42 42

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ab his ergo «sapientibus et prudenti- Ab his ergo «sapientibus et prudenti- bus abscondisti hæc,» per modum abscon- bus abscondisti hæc,» per modum abscon- sionis qui dictus est, Job, xxiv, 13: sionis qui dictus est, Job, xxiv, 13: Ipsi fuerunt rebelles lumini, nescierunt Ipsi fuerunt rebelles lumini, nescierunt vias ejus, nec reversi sunt per semitas vias ejus, nec reversi sunt per semitas ejus. Ideo Dominus flens dicit, Luc. xix, ejus. Ideo Dominus flens dicit, Luc. xix, 42: Quia si cognovisses et tu (subaudi, 42: Quia si cognovisses et tu (subaudi, fleres).... nunc autem abscondita sunt ab fleres).... nunc autem abscondita sunt ab oculis tuis. Non quidem Domino abscon- oculis tuis. Non quidem Domino abscon- dente lucem clarissimorum donorum suo- dente lucem clarissimorum donorum suo- rum, sed te obvolvente tenebris oculos, rum, sed te obvolvente tenebris oculos, ut videre non possis. Augustinus in libro ut videre non possis. Augustinus in libro 1 de Trinitate « Si quis alii digito so- 1 de Trinitate « Si quis alii digito so- « lem ostenderit, et ille lippiente oculo « lem ostenderit, et ille lippiente oculo « solem non viderit, culpet oculi lippitu- « solem non viderit, culpet oculi lippitu- « dinem, non digiti ostensionem. »> « dinem, non digiti ostensionem. »>

Sic ergo abscondisti hæc « a sapienti- Sic ergo abscondisti hæc « a sapienti- bus et prudentibus, » nihil ad absconsio- bus et prudentibus, » nihil ad absconsio- nem operans, sed tenebras intellectus nem operans, sed tenebras intellectus eorum permittens, et tua luce confun- eorum permittens, et tua luce confun- dens. dens.

« Et revelasti. » « Et revelasti. »

De hoc gratias agit, quia « revelasti, » De hoc gratias agit, quia « revelasti, » velamen obscuritatis per gratiam tuæ velamen obscuritatis per gratiam tuæ fidei de cordibus eorum auferens. Psal. fidei de cordibus eorum auferens. Psal. CXVIII, 18: Revela oculos meos, et consi- CXVIII, 18: Revela oculos meos, et consi- derabo mirabilia de lege tua, Domine. derabo mirabilia de lege tua, Domine. II ad Corinth. III, 16 et 17: Cum conver- II ad Corinth. III, 16 et 17: Cum conver- sus fuerit quis eorum ad Dominum, au- sus fuerit quis eorum ad Dominum, au- feretur velamen. Dominus autem Spiri- feretur velamen. Dominus autem Spiri- tus est. Hæc est pellis, quæ per fel piscis, tus est. Hæc est pellis, quæ per fel piscis, hoc est, passionis Christi egressa est de hoc est, passionis Christi egressa est de oculis Tobiæ 1. oculis Tobiæ 1.

« Ea,» ista quæ tamen in se clarissi- « Ea,» ista quæ tamen in se clarissi- ma sunt, et sereno lumine limpida. ma sunt, et sereno lumine limpida.

« Parvulis. » Qui diminuti sunt a par- « Parvulis. » Qui diminuti sunt a par- vis, quia humiliores sunt cæteris humili- vis, quia humiliores sunt cæteris humili- bus. Illi enim revelationes illuminatio- bus. Illi enim revelationes illuminatio- num præ cæteris humilibus accipiunt, num præ cæteris humilibus accipiunt, qui profundius se humiliant: sicut lacu- qui profundius se humiliant: sicut lacu- næ profundiores plures capiunt aquas, næ profundiores plures capiunt aquas, ut dicit Ptolomæus Philosophus in Pro- ut dicit Ptolomæus Philosophus in Pro- verbiis suis. Illi enim illuminatori nostro verbiis suis. Illi enim illuminatori nostro

1 Cf. Tob. XI, 14. 1 Cf. Tob. XI, 14.

2 Cf. ad Roman. XII, 3: Dico... omnibus qui 2 Cf. ad Roman. XII, 3: Dico... omnibus qui sunt inter vos, non plus sapere quam oportet sa- sunt inter vos, non plus sapere quam oportet sa-

Christo similiores sunt, et ideo lumi- Christo similiores sunt, et ideo lumi- nis capaciores. Psal. cxvin, 130: Decla- nis capaciores. Psal. cxvin, 130: Decla- ratio sermonum tuorum illuminat, et ratio sermonum tuorum illuminat, et

intellectum dat parvulis. Ideo, Proverb. intellectum dat parvulis. Ideo, Proverb. 1x, 16, dicit sapientia: Qui est parvu- 1x, 16, dicit sapientia: Qui est parvu- lus, declinet ad me. lus, declinet ad me.

His ergo « parvulis, » qui etsi possunt, His ergo « parvulis, » qui etsi possunt, nolunt esse magni, mirabilia tua et sa- nolunt esse magni, mirabilia tua et sa- lutaria revelasti. lutaria revelasti.

Causam autem hujus tantæ revelatio- Causam autem hujus tantæ revelatio- nis, et quæ sola causa est, dicit: nis, et quæ sola causa est, dicit:

« Etiam, Pater. » « Etiam, Pater. »

Sola enim voluntas placens Patris hu- Sola enim voluntas placens Patris hu- jus rei causa est. jus rei causa est.

Dicit autem circa hoc duo: assertio- Dicit autem circa hoc duo: assertio- nem veritatis, et altitudinem causalitatis. nem veritatis, et altitudinem causalitatis. Assertio veritatis tangitur cum dicit: Assertio veritatis tangitur cum dicit: Etiam, Pater.» Quasi dicat: « Etiam » Etiam, Pater.» Quasi dicat: « Etiam » in veritate sic ista tu parvulis revelasti, in veritate sic ista tu parvulis revelasti, nec a se habent, nec ab alio nisi a te. nec a se habent, nec ab alio nisi a te.

« «

Et hoc quod dicit: « Etiam, » asser- Et hoc quod dicit: « Etiam, » asser- tionis est indicium. Ac si dicat: Vere, tionis est indicium. Ac si dicat: Vere, Pater, paterno affectu hæc fecisti. Sa- Pater, paterno affectu hæc fecisti. Sa- pient. xv1, 21: Substantia tua dulcedi- pient. xv1, 21: Substantia tua dulcedi- nem tuam, quam in filios habes, osten- nem tuam, quam in filios habes, osten- debat. Exod. xXXIII, 19 et 17: Ego os- debat. Exod. xXXIII, 19 et 17: Ego os- tendam tibi omne bonum...: invenisti tendam tibi omne bonum...: invenisti enim gratiam coram me. enim gratiam coram me.

« Quoniam sic placuit ante te. »> « Quoniam sic placuit ante te. »>

Complacitum est voluntas quæ tota Complacitum est voluntas quæ tota simul pascitur in volito. Hæc est volun- simul pascitur in volito. Hæc est volun- tas quam experiri jubet Apostolus, ad tas quam experiri jubet Apostolus, ad Roman. XII, 2: Probetis quæ sit volun- Roman. XII, 2: Probetis quæ sit volun- tas Dei bona, et beneplacens, et perfecta. tas Dei bona, et beneplacens, et perfecta. Scilicet sapere cum parvulis ad sobrie- Scilicet sapere cum parvulis ad sobrie- tatem fidei, et non plus sapere quam tatem fidei, et non plus sapere quam oportet in ebrietatem sapientiæ sæculi 2. oportet in ebrietatem sapientiæ sæculi 2. Nimis enim jucundum beneplacitum est Nimis enim jucundum beneplacitum est Dei, quod dicit Apostolus, I ad Corinth. Dei, quod dicit Apostolus, I ad Corinth. I, 21 Quia in Dei sapientia non cogno- I, 21 Quia in Dei sapientia non cogno- vit mundus per sapientiam Deum, pla- vit mundus per sapientiam Deum, pla-

pere, sed sapere ad sobrietatem, et unicuique pere, sed sapere ad sobrietatem, et unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei. sicut Deus divisit mensuram fidei.

IN EVANG. LUCÆ, X-21, 22. IN EVANG. LUCÆ, X-21, 22.

cuit Deo per stultitiam prædicationis cuit Deo per stultitiam prædicationis salvos facere credentes. Hoc autem pla- salvos facere credentes. Hoc autem pla- citum est quod diximus, quod humilibus citum est quod diximus, quod humilibus se sibi exhibentibus tollit velamen, quo se sibi exhibentibus tollit velamen, quo revelatum lumen agnoscant, quod tur- revelatum lumen agnoscant, quod tur- gentes de sæculi sapientia cum magis gentes de sæculi sapientia cum magis Pharaonis agnoscere non possunt, Luc. Pharaonis agnoscere non possunt, Luc. 11, 32: Lumen ad revelationem Gentium, 11, 32: Lumen ad revelationem Gentium, et gloriam plebis tuæ Israel. Et quidem et gloriam plebis tuæ Israel. Et quidem hoe Deus omnibus paravit: et hoc modo hoe Deus omnibus paravit: et hoc modo verum est quod dicitur, Joan. 1, 9: Erat verum est quod dicitur, Joan. 1, 9: Erat lur vera, quæ illuminat omnem homi- lur vera, quæ illuminat omnem homi- nem venientem in hunc mundum. Et ta- nem venientem in hunc mundum. Et ta- men non omnis homo illuminatur: quia men non omnis homo illuminatur: quia soli parvuli intellectum suum captivan- soli parvuli intellectum suum captivan- tes in præcepta fidei percipiunt lumen tes in præcepta fidei percipiunt lumen quod omnibus æqualiter exhibetur: quia quod omnibus æqualiter exhibetur: quia in solis parvulis complacitum est Patris. in solis parvulis complacitum est Patris. Judith, ix, 16 Nec superbi ab initio Judith, ix, 16 Nec superbi ab initio placuerunt tibi: sed humilium et mansue- placuerunt tibi: sed humilium et mansue- forum semper tibi placuit deprecatio. forum semper tibi placuit deprecatio. Ideo dicit Apostolus, ad Ephes. I1,8 et 9: Ideo dicit Apostolus, ad Ephes. I1,8 et 9: Mihi omnium Sanctorum minimo data Mihi omnium Sanctorum minimo data est gratia hæc, in Gentibus evangelizare est gratia hæc, in Gentibus evangelizare investigabiles divitias Christi, et illumi- investigabiles divitias Christi, et illumi- mare omnes. Hoc ergo est beneplacitum mare omnes. Hoc ergo est beneplacitum spiritus Domini, illuminatio parvulorum spiritus Domini, illuminatio parvulorum et obcæcatio superborum de se præsu- et obcæcatio superborum de se præsu-

mentium. mentium.

« Omnia mihi tradita sunt. » « Omnia mihi tradita sunt. »

Dixit quod Pater revelavit parvulis. Dixit quod Pater revelavit parvulis. Et tangit hic modum revelationis et Et tangit hic modum revelationis et tangit duo modum revelationis, et quod tangit duo modum revelationis, et quod non est possibilis aliquis modus revela- non est possibilis aliquis modus revela- tionis, nisi ille solus. tionis, nisi ille solus.

Modus est, quia omnia tradita sibi Modus est, quia omnia tradita sibi sunt a Patre per ipsum revelanda. sunt a Patre per ipsum revelanda.

Et hoc est quod dicit: Tu quidem, Et hoc est quod dicit: Tu quidem, Pater, revelasti, quia « omnia » illa re- Pater, revelasti, quia « omnia » illa re- velata et edocta a me, « mihi tradita velata et edocta a me, « mihi tradita sunt, per æternam generationem ¹, sunt, per æternam generationem ¹,

« A Patre meo. » « A Patre meo. »

• Cf. Opera B. Alberti. Comment. in I Sen- • Cf. Opera B. Alberti. Comment. in I Sen- tentiarum, Dist. XII, Art. 7. Tom. XXV hujusce tentiarum, Dist. XII, Art. 7. Tom. XXV hujusce

43 43

Pa- Pa-

Sum enim lumen de lumine Sum enim lumen de lumine tre. Sapient. vII, 26 Candor est lucis tre. Sapient. vII, 26 Candor est lucis æternæ, et speculum sine macula Dei æternæ, et speculum sine macula Dei majestatis, et imago bonitatis illius. Ad majestatis, et imago bonitatis illius. Ad Hebr. 1, 3: Qui cum sit splendor gloriæ, Hebr. 1, 3: Qui cum sit splendor gloriæ, et figura substantiæ ejus. Ad Coloss. 11, et figura substantiæ ejus. Ad Coloss. 11, 2 et 3 In omnes divitias plenitudinis 2 et 3 In omnes divitias plenitudinis intellectus, in agnitionem mysterii Dei intellectus, in agnitionem mysterii Dei Patris et Christi Jesu: in quo sunt om- Patris et Christi Jesu: in quo sunt om- nes thesauri sapientiæ et scientiæ abscon- nes thesauri sapientiæ et scientiæ abscon- diti. diti.

« Omnia ergo mihi tradita sunt a « Omnia ergo mihi tradita sunt a Patre meo, » et nihil me latet sacramen- Patre meo, » et nihil me latet sacramen- torum et consiliorum divinorum : et ideo torum et consiliorum divinorum : et ideo mea doctrina revelatio est Patris. Joan. mea doctrina revelatio est Patris. Joan. VII, 16 et 17 Mea doctrina non est mea, VII, 16 et 17 Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me, Patris. Si quis sed ejus qui misit me, Patris. Si quis voluerit voluntatem ejus facere, cogno- voluerit voluntatem ejus facere, cogno- scet de doctrina, utrum ex Deo sit.Et hu- scet de doctrina, utrum ex Deo sit.Et hu- jus Augustinus quidem pulchrum ponit jus Augustinus quidem pulchrum ponit simile: Cum enim intellectus practicus simile: Cum enim intellectus practicus dicit se in tota suæ artis plenitudine, tan- dicit se in tota suæ artis plenitudine, tan- tum est in verbo, quantum in intellectu tum est in verbo, quantum in intellectu dicente. Et sic, omnia quæ sunt intelle- dicente. Et sic, omnia quæ sunt intelle- ctus tradita sunt verbo, et tamen habet ctus tradita sunt verbo, et tamen habet ea ab intellectu. Et in hoc solo differt ea ab intellectu. Et in hoc solo differt ab intellectu, quia ab intellectu est, et in- ab intellectu, quia ab intellectu est, et in- tellectus a nullo est. Et hoc quidem ve- tellectus a nullo est. Et hoc quidem ve- rum est in intellectu agente: sed in pos- rum est in intellectu agente: sed in pos- sibili et contemplativo (qui a rebus acci- sibili et contemplativo (qui a rebus acci- pit quod intelligit) nihil est simile. Sic pit quod intelligit) nihil est simile. Sic ergo omnia tradita sunt sibi a Patre: et ergo omnia tradita sunt sibi a Patre: et sic sunt in eo omnes thesauri sapientiæ sic sunt in eo omnes thesauri sapientiæ et scientiæ Patris. Et nihil minus habet et scientiæ Patris. Et nihil minus habet Filius quam Pater: quia Filius est ars, Filius quam Pater: quia Filius est ars, et verbum Patris, et imago invisibilis ip- et verbum Patris, et imago invisibilis ip- sius, nihil minus habens (ut dicit Hila- sius, nihil minus habens (ut dicit Hila- rius) quam ipse, eamdem habens natu- rius) quam ipse, eamdem habens natu- ram, idem posse, idem nosse, idem velle, ram, idem posse, idem nosse, idem velle, et idem operari. Ideo, Joan. x, 29, dicit: et idem operari. Ideo, Joan. x, 29, dicit: Pater meus quod dedit mihi, majus om- Pater meus quod dedit mihi, majus om- nibus est. Joan. 1, 14: Vidimus gloriam nibus est. Joan. 1, 14: Vidimus gloriam ejus,gloriam quasi Unigeniti a Patre:qui ejus,gloriam quasi Unigeniti a Patre:qui sicut dicit Basilius, gloriam paternam sicut dicit Basilius, gloriam paternam cum nullo secundo genito divisit, sed to- cum nullo secundo genito divisit, sed to- tam integraliter possidet. Ad Philip. tam integraliter possidet. Ad Philip.

novæ editionis. novæ editionis.

44 44

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

11, 9: Donavit illi nomen, quod est super 11, 9: Donavit illi nomen, quod est super omne nomen. Glossa Ambrosii : « Quod omne nomen. Glossa Ambrosii : « Quod vere Deus sit et nominetur : » ut in no- vere Deus sit et nominetur : » ut in no- mine Jesu omne genu flectatur cælestium, mine Jesu omne genu flectatur cælestium, terrestrium, et infernorum. Nihil ergo terrestrium, et infernorum. Nihil ergo retinuit quod non tradidit: et sic quid- retinuit quod non tradidit: et sic quid- quid revelat, Patris est, et a fontali lu- quid revelat, Patris est, et a fontali lu- mine procedit. mine procedit.

« Et nemo novit Filium, nisi Pater ¹.>> « Et nemo novit Filium, nisi Pater ¹.>>

Ecce quod nullus modus revelationis Ecce quod nullus modus revelationis divinorum possibilis est, nisi ille qui est divinorum possibilis est, nisi ille qui est a Patre per Filium. a Patre per Filium.

Quod autem dicit: « Nemo, » nega- Quod autem dicit: « Nemo, » nega- tionem non facit in genere, sed extra ge- tionem non facit in genere, sed extra ge- nus ut sit sensus: « Nemo, » hoc est, nus ut sit sensus: « Nemo, » hoc est, nihil «novit Patrem nisi Filius. » Dictio nihil «novit Patrem nisi Filius. » Dictio autem exceptiva, quæ intelligitur in con- autem exceptiva, quæ intelligitur in con- junctione, excipit respectu substantiæ, et junctione, excipit respectu substantiæ, et non personæ ut sit sensus : « Nihil no- non personæ ut sit sensus : « Nihil no- vit Patrem nisi Filius, » hoc est, præter- vit Patrem nisi Filius, » hoc est, præter- quam Filius, hoc est, præter substan- quam Filius, hoc est, præter substan- tiam Filii. Quia sic, cum Spiritus sanctus tiam Filii. Quia sic, cum Spiritus sanctus sit eadem substantia cum Filio, etiam sit eadem substantia cum Filio, etiam Spiritus sanctus novit Patrem. Spiritus sanctus novit Patrem.

Sed dicit: «Nisi Filius, » quia Filius Sed dicit: «Nisi Filius, » quia Filius est notitia Patris. Et est recurrendum ad est notitia Patris. Et est recurrendum ad simile superius inductum : quia dicentem simile superius inductum : quia dicentem intellectum agentem nihil novit in pleni- intellectum agentem nihil novit in pleni- tudine sua nisi verbum, quo dicit se ip- tudine sua nisi verbum, quo dicit se ip- sum: alio enim secundum partem potest sum: alio enim secundum partem potest nosci, sed in plenitudine sua non noscit nosci, sed in plenitudine sua non noscit eum nisi verbum, quo plene dicit se ip- eum nisi verbum, quo plene dicit se ip- sum. Sicut si dicamus, quod mens artifi- sum. Sicut si dicamus, quod mens artifi- cis non noscitur plene, nisi ab arte quæ cis non noscitur plene, nisi ab arte quæ est ab ipsa et in ipsa quæ noscit eam in est ab ipsa et in ipsa quæ noscit eam in toto ambitu virtutis ejus secundum om- toto ambitu virtutis ejus secundum om- nia quæ facere potest. nia quæ facere potest.

Sic « Pater, quis sit, » hoc est, quis Sic « Pater, quis sit, » hoc est, quis sit in substantialibus omnibus, et poten- sit in substantialibus omnibus, et poten- tialibus, et scientialibus, et omnibus attri- tialibus, et scientialibus, et omnibus attri- butis ejus, nemo novit, «nist Filius, » butis ejus, nemo novit, «nist Filius, »

1 Notandum hic quod B. Albertus assumit 1 Notandum hic quod B. Albertus assumit in enarratione sua super Lucam verba Mat- in enarratione sua super Lucam verba Mat- thæi, x, 27: Et nemo novit Filium, nisi Pater: thæi, x, 27: Et nemo novit Filium, nisi Pater: neque Patrem quis novit, nisi Filius, et cui volue- neque Patrem quis novit, nisi Filius, et cui volue- rit Filius revelare. Lucas autem habet hic, rit Filius revelare. Lucas autem habet hic,

: :

scilicet Verbum perfecte demonstrans ip- scilicet Verbum perfecte demonstrans ip- sum. Hujus autem simile (diminutum ta- sum. Hujus autem simile (diminutum ta- men est) quia sol a Philosophis ponitur men est) quia sol a Philosophis ponitur omnium generabilium pater per lumen omnium generabilium pater per lumen suum. Duplex ergo est notitia solis: par- suum. Duplex ergo est notitia solis: par- ticularis, hoc est, secundum particularem ticularis, hoc est, secundum particularem virtutem et sic nosci potest a multis tam virtutem et sic nosci potest a multis tam in cœlo quam in terra, quæ lumine par- in cœlo quam in terra, quæ lumine par- ticulari informat. Et est notitia solis in ticulari informat. Et est notitia solis in virtute universali, qua omnium in se ha- virtute universali, qua omnium in se ha- bet causam generationis et informationis bet causam generationis et informationis tam in cœlo quam in terrra: et in vir- tam in cœlo quam in terrra: et in vir- tute illa non novit solem, nisi lumen in- tute illa non novit solem, nisi lumen in- distanter acceptum in ipsa rota solis, an- distanter acceptum in ipsa rota solis, an- tequam egrediatur de ipso: si lumen tequam egrediatur de ipso: si lumen illud, gratia exempli, ponamus intelle- illud, gratia exempli, ponamus intelle- ctum et notitiam habere. Et sic est Ver- ctum et notitiam habere. Et sic est Ver- bum Filius in Patre, intellectu noscens bum Filius in Patre, intellectu noscens Patrem in omni sua plenitudine naturæ et Patrem in omni sua plenitudine naturæ et virtutis. Et talis est hic sensus: quia illud virtutis. Et talis est hic sensus: quia illud lumen in Patre sic Patrem manifestans, lumen in Patre sic Patrem manifestans, est Verbum increatum et Filius Patris. est Verbum increatum et Filius Patris. Similiter, Similiter,

« Nemo scit quis scit Filius, nisi « Nemo scit quis scit Filius, nisi Pater, » Pater, »

Quia ipse Filius est perfecta et in- Quia ipse Filius est perfecta et in- distans similitudo Patris. Omne au- distans similitudo Patris. Omne au-

tem quod noscitur, simili cognoscitur: tem quod noscitur, simili cognoscitur: et quod perfecte cognoscitur, indistanti et quod perfecte cognoscitur, indistanti et indifferenti cognoscitur similitudine : et indifferenti cognoscitur similitudine : et sic mutua est cognitio Patris a Filio, et sic mutua est cognitio Patris a Filio, et Filii a Patre, a qua non excluditur Spi- et Filii a Patre, a qua non excluditur Spi- ritus sanctus. Sed quod Spiritus non ritus sanctus. Sed quod Spiritus non nominatur in ista perfecta notitia et mu- nominatur in ista perfecta notitia et mu- tua, est ideo, quia ipse non procedit ut tua, est ideo, quia ipse non procedit ut verbum et notitia, sed ut amor con- verbum et notitia, sed ut amor con- nectens Patrem et Filium. Multa autem nectens Patrem et Filium. Multa autem his similia notata sunt de hoc eodem his similia notata sunt de hoc eodem Verbo, Matth. x1, 25 et seq. : quæ quan- Verbo, Matth. x1, 25 et seq. : quæ quan- do conjunguntur his, quæ hic dicta sunt, do conjunguntur his, quæ hic dicta sunt, perfectius intelliguntur . Tamen non perfectius intelliguntur . Tamen non

. 22 Et nemo scit quis sit Filius, nisi Pater: et . 22 Et nemo scit quis sit Filius, nisi Pater: et quis sit Pater, nisi Filius, etc. Idem est sensus, quis sit Pater, nisi Filius, etc. Idem est sensus, verba tantum differunt. verba tantum differunt.

2 Cf. Enarrationes in Matthæum, xi, 25, 26 et 2 Cf. Enarrationes in Matthæum, xi, 25, 26 et 27. Tom. XX hujusce novæ editionis. 27. Tom. XX hujusce novæ editionis.

IN EVANG. LUCÆ, X-22, 23. IN EVANG. LUCÆ, X-22, 23.

dubito quin exempla sint convenientia, dubito quin exempla sint convenientia, quamvis imperfecta: sicut omnis crea- quamvis imperfecta: sicut omnis crea- tura in repræsentando deficit ad Creato- tura in repræsentando deficit ad Creato- rem. Si quis autem bene scit naturam rem. Si quis autem bene scit naturam intellectus agentis, et luminis quod est in intellectus agentis, et luminis quod est in ipso quod (sicut dicit Philosophus) est ipso quod (sicut dicit Philosophus) est ut ars ad naturam et si quis bene novit ut ars ad naturam et si quis bene novit naturam solis, et luminis quod est in ip- naturam solis, et luminis quod est in ip- so scit aliqualiter qualiter solum Ver- so scit aliqualiter qualiter solum Ver- bum Filius noscit Patrem, et qualiter bum Filius noscit Patrem, et qualiter solus paternus intellectus noscit Verbum solus paternus intellectus noscit Verbum Filium. Filium.

Sequitur: Sequitur:

« Et cui voluerit Filius revelare. » « Et cui voluerit Filius revelare. »

loc modo est facile. Ex inductis enim loc modo est facile. Ex inductis enim exemplis planum est, quod non est re- exemplis planum est, quod non est re- velatio intellectus nisi per verbum, quod velatio intellectus nisi per verbum, quod in est ipso lumine ipsius: nec in Deo, nec in est ipso lumine ipsius: nec in Deo, nec in homine potest esse alia revelatio: sic- in homine potest esse alia revelatio: sic- ut nec solis est revelatio aliqua, nisi per ut nec solis est revelatio aliqua, nisi per lumen quod est in ipso. Quamvis autem lumen quod est in ipso. Quamvis autem ipsum lumen in sole existens, in se ha- ipsum lumen in sole existens, in se ha- beat unde perfecte revelet solem: et ars beat unde perfecte revelet solem: et ars in intellectu sive verbum, in se habeat in intellectu sive verbum, in se habeat unde perfecte revelet intellectum : tamen unde perfecte revelet intellectum : tamen secundum quod lumen a sole distare in- secundum quod lumen a sole distare in- cipit, et incidit in id quod formatur lu- cipit, et incidit in id quod formatur lu- mine, particulatur manifestatio. Et ideo mine, particulatur manifestatio. Et ideo omne cui incidit, non accipit revelatio. omne cui incidit, non accipit revelatio. nis solis nisi secundum virtutem particu- nis solis nisi secundum virtutem particu- larem. Et similiter, omne in quod pro- larem. Et similiter, omne in quod pro- cedit verbi manifestatio, accipit manife- cedit verbi manifestatio, accipit manife- stationem illam secundum modum possi- stationem illam secundum modum possi- bilem sibi, et in parte, et non in toto: cum bilem sibi, et in parte, et non in toto: cum tamen nulla possit esse revelatio intelle- tamen nulla possit esse revelatio intelle- ctus nisi per verbum, vel solis nisi per lu- ctus nisi per verbum, vel solis nisi per lu- men. Et hoc est quod dicitur, Joan. 1, 18: men. Et hoc est quod dicitur, Joan. 1, 18: Deum nemo vidit unquam : unigenitus Deum nemo vidit unquam : unigenitus Filius qui est in sinu Patris, ipse enar- Filius qui est in sinu Patris, ipse enar- ravit. Nulla enim creatura per seipsam ravit. Nulla enim creatura per seipsam vidit Deum in plenitudine suæ deitatis: vidit Deum in plenitudine suæ deitatis: sed soli splendori gloriæ suæ et figuræ sed soli splendori gloriæ suæ et figuræ substantiæ suæ Deus notus est. Et hic substantiæ suæ Deus notus est. Et hic procedens ab ipso, enarravit secundum procedens ab ipso, enarravit secundum modum possibilem uniuscujusque, An- modum possibilem uniuscujusque, An- geli, vel hominis hanc revelationem ac- geli, vel hominis hanc revelationem ac-

45 45

cipientis. Parvulis autem revelavit: et cipientis. Parvulis autem revelavit: et ideo hic gratias agit. ideo hic gratias agit.

Attende autem, quod hanc revelatio- Attende autem, quod hanc revelatio- nem Apostolus, I ad Corinth. II, 10-13, nem Apostolus, I ad Corinth. II, 10-13, attribuit Spiritui sancto, ubi dicit: No- attribuit Spiritui sancto, ubi dicit: No- bis autem revelavit Deus per Spiritum bis autem revelavit Deus per Spiritum suum.... Quis enim hominum scit quæ suum.... Quis enim hominum scit quæ sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est? Ita et quæ Dei sunt, nemo in ipso est? Ita et quæ Dei sunt, nemo cognovit, nisi Spiritus Dei. Nos autem cognovit, nisi Spiritus Dei. Nos autem non spiritum hujus mundi accepimus, non spiritum hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quæ a Deo donata sunt nobis. Sed hoc quæ a Deo donata sunt nobis. Sed hoc est ideo dictum, quia sicut spiritus homi- est ideo dictum, quia sicut spiritus homi- nis vehit verbum quod est in manu ar- nis vehit verbum quod est in manu ar- tificis quando operatur, et vehit verbum tificis quando operatur, et vehit verbum in linguam quando loquitur: ita Spiritus in linguam quando loquitur: ita Spiritus sanctus vehit verbum revelationis divinæ sanctus vehit verbum revelationis divinæ in corda hominum credentium et sic in corda hominum credentium et sic idem Verbum Patris quod revelat Pa- idem Verbum Patris quod revelat Pa- trem, vehit Spiritus. Et sic revelatio est trem, vehit Spiritus. Et sic revelatio est et Patris, sicut originis et auctoris: et et Patris, sicut originis et auctoris: et Verbi sicut formæ luminis et notitiæ for- Verbi sicut formæ luminis et notitiæ for- malis et Spiritus, sicut advehentis et malis et Spiritus, sicut advehentis et inspirantis. Et tamen non est nisi idem inspirantis. Et tamen non est nisi idem et unum solum verbum et eo Verbum, et unum solum verbum et eo Verbum, quo Filius sive notitia a paterno proce- quo Filius sive notitia a paterno proce- dens intellectu per generationem. Sic di- dens intellectu per generationem. Sic di- cit, Joan. xvi, 4: Ego te clarificavi su- cit, Joan. xvi, 4: Ego te clarificavi su- per terram. Et, ibidem, y. 6: Mani- per terram. Et, ibidem, y. 6: Mani- festavi nomen tuum hominibus, quos de- festavi nomen tuum hominibus, quos de- disti mihi. Sic dicitur, Matth. xx, 9 et disti mihi. Sic dicitur, Matth. xx, 9 et 10: Et patrem nolite vocare vobis super 10: Et patrem nolite vocare vobis super terram unus est enim Pater vester qui terram unus est enim Pater vester qui est in cœlis est. Nec vocemini magistri: est in cœlis est. Nec vocemini magistri: quia Magister vester unus est, Christus. quia Magister vester unus est, Christus. Parvulis autem vult revelare, sicut jam Parvulis autem vult revelare, sicut jam dictum est, et non superbis. Proverb. xi, dictum est, et non superbis. Proverb. xi, 2 Ubi est humilitas, ibi et sapientia. 2 Ubi est humilitas, ibi et sapientia.

« Et conversus ad discipulos suos « Et conversus ad discipulos suos dixit. » dixit. »

Hæc est pars, in qua laudat eos, qui Hæc est pars, in qua laudat eos, qui hujusmodi revelationem acceperunt. hujusmodi revelationem acceperunt.

Tanguntur autem tria: modus dicentis, Tanguntur autem tria: modus dicentis, et beatitudo revelationem accipientis, et et beatitudo revelationem accipientis, et dignitas in hoc privilegii singularis. dignitas in hoc privilegii singularis.

23 23

24 24

46 46

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Modus dicentis tangitur per hoc quod Modus dicentis tangitur per hoc quod dicit: « Et conversus, » in gratiarum dicit: « Et conversus, » in gratiarum enim actione totus erat in cœlum exten- enim actione totus erat in cœlum exten- sus, totus ad Patrem directus. II Paralip. sus, totus ad Patrem directus. II Paralip. xx, 12: Hoc solum habemus residui, ut xx, 12: Hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Sed nunc oculos nostros dirigamus ad te. Sed nunc erudiens discipulos se ad eos convertit, erudiens discipulos se ad eos convertit, ut exteriori corporis conversione interio- ut exteriori corporis conversione interio- rem animi intentionem demonstraret, et rem animi intentionem demonstraret, et vox ad cos directa, in aures eorum for- vox ad cos directa, in aures eorum for- tius sonaret. Psal. LXXXIX, 13: Conver- tius sonaret. Psal. LXXXIX, 13: Conver- tere, Domine, usquequo: et deprecabilis tere, Domine, usquequo: et deprecabilis esto super servos tuos. Hæ sunt duæ esto super servos tuos. Hæ sunt duæ corporis habitudines, quibus sæpe inter corporis habitudines, quibus sæpe inter Patrem et discipulos mediator Dei et Patrem et discipulos mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus usus est. hominum, homo Christus Jesus usus est.

« Ad discipulos suos dixit. » Sua enim « Ad discipulos suos dixit. » Sua enim conversione nos ad se trahit, et sic ad conversione nos ad se trahit, et sic ad se trahit, et sic ad Patrem reducit. Thren. se trahit, et sic ad Patrem reducit. Thren. v, 21 Converte nos, Domine, ad te, et v, 21 Converte nos, Domine, ad te, et convertemur innova dies nostros, sicut convertemur innova dies nostros, sicut a principio. a principio.

« Beati oculi, qui vident quæ vos vi- « Beati oculi, qui vident quæ vos vi- detis. detis.

Dico enim vobis quod multi prophe- Dico enim vobis quod multi prophe- tæ et reges voluerunt videre quæ vos tæ et reges voluerunt videre quæ vos videtis, et non viderunt: et audire quæ videtis, et non viderunt: et audire quæ auditis, et non audierunt. » auditis, et non audierunt. »

Hic tangit beatitudinem eorum qui re- Hic tangit beatitudinem eorum qui re- velationem a Patre accipiunt. velationem a Patre accipiunt.

Et dicit duo: beatitudinem oculorum Et dicit duo: beatitudinem oculorum cordis et corporis, et causam beatitudi- cordis et corporis, et causam beatitudi- nis. nis.

In beatitudine duo sunt, scilicet sub- In beatitudine duo sunt, scilicet sub- stantia beatitudinis, et secundum quid stantia beatitudinis, et secundum quid insit beatitudo. insit beatitudo.

De primo dicit: « Beati. » Duæ apud De primo dicit: « Beati. » Duæ apud moralem Philosophum beatitudines de- moralem Philosophum beatitudines de- terminantur. Una quidem civilis et mo- terminantur. Una quidem civilis et mo- ralis secundum virtutem activam mora- ralis secundum virtutem activam mora- lem altera autem contemplativa divina lem altera autem contemplativa divina secundum virtutem intellectualem. Illa secundum virtutem intellectualem. Illa vero, quæ est activa secundum virtutem vero, quæ est activa secundum virtutem moralem, consistit in perfecta actione re- moralem, consistit in perfecta actione re- gitivæ virtutis et ordinativæ, cui nihil de- gitivæ virtutis et ordinativæ, cui nihil de-

sit ad regendum et ordinandum in omni sit ad regendum et ordinandum in omni operatione vitæ civilis: et hæc est pru- operatione vitæ civilis: et hæc est pru- dentia, cui nihil desit in omni ratione dentia, cui nihil desit in omni ratione eligibilium ad vitam, ad regimen et or- eligibilium ad vitam, ad regimen et or- dinem vitæ facientium: et ideo oportet dinem vitæ facientium: et ideo oportet non deficere aliquam virtutum aliarum, non deficere aliquam virtutum aliarum, et habere ex habitu consueto faculta- et habere ex habitu consueto faculta- tem in tali ordine et regimine, et non tem in tali ordine et regimine, et non deesse organice obsequentia in hoc or- deesse organice obsequentia in hoc or- dine et regimine, sicut divitias, potenta- dine et regimine, sicut divitias, potenta- tus, et honores in se et in amicis, et etiam tus, et honores in se et in amicis, et etiam fortunam sive eufortunium in omnibus fortunam sive eufortunium in omnibus his. Et hoc vocat Aristoteles in I Ethico- his. Et hoc vocat Aristoteles in I Ethico- rum, actum secundum perfectam animi rum, actum secundum perfectam animi virtutem cum perfectione de qua jam di- virtutem cum perfectione de qua jam di- ctum est. Et ideo omnia hæc simul vo- ctum est. Et ideo omnia hæc simul vo- lens comprehendere Boetius in Consola- lens comprehendere Boetius in Consola- tione Philosophiæ, dicit quod « beatitudo tione Philosophiæ, dicit quod « beatitudo est status omnium bonorum aggrega. est status omnium bonorum aggrega. tione perfectus. » Hæc autem beatitudo tione perfectus. » Hæc autem beatitudo secundum regimen et ordinem vitæ Chri- secundum regimen et ordinem vitæ Chri- stianæ a Domino adstruitur, Matth. v, stianæ a Domino adstruitur, Matth. v, 3 et seq. 3 et seq.

Alia est beatitudo contemplativa, quæ Alia est beatitudo contemplativa, quæ est secundum actum perfectum virtutis est secundum actum perfectum virtutis intellectualis in summo contemplationis : intellectualis in summo contemplationis : quæ consistit in actu contemplationis quæ consistit in actu contemplationis mirabilissimorum, purissimorum et cer- mirabilissimorum, purissimorum et cer- tissimorum non retracta, et non impe- tissimorum non retracta, et non impe- dita, retenta in contemplando delectatione dita, retenta in contemplando delectatione non habente contrarium. Et contemplatio non habente contrarium. Et contemplatio quidem est secundum solum intellectum quidem est secundum solum intellectum visio, nihil habentem continui et tempo- visio, nihil habentem continui et tempo- ris, sive imaginationis et sensus: quia in ris, sive imaginationis et sensus: quia in illo discurrunt rationes phantasticæ, ut illo discurrunt rationes phantasticæ, ut dicit Dionysius. Mirabilissima autem sunt dicit Dionysius. Mirabilissima autem sunt altissima, supra quæ non sunt alia. Pu- altissima, supra quæ non sunt alia. Pu- rissima autem sunt nihil commune cum rissima autem sunt nihil commune cum materia aut materialibus habentia. Cer- materia aut materialibus habentia. Cer- tissima autem sunt, quæ sunt via ad om- tissima autem sunt, quæ sunt via ad om- nia alia certificanda, et ipsa per alia non nia alia certificanda, et ipsa per alia non certificantur. Non retracta autem con- certificantur. Non retracta autem con- templatio est, quæ virtute omni sic ju- templatio est, quæ virtute omni sic ju- vatur, quod a carne et carnalibus corrup- vatur, quod a carne et carnalibus corrup- tionibus vitiorum vel tentationum, ab tionibus vitiorum vel tentationum, ab actu sic contemplandi non retrahitur. actu sic contemplandi non retrahitur. Non impedita autem est, quæ sic claro Non impedita autem est, quæ sic claro contemplatur lumine jam adepti per stu- contemplatur lumine jam adepti per stu- dium intellectus, quod in naturam con- dium intellectus, quod in naturam con-

IN EVANG. LUCÆ, X-24. IN EVANG. LUCÆ, X-24.

versus habitus non sentit difficultatem. versus habitus non sentit difficultatem. Retenta autem in contemplando est de- Retenta autem in contemplando est de- lectatione nihil habente contrarium, quia lectatione nihil habente contrarium, quia hare non remittitur aliquando. hare non remittitur aliquando.

Talis autem est, quæ nihil sui habet in Talis autem est, quæ nihil sui habet in anima sensibili et hæc est, quæ est in anima sensibili et hæc est, quæ est in limpida veritate et luce ipsius, et dele- limpida veritate et luce ipsius, et dele- etatione veritatis et illa est beatitudo etatione veritatis et illa est beatitudo divina dicta propter tres causas: quarum divina dicta propter tres causas: quarum una est, quia est secundum hoc quod so- una est, quia est secundum hoc quod so- lum divinum est, et imago Dei in ho- lum divinum est, et imago Dei in ho- mine, et hoc est intellectus. Secunda est, mine, et hoc est intellectus. Secunda est, quia est de divinis ista contemplatio. quia est de divinis ista contemplatio. Tertia est, quia ista contemplatione utitur Tertia est, quia ista contemplatione utitur Deus, et substantiæ divinæ, quæ per Deus, et substantiæ divinæ, quæ per participationem Dei dicuntur divinæ. participationem Dei dicuntur divinæ.

Et hanc beatitudinem commendat hic Et hanc beatitudinem commendat hic Dominus quando dicit : «Beati.» III Reg. Dominus quando dicit : «Beati.» III Reg. \, 8 Beati viri tui, et beati servi \, 8 Beati viri tui, et beati servi tui, qui stant coram te semper, et au- tui, qui stant coram te semper, et au- diunt sapientiam tuam. II Paralip. 1x, 7: diunt sapientiam tuam. II Paralip. 1x, 7: Beati viri tui, et beati servi tui, qui Beati viri tui, et beati servi tui, qui assistunt coram te in omni tempore. assistunt coram te in omni tempore. Tob. x, 20 Beatus ero, si fuerint Tob. x, 20 Beatus ero, si fuerint reliquiæ seminis mei ad videndam reliquiæ seminis mei ad videndam claritatem Jerusalem. Sic beati sunt claritatem Jerusalem. Sic beati sunt illi de quibus dicitur in Psalmo LXXXVIII, illi de quibus dicitur in Psalmo LXXXVIII, 16, 17 et 18: Domine, in lumine 16, 17 et 18: Domine, in lumine rullus tui ambulabunt, et in nomine rullus tui ambulabunt, et in nomine tuo exsultabunt tota die, et in justi- tuo exsultabunt tota die, et in justi- tin tua exaltabuntur: quoniam gloria tin tua exaltabuntur: quoniam gloria virtutis eorum tu es. Et sic beatus fuit virtutis eorum tu es. Et sic beatus fuit Apostolus et alii discipuli Christi, quan- Apostolus et alii discipuli Christi, quan- do dixit, II ad Corinth. III, 18: Nos om- do dixit, II ad Corinth. III, 18: Nos om- nes, revelata facie gloriam Domini spe- nes, revelata facie gloriam Domini spe- culantes, in eamdem imaginem (supple, culantes, in eamdem imaginem (supple, gloria) transformamur a claritate in gloria) transformamur a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu. claritatem, tamquam a Domini Spiritu.

Sic ergo, Sic ergo,

<< Beati oculi qui vident quæ vos vi- << Beati oculi qui vident quæ vos vi- detis. » detis. »

Tria dicit secundum partem qua beati Tria dicit secundum partem qua beati sunt instrumentum, actum, et actus sunt instrumentum, actum, et actus

determinationem. determinationem.

47 47

sola ex luminis compositione et illustra- sola ex luminis compositione et illustra- tione habens venustatem. Sunt autem tione habens venustatem. Sunt autem oculi facile in omne quod intueri volunt oculi facile in omne quod intueri volunt volubiles, figuram luminum cœlestium volubiles, figuram luminum cœlestium in sphærica forma prætendentes. Et in in sphærica forma prætendentes. Et in hoc tangitur oculus interior (qui est in- hoc tangitur oculus interior (qui est in- tellectus) qui nobilissima pars est homi- tellectus) qui nobilissima pars est homi- nis, secundum quam ad Dei imaginem nis, secundum quam ad Dei imaginem facti sumus. Eccli. xvII, 1 et 2: Secun- facti sumus. Eccli. xvII, 1 et 2: Secun- dum imaginem suam fecit illum,... et dum imaginem suam fecit illum,... et secundum se vestivit illum virtute. Hic secundum se vestivit illum virtute. Hic lumine coelesti in cognitione veri et boni lumine coelesti in cognitione veri et boni venustatus est. Unde, Psal. iv, 7 : Si- venustatus est. Unde, Psal. iv, 7 : Si- gnatum est super nos lumen vultus tui, gnatum est super nos lumen vultus tui, Domine. Volubilis etiam est oculus in Domine. Volubilis etiam est oculus in circumspectione intellectus: quod opti- circumspectione intellectus: quod opti- me significatur, Exod. xxv, 34 et 35, in me significatur, Exod. xxv, 34 et 35, in candelabro luminis in quo erant sphæru- candelabro luminis in quo erant sphæru- læ volubiles in omnem partem. Propter læ volubiles in omnem partem. Propter hoc etiam, Ezechiel. 1, 18, et Apocal. iv, hoc etiam, Ezechiel. 1, 18, et Apocal. iv, 6, dicuntur animalia Dei plena oculis 6, dicuntur animalia Dei plena oculis ante et retro: quia ad omnem partem ante et retro: quia ad omnem partem erant circumspecta. Oculus enim in uno erant circumspecta. Oculus enim in uno tantum stans, spasmatus est: præter tantum stans, spasmatus est: præter voluntatem autem a visibili aversus, voluntatem autem a visibili aversus, tremens est et paralyticus: sed bonus tremens est et paralyticus: sed bonus oculus convertibilis est ad nutum. Figu- oculus convertibilis est ad nutum. Figu- ra autem coelestis in oculo prætendit ra autem coelestis in oculo prætendit conformitatem coelestium in intellectum : conformitatem coelestium in intellectum : ita quod tota pulchritudo cœlestium in ita quod tota pulchritudo cœlestium in ipso resultet. Et hoc iterum significatur, ipso resultet. Et hoc iterum significatur, Exod. xxv, 34, ubi in candelabro luminis Exod. xxv, 34, ubi in candelabro luminis sphæræ figurabantur in nucis modum. sphæræ figurabantur in nucis modum. Isti sunt oculi columbarum 3. Genes. Isti sunt oculi columbarum 3. Genes. XLIX, 12 Pulchriores sunt oculi ejus XLIX, 12 Pulchriores sunt oculi ejus vino, quod sua claritate temperate sum- vino, quod sua claritate temperate sum- ptum, subtilem facit spiritum visivum. ptum, subtilem facit spiritum visivum. Actum autem oculorum tangit cum Actum autem oculorum tangit cum dicit: dicit:

« Qui vident. >> « Qui vident. >>

Oculus enim non videns non est ocu- Oculus enim non videns non est ocu- lus, sed idolum oculi. Proverb. xx, 12: lus, sed idolum oculi. Proverb. xx, 12: Aurem audientem, et oculum videntem, Aurem audientem, et oculum videntem, Dominus fecit utrumque. Sed de idolis Dominus fecit utrumque. Sed de idolis

Est enim oculus nobilis pars corporis, quibus Diabolus præsidet, et supervacua Est enim oculus nobilis pars corporis, quibus Diabolus præsidet, et supervacua

1 Cantic. 1, 14 Oculi tui columbarum. 1 Cantic. 1, 14 Oculi tui columbarum.

48 48

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

curiositas hominum invenit, dicitur, curiositas hominum invenit, dicitur, Psal. cx, 5: Oculos habent, et non vi- Psal. cx, 5: Oculos habent, et non vi- debunt. Et ita sunt quidam qui superva- debunt. Et ita sunt quidam qui superva- cua curiositate inveniunt sibi pellicientes cua curiositate inveniunt sibi pellicientes oculos plenos adulterii, et incessabilis oculos plenos adulterii, et incessabilis delicti, sicut dicitur, II Petr. 1, 14. delicti, sicut dicitur, II Petr. 1, 14. Quibus Diabolus præsidet et gubernat, Quibus Diabolus præsidet et gubernat, non habent oculos videntes: quo con- non habent oculos videntes: quo con- tradicitur Psalmus XII, 4: Illumina ocu- tradicitur Psalmus XII, 4: Illumina ocu- los meos, ne umquam obdormiam in los meos, ne umquam obdormiam in morte. Oculus enim non videns, bene morte. Oculus enim non videns, bene tamen somniat. Sic qui in morte peccati tamen somniat. Sic qui in morte peccati dormiunt, non vident nisi phantasias ad dormiunt, non vident nisi phantasias ad modicum apparentes : sed veritatem modicum apparentes : sed veritatem non considerant, quæ tamen clara est non considerant, quæ tamen clara est ante oculos eorum: sicut Ægyptii in ante oculos eorum: sicut Ægyptii in claro lumine Sanctorum nihil penitus claro lumine Sanctorum nihil penitus viderunt nisi phantasias somniantium. viderunt nisi phantasias somniantium. Sapient. xvII, 19 et 20, et xvIII, 1 : Sapient. xvII, 19 et 20, et xvIII, 1 : Omnis enim orbis terrarum limpido il- Omnis enim orbis terrarum limpido il- luminabatur lumine, et non impeditis luminabatur lumine, et non impeditis operibus continebatur. Solis autem illis operibus continebatur. Solis autem illis superposita erat gravis nox, imago te- superposita erat gravis nox, imago te- nebrarum, quæ superventura illis erant. nebrarum, quæ superventura illis erant. Ipsi ergo sibi erant graviores tenebris. Ipsi ergo sibi erant graviores tenebris. Sanctis autem tuis maxima erat lux. Sanctis autem tuis maxima erat lux.

Et ideo «Beati oculi qui vident. » Et ideo «Beati oculi qui vident. » Matth. xi, 16 Vestri autem beati ocu- Matth. xi, 16 Vestri autem beati ocu- li, quia vident, et aures vestræ, quia au- li, quia vident, et aures vestræ, quia au-

diunt. diunt.

Determinans autem visum dicit: Determinans autem visum dicit:

« Quæ vos videtis, ⟫ « Quæ vos videtis, ⟫

Vi- Vi-

Sive visu interiori, sive exteriori. Sive visu interiori, sive exteriori. sus enim exterior ordinatus est ad inte- sus enim exterior ordinatus est ad inte- riorem, et est propter illum. Et sic sen- riorem, et est propter illum. Et sic sen- sus est: Beati sunt qui sic me exterius sus est: Beati sunt qui sic me exterius adspiciunt, quod interius divinitatem per adspiciunt, quod interius divinitatem per fidem in me ex exterioribus miraculis fidem in me ex exterioribus miraculis intelligunt. Vel e converso: Qui sic in- intelligunt. Vel e converso: Qui sic in- teriora divinitatis meæ intelligunt, ut teriora divinitatis meæ intelligunt, ut eam unitam esse humanitati quam vi- eam unitam esse humanitati quam vi- dent, credant. Ut sic exteriora ad fidem dent, credant. Ut sic exteriora ad fidem divinitatis manuducant, qui me vident divinitatis manuducant, qui me vident exterius et interiora visa per intellec- exterius et interiora visa per intellec- tum exterius miracula operari credantur tum exterius miracula operari credantur ab eis, qui interiorem vident deitatem. ab eis, qui interiorem vident deitatem. Neutro enim modorum umquam visusest Neutro enim modorum umquam visusest

nisi a præsentibus, deitatem et humani- nisi a præsentibus, deitatem et humani- tatem ejus cognoscentibus. tatem ejus cognoscentibus.

Et hoc est «Qui vident quæ vos vi- Et hoc est «Qui vident quæ vos vi- detis, » interius et exterius simul adspi- detis, » interius et exterius simul adspi- cientes. Job, xix, 26 et 27: In carne cientes. Job, xix, 26 et 27: In carne mea videbo Deum, id est, Salvatorem mea videbo Deum, id est, Salvatorem meum, quem visurus sum ego ipse, et meum, quem visurus sum ego ipse, et oculi mei conspecturi sunt. Hoc est oculi mei conspecturi sunt. Hoc est quod dicit Joannes in I Canonica, 1, 1: quod dicit Joannes in I Canonica, 1, 1: Quod audivimus, quod vidimus oculis Quod audivimus, quod vidimus oculis

nostris,... et manus nostræ contrectave- nostris,... et manus nostræ contrectave- runt de verbo vitæ. Isa. LII, 10 Vide- runt de verbo vitæ. Isa. LII, 10 Vide- bunt omnes fines terræ salutare Dei no- bunt omnes fines terræ salutare Dei no- stri. Omnes fines terræ sunt, propter stri. Omnes fines terræ sunt, propter quos est omnis terra: et illi sunt electi quos est omnis terra: et illi sunt electi et vocati. Luc. II, 30 et 31: Viderunt et vocati. Luc. II, 30 et 31: Viderunt oculi mei salutare tuum, quod parasti oculi mei salutare tuum, quod parasti ante faciem omnium populorum. ante faciem omnium populorum.

« Dico enim vobis. » « Dico enim vobis. »

Assertio est, quod est singulare privi- Assertio est, quod est singulare privi- legium discipulorum. legium discipulorum.

« Quia multi prophetæ, » intus pro- « Quia multi prophetæ, » intus pro- cul videndo in futurum, Eccli. XLVIII, 7: cul videndo in futurum, Eccli. XLVIII, 7: Spiritu magno vidit ultima et consola- Spiritu magno vidit ultima et consola- tus est lugentes Sion usque in sempiter- tus est lugentes Sion usque in sempiter-

пит. пит.

" "

: :

Et reges,» se et alios regendo. Ec- Et reges,» se et alios regendo. Ec- cli. XLIV, 3 et 4: Nuntiantes in prophe- cli. XLIV, 3 et 4: Nuntiantes in prophe- tis dignitatem prophetarum, et imperan- tis dignitatem prophetarum, et imperan- tes in præsenti populo. tes in præsenti populo.

« Voluerunt videre, » Joan. VIII, 56: « Voluerunt videre, » Joan. VIII, 56: Abraham Pater vester exsultavit ut vi- Abraham Pater vester exsultavit ut vi- deret diem meum: vidit, et gavisus est. deret diem meum: vidit, et gavisus est. Voluerunt autem videre oculo corporali. Voluerunt autem videre oculo corporali. Cantic. VIII, 1 : Quis mihi det te fratrem Cantic. VIII, 1 : Quis mihi det te fratrem meum, sugentem ubera matris meæ, ut meum, sugentem ubera matris meæ, ut inveniam te foris, et deosculer te, et inveniam te foris, et deosculer te, et jam me nemo despiciat? Et est hoc ver- jam me nemo despiciat? Et est hoc ver- bum magno dictum affectu. Frater bum magno dictum affectu. Frater enim est in eadem carne visus sugens enim est in eadem carne visus sugens ubera matris Beatæ Virginis, in cujus ubera matris Beatæ Virginis, in cujus spiritu omnes secundum Deum fratres spiritu omnes secundum Deum fratres Christi nati sumus: quia ipsa, ut dicit Christi nati sumus: quia ipsa, ut dicit Augustinus, figura est Ecclesiæ, quæ Augustinus, figura est Ecclesiæ, quæ omnes nos castis progenuit visceribus. omnes nos castis progenuit visceribus. Inventus est autem foris, extra occultum Inventus est autem foris, extra occultum

IN EVANG. LUCÆ, X-24. IN EVANG. LUCÆ, X-24.

deitatis, quando in terris visus est, et deitatis, quando in terris visus est, et cum hominibus conversatus ests. Ibi os- cum hominibus conversatus ests. Ibi os- culatus est, quando spiritus ejus spiritui culatus est, quando spiritus ejus spiritui discipulorum conjunctus est et os doc- discipulorum conjunctus est et os doc- trinæ ejus ori eorum impressum est, ut trinæ ejus ori eorum impressum est, ut ex ore ejus loquerentur. Et ideo non est ex ore ejus loquerentur. Et ideo non est qui despicere possit istos singulari privi- qui despicere possit istos singulari privi- legio sic dignificatos. Et hoc privilegium legio sic dignificatos. Et hoc privilegium omnis homo concupivit, qui in spiritu omnis homo concupivit, qui in spiritu ista prævidere potuit. Cantic. 11, 14: ista prævidere potuit. Cantic. 11, 14: Ostende mihi faciem tuam: sonet vox Ostende mihi faciem tuam: sonet vox tun in auribus meis: vox enim tua dul- tun in auribus meis: vox enim tua dul- ris, et facies tua decora. Numer. xxiv, ris, et facies tua decora. Numer. xxiv, 23, in desiderio dixit miser Balaam : 23, in desiderio dixit miser Balaam : Ieu quis victurus est, quando ista fa- Ieu quis victurus est, quando ista fa- riet Deus? riet Deus?

Sic ergo oculo corporali ad interiorem Sic ergo oculo corporali ad interiorem ordinato voluerunt videre « quæ vos vi- ordinato voluerunt videre « quæ vos vi- detis » exterius et interius: hæc enim detis » exterius et interius: hæc enim consummata visio. Unus intus videns, consummata visio. Unus intus videns, et non extra dixit, Tobiæ, v, 12: Quale et non extra dixit, Tobiæ, v, 12: Quale gaudium mihi erit qui in tenebris sedeo, gaudium mihi erit qui in tenebris sedeo, t lumen caeli non video? hoc est, de t lumen caeli non video? hoc est, de carlo veniens non video. Et in persona carlo veniens non video. Et in persona discipulorum dicitur, Isa. LII, 8: Leva- discipulorum dicitur, Isa. LII, 8: Leva- rerunt vocem, simul laudabunt: quia rerunt vocem, simul laudabunt: quia oculo ad oculum videbunt, quando con- oculo ad oculum videbunt, quando con- verterit Dominus Sion. verterit Dominus Sion.

« Et non viderunt. >> « Et non viderunt. >>

Et hoc est vestrum singulare privile- Et hoc est vestrum singulare privile- gium. Cum enim cuperent corporali præ- gium. Cum enim cuperent corporali præ- Mentia videre quem credebant, non est Mentia videre quem credebant, non est eis datum. Sed uni soli Simeoni, cum eis datum. Sed uni soli Simeoni, cum diu suspirasset Christi præsentiam : diu suspirasset Christi præsentiam : Responsum acceperat a Spiritu sancto Responsum acceperat a Spiritu sancto non visurum se mortem, nisi prius vide- non visurum se mortem, nisi prius vide- ret Christum Domini 2. Alii autem non ret Christum Domini 2. Alii autem non viderunt et sic lugentes descenderunt viderunt et sic lugentes descenderunt in infernum: et est in eis verificatum in infernum: et est in eis verificatum quod dictum est Legislatori eorum Moy- quod dictum est Legislatori eorum Moy- Ni, Exod. xxxIII, 23: Videbis posteriora Ni, Exod. xxxIII, 23: Videbis posteriora mea, faciem autem meam videre non mea, faciem autem meam videre non poteris. Posteriora autem sunt creaturæ poteris. Posteriora autem sunt creaturæ et allegoriæ, in quibus Deum viderunt: et allegoriæ, in quibus Deum viderunt: sicut dicitur, ad Hebr. 1, 1 Multifa- sicut dicitur, ad Hebr. 1, 1 Multifa-

Baruch, 11, 38. Baruch, 11, 38.

49 49

riam multisque modis olim Deus lo- riam multisque modis olim Deus lo- quens patribus in prophetis. Et, Osee, quens patribus in prophetis. Et, Osee, XII, 10: Ego visionem multiplicavi, et in XII, 10: Ego visionem multiplicavi, et in manibus prophetarum assimilatus sum. manibus prophetarum assimilatus sum. Et, Isa. vi, 1: Ea quæ sub ipso erant, Et, Isa. vi, 1: Ea quæ sub ipso erant, replebant templum, hoc est, creaturæ, et replebant templum, hoc est, creaturæ, et similitudines dependentes ab ipso. Ipse similitudines dependentes ab ipso. Ipse invisibilis sedebat super solium excel- invisibilis sedebat super solium excel- sum ab oculis hominum, et elevatum sum ab oculis hominum, et elevatum etiam ultra omnem intellectum. etiam ultra omnem intellectum.

« Et » ideo « non viderunt. » Job, « Et » ideo « non viderunt. » Job, XXXVI, 25: Qui vident eum, unusquisque XXXVI, 25: Qui vident eum, unusquisque intuetur procul. Non enim parvæ dele- intuetur procul. Non enim parvæ dele- ctationis fuit videre Deum hominem mi- ctationis fuit videre Deum hominem mi- racula facientem. racula facientem.

« Et audire. » « Et audire. »

Desideraverunt doctrinam ab ore Dei Desideraverunt doctrinam ab ore Dei sonantem. Cantic. 11, 14: Sonet vox tua sonantem. Cantic. 11, 14: Sonet vox tua in auribus meis: vox enim tua dulcis. in auribus meis: vox enim tua dulcis. Psal. xliv, 3: Diffusa est gratia in la- Psal. xliv, 3: Diffusa est gratia in la-

biis tuis. biis tuis.

« «

Quæ » vos « auditis,» scilicet ver- Quæ » vos « auditis,» scilicet ver- bum sonans ab ore Verbi incarnati, in bum sonans ab ore Verbi incarnati, in spiritu verbi in aures vestras influens. spiritu verbi in aures vestras influens. Eccli. 1, 8 Non saturatur oculus visu, Eccli. 1, 8 Non saturatur oculus visu, nec auris auditu impletur. Et ideo ex- nec auris auditu impletur. Et ideo ex- clamat Petrus, Joan. v1, 69 : Verba vitæ clamat Petrus, Joan. v1, 69 : Verba vitæ æternæ habes. Psal. CXL, 6: Audient æternæ habes. Psal. CXL, 6: Audient verba mea quoniam potuerunt. Isa. L, verba mea quoniam potuerunt. Isa. L, 4: Dominus dedit mihi linguam erudi- 4: Dominus dedit mihi linguam erudi- tam, ut sciam sustentare eum qui lassus tam, ut sciam sustentare eum qui lassus est verbo. Cantic. iv, 11 Mel et lac sub est verbo. Cantic. iv, 11 Mel et lac sub lingua tua. lingua tua.

« Et non audierunt. » « Et non audierunt. »

Cum tamen in desiderio spiritus dice- Cum tamen in desiderio spiritus dice- rent illud Canticorum, VIII, 13: Fac me rent illud Canticorum, VIII, 13: Fac me audire vocem tuam. Audita enim voce audire vocem tuam. Audita enim voce

Redemptoris, impletum est quod dicitur Redemptoris, impletum est quod dicitur in Psalmo CXVII, 15: Vox exsultationis in Psalmo CXVII, 15: Vox exsultationis et salutis in tabernaculis justorum. et salutis in tabernaculis justorum.

Moraliter autem ista possunt dici mul- Moraliter autem ista possunt dici mul- tis Prædicatoribus in Scriptura videnti- tis Prædicatoribus in Scriptura videnti- bus, et in lectione multa audientibus de bus, et in lectione multa audientibus de

2 Luc. 11, 26. 2 Luc. 11, 26.

XXIII XXIII

4 4

25 25

50 50

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Deo, quæ ipsi parum curant: et multis Deo, quæ ipsi parum curant: et multis Doctoribus similiter, quoniam Prophe- Doctoribus similiter, quoniam Prophe- tæ, monachi, et laici simplices, et sancti tæ, monachi, et laici simplices, et sancti viri, et multi reges seipsos et alios re- viri, et multi reges seipsos et alios re- gentes, voluerunt libenter videre per gentes, voluerunt libenter videre per scientiam Scripturarum quæ ipsi vident, scientiam Scripturarum quæ ipsi vident, et non est eis datum et audire vellent in et non est eis datum et audire vellent in lectionibus ad intellectum, quæ audiunt lectionibus ad intellectum, quæ audiunt illi cum fastidio, et non est eis datum illi cum fastidio, et non est eis datum audire. Hi sunt qui fastidiunt manna ¹, audire. Hi sunt qui fastidiunt manna ¹, panem scilicet Angelorum. Hi sunt de panem scilicet Angelorum. Hi sunt de quibus loquitur Osee, x, 11: Ephraim quibus loquitur Osee, x, 11: Ephraim vitula docta diligere trituram : et ego vitula docta diligere trituram : et ego transivi super pulchritudinem colli ejus. transivi super pulchritudinem colli ejus. Ephraim interpretatur frugifer, qui fru- Ephraim interpretatur frugifer, qui fru- ctum in spiritum per scientia lectam et ctum in spiritum per scientia lectam et auditam facere deberet, conversus est in auditam facere deberet, conversus est in vitulam lascivientem et diligentem tritu- vitulam lascivientem et diligentem tritu- ram, hoc est, corporales hujus mundi ram, hoc est, corporales hujus mundi labores postposito studio spirituali. Dili- labores postposito studio spirituali. Dili- gunt enim discurrere, rerum tempora- gunt enim discurrere, rerum tempora- lium sollicitudini se immiscere, et ex lium sollicitudini se immiscere, et ex paleis negotiorum sæcularium granum paleis negotiorum sæcularium granum pabuli sui, quod interim carpant, excu- pabuli sui, quod interim carpant, excu- tere sicut in tritura. Et ideo Dominus tere sicut in tritura. Et ideo Dominus conculcabit colli eorum pulchritudinem. conculcabit colli eorum pulchritudinem. Collum est, ut dicit Beatus Dionysius, Collum est, ut dicit Beatus Dionysius, continuatio corporis ad caput. Et signifi- continuatio corporis ad caput. Et signifi- cat mentem nostram (quæ continuat nos cat mentem nostram (quæ continuat nos ad caput nostrum Christum) quam vide- ad caput nostrum Christum) quam vide- mus in talibus conculcatam, demersam mus in talibus conculcatam, demersam in cogitationes temulentas hujus mise- in cogitationes temulentas hujus mise- riæ. Unde Gregorius in glossa ibidem riæ. Unde Gregorius in glossa ibidem super Osee dicit, quod « per vitulam il- super Osee dicit, quod « per vitulam il- « lam significantur desides animæ: qui- « lam significantur desides animæ: qui- << bus nihil laborosius est, quam in hu- << bus nihil laborosius est, quam in hu- jus mundi non laborare laboribus. » jus mundi non laborare laboribus. »

« «

« Et ecce quidam legisperitus surre- « Et ecce quidam legisperitus surre- xit tentans illum, et dicens: Magi- xit tentans illum, et dicens: Magi- ster, quid faciendo vitam æternam ster, quid faciendo vitam æternam possidebo ? » possidebo ? »

Et inducit duo: in quorum primo Et inducit duo: in quorum primo ostendit quod Deus arcana sua abscondit ostendit quod Deus arcana sua abscondit a sapientibus in secundo autem ostendit a sapientibus in secundo autem ostendit qualiter revelat ea parvulis. qualiter revelat ea parvulis.

In primo horum duo continentur: in In primo horum duo continentur: in quorum primo cujusdam (qui sibi sa- quorum primo cujusdam (qui sibi sa- piens videbatur) proponitur de via salu- piens videbatur) proponitur de via salu- tis (quæ parvulis revelatur) quæstio: in tis (quæ parvulis revelatur) quæstio: in secundo autem per iteratam a sapientia secundo autem per iteratam a sapientia Dei factam quæstionem ponitur tentantis Dei factam quæstionem ponitur tentantis instructio et confusio. instructio et confusio.

In primo horum duo dicuntur: ten- In primo horum duo dicuntur: ten- tatoris descriptio, et proposita ab eo tatoris descriptio, et proposita ab eo quæstio. quæstio.

Descriptio tentatoris proponitur in Descriptio tentatoris proponitur in quatuor quorum primum est, quod in- quatuor quorum primum est, quod in- ter alios magis fuit demonstrabilis: se- ter alios magis fuit demonstrabilis: se- cundum, quod fuit litteraturæ specialis: cundum, quod fuit litteraturæ specialis: tertium, quod fuit super alios majoris tertium, quod fuit super alios majoris elationis quartum, quod in tentando elationis quartum, quod in tentando magnæ fuit dolositatis. magnæ fuit dolositatis.

Primum notatur per adverbium de- Primum notatur per adverbium de- monstrandi, cum dicit : « Ecce. » Quasi monstrandi, cum dicit : « Ecce. » Quasi inter alios demonstrabilis. Matth. xxn, inter alios demonstrabilis. Matth. xxn, 35 et 36 Interrogavit eum unus 35 et 36 Interrogavit eum unus ex eis ex eis legis doctor, tentans eum Magister, legis doctor, tentans eum Magister, quod est mandatum magnum in lege? quod est mandatum magnum in lege?

In hoc autem quod dicitur: « Unus, » In hoc autem quod dicitur: « Unus, » demonstrabilis inter alios videbatur. demonstrabilis inter alios videbatur.

«Quidam legisperitus.» Ecce litteratu- «Quidam legisperitus.» Ecce litteratu- ra singularis. Litteratus autem fuit in ra singularis. Litteratus autem fuit in Lege et Prophetis, sicut sunt Theologi Lege et Prophetis, sicut sunt Theologi apud nos. Joan. 111, 10: Tu es magister apud nos. Joan. 111, 10: Tu es magister in Israel. Daniel. XIII, 5: Egressa est in Israel. Daniel. XIII, 5: Egressa est iniquitas a senioribus judicibus, qui vi- iniquitas a senioribus judicibus, qui vi- debantur regere populum. debantur regere populum.

« Surrexit, »in signum majoris ela- « Surrexit, »in signum majoris ela- tionis. Superbi enim inquieti sunt, et tionis. Superbi enim inquieti sunt, et sedentes interrogare vel respondere non sedentes interrogare vel respondere non possunt, quia spiritus tumoris exagitat possunt, quia spiritus tumoris exagitat Job, xxx, 18: Plenus sum sermo- Job, xxx, 18: Plenus sum sermo-

eos. eos.

nibus, et coarctat me spiritus uteri nibus, et coarctat me spiritus uteri mei. Unde Ambrosius dicit, quod iste mei. Unde Ambrosius dicit, quod iste Legisperitus verba legis tenebat, et vim Legisperitus verba legis tenebat, et vim legis ignorabat. Matth. xx11, 29: Erratis legis ignorabat. Matth. xx11, 29: Erratis

Hic per exempla confirmat quod di- nescientes Scripturas, neque virtutem Hic per exempla confirmat quod di- nescientes Scripturas, neque virtutem xit. xit.

Dei. Dei.

1 Cf. Numer. XI, 1 Cf. Numer. XI,

6. 6.

IN EVANG. LUCÆ, X-26. IN EVANG. LUCÆ, X-26.

« Surrexit » ergo qui in altum super- « Surrexit » ergo qui in altum super- bia cor erexit. Job, xv, 12 et 13: Quid bia cor erexit. Job, xv, 12 et 13: Quid te elevat cor tuum, et quasi magna cogi- te elevat cor tuum, et quasi magna cogi- tans, attonitos habes oculos? Quid tu- tans, attonitos habes oculos? Quid tu- met contra Deum spiritus tuus, ut pro- met contra Deum spiritus tuus, ut pro- feras de ore tuo hujuscemodi sermones? feras de ore tuo hujuscemodi sermones?

« Tentans illum. » Ecce quam mali- « Tentans illum. » Ecce quam mali- gna fuit in tentando dolositatis. Matth. gna fuit in tentando dolositatis. Matth. Axu, 18: Quid me tentatis, hypocritæ? Axu, 18: Quid me tentatis, hypocritæ? Psal. xcIv, 9: Tentaverunt me patres Psal. xcIv, 9: Tentaverunt me patres restri. Deuter. VI, 6: Non tentabis Do- restri. Deuter. VI, 6: Non tentabis Do- minum Deum tuum. minum Deum tuum.

« Et dicens, » virus quod in corde suo « Et dicens, » virus quod in corde suo habuit, emittens. Job, x1, 5: Utinam habuit, emittens. Job, x1, 5: Utinam taccretis, ut putaremini esse sapientes. taccretis, ut putaremini esse sapientes.

« Magister. » « Magister. »

Ecce proposita a tentatore quæstio. Ecce proposita a tentatore quæstio. In hac autem quæstione facit duo: In hac autem quæstione facit duo: primo enim dolose magistrum a quo primo enim dolose magistrum a quo quarit, profitetur secundo quærit de quarit, profitetur secundo quærit de merito salutis. merito salutis.

Dicit ergo « Magister. » Magistrum Dicit ergo « Magister. » Magistrum vocat, ut dicit Chrysostomus, cujus non vocat, ut dicit Chrysostomus, cujus non vult esse discipulus. Non autem confite- vult esse discipulus. Non autem confite- tur Deum vel Dominum: quia nec co- tur Deum vel Dominum: quia nec co- lere vult ut Deum, nec servire sibi vult lere vult ut Deum, nec servire sibi vult ut Domino, sed fingit se ab eo discere ut Domino, sed fingit se ab eo discere velle sicut a magistro. Similiter facit velle sicut a magistro. Similiter facit quidam, Matth. xxш, 36: Magister, quidam, Matth. xxш, 36: Magister, quod est mandatum magnum in lege? quod est mandatum magnum in lege? E. ibidem, . 16: Magister, scimus E. ibidem, . 16: Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate quia verax es, et viam Dei in veritate doces. Et verum quidem dixit in eo doces. Et verum quidem dixit in eo quod vocavit eum Magistrum: Magister quod vocavit eum Magistrum: Magister enim fuit doctrinæ et disciplinæ. Fuit, enim fuit doctrinæ et disciplinæ. Fuit, inquam, ipse sapientia Dei Patris. Sa- inquam, ipse sapientia Dei Patris. Sa- pient. VIII, 4: Doctrix est enim discipli- pient. VIII, 4: Doctrix est enim discipli- nr Dei, et electrix operum illius. nr Dei, et electrix operum illius.

« Quid faciendo? » « Quid faciendo? »

Quærit de merito salutis, et duo notat: Quærit de merito salutis, et duo notat: meritum, et præmium. meritum, et præmium.

2 2

Psal XLV, 5. Psal XLV, 5.

Apocal. xx1, 4: Absterget Deus omnem la- Apocal. xx1, 4: Absterget Deus omnem la- crymam ab oculis eorum, et mors ultra non erit, crymam ab oculis eorum, et mors ultra non erit,

51 51

De merito quærit : « Quid faciendo ? » De merito quærit : « Quid faciendo ? » Totum enim meritum in faciendo consi- Totum enim meritum in faciendo consi- stit principaliter, et parum in dicendo stit principaliter, et parum in dicendo vel docendo nisi conjungatur et opus: vel docendo nisi conjungatur et opus: unde, Matth. xxIII, 3, de quibusdam bene unde, Matth. xxIII, 3, de quibusdam bene dicentibus dicitur: Omnia quæcumque dicentibus dicitur: Omnia quæcumque dixerint vobis, servate et facite secun- dixerint vobis, servate et facite secun- dum opera vero eorum nolite facere. dum opera vero eorum nolite facere. Joan. vi, 28: Quid faciemus ut opere- Joan. vi, 28: Quid faciemus ut opere- mur opera Dei? Ideo dicit, Joan. x, mur opera Dei? Ideo dicit, Joan. x, 28 Et si mihi non vultis credere, ope- 28 Et si mihi non vultis credere, ope- ribus credite. Jacobi, 1, 25: Factor ope- ribus credite. Jacobi, 1, 25: Factor ope- ris, hic beatus in facto suo erit. Virtutis ris, hic beatus in facto suo erit. Virtutis enim perfectio in opere suo est, et ad enim perfectio in opere suo est, et ad opus est virtus, ut dicit Philosophus. opus est virtus, ut dicit Philosophus. Apocal. xiv, 13 Opera enim illorum Apocal. xiv, 13 Opera enim illorum sequuntur illos. sequuntur illos.

Et de præmio subinfert : Et de præmio subinfert :

« Vitam æternam possidebo. » « Vitam æternam possidebo. »

Tria tangit in præmio, vitam, et æter- Tria tangit in præmio, vitam, et æter- nitatem vitæ, et possessionem vitæ. nitatem vitæ, et possessionem vitæ.

Vita est actus continuus divinæ vitæ Vita est actus continuus divinæ vitæ in animam, vel in corpus et animam in animam, vel in corpus et animam post resurrectionem. Ut (sicut sol facit post resurrectionem. Ut (sicut sol facit diem continuis influxionibus in mundum) diem continuis influxionibus in mundum) ita continuis influxionibus vitæ suæ Deus ita continuis influxionibus vitæ suæ Deus influat vitam secum viventibus et se par- influat vitam secum viventibus et se par- ticipantibus. Ideo hæc vita fonti compa- ticipantibus. Ideo hæc vita fonti compa- ratur, Psal. xxxv, 10: Domine, apud ratur, Psal. xxxv, 10: Domine, apud te est fons vitæ. Apocal. vi, 17: Agnus, te est fons vitæ. Apocal. vi, 17: Agnus, qui in medio throni est, reget illos, et qui in medio throni est, reget illos, et deducet eos ad vitæ fontes aquarum. deducet eos ad vitæ fontes aquarum. Hic est fluminis impetus, qui lætificat Hic est fluminis impetus, qui lætificat civitatem Dei¹. civitatem Dei¹.