IN EVANG. LUCÆ, XII-2, 3. IN EVANG. LUCÆ, XII-2, 3.

cundo dicitur, III Esdræ, 111, 12: Super cundo dicitur, III Esdræ, 111, 12: Super omnia vincit veritas. Veritas vincit, et omnia vincit veritas. Veritas vincit, et invalescit. Joan. vui, 31 et 32: Si vos invalescit. Joan. vui, 31 et 32: Si vos manseritis in sermone meo, vere disci- manseritis in sermone meo, vere disci- puli mei eritis et cognoscetis veritatem, puli mei eritis et cognoscetis veritatem, rt veritas liberabit vos. Et secundum rt veritas liberabit vos. Et secundum hoc est sensus Confidite prædicando : hoc est sensus Confidite prædicando : quia quamvis timor operiat in vobis quia quamvis timor operiat in vobis Evangelium, dabitur vobis Spiritus ad Evangelium, dabitur vobis Spiritus ad robur. Et tunc, I Joan. iv, 18 : Perfecta robur. Et tunc, I Joan. iv, 18 : Perfecta charitas foras mittit timorem. Ut dica- charitas foras mittit timorem. Ut dica- tis id Actuum, IV, 20: Non possumus quæ tis id Actuum, IV, 20: Non possumus quæ vidimus et audivimus non loqui. Et sic vidimus et audivimus non loqui. Et sic prædicatione vestra revelabitur omnibus prædicatione vestra revelabitur omnibus Evangelium. II ad Corinth. iv, 6: Deus Evangelium. II ad Corinth. iv, 6: Deus qui dixit de tenebris lumen splendescere, qui dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illu- ipse illuxit in cordibus nostris ad illu- minationem scientiæ claritatis Dei, in minationem scientiæ claritatis Dei, in facie Christi Jesu, qui est imago Dei facie Christi Jesu, qui est imago Dei invisibilis. Et iste erit fructus vestræ invisibilis. Et iste erit fructus vestræ prædicationis. prædicationis.

De tertio operimento dicitur in Psal- De tertio operimento dicitur in Psal- mo cvш, 29 Operiantur sicut diploide mo cvш, 29 Operiantur sicut diploide confusione sua, hoc est, sicut dupla veste confusione sua, hoc est, sicut dupla veste confusione cæcitatis suæ: quia infideles confusione cæcitatis suæ: quia infideles sunt contra fidem, et mali contra virtu- sunt contra fidem, et mali contra virtu- tem. Hoc operimentum revelabitur, tem. Hoc operimentum revelabitur, quando in die judicii, vel per signa ante quando in die judicii, vel per signa ante judicium, convincetur infidelitatis pec- judicium, convincetur infidelitatis pec- catum. Joan. XVI, 8 et 9: Ille arguet catum. Joan. XVI, 8 et 9: Ille arguet mundum de peccato,... quia non credi- mundum de peccato,... quia non credi- derunt in me. De revelatione autem ju- derunt in me. De revelatione autem ju- dicii dicitur, 1 ad Corinth. IV, 5: Veniet dicii dicitur, 1 ad Corinth. IV, 5: Veniet Dominus, qui et illuminabit abscondita Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia tenebrarum, et manifestabit consilia cordium. Unde tunc dicent infideles, vel cordium. Unde tunc dicent infideles, vel convicti per signa, vel convicti luce ju- convicti per signa, vel convicti luce ju- dicii, illud Sapientiæ, v, 4: Nos insen- dicii, illud Sapientiæ, v, 4: Nos insen- sati, vitam illorum æstimabamus insa- sati, vitam illorum æstimabamus insa- niam. Et tunc est sensus: Nihil est mo- niam. Et tunc est sensus: Nihil est mo- do opertum de Evangelio per infidelita- do opertum de Evangelio per infidelita- tem Judæorum vel Gentium, quod non tem Judæorum vel Gentium, quod non reveletur per attestationem signorum, et reveletur per attestationem signorum, et ostensionem veritatis in judicio. Et ideo ostensionem veritatis in judicio. Et ideo confidenter prædicate: quia licet modo confidenter prædicate: quia licet modo vobis fiat confusio ab infidelibus, tamen vobis fiat confusio ab infidelibus, tamen postea ista confusio convertetur in hono- postea ista confusio convertetur in hono- rem. Psal. vII, 6 et 7: Gloria et hono- rem. Psal. vII, 6 et 7: Gloria et hono- re coronasti eum, Domine, et constituisti re coronasti eum, Domine, et constituisti

207 207

eum super opera manuum tuarum. Isa. eum super opera manuum tuarum. Isa. IV, 4 Non confunderis, neque erube- IV, 4 Non confunderis, neque erube- sces: non enim te pudebit, quia confu- sces: non enim te pudebit, quia confu- sionis adolescentiæ tuæ oblivisceris. sionis adolescentiæ tuæ oblivisceris.

Sic ergo dictum est, quod « nihil oper- Sic ergo dictum est, quod « nihil oper- tum est, quod non reveletur. » tum est, quod non reveletur. »

« «

Neque absconditum, quod non Neque absconditum, quod non sciatur. » sciatur. »

Est autem absconditum, quod sua lu- Est autem absconditum, quod sua lu- ce nostrum excellit intellectum. Job, ce nostrum excellit intellectum. Job, XXXVI, 19 Ostende nobis quid dicamus XXXVI, 19 Ostende nobis quid dicamus illinos quippe involvimur tenebris. illinos quippe involvimur tenebris. Istæ autem tenebræ, in quibus involvitur Istæ autem tenebræ, in quibus involvitur oculus nostri intellectus in convictione oculus nostri intellectus in convictione divini luminis, sicut involvitur oculus divini luminis, sicut involvitur oculus materialis in intuitu solis in rota. Et materialis in intuitu solis in rota. Et quia sic clara sunt divina, ideo necesse quia sic clara sunt divina, ideo necesse est quod nobis sint metaphoris et allego- est quod nobis sint metaphoris et allego- riis velata. Et hæc vocantur mystica, sive riis velata. Et hæc vocantur mystica, sive occulta et abscondita. Matth. x1, 35: occulta et abscondita. Matth. x1, 35: Eructabo abscondita a constitutione Eructabo abscondita a constitutione mundi. I ad Corinth. 11, 7 et 8: Loqui- mundi. I ad Corinth. 11, 7 et 8: Loqui- mur Dei sapientiam in mysterio quæ mur Dei sapientiam in mysterio quæ abscondita est,... quam nemo principum abscondita est,... quam nemo principum hujus sæculi cognovit. hujus sæculi cognovit.

Est autem ista absconsio tribus modis, Est autem ista absconsio tribus modis, scilicet, excellentia suæ lucis, allegoria abs- scilicet, excellentia suæ lucis, allegoria abs- conditæ veritatis, mysterio occultationis. conditæ veritatis, mysterio occultationis.

De primo dicitur, Eccli. XLIII, 3 et 4 : De primo dicitur, Eccli. XLIII, 3 et 4 : In meridiano sol exurit terram ..... et In meridiano sol exurit terram ..... et refulgens radiis suis obcæcat oculos. Sol refulgens radiis suis obcæcat oculos. Sol liquidæ veritatis in meridiano suæ alti- liquidæ veritatis in meridiano suæ alti- tudinis et manifestationis, exurit calore tudinis et manifestationis, exurit calore suæ charitatis terram, hoc est, affectum suæ charitatis terram, hoc est, affectum terrenorum refulgens claro lumine Tri- terrenorum refulgens claro lumine Tri- nitatis et unitatis obcæcat oculos morta- nitatis et unitatis obcæcat oculos morta- lium, quia tenebris involvuntur ad lumi- lium, quia tenebris involvuntur ad lumi- nis excussum. Psal. cxxxvii, 6: Mira- nis excussum. Psal. cxxxvii, 6: Mira- bilis facta est scientia tua ex me : con- bilis facta est scientia tua ex me : con- fortata est, et non potero ad eam. fortata est, et non potero ad eam.

De occulto allegoriarum dicitur, I ad De occulto allegoriarum dicitur, I ad Corinth. xi, 12: Videmus nunc per Corinth. xi, 12: Videmus nunc per speculum in ænigmate: tunc autem fa- speculum in ænigmate: tunc autem fa- cie ad faciem. In præsenti enim nostro cie ad faciem. In præsenti enim nostro intellectui, quia accipit cum continuo et intellectui, quia accipit cum continuo et tempore, ut dicit Dionysius, impossibile tempore, ut dicit Dionysius, impossibile

208 208

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est lucere divinum radium nisi velami- est lucere divinum radium nisi velami- nibus sacris circumvelatum. nibus sacris circumvelatum.

Tertium autem mysterium sive occul- Tertium autem mysterium sive occul- tum est in his quæ dicuntur proprie : tum est in his quæ dicuntur proprie : sed de Deo non nisi secundum ablatio- sed de Deo non nisi secundum ablatio- nem et eminentiam intelliguntur: ut nem et eminentiam intelliguntur: ut vita, intellectus, substantia, et scientia, vita, intellectus, substantia, et scientia, et hujusmodi quæ de Deo magis pro- et hujusmodi quæ de Deo magis pro- prie quam de inferioribus dicuntur. Cum prie quam de inferioribus dicuntur. Cum enim Deus dicitur substantia, intelligi- enim Deus dicitur substantia, intelligi- tur quod non est substantia secundum tur quod non est substantia secundum quod apud nos substantia vocatur, sed quod apud nos substantia vocatur, sed super omnem substantiam. Est hoc est super omnem substantiam. Est hoc est quod dicitur Qui sedes super Cheru- quod dicitur Qui sedes super Cheru- bim, hoc est, omnem scientiæ plenitu- bim, hoc est, omnem scientiæ plenitu- dinem. dinem.

Sic igitur tripliciter absconditum sci- Sic igitur tripliciter absconditum sci-

tur. tur.

Primum enim absconditum scitur per Primum enim absconditum scitur per confortationem, et illuminationem intel- confortationem, et illuminationem intel- lectus. Psal. cXXXVIII, 12: Nox sicut lectus. Psal. cXXXVIII, 12: Nox sicut dies illuminabitur: sicut tenebræ ejus, dies illuminabitur: sicut tenebræ ejus, ita et lumen ejus. Michææ, VII, 8: ita et lumen ejus. Michææ, VII, 8: Cum sedero in tenebris, Dominus lux Cum sedero in tenebris, Dominus lux mea est. Sic Moyses noster ingressus mea est. Sic Moyses noster ingressus in caliginem, id est, intellectus illumina- in caliginem, id est, intellectus illumina- tionem. Et secundum hoc sensus est: Non tionem. Et secundum hoc sensus est: Non timeatis de prædicatione veritatis, quia timeatis de prædicatione veritatis, quia quamvis excedat vires vestræ intelligen- quamvis excedat vires vestræ intelligen- tiæ, tamen confortabitur vobis intelle- tiæ, tamen confortabitur vobis intelle- ctus, et tunc scientur a vobis quæ modo ctus, et tunc scientur a vobis quæ modo vos excedunt. Joan. 1, 5 : Lux in tene- vos excedunt. Joan. 1, 5 : Lux in tene- bris lucet, et tenebræ eam non compre- bris lucet, et tenebræ eam non compre- henderunt. henderunt.

Secundo autem modo quod abscondi- Secundo autem modo quod abscondi- tum est scietur, quando tolletur dispen- tum est scietur, quando tolletur dispen- satio similitudinum, et proverbiorum, satio similitudinum, et proverbiorum, et nuda se manifestabit veritas. Et est et nuda se manifestabit veritas. Et est sensus litteræ : Confidenter prædica- sensus litteræ : Confidenter prædica- te quia aliquando sine metaphoris et te quia aliquando sine metaphoris et similitudinibus veritas se vobis manife- similitudinibus veritas se vobis manife- stabit. Joan. XVI, 29 et 30: Ecce nunc stabit. Joan. XVI, 29 et 30: Ecce nunc palam loqueris, et proverbium nullum palam loqueris, et proverbium nullum dicis. Nunc scimus quia scis omnia, et dicis. Nunc scimus quia scis omnia, et non opus est tibi ut quis te interroget. non opus est tibi ut quis te interroget. Joan. xvi, 25 Venit hora cum jam Joan. xvi, 25 Venit hora cum jam

non in proverbiis loquar vobis, sed pa- non in proverbiis loquar vobis, sed pa- lam de Patre meo annuntiabo vobis. lam de Patre meo annuntiabo vobis.

Tertium absconditum scietur, quando Tertium absconditum scietur, quando id quod nunc mysticum est, in luce clara id quod nunc mysticum est, in luce clara videbitur. Et hoc maxime in patria. Per videbitur. Et hoc maxime in patria. Per raptum etiam aliquando et quibusdam raptum etiam aliquando et quibusdam paucis in via. Psal. xxxv, 10: In lumine paucis in via. Psal. xxxv, 10: In lumine tuo videbimus lumen. Psal. LXXXVIII, 16: tuo videbimus lumen. Psal. LXXXVIII, 16: Domine, in lumine vultus tui ambula- Domine, in lumine vultus tui ambula- bunt. Et tunc sensus est: Non vos ter- bunt. Et tunc sensus est: Non vos ter- reat occultum veritatis quam jam dico reat occultum veritatis quam jam dico prædicandam: quia quamvis modo abs- prædicandam: quia quamvis modo abs- condita sit, tamen aliquando, in lumine condita sit, tamen aliquando, in lumine apparebit vobis et tunc scietis omnia apparebit vobis et tunc scietis omnia quæ vobis modo occulta esse videntur. quæ vobis modo occulta esse videntur. Job, xxvi, 11: Profunda fluviorum Job, xxvi, 11: Profunda fluviorum scrutata est, et abscondita in lucem pro- scrutata est, et abscondita in lucem pro- duxit. I ad Corinth. 11, 10: Spiritus om- duxit. I ad Corinth. 11, 10: Spiritus om- nia scrutatur, etiam profunda Dei. nia scrutatur, etiam profunda Dei.

Hoc est ergo quod dicit: « Nec abs- Hoc est ergo quod dicit: « Nec abs- conditum, quod non sciatur. » conditum, quod non sciatur. »

« Quoniam quæ in tenebris dixistis, « Quoniam quæ in tenebris dixistis, in lumine dicentur. >> in lumine dicentur. >>

Hujus autem manifestationis subjungit Hujus autem manifestationis subjungit causam, et tangit duo unum quod est causam, et tangit duo unum quod est ex parte nostra, et alterum quod est ex ex parte nostra, et alterum quod est ex parte Evangelii. parte Evangelii.

Ex parte nostra, sive discipulorum est Ex parte nostra, sive discipulorum est quod dicit: « Quoniam quæ in tene- quod dicit: « Quoniam quæ in tene- bris, hoc est, in tenebroso intellectu, bris, hoc est, in tenebroso intellectu,

« dixistis, » discendo, « in lumine, » « dixistis, » discendo, « in lumine, » hoc est, in illuminato, « dicentur, » in- hoc est, in illuminato, « dicentur, » in- tellectu prædicando et docendo. Eccli. tellectu prædicando et docendo. Eccli. xxiv, 44 et 45: Quoniam doctrinam xxiv, 44 et 45: Quoniam doctrinam quasi antelucanum illumino omnibus, et quasi antelucanum illumino omnibus, et enarrabo illam usque ad longinquum,... enarrabo illam usque ad longinquum,... et illuminabo omnes sperantes in Do- et illuminabo omnes sperantes in Do- mino. Michææ, VII, 8: Cum sedero in mino. Michææ, VII, 8: Cum sedero in tenebris, Dominus lux mea est. Psal. tenebris, Dominus lux mea est. Psal. CXXXVIII, 12: Nox sicut dies illuminabi- CXXXVIII, 12: Nox sicut dies illuminabi- tur. Et, y. 11: Nox illuminatio mea in tur. Et, y. 11: Nox illuminatio mea in deliciis meis. deliciis meis.

Alterum autem ponit ex parte revela- Alterum autem ponit ex parte revela- tionis Evangelii. Hoc enim est in aure, tionis Evangelii. Hoc enim est in aure,

1 Psal. LXXIX, 2. 1 Psal. LXXIX, 2.

2 Cf. Exod. XIX, 18. 2 Cf. Exod. XIX, 18.

IN EVANG. LUCÆ, XII-3, 4, 5. IN EVANG. LUCÆ, XII-3, 4, 5.

hoc est, in susurro occultæ contempla- hoc est, in susurro occultæ contempla-

tionis et revelationis audiri. tionis et revelationis audiri.

Et hoc est: Et hoc est:

« Quod in aurem, » « Quod in aurem, »

Hoc est, in susurrum auris, « locuti Hoc est, in susurrum auris, « locuti estis, » mecum tractando. Job, iv, 12: estis, » mecum tractando. Job, iv, 12: Quasi furtive suscepit auris mea venas Quasi furtive suscepit auris mea venas usurri ejus. III Reg. xix, 12: Sibilus usurri ejus. III Reg. xix, 12: Sibilus auræ tenuis, ibi Dominus. auræ tenuis, ibi Dominus.

« In cubiculis, » hoc est, in conscien- « In cubiculis, » hoc est, in conscien- tiarum secretis. Matth. vi, 6: Tu, cum tiarum secretis. Matth. vi, 6: Tu, cum oraveris, intra in cubiculum, et clauso oraveris, intra in cubiculum, et clauso ostio, ora Patrem tuum. Isa. xxvi, 20: ostio, ora Patrem tuum. Isa. xxvi, 20: Vade, populus meus, intra in cubicula Vade, populus meus, intra in cubicula mua, claude ostia tua super te. mua, claude ostia tua super te.

« Prædicabitur, » publice coram om- « Prædicabitur, » publice coram om- nibus, « in tectis. » Loquitur ad modum nibus, « in tectis. » Loquitur ad modum Palestinæ, in qua tecta plana sunt: et Palestinæ, in qua tecta plana sunt: et ibi propter aerem confluere homines ibi propter aerem confluere homines consueverunt. In terris enim calidis pro- consueverunt. In terris enim calidis pro- pter radiorum reflexionem circa terram pter radiorum reflexionem circa terram est combustio, et loca combusta et cale- est combustio, et loca combusta et cale- facta ad sedendum et aer combustus et facta ad sedendum et aer combustus et fortore combustionis respersus, et ideo fortore combustionis respersus, et ideo homines in eo manere non possunt. Sed homines in eo manere non possunt. Sed in locis altioribus sincerior et tempera- in locis altioribus sincerior et tempera- tior est aer, sicut in tectis: et ideo tecta tior est aer, sicut in tectis: et ideo tecta plana faciunt. Isa. XLIX, 6: Dedi te in plana faciunt. Isa. XLIX, 6: Dedi te in lucem Gentium, ut sis salus mea usque lucem Gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terræ. Matth. x, 27: ad extremum terræ. Matth. x, 27: Quod in aure auditis, prædicate super Quod in aure auditis, prædicate super tecta. Isa. XXII, 1 et 2: Quidnam tibi tecta. Isa. XXII, 1 et 2: Quidnam tibi est, quia ascendisti et tu omnis in te- est, quia ascendisti et tu omnis in te- eta? Clamoris plena, urbs frequens, ci- eta? Clamoris plena, urbs frequens, ci- ritas exsultans. Hoc enim admirative ritas exsultans. Hoc enim admirative dictum est, quando Isaias in spiritu vidit dictum est, quando Isaias in spiritu vidit concursum omnium in publico ad prædi- concursum omnium in publico ad prædi- rationem Apostolorum. In tecta enim rationem Apostolorum. In tecta enim Ecclesiæ ascendere, est ad publicum Ecclesiæ ascendere, est ad publicum alte prædicationis concurrere, ad sere- alte prædicationis concurrere, ad sere- mum lumen scientiæ divinæ. Isa. XLV, mum lumen scientiæ divinæ. Isa. XLV, 19 Non in abscondito locutus sum, in 19 Non in abscondito locutus sum, in loco terræ tenebroso. loco terræ tenebroso.

« Dico autem vobis amicis meis: Ne « Dico autem vobis amicis meis: Ne torreamini ab his qui occidunt cor- torreamini ab his qui occidunt cor-

XXII XXII

209 209

pus, et post hæc non habent amplius pus, et post hæc non habent amplius quid faciant. quid faciant.

Ostendam autem vobis quem timea- Ostendam autem vobis quem timea- tis: timere eum qui, postquam occi- tis: timere eum qui, postquam occi- derit, habet potestatem mittere in derit, habet potestatem mittere in gehennam. Ita dico vobis, hunc ti- gehennam. Ita dico vobis, hunc ti-

mete. » mete. »

Antipophora est tacitæ objectionis. Antipophora est tacitæ objectionis. Quia possent dicere: Quid est quod di- Quia possent dicere: Quid est quod di- cis? Si publice prædicaverimus, hostes cis? Si publice prædicaverimus, hostes tui occident nos. Et ideo ad hanc obje- tui occident nos. Et ideo ad hanc obje- ctionem respondens excludit timorem. ctionem respondens excludit timorem.

Et ponit de hoc quatuor rationes Et ponit de hoc quatuor rationes quarum prima sumitur penes hoc, quod quarum prima sumitur penes hoc, quod timor poenæ hominum dimittendus est, timor poenæ hominum dimittendus est, propter timorem poenarum quas infligit` propter timorem poenarum quas infligit` Deus. Secunda sumitur penes conside- Deus. Secunda sumitur penes conside- rationem providentiæ apud quam homo rationem providentiæ apud quam homo persecutor, etiam minimas partes tollere persecutor, etiam minimas partes tollere non potest quæ non restituantur. Tertia non potest quæ non restituantur. Tertia sumitur in comparatione honoris futuri, sumitur in comparatione honoris futuri, qui exhibebitur confitentibus. Quarta qui exhibebitur confitentibus. Quarta autem inducitur penes irremissibilita- autem inducitur penes irremissibilita- tem peccati et reatus, in quæ incidunt tem peccati et reatus, in quæ incidunt scienter blasphemantes. scienter blasphemantes.

In prima dicit duo: ponit enim per- In prima dicit duo: ponit enim per- suasionem contra timorem humanum et suasionem contra timorem humanum et mundanum secundo, ostendit qualiter mundanum secundo, ostendit qualiter magnipendendus est timor divinus. magnipendendus est timor divinus.

In primo autem adhuc duo dicit: per- In primo autem adhuc duo dicit: per- suadet enim homines non esse timendos : suadet enim homines non esse timendos : et secundo, adjungit rationem, quia pa- et secundo, adjungit rationem, quia pa- rum nocere possunt. rum nocere possunt.

In prima notantur tria, scilicet, quam In prima notantur tria, scilicet, quam fideliter persuadet quod dicit, et quid fideliter persuadet quod dicit, et quid suadet, et nocumentum quod homo per- suadet, et nocumentum quod homo per- secutor inferre poterit. secutor inferre poterit.

De primo dicit : De primo dicit :

« Dico autem vobis » « Dico autem vobis »

Fiducialiter ego qui sum veritas. I ad Fiducialiter ego qui sum veritas. I ad Corinth. x, 13: Fidelis Deus est, qui Corinth. x, 13: Fidelis Deus est, qui non patietur vos tentari supra id quod non patietur vos tentari supra id quod potestis. Deuter. xxxii, 4: Deus fidelis et potestis. Deuter. xxxii, 4: Deus fidelis et absque ulla iniquitate, justus, et rectus, absque ulla iniquitate, justus, et rectus, « Amicis meis, »a quibus nihil abs- « Amicis meis, »a quibus nihil abs-

14 14

210 210

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

condo. Joan. xv, 15: Vos autem dixi condo. Joan. xv, 15: Vos autem dixi amicos quia quæcumque audivi a amicos quia quæcumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. Unde si Patre meo, nota feci vobis. Unde si scirem vobis imminere periculum, ego scirem vobis imminere periculum, ego vos præmunirem. vos præmunirem.

« Ne terreamini. » « Ne terreamini. »

Isa. LI, 12 Quis tu ut timeres ab ho- Isa. LI, 12 Quis tu ut timeres ab ho- mine mortali? I Machab. II, 62 et 63: mine mortali? I Machab. II, 62 et 63: A verbis viri peccatoris ne timueritis, A verbis viri peccatoris ne timueritis, quia gloria ejus stercus et vermis est: quia gloria ejus stercus et vermis est: hodie extollitur, et cras non invenietur: hodie extollitur, et cras non invenietur: quia conversus est in terram suam, et quia conversus est in terram suam, et cogitatio ejus periit. cogitatio ejus periit.

« Ab his qui occidunt, » hoc est, oc- « Ab his qui occidunt, » hoc est, oc- cidere possunt, « corpus, » vita naturæ cidere possunt, « corpus, » vita naturæ privantes. privantes.

SED CONTRA. Mortis periculum est, SED CONTRA. Mortis periculum est, quod cadere potest in quemlibet con- quod cadere potest in quemlibet con- stantem virum. stantem virum.

Sed ad hoc dicendum est, quod hoc Sed ad hoc dicendum est, quod hoc verum est civiliter et respectu boni civi- verum est civiliter et respectu boni civi- lis. Sed in comparatione ad veritatem lis. Sed in comparatione ad veritatem vitæ dimittendam, vel veritatem doc- vitæ dimittendam, vel veritatem doc- trinæ negandam: non est aliquod peri- trinæ negandam: non est aliquod peri- culum quod cadat in constantem virum: culum quod cadat in constantem virum: quia, sicut dicit Philosophus, mors talis, quia, sicut dicit Philosophus, mors talis, est bono viro tali salute eligentior. Ta- est bono viro tali salute eligentior. Ta- les enim sunt de quibus dicitur, Job, 111, les enim sunt de quibus dicitur, Job, 111, 21 et 22 Quasi effodientes thesaurum, 21 et 22 Quasi effodientes thesaurum, gaudentque vehementer cum invenerint gaudentque vehementer cum invenerint sepulcrum. Habent enim tales mortem sepulcrum. Habent enim tales mortem in desiderio, et vitam in patientia. Ad in desiderio, et vitam in patientia. Ad Philip. 1, 23 Desiderium habens dis- Philip. 1, 23 Desiderium habens dis- solvi, et esse cum Christo, multo magis solvi, et esse cum Christo, multo magis melius. Isti enim Dei testes per quorum melius. Isti enim Dei testes per quorum morte magnificatur Christus, sunt qui morte magnificatur Christus, sunt qui insultant morti. I ad Corinth. xv, 55: insultant morti. I ad Corinth. xv, 55: Ubi est mors, victoria tua? ubi est, mors, Ubi est mors, victoria tua? ubi est, mors, stimulus tuus ? Ad Philip. 1, 21: Mihi stimulus tuus ? Ad Philip. 1, 21: Mihi vivere Christus est, et mori lucrum. vivere Christus est, et mori lucrum. « Et, » et hoc est, quia « Et, » et hoc est, quia

« Post hæc non habent amplius « Post hæc non habent amplius quid faciant. » quid faciant. »

1 Baruch, vi, 22. 1 Baruch, vi, 22.

Et est ratio ejus quod inductum est Et est ratio ejus quod inductum est de morte non timenda: quia animæ ni- de morte non timenda: quia animæ ni- hil facere possunt: quia, Sapient. 111, hil facere possunt: quia, Sapient. 111, 1 et seq., dicitur: Justorum animæ in 1 et seq., dicitur: Justorum animæ in manu Dei sunt, et non tanget illos tor- manu Dei sunt, et non tanget illos tor- mentum mortis. Visi sunt oculis insi- mentum mortis. Visi sunt oculis insi- pientium mori ... illi autem sunt in pientium mori ... illi autem sunt in pace. Et, ibidem, y. 5: In paucis vexati, pace. Et, ibidem, y. 5: In paucis vexati, in multis bene disponentur. Unde can- in multis bene disponentur. Unde can- tantes dicunt martyres in Psalmo cXXIII, tantes dicunt martyres in Psalmo cXXIII, 7: Anima nostra sicut passer erepta est 7: Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium: laqueus contritus de laqueo venantium: laqueus contritus est, et nos liberati sumus. II Machab. est, et nos liberati sumus. II Machab. VII, : Tu quidem, scelestissime, in præ- VII, : Tu quidem, scelestissime, in præ- senti vita nos perdis: sed rex mundi de- senti vita nos perdis: sed rex mundi de- functos nos pro suis legibus, in æternæ functos nos pro suis legibus, in æternæ vitæ resurrectione suscitabit. In epistola vitæ resurrectione suscitabit. In epistola Jeremiæ Ne ergo timueritis eos ¹. Jeremiæ Ne ergo timueritis eos ¹.

« Ostendam autem vobis. >> « Ostendam autem vobis. >>

Per comparationem persuadet Deum Per comparationem persuadet Deum esse timendum. esse timendum.

Et hoc est quod dicit : « Ostendam, » Et hoc est quod dicit : « Ostendam, » per rationem et per signa, « quem ti- per rationem et per signa, « quem ti- meatis, » cujus manum nec vivi nec meatis, » cujus manum nec vivi nec mortui potestis effugere. Psal. cxxxvIII, mortui potestis effugere. Psal. cxxxvIII, 7: Quo ibo a spiritu tuo ? et quo a facie 7: Quo ibo a spiritu tuo ? et quo a facie tua fugiam? Sapient. xvi, 13: Tu es, tua fugiam? Sapient. xvi, 13: Tu es, Domine, qui vitæ et mortis habes pote- Domine, qui vitæ et mortis habes pote-

statem. statem.

« Timete eum, » Deum scilicet. Psal. « Timete eum, » Deum scilicet. Psal. XXXIII, 10 Timete Dominum, omnes XXXIII, 10 Timete Dominum, omnes Sancti ejus. Sancti ejus.

» »

« Qui postquam occiderit, supple, « Qui postquam occiderit, supple, corpus, « habet potestatem, » etiam ani- corpus, « habet potestatem, » etiam ani- mam «mittere in gehennam. » mam «mittere in gehennam. »

Hieronymus dicit quod hoc nomen Hieronymus dicit quod hoc nomen gehenna non legitur in veteribus libris, gehenna non legitur in veteribus libris, sed a Domino est inventum et positum. sed a Domino est inventum et positum. Erat autem quædam vallis juxta Jerusa- Erat autem quædam vallis juxta Jerusa- lem, quæ dicebatur Topheth a suo pos- lem, quæ dicebatur Topheth a suo pos- sessore, qui Topheth appellabatur. Et sessore, qui Topheth appellabatur. Et hic fuit filius cujusdam, qui dicebatur hic fuit filius cujusdam, qui dicebatur Ennom. Jerem. xix, 6: Ecce dies ve- Ennom. Jerem. xix, 6: Ecce dies ve- niunt, dicit Dominus, et non vocabitur niunt, dicit Dominus, et non vocabitur amplius locus iste Topheth, neque Vallis amplius locus iste Topheth, neque Vallis

IN EVANG. LUCÆ, XII-5, 6, 7. IN EVANG. LUCÆ, XII-5, 6, 7.

eos. eos.

211 211

Tertia ratio est quia implacabilis est Tertia ratio est quia implacabilis est et inflexibilis prece vel pretio. Psal. et inflexibilis prece vel pretio. Psal. LXXIV, 3 Cum accepero tempus, ego LXXIV, 3 Cum accepero tempus, ego justitias judicabo. Proverb. vi, 34 et 35: justitias judicabo. Proverb. vi, 34 et 35: Zelus et furor viri non parcet in die Zelus et furor viri non parcet in die vindictæ,... nec suscipiet pro redem- vindictæ,... nec suscipiet pro redem- ptione dona plurima. Hunc ergo timete. ptione dona plurima. Hunc ergo timete. Psal. II, 11 Servite Domino in timore, Psal. II, 11 Servite Domino in timore, et exsultate ei cum tremore. et exsultate ei cum tremore.

filii Ennom, sed vocabitur Vallis occi- ferrea, et tamquam vas figuli confringes filii Ennom, sed vocabitur Vallis occi- ferrea, et tamquam vas figuli confringes ionis. Quia enim in valle illa sacrifica- ionis. Quia enim in valle illa sacrifica- bant filios, suos et filias in igne, ideo per bant filios, suos et filias in igne, ideo per similitudinem ignis qui jugiter ibi erat, similitudinem ignis qui jugiter ibi erat, a nomine primi possessoris qui talem a nomine primi possessoris qui talem gnem ibi incendit, nomen inferni gehen- gnem ibi incendit, nomen inferni gehen- nam Dominus appellavit. Isa. xxx, 33, nam Dominus appellavit. Isa. xxx, 33, denominatur a filio, qui patrem in igne denominatur a filio, qui patrem in igne idololatriæ imitatus est: ubi sic dicitur: idololatriæ imitatus est: ubi sic dicitur: Præparata est ab heri Topheth, a rege Præparata est ab heri Topheth, a rege præparata, profunda, et dilatata. Nu- præparata, profunda, et dilatata. Nu- trimenta ejus, ignis et ligna multa: trimenta ejus, ignis et ligna multa: flatus Domini sicut torrens sulphuris flatus Domini sicut torrens sulphuris urcendens eam. Sed, Ezechiel. xxxix, 11, urcendens eam. Sed, Ezechiel. xxxix, 11, vocatur poliandrum, hoc est, sepulcrum vocatur poliandrum, hoc est, sepulcrum multitudinis quia propter peccatum multitudinis quia propter peccatum idololatriæ, multi ibi occisi sunt, quos idololatriæ, multi ibi occisi sunt, quos ignis inferni sicut carbones quosdam ignis inferni sicut carbones quosdam attraxit in voraginem inferni. Deuter. attraxit in voraginem inferni. Deuter.

VI, 22 Ignis succensus est in furore VI, 22 Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novis- meo, et ardebit usque ad inferni novis- sima: devorabitque terram cum germine sima: devorabitque terram cum germine suo. Hæc est igitur causa nominis. suo. Hæc est igitur causa nominis.

«Ita dico vobis. » «Ita dico vobis. »

Assertio est adhibita rationi. Ad Ro- Assertio est adhibita rationi. Ad Ro- man. II, 5: Numquid iniquus est Deus man. II, 5: Numquid iniquus est Deus qui infert iram? Et, ante, y. 4: Est qui infert iram? Et, ante, y. 4: Est autem Deus verax: omnis autem homo autem Deus verax: omnis autem homo mendax. mendax.

« Hunc timete. »> « Hunc timete. »>

Tribus de causis: una quia habet po- Tribus de causis: una quia habet po- testatem, quæ semper est per justitiam testatem, quæ semper est per justitiam ordinata. Ad Roman. XIII, 2 : Qui resi- ordinata. Ad Roman. XIII, 2 : Qui resi- tit potestati, Dei ordinationi resistit. Qui tit potestati, Dei ordinationi resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem autem resistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt. Qui enim justæ potestati re- acquirunt. Qui enim justæ potestati re- Mistit, non timendo eam, eo ipso damna- Mistit, non timendo eam, eo ipso damna- tionem acquirit, faciendo contra justi- tionem acquirit, faciendo contra justi- tiam. tiam.

Secunda ratio est: quia cum potesta- Secunda ratio est: quia cum potesta- tem habeat, indissimulatum statim exse- tem habeat, indissimulatum statim exse- quitur judicium. Isa. xvi, 5: Velociter quitur judicium. Isa. xvi, 5: Velociter reddens quod justum est. Sapient. XVIII, reddens quod justum est. Sapient. XVIII, 16: Insimulatum imperium tuum por- 16: Insimulatum imperium tuum por- tans. Psal. 11, 9: Reges eos in virga tans. Psal. 11, 9: Reges eos in virga

« Nonne quinque passeres veneunt « Nonne quinque passeres veneunt dipondio, et unus ex illis non est in dipondio, et unus ex illis non est in oblivione coram Deo? oblivione coram Deo?

Sed et capilli capitis vestri omnes Sed et capilli capitis vestri omnes numerati sunt. » numerati sunt. »

Secunda ratio est sumpta ab ordine Secunda ratio est sumpta ab ordine providentiæ, quæ talis est, quod etiam providentiæ, quæ talis est, quod etiam minima sine rationis ordine perire non minima sine rationis ordine perire non

sinit. sinit.

Dicit autem tria: primum a minori Dicit autem tria: primum a minori præmittit, quod minima, et non sancta, præmittit, quod minima, et non sancta, non rationabilia non pereunt nisi per or- non rationabilia non pereunt nisi per or- dinem providentiæ. Secundo, quasi in- dinem providentiæ. Secundo, quasi in- ferendo ostendit, quod apud providen- ferendo ostendit, quod apud providen- tiam eamdem, etiam minimæ partes tiam eamdem, etiam minimæ partes corporum Sanctorum sunt multo magis corporum Sanctorum sunt multo magis ad consecutionem salutis numeratæ, et ad consecutionem salutis numeratæ, et perire non sinuntur. Tertio autem, ra- perire non sinuntur. Tertio autem, ra- tionem hujus consecutionis subjungit, tionem hujus consecutionis subjungit, quæ est hæc, quod minima pars corporis quæ est hæc, quod minima pars corporis cujuslibet Sancti, multis talibus pretio- cujuslibet Sancti, multis talibus pretio- sior est apud Deum. sior est apud Deum.

Et hoc est quod dicit : « Nonne quin- Et hoc est quod dicit : « Nonne quin- que passeres veneunt dipondio ? Passer, que passeres veneunt dipondio ? Passer, et quælibet avis parvula, parvi valoris et quælibet avis parvula, parvi valoris passer vocatur. Dipondius autem est passer vocatur. Dipondius autem est pondus duorum assium. As autem pri- pondus duorum assium. As autem pri- mum est in ponderibus, quo nullum est mum est in ponderibus, quo nullum est minus sicut pondus grani tritici, vel minus sicut pondus grani tritici, vel hordei. hordei.

Dicitur autem, Matth. x, 29: Nonne Dicitur autem, Matth. x, 29: Nonne duo passeres asse veneunt. Et sic dipon- duo passeres asse veneunt. Et sic dipon- dio deberet vendi quatuor passeres, et dio deberet vendi quatuor passeres, et non quinque. Sed ad hoc dicendum, non quinque. Sed ad hoc dicendum, quod as plus valebat quam duo passeres. quod as plus valebat quam duo passeres.

6 6

212 212

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sed quia unus passer propter parvitatem Sed quia unus passer propter parvitatem dividi non poterat, ideo quando singula- dividi non poterat, ideo quando singula- riter emebantur, duo asse venumdaban- riter emebantur, duo asse venumdaban- tur. Quando autem plures emebantur tur. Quando autem plures emebantur simul, tunc quinque vendebantur duo- simul, tunc quinque vendebantur duo- bus assibus. Et hoc est dipondius, sicut bus assibus. Et hoc est dipondius, sicut hic dicit, ex duobus primis ponderibus hic dicit, ex duobus primis ponderibus compositus. Vendebantur autem in ci- compositus. Vendebantur autem in ci- bum hujusmodi aves minutæ, et in sa- bum hujusmodi aves minutæ, et in sa- crificium. Erat enim sacrificium pro le- crificium. Erat enim sacrificium pro le- proso mundato passer '. proso mundato passer '.

Et hoc est quod dicit : « Nonne quin- Et hoc est quod dicit : « Nonne quin- que passeres veneunt, » hoc est, vendun- que passeres veneunt, » hoc est, vendun- tur, « dipondio, » quod est valde parvo tur, « dipondio, » quod est valde parvo pretio ? « et » tamen « unus ex illis, » pretio ? « et » tamen « unus ex illis, » parvi pretii volucribus, « non est in obli- parvi pretii volucribus, « non est in obli- vione apud Deum. » Dicit autem in obli- vione apud Deum. » Dicit autem in obli- vione: quia constat, quod sui recorda- vione: quia constat, quod sui recorda- batur quando fecit: et cujus tunc recor- batur quando fecit: et cujus tunc recor- dationem habuit ut faceret, non est dationem habuit ut faceret, non est oblitus adhibendo providentiæ curam, ut oblitus adhibendo providentiæ curam, ut maneret, et salvaretur in esse. maneret, et salvaretur in esse.

SED CONTRA hoc videtur esse hoc quod SED CONTRA hoc videtur esse hoc quod dicitur, I ad Corinth. 1x, 9: Numquid dicitur, I ad Corinth. 1x, 9: Numquid de bobus cura est Deo? Sed ad hoc dicit de bobus cura est Deo? Sed ad hoc dicit Augustinus, quod duplex est cura, scili- Augustinus, quod duplex est cura, scili- cet, salutis in esse: et cura ordinis vitæ cet, salutis in esse: et cura ordinis vitæ per legum positionem ad fructum vitæ per legum positionem ad fructum vitæ æternæ. Et primam curam habet Deus æternæ. Et primam curam habet Deus de omnibus suis creaturis, Genes. 1, 31: de omnibus suis creaturis, Genes. 1, 31: Vidit Deus cuncta quæ fecerat: et erant Vidit Deus cuncta quæ fecerat: et erant valde bona, hoc est, ut dicit Glossa, quod valde bona, hoc est, ut dicit Glossa, quod oculo beneplaciti vidit ut faceret: oculo oculo beneplaciti vidit ut faceret: oculo ejusdem beneplaciti vidit, et providit ut ejusdem beneplaciti vidit, et providit ut manerent. Secundam autem curam non manerent. Secundam autem curam non habet nisi de homine, cui leges posuit habet nisi de homine, cui leges posuit ad capescendum fructum vitæ æternæ. ad capescendum fructum vitæ æternæ. Sapient. VI, 8: Pusillum et magnum Sapient. VI, 8: Pusillum et magnum ipse fecit, et æqualiter cura est illi de ipse fecit, et æqualiter cura est illi de omnibus. Jerem. xxx1, 33: Dabo legem omnibus. Jerem. xxx1, 33: Dabo legem meam in visceribus eorum, et in corde meam in visceribus eorum, et in corde eorum scribam eam. eorum scribam eam.

« Sed et capilli, etc. » « Sed et capilli, etc. »

Illatio est quia si de minimis curam Illatio est quia si de minimis curam habet quod minus videtur: ergo de habet quod minus videtur: ergo de

1 Levit. xiv, 1 Levit. xiv,

49. 49.

magnis. Igitur non tantum caput, et ma- magnis. Igitur non tantum caput, et ma- nus, et nobilia membra vestra, sed etiam nus, et nobilia membra vestra, sed etiam « capilli capitis vestri, » quæ minimæ « capilli capitis vestri, » quæ minimæ partes sunt, et minus vitam animæ par- partes sunt, et minus vitam animæ par- ticipantes, « omnes, » per singula, « nu- ticipantes, « omnes, » per singula, « nu- merati sunt, » ne subtrahi possint ab merati sunt, » ne subtrahi possint ab ordine providentiæ. Psal. CXLVI, 5: Sa- ordine providentiæ. Psal. CXLVI, 5: Sa- pientiæ ejus non est numerus. pientiæ ejus non est numerus.

Attende autem, quod capilli capitis, Attende autem, quod capilli capitis, sicut dicit Avicenna, sunt ad decorem sicut dicit Avicenna, sunt ad decorem dati a natura, et ad cerebri salvationem. dati a natura, et ad cerebri salvationem. Alii autem capilli sub ascellis et ingui- Alii autem capilli sub ascellis et ingui- nibus, sunt solum ad evaporationem su- nibus, sunt solum ad evaporationem su- perfluitatis: et ideo illi qui sunt in ca- perfluitatis: et ideo illi qui sunt in ca- pite, quantum sufficit decori humano, pite, quantum sufficit decori humano, sunt de humanæ naturæ veritate. Et illi sunt de humanæ naturæ veritate. Et illi tantum conservantur de istis a cura pro- tantum conservantur de istis a cura pro- videntiæ, quantum decori sufficit, ad de- videntiæ, quantum decori sufficit, ad de- monstrationem sapientiæ ornantis opus monstrationem sapientiæ ornantis opus suum. Immensitas abrasorum capillo- suum. Immensitas abrasorum capillo- rum non conservatur. Et quia capilli rum non conservatur. Et quia capilli capitis, ut diximus, sunt ad decorem et capitis, ut diximus, sunt ad decorem et non alii, ideo dicit: Capilli capitis ve- non alii, ideo dicit: Capilli capitis ve- stri omnes sunt numerati. Quidquid enim stri omnes sunt numerati. Quidquid enim pertinet ad decorem et incorruptio- pertinet ad decorem et incorruptio- nem, erit in corporibus gloriosis. I ad nem, erit in corporibus gloriosis. I ad Corinth. xv, 52: Canet enim tuba, et Corinth. xv, 52: Canet enim tuba, et mortui resurgent incorrupti, hoc est, mortui resurgent incorrupti, hoc est, quod Spiritus dedit Sanctis quod mem- quod Spiritus dedit Sanctis quod mem- bra corruptibilia contemnerent, ut in- bra corruptibilia contemnerent, ut in- corruptibilia possiderent. II Machab. vi, corruptibilia possiderent. II Machab. vi, 10 et 11: Linguam postulatus cito pro- 10 et 11: Linguam postulatus cito pro- tulit, et manus constanter extendit, et tulit, et manus constanter extendit, et cum fiducia ait: E cœlo ista possideo, cum fiducia ait: E cœlo ista possideo, sed propter Dei leges hæc ipsa despicio : sed propter Dei leges hæc ipsa despicio : quoniam ab ipso me ea recepturum quoniam ab ipso me ea recepturum

spero. spero.

<< Nolite ergo timere: multis passe- << Nolite ergo timere: multis passe- ribus pluris estis vos. » ribus pluris estis vos. »

Tertium est in quo dicit rationem Tertium est in quo dicit rationem consecutionis. Et ideo repetit : « Nolite consecutionis. Et ideo repetit : « Nolite ergo timere, » conjunctionem rationa- ergo timere, » conjunctionem rationa- lem sive illativam interponens. Tales lem sive illativam interponens. Tales enim timeri non possunt, nisi timore enim timeri non possunt, nisi timore mundano vel humano. Quia etiam tales mundano vel humano. Quia etiam tales

IN EVANG. LUCÆ, XII-7, 8, 9. IN EVANG. LUCÆ, XII-7, 8, 9.

quando mortem inferunt, transitoria quando mortem inferunt, transitoria mors est, et hæc lucratur vitam æter- mors est, et hæc lucratur vitam æter- nam et ést ostium vitæ. II ad Corinth. nam et ést ostium vitæ. II ad Corinth. Iv, 17 et 18 Id enim quod in præ- Iv, 17 et 18 Id enim quod in præ- senti est momentaneum et leve tribula- senti est momentaneum et leve tribula- tionis nostræ, supra modum in subli- tionis nostræ, supra modum in subli- mitate æternum gloriæ pondus operatur mitate æternum gloriæ pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis in nobis, non contemplantibus nobis quæ videntur, sed quæ non videntur. quæ videntur, sed quæ non videntur.

« Multis passeribus pluris estis « Multis passeribus pluris estis

VOS. » VOS. »

Pluris pretii et ideo non est dubitan- Pluris pretii et ideo non est dubitan- dum, neque timendum de hujusmodi. dum, neque timendum de hujusmodi. Rationes multas similes ponit, Matth. Rationes multas similes ponit, Matth. vi, 30 Si foenum agri quod hodie vi, 30 Si foenum agri quod hodie est, et cras in clibanum mittitur, Deus est, et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, quanto magis vos modica sic vestit, quanto magis vos modica fidei? Matth. x1, 12: Quanto magis fidei? Matth. x1, 12: Quanto magis melior est homo ove. melior est homo ove.

« Dico autem, vobis: Omnis qui- « Dico autem, vobis: Omnis qui- cumque confessus fuerit me coram cumque confessus fuerit me coram hominibus, et Filius hominis confi- hominibus, et Filius hominis confi- tebitur illum coram Angelis Dei : tebitur illum coram Angelis Dei :

Qui autem negaverit me coram ho- Qui autem negaverit me coram ho- minibus, negabitur coram Angelis minibus, negabitur coram Angelis Dei. » Dei. »

Tertia ratio est sumpta per compara- Tertia ratio est sumpta per compara- tionem honoris quem habebit confi- tionem honoris quem habebit confi-

tens. tens.

Et habet duo: comparationem ad Et habet duo: comparationem ad honorem confitentis, et comparationem honorem confitentis, et comparationem ad confusionem quam habebit is qui ad confusionem quam habebit is qui negaverit. negaverit.

De primo dicit: «Dico autem vobis, » De primo dicit: «Dico autem vobis, » certitudinaliter asserendo. Numer. XXIII, certitudinaliter asserendo. Numer. XXIII, 19: Non est Deus quasi homo, ut men- 19: Non est Deus quasi homo, ut men- tiatur nec ut filius hominis, ut mu- tiatur nec ut filius hominis, ut mu- tetur. tetur.

« Omnis quicumque. » Ad Roman. « Omnis quicumque. » Ad Roman.

' Hæc verba sunt Matthæi, x, 32: Omnis ' Hæc verba sunt Matthæi, x, 32: Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus, confite- ergo qui confitebitur me coram hominibus, confite- bor et ego eum coram Patre meo qui in cœlis est. bor et ego eum coram Patre meo qui in cœlis est. Lucas vero habet, ut patet hic: Omnis quicum- Lucas vero habet, ut patet hic: Omnis quicum-

213 213

111, 22 Non enim est distinctio. Job, 111, 22 Non enim est distinctio. Job, III, 19 Parvus et magnus ibi sunt, et III, 19 Parvus et magnus ibi sunt, et servus liber a domino suo. servus liber a domino suo.

«Confessus fuerit me,» confessione fidei «Confessus fuerit me,» confessione fidei et veritatis in judicio et prædicatione. et veritatis in judicio et prædicatione. Ad Roman. x, 10: Corde creditur Ad Roman. x, 10: Corde creditur ad justitiam ore autem confessio fit ad ad justitiam ore autem confessio fit ad salutem. salutem.

« Coram hominibus, » indifferenter « Coram hominibus, » indifferenter coram hominibus. Tob. X11, 6: Coram coram hominibus. Tob. X11, 6: Coram omnibus viventibus confitemini illi. omnibus viventibus confitemini illi. Psal. CVIII, 30: Confitebor Domino Psal. CVIII, 30: Confitebor Domino nimis in ore meo, et in medio multorum nimis in ore meo, et in medio multorum laudabo eum. Eccli. LI, 15: Laudabo laudabo eum. Eccli. LI, 15: Laudabo nomen tuum assidue, et collaudabo nomen tuum assidue, et collaudabo illud in confessione. illud in confessione.

« Confitebor et ego eum¹, » confes- « Confitebor et ego eum¹, » confes- sione laudis, « coram Patre meo, » sione laudis, « coram Patre meo, » coram quo non laudatur nisi laude di- coram quo non laudatur nisi laude di- gnus, « qui in cœlis est, » ubi laus gnus, « qui in cœlis est, » ubi laus tuta est, et non marcescit, I ad Corinth. tuta est, et non marcescit, I ad Corinth. IV, 5 Tunc laus erit unicuiquique a IV, 5 Tunc laus erit unicuiquique a Deo. Psal. xcv, 6: Confessio et pulchri- Deo. Psal. xcv, 6: Confessio et pulchri- tudo in conspectu ejus, sanctimonia et tudo in conspectu ejus, sanctimonia et magnificentia in sanctificatione ejus. magnificentia in sanctificatione ejus. Joan. XII, 26 Honorificabit eum Pater Joan. XII, 26 Honorificabit eum Pater meus, qui in cœlis est. meus, qui in cœlis est.

« Qui autem negaverit me coram « Qui autem negaverit me coram hominibus. >> hominibus. >>

Per oppositum est comparatio ad op- Per oppositum est comparatio ad op- positum. Negatur autem aliquando Chri- positum. Negatur autem aliquando Chri- stus timore sicut Petrus eum negavit³. stus timore sicut Petrus eum negavit³. Aliquando autem negatur facto suo, Aliquando autem negatur facto suo, sive opere ab eo qui illectus est concu- sive opere ab eo qui illectus est concu- piscentia. Isa. xix, 13: Appropinquat piscentia. Isa. xix, 13: Appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me cor autem ejus longe est glorificat me cor autem ejus longe est a me. Jerem. XXII, 2: Prope es tu ori a me. Jerem. XXII, 2: Prope es tu ori eorum, et longe a renibus eorum. Ad eorum, et longe a renibus eorum. Ad Titum, 1, 16 Confitentur se nosse Titum, 1, 16 Confitentur se nosse Deum, factis autem negant cum sint Deum, factis autem negant cum sint abominati, et incredibiles, et ad omne abominati, et incredibiles, et ad omne opus bonum reprobi. opus bonum reprobi.

que confessus fuerit me coram hominibus, et que confessus fuerit me coram hominibus, et Filius hominis confitebitur illum coram Angelis Filius hominis confitebitur illum coram Angelis Dei. Dei.

2 Cf. Matth. xxvi, 70 et seq. 2 Cf. Matth. xxvi, 70 et seq.

10 10

214 214

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Negabitur coram Angelis Dei. »> « Negabitur coram Angelis Dei. »>

Ubi denegatio, duplex est confusio : Ubi denegatio, duplex est confusio : quia et a conscientia confundetur, et quia et a conscientia confundetur, et exterius ab Angelis confusio testificabi- exterius ab Angelis confusio testificabi- tur. Psal. ɑví, 29: Operiantur sicut tur. Psal. ɑví, 29: Operiantur sicut diploide confusione sua. Matth. v, 23: diploide confusione sua. Matth. v, 23: Confitebor illis: Quia numquam novi Confitebor illis: Quia numquam novi vos. II ad Timoth. 11, 12: Si negaveri- vos. II ad Timoth. 11, 12: Si negaveri- mus, et ille negabit nos. Luc. XI, 26: mus, et ille negabit nos. Luc. XI, 26: Qui me erubuerit et meos sermones, Qui me erubuerit et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet, cum hunc Filius hominis erubescet, cum venerit in majestate sua, et Patris, et venerit in majestate sua, et Patris, et sanctorum Angelorum, sanctorum Angelorum,

« Et omnis qui dicit verbum in « Et omnis qui dicit verbum in Filium hominis, remittetur illi ei Filium hominis, remittetur illi ei autem qui in Spiritum sanctum blas- autem qui in Spiritum sanctum blas- phemaverit, non remittetur. » phemaverit, non remittetur. »

Hic incipit quarta ratio contra linguas Hic incipit quarta ratio contra linguas blasphemantium : quia Christus sine blasphemantium : quia Christus sine blasphemia negari non poterit. blasphemia negari non poterit.

Dicit autem duo primum quidem Dicit autem duo primum quidem ostendit remissibile esse peccatum, di- ostendit remissibile esse peccatum, di- ctum ex ignorantia contra Christum, ab ctum ex ignorantia contra Christum, ab his qui ex infirmitate carnis tegente his qui ex infirmitate carnis tegente deitatem, aliquid contra Christum dixe- deitatem, aliquid contra Christum dixe- rint. Secundo autem, ostendit hoc irre- rint. Secundo autem, ostendit hoc irre- missibile, quod dicitur ex certa malitia missibile, quod dicitur ex certa malitia contra Spiritum deitatis ejus ab his, contra Spiritum deitatis ejus ab his, quibus ipse Spiritus per signa jam in- quibus ipse Spiritus per signa jam in-

notuit. notuit.

De primo ergo dicit: « Omnis » igi- De primo ergo dicit: « Omnis » igi- tur ignorans, « qui dicit verbum » blas- tur ignorans, « qui dicit verbum » blas- phemiæ, « in Filium hominis, » quem phemiæ, « in Filium hominis, » quem propter nubem carnis Deum esse non propter nubem carnis Deum esse non credit. Unde etiam, Joan., 1, 46 et seq., credit. Unde etiam, Joan., 1, 46 et seq., secundum Chrysostomum laudatur Na- secundum Chrysostomum laudatur Na- thanael quia non cito credidit, dicens : thanael quia non cito credidit, dicens : A Nazareth potest aliquid boni esse? A Nazareth potest aliquid boni esse? Qui enim non videt nisi Filium hominis, Qui enim non videt nisi Filium hominis, non potest statim scire esse Deum. Et non potest statim scire esse Deum. Et ideo illi quibus non innotuit Christi ideo illi quibus non innotuit Christi divinitas per signa vel Scripturam (sic- divinitas per signa vel Scripturam (sic- ut simplicibus) forte ex ignorantia vel ut simplicibus) forte ex ignorantia vel infirmitate in Christo apparente, dixe- infirmitate in Christo apparente, dixe- runt aliquid, et fecerunt contra Filium runt aliquid, et fecerunt contra Filium

hominis. Et hoc peccatum pallium ha- hominis. Et hoc peccatum pallium ha- buit excusationem. Et quoad hoc habuit buit excusationem. Et quoad hoc habuit causam facilioris veniæ : quæ dicitur causam facilioris veniæ : quæ dicitur remissibilitas in peccante, et circumstan- remissibilitas in peccante, et circumstan- tia inclinans ad remissionem. Act. 111, tia inclinans ad remissionem. Act. 111, 15, 17, 19: Auctorem vitæ interfeci- 15, 17, 19: Auctorem vitæ interfeci- stis... Et nunc, fratres, scio quia per stis... Et nunc, fratres, scio quia per ignorantiam fecistis... Pœnitemini igi- ignorantiam fecistis... Pœnitemini igi- tur et convertimini, ut deleantur vobis tur et convertimini, ut deleantur vobis peccata vestra. Causa autem hujus est peccata vestra. Causa autem hujus est quod dicitur, Isa. LIII, 3 Quasi abs- quod dicitur, Isa. LIII, 3 Quasi abs- conditus vultus ejus et despectus, unde conditus vultus ejus et despectus, unde nec reputavimus eum. I ad Corinth. 11, nec reputavimus eum. I ad Corinth. 11, 8 Si cognovissent, numquam Domi- 8 Si cognovissent, numquam Domi- num gloriæ crucifixissent. I ad Timoth. num gloriæ crucifixissent. I ad Timoth. I, 13 Misericordiam Dei consecutus I, 13 Misericordiam Dei consecutus sum, quia ignorans feci. Isti ergo dicunt sum, quia ignorans feci. Isti ergo dicunt aliquid contra Filium hominis: et ideo aliquid contra Filium hominis: et ideo peccatum eorum habet aliquid excusa- peccatum eorum habet aliquid excusa- tionis a tanto, quamvis non a toto. Luc. tionis a tanto, quamvis non a toto. Luc. XXIII, 34 Pater, dimitte illis, non XXIII, 34 Pater, dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt. Act. VII, 60: enim sciunt quid faciunt. Act. VII, 60: Ne statuas illis hoc peccatum, quia Ne statuas illis hoc peccatum, quia nesciunt quid faciunt. nesciunt quid faciunt.

<< Ei autem, » << Ei autem, »

Scilicet malitioso, « qui in Spiritum Scilicet malitioso, « qui in Spiritum sanctum, » hoc est, contra Spiritum sanctum, » hoc est, contra Spiritum sanctum, « blasphemaverit. » sanctum, « blasphemaverit. »

: :

Blasphemia enim est impositio falsi Blasphemia enim est impositio falsi criminis in Deum. Blasphemat autem criminis in Deum. Blasphemat autem aliquis dupliciter aut quando Deo au- aliquis dupliciter aut quando Deo au- fert quod suum est, et attribuit alteri : fert quod suum est, et attribuit alteri : aut quando imponit ei quod suum non aut quando imponit ei quod suum non est. Sicut agnoscens veritatem et poten- est. Sicut agnoscens veritatem et poten- tiam (qui fieri non potest nisi a judicio tiam (qui fieri non potest nisi a judicio Spiritus sancti) et attribuit illam dia- Spiritus sancti) et attribuit illam dia- bolo vel dicit eam Dei non esse, cum bolo vel dicit eam Dei non esse, cum conscientia convincatur, quod non nisi conscientia convincatur, quod non nisi Dei est. Dicit autem non cogente ali- Dei est. Dicit autem non cogente ali- quo, sed ex certa malitia, illa Dei non quo, sed ex certa malitia, illa Dei non esse non tantum impugnat hominem, esse non tantum impugnat hominem, cujus hæc esse non possunt in quantum cujus hæc esse non possunt in quantum homo est: sed impugnat Spiritum san- homo est: sed impugnat Spiritum san- ctum, cujus illa esse cognoscit. Sicut ctum, cujus illa esse cognoscit. Sicut Judæi Pharisæi, et Scribæ, quando ex- Judæi Pharisæi, et Scribæ, quando ex- pulsionem dæmonum attribuerunt prin- pulsionem dæmonum attribuerunt prin- cipi dæmoniorum Beelzebub. cipi dæmoniorum Beelzebub.

IN EVANG. LUCÆ, XII-10, 11, 12, IN EVANG. LUCÆ, XII-10, 11, 12,

Et hoc modo dicit hic Qui in Spi- Et hoc modo dicit hic Qui in Spi- ritum sanctum blasphemaverit, non re- ritum sanctum blasphemaverit, non re- mittetur ei. Causam quare Deus in- mittetur ei. Causam quare Deus in- clinetur ad remissionem non habet. clinetur ad remissionem non habet.

Joan. v, 16 Est peccatum ad mortem, Joan. v, 16 Est peccatum ad mortem, non pro illo dico ut roget quis : quia non pro illo dico ut roget quis : quia non est dignus ut aliquis roget pro eo. non est dignus ut aliquis roget pro eo. Reg. xvi, 1 Usquequo tu luges Saul, Reg. xvi, 1 Usquequo tu luges Saul, cum ego projecerim eum? Jerem. xi, cum ego projecerim eum? Jerem. xi, 14: Noli orare pro populo hoc, et ne as- 14: Noli orare pro populo hoc, et ne as- sumas pro eis laudem et orationem: quia sumas pro eis laudem et orationem: quia non exaudiam in tempore clamoris eo- non exaudiam in tempore clamoris eo- rum ad me. II Mach. ix, 13: Orabat rum ad me. II Mach. ix, 13: Orabat scelestus Dominum, a quo non esset scelestus Dominum, a quo non esset misericordiam consecuturus. misericordiam consecuturus.

Dicitur enim peccatum veniale sive Dicitur enim peccatum veniale sive remissibile tribus modis : ex genere remissibile tribus modis : ex genere scilicet, et ex causa, et ex eventu. Ex scilicet, et ex causa, et ex eventu. Ex genere quidem, quando secundum to- genere quidem, quando secundum to- tum genus suum veniale est, sive re- tum genus suum veniale est, sive re- missibile sicut otiosum verbum, vel missibile sicut otiosum verbum, vel factum quod caret quidem ratione factum quod caret quidem ratione justæ necessitatis, aut piæ utilitatis: et justæ necessitatis, aut piæ utilitatis: et tamen fit sine nocumento, et contemp- tamen fit sine nocumento, et contemp- tu, et libidine improba. Ex causa au- tu, et libidine improba. Ex causa au- tem sicut quando quidem in se est tem sicut quando quidem in se est mortale et tamen habet causam ex- mortale et tamen habet causam ex- cusantem, et diminuentem reatum ip- cusantem, et diminuentem reatum ip- sius: sicut est id quod per ignorantiam sius: sicut est id quod per ignorantiam fit, vel magnæ tentationis infirmitate. fit, vel magnæ tentationis infirmitate. Ereventu autem remissibile sive veniale Ereventu autem remissibile sive veniale est quod fuit quidem mortale quando est quod fuit quidem mortale quando factum est: sed per eventum pœniten- factum est: sed per eventum pœniten- tie et confessionis sequentem, factum tie et confessionis sequentem, factum est venia dignum et remissibile. Et hoc est venia dignum et remissibile. Et hoc modo omne peccatum est venia dignum, modo omne peccatum est venia dignum, Ni sequatur ipsum confessio et pœni- Ni sequatur ipsum confessio et pœni- tentia. tentia.

Secundo autem modo peccatum in Secundo autem modo peccatum in Spiritum sanctum, quod ex certa malitia Spiritum sanctum, quod ex certa malitia fit, dicitur non remitti, hoc est, indi- fit, dicitur non remitti, hoc est, indi- gnum remissione. Et hoc est quod hic gnum remissione. Et hoc est quod hic dicitur «Non remittetur. » dicitur «Non remittetur. »

Quid autem sit peccare in Patrem, Quid autem sit peccare in Patrem, "t quid peccare in Filium, et quot sint "t quid peccare in Filium, et quot sint genere peccata in Spiritum sanctum, genere peccata in Spiritum sanctum,

Cf. Opp. B. Alberti. Enarrationes in Evan- Cf. Opp. B. Alberti. Enarrationes in Evan- gel. Matthæi, XII, 31 et seq. Tom. XX hujusce gel. Matthæi, XII, 31 et seq. Tom. XX hujusce

215 215

non est præsentis intentionis: sed hoc non est præsentis intentionis: sed hoc diximus quantum satis ad proposi- diximus quantum satis ad proposi- tum videbatur super Matthæum, XII, tum videbatur super Matthæum, XII, 31 et seq. Et qui voluerit ibi requi- 31 et seq. Et qui voluerit ibi requi-

rat'. rat'.

<< Cum autem inducent vos in syna- << Cum autem inducent vos in syna- gogas, et ad magistratus, et pote- gogas, et ad magistratus, et pote- states, nolite solliciti esse qualiter aut states, nolite solliciti esse qualiter aut quid respondeatis, aut quid dicatis. quid respondeatis, aut quid dicatis.

Spiritus enim sanctus docebit vos Spiritus enim sanctus docebit vos in ipsa hora, quid oporteat vos di- in ipsa hora, quid oporteat vos di-

cere. >> cere. >>

Istud est quintum quod dat fiduciam Istud est quintum quod dat fiduciam non timendi. non timendi.

Dicit autem hic duo interdicit enim Dicit autem hic duo interdicit enim confidere in humanis, quæ vana sunt : confidere in humanis, quæ vana sunt : et docet confidere in Deo, qui non et docet confidere in Deo, qui non derelinquit de se præsumentes. derelinquit de se præsumentes.

In primo dicit duo: causam quidem In primo dicit duo: causam quidem humani et naturalis timoris in idiotis, humani et naturalis timoris in idiotis, illitteratis, et simplicibus: et interdictum illitteratis, et simplicibus: et interdictum sollicitudinis. sollicitudinis.

De primo dicit: « Cum autem indu- De primo dicit: « Cum autem indu- cent vos, » captos, vel citatos, « in sy- cent vos, » captos, vel citatos, « in sy- nagogas, » in quibus est multitudo con- nagogas, » in quibus est multitudo con- vocata infidelium persequentium. Apo vocata infidelium persequentium. Apo cal. II, 9 Se dicunt Judæos esse, et cal. II, 9 Se dicunt Judæos esse, et non sunt : sed sunt synagoga Satanæ. non sunt : sed sunt synagoga Satanæ. Psal. xv, 4: Non congregabo conven- Psal. xv, 4: Non congregabo conven- ticula eorum de sanguinibus, nec memor ticula eorum de sanguinibus, nec memor ero nominum eorum per labia mea. ero nominum eorum per labia mea.

« Et ad magistratus » principum, in « Et ad magistratus » principum, in quibus est consilium et regimen populi. quibus est consilium et regimen populi. I Esdræ, ix, 2: Manus principum et I Esdræ, ix, 2: Manus principum et magistratuum fuit in transgressione magistratuum fuit in transgressione hac prima. Jerem. v, 5 Optimates hac prima. Jerem. v, 5 Optimates magis simul confregerunt jugum, ru- magis simul confregerunt jugum, ru- perunt vincula. Daniel. perunt vincula. Daniel. XIII, 5 : XIII, 5 : Egressa est iniquitas a senioribus judi- Egressa est iniquitas a senioribus judi- cibus, qui videbantur regere populum. cibus, qui videbantur regere populum. « Et potestates, » qui in sublimibus « Et potestates, » qui in sublimibus sunt constituti. Synagoga enim vim sunt constituti. Synagoga enim vim

novæ editionis. novæ editionis.

12 12

216 216

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

facit et fortitudinem ex multitudine : facit et fortitudinem ex multitudine : Magistratus ex consilio sapientiæ : Po- Magistratus ex consilio sapientiæ : Po- testates autem ex assumpta auctoritate testates autem ex assumpta auctoritate potestatis. Sapient. vi, 4: Data est a potestatis. Sapient. vi, 4: Data est a Domino potestas vobis, et virtus ab Domino potestas vobis, et virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra. Altissimo, qui interrogabit opera vestra. Hoc impletum est, Act. v, 41, ubi ibant Hoc impletum est, Act. v, 41, ubi ibant Apostoli gaudentes a conspectu concilii, Apostoli gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati. Jesu contumeliam pati.

« Nolite solliciti esse. » « Nolite solliciti esse. »

De duobus prohibet sollicitudinem, De duobus prohibet sollicitudinem, scilicet, de modo propositionis, et de scilicet, de modo propositionis, et de materia dicendorum. materia dicendorum.

Modus notatur cum dicitur: Modus notatur cum dicitur:

« Qualiter, » « Qualiter, »

Hoc est, quam ornate, aut quibus Hoc est, quam ornate, aut quibus persuasionibus. I ad Corinth. 11, 1 et 4 : persuasionibus. I ad Corinth. 11, 1 et 4 : Veni ad vos non in sublimitate sermonis Veni ad vos non in sublimitate sermonis aut scientiæ, annuntians vobis testimo- aut scientiæ, annuntians vobis testimo- nium Christi... Et sermo meus et præ- nium Christi... Et sermo meus et præ- dicatio mea non in persuasibilibus dicatio mea non in persuasibilibus humanæ sapientiæ verbis, sed in osten- humanæ sapientiæ verbis, sed in osten- sione Spiritus. Isa. xxxш, 19 Popu- sione Spiritus. Isa. xxxш, 19 Popu- lum impudentem non videbis, populum lum impudentem non videbis, populum alti sermonis ita ut non possis intelli- alti sermonis ita ut non possis intelli- gere disertitudinem linguæ ejus, in quo gere disertitudinem linguæ ejus, in quo nulla est sapientia. nulla est sapientia.

« Aut quid dicatis, » « Aut quid dicatis, »

Hoc est, de materia dicendorum. Hoc est, de materia dicendorum. Psal. XCIII, Psal. XCIII, 11 Dominus scit cogitatio- 11 Dominus scit cogitatio- nes hominum, quoniam vanæ sunt. Pro- nes hominum, quoniam vanæ sunt. Pro- verb. XII, 2 Qui confidit in cogitatio- verb. XII, 2 Qui confidit in cogitatio- nibus suis, impie agit. II ad Corinth. nibus suis, impie agit. II ad Corinth. 111, 5: Non quod sufficientes simus cogi- 111, 5: Non quod sufficientes simus cogi- tare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed tare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est. Eccli. sufficientia nostra ex Deo est. Eccli. XLIII, 29: Multa dicemus et deficiemus XLIII, 29: Multa dicemus et deficiemus in verbis consummatio autem sermo- in verbis consummatio autem sermo- num ipse est. Humanus enim animus in num ipse est. Humanus enim animus in divinis nescit quid dicat. divinis nescit quid dicat.

« Spiritus enim sanctus. » « Spiritus enim sanctus. »

Causam dicit interdictæ sollicitudinis: Causam dicit interdictæ sollicitudinis: quia Spiritus sanctus loquetur pro eis. quia Spiritus sanctus loquetur pro eis. Hic enim est de quo dicit, Joan. ix, Hic enim est de quo dicit, Joan. ix, 21 Ætatem habet, ipse de se loquatur. 21 Ætatem habet, ipse de se loquatur. Et ideo dicitur doctor Paracletus, hoc Et ideo dicitur doctor Paracletus, hoc est, advocatus, quia et intus docet. Joan. est, advocatus, quia et intus docet. Joan. XIV, 26 Ille vos docebit omnia, et sug- XIV, 26 Ille vos docebit omnia, et sug- geret vobis omnia quæcumque dixero geret vobis omnia quæcumque dixero vobis. Paracletus autem, quia et de sim- vobis. Paracletus autem, quia et de sim- plicitate consolatur, et advocati fungitur plicitate consolatur, et advocati fungitur officio pro eis apud alios. Joan. xiv, officio pro eis apud alios. Joan. xiv, 16 Rogabo Patrem meum, et alium 16 Rogabo Patrem meum, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vo- Paraclitum dabit vobis, ut maneat vo- biscum in æternum. Hic autem accipitur biscum in æternum. Hic autem accipitur dupliciter, scilicet, ad sanctificationem, dupliciter, scilicet, ad sanctificationem, Joan. xx, 22 et 23 Accipite Spiritum Joan. xx, 22 et 23 Accipite Spiritum sanctum quorum remiseritis peccata, sanctum quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Et accipitur ad robur, remittuntur eis. Et accipitur ad robur, et ad doctrinam, et eloquentiam. Act. et ad doctrinam, et eloquentiam. Act. II, 3 et 4 Seditque supra singulos II, 3 et 4 Seditque supra singulos eorum et repleti sunt omnes Spirito eorum et repleti sunt omnes Spirito sancto, et cœperunt loqui variis linguis, sancto, et cœperunt loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis. Sic ergo Spiritum sanctum acce- illis. Sic ergo Spiritum sanctum acce- pisse, didicisse est. pisse, didicisse est.

Et hoc est quod dicitur : Et hoc est quod dicitur :

« Spiritus enim sanctus docebit vos, » « Spiritus enim sanctus docebit vos, » per inspirationem internam. Ezechiel. per inspirationem internam. Ezechiel. XXXVI, 26 Spiritum novum ponam in XXXVI, 26 Spiritum novum ponam in medio vestri. Job, xxx11, 8: Ut video, medio vestri. Job, xxx11, 8: Ut video, spiritus est in hominibus, et inspiratio spiritus est in hominibus, et inspiratio Omnipotentis dat intelligentiam. Sicut Omnipotentis dat intelligentiam. Sicut enim spiritum litterati viri accipiens, enim spiritum litterati viri accipiens, scit quidquid scit ille vir litteratus : ita scit quidquid scit ille vir litteratus : ita spiritum Dei in quo est omnis sapientia spiritum Dei in quo est omnis sapientia Dei accipiens, didicit quidquid est divi- Dei accipiens, didicit quidquid est divi- norum ad doctrinam quam docere vult norum ad doctrinam quam docere vult pertinentium. I ad Corinth. II, 11 et pertinentium. I ad Corinth. II, 11 et seq. Quis hominum scit quæ sunt ho- seq. Quis hominum scit quæ sunt ho- minis, nisi spiritus hominis qui est in minis, nisi spiritus hominis qui est in ipso ? ita et quæ Dei sunt nemo cogno- ipso ? ita et quæ Dei sunt nemo cogno- vit, nisi Spiritus Dei. Nos autem non vit, nisi Spiritus Dei. Nos autem non spiritum hujus mundi accepimus: sed spiritum hujus mundi accepimus: sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quæ a Deo donata sunt nobis: quæ et quæ a Deo donata sunt nobis: quæ et loquimur non in doctis humanæ sapien- loquimur non in doctis humanæ sapien- tiæ verbis, sed in doctrina spiritus, spi- tiæ verbis, sed in doctrina spiritus, spi-