IN EVANG. 1 UCÆ, XI-2, 3. IN EVANG. 1 UCÆ, XI-2, 3.

justitiæ interpretatur 1. Apocal. 111, 21: justitiæ interpretatur 1. Apocal. 111, 21: Qui vicerit, dabo ei sedere mecum in Qui vicerit, dabo ei sedere mecum in throno meo: sicut et ego vici, et sedi cum throno meo: sicut et ego vici, et sedi cum Patre meo in throno ejus. Patre meo in throno ejus.

loc etiam regnum ideo « tuum, » hoc loc etiam regnum ideo « tuum, » hoc est, Patris cœlestis et æterni dicitur: est, Patris cœlestis et æterni dicitur: quia et ostendit regnum cœleste, et con- quia et ostendit regnum cœleste, et con- ducit ad illud. De primo, Sapient. x, 10: ducit ad illud. De primo, Sapient. x, 10: Justum deduxit Dominus per vias rectas, Justum deduxit Dominus per vias rectas, rt ostendit illi regnum Dei. De secundo, rt ostendit illi regnum Dei. De secundo, Sapient. vi, 21: Concupiscentia sapien- Sapient. vi, 21: Concupiscentia sapien- tie conducit ad regnum perpetuum. tie conducit ad regnum perpetuum.

Oramus autem ut hoc regnum « adve- Oramus autem ut hoc regnum « adve- niat » nobis, quia per pœnitentiam qui- niat » nobis, quia per pœnitentiam qui- dem, qua corrigit illicita, nobis appro- dem, qua corrigit illicita, nobis appro- pinquat sed per justitiam advenit et ob- pinquat sed per justitiam advenit et ob- tinet in nobis in futura autem vita con- tinet in nobis in futura autem vita con- summatur. De primo horum dicitur, summatur. De primo horum dicitur, Matth. I, 2, et IV, 17, et Luc, III, 3: Matth. I, 2, et IV, 17, et Luc, III, 3: Penitentiam agite: appropinquavit enim Penitentiam agite: appropinquavit enim regnum cœlorum. Et ideo Dominus cui- regnum cœlorum. Et ideo Dominus cui- dam se per poenitentiam præparanti dixit, dam se per poenitentiam præparanti dixit, Marc. XII, 34: Non es longe a regno Marc. XII, 34: Non es longe a regno Dei. Justitiæ autem in decore et virtute Dei. Justitiæ autem in decore et virtute t operibus status, facit advenire et obti- t operibus status, facit advenire et obti- nere in nobis. Isa. xxx, 1: Ecce in ju- nere in nobis. Isa. xxx, 1: Ecce in ju- stitia regnabit rex, et principes in judi- stitia regnabit rex, et principes in judi- cio præerunt. De futuro regno, quod cio præerunt. De futuro regno, quod consummat omnia dicit, Matth. XIII, 41: consummat omnia dicit, Matth. XIII, 41: Mittet Angelos suos, et colligent de re- Mittet Angelos suos, et colligent de re- gno ejus omnia scandala. Daniel. VII, gno ejus omnia scandala. Daniel. VII, 11: Potestas ejus potestas æterna quæ 11: Potestas ejus potestas æterna quæ non auferetur, et regnum ejus quod non non auferetur, et regnum ejus quod non corrumpetur. corrumpetur.

117 117

tua non vocabitur amplius desolata: sed tua non vocabitur amplius desolata: sed vocaberis Voluntas mea in ea, et terra tua vocaberis Voluntas mea in ea, et terra tua inhabitata, quia complacuit Domino inte. inhabitata, quia complacuit Domino inte.

« Paném nostrum quotidianum da « Paném nostrum quotidianum da nobis hodie. » nobis hodie. »

Hæc est secundum Lucam tertia petitio Hæc est secundum Lucam tertia petitio inter eas quæ sunt de adeptione. inter eas quæ sunt de adeptione.

Est autem hæc de adeptione boni tem- Est autem hæc de adeptione boni tem- poralis secundum expositionem littera- poralis secundum expositionem littera- lem. Pater enim noster in omnibus cu- lem. Pater enim noster in omnibus cu- ram habens de nobis, vult ut etiam ex ram habens de nobis, vult ut etiam ex materiali parte nostra mereamur, et de- materiali parte nostra mereamur, et de- pendeamus ad ipsum, et petamus ab ipso pendeamus ad ipsum, et petamus ab ipso omne quod est necessarium. omne quod est necessarium.

Notantur autem sex in hac petitione: Notantur autem sex in hac petitione: quorum primum est petiti ad vitæ susten- quorum primum est petiti ad vitæ susten- tationem necessitas: secundum autem, tationem necessitas: secundum autem, sustentantis et petiti ex justitiæ rationi- sustentantis et petiti ex justitiæ rationi- bus ad nos congruitas: tertium, ex tem- bus ad nos congruitas: tertium, ex tem- pore sollicitudinis pro sustentante oppor- pore sollicitudinis pro sustentante oppor- tunitas quartum, ad hoc concedendum tunitas quartum, ad hoc concedendum Patris liberalitas quintum autem, ad Patris liberalitas quintum autem, ad hoc cogens nos instans frugalitas: sextum hoc cogens nos instans frugalitas: sextum autem, temporis hujus cogens ad peten- autem, temporis hujus cogens ad peten- dum exacta pœnalitas. dum exacta pœnalitas.

« Panis » enim sustentatio est necessi- « Panis » enim sustentatio est necessi- tatis. «Noster » autem panis est, qui ex tatis. «Noster » autem panis est, qui ex justitiæ rationibus congruit nobis. « Quo- justitiæ rationibus congruit nobis. « Quo- tidianus » autem est, qui quotidie est tidianus » autem est, qui quotidie est opportunus necessitati. Liberalitas autem opportunus necessitati. Liberalitas autem attenditur in hoc quod dari petitur, et attenditur in hoc quod dari petitur, et non vendi, vel reddi. Nec frugalitatem non vendi, vel reddi. Nec frugalitatem excedimus, « nobis » petentes, nec in excedimus, « nobis » petentes, nec in immensum sollicitudinem, ad hanc diem immensum sollicitudinem, ad hanc diem necessaria petentes. In istis ergo sex necessaria petentes. In istis ergo sex continetur id quod petitur in ista peti- continetur id quod petitur in ista peti- tione. tione.

Dicit igitur: Dicit igitur:

Sub hac petitione continetur illa quam Sub hac petitione continetur illa quam Matthæus ponit tertiam, quæ est : Fiat Matthæus ponit tertiam, quæ est : Fiat voluntas tua sicut in cælo et in terra 2. voluntas tua sicut in cælo et in terra 2. Quando enim regnum Dei perfecte ad- Quando enim regnum Dei perfecte ad- venit, non obtinet nos nisi per hoc quod venit, non obtinet nos nisi per hoc quod conformis sit voluntas nostra voluntati conformis sit voluntas nostra voluntati divinæ, sicut in cœlo et in cœlestibus est divinæ, sicut in cœlo et in cœlestibus est conformis sicut patet ex præ inductis : conformis sicut patet ex præ inductis : " tunc implebitur quod dicitur, Isa. " tunc implebitur quod dicitur, Isa. ALVI, 10: Consilium meum stabit: et Quamvis enim multa sint sustenta- ALVI, 10: Consilium meum stabit: et Quamvis enim multa sint sustenta- omnis voluntas mea fiet. Isa. LXII, 4: menta, tamen præcipuum est id quod de omnis voluntas mea fiet. Isa. LXII, 4: menta, tamen præcipuum est id quod de Non vocaberis ultra derelicta et terra granis labore hominum acquiritur, et Non vocaberis ultra derelicta et terra granis labore hominum acquiritur, et

« Panem. >> « Panem. >>

Cf. Ad Hebr. VII, 2, et Genes. XIV, 18. Cf. Ad Hebr. VII, 2, et Genes. XIV, 18.

2 Matth. vi, 10. 2 Matth. vi, 10.

118 118

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non vagis et clamosis agitationibus agi- non vagis et clamosis agitationibus agi- tatur vel venatur. Genes. 111, 19: In tatur vel venatur. Genes. 111, 19: In sudore vultus tui vesceris pane. Panis sudore vultus tui vesceris pane. Panis etiam cor hominis confirmat 1 : quia etiam cor hominis confirmat 1 : quia nutrimentum acceptum de pane citius nutrimentum acceptum de pane citius reficit, et magis confortat, et fortius ad- reficit, et magis confortat, et fortius ad- hæret membris. Hic autem est panis de hæret membris. Hic autem est panis de frumento, et qui solus panis simplici- frumento, et qui solus panis simplici- ter vocatur. Quia alia grana non faciunt ter vocatur. Quia alia grana non faciunt panem simpliciter, sed faciunt panem panem simpliciter, sed faciunt panem quemdam per quamdam similitudinem quemdam per quamdam similitudinem ad istum dictam. ad istum dictam.

Nec facit peti potum: quia potus non Nec facit peti potum: quia potus non sumitur a natura, neque desideratur nisi sumitur a natura, neque desideratur nisi propter cibum ut scilicet fluxu suo det propter cibum ut scilicet fluxu suo det cibo motum ad membra. Et id quod de cibo motum ad membra. Et id quod de potu incorporatur, continuationem præ- potu incorporatur, continuationem præ- stat ei quod de cibo incorporatur. Et ideo stat ei quod de cibo incorporatur. Et ideo sicut qui equum petit ab aliquo, in equo sicut qui equum petit ab aliquo, in equo petit omnia quæ ad equitandum sunt ne- petit omnia quæ ad equitandum sunt ne- cessaria sic qui petit panem, petit om- cessaria sic qui petit panem, petit om- nia quæ necessaria sunt ad vitæ necessi- nia quæ necessaria sunt ad vitæ necessi- tatem. Petit enim potum qui fluxum dat tatem. Petit enim potum qui fluxum dat cibo, et continuationem cibo incorpo- cibo, et continuationem cibo incorpo- rato. Et cibati corporis petit fomentum rato. Et cibati corporis petit fomentum in veste et domo, ut digestio possit ce- in veste et domo, ut digestio possit ce- lebrari. Unde, I ad Timoth. vI, 8 : Ha- lebrari. Unde, I ad Timoth. vI, 8 : Ha- bentes alimenta et quibus tegamur, his bentes alimenta et quibus tegamur, his contenti sumus. Eccli. xxix, 28: Ini- contenti sumus. Eccli. xxix, 28: Ini- tium vitæ hominis aqua et panis, et ve- tium vitæ hominis aqua et panis, et ve- stimentum et domus protegens turpitudi- stimentum et domus protegens turpitudi- nem. Quod enim petitur a Patre coelesti, nem. Quod enim petitur a Patre coelesti, petitur secundum intentionem utilitatis: petitur secundum intentionem utilitatis: et secundum utilitatem nostram Pater et secundum utilitatem nostram Pater concedit petita. concedit petita.

Sine autem his quæ dicta sunt, panis Sine autem his quæ dicta sunt, panis non est utilis nobis. Unde in pane intelli- non est utilis nobis. Unde in pane intelli- gitur conveniens infirmitati hominis et gitur conveniens infirmitati hominis et statui suo nutrimentum et in aqua in- statui suo nutrimentum et in aqua in- telligitur conveniens fluxui nutrimenti, et telligitur conveniens fluxui nutrimenti, et continuationi membrorum potus et hu- continuationi membrorum potus et hu- mor, et foventia in corpore acceptum mor, et foventia in corpore acceptum nutrimentum. Et hoc totum petitur in nutrimentum. Et hoc totum petitur in pane. Eccli. xxxix, 31: Initium necessa- pane. Eccli. xxxix, 31: Initium necessa- riæ rei vitæ hominum, aqua, ignis, et riæ rei vitæ hominum, aqua, ignis, et ferrum, sal, lac, et panis similagineus, ferrum, sal, lac, et panis similagineus, et mel, et botrus vuæ, et oleum, et vesti- et mel, et botrus vuæ, et oleum, et vesti-

1 Psal. CII, 14 et 15: Ut educas panem de 1 Psal. CII, 14 et 15: Ut educas panem de

mentum. Hæc omnia Sanctis in bona, mentum. Hæc omnia Sanctis in bona, sic et impiis et peccatoribus in mala con- sic et impiis et peccatoribus in mala con- vertentur. Si enim hæc necessaria non vertentur. Si enim hæc necessaria non essent, non ea Dominus judicio sibi in essent, non ea Dominus judicio sibi in pauperibus suis facta vel non facta com- pauperibus suis facta vel non facta com- putaret. putaret.

Hæc igitur intelliguntur in pane cum Hæc igitur intelliguntur in pane cum cum dicitur: « Panem nostrum. » Pro- cum dicitur: « Panem nostrum. » Pro- verb. xxx, 8 et 9: Mendicitatem, et di- verb. xxx, 8 et 9: Mendicitatem, et di- vitias ne dederis mihi: tribue tantum vitias ne dederis mihi: tribue tantum victui meo necessaria, ne forte satiatus victui meo necessaria, ne forte satiatus illiciar ad negandum, et dicam : Quis illiciar ad negandum, et dicam : Quis est Dominus? aut egestate compulsus est Dominus? aut egestate compulsus furer, et pejerem nomen Dei mei. furer, et pejerem nomen Dei mei. Dicit autem : Dicit autem :

<< Nostrum. »> << Nostrum. »>

In quo tria intelliguntur. Noster enim In quo tria intelliguntur. Noster enim est, quem labor meritorius, vel pretium est, quem labor meritorius, vel pretium emens, vel prædium reditus exsolvens emens, vel prædium reditus exsolvens nostrum effecit: et ille est nobis debitus nostrum effecit: et ille est nobis debitus a Patre coelesti. Noster etiam est, quem a Patre coelesti. Noster etiam est, quem necessitas personæ, vel status congruitas, necessitas personæ, vel status congruitas, vel infirmitatis indigentia expostulat. vel infirmitatis indigentia expostulat. Quod enim sufficit uni et congruit, alii Quod enim sufficit uni et congruit, alii non sufficit nec congruit. Et quod unus non sufficit nec congruit. Et quod unus propter infirmitatem vel pristinam con- propter infirmitatem vel pristinam con- suetudinem requirit, alteri non est opus, suetudinem requirit, alteri non est opus, qui nec infirmus est, nec delectabilibus qui nec infirmus est, nec delectabilibus assuetus. Sic ergo congruens persona assuetus. Sic ergo congruens persona vel infirmitati iterum dicitur noster pa- vel infirmitati iterum dicitur noster pa- nis non nobis debitus, sed nobis con- nis non nobis debitus, sed nobis con- gruus. Tertio noster dicitur, quo digni gruus. Tertio noster dicitur, quo digni sumus apud Patrem aut in re, si boni sumus apud Patrem aut in re, si boni sumus aut in spe, si dignos nos facere sumus aut in spe, si dignos nos facere proponimus. proponimus.

Sic igitur dicitur: « Panem nostrum. » Sic igitur dicitur: « Panem nostrum. » De primo dicitur, Isa. Iv, 1: Panem no- De primo dicitur, Isa. Iv, 1: Panem no- strum comedemus, et vestimentis nostris strum comedemus, et vestimentis nostris operiemur tantummodo invocetur no- operiemur tantummodo invocetur no- men tuum super nos, aufer opprobrium men tuum super nos, aufer opprobrium nostrum. De secundo dicitur, Isa. xxxIII, nostrum. De secundo dicitur, Isa. xxxIII, 16 Panis ei datus est, aquæ ejus fide- 16 Panis ei datus est, aquæ ejus fide- les sunt. De tertio dicitur, Matth. x, 10: les sunt. De tertio dicitur, Matth. x, 10: Dignus est operarius cibo suo. Genes. Dignus est operarius cibo suo. Genes. XXVIII, 20 et 21: Si fuerit Deus mecum, et XXVIII, 20 et 21: Si fuerit Deus mecum, et

terra,... et panis cor hominis confirmet. terra,... et panis cor hominis confirmet.

IN EVANG. UCÆ, XI-3. IN EVANG. UCÆ, XI-3.

custodierit me in via per quam ego am- custodierit me in via per quam ego am- bulo, et dederit mihi panem ad vescen- bulo, et dederit mihi panem ad vescen- dum, et vestimentum ad induendum,... dum, et vestimentum ad induendum,... Frit mihi Dominus in Deum. Frit mihi Dominus in Deum.

119 119

indigetis. Ubi autem Lucas dicit quotidia- indigetis. Ubi autem Lucas dicit quotidia- num, Matthæus, vi, 11, dicit supersub- num, Matthæus, vi, 11, dicit supersub- stantialem. Et in Hebræo habetur se- stantialem. Et in Hebræo habetur se- gella, quod interpretatur egregium. Et gella, quod interpretatur egregium. Et

Sic igitur materialis panis, quo vesci- sicut ibi diximus, supersubstantialis di- Sic igitur materialis panis, quo vesci- sicut ibi diximus, supersubstantialis di- mur, noster vocatur. mur, noster vocatur.

Panis vero raptus, vel per usuras et Panis vero raptus, vel per usuras et illicita acquisitus, vel voluptati et non ne- illicita acquisitus, vel voluptati et non ne- cessitati quæsitus, vel quo per peccatum cessitati quæsitus, vel quo per peccatum indignos nos fecimus, sicut Ecclesiarum indignos nos fecimus, sicut Ecclesiarum quibus non deservimus, non est noster quibus non deservimus, non est noster sed alienus. Eccli. xxxiv, 25: Panis sed alienus. Eccli. xxxiv, 25: Panis egentium vita pauperum est: qui defrau- egentium vita pauperum est: qui defrau- dat illum, homo sanguinis est. Et quia dat illum, homo sanguinis est. Et quia sic difficile est nostrum panem facere, sic difficile est nostrum panem facere, ideo cum magno timore Sancti leguntur ideo cum magno timore Sancti leguntur panem manducasse. Job, III, 24: Ante- panem manducasse. Job, III, 24: Ante- quam comedam suspiro et tamquam quam comedam suspiro et tamquam inundantes aquæ sic rugitus meus. Tob. inundantes aquæ sic rugitus meus. Tob. 11, 5: Manducavit panem cum luctu et 11, 5: Manducavit panem cum luctu et tremore. Daniel. x, 2 et 3: Trium hebdo- tremore. Daniel. x, 2 et 3: Trium hebdo- madarum temporibus panem desidera- madarum temporibus panem desidera- bilem comedi. Psal. LXXIX, 6: Cibabis bilem comedi. Psal. LXXIX, 6: Cibabis nos pane lacrymarum. nos pane lacrymarum.

« Quotidianum. » « Quotidianum. »

Quem sicut quotidiana exigit necessi- Quem sicut quotidiana exigit necessi- tas, ita quotidianum meritum nostrum tas, ita quotidianum meritum nostrum facit. II ad Thessal. III, 10: Si quis non facit. II ad Thessal. III, 10: Si quis non vult operari, nec manducet. vult operari, nec manducet.

Ilic etiam interdicitur nimia, et in an- Ilic etiam interdicitur nimia, et in an- mos plurimus sollicitudo, talis quæ pieta- mos plurimus sollicitudo, talis quæ pieta- tem in corde exstinguit. Luc. XII, 19 et 20, tem in corde exstinguit. Luc. XII, 19 et 20, dillo qui bona se dixit habere plurima, dillo qui bona se dixit habere plurima, reposita in annos plurimos, quem Deus reposita in annos plurimos, quem Deus stultum vocavit: quia ipsa nocte repe- stultum vocavit: quia ipsa nocte repe- tenda erat anima sua: et ideo dixit ei tenda erat anima sua: et ideo dixit ei Deus: Quæ parasti, cujus erunt ? Ideo Deus: Quæ parasti, cujus erunt ? Ideo igitur dicit: « Quotidianum. » igitur dicit: « Quotidianum. »

loc est etiam quod dicit Dominus, loc est etiam quod dicit Dominus, Matth. vi, 31 et 32: Nolite solliciti esse Matth. vi, 31 et 32: Nolite solliciti esse dicentes: Quid manducabimus, aut quid dicentes: Quid manducabimus, aut quid bibemus, scilicet in futurum ?... Scit enim bibemus, scilicet in futurum ?... Scit enim Pater vester cælestis quia his omnibus Pater vester cælestis quia his omnibus

S. HIERONYMUS: «In Evangelio quod appel. S. HIERONYMUS: «In Evangelio quod appel. latur secundum Hebræos, reperi mahar (7) latur secundum Hebræos, reperi mahar (7) quod dicitur crastinum. » quod dicitur crastinum. »

citur, quia super substantiam nostram citur, quia super substantiam nostram est ordinatus. Egregius autem, quia quid- est ordinatus. Egregius autem, quia quid- quid a Patre coelesti datur est egregium. quid a Patre coelesti datur est egregium. Quotidianus autem dicitur, quia quoti- Quotidianus autem dicitur, quia quoti- dianæ indigentiæ est a Patre coelesti: ut dianæ indigentiæ est a Patre coelesti: ut semper sit in ore nostro. Quod dicit semper sit in ore nostro. Quod dicit Psalmista, Psal. cx, 4 et 5: Memoriam Psalmista, Psal. cx, 4 et 5: Memoriam fecit mirabilium suorum:...escam dedit fecit mirabilium suorum:...escam dedit timentibus se. timentibus se.

Ad liberalitatem autem ejus adspi- Ad liberalitatem autem ejus adspi- cientes dicimus: cientes dicimus:

<< Da. » << Da. »

Quia non habetur nisi de benignitate li- Quia non habetur nisi de benignitate li- beralitate sua. Luc. XI, 5: Commoda mihi beralitate sua. Luc. XI, 5: Commoda mihi tres panes, panem scilicet refectionis, pa- tres panes, panem scilicet refectionis, pa- nem congruentiæ infirmitatis, et panem nem congruentiæ infirmitatis, et panem confortationis ad robur operis. Ad ista confortationis ad robur operis. Ad ista enim tria requirimus panem. Thren. iv, enim tria requirimus panem. Thren. iv, 4: Parvuli petierunt panem, et non erat 4: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Hic autem speratur a qui frangeret eis. Hic autem speratur a liberalitate Patris, qui de paucis semini- liberalitate Patris, qui de paucis semini- bus, multiplicatis segetibus, omnes pa- bus, multiplicatis segetibus, omnes pa- scit, sicut dicit Augustinus. Psal. CXLIV, scit, sicut dicit Augustinus. Psal. CXLIV, 15 et 16: Oculi omnium in te sperant, 15 et 16: Oculi omnium in te sperant, Domine, et tu das escam illorum in tem- Domine, et tu das escam illorum in tem- pore opportuno : aperis tu manum tuam, pore opportuno : aperis tu manum tuam, et imples omne animal benedictione. et imples omne animal benedictione. Psal. CXLVI, 9: Qui dat jumentis escam Psal. CXLVI, 9: Qui dat jumentis escam ipsorum et pullis corvorum invocanti- ipsorum et pullis corvorum invocanti-

bus. bus.

Non negligit hominem qui providet Non negligit hominem qui providet jumentis et corvis. jumentis et corvis.

<< Nobis. >> << Nobis. >>

Non enim petimus aliis ad propriæ in- Non enim petimus aliis ad propriæ in- digentiæ revelationem. Præsumptuosum digentiæ revelationem. Præsumptuosum enim est petere pro aliis, qui vix sufficit enim est petere pro aliis, qui vix sufficit

2 Cf. Opp. B. Alberti. Enarrationes in Evan- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Enarrationes in Evan- gelium Matthæi, vi, 11. Tom XX hujusce novæ gelium Matthæi, vi, 11. Tom XX hujusce novæ editionis. editionis.

120 120

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

petere pro seipso. Nec petere per se quis petere pro seipso. Nec petere per se quis auderet, nisi Pater affectu paterno daret auderet, nisi Pater affectu paterno daret rogandi fiduciam. Gregorius: « Præcep- rogandi fiduciam. Gregorius: « Præcep- « tis salutaribus moniti, et divina insti- « tis salutaribus moniti, et divina insti- «tutione formati, audemus dicere: Pater «tutione formati, audemus dicere: Pater « noster.» Unde, Joan. vi, 27: Operamini « noster.» Unde, Joan. vi, 27: Operamini non cibum qui perit,sed qui permanet in non cibum qui perit,sed qui permanet in vitam æternam, quem Filius hominis vitam æternam, quem Filius hominis dabit vobis. Exod. xvi, 15: Iste est panis dabit vobis. Exod. xvi, 15: Iste est panis quem dedit Dominus vobis ad vescendum. quem dedit Dominus vobis ad vescendum.

<< Hodié, »> << Hodié, »>

Hac mortalitatis die. Exod. XVI, 16: Hac mortalitatis die. Exod. XVI, 16: Colligat unusquisque ex eo quantum Colligat unusquisque ex eo quantum sufficit ad vescendum. Unde ibi dicitur, sufficit ad vescendum. Unde ibi dicitur, quod manna (quod fuit panis viatorum) quod manna (quod fuit panis viatorum) in mane reservatum computruit. Ita in mane reservatum computruit. Ita etiam nutrimentum ultra quam sufficit etiam nutrimentum ultra quam sufficit necessitati mortalitatis præsentis, et re- necessitati mortalitatis præsentis, et re- positum ex avaritia in abundantias fu- positum ex avaritia in abundantias fu- turas putrescit et putredo in vermes turas putrescit et putredo in vermes conversa, manducabit corpora et animas conversa, manducabit corpora et animas avare reservantium. Matth. VI, 34: Cra- avare reservantium. Matth. VI, 34: Cra- stinus enim dies sollicitus erit sibi ipsi: stinus enim dies sollicitus erit sibi ipsi: sufficit diei malitia sua. Crastinus enim sufficit diei malitia sua. Crastinus enim dies dicitur, qui non pertinet ad præsen- dies dicitur, qui non pertinet ad præsen- tem necessitatem, sed reservatur futuris tem necessitatem, sed reservatur futuris abundantius in deliciis consumendus. abundantius in deliciis consumendus.

Sic ergo dicitur: « Panem nostrum Sic ergo dicitur: « Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. » quotidianum da nobis hodie. »

Quando autem licet petere delicias, vel Quando autem licet petere delicias, vel vestium claritatem: qui etiam panem in vestium claritatem: qui etiam panem in futurum petere non docet, et abundan- futurum petere non docet, et abundan- tiam panis Sodomæ improperat, quem tiam panis Sodomæ improperat, quem labore suum non effecerat, sed otio tepe- labore suum non effecerat, sed otio tepe- bat '? bat '?

Spiritualiter autem hunc locum ex- Spiritualiter autem hunc locum ex- ponendo, sunt quidem tres panes quoti- ponendo, sunt quidem tres panes quoti- die necessarii, et quotidie requirendi: die necessarii, et quotidie requirendi: panis scilicet intellectus, qui est veritatis panis scilicet intellectus, qui est veritatis verbum panis affectus, qui est virtutis verbum panis affectus, qui est virtutis firmamentum et panis sacramenti, qui firmamentum et panis sacramenti, qui est animæ famelicæ verum viaticum. est animæ famelicæ verum viaticum.

De primo dicitur, Deuter.vi, 3: Non De primo dicitur, Deuter.vi, 3: Non in solo pane vivit homo, sed in omni in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod egreditur de ore Dei. Eccli. verbo, quod egreditur de ore Dei. Eccli.

1 Cf. Ezechiel, xvi, 49. 1 Cf. Ezechiel, xvi, 49.

XV, XV,

3 Cibabit illum pane vitæ et intelle- 3 Cibabit illum pane vitæ et intelle- ctus, et aqua sapientiæ salutaris potabit ctus, et aqua sapientiæ salutaris potabit illum. illum.

De secundo dicitur in Psalmo LXXVII, De secundo dicitur in Psalmo LXXVII, 25 Panem Angelorum manducavit ho- 25 Panem Angelorum manducavit ho- mo. De quo dicitur, Act. ix, 19: Cum mo. De quo dicitur, Act. ix, 19: Cum accepisset cibum, confortatus est. accepisset cibum, confortatus est.

Hic enim cibus maxime confortat, qui Hic enim cibus maxime confortat, qui est panis virtutis. Eccli. xxxi, 28: Splen- est panis virtutis. Eccli. xxxi, 28: Splen- didum in panibus benedicent labia. Hoc didum in panibus benedicent labia. Hoc enim maxime verum est de splendido in enim maxime verum est de splendido in panibus virtutum. panibus virtutum.

: :

De tertio pane dicitur, Sapient. xvi, De tertio pane dicitur, Sapient. xvi, 20 et 21 Paratum panem de cœlo præ- 20 et 21 Paratum panem de cœlo præ- stitisti illis sine labore, omne delecta- stitisti illis sine labore, omne delecta- mentum in se habentem, et omnis sapo- mentum in se habentem, et omnis sapo- ris suavitatem. Substantia enim tua ris suavitatem. Substantia enim tua dulcedinem quam in filios habes osten- dulcedinem quam in filios habes osten- debat, et deserviens uniuscujusque volun- debat, et deserviens uniuscujusque volun- tati, ad quod quisque volebat converte- tati, ad quod quisque volebat converte- batur. Plenus enim delectatione et refe- batur. Plenus enim delectatione et refe- ctione est hic panis, habens in se vas ctione est hic panis, habens in se vas gratiæ, animam Christi quasi gomor gratiæ, animam Christi quasi gomor mannatis. Habens in se substantiam cor- mannatis. Habens in se substantiam cor- poris Christi, qui vere cibus est, sicut poris Christi, qui vere cibus est, sicut dicitur, Joan. vi, 56: Caro mea vere est dicitur, Joan. vi, 56: Caro mea vere est cibus. Habens humorem in se sangui- cibus. Habens humorem in se sangui- nis Christi, qui dat saporem cibo, Can- nis Christi, qui dat saporem cibo, Can- tic. 11, 3: Fructus ejus dulcis gutturi tic. 11, 3: Fructus ejus dulcis gutturi meo. Hic autem sanguis est in specie meo. Hic autem sanguis est in specie vini de quo dicitur, Cantic. VII, 9: vini de quo dicitur, Cantic. VII, 9: Dignum dilecto meo ad potandum, Dignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminan- labiisque et dentibus illius ad ruminan- dum. Quia quo frequentius per memo- dum. Quia quo frequentius per memo- riam revocatur et per meditationem teri- riam revocatur et per meditationem teri- tur, eo dulcius invenitur, et jucundius, tur, eo dulcius invenitur, et jucundius, et suavius. Unde habet deitatem ad con- et suavius. Unde habet deitatem ad con- dimentum. Psal. CXLVII, 14: Adipe fru- dimentum. Psal. CXLVII, 14: Adipe fru- menti satiat te. Isa. xxv, 6: Faciet Do- menti satiat te. Isa. xxv, 6: Faciet Do- minus exercituum omnibus populis in minus exercituum omnibus populis in monte hoc, hoc est, in elevatione Eccle- monte hoc, hoc est, in elevatione Eccle- siæ, convivium pinguium, convivium siæ, convivium pinguium, convivium vindemiæ, pinguium medullatorum, vin- vindemiæ, pinguium medullatorum, vin- demiæ defecatæ. Omnibus enim populis demiæ defecatæ. Omnibus enim populis est præparatum hujus gratiæ convivium, est præparatum hujus gratiæ convivium, quod est medullatorum pinguium, quod quod est medullatorum pinguium, quod est corporis et animæ Christi: quæ me- est corporis et animæ Christi: quæ me-

IN EVANG. LUCÆ, X1-3. IN EVANG. LUCÆ, X1-3.

dullam pinguissimarum habent gratia- dullam pinguissimarum habent gratia- rum, et vindemiam defæcatam, quia in rum, et vindemiam defæcatam, quia in gaudiis gratiarum ejus nihil umquam gaudiis gratiarum ejus nihil umquam fuit de fæce peccati immixtum. fuit de fæce peccati immixtum.

Hi sunt ergo tres panes quos accom- Hi sunt ergo tres panes quos accom- modari petimus ab amico Deo Patre', modari petimus ab amico Deo Patre', quando noster amicus (animus noster) quando noster amicus (animus noster) per conversionem venit ad nos: et re- per conversionem venit ad nos: et re- vertitur de labore sæculi famelicus, et vertitur de labore sæculi famelicus, et exesus de labore mundi, in quo nihil exesus de labore mundi, in quo nihil invenitur refectionis, et non habemus invenitur refectionis, et non habemus ut ponamus ante illum reficiens aliquid, ut ponamus ante illum reficiens aliquid, nisi a Deo Patre efflagitemus. nisi a Deo Patre efflagitemus.

Sunt adhuc alii panes spirituales: pa- Sunt adhuc alii panes spirituales: pa- nis scilicet pœnitentiæ, panis obedien- nis scilicet pœnitentiæ, panis obedien- tiæ, panis doctrinæ, panis eleemosynæ, tiæ, panis doctrinæ, panis eleemosynæ, panis consolationis divinæ, et panis de- panis consolationis divinæ, et panis de- votionis in oratione. votionis in oratione.

: :

De pane poenitentiæ dicitur in Psalmo De pane poenitentiæ dicitur in Psalmo LXXIX, 6: Cibabis nos pane lacryma- LXXIX, 6: Cibabis nos pane lacryma- rum, et potum dabis nobis in lacrymis rum, et potum dabis nobis in lacrymis in mensura. III Reg. xxII, 17: Mittite in mensura. III Reg. xxII, 17: Mittite virum istum in carcerem, et sustentate virum istum in carcerem, et sustentate cum pane tribulationis, et aqua angu- cum pane tribulationis, et aqua angu- stiæ. Isa. xxx, 20: Dabit vobis Dominus stiæ. Isa. xxx, 20: Dabit vobis Dominus panem arctum, et aquam brevem: et panem arctum, et aquam brevem: et non faciet avolare a te ultra doctorem non faciet avolare a te ultra doctorem tuum. In angustia enim reficit panis iste. tuum. In angustia enim reficit panis iste. De pane obedientiæ dicitur, Joan. iv, De pane obedientiæ dicitur, Joan. iv, 34 Meus cibus est ut faciam volunta- 34 Meus cibus est ut faciam volunta- tem ejus qui misit me, scilicet Patris tem ejus qui misit me, scilicet Patris mei, ut perficiam opus ejus. Cibus au- mei, ut perficiam opus ejus. Cibus au- tem simpliciter non vocatur nisi panis. tem simpliciter non vocatur nisi panis. Genes. XVIII, 6 Accelera, tria sata si- Genes. XVIII, 6 Accelera, tria sata si- milæ commisce, et fac subcinericios pa- milæ commisce, et fac subcinericios pa- nes, scilicet azymos. Tria sata similæ nes, scilicet azymos. Tria sata similæ sunt præcepta, consilia, et exempla divi- sunt præcepta, consilia, et exempla divi- na. Panis autem subcinericius est obe- na. Panis autem subcinericius est obe- dientiæ humilis refectio. Azymi autem dientiæ humilis refectio. Azymi autem sunt, quando sunt sine remurmuratione. sunt, quando sunt sine remurmuratione. In fortitudine istius panis ambulabat In fortitudine istius panis ambulabat Elias quadraginta diebus et quadraginta Elias quadraginta diebus et quadraginta noctibus usque ad montem Dei Horeb *. noctibus usque ad montem Dei Horeb *. Quadragenarius enim partibus suis quin- Quadragenarius enim partibus suis quin- quaginta perficit, qui est numerus jubi- quaginta perficit, qui est numerus jubi- lei et signat tempus præsens in obe- lei et signat tempus præsens in obe-

1 Cf. Luc. x1, 5 et 6. 1 Cf. Luc. x1, 5 et 6.

⚫ Cf. III Reg. xix, 8. ⚫ Cf. III Reg. xix, 8.

121 121

dientia ambulandum usque ad remissio- dientia ambulandum usque ad remissio- nem futuram quando, sicut dicitur, nem futuram quando, sicut dicitur, Job, III, 19: Servus erit liber a domino Job, III, 19: Servus erit liber a domino

suo. suo.

De pane doctrinæ, qui sunt duodecim De pane doctrinæ, qui sunt duodecim juxta numerum doctrinæ Apostolorum, juxta numerum doctrinæ Apostolorum, et numerum doctrinæ Patriarcharum, et et numerum doctrinæ Patriarcharum, et numerum duodecim Prophetarum, et numerum duodecim Prophetarum, et numerum quinque librorum Moysi, et numerum quinque librorum Moysi, et quinque Prophetarum majorum, David, quinque Prophetarum majorum, David, Isaiæ, Jeremiæ, Ezechielis, Danielis, et Isaiæ, Jeremiæ, Ezechielis, Danielis, et Job, et Salomonis. De his, inquam, dici- Job, et Salomonis. De his, inquam, dici- tur, Levit. xxiv, 5. Et significantur per tur, Levit. xxiv, 5. Et significantur per duodecim panes propositionis. Signifi- duodecim panes propositionis. Signifi- cantur etiam per duodecim cophinos, cantur etiam per duodecim cophinos, quos sustulerunt de his qui manducave- quos sustulerunt de his qui manducave- runt 3. runt 3.

De pane eleemosynæ dicitur, Isa. De pane eleemosynæ dicitur, Isa. LVIII, 7: Frange esurienti panem tuum, LVIII, 7: Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque induc in domum et egenos vagosque induc in domum tuam. Job, xxXI, 17: Si comedi buccel- tuam. Job, xxXI, 17: Si comedi buccel- lam meam solus, et non comedit pupil- lam meam solus, et non comedit pupil- lus ex ea. Eccle. XI, 1 Mitte panem lus ex ea. Eccle. XI, 1 Mitte panem tuum super transeuntes aquas, quia post tuum super transeuntes aquas, quia post tempora multa invenies illum. Aquæ tempora multa invenies illum. Aquæ dicuntur hic transeuntes pauperes : quia dicuntur hic transeuntes pauperes : quia transeunt accipiendo, et redeunt centu- transeunt accipiendo, et redeunt centu- plum retribuendo. plum retribuendo.

De pane consolationis divinæ dicitur, De pane consolationis divinæ dicitur, Matth. xv, 26: Non est bonum sumere Matth. xv, 26: Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus. Isa. panem filiorum, et mittere canibus. Isa. XXI, 14 Qui habitatis terram Austri, XXI, 14 Qui habitatis terram Austri, cum panibus occurrite fugienti. Habitan- cum panibus occurrite fugienti. Habitan- tes enim terram Austri (quæ est terra tes enim terram Austri (quæ est terra luminis et caloris) sunt Angelis et San- luminis et caloris) sunt Angelis et San- cti, qui abundant illuminationibus et cti, qui abundant illuminationibus et consolationibus Spiritus sancti. consolationibus Spiritus sancti.

De pane devotionis in oratione dici- De pane devotionis in oratione dici- tur, Genes. XLIX, 20: Aser, pinguis pa- tur, Genes. XLIX, 20: Aser, pinguis pa- nis ejus, et præbebit delicias regibus. nis ejus, et præbebit delicias regibus. Hoc est manna quod habet saporem pa- Hoc est manna quod habet saporem pa- nis oleati: sicut dicitur, Exod,xvi, 31, et nis oleati: sicut dicitur, Exod,xvi, 31, et Numer. xi, 8. Hi sunt quinque panes, ex Numer. xi, 8. Hi sunt quinque panes, ex quibus satiavit Dominus quinque millia quibus satiavit Dominus quinque millia hominum *. hominum *.

3 Cf. Matth. xiv, 20 et Luc. Ix, 17. 3 Cf. Matth. xiv, 20 et Luc. Ix, 17.

* Cf. Matth. xiv, 17 21; Luc. ix, 13-17. * Cf. Matth. xiv, 17 21; Luc. ix, 13-17.

122 122

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et dimitte nobis peccata nostra. » « Et dimitte nobis peccata nostra. »

Hæc est prima petitio de amotione Hæc est prima petitio de amotione mali, quæ proprie deprecatio vocatur. mali, quæ proprie deprecatio vocatur.

Multiplicantur autem istæ petitiones Multiplicantur autem istæ petitiones secundum multiplicationem mali quod secundum multiplicationem mali quod impugnat. Aut enim hoc jam contractum impugnat. Aut enim hoc jam contractum est, et inest secundum seipsum aut est, et inest secundum seipsum aut jam quidem inest secundum causam, et jam quidem inest secundum causam, et timetur fieri in futurum. Et de primo timetur fieri in futurum. Et de primo quidem petitio prima. De secundo autem quidem petitio prima. De secundo autem est petitio secunda. est petitio secunda.

Prima autem harum petitionum duas Prima autem harum petitionum duas habet partes, in quarum prima talis ma- habet partes, in quarum prima talis ma- li petit remissionem: in secunda autem li petit remissionem: in secunda autem illius remissionis proprium ponit remis- illius remissionis proprium ponit remis- sivum. sivum.

Dicit ergo «Dimitte nobis debita no- Dicit ergo «Dimitte nobis debita no- stra. » stra. »

In quo quatuor notantur: paterna In quo quatuor notantur: paterna invocata pietas, invocantis hominis sup- invocata pietas, invocantis hominis sup- plicitas, orantis debita recognoscentis plicitas, orantis debita recognoscentis humilitas, et sui ante Dominum accu- humilitas, et sui ante Dominum accu- sabilitas in hoc quod sua dicit esse de- sabilitas in hoc quod sua dicit esse de- bita. bita.

Pietas paterna innuitur cum dicitur: Pietas paterna innuitur cum dicitur: << Dimitte. » << Dimitte. »

Non enim in parte dimittendum petit, Non enim in parte dimittendum petit, vel exspectandum donec reddi possit : vel exspectandum donec reddi possit : sed tantum speratur de bonitate sua quod sed tantum speratur de bonitate sua quod simpliciter dimittat. Unde et ipse libe- simpliciter dimittat. Unde et ipse libe- raliter dicit de se, Luc. VII, 41 et 42: Duo raliter dicit de se, Luc. VII, 41 et 42: Duo debitores erant cuidam fæeneratori: unus debitores erant cuidam fæeneratori: unus debebat denarios quingentos, et alius debebat denarios quingentos, et alius quinquaginta. Non habentibus illis unde quinquaginta. Non habentibus illis unde redderent, donavit utrisque. Et ideo redderent, donavit utrisque. Et ideo pietas ejus et bonitas notatur in tribus, pietas ejus et bonitas notatur in tribus, quorum unum est quod gratis dimittit, quorum unum est quod gratis dimittit, secundum quod totum dimittit, tertium secundum quod totum dimittit, tertium quod non improperando dimittit. quod non improperando dimittit.

De primo dicit, Psal. xxxı, 1 : Beati De primo dicit, Psal. xxxı, 1 : Beati quorum remissæ sunt iniquitates, et quo- quorum remissæ sunt iniquitates, et quo- rum tecta sunt peccata. Hoc enim Apo- rum tecta sunt peccata. Hoc enim Apo- stolus, ad Roman. vi, 17 et seq., exponit stolus, ad Roman. vi, 17 et seq., exponit de eo cui Deus fert justitiam, quem de eo cui Deus fert justitiam, quem etiam et gratis de impio facit justum. etiam et gratis de impio facit justum. Et hoc facit per gratiam prævenientem. Et hoc facit per gratiam prævenientem.

Isa. LII, 3 Gratis venumdati estis, et Isa. LII, 3 Gratis venumdati estis, et sine argento redimemini, hoc est, gratis sine argento redimemini, hoc est, gratis absque commutatione. Hoc enim est absque commutatione. Hoc enim est vera gratia Patris nostri, ut gratis faciat. vera gratia Patris nostri, ut gratis faciat. Ad Titum, III, 5: Non ex operibus justi- Ad Titum, III, 5: Non ex operibus justi- tiæ quæ fecimus nos, sed secundum suam tiæ quæ fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit. Ad misericordiam salvos nos fecit. Ad Ephes. 11, 8 et 9: Gratia enim salvati Ephes. 11, 8 et 9: Gratia enim salvati estis per fidem: et hoc non ex vobis: Dei estis per fidem: et hoc non ex vobis: Dei enim donum est, non ex operibus, ut enim donum est, non ex operibus, ut ne quis glorietur. ne quis glorietur.

De secundo, scilicet quod totum di- De secundo, scilicet quod totum di- mittit, Matth. XVIII, 27: Misertus do- mittit, Matth. XVIII, 27: Misertus do- minus servi illius, dimisit eum, et de- minus servi illius, dimisit eum, et de- bitum dimisit ei. Et, ibidem, y. 32: bitum dimisit ei. Et, ibidem, y. 32: Omne debitum dimisi tibi, quoniam Omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me. Ideo dicit Ambrosius, quod rogasti me. Ideo dicit Ambrosius, quod « impium est a Deo dimidiam spera- « impium est a Deo dimidiam spera- « re veniam. » Ezechiel. XVIII, 22: Om- « re veniam. » Ezechiel. XVIII, 22: Om- nium iniquitatum ejus,... non recor- nium iniquitatum ejus,... non recor- dabor amplius. Psal. L, 11: Averte fa- dabor amplius. Psal. L, 11: Averte fa- ciem tuam a peccatis meis, et omnes ciem tuam a peccatis meis, et omnes iniquitates meas dele, hoc est, delebis. iniquitates meas dele, hoc est, delebis.

De tertio, scilicet quod non imprope- De tertio, scilicet quod non imprope- rat, Jacob. 1, 5: Dat omnibus affluenter, rat, Jacob. 1, 5: Dat omnibus affluenter, et non improperat. Luc. xv, 20 et seq., et non improperat. Luc. xv, 20 et seq., non tantum filio prodigo non imprope- non tantum filio prodigo non imprope- ravit, sed etiam stolam primam protu- ravit, sed etiam stolam primam protu- lit, et decorem multum dedit, et convi- lit, et decorem multum dedit, et convi- vium instruxit, quia salvum illum rece- vium instruxit, quia salvum illum rece- pit. Et, ibidem, y. 10: Gaudium erit co- pit. Et, ibidem, y. 10: Gaudium erit co- ram Angelis Dei super uno peccatore ram Angelis Dei super uno peccatore pœnitentiam agente. Qui autem gaudet, pœnitentiam agente. Qui autem gaudet, non improperat. non improperat.

Sic ergo facilis est ad dimittendum Sic ergo facilis est ad dimittendum Pater noster. Et sic docet nos orare: Pater noster. Et sic docet nos orare: « Dimitte. » « Dimitte. »

<< Nobis. >> << Nobis. >>

In hoc notatur orantis supplicitas. No- In hoc notatur orantis supplicitas. No- bis enim dimitti petimus, attendentes bis enim dimitti petimus, attendentes quod supplicandum est pro nostris ex- quod supplicandum est pro nostris ex- cessibus. Sic suppliciter oravit Manas- cessibus. Sic suppliciter oravit Manas- ses, in Oratione, ad finem, ubi dixit : ses, in Oratione, ad finem, ubi dixit : Et nunc flecto genu cordis mei, precans Et nunc flecto genu cordis mei, precans a te bonitatem. Peccavi, Domine, pecca- a te bonitatem. Peccavi, Domine, pecca- vi, et iniquitates meas agnosco. Quare vi, et iniquitates meas agnosco. Quare peto rogans te, remitte mihi, Domine, peto rogans te, remitte mihi, Domine,

IN EVANG. LUCÆ, XI-4. IN EVANG. LUCÆ, XI-4.

remitte mihi, et ne simul perdas me remitte mihi, et ne simul perdas me cum iniquitatibus meis, neque in æter. cum iniquitatibus meis, neque in æter. num iratus, reserves mala mihi. Hoc num iratus, reserves mala mihi. Hoc est enim suppliciter petere. est enim suppliciter petere.

<< Debita. >> << Debita. >>

In hoc notatur debita recognoscentis In hoc notatur debita recognoscentis humilitas. Psal. L, 5: Quoniam iniquita- humilitas. Psal. L, 5: Quoniam iniquita- tem meam ego cognosco, et peccatum tem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper I Joan. I, meum contra me est semper I Joan. I, 8: 8: Si dixerimus quoniam peccatum non ha- Si dixerimus quoniam peccatum non ha- bemus, ipsi nos seducimus, et veritas in bemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est. Qui enim petit sibi remit- nobis non est. Qui enim petit sibi remit- ti debita, recognoscit se esse debitorem. ti debita, recognoscit se esse debitorem. Josue, vi, 19 Fili mi, da gloriam Do- Josue, vi, 19 Fili mi, da gloriam Do- mino Deo Israel, et confitere, atque in- mino Deo Israel, et confitere, atque in- dica mihi quid feceris, ne abscondas. dica mihi quid feceris, ne abscondas. Recognoscens debitum, stat in veritate. Recognoscens debitum, stat in veritate. Negans debitum, a veritate declinat, et Negans debitum, a veritate declinat, et mendax est. Debita autem dicuntur mendax est. Debita autem dicuntur peccata quia pro ipsis debitores Deo peccata quia pro ipsis debitores Deo efficimur. efficimur.

Debitores autem sumus ex omisso, et Debitores autem sumus ex omisso, et ex commisso. Ex omisso quidem, quia ex commisso. Ex omisso quidem, quia quod debuimus facere omisimus: et hoc quod debuimus facere omisimus: et hoc est tripliciter, omissum obedientiæ, est tripliciter, omissum obedientiæ, omissum concessi temporis, et omissum omissum concessi temporis, et omissum lucrum gratiæ concessæ. lucrum gratiæ concessæ.

Omissum obedientiæ est contra præce- Omissum obedientiæ est contra præce- pta affirmativa, quæ implere omisimus. pta affirmativa, quæ implere omisimus. Et in hoc notatur debitum delicti quasi Et in hoc notatur debitum delicti quasi derelicti. Unde Dominus de præceptis derelicti. Unde Dominus de præceptis negativis et affirmativis dicit, Matth. negativis et affirmativis dicit, Matth. XXIII, 23 Hæc oportuit facere (præcepta XXIII, 23 Hæc oportuit facere (præcepta scilicet negativa) et illa non omittere, scilicet negativa) et illa non omittere, præcepta affirmativa. Omissio autem hu- præcepta affirmativa. Omissio autem hu- jus maxime fit aut per negligentiam, aut jus maxime fit aut per negligentiam, aut ignorantiam sicut dicit Psalmista, Psal. ignorantiam sicut dicit Psalmista, Psal. XXIV, 7: Delicta juventutis meæ et XXIV, 7: Delicta juventutis meæ et ignorantias meas ne memineris. ignorantias meas ne memineris.

Omissio autem sive delictum temporis Omissio autem sive delictum temporis est, quod perditur tempus quod conces- est, quod perditur tempus quod conces- sum est ad poenitentiam et serviendum sum est ad poenitentiam et serviendum Deo. Unde, Apostolus loquens ad litte- Deo. Unde, Apostolus loquens ad litte- ram de gratia concessi temporis dicit, ram de gratia concessi temporis dicit, I ad Corinth. v1, 2: Exhortamur ne in I ad Corinth. v1, 2: Exhortamur ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. Ait vacuum gratiam Dei recipiatis. Ait

123 123

enim Tempore accepto exaudivi te, et enim Tempore accepto exaudivi te, et in die salutis adjuvi te. Multum est enim in die salutis adjuvi te. Multum est enim debitum temporis, ut dicit Anselmus, debitum temporis, ut dicit Anselmus, quando de toto tempore non præteribit quando de toto tempore non præteribit unicum momentum, quod non exigatur unicum momentum, quod non exigatur qualiter sit expensum. Job, xxIV, qualiter sit expensum. Job, xxIV, 23: 23: Dedit ei Deus locum poenitentiæ : et ille Dedit ei Deus locum poenitentiæ : et ille abutitur eo in superbiam. abutitur eo in superbiam.

Omissum autem lucri gratiæ conces- Omissum autem lucri gratiæ conces- sæ secundum omnem gratiam nobis da- sæ secundum omnem gratiam nobis da- datam multiplicatur: quia in divitiis, datam multiplicatur: quia in divitiis, quando non elargiuntur: in scientia, quando non elargiuntur: in scientia, quando non docetur, vel prædicatur, vel quando non docetur, vel prædicatur, vel consulitur in virtute, quando in opere consulitur in virtute, quando in opere non exercetur. Et sic de aliarum gratia- non exercetur. Et sic de aliarum gratia- rum omissionibus. Sicut enim dicit Gre- rum omissionibus. Sicut enim dicit Gre- gorius : « Cum crescunt dona, rationes gorius : « Cum crescunt dona, rationes « etiam crescunt donorum. » Matth. xxv, « etiam crescunt donorum. » Matth. xxv, 26 et 27 Serve male et piger, sciebas 26 et 27 Serve male et piger, sciebas quia meto ubi non semino, et congrego quia meto ubi non semino, et congrego ubi non sparsi: oportuit ergo te commit- ubi non sparsi: oportuit ergo te commit- tere pecuniam meam nummulariis, et tere pecuniam meam nummulariis, et ego veniens recepissem utique quod ego veniens recepissem utique quod

meum est cum usura. meum est cum usura.

Debitum autem commissi est, quod Debitum autem commissi est, quod committendo nos debitores efficit. Et committendo nos debitores efficit. Et hoc est peccatum transgressionis. Hoc hoc est peccatum transgressionis. Hoc enim est, cujus debitores sumus Deo ad enim est, cujus debitores sumus Deo ad satisfaciendum. Unde, Psal. L, 6: Tibi satisfaciendum. Unde, Psal. L, 6: Tibi soli peccavi, et malum coram te feci. soli peccavi, et malum coram te feci. Genes. XLII, 36: In me hæc omnia mala Genes. XLII, 36: In me hæc omnia mala reciderunt. Et ideo sibi debitores effici- reciderunt. Et ideo sibi debitores effici- mur, et ex omisso sicut diximus, et ex mur, et ex omisso sicut diximus, et ex commisso. commisso.

Est autem aliud debitum per quod Est autem aliud debitum per quod efficimur debitores proximo, quem si efficimur debitores proximo, quem si fraudamus, Deus non dimittit nobis de- fraudamus, Deus non dimittit nobis de- bita, nisi prius quantum possumus sol- bita, nisi prius quantum possumus sol- vamus proximo sua debita. Ad Roman. vamus proximo sua debita. Ad Roman. xm, 7 et 8 Reddite ergo omnibus debi- xm, 7 et 8 Reddite ergo omnibus debi- ta: cui tributum, tributum: cui vectigal, ta: cui tributum, tributum: cui vectigal, vectigal: cui timorem, timorem: cui ho- vectigal: cui timorem, timorem: cui ho- norem, honorem. Nemini quidquam de- norem, honorem. Nemini quidquam de- beatis, nisi ut invicem diligatis. Aliquod beatis, nisi ut invicem diligatis. Aliquod etiam debitum debemus spiritui. Ad etiam debitum debemus spiritui. Ad Roman. VIII, 12 et 13: Debitores sumus Roman. VIII, 12 et 13: Debitores sumus non carni, ut secundum carnem viva- non carni, ut secundum carnem viva- mus Glossa, «sed spiritui. » Si enim mus Glossa, «sed spiritui. » Si enim secundum carnem vixeritis, moriemini: secundum carnem vixeritis, moriemini:

124 124

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

si autem spiritu facta carnis mortifica- si autem spiritu facta carnis mortifica- veritis, vivetis. veritis, vivetis.

Omnia hæc debita Patri cœlesti de- Omnia hæc debita Patri cœlesti de- bentur quia etiam ea quæ proximo bentur quia etiam ea quæ proximo vel spiritui debentur, ipse reposcit quan- vel spiritui debentur, ipse reposcit quan- do non solvuntur: sicut causam susci- do non solvuntur: sicut causam susci- piens et proximi, et spiritus. Et quoad piens et proximi, et spiritus. Et quoad omnia hæc dicimus: « Dimitte nobis omnia hæc dicimus: « Dimitte nobis debita. » debita. »

« Nostra « Nostra

Autem dicit, docens nos accusare in Autem dicit, docens nos accusare in oratione: quia nostra sunt debita pec- oratione: quia nostra sunt debita pec- catorum, et nihil aliud habemus de no- catorum, et nihil aliud habemus de no- stro. Proverb. xvin, 17: Justus prior est stro. Proverb. xvin, 17: Justus prior est accusator sui. Psal. CXL, 4: Non decli- accusator sui. Psal. CXL, 4: Non decli- nes cor meum in verba malitiæ, ad excu- nes cor meum in verba malitiæ, ad excu- sandas excusationes in peccatis. sandas excusationes in peccatis. Sic ergo dicimus: << Sic ergo dicimus: << debita nostra. » debita nostra. »

XII, 20 Si esurierit inimicus tuus, ciba XII, 20 Si esurierit inimicus tuus, ciba illum si sitit, potum da illi: hoc illum si sitit, potum da illi: hoc enim faciens, carbones ignis congeres enim faciens, carbones ignis congeres super caput ejus Levit. XIX, 18: Non super caput ejus Levit. XIX, 18: Non quæras ultionem, nec memor eris inju- quæras ultionem, nec memor eris inju- riæ civium tuorum. riæ civium tuorum.

Certitudinem ergo charitatis adversus Certitudinem ergo charitatis adversus eos qui in nos delinquunt notans, asser- eos qui in nos delinquunt notans, asser- tionem sermonis interponit cum dicit: tionem sermonis interponit cum dicit: « Si quidem. » « Si quidem. »

« Et ipsi. » « Et ipsi. »

Propriam tangit hic dimissionem: quia Propriam tangit hic dimissionem: quia quidam sunt adeo felliti cordis, quod in- quidam sunt adeo felliti cordis, quod in- jurias non per ipsos, sed per alios dimit- jurias non per ipsos, sed per alios dimit- tunt. Dominus autem vult quod bonitas tunt. Dominus autem vult quod bonitas et dulcedo cordis præveniat eum qui ve- et dulcedo cordis præveniat eum qui ve- niam petit, scilicet quilibet non ab alio niam petit, scilicet quilibet non ab alio Dimitte nobis inductus, sed ipse per se dimittat. Dimitte nobis inductus, sed ipse per se dimittat. Et hoc est quod dicit: « Si quidem et Et hoc est quod dicit: « Si quidem et ipsi » ipsi »

« Si quidem et ipsi dimittimus om- « Si quidem et ipsi dimittimus om- ni debenti nobis. » ni debenti nobis. »

Hic ponit proprium remissivum, in Hic ponit proprium remissivum, in quo fit remissio peccatorum: et hæc est quo fit remissio peccatorum: et hæc est charitas fraterna remittens debita fra- charitas fraterna remittens debita fra- trum. trum.

Et notantur tria: scilicet, remissionis Et notantur tria: scilicet, remissionis confirmatio, propria dimissio, et gene- confirmatio, propria dimissio, et gene- ralitas dimissionis. ralitas dimissionis.

Primum notatur per hoc quod dicit: Primum notatur per hoc quod dicit: « Si quidem, » quod tantum valet sicut « Si quidem, » quod tantum valet sicut certe. Hoc enim coram Deo debet esse certe. Hoc enim coram Deo debet esse confirmatum, qui, Deuter. XXXII, 35, confirmatum, qui, Deuter. XXXII, 35, secundum translationem Septuaginta secundum translationem Septuaginta dicit «Da mihi vindictam, et ego retri- dicit «Da mihi vindictam, et ego retri- buam. »I Petr. II, 9: Non reddentes buam. »I Petr. II, 9: Non reddentes malum pro malo, nec maledictum pro malum pro malo, nec maledictum pro maledicto, sed e contrario benedicentes. maledicto, sed e contrario benedicentes. Confirmatio enim sermonis confirmatio- Confirmatio enim sermonis confirmatio- nem notat charitatis. Ideo enim, Matth. nem notat charitatis. Ideo enim, Matth. v, 44 Diligite inimicos vestros: ut non v, 44 Diligite inimicos vestros: ut non tantum inimicis dimittantur debita, sed tantum inimicis dimittantur debita, sed etiam e contra affectus dilectionis impen- etiam e contra affectus dilectionis impen- dantur, et effectus operis. Ad Roman. dantur, et effectus operis. Ad Roman.

1 Vulgata habet, Deuter. xxxII, 35: Mea est 1 Vulgata habet, Deuter. xxxII, 35: Mea est

<< Dimittimus. » << Dimittimus. »

Eccli. xxv, 2: Relinque proximo Eccli. xxv, 2: Relinque proximo tuo nocenti te et tunc deprecanti tibi tuo nocenti te et tunc deprecanti tibi peccata solventur. Luc. VI, 37, et Matth. peccata solventur. Luc. VI, 37, et Matth. VII, 1 Dimittite, et dimittemini. Et, ibi- VII, 1 Dimittite, et dimittemini. Et, ibi- dem, Luc. VI, 38: Eadem quippe men- dem, Luc. VI, 38: Eadem quippe men- sura qua mensi fueritis, remetietur vo- sura qua mensi fueritis, remetietur vo- bis. Eccli. xxvIII, 3: Homo homini reser- bis. Eccli. xxvIII, 3: Homo homini reser- vat iram, et a Deo quærit medelam. vat iram, et a Deo quærit medelam. Quasi dicat: Non inveniet. Matth. xvi, Quasi dicat: Non inveniet. Matth. xvi, 32 et 33 Serve nequam, omne debitum 32 et 33 Serve nequam, omne debitum dimisi tibi quoniam rogasti me : nonne dimisi tibi quoniam rogasti me : nonne ergo oportuit et te misereri conservi tui, ergo oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum ? Eccli. sicut et ego tui misertus sum ? Eccli. XXVIII, 4: In hominem similem sibi non XXVIII, 4: In hominem similem sibi non habet misericordiam, et de peccatis suis habet misericordiam, et de peccatis suis deprecatur. Act. vII, 60: Ne statuas illis deprecatur. Act. vII, 60: Ne statuas illis hoc peccatum : quia nesciunt quid hoc peccatum : quia nesciunt quid faciunt. Luc. XXIII, 34: Pater, dimitte faciunt. Luc. XXIII, 34: Pater, dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt. Ecce illis, non enim sciunt quid faciunt. Ecce ipsi sic dimittimus, nullo nos inducente ipsi sic dimittimus, nullo nos inducente vel cogente, vel per emendationem et vel cogente, vel per emendationem et

ultio, et ego retribuam. ultio, et ego retribuam.

IN EVANG. LUCÆ, XI-4. IN EVANG. LUCÆ, XI-4.

humiliationem præveniente: sed nos- humiliationem præveniente: sed nos- ipsi ex nobis dimittimus ipsi ex nobis dimittimus

« Omni debenti nobis. » « Omni debenti nobis. »

Ecce dimissionis generalitas. Eccli. Ecce dimissionis generalitas. Eccli. XXVIII, 1: Qui vindicari vult, a Domino XXVIII, 1: Qui vindicari vult, a Domino inveniet vindictam, et peccata illius ser- inveniet vindictam, et peccata illius ser- vans servabit: hoc est, qui ex ira appe- vans servabit: hoc est, qui ex ira appe- tit vindicari de malo illato sibi a pro- tit vindicari de malo illato sibi a pro- ximo, ille nihil aliud inveniet a Domino, ximo, ille nihil aliud inveniet a Domino, nisi quod vindicabit in eum omnia pec- nisi quod vindicabit in eum omnia pec- cata quæ commisit in Deum. Et omnia cata quæ commisit in Deum. Et omnia peccata illius servans servat, ut demum peccata illius servans servat, ut demum convolutis in unum peccatis suis, con- convolutis in unum peccatis suis, con- demnet eum. Omnibus ergo dimitten- demnet eum. Omnibus ergo dimitten- dum est, et omnia dimittenda sunt : dum est, et omnia dimittenda sunt : quia sicut vult omnia sibi dimitti a Do- quia sicut vult omnia sibi dimitti a Do- mino, ita omnia dimittere debet: quia mino, ita omnia dimittere debet: quia ira et inimicitia in nullo est retinenda. ira et inimicitia in nullo est retinenda. Eccli. xxvIII, Eccli. xxvIII, 5: Homo cum caro sit, re- 5: Homo cum caro sit, re- servat iram, et propitiationem petit a servat iram, et propitiationem petit a Deo quis exorabit pro delictis illius? Deo quis exorabit pro delictis illius? Quasi dicat: Nullus. Sicut autem dimit- Quasi dicat: Nullus. Sicut autem dimit- tere debemus debita debentibus nobis, tere debemus debita debentibus nobis, ita cum nos sumus debitores alicui, ve- ita cum nos sumus debitores alicui, ve- niam petere debemus et reconciliari sibi. niam petere debemus et reconciliari sibi. Matth. v, 23 et 24: Si offers munus tuum Matth. v, 23 et 24: Si offers munus tuum ante altare, et ibi recordatus fueris quia ante altare, et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus ante altare, et vade relinque ibi munus ante altare, et vade prius reconciliari fratri tuo: et tunc ve- prius reconciliari fratri tuo: et tunc ve- niens offeres munus tuum. Unde sicut niens offeres munus tuum. Unde sicut charitate paratus debet esse animus of- charitate paratus debet esse animus of- fensi ut dimittat debitum: ita per pœni- fensi ut dimittat debitum: ita per pœni- tentiam et charitatem paratus debet esse tentiam et charitatem paratus debet esse animus offendentis, ut placet per satis- animus offendentis, ut placet per satis- factionem eum, quem offendisse se re- factionem eum, quem offendisse se re- cognoscit. Qui autem sic non facit, of- cognoscit. Qui autem sic non facit, of- fensus et offendens, sive læsus et lædens, fensus et offendens, sive læsus et lædens,

peccato remanet apud Deum. Psal. peccato remanet apud Deum. Psal. AAXVI, 21: Mutuabitur peccator, et non AAXVI, 21: Mutuabitur peccator, et non solvet. Quia per peccatum quo lædit solvet. Quia per peccatum quo lædit proximum, debitor fit proximo: et non proximum, debitor fit proximo: et non solvit per satisfactionem et emendæ ex- solvit per satisfactionem et emendæ ex- hibitionem. hibitionem.

Similiter improperatur ei qui non est Similiter improperatur ei qui non est facilis ad dimittendum proximo, Isa. LVIII, facilis ad dimittendum proximo, Isa. LVIII, 3 Omnes debitores vestros repetitis. 3 Omnes debitores vestros repetitis.

125 125

Boni ergo cordis est debita dimittere: et Boni ergo cordis est debita dimittere: et ei cui debet, per humilitatem satisfacere. ei cui debet, per humilitatem satisfacere. Est tamen unum debitum quod num- Est tamen unum debitum quod num- quam est dimittendum, sed semper exi- quam est dimittendum, sed semper exi- gendum et ita reddendum quod sem- gendum et ita reddendum quod sem- per est et manet adhuc debitum et hoc per est et manet adhuc debitum et hoc est debitum charitatis. Ad Roman. XIII, est debitum charitatis. Ad Roman. XIII, 8: Nemini quidquam debeatis, nisi ut 8: Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis. Hoc enim debitum invicem diligatis. Hoc enim debitum dulciter obligat, et benigne solvit, et sol- dulciter obligat, et benigne solvit, et sol- vendo se magis ad debendum astringit. vendo se magis ad debendum astringit. De hoc dicit Apostolus ad Philemonem, De hoc dicit Apostolus ad Philemonem, . 19: Et teipsum mihi debes. . 19: Et teipsum mihi debes.

Sic ergo dicitur: « Dimitte nobis de- Sic ergo dicitur: « Dimitte nobis de- bita nostra, si quidem et ipsi dimittimus bita nostra, si quidem et ipsi dimittimus omni debenti nobis. Qui autem non di- omni debenti nobis. Qui autem non di- mittit, frustra hanc orationem præsumit mittit, frustra hanc orationem præsumit dicere, nisi in persona Ecclesiæ dicat, et dicere, nisi in persona Ecclesiæ dicat, et cum fiducia quod Deus per orationem cum fiducia quod Deus per orationem cor suum illuminet, et in futuro gratiam cor suum illuminet, et in futuro gratiam charitatis accipiat, qua debitoribus om- charitatis accipiat, qua debitoribus om- nia debita dimittat. nia debita dimittat.

<< Et ne nos inducas in tentatio- << Et ne nos inducas in tentatio-

nem. » nem. »

Hæc est deprecatio quæ est de malo Hæc est deprecatio quæ est de malo futuro, quod jam imminet per causam. futuro, quod jam imminet per causam. Tentatio enim (quæ est impulsus hostis Tentatio enim (quæ est impulsus hostis ad illicitum) est causa peccati secundum ad illicitum) est causa peccati secundum intentionem tentatoris: quia non indu- intentionem tentatoris: quia non indu- ceret in tentationem, nisi intenderet pec- ceret in tentationem, nisi intenderet pec- catum : quia aliter per tentationem prod- catum : quia aliter per tentationem prod- esset homini : quia tentatio cui per esset homini : quia tentatio cui per peccatum non consentitur, materia peccatum non consentitur, materia est exercendæ virtutis. Unde etiam ali- est exercendæ virtutis. Unde etiam ali- qui fortiores et experti vires suas, in gra- qui fortiores et experti vires suas, in gra- tia Dei sancti tentari oraverunt. Psal. tia Dei sancti tentari oraverunt. Psal. xxv, 2 Proba me, Domine, et tenta xxv, 2 Proba me, Domine, et tenta me ure renes meos et cor meum. Et, me ure renes meos et cor meum. Et, Psal. cxxxv, 23 et 24: Proba me, Deus, Psal. cxxxv, 23 et 24: Proba me, Deus, et scito cor meum: interroga me et co- et scito cor meum: interroga me et co- gnosce semitas meas. Et vide si via ini- gnosce semitas meas. Et vide si via ini- quitatis in me est : et deduc me in via quitatis in me est : et deduc me in via

æterna. æterna.

Tanguntur autem tria in petitione ista, Tanguntur autem tria in petitione ista, quorum primum est in Deo, et est id quorum primum est in Deo, et est id quod petitur et est præservatio a casu quod petitur et est præservatio a casu in tentatione. Secundum est in quo est in tentatione. Secundum est in quo est

126 126

D. ALB. MAG. ORD, PRÆD. D. ALB. MAG. ORD, PRÆD.

casus ille quoniam ille in ipso inductu casus ille quoniam ille in ipso inductu ingreditur per gradus in tentationem, ingreditur per gradus in tentationem, Tertium autem est in quo est ille indu- Tertium autem est in quo est ille indu- ctus et ingressus qui casus est, ille enim ctus et ingressus qui casus est, ille enim est in tentationem. est in tentationem.

Dicit ergo primo: « Et ne nos indu- Dicit ergo primo: « Et ne nos indu- cas. » Quasi dicat: A malo imminente cas. » Quasi dicat: A malo imminente libera per debiti dimissionem, et a malo libera per debiti dimissionem, et a malo futuro cave et præserva. futuro cave et præserva.

Per hoc quod « Ne nos inducas, » Per hoc quod « Ne nos inducas, » hoc est, induci permittas vel dissimules: hoc est, induci permittas vel dissimules: quia quicumque ductor sit hominis in quia quicumque ductor sit hominis in appetitibus et consiliis et operibus suis, appetitibus et consiliis et operibus suis, seducit hominem præter te solum. seducit hominem præter te solum.

Attendendum enim quod quatuor du- Attendendum enim quod quatuor du- cunt et inducunt hominem quamdiu est cunt et inducunt hominem quamdiu est in via. Opinio enim sua ducit in dubiis, in via. Opinio enim sua ducit in dubiis, et hæc errat quia dicit Augustinus, et hæc errat quia dicit Augustinus, « Quod opinamur, debemus errori.»> Du- « Quod opinamur, debemus errori.»> Du- ctor in appetitibus frequenter est concu- ctor in appetitibus frequenter est concu- piscentia, et hæc præcipitat. Ductor in piscentia, et hæc præcipitat. Ductor in perversis operibus ut frequenter est Dia- perversis operibus ut frequenter est Dia- bolus, et decipiendo seducit. Ductor in bolus, et decipiendo seducit. Ductor in bonis gratiæ est solus Deus: sicut ipse bonis gratiæ est solus Deus: sicut ipse dicit, Joan. xiv, 6: Ego sum via, et ve- dicit, Joan. xiv, 6: Ego sum via, et ve- ritas, et vita. ritas, et vita.

Si autem aliquando ducit ratio natu- Si autem aliquando ducit ratio natu- ralis et natura, valde ista sunt seducibi- ralis et natura, valde ista sunt seducibi- lia et ideo non sequenda nisi cum lia et ideo non sequenda nisi cum gratia, et ductore gratiæ. Et hoc est quod gratia, et ductore gratiæ. Et hoc est quod intendit Moyses, Exod. xxxiv, 15: Si intendit Moyses, Exod. xxxiv, 15: Si non tu ipse præcedas, non educas nos de non tu ipse præcedas, non educas nos de loco isto. Deuter. xxxII, 12: Dominus loco isto. Deuter. xxxII, 12: Dominus solus dux ejus fuit: et non erat cum eo solus dux ejus fuit: et non erat cum eo deus alienus. Isa. LXIV, 14: Sic addu- deus alienus. Isa. LXIV, 14: Sic addu- xisti populum tuum, ut faceres tibi no- xisti populum tuum, ut faceres tibi no- men gloriæ. Sic igitur ducendo et te- men gloriæ. Sic igitur ducendo et te- nendo manum itinerantis in via hujus nendo manum itinerantis in via hujus vitæ, præservat a tentationis casu. Psal. vitæ, præservat a tentationis casu. Psal. LXXII, 24 Tenuisti manum dexteram LXXII, 24 Tenuisti manum dexteram meam et in voluntate tua deduxisti me : meam et in voluntate tua deduxisti me : et cum gloria suscepisti me. Sic, Matth. et cum gloria suscepisti me. Sic, Matth. IV, 1, et Luc. IV, 1 et 2: Jesus ductus IV, 1, et Luc. IV, 1 et 2: Jesus ductus est in desertum a Spiritu, ut tentaretur est in desertum a Spiritu, ut tentaretur a Diabolo. Et omnes qui sic ducuntur, a Diabolo. Et omnes qui sic ducuntur, vincunt tentatorem et alii cadunt. Ad vincunt tentatorem et alii cadunt. Ad

1 II ad Timoth. III, 12: Et omnes qui pie vo- 1 II ad Timoth. III, 12: Et omnes qui pie vo- lunt vivere in Christo Jesu, persecutionem patien- lunt vivere in Christo Jesu, persecutionem patien-

Roman. vi, 14: Quicumque spiritu Roman. vi, 14: Quicumque spiritu Dei aguntur, ii sunt filii Dei. Sapient. Dei aguntur, ii sunt filii Dei. Sapient. x, 12 Custodivit illum ab inimicis, et x, 12 Custodivit illum ab inimicis, et a seductoribus tutavit illum, et certamen a seductoribus tutavit illum, et certamen forte dedit illi ut vinceret, et sciret quo- forte dedit illi ut vinceret, et sciret quo- niam omnium potentior est sapientia. niam omnium potentior est sapientia.

Sic ego præservat a casu in tentatione. Sic ego præservat a casu in tentatione. Secundum autem quod valde atten- Secundum autem quod valde atten- dendum est, in quo est ille casus: quia dendum est, in quo est ille casus: quia est in ductu « in tentationem. » est in ductu « in tentationem. »

Et attende quod non dicit, ne nos ten- Et attende quod non dicit, ne nos ten- tatio tangat quia omnes, qui pie volunt tatio tangat quia omnes, qui pie volunt vivere in Christo, tentatio tangit '. vivere in Christo, tentatio tangit '.

Tangit autem aliquando tantum exte- Tangit autem aliquando tantum exte- rius in oblatione illiciti facta ab hoste: rius in oblatione illiciti facta ab hoste: sicut, Matth. IV, 3: Accedens tentator, sicut, Matth. IV, 3: Accedens tentator, scilicet ad Christum, dixit ei: Si Filius scilicet ad Christum, dixit ei: Si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. Et Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. Et sic etiam tetigit primos parentes primo, sic etiam tetigit primos parentes primo, antequam per peccatum corrumperen- antequam per peccatum corrumperen- tur. Genes. 111, 1: Serpens dixit ad mu- tur. Genes. 111, 1: Serpens dixit ad mu- lierem: Cur præcepit vobis Deus ut non lierem: Cur præcepit vobis Deus ut non comederetis de omni ligno paradisi. comederetis de omni ligno paradisi.