IN EVANG. LUCÆ, XI-29. IN EVANG. LUCÆ, XI-29.

■ lilii. » Sapient. XII, 10 et 11: Semen ■ lilii. » Sapient. XII, 10 et 11: Semen erat maledictum ab initio et non pot- erat maledictum ab initio et non pot- crat mutari naturalis malitia eorum. crat mutari naturalis malitia eorum.

« Generatio nequam est », « Generatio nequam est »,

Adinventæ malitiæ ad paternam mali- Adinventæ malitiæ ad paternam mali- tam additione. Psal. Lxxx, 13: Ibunt in tam additione. Psal. Lxxx, 13: Ibunt in adinventionibus suis. Matth. x1, 39: adinventionibus suis. Matth. x1, 39: Generatio mala et adultera Isa. 4 : Generatio mala et adultera Isa. 4 : Vargenti peccatrici,... semini nequam, Vargenti peccatrici,... semini nequam, liis sceleratis. Ezechiel. xvi, 3 et 4 : liis sceleratis. Ezechiel. xvi, 3 et 4 : Pater tuus Amorrhæus, et mater tua Pater tuus Amorrhæus, et mater tua Cethea et quando nata es, in die ortus Cethea et quando nata es, in die ortus tui non est præcisus umbilicus tuus. tui non est præcisus umbilicus tuus. Quia scilicet omnem imitaris paternam Quia scilicet omnem imitaris paternam malitiam, et adinvenisti novam. Ad Ro- malitiam, et adinvenisti novam. Ad Ro- man. 1, 30 Inventores malorum. Deu- man. 1, 30 Inventores malorum. Deu- ter. xxxi, 20 Generatio enim perversa ter. xxxi, 20 Generatio enim perversa est, et infideles filii. Et, ibidem, . est, et infideles filii. Et, ibidem, .

Generatio prava atque perversa ! Generatio prava atque perversa ! herine reddis Domino, popule stulte et herine reddis Domino, popule stulte et insipiens? Job, xxx, 8: Filii stultorum insipiens? Job, xxx, 8: Filii stultorum et ignobilium. et ignobilium.

་་ ་་

Signum quærit. » Signum quærit. »

Ecce præsumptio. Signum enim non Ecce præsumptio. Signum enim non quarit generatio bona, mala vero quæ- quarit generatio bona, mala vero quæ- rere debet. Sed boni et devoti tempore rere debet. Sed boni et devoti tempore necessitatis fidei petere et quærere pos- necessitatis fidei petere et quærere pos- sunt signa. Psal. Lxxxv, 17: Fac mecum sunt signa. Psal. Lxxxv, 17: Fac mecum signum in bonum, ut videant qui ode- signum in bonum, ut videant qui ode- runt me, et confundantur. Sic etiam ad runt me, et confundantur. Sic etiam ad confortationem fidei apud infidelem re- confortationem fidei apud infidelem re- Kem a Propheta devoto dictum est, Kem a Propheta devoto dictum est, Isa. vi, 11: Pete tibi signum a Domino Isa. vi, 11: Pete tibi signum a Domino Do tuo in profundum inferni, sive in Do tuo in profundum inferni, sive in excelsum supra. Sed isti ex præsumptio- excelsum supra. Sed isti ex præsumptio-

petiverunt, et gratia curiositatis. Unde petiverunt, et gratia curiositatis. Unde upra dictum est,y. 16: Et alii tentantes, upra dictum est,y. 16: Et alii tentantes, yum de coelo quærebant ab eo. Et ideo yum de coelo quærebant ab eo. Et ideo Dominus improperat ei, Joan. IV, 18: Dominus improperat ei, Joan. IV, 18: Nisi signa et prodigia videritis, non cre- Nisi signa et prodigia videritis, non cre- ditis. Hi ergo indigni signo, signum ditis. Hi ergo indigni signo, signum quarebant: quod magnæ fuit præsump- quarebant: quod magnæ fuit præsump-

Supra, y. 16. Supra, y. 16.

ad Corinth. xv, 22: Linguæ in signum ad Corinth. xv, 22: Linguæ in signum

XXIII XXIII

177 177

tionis. Quia licet, I ad Corinth, xiv, 22, tionis. Quia licet, I ad Corinth, xiv, 22, dicatur, quod signa data sunt non fideli- dicatur, quod signa data sunt non fideli- bus, sed infidelibus tamen numquam bus, sed infidelibus tamen numquam signa expostulant infideles, sed fideles. signa expostulant infideles, sed fideles. A Deo enim petuntur et expostulantur A Deo enim petuntur et expostulantur signa. Et hoc oportet facere fideles. Sed signa. Et hoc oportet facere fideles. Sed infidelibus exhibentur signa ad viden- infidelibus exhibentur signa ad viden- dum, ut per signa credant omnipotentiæ dum, ut per signa credant omnipotentiæ Dei, et ædificentur ad fidem. Hoc ergo Dei, et ædificentur ad fidem. Hoc ergo est quod cum despectu et contemptu di- est quod cum despectu et contemptu di- cit Dominus « Generatio nequam sig- cit Dominus « Generatio nequam sig- num quærit. » num quærit. »

« Et signum non dabitur ei, nisi si- « Et signum non dabitur ei, nisi si- gnum Jonæ prophetæ. gnum Jonæ prophetæ.

» »

Hic ostendit etiam ad malos suam bo- Hic ostendit etiam ad malos suam bo- nitatem. nitatem.

Et dicit tria scilicet, signi petiti nega- Et dicit tria scilicet, signi petiti nega- tionem, signi non quæsiti exhibitionem, tionem, signi non quæsiti exhibitionem, et signi exhibiti explanationem. et signi exhibiti explanationem.

Signi petiti negationem tangit, cum Signi petiti negationem tangit, cum dicit « Et signum non dabitur ei. » dicit « Et signum non dabitur ei. » Signum, inquam, potentiæ et majestatis Signum, inquam, potentiæ et majestatis ostensivum, quod causa curiositatis et ostensivum, quod causa curiositatis et tentationis expetebant: et ideo signum tentationis expetebant: et ideo signum de cœlo tentantes petebant. Joan. vi, 30 : de cœlo tentantes petebant. Joan. vi, 30 : Quod ergo tu facis signum, ut videamus Quod ergo tu facis signum, ut videamus et credamus tibi ? Quid operaris ? Non et credamus tibi ? Quid operaris ? Non enim humilitatis petebant signum, quod enim humilitatis petebant signum, quod ædificat ad mores: nec munditiæ quære- ædificat ad mores: nec munditiæ quære- bant signum, quod ædificat ad fidem : nec bant signum, quod ædificat ad fidem : nec infirmitatis quærebant signum, quod ædi- infirmitatis quærebant signum, quod ædi- ficat ad virtutes. II ad Corinth. xi, 9: ficat ad virtutes. II ad Corinth. xi, 9: Virtus in infirmitate perficitur. Virtus in infirmitate perficitur.

Primum datur humilibus Christum Primum datur humilibus Christum quærentibus, Luc. 11, 12: Hoc vobis sig- quærentibus, Luc. 11, 12: Hoc vobis sig- num Invenietis infantem pannis invo- num Invenietis infantem pannis invo- lutum, et positum in præsepio. Secun- lutum, et positum in præsepio. Secun- dum datur devote Christum exspectanti- dum datur devote Christum exspectanti- bus, Isa. vi, 14 Dabit Dominus ipse bus, Isa. vi, 14 Dabit Dominus ipse vobis signum Ecce virgo concipiet et vobis signum Ecce virgo concipiet et pariet filium: et vocabitur nomen ejus pariet filium: et vocabitur nomen ejus Emmanuel. Tertium exhibetur cum Emmanuel. Tertium exhibetur cum Christo in passione certantibus, Luc. Christo in passione certantibus, Luc. 11, 34 Ecce positus est hic in ruinam et 11, 34 Ecce positus est hic in ruinam et

data sunt non fidelibus, sed infidelibus: pro- data sunt non fidelibus, sed infidelibus: pro- phetiæ autem non infidelibus, sed fidelibus. phetiæ autem non infidelibus, sed fidelibus.

12 12

30 30

178 178

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

resurrectionem multorum in Israel : et in resurrectionem multorum in Israel : et in signum cui contradicitur. signum cui contradicitur.

Isti ergo talia signa non petebant, sed Isti ergo talia signa non petebant, sed curiositate tentantes, scilicet an vere curiositate tentantes, scilicet an vere esset Deus, de coelo quærebat generatio esset Deus, de coelo quærebat generatio hæc non quærentium Dominum, sed hæc non quærentium Dominum, sed generatio nequam « signum. » generatio nequam « signum. »

Et ideo tale signum «non dabitur ei. » Et ideo tale signum «non dabitur ei. » Marc. vi, 12 Si dabitur generationi Marc. vi, 12 Si dabitur generationi isti signum. Quasi dicat: Non dabitur. isti signum. Quasi dicat: Non dabitur.

« Nisi signum Jonæ Prophetæ *. » « Nisi signum Jonæ Prophetæ *. »

Ecce exhibitio signi convenientis ad Ecce exhibitio signi convenientis ad luctum et poenitentiam. Jonas enim post- luctum et poenitentiam. Jonas enim post- quam fuerat in ventre piscis tribus diebus quam fuerat in ventre piscis tribus diebus et tribus noctibus, ad luctum et poeniten- et tribus noctibus, ad luctum et poeniten- tiam invitavit Ninivitas, de loco mortis et tiam invitavit Ninivitas, de loco mortis et putrefactionis, et profundo amaritudinis putrefactionis, et profundo amaritudinis evadens, et hoc signo Ninivitas ad pœ- evadens, et hoc signo Ninivitas ad pœ- nitentiam vocans: ita etiam Christus de nitentiam vocans: ita etiam Christus de loco mortis et putrefactionis, et profundo loco mortis et putrefactionis, et profundo inferni illæsus et incorruptus evadens, inferni illæsus et incorruptus evadens, per Resurrectionem ad pœnitentiam vo- per Resurrectionem ad pœnitentiam vo- cavit Judæos. Et hoc est signum Jonæ cavit Judæos. Et hoc est signum Jonæ quod præcessit in figura, et secutum est quod præcessit in figura, et secutum est in veritate gratiæ exhibitæ per Passio- in veritate gratiæ exhibitæ per Passio- nem et Resurrectionem Christi. Unde nem et Resurrectionem Christi. Unde Hieronymus in Prooemio galeato : « Jo- Hieronymus in Prooemio galeato : « Jo- « nas pulcherrima columba, passionem « nas pulcherrima columba, passionem « Christi præfigurans, mundum ad pœ- « Christi præfigurans, mundum ad pœ- << nitentiam revocat, et sub nomine Ni- << nitentiam revocat, et sub nomine Ni- « nive salutem gentibus nuntiat. « nive salutem gentibus nuntiat. Matth. x, 39 Signum non dabitur ei, Matth. x, 39 Signum non dabitur ei, nisi signum Jonæ Prophetæ. Et ibi plu- nisi signum Jonæ Prophetæ. Et ibi plu- rima de hac materia sunt notata 2. Ideo rima de hac materia sunt notata 2. Ideo omnino sub alia similitudine dicitur, omnino sub alia similitudine dicitur, Joan. 11, 19, 20 et 21, ubi dixerunt Ju- Joan. 11, 19, 20 et 21, ubi dixerunt Ju- dæi Quod signum ostendis nobis quia dæi Quod signum ostendis nobis quia hæc facis? Respondit Jesus, et dixit eis: hæc facis? Respondit Jesus, et dixit eis: Solvite templum hoc, et in tribus diebus Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. Ille autem dicebat de excitabo illud. Ille autem dicebat de templo corporis sui. templo corporis sui.

» »

« Nam sicut fuit Jonas signum Nini- « Nam sicut fuit Jonas signum Nini-

1 Cf. Jonæ, II, 1. 1 Cf. Jonæ, II, 1.

2 Cf. Enarrationes B. Alberti in Matthæum, 2 Cf. Enarrationes B. Alberti in Matthæum,

vitis ita erit et Filius hominis gene- vitis ita erit et Filius hominis gene- rationi isti. » rationi isti. »

Explanatio est signi exhibiti. Explanatio est signi exhibiti.

In explanatione autem ista duo facit: In explanatione autem ista duo facit: præmittit enim similitudinem in figura, præmittit enim similitudinem in figura, et prosequitur adaptationem in gratia. et prosequitur adaptationem in gratia.

Dicit ergo « Nam sicut Jonas, » Dicit ergo « Nam sicut Jonas, » exiens de loco corruptionis voraginis in- exiens de loco corruptionis voraginis in- corruptus et non detentus, sed liber, corruptus et non detentus, sed liber,

« «

fuit signum » pœnitentiæ « Ninivi- fuit signum » pœnitentiæ « Ninivi- tis. » Stomachus enim piscis per hoc tis. » Stomachus enim piscis per hoc quod est locus digestionis, est locus pu- quod est locus digestionis, est locus pu- trefactionis et alterationis cibi. Jonas au- trefactionis et alterationis cibi. Jonas au- tem nec alteratus nec putrefactus est. tem nec alteratus nec putrefactus est. Item, Stomachus per hoc quod separat Item, Stomachus per hoc quod separat subtile a grosso, et dirigit subtile ad subtile a grosso, et dirigit subtile ad membra, et grossum trahens per inferiora membra, et grossum trahens per inferiora et abjicit, sic est locus solutionis conti- et abjicit, sic est locus solutionis conti- nuitatis et compaginationis. Jonas autem nuitatis et compaginationis. Jonas autem solutionem continuitatis, et compagina- solutionem continuitatis, et compagina- tionis membrorum suorum non est pas- tionis membrorum suorum non est pas- sus. Per hoc autem quod cetus locum sus. Per hoc autem quod cetus locum habet abyssum, est locus captivitatis : habet abyssum, est locus captivitatis : ne devoratus redeat ad liberos actus vitæ. ne devoratus redeat ad liberos actus vitæ. Evadens ergo Jonas de omnibus his, et Evadens ergo Jonas de omnibus his, et liber in actibus vitæ existens, signum liber in actibus vitæ existens, signum fuit virtutis divinæ, et veritatis sermo- fuit virtutis divinæ, et veritatis sermo- num Jonæ. Et ideo talibus inducti pœni- num Jonæ. Et ideo talibus inducti pœni- tentiam egerunt Ninivitæ ad prædicatio- tentiam egerunt Ninivitæ ad prædicatio- nem Jonæ. nem Jonæ.

« Ita erit, etc. » « Ita erit, etc. »

Adaptatio est figuræ ad veritatem. Adaptatio est figuræ ad veritatem.

« Ita ergo erit, » post Passionem et « Ita ergo erit, » post Passionem et Resurrectionem. Et hoc est etiam ut Resurrectionem. Et hoc est etiam ut Scriptura impleatur. Scriptura impleatur.

« Filius hominis, » in carne vera ho- « Filius hominis, » in carne vera ho- minis quam de uno homine matre acce- minis quam de uno homine matre acce- pit, existens signum pœnitentiæ, « gene- pit, existens signum pœnitentiæ, « gene- rationi isti, » quando videbunt quod de rationi isti, » quando videbunt quod de loco corruptionis surgens, incorruptus loco corruptionis surgens, incorruptus erit et de loco solutionis continuitatis erit et de loco solutionis continuitatis surgens, nullam patitur membrorum dis- surgens, nullam patitur membrorum dis- continuitatem. Psal. xv, 10: Non dabis continuitatem. Psal. xv, 10: Non dabis

xu, 39. Tom. XX hujusce novæ editionis no- xu, 39. Tom. XX hujusce novæ editionis no-

stræ. stræ.

IN EVANG. LUCÆ, XI-31. IN EVANG. LUCÆ, XI-31.

sanctum tuum videre corruptionem. No- sanctum tuum videre corruptionem. No- tas mihi fecisti vias vitæ. Et de inferno tas mihi fecisti vias vitæ. Et de inferno rediens secundum animam, abysso infer- rediens secundum animam, abysso infer- ni non detentus, surget inter mortuos li- ni non detentus, surget inter mortuos li- her. Act. 1, 24: Quem Deus suscitavit, her. Act. 1, 24: Quem Deus suscitavit, solutis doloribus inferni, juxta quod solutis doloribus inferni, juxta quod impossibile teneri illum ab eo. impossibile teneri illum ab eo.

Dicitur autem, Matth. XII, 40, quod Dicitur autem, Matth. XII, 40, quod sicut fuit Jonas in ventre ceti tribus die- sicut fuit Jonas in ventre ceti tribus die- bus et tribus noctibus, sic erit Filius ho- bus et tribus noctibus, sic erit Filius ho- minis in corde terræ. Quod qualiter intel- minis in corde terræ. Quod qualiter intel- ligitur super Matthæum est explanatum. ligitur super Matthæum est explanatum. Et ibi qui voluerit requirere potest 1. Ea Et ibi qui voluerit requirere potest 1. Ea enim quæ diximus ad intellectum eorum enim quæ diximus ad intellectum eorum qua hic dicuntur sufficiunt. Unde ad sig- qua hic dicuntur sufficiunt. Unde ad sig- num istud multi post Passionem et Resur- num istud multi post Passionem et Resur- rectionem pœnitentiam egerunt. Et maxi- rectionem pœnitentiam egerunt. Et maxi- me post Resurrectionem et Ascensionem. me post Resurrectionem et Ascensionem. Psal. xc, 4 et 5: Mirabilis in altis Do- Psal. xc, 4 et 5: Mirabilis in altis Do- minus testimonia tua credibilia facta minus testimonia tua credibilia facta sunt nimis. Hoc est signum sanguinis sunt nimis. Hoc est signum sanguinis quod filii Israel in postibus cordium li- quod filii Israel in postibus cordium li- nientes, liberantur ab exterminatore 2. nientes, liberantur ab exterminatore 2. Hoc etiam est signum quod signatum Hoc etiam est signum quod signatum super frontes gementium et dolentium, super frontes gementium et dolentium, liberat ab interfectore 3. Hoc est item liberat ab interfectore 3. Hoc est item signum quod signat in numerum sal- signum quod signat in numerum sal- Vandorum, Apocal. VII, 3: Nolite nocere Vandorum, Apocal. VII, 3: Nolite nocere terræ, et mari, neque arboribus, quoad- terræ, et mari, neque arboribus, quoad- usque signemus servos Dei nostri in fron- usque signemus servos Dei nostri in fron- tibus eorum. tibus eorum.

" "

Regina Austri surget in judicio Regina Austri surget in judicio cum viris generationis hujus, et con- cum viris generationis hujus, et con- demnabit illos quia venit a finibus demnabit illos quia venit a finibus terræ audire sapientiam Salomonis, et terræ audire sapientiam Salomonis, et ece plus quam Salomon hic. » ece plus quam Salomon hic. »

179 179

legitur, III Reg. x, 1 et seq., et II Pa- legitur, III Reg. x, 1 et seq., et II Pa- ral. ix, 1 et seq. ral. ix, 1 et seq.

Dicitur autem : « Regina, » propter Dicitur autem : « Regina, » propter eminentiam sapientiæ et scientiæ, quibus eminentiam sapientiæ et scientiæ, quibus suo tempore etiam viris sapientibus præ- suo tempore etiam viris sapientibus præ- fulgebat. Psal. XLIV, 10: Adstitit regi- fulgebat. Psal. XLIV, 10: Adstitit regi- na... in vestitu deaurato, circumdata va- na... in vestitu deaurato, circumdata va- rietate. Hæc est consors regni Assueri, rietate. Hæc est consors regni Assueri, hoc est, Regis beati, quod Assuerus in- hoc est, Regis beati, quod Assuerus in- terpretatur *. terpretatur *.

« Austri,» in qua plaga sunt sapien- « Austri,» in qua plaga sunt sapien- tes quia calore et lumine subtiliores ha- tes quia calore et lumine subtiliores ha- bent humores. Habacuc, III, 3 : Deus ab bent humores. Habacuc, III, 3 : Deus ab Austro veniet: et Sanctus de monte Austro veniet: et Sanctus de monte Pharan. Quia divinæ sapientiæ et virtu- Pharan. Quia divinæ sapientiæ et virtu- tis indicia in Austro præfulgent. Et ideo, tis indicia in Austro præfulgent. Et ideo, Ezechiel XL, 2, civitas Dei dicitur vergere Ezechiel XL, 2, civitas Dei dicitur vergere ad Austrum, et per oppositum tenebræ ad Austrum, et per oppositum tenebræ et obstinatio diaboli dicuntur venire ab et obstinatio diaboli dicuntur venire ab Aquilone: quia congelatis humoribus, Aquilone: quia congelatis humoribus, homines illius plagæ hebetes sunt, et homines illius plagæ hebetes sunt, et grossi, et pigri. Et quia frigus exterius grossi, et pigri. Et quia frigus exterius ambiens, interius fervere facit inordinate, ambiens, interius fervere facit inordinate, sunt etiam feroces, et crudeles, et auda- sunt etiam feroces, et crudeles, et auda- ces. Eccli. XLIII, 22: Frigidus ventus ces. Eccli. XLIII, 22: Frigidus ventus Aquilo flavit, et gelavit crystallus ab Aquilo flavit, et gelavit crystallus ab aqua. Jerem. 1, 14 Ab Aquilone pan- aqua. Jerem. 1, 14 Ab Aquilone pan- detur malum super omnes habitatores detur malum super omnes habitatores terræ. Unde Chaldæi qui in Aquilone terræ. Unde Chaldæi qui in Aquilone sunt, feroces interpretantur. sunt, feroces interpretantur.

Hæc ergo «Regina Austri » habitu Hæc ergo «Regina Austri » habitu mentis bene constitutæ, et naturali mentis bene constitutæ, et naturali callens ingenio, et ideo doctrina sapien- callens ingenio, et ideo doctrina sapien- tiæ minus indigens, tiæ minus indigens,

<< Surget, » << Surget, »

Ostensione suæ devotionis et studiosæ Ostensione suæ devotionis et studiosæ sollicitudinis ad quærendam doctrinam sollicitudinis ad quærendam doctrinam sapientiæ, « in judicio, » particulari post sapientiæ, « in judicio, » particulari post mortem uniuscujusque hominis, vel uni- mortem uniuscujusque hominis, vel uni- versali in fine mundi, vel etiam modo in versali in fine mundi, vel etiam modo in judicio comparationis uniuscujusque sa- judicio comparationis uniuscujusque sa- pientis hominis. Isa. III, 14: Dominus ad pientis hominis. Isa. III, 14: Dominus ad Regina Austri, » de qua judicium veniet cum senibus populi sui. Regina Austri, » de qua judicium veniet cum senibus populi sui.

Hic exsequitur judicium comparatio- Hic exsequitur judicium comparatio- mis ad exaggerationem condemnationis mis ad exaggerationem condemnationis estorum in speciali : et habet duos para- estorum in speciali : et habet duos para- graphos. graphos.

Dicit ergo: « Dicit ergo: «

Cf. Enarrationes B. Alberti in Matthæum, Cf. Enarrationes B. Alberti in Matthæum,

, 10. Tom. XX hujusce novæ editionis no- , 10. Tom. XX hujusce novæ editionis no-

strie. strie.

2 Cf. Exod. XII, 23. 2 Cf. Exod. XII, 23.

3 Cf. Ezechiel. 1x, 4. 3 Cf. Ezechiel. 1x, 4.

4 Cf. Esther, 11, 17. 4 Cf. Esther, 11, 17.

180 180

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Mich. vi, 1 Surge, contende judicio Mich. vi, 1 Surge, contende judicio adversum montes, hoc est, superbos : adversum montes, hoc est, superbos : et audiant colles vocem tuam. Isa. v, 3: et audiant colles vocem tuam. Isa. v, 3: Judicate inter me, et vineam meam. Judicate inter me, et vineam meam.

« Cum viris, » quia devotiores, et sa- « Cum viris, » quia devotiores, et sa- pientiores, et studiosiores esse deberent pientiores, et studiosiores esse deberent quam feminæ. Job, xxxiv, 34: Viri in- quam feminæ. Job, xxxiv, 34: Viri in- telligentes loquantur mihi, et vir sapiens telligentes loquantur mihi, et vir sapiens audiat me. Sed hoc est verum quod di- audiat me. Sed hoc est verum quod di- citur, Eccli. xxxv1, 23 Est filia melior citur, Eccli. xxxv1, 23 Est filia melior filio 1. filio 1.

Et ideo subjungit : « Cum viris gene- Et ideo subjungit : « Cum viris gene- rationis hujus, » quæ pessima est. rationis hujus, » quæ pessima est. Matth. XII. 39 Generatio mala et adul- Matth. XII. 39 Generatio mala et adul- tera. Proverb. xxx, 11: Generatio quæ tera. Proverb. xxx, 11: Generatio quæ patri suo maledicit, et quæ matri suæ patri suo maledicit, et quæ matri suæ non benedicit. Quia Patrem Deum blas- non benedicit. Quia Patrem Deum blas- phemat, et matri Ecclesiæ maledicit. phemat, et matri Ecclesiæ maledicit.

« Et » ideo « condemnabit eam, » hoc « Et » ideo « condemnabit eam, » hoc est, comparatione sui condemnandam est, comparatione sui condemnandam ostendet. Ezechiel. XVI, 48: Non fecit So- ostendet. Ezechiel. XVI, 48: Non fecit So- doma soror tua ipsa, et filiæ ejus, sicut doma soror tua ipsa, et filiæ ejus, sicut fecisti tu, et filiæ tuæ. Isa. xxii, 4 : Eru- fecisti tu, et filiæ tuæ. Isa. xxii, 4 : Eru- besce, Sidon, ait mare, fortitudo maris, besce, Sidon, ait mare, fortitudo maris, dicens. Ad Roman. 11, 27: Judicabit id dicens. Ad Roman. 11, 27: Judicabit id quod ex natura est præputium, legem quod ex natura est præputium, legem consummans, te, qui per litteram et consummans, te, qui per litteram et circumcisionem prævaricator legis es. circumcisionem prævaricator legis es. Et subjungit causam hujus condemna- Et subjungit causam hujus condemna- tionis, dicens : tionis, dicens :

« Quia venit, » « Quia venit, »

Zelo et studio sapientiæ ex fama Sa- Zelo et studio sapientiæ ex fama Sa- lomonis invitata. III Reg. x, 1: Regina lomonis invitata. III Reg. x, 1: Regina Saba,audita fama Salomonis in nomine Saba,audita fama Salomonis in nomine Domini, venit tentare eum in ænigmati- Domini, venit tentare eum in ænigmati- bus. II Paralip. ix, 1: Regina quoque bus. II Paralip. ix, 1: Regina quoque Saba, cum audisset famam Salomonis, Saba, cum audisset famam Salomonis, venit, etc. venit, etc.

« A finibus terræ » habitabilis nostræ. « A finibus terræ » habitabilis nostræ. Sunt autem duo tines hujus terræ nostræ Sunt autem duo tines hujus terræ nostræ habitabilis. Unus quidem finis secundum habitabilis. Unus quidem finis secundum latitudinem et ille a Meridie in primo latitudinem et ille a Meridie in primo climate, quod est sub æquinoctiali. Alter climate, quod est sub æquinoctiali. Alter autem finis est secundum longitudinem autem finis est secundum longitudinem in Oriente a mari Oceano. Veritas autem in Oriente a mari Oceano. Veritas autem

Vulgata habet, filia. Vulgata habet, filia.

litteræ est, quod ab utroque fine venit: litteræ est, quod ab utroque fine venit: quia venit ab Oriente primi climatis. Et quia venit ab Oriente primi climatis. Et ideo dicitur hic: Regina Austri, quia ve- ideo dicitur hic: Regina Austri, quia ve- nit ab æquinoctiali a meridionali plaga. nit ab æquinoctiali a meridionali plaga. Et aliquando dicitur venisse ab Oriente : Et aliquando dicitur venisse ab Oriente : quia venit a primo puncto Orientis ejus- quia venit a primo puncto Orientis ejus- dem climatis. Unde, Matth. II, 1, dicitur dem climatis. Unde, Matth. II, 1, dicitur etiam de Magis, quod venerunt ab Orien- etiam de Magis, quod venerunt ab Orien- te. Ilæc autem terra secundum Aristote- te. Ilæc autem terra secundum Aristote- lem et Avicennam et Ptolemæum Phi- lem et Avicennam et Ptolemæum Phi- losophos, omni alia terra melior est, et losophos, omni alia terra melior est, et convenientior ad bonam habitudinem convenientior ad bonam habitudinem hominis. Isa. LX, 6: Omnes de Saba ve- hominis. Isa. LX, 6: Omnes de Saba ve- nient, aurum, scilicet sapientiæ, et thus, nient, aurum, scilicet sapientiæ, et thus, scilicet devotionis, deferentes, et laudem scilicet devotionis, deferentes, et laudem Domino annuntiantes. Domino annuntiantes.

Talis igitur, et tam callens ingenio, et Talis igitur, et tam callens ingenio, et naturalibus prædita virtutibus, « venit a naturalibus prædita virtutibus, « venit a finibus terræ, » tantum viæ laborem finibus terræ, » tantum viæ laborem suscipiens, cum fœmina esset, « audire suscipiens, cum fœmina esset, « audire sapientiam Salomonis. » II Paralip. 1x, sapientiam Salomonis. » II Paralip. 1x, 4 Non erat præ stupore ultra in ea spi- 4 Non erat præ stupore ultra in ea spi- ritus. Cum tamen Salomon minor in sa- ritus. Cum tamen Salomon minor in sa- pientia esset Christo et discipulis ejus. pientia esset Christo et discipulis ejus. Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Et ecce plus quam Salomon hic. »> « Et ecce plus quam Salomon hic. »>

Plus, inquam, scilicet sapientia Salo- Plus, inquam, scilicet sapientia Salo- mone est in me apparens in isto loco. Et mone est in me apparens in isto loco. Et ideo non oporteret fatigationem longi ideo non oporteret fatigationem longi itineris assumere, quibus summa offertur itineris assumere, quibus summa offertur sapientia sine labore. Ad Coloss. II, 3: sapientia sine labore. Ad Coloss. II, 3: In quo sunt omnes thesauri sapientiæ et In quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ, scilicet Dei, absconditi. Proverb. scientiæ, scilicet Dei, absconditi. Proverb. 1, 20 Sapientia foris prædicat, in pla- 1, 20 Sapientia foris prædicat, in pla- teis dat vocem suam, et ideo non longe teis dat vocem suam, et ideo non longe oportet eam quærere. Act. xvII, 27 et 28 : oportet eam quærere. Act. xvII, 27 et 28 : Non longe est ab unoquoque nostrum. In Non longe est ab unoquoque nostrum. In ipso enim vivimus, et movemur, et su- ipso enim vivimus, et movemur, et su-

mus. mus.

« Viri Ninivitæ surgent in judicio « Viri Ninivitæ surgent in judicio cum generatione hac, et condemna- cum generatione hac, et condemna- bunt illam quia poenitentiam egerunt bunt illam quia poenitentiam egerunt

IN EVANG. LUCÆ, XI-33. IN EVANG. LUCÆ, XI-33.

in prædicatione Jonæ, et ecce plus in prædicatione Jonæ, et ecce plus quam Jonas hic. » quam Jonas hic. »

Secundum judicium comparationis se- Secundum judicium comparationis se- cundum invitationem ad pœnitentiam cundum invitationem ad pœnitentiam sumptum. sumptum.

« Viri Ninivitæ, » qui viriliter fece- « Viri Ninivitæ, » qui viriliter fece- runt in assumendo pœnitentiam ad præ- runt in assumendo pœnitentiam ad præ- dicationem Prophetæ. Jonæ, 1, 4: dicationem Prophetæ. Jonæ, 1, 4: Adhuc quadraginta dies, et Ninive sub- Adhuc quadraginta dies, et Ninive sub- vertetur. vertetur.

« Surgent, » comparatione melioris « Surgent, » comparatione melioris facti, et sanioris consilii ostendendo. facti, et sanioris consilii ostendendo. Job, xx1, 29: Interrogate quemlibet de Job, xx1, 29: Interrogate quemlibet de riatoribus, et hæc eadem illum intelli- riatoribus, et hæc eadem illum intelli- gere cognoscetis. gere cognoscetis.

« In judicio, » comparationis. Psal. « In judicio, » comparationis. Psal. EXLIX, 9 Ut faciant in eis judicium EXLIX, 9 Ut faciant in eis judicium conscriptum. conscriptum.

« Cum generatione hac, » cujus pro- « Cum generatione hac, » cujus pro- fessionis sunt discipuli et Christus, cu- fessionis sunt discipuli et Christus, cu- jus linguæ, cujus legis cum Jonas nec jus linguæ, cujus legis cum Jonas nec jusdem professionis, nec ejusdem digni- jusdem professionis, nec ejusdem digni- tatis fuerit cum Christo. Ezechiel. 111, 6 tatis fuerit cum Christo. Ezechiel. 111, 6 et 7 Non mitto te ad populos multos et 7 Non mitto te ad populos multos profundi sermonis, et ignotæ linguæ, profundi sermonis, et ignotæ linguæ, quorum non possis audire sermones : et quorum non possis audire sermones : et si ad illos mittereris, ipsi audient te si ad illos mittereris, ipsi audient te domus autem Israel nolunt audire te, domus autem Israel nolunt audire te, quia nolunt audire me. quia nolunt audire me.

« Quia pœnitentiam egerunt, » sicut « Quia pœnitentiam egerunt, » sicut boni pueri de quibus supra dictum est, boni pueri de quibus supra dictum est, quod planxerunt prælamentante eis Jo- quod planxerunt prælamentante eis Jo- na. Judæi autem neque saltaverunt ad na. Judæi autem neque saltaverunt ad præcentum Salomonis, nec planxerunt præcentum Salomonis, nec planxerunt

ad lamentum Jonæ 2. Poenitentia autem ad lamentum Jonæ 2. Poenitentia autem Ninivitarum scribitur, Jonæ, 111, 8 et 9: Ninivitarum scribitur, Jonæ, 111, 8 et 9: Convertatur vir a via sua mala, et ab Convertatur vir a via sua mala, et ab iniquitate, quæ est in manibus eorum. iniquitate, quæ est in manibus eorum. Quis scit si convertatur, et ignoscat Deus, Quis scit si convertatur, et ignoscat Deus, rt revertatur a furore iræ suæ, et non rt revertatur a furore iræ suæ, et non peribimus. peribimus.

་་ ་་

Et ideo condemnabunt eam, » facti Et ideo condemnabunt eam, » facti melioris comparatione: cum tamen es- melioris comparatione: cum tamen es- ent gentiles, notitiam Dei per legem ent gentiles, notitiam Dei per legem non habentes. Job, XII, 7: Nimirum non habentes. Job, XII, 7: Nimirum

• Cf. Jonæ, III, 5 et seq. • Cf. Jonæ, III, 5 et seq.

Matth. xi, 17: Cecinimus vobis, et non sal- Matth. xi, 17: Cecinimus vobis, et non sal-

181 181

interroga jumenta, et docebunt te: et interroga jumenta, et docebunt te: et volatilia cæli, et indicabunt tibi. volatilia cæli, et indicabunt tibi.

« Quia pœnitentiam egerunt in præ- « Quia pœnitentiam egerunt in præ- dicatione Jonæ, » qui ignotæ linguæ, et dicatione Jonæ, » qui ignotæ linguæ, et ignotæ fuit professionis, et signa non ignotæ fuit professionis, et signa non ostendit. Joan. xv, 24, 22 : Si opera non ostendit. Joan. xv, 24, 22 : Si opera non fecissem in eis, quæ nemo alius fecit, fecissem in eis, quæ nemo alius fecit, peccatum non haberent ... nunc autem peccatum non haberent ... nunc autem excusationem non habent de peccato excusationem non habent de peccato

suo. suo.

« Et ecce plus quam Jonas hic. »> « Et ecce plus quam Jonas hic. »>

Demonstratus per testimonium Pro- Demonstratus per testimonium Pro- phetarum, vocis patris, et operum. phetarum, vocis patris, et operum.

« Plus,» in efficacia facti, et sapien- « Plus,» in efficacia facti, et sapien- tia verbi, « quam Jonas hic, » in hoc lo- tia verbi, « quam Jonas hic, » in hoc lo- co inter vos existens. Joan. 1, 27: Ipse co inter vos existens. Joan. 1, 27: Ipse est, qui post me venturus est, qui ante est, qui post me venturus est, qui ante me factus est cujus ego non sum di- me factus est cujus ego non sum di- gnus ut solvam ejus corrigiam calcea- gnus ut solvam ejus corrigiam calcea- menti. Psal. XLIV, 3: Speciosus forma menti. Psal. XLIV, 3: Speciosus forma præ filiis hominum, diffusa est gratia præ filiis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis. Ad Philip. 11, 9 et 10 : in labiis tuis. Ad Philip. 11, 9 et 10 : Donavit illi nomen quod est super omne Donavit illi nomen quod est super omne nomen ut in nomine Jesu omne genu nomen ut in nomine Jesu omne genu flectatur. Ad Hebr. 1, 4: Tanto melior flectatur. Ad Hebr. 1, 4: Tanto melior Angelis effectus, quanto differentius Angelis effectus, quanto differentius præ illis nomen hæreditavit. præ illis nomen hæreditavit.

« Nemo lucernam accendit, et in 33 « Nemo lucernam accendit, et in 33 abscondito ponit, neque sub modio : abscondito ponit, neque sub modio : sed supra candelabrum, ut qui ingre- sed supra candelabrum, ut qui ingre-

diuntur lumen videant. » diuntur lumen videant. »

Ostendit hic Dominus quod merito Ostendit hic Dominus quod merito malo blasphemiæ Judæorum, lumen malo blasphemiæ Judæorum, lumen doctrinæ suæ ad Gentes est derivandum. doctrinæ suæ ad Gentes est derivandum. Et in hac doctrina tangit duo. quorum Et in hac doctrina tangit duo. quorum unum est, quod lux notitiæ suæ sub unum est, quod lux notitiæ suæ sub unius gentis terminis non est cobibenda : unius gentis terminis non est cobibenda : sed ad fines orbis terræ in Gentes exten- sed ad fines orbis terræ in Gentes exten- denda. Secundum autem est, quod docet denda. Secundum autem est, quod docet

tastis: lamentavimus, et non planxistis. tastis: lamentavimus, et non planxistis.

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cum quanta sinceritate verbum Dei a cum quanta sinceritate verbum Dei a Presbyteris est prædicandum. Presbyteris est prædicandum.

In primo horum tria facit. Dicit enim In primo horum tria facit. Dicit enim ubi lucerna non est ponenda: secundo, ubi lucerna non est ponenda: secundo, tangit ubi ponenda est et tertio, deter- tangit ubi ponenda est et tertio, deter- minat ad quem usum ponitur in loco minat ad quem usum ponitur in loco candelabri. candelabri.

In primo præmittit generale exem- In primo præmittit generale exem- plum, sumptum ab usibus et consuetudi- plum, sumptum ab usibus et consuetudi- ne hominum, dicens: « Nemo, » hoc ne hominum, dicens: « Nemo, » hoc est, nullus rationabilis homo, « accen- est, nullus rationabilis homo, « accen- dit, » hoc est, accendere consuevit, dit, » hoc est, accendere consuevit, « lucernam, » scilicet ecclesiasticæ digni- « lucernam, » scilicet ecclesiasticæ digni- tatis in officio dignitatis Episcopalis vel tatis in officio dignitatis Episcopalis vel Presbyteralis quæ, inquam, lucerna Presbyteralis quæ, inquam, lucerna pervia est, concava est, flamma lucente pervia est, concava est, flamma lucente et ardente perfecta est. Pervia per casti- et ardente perfecta est. Pervia per casti- tatem, concava per humilitatem, ardens tatem, concava per humilitatem, ardens per charitatem, lucens per veritatem. per charitatem, lucens per veritatem.

vel vel

De primo dicitur, Matth. xxv, 7: Or- De primo dicitur, Matth. xxv, 7: Or- naverunt lampades suas. Job, xxvi, naverunt lampades suas. Job, xxvi, 17 Non adæquabitur ei aurum 17 Non adæquabitur ei aurum vitrum. Quia pretio debet esse castitas vitrum. Quia pretio debet esse castitas super aurum, et puritate debet excedere super aurum, et puritate debet excedere vitrum. vitrum.

De secundo, Matth. x1, 29 Discite a De secundo, Matth. x1, 29 Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. me, quia mitis sum et humilis corde.

De his duobus simul dicitur, Eccli. De his duobus simul dicitur, Eccli. XXVI, 22: Lucerna splendens super can- XXVI, 22: Lucerna splendens super can- delabrum sanctum, et species faciei su- delabrum sanctum, et species faciei su- per ætatem stabilem. Splendens enim per ætatem stabilem. Splendens enim lucerna, est lucerna pervia castitatis ho- lucerna, est lucerna pervia castitatis ho- nestate est speciosæ faciei ex gratia nestate est speciosæ faciei ex gratia pudicitiæ. Sapient. IV, 1 : 0 quam pul- pudicitiæ. Sapient. IV, 1 : 0 quam pul- chra est casta generatio cum claritate! chra est casta generatio cum claritate! Est super ætatem stabilem morum matu- Est super ætatem stabilem morum matu- ritate, quia incontinentia instabilis est. ritate, quia incontinentia instabilis est. Et hoc sanctum candelabrum, perfecta Et hoc sanctum candelabrum, perfecta munditia mentis et corporis. munditia mentis et corporis.

Ardens autem est cum charitate et Ardens autem est cum charitate et luminosa veritate, sicut dicitur, Joan. v, luminosa veritate, sicut dicitur, Joan. v, 35 Ille erat lucerna ardens, et lucens. 35 Ille erat lucerna ardens, et lucens. Sic mulier sapiens, Luc. xv, 8: Accendit Sic mulier sapiens, Luc. xv, 8: Accendit lucernam, et everrit domum, et quærit di- lucernam, et everrit domum, et quærit di- ligenter donec inveniat, scilicet drachmam ligenter donec inveniat, scilicet drachmam perditam. Quia multi per tales Prælatos perditam. Quia multi per tales Prælatos inveniuntur ad vitam. Sic, Sophonia, I, inveniuntur ad vitam. Sic, Sophonia, I,

12, dicit Dominus: Scrutabor Jerusalem 12, dicit Dominus: Scrutabor Jerusalem in lucernis. Nihil enim remanet tenebro- in lucernis. Nihil enim remanet tenebro- sum ubi tales lucernæ accenduntur. Isa. sum ubi tales lucernæ accenduntur. Isa. LXII, 1 Propter Sion non tacebo, et LXII, 1 Propter Sion non tacebo, et propter Jerusalem non quiescam: donec propter Jerusalem non quiescam: donec egrediatur ut splendor justus ejus, et egrediatur ut splendor justus ejus, et salvator ejus velut lampas accendatur. salvator ejus velut lampas accendatur.

Talem ergo lucernam nemo sapiens Talem ergo lucernam nemo sapiens accendit ardore charitatis, et lumine accendit ardore charitatis, et lumine scientiæ divinæ veritatis, et perpicuam scientiæ divinæ veritatis, et perpicuam facit claritate castitatis, et concavam sen- facit claritate castitatis, et concavam sen- su humilitatis, «et, » sic præparatam, su humilitatis, «et, » sic præparatam,

« In abscondito ponit. » « In abscondito ponit. »

Est enim, sicut dicitur, Job. XII, 5, pa- Est enim, sicut dicitur, Job. XII, 5, pa- rata ad tempus statutum quamvis de- rata ad tempus statutum quamvis de- rideatur et contemnatur apud cogitatio- rideatur et contemnatur apud cogitatio- nes divitum. Est autem absconditum nes divitum. Est autem absconditum

tenebrosum, vita opaca et intellectu nubi- tenebrosum, vita opaca et intellectu nubi- loso non videntium. Sic officium prædi- loso non videntium. Sic officium prædi- cationis non est committendum opacam cationis non est committendum opacam vitam habentibus, quorum sunt tenebro- vitam habentibus, quorum sunt tenebro- sa opera, ut malis. Thren. 11, 2: Me sa opera, ut malis. Thren. 11, 2: Me minavit, et adduxit in tenebras, et non minavit, et adduxit in tenebras, et non in lucem. Debet enim Prælatus confi- in lucem. Debet enim Prælatus confi- denter dicere illud Joannis, VIII, 12: Qui denter dicere illud Joannis, VIII, 12: Qui sequitur me non ambulat in tenebris, sequitur me non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vitæ. Similiter non sed habebit lumen vitæ. Similiter non est committendum his, qui carnalem et est committendum his, qui carnalem et tenebrosum habent intellectum, sicut tenebrosum habent intellectum, sicut Judæis de quibus dicit Apostolus 1, Judæis de quibus dicit Apostolus 1, quod tenebris habent obscuratum intel- quod tenebris habent obscuratum intel- lectum, ut non fulgeat in eis claritas lectum, ut non fulgeat in eis claritas Evangelii Chisti. Hæc enim duo sunt Evangelii Chisti. Hæc enim duo sunt abscondita. Genes. I, 10: Vocem tuam abscondita. Genes. I, 10: Vocem tuam audivi in paradiso et timui eo quod audivi in paradiso et timui eo quod nudus essem, et abscondi me. nudus essem, et abscondi me.

« Neque sub modio. >> « Neque sub modio. >>

Modius est aridorum mensura. Modius Modius est aridorum mensura. Modius etiam secundum usum est, quo solvitur etiam secundum usum est, quo solvitur census terrarum locatarum ad cultum. Et census terrarum locatarum ad cultum. Et primo quidem modo secundum Hicrony- primo quidem modo secundum Hicrony- mum vult dicere, quod sub mensura legis mum vult dicere, quod sub mensura legis unius gentis non est lux cohibenda sacræ unius gentis non est lux cohibenda sacræ

Ad Ephes. IV, 18. Ad Ephes. IV, 18.

IN EVANG. LUCÆ, XI-34. IN EVANG. LUCÆ, XI-34.

prædicationis. Isa. XLIX, 6: Dedi te in prædicationis. Isa. XLIX, 6: Dedi te in lucem Gentium, ut sis salus mea usque lucem Gentium, ut sis salus mea usque ad ultimum terræ. Et præmittit dicens: ad ultimum terræ. Et præmittit dicens: Parum est ut sis mihi servus ad susci- Parum est ut sis mihi servus ad susci- landas tribus Jacob, et fæces Israel con- landas tribus Jacob, et fæces Israel con- vertendas. Quod enim intra fæces Israel vertendas. Quod enim intra fæces Israel cohibeatur gratia prædicationis parum est cohibeatur gratia prædicationis parum est Deosed oportet ut lux usque ad ulti- Deosed oportet ut lux usque ad ulti- mum terræ perveniat. Ad Roman. 111, mum terræ perveniat. Ad Roman. 111, 29 et 30 An Judæorum Deus tantum ? 29 et 30 An Judæorum Deus tantum ? Nonne et Gentium? Immo et gentium. Nonne et Gentium? Immo et gentium. Quoniam quidem unus est Deus qui ju- Quoniam quidem unus est Deus qui ju- stificat circumcisionem ex fide, et præpu- stificat circumcisionem ex fide, et præpu- lium per fidem. lium per fidem.

Modius etiam est, quo solvitur census: Modius etiam est, quo solvitur census: et secundum hoc sensus est, quod prædi- et secundum hoc sensus est, quod prædi- ratio non est ponenda sub pretio. I ad Co- ratio non est ponenda sub pretio. I ad Co- rinth. ix, 18 Evangelium prædicans, rinth. ix, 18 Evangelium prædicans, sine sumptu ponam Evangelium, ut non sine sumptu ponam Evangelium, ut non abutar potestate mea in Evangelio. Act. abutar potestate mea in Evangelio. Act. VIII, 20 Pecunia tua tecum sit in per VIII, 20 Pecunia tua tecum sit in per ditionem quoniam donum Dei existi- ditionem quoniam donum Dei existi- masti pecunia possideri. Matth. x, 8: masti pecunia possideri. Matth. x, 8: Gratis accepistis, gratis date. Gratis accepistis, gratis date.

Sic ergo neque in abscondito neque sub Sic ergo neque in abscondito neque sub modio est ponenda Incerna. modio est ponenda Incerna.

« Sed super candelabrum, » « Sed super candelabrum, »

Hoc est, proprium ejus retinaculum. Hoc est, proprium ejus retinaculum. Candelabrum autem aureum cum lucer- Candelabrum autem aureum cum lucer- nis septem, est homo ecclesiasticæ vitæ nis septem, est homo ecclesiasticæ vitæ cum fulgore intellectus, in quo est virtu- cum fulgore intellectus, in quo est virtu- tis conversatio charitate informata, auri tis conversatio charitate informata, auri fulgor et pretium. Pes, ecclesiastica di- fulgor et pretium. Pes, ecclesiastica di- gnitas. Lucernæ septem, fulgores intel- gnitas. Lucernæ septem, fulgores intel- lectus quos requirit potestas ecclesia- lectus quos requirit potestas ecclesia- stica ex quatuor sacræ Scripturæ intelle- stica ex quatuor sacræ Scripturæ intelle- etibus Historiali, Allegorico, Morali et etibus Historiali, Allegorico, Morali et Anagogico, et intellectu aliarum scien- Anagogico, et intellectu aliarum scien- tiarum quæ, ut dicit Hieronymus, sunt tiarum quæ, ut dicit Hieronymus, sunt Physica, Ethica, et scientia loquendi Physica, Ethica, et scientia loquendi congrue et ornate. congrue et ornate.

Vel melius dicatur, quod septem lu- Vel melius dicatur, quod septem lu- cernæ sunt dona Spiritus sancti. Septem cernæ sunt dona Spiritus sancti. Septem autem hastilia sunt septem virtutes: tres autem hastilia sunt septem virtutes: tres qua dicuntur theologicæ, et quatuor quæ qua dicuntur theologicæ, et quatuor quæ vocantur cardinales. Et tales Prælati vocantur cardinales. Et tales Prælati septem, hoc est, Vicarius Christi, Car- septem, hoc est, Vicarius Christi, Car-

183 183

dinales, Patriarchæ, Archiepiscopi, Epi- dinales, Patriarchæ, Archiepiscopi, Epi- scopi, inferiorum dignitatum Prælati, et scopi, inferiorum dignitatum Prælati, et Presbyteri simplices, sunt septem cande- Presbyteri simplices, sunt septem cande- labra, in quorum medio ambulat Domi- labra, in quorum medio ambulat Domi- nus, Apocal. 1, 16, habens septem stellas, nus, Apocal. 1, 16, habens septem stellas, quibus quodlibet illuminat candelabrum quibus quodlibet illuminat candelabrum ad exsecutionem officii propriæ dignitatis. ad exsecutionem officii propriæ dignitatis.

Et hoc significatum est, Exod. xxv, Et hoc significatum est, Exod. xxv, 31, ubi tale candelabrum ex auro mun- 31, ubi tale candelabrum ex auro mun- dissimo fieri præcipitur. Et similiter, dissimo fieri præcipitur. Et similiter, Zachar. IV, 2, ubi de simili loquitur can- Zachar. IV, 2, ubi de simili loquitur can- delabro. delabro.

« Ut qui ingrediuntur lumen vi- « Ut qui ingrediuntur lumen vi- deant. » deant. »

Tangit hic lucernæ proprium usum. Tangit hic lucernæ proprium usum. Matth. v, 15, dicitur: Ut luceat omnibus Matth. v, 15, dicitur: Ut luceat omnibus qui in domo sunt. Sensus ergo est: Ut qui in domo sunt. Sensus ergo est: Ut qui ingrediuntur in domo, vel in do- qui ingrediuntur in domo, vel in do- mum, videant lumen. mum, videant lumen.

se, se,

Lumen autem videtur dupliciter: in Lumen autem videtur dupliciter: in et diffusum in rebus quas demonstrat, et diffusum in rebus quas demonstrat, quando cadit super illas. Et sic dicitur quando cadit super illas. Et sic dicitur se demonstrare Doctor Ecclesiasticus in- se demonstrare Doctor Ecclesiasticus in- gredientibus in domum Ecclesiæ, quod gredientibus in domum Ecclesiæ, quod in ipso non appareat nisi lumen: et quod in ipso non appareat nisi lumen: et quod ab ipso omnia alia quæ sunt in domo ab ipso omnia alia quæ sunt in domo illustrentur et ostendantur. Matth. V, 16: illustrentur et ostendantur. Matth. V, 16: Luceat lux vestra coram hominibus: ut Luceat lux vestra coram hominibus: ut videant opera vestra bona, et glorificent videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in cælis est. Joan. Patrem vestrum qui in cælis est. Joan. VIII, 12 Qui sequitur me, non ambulat VIII, 12 Qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vitæ. in tenebris, sed habebit lumen vitæ. Joan. xi, 9 Si quis ambulaverit in die, Joan. xi, 9 Si quis ambulaverit in die, non offendit, quia lucem hujus mundi non offendit, quia lucem hujus mundi videt. Proverb. IV, 18: Justorum semita videt. Proverb. IV, 18: Justorum semita quasi lux splendens procedit et crescit quasi lux splendens procedit et crescit usque ad perfectam diem. Proverb. xxxi, usque ad perfectam diem. Proverb. xxxi, 18 Non exstinguetur in nocte lucerna 18 Non exstinguetur in nocte lucerna ejus. ejus.

: :

« Lucerna corporis tui, est oculus « Lucerna corporis tui, est oculus tuus. Si oculus tuus fuerit simplex, tuus. Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit. » totum corpus tuum lucidum erit. »

Hic tangit lucernæ de qua dixit, dis- Hic tangit lucernæ de qua dixit, dis- positionem et proprietatem. positionem et proprietatem.

34 34

184 184

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et ista est intentio istius partis, quod Et ista est intentio istius partis, quod ostendat Doctorem de quo dixit, debere ostendat Doctorem de quo dixit, debere esse simplicem secundum intentionem. esse simplicem secundum intentionem.

Tangit autem tria lucernæ determi- Tangit autem tria lucernæ determi- nationem, divisionem, et cautelæ doctri- nationem, divisionem, et cautelæ doctri-

nam. nam.

Determinationem tangit per hoc : Determinationem tangit per hoc : « Lucerna corporis tui, etc. » Quasi di- « Lucerna corporis tui, etc. » Quasi di- cat Quamvis dixerit Doctorem et Sa- cat Quamvis dixerit Doctorem et Sa- cerdotem lucernam, tamen ratione cujus- cerdotem lucernam, tamen ratione cujus- dam quod est in ipso, lucerna vocatur : dam quod est in ipso, lucerna vocatur : et hoc est oculus. et hoc est oculus.

Et est hoc quod dicit : Et est hoc quod dicit :

« Lucerna corporis tui, est oculus « Lucerna corporis tui, est oculus tuus. » tuus. »

Quamvis autem secundum Aristote- Quamvis autem secundum Aristote- lem et secundum rei veritatem oculus lem et secundum rei veritatem oculus componatur ex aqua et tunicis perspicuis, componatur ex aqua et tunicis perspicuis, tamen secundum formam eliciendi actum tamen secundum formam eliciendi actum videndi, componitur ex lumine et ideo videndi, componitur ex lumine et ideo dicit Plato, quod componitur ex igne dicit Plato, quod componitur ex igne claro. Et sic oculus hominis est intelle- claro. Et sic oculus hominis est intelle- ctus ejus et ratio. ctus ejus et ratio.

Et sunt duo oculi: unus agnitio veri, Et sunt duo oculi: unus agnitio veri, et alter agnitio boni operabilis qui et alter agnitio boni operabilis qui præcedere debent omnes vias hominis. præcedere debent omnes vias hominis. Et intentio est quæ finem præfigit, quo Et intentio est quæ finem præfigit, quo per opera perveniatur. Psal. xu, 4 : Il- per opera perveniatur. Psal. xu, 4 : Il- lumina oculos meos, ne umquam obdor- lumina oculos meos, ne umquam obdor- miam in morte. Psal. xxxi, 8: In via hac miam in morte. Psal. xxxi, 8: In via hac qua gradieris, firmabo super te oculos qua gradieris, firmabo super te oculos

meos. meos.

De talibus ergo dicit: « Lucerna cor- De talibus ergo dicit: « Lucerna cor- poris. » poris. »

Corpus dupliciter sumitur. Est enim Corpus dupliciter sumitur. Est enim corpus dictum a corporeitate communi: corpus dictum a corporeitate communi: et hoc modo non sumitur hic corpus. et hoc modo non sumitur hic corpus. Alio modo dicitur corpus organicum, Alio modo dicitur corpus organicum, quod est per membra instrumentum ani- quod est per membra instrumentum ani- mæ ad opera exercenda. Sic congeries mæ ad opera exercenda. Sic congeries membrorum operantium dicitur corpus. membrorum operantium dicitur corpus. Et sic duces totius corporis et omnium Et sic duces totius corporis et omnium operum animæ et corporis sunt oculi. Et operum animæ et corporis sunt oculi. Et sic sumitur hic corpus. I ad Thessal. v, sic sumitur hic corpus. I ad Thessal. v,

1 Cf. Genes. XIX, 26. 1 Cf. Genes. XIX, 26.

23: Ut integer spiritus vester, et anima, 23: Ut integer spiritus vester, et anima, et corpus servetur. et corpus servetur.

Sic, « Lucerna corporis tui est oculus Sic, « Lucerna corporis tui est oculus tuus. » Psal. XVII, 29: Quoniam tu illu- tuus. » Psal. XVII, 29: Quoniam tu illu- minas lucernam meam, Domine Deus minas lucernam meam, Domine Deus meus, illumina tenebras meas. Lumen meus, illumina tenebras meas. Lumen autem in hac lucerna fides est, et scientia autem in hac lucerna fides est, et scientia Scripturarum. De fide, Act. xv, 9: Fide Scripturarum. De fide, Act. xv, 9: Fide purificans corda eorum. De scientia purificans corda eorum. De scientia Scripturarum, II ad Corinth. IV, 6: Deus Scripturarum, II ad Corinth. IV, 6: Deus qui dixit de tenebris lumen splendescere, qui dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illu- ipse illuxit in cordibus nostris ad illu- minationem scientiæ claritatis Dei, in fa- minationem scientiæ claritatis Dei, in fa- cie Christi Jesu. Sic enim illuminatus cie Christi Jesu. Sic enim illuminatus intellectus, et intentio rationis scit quo intellectus, et intentio rationis scit quo pergere debeat. Et est lucerna lumen pergere debeat. Et est lucerna lumen spargens per illuminationem verbi Dei spargens per illuminationem verbi Dei in ipso. Psal. CXVIII, 103: Lucerna pe- in ipso. Psal. CXVIII, 103: Lucerna pe- dibus meis verbum tuum, et lumen se- dibus meis verbum tuum, et lumen se- mitis meis. mitis meis.

« Si oculus, etc. » « Si oculus, etc. »

Dat oculi divisionem penes bonum et Dat oculi divisionem penes bonum et malum oculum. malum oculum.

Et primo dicit dispositionem boni ocu- Et primo dicit dispositionem boni ocu- li, dicens: « Si oculus tuus fuerit sim- li, dicens: « Si oculus tuus fuerit sim- plex, » hoc est, adunatus ad unum ve- plex, » hoc est, adunatus ad unum ve- rum finem omnium operum tuorum. Si rum finem omnium operum tuorum. Si enim vis oculi non sit adunata, num- enim vis oculi non sit adunata, num- quam secundum naturam recte et bene quam secundum naturam recte et bene videt oculus: sed dirigit in diversa, et videt oculus: sed dirigit in diversa, et confundit opera quod homo nescit quo confundit opera quod homo nescit quo pergat. Cantic. IV, 9: Vulnerasti cor pergat. Cantic. IV, 9: Vulnerasti cor meum, soror mea sponsa,... in uno ocu- meum, soror mea sponsa,... in uno ocu- lorum tuorum, hoc est, in adunatione et lorum tuorum, hoc est, in adunatione et simplicitate oculorum tuorum, ut supra. simplicitate oculorum tuorum, ut supra. Matth. x, 16 Estote prudentes sicut Matth. x, 16 Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbæ. serpentes, et simplices sicut columbæ. Cantic. I, 14: Oculi tui columbarum. Cantic. I, 14: Oculi tui columbarum. Simplex autem est, quando non respicit Simplex autem est, quando non respicit ad modum temporalis retributionis: sed ad modum temporalis retributionis: sed sine omni plica respicit ad æterna. Con- sine omni plica respicit ad æterna. Con- versa enim est in lapidem uxor Loth versa enim est in lapidem uxor Loth respiciens retrosum . Luc, IX, 62: Ne- respiciens retrosum . Luc, IX, 62: Ne- mo mittens manum suam ad aratrum, mo mittens manum suam ad aratrum, et respiciens retro, aptus est regno Dei. et respiciens retro, aptus est regno Dei.

IN EVANG. LUCÆ, XI-34. IN EVANG. LUCÆ, XI-34.

Proverb. vi. 12 et 13, de homine apo- Proverb. vi. 12 et 13, de homine apo- stata quod annuit oculis et ideo vir est stata quod annuit oculis et ideo vir est inutilis. inutilis.

« Totum corpus tuum, » « Totum corpus tuum, »

In omni congerie operum suorum, In omni congerie operum suorum, a lucidum erit : » quia tunc opera a luce a lucidum erit : » quia tunc opera a luce eliciuntur, et luce vestiuntur, et luce di- eliciuntur, et luce vestiuntur, et luce di- riguntur, et ad lucem terminantur. Eli- riguntur, et ad lucem terminantur. Eli- ciuntur quidem a luce: quia lumem quod ciuntur quidem a luce: quia lumem quod intellectus est veritatis et virtutis elicit intellectus est veritatis et virtutis elicit a. Vestiuntur autem a luce: quia for- a. Vestiuntur autem a luce: quia for- mam induunt veritatis et virtutis. Diri- mam induunt veritatis et virtutis. Diri- guntur a luce: quia lumine intellectus guntur a luce: quia lumine intellectus erationis ordinantur. Terminantur ad erationis ordinantur. Terminantur ad lucem quia æternæ luci per intentionem lucem quia æternæ luci per intentionem conjunguntur. De primo horum dicitur, conjunguntur. De primo horum dicitur, Job, xxxvi, 18 et 24: Indica mihi.. Job, xxxvi, 18 et 24: Indica mihi.. per quam viam spargitur lux, dividitur per quam viam spargitur lux, dividitur rstus super terram. Per viam enim lucis rstus super terram. Per viam enim lucis eliciuntur. De secundo dicitur, Apocal. eliciuntur. De secundo dicitur, Apocal. A, 1, quod mulier, quæ signum est Ec- A, 1, quod mulier, quæ signum est Ec- clesiasticorum bonorum, amicta est sole clesiasticorum bonorum, amicta est sole propter splendores operum suorum. Ad propter splendores operum suorum. Ad Roman. xi, 12 et 13: Induamur arma Roman. xi, 12 et 13: Induamur arma Incis sicut in die honeste ambulemus. De Incis sicut in die honeste ambulemus. De tertio dicitur, Sapient. xvIII, 1: Sanctis tertio dicitur, Sapient. xvIII, 1: Sanctis Tuis maxima erat lux, quia dirigebantur Tuis maxima erat lux, quia dirigebantur omnia opera eorum. De quarto dicitur omnia opera eorum. De quarto dicitur in apocryphis Esdræ : « Lux perpetua in apocryphis Esdræ : « Lux perpetua

luceat eis. » luceat eis. »

Sic ergo totum corpus cum universi- Sic ergo totum corpus cum universi- tate operum suorum lucidum erit. Ut ve- tate operum suorum lucidum erit. Ut ve- rum sit quod dicitur, Proverb. iv, 18: rum sit quod dicitur, Proverb. iv, 18: Justorum semita quasi lux splendens Justorum semita quasi lux splendens procedit et crescit usque ad perfectam procedit et crescit usque ad perfectam diem. Daniel. xi, 3: Qui docti fuerint, diem. Daniel. xi, 3: Qui docti fuerint, Julgebunt quasi splendor firmamenti: Julgebunt quasi splendor firmamenti: " qui ad justitiam erudiunt multos, " qui ad justitiam erudiunt multos, quasi stellæ erunt in perpetuas æterni- quasi stellæ erunt in perpetuas æterni-

tates. tates.

« Si autem nequam fuerit, etiam « Si autem nequam fuerit, etiam corpus tuum tenebrosum erit. » corpus tuum tenebrosum erit. »

Tangit dispositionem oculi mali. Tangit dispositionem oculi mali. Nequam enim vocatur qui nequit in Nequam enim vocatur qui nequit in malo plus, et plus vult mali quam pot- malo plus, et plus vult mali quam pot-

185 185

est: sicut oculus lividi semper respicit est: sicut oculus lividi semper respicit ad nocumentum. Eccli. xxxi, 14 et 15: ad nocumentum. Eccli. xxxi, 14 et 15: Memento quoniam malus est oculus ne- Memento quoniam malus est oculus ne- quam. Nequius oculo quid creatum est? quam. Nequius oculo quid creatum est? Matth. xx, 15 An oculus tuus nequam Matth. xx, 15 An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum? est, quia ego bonus sum?

Nequitia oculi istius est duplicitas : Nequitia oculi istius est duplicitas : quod recte quidem docet, male autem quod recte quidem docet, male autem appetendo agit. Et hæc nequitia dicitur appetendo agit. Et hæc nequitia dicitur oculi, quia mala nuntiat cordi. Genes. oculi, quia mala nuntiat cordi. Genes. In, 6: Vidit igitur mulier quod esset li- In, 6: Vidit igitur mulier quod esset li- gnum pulchrum oculis, adspectuque de- gnum pulchrum oculis, adspectuque de- lectabile. Ideo dicit Psalmista, Psal. lectabile. Ideo dicit Psalmista, Psal. CXVIII, 37 Averte oculos meos ne vi- CXVIII, 37 Averte oculos meos ne vi- deant vanitatem. Sapient. IV 12: Fa- deant vanitatem. Sapient. IV 12: Fa- scinatio nugacitatis obscurat bona. Fa- scinatio nugacitatis obscurat bona. Fa- scinatio autem maxime fit per oculum. scinatio autem maxime fit per oculum. II Pet. 11, 14: Oculos habentes plenos II Pet. 11, 14: Oculos habentes plenos adulterii, et incessabilis delicti. Adulter adulterii, et incessabilis delicti. Adulter enim oculus contempto vero animæ enim oculus contempto vero animæ sponso, sponsum respicit, strabonizando sponso, sponsum respicit, strabonizando adulterum. adulterum.

Si ergo sic nequam fuerit oculus, Si ergo sic nequam fuerit oculus,

« Etiam corpus tuum, » « Etiam corpus tuum, »

Instrumentum operationum, cum con- Instrumentum operationum, cum con- gerie suorum operum, « tenebrosum gerie suorum operum, « tenebrosum erit: » quia illicitur opus tenebris, vesti- erit: » quia illicitur opus tenebris, vesti- tur tenebris, et stat in tenebrosis, et diri- tur tenebris, et stat in tenebrosis, et diri- gitur ad tenebras æternas. De primo, gitur ad tenebras æternas. De primo, Job, III, 23 Viro cujus abscondita est Job, III, 23 Viro cujus abscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris. via, et circumdedit eum Deus tenebris. De secundo, Ibidem, yy. 6 et 4: No- De secundo, Ibidem, yy. 6 et 4: No- ctem illam tenebrosus turbo possideat,. ctem illam tenebrosus turbo possideat,. et non illustretur lumine. Ista ab Apo- et non illustretur lumine. Ista ab Apo- stolo, ad Roman.xını, 12, vocantur opera stolo, ad Roman.xını, 12, vocantur opera tenebrarum. De tertio dicitur, Sapient. tenebrarum. De tertio dicitur, Sapient. XVII, 20 Solis Ægyptiis superposita XVII, 20 Solis Ægyptiis superposita erat gravis nox, imago tenebrarum quæ erat gravis nox, imago tenebrarum quæ superventura illis erat. De quarto dici- superventura illis erat. De quarto dici- tur, Thren. II, 2: Me minavit, et addu- tur, Thren. II, 2: Me minavit, et addu- xit in tenebras, et non in lucem. Ideo di- xit in tenebras, et non in lucem. Ideo di- citur, Matth. xx11, 13: Mittite eum citur, Matth. xx11, 13: Mittite eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus, et in tenebras exteriores: ibi erit fletus, et stridor dentium. Proverb. IV, 19: Via stridor dentium. Proverb. IV, 19: Via impiorum tenebrosa: nesciunt ubi cor- impiorum tenebrosa: nesciunt ubi cor-

ruant. ruant.

186 186

35 35

36 36

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Vide ergo ne lumen, quod in te « Vide ergo ne lumen, quod in te est, tenebræ sint. est, tenebræ sint.

Si ergo corpus tuum totum lucidum Si ergo corpus tuum totum lucidum fuerit, non habens aliquam partem te- fuerit, non habens aliquam partem te- nebrarum, erit lucidum totum, et sic- nebrarum, erit lucidum totum, et sic- ut lucerna fulgoris illuminabit te. » ut lucerna fulgoris illuminabit te. »

Ecce instructio ad cautelam ex præ- Ecce instructio ad cautelam ex præ- missis assumpta. missis assumpta.

Dicit autem duo: instructionem ca- Dicit autem duo: instructionem ca- ventem a malo, et conclusionem de utili- ventem a malo, et conclusionem de utili- tate oculi boni. tate oculi boni.

Dicit ergo « Vide ergo, » hoc est, Dicit ergo « Vide ergo, » hoc est, cave ergo, « ne lumen, » intellectus et cave ergo, « ne lumen, » intellectus et rationis, « quod in te est, » hoc est, quod rationis, « quod in te est, » hoc est, quod in te debet esse. Psal. IV, 7: Signatum in te debet esse. Psal. IV, 7: Signatum est super nos lumen vultus tui, Do- est super nos lumen vultus tui, Do- mine, hoc est, ne industriam et sagaci- mine, hoc est, ne industriam et sagaci- tatem et scientiam intellectus et ratio- tatem et scientiam intellectus et ratio- nis ad malum convertas: sicut diabolus nis ad malum convertas: sicut diabolus qui tanto pejor est, quanto est ad agen- qui tanto pejor est, quanto est ad agen- dum malum sagacior Jerem. IV, 22: Sa- dum malum sagacior Jerem. IV, 22: Sa- pientes sunt ut faciant mala: bene autem pientes sunt ut faciant mala: bene autem facere nescierunt. Isa. v, 20: Væ qui di- facere nescierunt. Isa. v, 20: Væ qui di- citis malum bonum, et bonum malum: citis malum bonum, et bonum malum: ponentes tenebras lucem, et lucem tene- ponentes tenebras lucem, et lucem tene- bras! Quia si eliciens, et formans, et bras! Quia si eliciens, et formans, et dirigens opera tenebrosum est, non egre- dirigens opera tenebrosum est, non egre- dietur nisi opus tenebrarum. dietur nisi opus tenebrarum.

«Si ergo corpus tuum lucidum, etc.>> «Si ergo corpus tuum lucidum, etc.>>

Ecce conclusio de utilitate oculi boni : Ecce conclusio de utilitate oculi boni : quia si beneficio oculi clari totum cor- quia si beneficio oculi clari totum cor- pus tuum cum omni congerie suorum pus tuum cum omni congerie suorum operum lucidum fuerit, » eritis vos operum lucidum fuerit, » eritis vos sicut filii lucis. Ad Ephes. v, 8: Ut filii sicut filii lucis. Ad Ephes. v, 8: Ut filii lucis ambulate. Psal. LXXXVIII, 16 et 17: lucis ambulate. Psal. LXXXVIII, 16 et 17: Domine, in lumine vultus tui ambula- Domine, in lumine vultus tui ambula- bunt el in nomine tuo exsultabunt tota bunt el in nomine tuo exsultabunt tota die, hoc est, in plena luce. die, hoc est, in plena luce.

«Non habens aliquam partem te- «Non habens aliquam partem te- nebrarum, nebrarum,

» »

Neque in eliciente, neque in informan- Neque in eliciente, neque in informan-

Cf. Genes. I, 16. Cf. Genes. I, 16.

te, neque in dirigente, neque in termi- te, neque in dirigente, neque in termi- nante tunc nihil habet commune cum nante tunc nihil habet commune cum tenebris. Judicum, v, 31: Qui diligunt tenebris. Judicum, v, 31: Qui diligunt te, sicut sol in ortu suo splendent, ita te, sicut sol in ortu suo splendent, ita rutilent. Cantic. VI, 9: Progreditur quasi rutilent. Cantic. VI, 9: Progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol. electa ut sol.

« Erit lucidum totum. » « Erit lucidum totum. »

Non sicut luna menstruos capiens Non sicut luna menstruos capiens defectus lucis, sed totus coruscans lumi- defectus lucis, sed totus coruscans lumi- ne. Eccli. xxvII, 12 Homo sanctus in sa- ne. Eccli. xxvII, 12 Homo sanctus in sa- pientia manet sicut sol: nam stultus pientia manet sicut sol: nam stultus sicut luna mutatur. sicut luna mutatur.

« Et sicut lucerna fulgoris, « Et sicut lucerna fulgoris,

» »

Hoc est, quæ undique fulgorem emit- Hoc est, quæ undique fulgorem emit- tit. Joan. v, 35: Erat lucerna ardens et tit. Joan. v, 35: Erat lucerna ardens et lucens. Isa. LVIII, 11: Implebit splendo- lucens. Isa. LVIII, 11: Implebit splendo- ribus animam tuam, et ossa tua libera- ribus animam tuam, et ossa tua libera- bit. bit.

« Illuminabit te, » « Illuminabit te, »

Et hic, et in futuro. Psal. LXXV, 5: Et hic, et in futuro. Psal. LXXV, 5: Illuminans tu mirabiliter a montibus Illuminans tu mirabiliter a montibus æternis. Eccli. XLIII, 10: Mundum illu- æternis. Eccli. XLIII, 10: Mundum illu- minans in excelsis Dominus. Ista sunt minans in excelsis Dominus. Ista sunt vasa lucis luminare majus, quod est vasa lucis luminare majus, quod est verbi irradiatio: luminare minus, quod verbi irradiatio: luminare minus, quod est serena conscientiæ ratio: quæ ab est serena conscientiæ ratio: quæ ab initio mundi fecit Dominus. Luc. 1, initio mundi fecit Dominus. Luc. 1, 79: Illuminare his qui in tenebris et in 79: Illuminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent, ad dirigendos pe- umbra mortis sedent, ad dirigendos pe- des nostros in viam pacis. des nostros in viam pacis.

« Et cum loqueretur, rogavit illum « Et cum loqueretur, rogavit illum quidam Pharisæus ut pranderet apud quidam Pharisæus ut pranderet apud se. Et ingressus recubuit. » se. Et ingressus recubuit. »

Hic incipit quod omnis virtus potesta- Hic incipit quod omnis virtus potesta- tis ecclesiasticæ ab interiori procedit. Et tis ecclesiasticæ ab interiori procedit. Et illa etiam quæ videtur esse in exteriori illa etiam quæ videtur esse in exteriori

37 37

IN EVANG. LUCÆ, XI-38. IN EVANG. LUCÆ, XI-38.

187 187

honestate, sic fundatur in interiori spiri- reputans dicere, quare non baptiza- honestate, sic fundatur in interiori spiri- reputans dicere, quare non baptiza- tus virtute. tus virtute. tus esset ante prandium. » tus esset ante prandium. »

Dividitur enim pars ista in duas in Dividitur enim pars ista in duas in quarum prima per quamdam historiam, quarum prima per quamdam historiam, veniendi ad hanc doctrinam accipit occa- veniendi ad hanc doctrinam accipit occa- sionem in secunda autem ipsam ponit sionem in secunda autem ipsam ponit (alias, poenitentiæ) doctrinam. (alias, poenitentiæ) doctrinam.

In prima harum tria dicuntur: vocatio In prima harum tria dicuntur: vocatio ad prandium, et recubitus: secundo au- ad prandium, et recubitus: secundo au- tem in recubitu, discipulorum illotis ma- tem in recubitu, discipulorum illotis ma- nibus ad mensam accessus tertio, Pha- nibus ad mensam accessus tertio, Pha- risæi murmur de omissione traditionis risæi murmur de omissione traditionis seniorum. seniorum.