, ut cessent a præsumptione su- perbiæ. perbiæ.

Qualiter autem istud acciderit, nesci- Qualiter autem istud acciderit, nesci- tur, nisi quod probabile est, quod turrim tur, nisi quod probabile est, quod turrim ædificaverint, et propter operis debili- ædificaverint, et propter operis debili- tatem turris super eos ceciderit. Potest tatem turris super eos ceciderit. Potest autem esse, quod turris ante ædilicata, autem esse, quod turris ante ædilicata, super transeuntes decem et octo dispo- super transeuntes decem et octo dispo- sitione divina ceciderit. Quia sicut di- sitione divina ceciderit. Quia sicut di- ctum est superius, x1,6, passeres quinque ctum est superius, x1,6, passeres quinque qui veneunt dipondio, sine dispositione qui veneunt dipondio, sine dispositione divina non cadunt in terram. Per quod in- divina non cadunt in terram. Per quod in- telligitur quod multo minus homines telligitur quod multo minus homines puniuntur sine Dei judicio. puniuntur sine Dei judicio.

Et hoc est quod dicit : « Sicut illi de- Et hoc est quod dicit : « Sicut illi de- cem et octo, » qui ambitione fastus hu- cem et octo, » qui ambitione fastus hu- mani, «turrim » ædificabant « in Si- mani, «turrim » ædificabant « in Si- loe. » Ubi fuit habitatio humilis regis, loe. » Ubi fuit habitatio humilis regis, signa fastus humani non erant ædifi- signa fastus humani non erant ædifi- canda. Isa. vII, 6 et 7: Pro eo quod abje- canda. Isa. vII, 6 et 7: Pro eo quod abje- cit populus iste aquas Siloe, quæ vadunt cit populus iste aquas Siloe, quæ vadunt cum silentio, et assumpsit magis Rasin cum silentio, et assumpsit magis Rasin et filium Romeliæ, propter hoc ecce Do- et filium Romeliæ, propter hoc ecce Do- minus adducet super eos aquas fluminis minus adducet super eos aquas fluminis fortes et multas, regem Assyriorum, et fortes et multas, regem Assyriorum, et omnem gloriam ejus, hoc est, quia abje- omnem gloriam ejus, hoc est, quia abje- cit humilitatem, et elegit superbiæ fa- cit humilitatem, et elegit superbiæ fa- stum sicut illi qui, Genes. x1, 3, turrim stum sicut illi qui, Genes. x1, 3, turrim ædificaverunt. ædificaverunt.

: :

Et hoc est quod dicit : « Supra quos Et hoc est quod dicit : « Supra quos cecidit turris in Siloe, » propter reatum cecidit turris in Siloe, » propter reatum superbiæ. Isa. xxx, 23: Erunt super superbiæ. Isa. xxx, 23: Erunt super omnem collem elevatum rivi currentium omnem collem elevatum rivi currentium aquarum, hoc est, super omnem super- aquarum, hoc est, super omnem super-

bum inundationes tribulationum, in die bum inundationes tribulationum, in die interfectionis multorum: cum ceciderint interfectionis multorum: cum ceciderint turres, hoc est, altitudines superborum. turres, hoc est, altitudines superborum. Eccli. x, 17 Sedes ducum superborum Eccli. x, 17 Sedes ducum superborum destruxit Deus. II ad Corinth. x, 4 et 5: destruxit Deus. II ad Corinth. x, 4 et 5: Arma militiæ nostræ non carnalia sunt, Arma militiæ nostræ non carnalia sunt, sed potentia Deo ad destructionem mu- sed potentia Deo ad destructionem mu- nitionum, consilia destruentes, et omnem nitionum, consilia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adversus altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei. Hæc enim altitudo est scientiam Dei. Hæc enim altitudo est

turris contra Deum ædificata, et cadit turris contra Deum ædificata, et cadit super ædificantem. Matth. .xx1, 44 : Qui super ædificantem. Matth. .xx1, 44 : Qui ceciderit super lapidem istum, confrin- ceciderit super lapidem istum, confrin- getur super quem vero ceciderit, conte- getur super quem vero ceciderit, conte-

ret eum. ret eum.

Et hoc est quod sequitur: « Et ocidit Et hoc est quod sequitur: « Et ocidit eos. » Conteritur enim cum delinquente eos. » Conteritur enim cum delinquente delictum. « Putatis » ne « quia et ipsi delictum. « Putatis » ne « quia et ipsi debitores fuerint? » Peccatum enim de- debitores fuerint? » Peccatum enim de- bitorem facit poenæ. Matth. vi, 12: Di- bitorem facit poenæ. Matth. vi, 12: Di- mitte nobis debita nostra. mitte nobis debita nostra.

« Præter omnes homines » magnos, et « Præter omnes homines » magnos, et forte majores ipsis peccatores, «habi- forte majores ipsis peccatores, «habi- tantes in Jerusalem, » quæ multos con- tantes in Jerusalem, » quæ multos con- tinet peccatores. Unde, Matth. xx, 37: tinet peccatores. Unde, Matth. xx, 37: Jerusalem, Jerusalem, quæ occidis pro- Jerusalem, Jerusalem, quæ occidis pro- phetas, et lapidas eos qui ad te missi phetas, et lapidas eos qui ad te missi

sunt. sunt.

« Non, etc. » « Non, etc. »

Responsio supponens quidem hos Responsio supponens quidem hos fuisse peccatores, sed non solos. fuisse peccatores, sed non solos.

« Dico vobis, » qui non mentior, « Dico vobis, » qui non mentior, « sed si pænitentiam non egeritis, « sed si pænitentiam non egeritis, » ho- » ho- rum exemplo correcti, hoc est, pœniten- rum exemplo correcti, hoc est, pœniten- tiam « egeritis, » in pœna tenenda pro tiam « egeritis, » in pœna tenenda pro peccatis, « omnes similiter, » hoc est, ex peccatis, « omnes similiter, » hoc est, ex simili causa, « peribitis. » Ad Hebr. 11, 2 simili causa, « peribitis. » Ad Hebr. 11, 2 et 3: Si omnis prævaricatio et inobedien- et 3: Si omnis prævaricatio et inobedien- tia accepit justam mercedis retributio- tia accepit justam mercedis retributio- nem, quomodo nos effugiemus, si tan- nem, quomodo nos effugiemus, si tan- tam neglexerimus salutem. II Petr. 11, tam neglexerimus salutem. II Petr. 11, 4: Si Deus Angelis peccantibus non pe- 4: Si Deus Angelis peccantibus non pe- percit, sed rudentibus inferni detractos percit, sed rudentibus inferni detractos in tartarum tradidit cruciandos, in ju- in tartarum tradidit cruciandos, in ju- dicium reservari. Item, ibidem, y. 5 : Si dicium reservari. Item, ibidem, y. 5 : Si originali mundo non pepercit, sed octa- originali mundo non pepercit, sed octa- vum Noe justitiæ præconem custodivit, vum Noe justitiæ præconem custodivit,

IN EVANG. LUCÆ, XIÌI-5, 6. IN EVANG. LUCÆ, XIÌI-5, 6.

diluvium mundo impiorum inducens. diluvium mundo impiorum inducens. Item, ibidem, .6: Et civitates Sodomo- Item, ibidem, .6: Et civitates Sodomo- rum et Gomorrhæorum in cinerem redi- rum et Gomorrhæorum in cinerem redi- gens, eversione damnavit, exemplum gens, eversione damnavit, exemplum Porum qui impie acturi sunt, ponens. Porum qui impie acturi sunt, ponens. Item, ibidem, y. 9 Novit igitur pios de Item, ibidem, y. 9 Novit igitur pios de tentatione eripere, iniquos vero in diem tentatione eripere, iniquos vero in diem judicii reservare cruciandos. Dies autem judicii reservare cruciandos. Dies autem judicii iniquorum est, quando datur sen- judicii iniquorum est, quando datur sen- tentia de eis. Job, xx1, 30 : In diem per- tentia de eis. Job, xx1, 30 : In diem per- ditionis servatur malus. ditionis servatur malus.

Sic igitur per duo exempla probatur, Sic igitur per duo exempla probatur, quod et illi qui bonis suis mala miscent, quod et illi qui bonis suis mala miscent, et illi qui fastu cordis simpliciter mali et illi qui fastu cordis simpliciter mali sunt, altitudinem mundi quærentes, ju- sunt, altitudinem mundi quærentes, ju- dicio Dei condemnantur: ut exemplo suo dicio Dei condemnantur: ut exemplo suo omnes ostendat condemnandos. Angelus omnes ostendat condemnandos. Angelus enim propter fastum superbiæ, homo enim propter fastum superbiæ, homo propter elationem cupiditatis scientiæ, propter elationem cupiditatis scientiæ, mundus propter luxum concupiscentiæ, mundus propter luxum concupiscentiæ, Pentapolis propter incendium infandi vi- Pentapolis propter incendium infandi vi- tii contra naturam, sacrificantes Galilæi tii contra naturam, sacrificantes Galilæi propter errorem oppressi in Siloe, pro- propter errorem oppressi in Siloe, pro- pter fastum poenas etiam temporales sus- pter fastum poenas etiam temporales sus- tinuerunt. Et semper innocentes liberati tinuerunt. Et semper innocentes liberati sunt ut ostendat quod nullus peccator sunt ut ostendat quod nullus peccator evadet poenas, sed innocentes et recti a evadet poenas, sed innocentes et recti a Deo liberabuntur. Job, IV, 7, et seq. : Deo liberabuntur. Job, IV, 7, et seq. : Recordare, obsecro te, quis umquam in- Recordare, obsecro te, quis umquam in- nocens periit? aut quando recti deleti nocens periit? aut quando recti deleti sunt? Quin potius vidi eos qui operan- sunt? Quin potius vidi eos qui operan- tur iniquitatem, et seminant dolores, et tur iniquitatem, et seminant dolores, et metunt eos, flante Deo periisse,et spiritu metunt eos, flante Deo periisse,et spiritu iræ ejus esse consumptos. Proverb. xi, iræ ejus esse consumptos. Proverb. xi, 8 Justus de angustia liberatus est, et 8 Justus de angustia liberatus est, et tradetur impius pro eo. Finaliter Deus tradetur impius pro eo. Finaliter Deus numquam condemnat justos: neque numquam condemnat justos: neque salvat, sed condemnat peccatores. salvat, sed condemnat peccatores.

« Dicebat autem et hanc similitudi- « Dicebat autem et hanc similitudi- nem Arborem fici habebat quidam nem Arborem fici habebat quidam plantatam in vinea sua. » plantatam in vinea sua. »

In hac parte determinat longanimita- In hac parte determinat longanimita- tem judicis, per patientiam eos, qui se tem judicis, per patientiam eos, qui se præparare debent, exspectantis. præparare debent, exspectantis.

Est autem hujusmodi longanimitas Est autem hujusmodi longanimitas duplex et secundum hæc duo, inducun- duplex et secundum hæc duo, inducun-

291 291

tur hic duæ historiæ : in quantum prima tur hic duæ historiæ : in quantum prima per similitudinem ostenditur longanimi- per similitudinem ostenditur longanimi- tas circa subditos, per intercessionem tas circa subditos, per intercessionem sanctorum ministrorum Prælatorum Ec- sanctorum ministrorum Prælatorum Ec- clesiæ impetrata: in secunda autem per clesiæ impetrata: in secunda autem per sanationem mulieris incurvatæ ostendi- sanationem mulieris incurvatæ ostendi- tur longanimitas, quæ in judice causatur tur longanimitas, quæ in judice causatur ex bonitate propria. ex bonitate propria.

Hæc autem prior historia dividitur in Hæc autem prior historia dividitur in quatuor paragraphos : in quorum primo quatuor paragraphos : in quorum primo diligentiam dicit plantationis in loco diligentiam dicit plantationis in loco convenienti: in secundo autem infructuo- convenienti: in secundo autem infructuo- sitatem arboris in tertio; cum allegatio- sitatem arboris in tertio; cum allegatio- ne causæ secundum causam denierito- ne causæ secundum causam denierito- riam, sententiam succisionis: in quarto, riam, sententiam succisionis: in quarto, ab agricolis patientiam impetratam de ab agricolis patientiam impetratam de succisione, longanimitatem exspectatio- succisione, longanimitatem exspectatio-

nis. nis.

Præmittit autem modum inductionis Præmittit autem modum inductionis hujus historiæ, dicens : « Dicebat autem hujus historiæ, dicens : « Dicebat autem et hanc similitudinem, » volens cautos et hanc similitudinem, » volens cautos et sollicitos esse de præparando se ante et sollicitos esse de præparando se ante judicis sententiami. Ad Roman. xi, 11: judicis sententiami. Ad Roman. xi, 11: Sollicitudine non pigri, spiritu ferven- Sollicitudine non pigri, spiritu ferven- tes, Domino servientes. Hoc autem ad- tes, Domino servientes. Hoc autem ad- struit per similitudinem: quia intellectus struit per similitudinem: quia intellectus hominis imaginationi conjunctus, conna- hominis imaginationi conjunctus, conna- turales habet exemplares et similitudina- turales habet exemplares et similitudina- rias instructiones. Psal. LXXVII, 2: Ape- rias instructiones. Psal. LXXVII, 2: Ape- riam in parabolis os meum, loquar pro- riam in parabolis os meum, loquar pro- positiones ab initio. Osee, x1, 10: In positiones ab initio. Osee, x1, 10: In manu prophetarum assimilatus sum. manu prophetarum assimilatus sum. Matth. x1, 35 : Aperiam in parabolis Matth. x1, 35 : Aperiam in parabolis os meum, eructabo abscondila a consti- os meum, eructabo abscondila a consti- tutione mundi. Et, ibidem, y. 11, reddit tutione mundi. Et, ibidem, y. 11, reddit rationem dicti quia quamvis Apostolis rationem dicti quia quamvis Apostolis et viris perfectis datum sit nosse myste- et viris perfectis datum sit nosse myste- rium regni Dei sine similitudinibus, ta- rium regni Dei sine similitudinibus, ta- mem cæteris de turba non est datum mem cæteris de turba non est datum aliquid intelligere de hoc, nisi in parabo- aliquid intelligere de hoc, nisi in parabo- licis similitudinibus. licis similitudinibus.

Dicit igitur: Dicit igitur:

« Arborem fici. » « Arborem fici. »

Genus dicit arboris inter plantas, quæ Genus dicit arboris inter plantas, quæ inter plantas utilior, in fructu multipli- inter plantas utilior, in fructu multipli- cior est quam herba, vel olus, vel frutex, cior est quam herba, vel olus, vel frutex, vel fungus. Hæc enim sunt genera plan- vel fungus. Hæc enim sunt genera plan-

292 292

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tarum. Est enim arbor statura procerior, tarum. Est enim arbor statura procerior, stipitis robore fortior, ramositate latior, stipitis robore fortior, ramositate latior, viriditate foliorum umbrosior, flore pul- viriditate foliorum umbrosior, flore pul- chrior, fructu suavior, et utilior plantis chrior, fructu suavior, et utilior plantis aliis. Daniel. iv, 7 et seq. : Arbor in medio aliis. Daniel. iv, 7 et seq. : Arbor in medio terræ, et altitudo ejus nimia, et magna terræ, et altitudo ejus nimia, et magna arbor et fortis, et proceritas ejus contin- arbor et fortis, et proceritas ejus contin- gens cælum, adspectus illius erat usque gens cælum, adspectus illius erat usque ad terminos universæ terræ, folia ejus ad terminos universæ terræ, folia ejus pulcherrima, et fructus ejus nimius, et pulcherrima, et fructus ejus nimius, et esca universorum erat in ea. Et ideo ho- esca universorum erat in ea. Et ideo ho- mo inter cæteras creaturas dignior, huic mo inter cæteras creaturas dignior, huic arbori comparatur, qui in medio terræ arbori comparatur, qui in medio terræ est sicut dominus positus. Psal. vını, est sicut dominus positus. Psal. vını, 7 et 7 et 8 Constituisti eum super opera ma- 8 Constituisti eum super opera ma- Omnia subjecisti sub Omnia subjecisti sub nuum tuarum. nuum tuarum. pedibus ejus, etc. Statura procera est at- pedibus ejus, etc. Statura procera est at- tingens coelum quia imagine supercoe- tingens coelum quia imagine supercoe- lesti Dei similitudinis insignitus. Stipite lesti Dei similitudinis insignitus. Stipite fortis quia in robore naturalium est fortis quia in robore naturalium est creatus. Ramositate latus: quia sensuum creatus. Ramositate latus: quia sensuum et imaginationis et rationis consideratio- et imaginationis et rationis consideratio- nes per totam extendit triplicem mundi nes per totam extendit triplicem mundi machinam, coelestium, terrestrium, et machinam, coelestium, terrestrium, et infernorum. Foliis viridant bus umbrosus: infernorum. Foliis viridant bus umbrosus: quia umbra sapientiæ cunctis præstare quia umbra sapientiæ cunctis præstare potest refrigerium. Flore pulcherrimus: potest refrigerium. Flore pulcherrimus: quia naturaliter insunt ei per creatio- quia naturaliter insunt ei per creatio- nem principia quædam virtutum et ho- nem principia quædam virtutum et ho- nestatis, quasi quædam promissiones nestatis, quasi quædam promissiones futurorum profectuum. Fructu suavior et futurorum profectuum. Fructu suavior et utilior quia meritis omnium bonorum utilior quia meritis omnium bonorum operum, omnibus utilis ad exemplum et operum, omnibus utilis ad exemplum et refectionem virtutum. Et ideo vir san- refectionem virtutum. Et ideo vir san- ctus in Psalmo 1,3, arbori tali compara- ctus in Psalmo 1,3, arbori tali compara-

ur. ur.

Hæc arbor est arbor Hæc arbor est arbor

« Fici » secundum species, quæ præ « Fici » secundum species, quæ præ cæteris dulcior invenitur, quando est uti- cæteris dulcior invenitur, quando est uti- lis. Fatua autem, quan lo est inutilis. Sic- lis. Fatua autem, quan lo est inutilis. Sic- ut enim ficus cæteris est utilior arbori- ut enim ficus cæteris est utilior arbori- bus, quando est fructifera, ita proe multis bus, quando est fructifera, ita proe multis est inutilis, quando est infructuosa et est inutilis, quando est infructuosa et infatuata quia lignum est nodosum, infatuata quia lignum est nodosum, curvum, et frangibile et ideo non ad curvum, et frangibile et ideo non ad ædificia, sed ad ignem aptum, sicut et ædificia, sed ad ignem aptum, sicut et vitis. Jerem. xxiv, 3: Ficus, ficus bonas, vitis. Jerem. xxiv, 3: Ficus, ficus bonas, bonas valde et malas, malas valde, bonas valde et malas, malas valde, quæ comedi non possunt, co quod sint quæ comedi non possunt, co quod sint