whatever

B. ALBERTI MAGNI, B. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

OPERA OMNIA. OPERA OMNIA.

EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS

AD FIDEM VULGATE VERSIONIS ACCURATIORUMQUE AD FIDEM VULGATE VERSIONIS ACCURATIORUMQUE

PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LABORE CURA AC LABORE

STEPH. CES. AUG. BORGNET, STEPH. CES. AUG. BORGNET,

Sacerdotis diocesis Remensis. Sacerdotis diocesis Remensis.

ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII. ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

VOLUMEN VOLUMEN

VICESIMUM TERTIUM VICESIMUM TERTIUM

ENARRATIONES IN SECUNDAM PARTEM EVANG. LUCE (X-XXIV). ENARRATIONES IN SECUNDAM PARTEM EVANG. LUCE (X-XXIV).

LV LV

PARISIIS PARISIIS

APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM, APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM,

13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13 13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCCCXCV MDCCCXCV

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

EPISCOPI RATISBONENSIS, EPISCOPI RATISBONENSIS,

ORDINIS, ORDINIS,

PRÆDICATORUM PRÆDICATORUM

DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI, DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI,

IN EVANGELIUM SEGUARUM LUGAM, IN EVANGELIUM SEGUARUM LUGAM,

LUCULENTÆ EXPOSITIONIS SECUNDA PARS. LUCULENTÆ EXPOSITIONIS SECUNDA PARS.

CAPUT X. CAPUT X.

Septuaginta duos præmittens ad singulas civitates, tradit præcepta quæ in Septuaginta duos præmittens ad singulas civitates, tradit præcepta quæ in prædicando observent : et gaudentibus de subject is sibi dæmonibus, dicit non prædicando observent : et gaudentibus de subject is sibi dæmonibus, dicit non esse ob hoc potissimum gaudendum: comminatur civitatibus obstinatis, in qui- esse ob hoc potissimum gaudendum: comminatur civitatibus obstinatis, in qui- bus factæ erant plurimæ virtutes, et exsultans in spiritu confitetur Patri : bus factæ erant plurimæ virtutes, et exsultans in spiritu confitetur Patri : tentanti legisperito, post recitatum præceptum de dilectione Dei et proximi, tentanti legisperito, post recitatum præceptum de dilectione Dei et proximi, ostendit quis sit proximus per parabolam hominis a Jerusalem descendentis : ostendit quis sit proximus per parabolam hominis a Jerusalem descendentis : Marthæ ministranti, et de sorore Maria conquerenti, dicit Mariam elegisse Marthæ ministranti, et de sorore Maria conquerenti, dicit Mariam elegisse optimam partem. optimam partem.

1. Post hæc autem designavit Do- 1. Post hæc autem designavit Do- minus ct alios septuaginta duos, minus ct alios septuaginta duos, et misit illos binos ante faciem et misit illos binos ante faciem suam, in omnem civitatem et suam, in omnem civitatem et locum quo erat ipse venturus. locum quo erat ipse venturus.

1 Matth. 1x, 37. 1 Matth. 1x, 37.

XXIII XXIII

2. Et dicebat illis: Messis quidem 2. Et dicebat illis: Messis quidem multa, operarii autem pauci 1. multa, operarii autem pauci 1. Rogate ergo dominum messis, Rogate ergo dominum messis, ut mittat operarios in messem ut mittat operarios in messem

suam. suam.

1 1

2 2

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Ite ecce ego mitto vos sicut agnos 3. Ite ecce ego mitto vos sicut agnos inter lupos '. inter lupos '.

4. Nolite portare sacculum, neque 4. Nolite portare sacculum, neque peram, neque calceamenta 2, et peram, neque calceamenta 2, et neminem per viam salutaveri- neminem per viam salutaveri- tis ³. tis ³.

5. In quamcumque dom'im intrave- 5. In quamcumque dom'im intrave- ritis, primum dicite: Pax huic ritis, primum dicite: Pax huic domui. domui.

6. Et si ibi fuerit filius pacis, re- 6. Et si ibi fuerit filius pacis, re- quiescet super illum pax vestra, quiescet super illum pax vestra, sin autem, ad vos revertetur. sin autem, ad vos revertetur.

7. In eadem autem domo manete, 7. In eadem autem domo manete,

missius erit in judicio, quam missius erit in judicio, quam vobis. vobis.

15. Et tu, Capharnaum, usque ad cœ- 15. Et tu, Capharnaum, usque ad cœ- lum exaltata, usque ad infer- lum exaltata, usque ad infer- num demergeris. num demergeris.

16. Qui vos audit, me audit : et qui 16. Qui vos audit, me audit : et qui vos spernit, me spernit. Qui vos spernit, me spernit. Qui autem me spernit, spernit eum autem me spernit, spernit eum qui misit me. qui misit me.

17. Reversi sunt autem septuaginta 17. Reversi sunt autem septuaginta duo cum gaudio, dicentes: Do- duo cum gaudio, dicentes: Do- mine, etiam dæmonia subji- mine, etiam dæmonia subji- ciuntur nobis in nomine tuo. ciuntur nobis in nomine tuo.

sicut fulgur de coelo cadentem. sicut fulgur de coelo cadentem. 19. Ecce dedi vobis potestatem cal- 19. Ecce dedi vobis potestatem cal- candi supra serpentes, ct scor- candi supra serpentes, ct scor- piones, et super omnem virtu- piones, et super omnem virtu- tem inimici : et nihil vobis no- tem inimici : et nihil vobis no- cebit. cebit.

edentes et bibentes quæ apud 18. Et ait illis: Videbam Satanam edentes et bibentes quæ apud 18. Et ait illis: Videbam Satanam illos sunt dignus est enim illos sunt dignus est enim operarius mercede sua 4. Nolite operarius mercede sua 4. Nolite transire de domo in domum. transire de domo in domum. 8. Et in quamcumque civitatem in- 8. Et in quamcumque civitatem in- traveritis, et susceperint vos, traveritis, et susceperint vos, manducate quæ apponuntur vo- manducate quæ apponuntur vo- bis. bis.

9. Et curate infirmos, qui in illa 9. Et curate infirmos, qui in illa sunt, et dicite illis Appropin- sunt, et dicite illis Appropin- quavit in vos regnum Dei. quavit in vos regnum Dei. 10. In quamcumque autem civitatem 10. In quamcumque autem civitatem intraveritis, et non susceperint intraveritis, et non susceperint vos, exeuntes in plateas ejus, vos, exeuntes in plateas ejus, dicite: dicite:

11. Etiam pulverem, qui adhæsit no- 11. Etiam pulverem, qui adhæsit no- bis de civitate vestra, extergi- bis de civitate vestra, extergi- mus in vos 5 : tamen hoc sci- mus in vos 5 : tamen hoc sci- tote, quia appropinquavit reg- tote, quia appropinquavit reg- num Dei. num Dei.

12. Dico vobis, quia Sodomis in die 12. Dico vobis, quia Sodomis in die illa remissius erit quam illi ci- illa remissius erit quam illi ci- vitati. vitati.

13. Væ tibi, Corozain! væ tibi, Beth- 13. Væ tibi, Corozain! væ tibi, Beth- saida! quia si in Tyro et Sido- saida! quia si in Tyro et Sido- ne factæ fuissent virtutes quæ ne factæ fuissent virtutes quæ factæ sunt in vobis, olim in ci- factæ sunt in vobis, olim in ci-

20. Verumtamen in hoc nolite gau- 20. Verumtamen in hoc nolite gau- dere, quia spiritus vobis subji- dere, quia spiritus vobis subji- ciuntur gaudete autem, quod ciuntur gaudete autem, quod nomina vestra scripta sunt in nomina vestra scripta sunt in coelis. coelis.

21. In ipsa hora exsultavit Spiritu 21. In ipsa hora exsultavit Spiritu sancto, et dixit: Confiteor ti- sancto, et dixit: Confiteor ti- bi, Pater, Domine coeli et ter- bi, Pater, Domine coeli et ter- ræ, quod abscondisti hæc a sa- ræ, quod abscondisti hæc a sa- pientibus et prudentibus, et re- pientibus et prudentibus, et re- velasti ea parvulis. Etiam, Pa- velasti ea parvulis. Etiam, Pa- ter, quoniam sic placuit ante te. ter, quoniam sic placuit ante te. 22. Omnia mihi tradita sunt a Patre 22. Omnia mihi tradita sunt a Patre meo. Et nemo scit quis sit Fi- meo. Et nemo scit quis sit Fi- lius, nisi Pater: et quis sit Pa- lius, nisi Pater: et quis sit Pa- ter, nisi Filius, et cui voluerit ter, nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare. Filius revelare.

23. Et conversus ad discipulos suos, 23. Et conversus ad discipulos suos, dixit Beati oculi, qui vident dixit Beati oculi, qui vident quæ vos videtis 9. quæ vos videtis 9.

licio et cinere sedentes pœnite- 24. Dico enim vobis, quod multi pro- licio et cinere sedentes pœnite- 24. Dico enim vobis, quod multi pro-

rent 6. rent 6.

14. Verumtamen Tyro et Sidoni re- 14. Verumtamen Tyro et Sidoni re-

1 Matth. x, 16. 1 Matth. x, 16.

2 Marc. vi, 8. 2 Marc. vi, 8.

3 IV Reg. IV, 29. 3 IV Reg. IV, 29.

4 Deuter. xxiv, 14; Matth. x, 10 I; ad Ti- 4 Deuter. xxiv, 14; Matth. x, 10 I; ad Ti-

moth. v, 18. moth. v, 18.

phetæ et reges voluerunt videre phetæ et reges voluerunt videre quæ vos videtis, et non vide- quæ vos videtis, et non vide-

5 Act. XIII, 51. 5 Act. XIII, 51.

6 Matth. xi, 21. 6 Matth. xi, 21.

7 Matth. x, 40; Joan. XII, 20. 7 Matth. x, 40; Joan. XII, 20.

8 Matth. x, 25. 8 Matth. x, 25.

9 Matth. XIII, 16. 9 Matth. XIII, 16.

CAP. X LUCÆ. CAP. X LUCÆ.

runt et audire quæ auditis, et runt et audire quæ auditis, et

non audierunt. non audierunt.

25. Et ecce quidam legisperitus sur- 25. Et ecce quidam legisperitus sur- rexit tentans illum', et dicens : rexit tentans illum', et dicens : Magister, quid faciendo vitam Magister, quid faciendo vitam æternam possidebo? æternam possidebo?

26. At ille dixit ad eum : In lege quid 26. At ille dixit ad eum : In lege quid

scriptum est? quomodo legis? scriptum est? quomodo legis? 27. Ille respondens dixit: Diliges Do- 27. Ille respondens dixit: Diliges Do- minum Deum tuum ex toto minum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima corde tuo, et ex tota anima tua, et ex omnibus viribus tuis, tua, et ex omnibus viribus tuis,

3 3

ejus, infundens oleum et vinum, ejus, infundens oleum et vinum, et imponens illum in jumentum et imponens illum in jumentum suum, duxit in stabulum, et suum, duxit in stabulum, et curam ejus egit. curam ejus egit. 35. Et altera die protulit duos dena- 35. Et altera die protulit duos dena- rios, et dedit stabulario, et ait : rios, et dedit stabulario, et ait : Curam illius habe et quod- Curam illius habe et quod-

cumque supererogaveris, ego cumque supererogaveris, ego cum rediero reddam tibi. cum rediero reddam tibi. 36. Quis horum trium videtur tibi 36. Quis horum trium videtur tibi proximus fuisse illi qui incidit proximus fuisse illi qui incidit in latrones? in latrones?

et ex omni mente tua et pro- 37. At ille dixit: Qui fecit misericor- et ex omni mente tua et pro- 37. At ille dixit: Qui fecit misericor-

ximum tuum sicut teipsum.' ximum tuum sicut teipsum.'

28. Dixitque illi: Recte respondisti : 28. Dixitque illi: Recte respondisti :

hoc fac, et vives. hoc fac, et vives.

29. Ille autem volens justificare seip- 29. Ille autem volens justificare seip- sum, dixit ad Jesum: Et quis sum, dixit ad Jesum: Et quis est meus proximus? est meus proximus?

30. Suscipiens autem Jesus, dixit : 30. Suscipiens autem Jesus, dixit :

diam in illum. Et ait illi Jesus: diam in illum. Et ait illi Jesus:

Vade, et tu fac similiter. Vade, et tu fac similiter.

38. Factum est autem, dum irent, et 38. Factum est autem, dum irent, et

ipse intravit in quoddam castel- ipse intravit in quoddam castel- lum et mulier quædam, Mar- lum et mulier quædam, Mar- tha nomine, excepit illum in do- tha nomine, excepit illum in do-

mum suam. mum suam.

Homo quidam descendebat ab 39. Et huic erat soror nomine Maria, Homo quidam descendebat ab 39. Et huic erat soror nomine Maria, Jerusalem in Jericho, et incidit Jerusalem in Jericho, et incidit in latrones, qui etiam despolia- in latrones, qui etiam despolia- verunt eum et plagis impositis 40. verunt eum et plagis impositis 40. abierunt, semivivo relicto. abierunt, semivivo relicto. 31. Accidit autem ut sacerdos quidam 31. Accidit autem ut sacerdos quidam descenderet eadem via et viso descenderet eadem via et viso illo, præterivit. illo, præterivit.

32. Similiter et Levita, cum esset se- 32. Similiter et Levita, cum esset se- cus locum et videret eum, per- cus locum et videret eum, per- transiit. transiit. 33. Samaritanus autem quidam iter 33. Samaritanus autem quidam iter faciens, venit secus eum : et vi- faciens, venit secus eum : et vi- dens eum, misericordia motus dens eum, misericordia motus

est. est.

34. Et appropians alligavit vulnera 34. Et appropians alligavit vulnera

1 Matth. xx11, 35; Marc. x11, 28. 1 Matth. xx11, 35; Marc. x11, 28.

quæ etiam sedens secus pedes quæ etiam sedens secus pedes Domini, audiebat verbum illius. Domini, audiebat verbum illius. Martha autem satagebat circa fre- Martha autem satagebat circa fre- quens ministerium: quæ stetit quens ministerium: quæ stetit et ait Domine, non est tibi et ait Domine, non est tibi curæ quod soror mea reliquit curæ quod soror mea reliquit me solam ministrare? dic ergo me solam ministrare? dic ergo illi ut me adjuvet. illi ut me adjuvet.

41. Et respondens dixit illi Dominus: 41. Et respondens dixit illi Dominus: Martha, Martha, sollicita es, et Martha, Martha, sollicita es, et turbaris erga plurima. turbaris erga plurima.

42. Porro unum est necessarium. 42. Porro unum est necessarium. Maria optimam partem elegit, Maria optimam partem elegit, quæ non auferetur ab ea. quæ non auferetur ab ea.

2 Deuter. VI, 5. 2 Deuter. VI, 5.

4 4

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CAPUT X LUCE IN CAPUT X LUCE

ENARRATIO. ENARRATIO.

<< Post hæc autem designavit Domi- << Post hæc autem designavit Domi- nus et alios septuaginta duco, et mi- nus et alios septuaginta duco, et mi- sit illos binos ante faciem suam, in sit illos binos ante faciem suam, in omnem civitatem et locum quo erat omnem civitatem et locum quo erat ipse venturus. » ipse venturus. »

Glossa: « Sicut in Apostolis forma Glossa: « Sicut in Apostolis forma « est Episcoporum, sic in septuaginta « est Episcoporum, sic in septuaginta << duobus forma est presbyterorum se- << duobus forma est presbyterorum se- « cundi ordinis. Septuaginta duo mittun- « cundi ordinis. Septuaginta duo mittun- « tur, qui totidem linguarum gentibus « tur, qui totidem linguarum gentibus « Evangelium prædicent: ut sicut pri- « Evangelium prædicent: ut sicut pri- «<mum duodecim Apostoli propter duo- «<mum duodecim Apostoli propter duo- << decim tribus Israelis, ita et hi septua- << decim tribus Israelis, ita et hi septua- « ginta duo propter exteras gentes « ginta duo propter exteras gentes «< destinentur imbuendas. Vel, cum Chri- «< destinentur imbuendas. Vel, cum Chri- «stus se diem, Apostolos vero horas hu- «stus se diem, Apostolos vero horas hu- « jus diei nominet, ut per hunc nume- « jus diei nominet, ut per hunc nume- « rum prædicantium significet se lidem « rum prædicantium significet se lidem « Trinitatis mundo annuntiaturum, sicut « Trinitatis mundo annuntiaturum, sicut « sol triduanum suæ lucis ambitum per « sol triduanum suæ lucis ambitum per « septuaginta duas horas efficere solet. »> « septuaginta duas horas efficere solet. »> Tangit Glossa hoc quod dicitur, Joan. Tangit Glossa hoc quod dicitur, Joan. XI, 9 Nonne duodecim sunt horæ diei? XI, 9 Nonne duodecim sunt horæ diei? Si quis ambulaverit in die, non offen- Si quis ambulaverit in die, non offen- dit, quia lucem hujus mundi videt. Lux dit, quia lucem hujus mundi videt. Lux enim hujus mundi Christus est, qui di- enim hujus mundi Christus est, qui di- cit, Joan. vi, 12: Ego sum lux mun- cit, Joan. vi, 12: Ego sum lux mun- di: qui sequitur me non ambulat in te. di: qui sequitur me non ambulat in te. nebris, sed habebit lumen vitæ. Dies au- nebris, sed habebit lumen vitæ. Dies au- tem hujus lucis est claritas doctrinæ tem hujus lucis est claritas doctrinæ Christi horæ autem claritates sunt duo- Christi horæ autem claritates sunt duo- decim Apostolorum. decim Apostolorum.

Duodecim autem horæ habent re- Duodecim autem horæ habent re- spondentes horas in nocte duodecim, quæ spondentes horas in nocte duodecim, quæ obscuritatem significant humanam : et obscuritatem significant humanam : et

1 Cf. Numer. XI, 16. 1 Cf. Numer. XI, 16.

sic in die naturali perficit sol horas vi- sic in die naturali perficit sol horas vi- ginti quatuor quæ viginti quatuor per ginti quatuor quæ viginti quatuor per tria multiplicatæ, faciunt septuaginta tria multiplicatæ, faciunt septuaginta duas qui est numerus prædicantium. Et duas qui est numerus prædicantium. Et sic numerus multiplicans est tria, signi- sic numerus multiplicans est tria, signi- ficans fidem Trinitatis: numerus autem ficans fidem Trinitatis: numerus autem multiplicatus est septuaginta duo, qui multiplicatus est septuaginta duo, qui est numerus prædicantium discipulorum, est numerus prædicantium discipulorum, et numerus eorum quibus prædicatur, et numerus eorum quibus prædicatur, scilicet, gentium divisarum in septuagin- scilicet, gentium divisarum in septuagin- ta duas linguas. Tot etiam constituit ta duas linguas. Tot etiam constituit Moyses duces populi, quibus ille mira- Moyses duces populi, quibus ille mira-

bili facilitate, totam multitudinem sibi bili facilitate, totam multitudinem sibi commissam gubernaret : ita etiam commissam gubernaret : ita etiam Christus secundi ordinis viros adjunxit Christus secundi ordinis viros adjunxit Episcopis, hoc est, Presbyteros, quibus Episcopis, hoc est, Presbyteros, quibus mediantibus in partem sollicitudinis mediantibus in partem sollicitudinis Episcoporum vocatis, facilitate optima Episcoporum vocatis, facilitate optima plebes Ecclesiarum gubernarentur: sicut plebes Ecclesiarum gubernarentur: sicut in Ordinario Episcoporum continetur, in Ordinario Episcoporum continetur, quando consecrantur Presbyteri. quando consecrantur Presbyteri.

Hæc inducta sunt propter hujus libri Hæc inducta sunt propter hujus libri divisionem, ut sciatur de intentionibus divisionem, ut sciatur de intentionibus Glossarum esse extracta. Hic enim post Glossarum esse extracta. Hic enim post perfectionem ordinis Apostolici sive perfectionem ordinis Apostolici sive Episcopalis, agit de perfectione ordinis Episcopalis, agit de perfectione ordinis Sacerdotalis, sive Presbyteralis. Sacerdotalis, sive Presbyteralis.

Dividitur autem hæc pars in duas Dividitur autem hæc pars in duas partes in quarum prima ponit omnia partes in quarum prima ponit omnia quæ pertinent ad doctrinam discipulo- quæ pertinent ad doctrinam discipulo- rum. Quia autem per doctrinam quidam rum. Quia autem per doctrinam quidam vocantur et approbantur ut electi, et vocantur et approbantur ut electi, et quidam rejiciuntur et reprobantur ut quidam rejiciuntur et reprobantur ut damnandi ideo in secunda parte causas damnandi ideo in secunda parte causas ostendit justæ electionis, et justæ repro- ostendit justæ electionis, et justæ repro- bationis et hæc pars incipit in capitu- bationis et hæc pars incipit in capitu- lo XV. lo XV.

Adhuc pars prior in tres dividitur : Adhuc pars prior in tres dividitur : in quarum priori docet facienda, et ca- in quarum priori docet facienda, et ca- venda in secunda ad observationem il- venda in secunda ad observationem il- lorum inducit exempla plurima et hæc lorum inducit exempla plurima et hæc incipit ibi, cap. XIII. Quia autem om- incipit ibi, cap. XIII. Quia autem om- nis doctrina finem habet conversionis nis doctrina finem habet conversionis ad Christum, ideo in capite XIV docet ad Christum, ideo in capite XIV docet modum conversionis ad ipsum. modum conversionis ad ipsum.

Adhuc autem prima harum in duas Adhuc autem prima harum in duas

IN EVANG. LUCÆ, X-1. IN EVANG. LUCÆ, X-1.

dividitur in prima enim docet facien- dividitur in prima enim docet facien- da et in secunda, cap. XII, docet ca- da et in secunda, cap. XII, docet ca- venda. venda.

Cum autem omnis instructio Christi Cum autem omnis instructio Christi sit in sermone, virtutem et potestatem sit in sermone, virtutem et potestatem habente ideo in prima parte inducun- habente ideo in prima parte inducun- tur duo capita, quorum primum est de tur duo capita, quorum primum est de instructione secundum autem de vir- instructione secundum autem de vir- tutis et potestatis, in qua signa fiunt, tutis et potestatis, in qua signa fiunt, origine. origine.

Istud autem caput dividitur in duas Istud autem caput dividitur in duas partes, in quarum prima ponitur modus partes, in quarum prima ponitur modus electionis, missionis, et informationis electionis, missionis, et informationis discipulorum in secunda autem relatio discipulorum in secunda autem relatio revertentium, et confirmatio, et instru- revertentium, et confirmatio, et instru- ctio eorumdem. ctio eorumdem.

In priori istarum dicuntur tria: scili- In priori istarum dicuntur tria: scili- cet, modus missionis, necessitas legatio- cet, modus missionis, necessitas legatio- nis, et instructio operis. nis, et instructio operis.

designa- designa-

Duo autem dicit in primo Duo autem dicit in primo tionem mittendorum, et missionem. tionem mittendorum, et missionem. De designatione dicit quinque conti- De designatione dicit quinque conti- nuationem historiæ, designationem, de- nuationem historiæ, designationem, de- signantis auctoritatem, designatorum ab signantis auctoritatem, designatorum ab Apostolis distinctionem, et designatorum Apostolis distinctionem, et designatorum

numerum. numerum.

De continuatione dicit: De continuatione dicit:

« Post hæc autem. » « Post hæc autem. »

Ilic « post » non notat ordinem tem- Ilic « post » non notat ordinem tem- poris, sed potestatis. Post potestatem poris, sed potestatis. Post potestatem enim Episcopalem est potestas ordinis enim Episcopalem est potestas ordinis Presbyteralis: quia Presbyteri consti- Presbyteralis: quia Presbyteri consti- tuuntur ab Episcopis, et vocantur in tuuntur ab Episcopis, et vocantur in partem sollicitudinis eorum: et correctio partem sollicitudinis eorum: et correctio corum spectat ad Episcopos. Ad Titum, corum spectat ad Episcopos. Ad Titum, 1, 5: Hujus rei gratia reliqui te Cretæ, 1, 5: Hujus rei gratia reliqui te Cretæ, ut ea quæ desunt corrigas, et constituas ut ea quæ desunt corrigas, et constituas per civitates Presbyteros, sicut et ego ti- per civitates Presbyteros, sicut et ego ti- bi disposui. Hoc expresse dicitur in præ- bi disposui. Hoc expresse dicitur in præ- fatione, quam dicit Episcopus in ordina- fatione, quam dicit Episcopus in ordina- tione Presbyterorum. tione Presbyterorum.

loc igitur notat, cum dicit: « Post loc igitur notat, cum dicit: « Post haec autem » haec autem »

« «

Designavit, Designavit,

>> >>

5 5

Hoc est, signo sanctitatis notorio ex- Hoc est, signo sanctitatis notorio ex- pressit. Ad Titum, 1, 5 et 6 Consti- pressit. Ad Titum, 1, 5 et 6 Consti- tuas... Presbyteros,... si quis sine crimi- tuas... Presbyteros,... si quis sine crimi- ne est. Exod. xvIII, 21 et seq. Provide ne est. Exod. xvIII, 21 et seq. Provide de omni plebe viros potentes et timentes de omni plebe viros potentes et timentes Deum, in quibus sit veritas, et qui ode- Deum, in quibus sit veritas, et qui ode- rint avaritiam : et constitue ex eis tri- rint avaritiam : et constitue ex eis tri- bunos, et centuriones, et quinquagena- bunos, et centuriones, et quinquagena- rios, et decanos, qui judicent populum rios, et decanos, qui judicent populum omni tempore quidquid autem majus omni tempore quidquid autem majus fuerit, referant ad te, et ipsi minora fuerit, referant ad te, et ipsi minora tantummodo judicent: leviusque sit tibi, tantummodo judicent: leviusque sit tibi, partito in alios onere. Et si hoc feceris, partito in alios onere. Et si hoc feceris, implebis imperium Domini, et præcepta implebis imperium Domini, et præcepta ejus poteris sustentare. Numer. xi, 16 et ejus poteris sustentare. Numer. xi, 16 et 17: Congrega mihi septuaginta viros de 17: Congrega mihi septuaginta viros de senibus Israel, quos tu nosti quod senes senibus Israel, quos tu nosti quod senes populi sint ac magistri : et duces eos ad populi sint ac magistri : et duces eos ad ostium tabernaculi fœderis, faciesque ostium tabernaculi fœderis, faciesque ibi stare tecum: ut descendam, et loquar ibi stare tecum: ut descendam, et loquar tibi, et auferam de spiritu tuo, tradam- tibi, et auferam de spiritu tuo, tradam- que eis, ut sustentent tecum onus populi, que eis, ut sustentent tecum onus populi, et non tu solus graveris. Sic ergo con- et non tu solus graveris. Sic ergo con- versatione sanctitatis istos designavit : versatione sanctitatis istos designavit : hoc enim signo debet eligi Presbyter : hoc enim signo debet eligi Presbyter : et ideo de conversatione Presbyteri exa- et ideo de conversatione Presbyteri exa- minatur, quando recipit ordinem, an minatur, quando recipit ordinem, an dignus et justus sit. dignus et justus sit.

« Dominus. >> « Dominus. >>

Ecce designantis auctoritas. In Domini Ecce designantis auctoritas. In Domini enim est potestate, quemlibet in ordine enim est potestate, quemlibet in ordine gradus sui collocare. Psal. XLVII, 14: gradus sui collocare. Psal. XLVII, 14: Distribuite gradus ejus, ut enarretis in Distribuite gradus ejus, ut enarretis in progenie altera. Ezechiel. XL, 31, et pas- progenie altera. Ezechiel. XL, 31, et pas- sim, Octo gradibus ascendebatur ad sim, Octo gradibus ascendebatur ad templum, hoc est, ordinibus ecclesiasti- templum, hoc est, ordinibus ecclesiasti- cis Janitorum, Exorcistarum, Lectorum, cis Janitorum, Exorcistarum, Lectorum, Acolythorum sive Ceroferariorum, Sub- Acolythorum sive Ceroferariorum, Sub- diaconorum, Diaconorum, Presbytero- diaconorum, Diaconorum, Presbytero- rum, et Episcoporum. Janitorum, qui rum, et Episcoporum. Janitorum, qui introducendos introducant: Exorcista- introducendos introducant: Exorcista- rum, qui Dæmones arceant: Lectorum, rum, qui Dæmones arceant: Lectorum, qui Prophetias ad intellectum distin- qui Prophetias ad intellectum distin-

Vulgata habet, domos. Vulgata habet, domos.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

guant Ceroferariorum, qui lumen visi- guant Ceroferariorum, qui lumen visi- bile et invisibile fidelibus præferant : bile et invisibile fidelibus præferant : Subdiaconorum, qui corpori mystico in Subdiaconorum, qui corpori mystico in hostiis offerendis subserviant: Diacono- hostiis offerendis subserviant: Diacono- rum, qui Presbyteris in hostiis oblatis et rum, qui Presbyteris in hostiis oblatis et populo communicandis serviant: Pre- populo communicandis serviant: Pre- sbyterorum, qui curam corporis veri et sbyterorum, qui curam corporis veri et mystici agant Episcoporum, qui medii mystici agant Episcoporum, qui medii inter Deum et populum existant. Hi om- inter Deum et populum existant. Hi om- nes gradus in manu Domini sunt, ad nes gradus in manu Domini sunt, ad statuendum et destituendum prout vo- statuendum et destituendum prout vo- lunt et ideo ipse est sponsus Ecclesiæ, lunt et ideo ipse est sponsus Ecclesiæ, sicut dicitur, Joan. I, 29. Et omnes sicut dicitur, Joan. I, 29. Et omnes alii sunt Paranymphi, hoc est, sponsi alii sunt Paranymphi, hoc est, sponsi custodes. Luc. XII, 36: Vos similes ho- custodes. Luc. XII, 36: Vos similes ho- minibus exspectantibus dominum suum, minibus exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis. quando revertatur a nuptiis.

<< Et alios. >> << Et alios. >>

Ecce ordinis istorum ab Episcopis et Ecce ordinis istorum ab Episcopis et Apostolis distinctio isti enim dant Spi- Apostolis distinctio isti enim dant Spi- ritum sanctum ad esse spirituale in Bap- ritum sanctum ad esse spirituale in Bap- tismo, et Pœnitentia, et Extrema un- tismo, et Pœnitentia, et Extrema un- ctione et Eucharistiam dant ad illius ctione et Eucharistiam dant ad illius esse vegetationem. Episcopi autem dant esse vegetationem. Episcopi autem dant Spiritum sanctum ad robur in Confir- Spiritum sanctum ad robur in Confir- matione per manus impositionem, et matione per manus impositionem, et conficiunt chrisma, per quod, ut dicit conficiunt chrisma, per quod, ut dicit Dionysius in Ecclesiastica hierarchia, Dionysius in Ecclesiastica hierarchia, « omnis completur sanctitas. » Act. xx, « omnis completur sanctitas. » Act. xx, 28 Attendite vobis, et universo gregi, 28 Attendite vobis, et universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit Epi- in quo vos Spiritus sanctus posuit Epi- scopos regere Ecclesiam Dei, quam ac- scopos regere Ecclesiam Dei, quam ac- quisivit sanguine suo. quisivit sanguine suo.

« Septuaginta duos. » « Septuaginta duos. »

Hujus numeri ratio jam habita est: Hujus numeri ratio jam habita est: quia septies duodecim faciunt septuagin- quia septies duodecim faciunt septuagin- ta duo. Senarius autem significat per- ta duo. Senarius autem significat per- fectionem operis duodenarius vero uni- fectionem operis duodenarius vero uni- versitatem præmiorum beatitudinis. Et versitatem præmiorum beatitudinis. Et sic perfectio operis ducta in perfectio- sic perfectio operis ducta in perfectio- nem beatitudinis, complet numerum nem beatitudinis, complet numerum istius Ecclesiastici ordinis. Sunt etiam istius Ecclesiastici ordinis. Sunt etiam ´ septuaginta duæ linguæ nationum, qui- ´ septuaginta duæ linguæ nationum, qui-

4 Cf. Psal. cxxxvIII, 12 et 11. Cf. etiam offi- 4 Cf. Psal. cxxxvIII, 12 et 11. Cf. etiam offi-

bus est prædicandum : et septuaginta bus est prædicandum : et septuaginta duo duces præcesserunt in figura veteris duo duces præcesserunt in figura veteris legis. Septuaginta etiam fuit numerus legis. Septuaginta etiam fuit numerus annorum redemptionis captivitatis, qui- annorum redemptionis captivitatis, qui- bus duo adduntur, propter duo mandata bus duo adduntur, propter duo mandata dilectionis ut septem dona sancti Spi- dilectionis ut septem dona sancti Spi- ritus ducantur in decem mandata deca- ritus ducantur in decem mandata deca- logi et hæc omnia duobus informentur logi et hæc omnia duobus informentur mandatis dilectionis et per illa consti- mandatis dilectionis et per illa consti- tuitur quilibet digne in gradu ecclesiasti- tuitur quilibet digne in gradu ecclesiasti- cæ potestatis. Supra etiam dictum est, cæ potestatis. Supra etiam dictum est, quod in tribus diebus naturalibus septua- quod in tribus diebus naturalibus septua- ginta duæ horæ continentur: triginta ginta duæ horæ continentur: triginta sex horæ lucis, et triginta sex horæ te- sex horæ lucis, et triginta sex horæ te- nebrarum, ut per arma lucis expellantur nebrarum, ut per arma lucis expellantur opera tenebrarum nostrarum. Ut dica- opera tenebrarum nostrarum. Ut dica- mus « Nox sicut dies illuminabitur, et mus « Nox sicut dies illuminabitur, et nox illuminatio mea in deliciis meis 1 : » nox illuminatio mea in deliciis meis 1 : » et hujus lucis sol Christus est, horæ et hujus lucis sol Christus est, horæ Apostoli unius diei, tres dies in confes- Apostoli unius diei, tres dies in confes- sione Trinitatis vel trium in Christo sub- sione Trinitatis vel trium in Christo sub- stantiarum. Septuaginta duæ horæ sunt stantiarum. Septuaginta duæ horæ sunt gradus septuaginta duorum Presbytero- gradus septuaginta duorum Presbytero-

rum. rum.

Sequitur: Sequitur:

« Et misit illos. » « Et misit illos. »

Tangit istorum Presbyterorum missio- Tangit istorum Presbyterorum missio- nem. Et tangit quinque : legationem, nem. Et tangit quinque : legationem, modum legationis, formam, locum, et modum legationis, formam, locum, et finem. finem.

Legationem auctoritatis traditæ tangit, Legationem auctoritatis traditæ tangit, cum dicit « Et misit illos. » Non enim cum dicit « Et misit illos. » Non enim prædicarent et curam gregum suscipe- prædicarent et curam gregum suscipe- rent, nisi missi. Propter quod conqueri- rent, nisi missi. Propter quod conqueri- tur Dominus de quibusdam, Jerem. tur Dominus de quibusdam, Jerem. XXIII, 21 Non mittebam prophetas, et XXIII, 21 Non mittebam prophetas, et ipsi currebant. Jerem. xiv, 14: Falso ipsi currebant. Jerem. xiv, 14: Falso prophetæ vaticinantur in nomine meo: prophetæ vaticinantur in nomine meo: non misi eos, et non præcepi cis, neque non misi eos, et non præcepi cis, neque locutus sum ad eos. Per se enim isti se locutus sum ad eos. Per se enim isti se ingerunt. Joan. x, 8: Omnes quotquot ingerunt. Joan. x, 8: Omnes quotquot venerunt, fures sunt et latrones. Veniunt venerunt, fures sunt et latrones. Veniunt enim per seipsos, qui non missi veniunt. enim per seipsos, qui non missi veniunt. Ad Roman. x, 15: Quomodo prædica- Ad Roman. x, 15: Quomodo prædica- bunt nisi mittantur? Joan. xx, 21 : Sic- bunt nisi mittantur? Joan. xx, 21 : Sic-

cium Sabbati sancti, in Hymno Exultet. cium Sabbati sancti, in Hymno Exultet.

IN EVANG. LUCÆ, X-1. IN EVANG. LUCÆ, X-1.

ut misit me Pater, et ego mitto vos. Je- ut misit me Pater, et ego mitto vos. Je- rem. xxv, 4 Misit Dominus ad vos om- rem. xxv, 4 Misit Dominus ad vos om- nes servos suos prophetas, consurgens nes servos suos prophetas, consurgens diluculo. diluculo.

<< Binos. >> << Binos. >>

Ecce modus missionis. Mittit autem Ecce modus missionis. Mittit autem binos, quia sic præcessit in figura. Ge- binos, quia sic præcessit in figura. Ge- nes. VII, nes. VII, 8 et 9, Animalia immunda bina 8 et 9, Animalia immunda bina in arcam inducta sunt. Sic isti mittunt in arcam inducta sunt. Sic isti mittunt bina immunda, hoc est, viros et mulie- bina immunda, hoc est, viros et mulie- res, vel Judæos et Gentiles inducunt in res, vel Judæos et Gentiles inducunt in arcam Ecclesiæ, sicut in Petri linteum', arcam Ecclesiæ, sicut in Petri linteum', ut sanctificentur. In linteo enim Petri, ut sanctificentur. In linteo enim Petri, etiam ea quæ communia, hoc est, im- etiam ea quæ communia, hoc est, im- munda erant, sanctificata a Deo dicuntur munda erant, sanctificata a Deo dicuntur ex hoc quod Judæi linteum intraverunt, ex hoc quod Judæi linteum intraverunt, et in cœlum omnia recepta sunt. Linteum et in cœlum omnia recepta sunt. Linteum enim significabat candorem vestis bap- enim significabat candorem vestis bap- tismalis sicut et arca significat baptis- tismalis sicut et arca significat baptis- mum. Alia causa est secundum Grego- mum. Alia causa est secundum Grego- rium, quod binos mittit propter charita- rium, quod binos mittit propter charita- tis duo mandata. Charitas minus quam tis duo mandata. Charitas minus quam inter duos haberi non potest: quia cha- inter duos haberi non potest: quia cha- ritas procedit semper in alterum. Joan. ritas procedit semper in alterum. Joan. X, 35 In hoc cognoscent omnes quia X, 35 In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habue- discipuli mei estis, si dilectionem habue- ritis ad invicem. Tertia causa est, ut ritis ad invicem. Tertia causa est, ut mutuo solatio inter fideles et persecuto- mutuo solatio inter fideles et persecuto- res foverentur. Eccle. v, 9: Melius est res foverentur. Eccle. v, 9: Melius est duos esse simul, quam unum habent duos esse simul, quam unum habent enim emolumentum societatis suæ. Pro- enim emolumentum societatis suæ. Pro- verb. xvi, 19 Frater qui adjuvatur a verb. xvi, 19 Frater qui adjuvatur a fratre, quasi civitas firma. fratre, quasi civitas firma.

: :

« Ante faciem suam. » « Ante faciem suam. »

Ecce missionis forma. Dupliciter au- Ecce missionis forma. Dupliciter au- tem misit ante faciem uno quidem tem misit ante faciem uno quidem modo, ut sic se haberent, quasi semper modo, ut sic se haberent, quasi semper ante faciem suam essent. III Reg. xvII, ante faciem suam essent. III Reg. xvII, 1: Vivit Dominus Deus Israel, in cujus 1: Vivit Dominus Deus Israel, in cujus conspectu sto. Tob. XII, 15: Ego sum conspectu sto. Tob. XII, 15: Ego sum Raphael Angelus, unus ex septem qui Raphael Angelus, unus ex septem qui adstamus ante Dominum. Ille enim bo- adstamus ante Dominum. Ille enim bo- nus est Angelus, hoc est, nuntius, nus est Angelus, hoc est, nuntius,

1 Cf. Act. x, 11 et seq. 1 Cf. Act. x, 11 et seq.

7 7

qui omnia agit in conspectu Dei cuncta qui omnia agit in conspectu Dei cuncta cernentis. Apocal. 1, 4: A septem spiri- cernentis. Apocal. 1, 4: A septem spiri- tibus qui in conspectu throni ejus sunt. tibus qui in conspectu throni ejus sunt. Talis enim legatus septiformi spiritu est Talis enim legatus septiformi spiritu est illuminatus. illuminatus.

Vel, «Ante faciem suam, » hoc est, Vel, «Ante faciem suam, » hoc est, ut præcederent conspectum præsentiæ ut præcederent conspectum præsentiæ ipsius. Luc. 1, 76: Præibis ante faciem ipsius. Luc. 1, 76: Præibis ante faciem Domini parare vias ejus. Et, ibidem, Domini parare vias ejus. Et, ibidem, .17: Ipse præcedet ante illum in spiritu .17: Ipse præcedet ante illum in spiritu et virtute Eliæ: ut convertat corda pa- et virtute Eliæ: ut convertat corda pa- trum in filios, et incredulos ad pruden- trum in filios, et incredulos ad pruden- tiam justorum, parare Domino plebem tiam justorum, parare Domino plebem perfectam. Semper enim Dominus sicut perfectam. Semper enim Dominus sicut in mundum in primo adventu, et sicut in mundum in primo adventu, et sicut ad judicium in secundo adventu: ita et ad judicium in secundo adventu: ita et ad cor veniens præmittit sibi viam præ- ad cor veniens præmittit sibi viam præ- parantes. parantes.

«In omnem civitatem et locum. » «In omnem civitatem et locum. »

Duo tangit generalitatem legationis, Duo tangit generalitatem legationis, et differentiam vocatorum. et differentiam vocatorum.

Generalitas tangitur cum dicit: « In Generalitas tangitur cum dicit: « In omnem,» ut nemo sit excusatus. Psal. omnem,» ut nemo sit excusatus. Psal. XVIII, 5: In omnem terram exivit sonus XVIII, 5: In omnem terram exivit sonus eorum et in fines orbis terræ verba eo- eorum et in fines orbis terræ verba eo- rum. Luc. xiv, 21: Pauperes, ac debiles, rum. Luc. xiv, 21: Pauperes, ac debiles, et cæcos, et claudos introduc huc. Isa. et cæcos, et claudos introduc huc. Isa. LV, 1: Omnes sitientes, venite ad aquas. LV, 1: Omnes sitientes, venite ad aquas.

« Civitatem et locum. » Per hoc tan- « Civitatem et locum. » Per hoc tan-

git differentiam vocatorum. Tangit au- git differentiam vocatorum. Tangit au- tem duas differentias, quas sæpe tangunt tem duas differentias, quas sæpe tangunt Sancti. Una est, quod quidam civilitate Sancti. Una est, quod quidam civilitate quadam et urbanitate virtutum natura- quadam et urbanitate virtutum natura- lium sive civilium disponuntur ad fidem : lium sive civilium disponuntur ad fidem : et illi sunt cives civitatis. Quidam con- et illi sunt cives civitatis. Quidam con- fusione rusticitatis aliquando cadunt in fusione rusticitatis aliquando cadunt in profundum vitiorum: et tunc resipiscunt profundum vitiorum: et tunc resipiscunt et veniunt ad Dominum: et illi intelli- et veniunt ad Dominum: et illi intelli- guntur per habitatores aliorum locorum. guntur per habitatores aliorum locorum. De primis dicitur, Cantic. III, 2: Surgam, De primis dicitur, Cantic. III, 2: Surgam, et circuibo civitatem: per vicos et pla- et circuibo civitatem: per vicos et pla- teas quæram quem diligit anima mea. teas quæram quem diligit anima mea. De secundis dicitur, Deuter. XXXII, 10: De secundis dicitur, Deuter. XXXII, 10: Invenit eum in terra deserta, in loco hor- Invenit eum in terra deserta, in loco hor- roris et vastæ solitudinis. Desertum roris et vastæ solitudinis. Desertum

8 8

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est Christus Jesus. est Christus Jesus.

De habitatione devotionis charitatis, De habitatione devotionis charitatis, Joan. xiv, 23 Pater meus diliget eum, Joan. xiv, 23 Pater meus diliget eum, scilicet, diligentem me, et ad eum venic- scilicet, diligentem me, et ad eum venic- mus, et mansionem apud eum faciemus. mus, et mansionem apud eum faciemus. De adventu per gratiam in cordis ha- De adventu per gratiam in cordis ha- bitaculum, ad Ephes. 11, 22: In quo et bitaculum, ad Ephes. 11, 22: In quo et vos coædificamini in habitaculum Dei in vos coædificamini in habitaculum Dei in Spiritu. Spiritu.

enim est habitatio peccatoris: locus hor- ponere, præter id quod positum est, quod enim est habitatio peccatoris: locus hor- ponere, præter id quod positum est, quod roris est, ubi nihil est urbanitatis: locus roris est, ubi nihil est urbanitatis: locus vastæ solitudinis est, in quo nihil est vastæ solitudinis est, in quo nihil est humanæ consuetudinis, sed potius mos humanæ consuetudinis, sed potius mos belluinæ ferocitatis. De utrisque dici- belluinæ ferocitatis. De utrisque dici- tur, ad Roman. I, 14 et 15: Sapientibus tur, ad Roman. I, 14 et 15: Sapientibus et insipientibus debitor sum. Ita (quod et insipientibus debitor sum. Ita (quod in me) promptum est et vobis, qui in me) promptum est et vobis, qui Romæ estis, evangelizare. Psal. cxii, 3: Romæ estis, evangelizare. Psal. cxii, 3: A solis ortu usque ad occasum, lauda- A solis ortu usque ad occasum, lauda- bile nomen Domini. Malach. 1, 11: Ab bile nomen Domini. Malach. 1, 11: Ab ortu solis usque ad occasum, magnum ortu solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus: et in omni est nomen meum in gentibus: et in omni loco sacrificatur et offertur nomini meo loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munda. oblatio munda.

« Quo erat ipse venturus. » « Quo erat ipse venturus. »

Hic tangit legationis istius finem. Fi- Hic tangit legationis istius finem. Fi- nis enim est præparatio ad Domini ad. nis enim est præparatio ad Domini ad. ventum, ne veniens aliquid in nobis in- ventum, ne veniens aliquid in nobis in- veniat, quod oculos majestatis ejus of veniat, quod oculos majestatis ejus of fendat. Isa. XL, 3: Parale viam Domini, fendat. Isa. XL, 3: Parale viam Domini, rectas facite in solitudine semitas Dei rectas facite in solitudine semitas Dei nostri. Isa. LXII, 10: Transite, transite nostri. Isa. LXII, 10: Transite, transite per portas, præparate viam populo, pla- per portas, præparate viam populo, pla- num facite iter, eligite lapides. Per por- num facite iter, eligite lapides. Per por- tas transire, est per sensus et sensibilia tas transire, est per sensus et sensibilia exempla ad corda festinare. Præparare exempla ad corda festinare. Præparare viam populo, est viam mandatorum viam populo, est viam mandatorum prædicando ostendere, et virtutibus pla- prædicando ostendere, et virtutibus pla- nam facere. Lapides eligere, est scan- nam facere. Lapides eligere, est scan- dala et offensionum occasiones a con- dala et offensionum occasiones a con- spectu hominum subducere. Sic enim spectu hominum subducere. Sic enim venit Dominus. Venturus enim Dominus venit Dominus. Venturus enim Dominus est per fidem in intellectum, et per de- est per fidem in intellectum, et per de- votionem charitatis in affectum, et per votionem charitatis in affectum, et per gratiam in cordis habitaculum, et per gratiam in cordis habitaculum, et per virtutem in operationis effectum. virtutem in operationis effectum.

De primo horum, II ad Timoth. 1, 5: De primo horum, II ad Timoth. 1, 5: Fides habitavit primum in avia tua Fides habitavit primum in avia tua Loide, et matre tua Eunice: certus sum Loide, et matre tua Eunice: certus sum autem quod et in te. Sic ergo Christus autem quod et in te. Sic ergo Christus per fidem inhabitat, et est illius habita- per fidem inhabitat, et est illius habita- tionis fundamentum. I ad Corinth. 111, tionis fundamentum. I ad Corinth. 111, 11: Fundamentum aliud nemo potest 11: Fundamentum aliud nemo potest

* Cf. Psal. axvII, 16. * Cf. Psal. axvII, 16.

De adventu virtutis in operis effectum, De adventu virtutis in operis effectum, I Reg. iv, 7 et 8: Venit Deus in ca- I Reg. iv, 7 et 8: Venit Deus in ca- stra... Non enim fuit tanta exsultatio stra... Non enim fuit tanta exsultatio heri et nudiustertius, scilicet in castris heri et nudiustertius, scilicet in castris Hebræorum. Hebræorum.

Tunc enim dextera Domini facit vir- Tunc enim dextera Domini facit vir- tutem, dextera Domini exaltabit nos, et tutem, dextera Domini exaltabit nos, et iteratam dextera Domini facit virtutem 1. iteratam dextera Domini facit virtutem 1. Primo facit virtutem, virtutes nostras Primo facit virtutem, virtutes nostras roborando per virtutem collatam ab ipso: roborando per virtutem collatam ab ipso: exaltat nos, hostes nostros vincendo per exaltat nos, hostes nostros vincendo per vitiorum expulsionem iteratam facit vitiorum expulsionem iteratam facit virtutem, opera nostra meritoria in no- virtutem, opera nostra meritoria in no- bis operando. Isa. xxvi, 12: Omnia ope- bis operando. Isa. xxvi, 12: Omnia ope- ra nostra operatus in nobis, Domine. ra nostra operatus in nobis, Domine.

Sic ergo est venturus Dominus post Sic ergo est venturus Dominus post viam præparatam a discipulis Et est iste viam præparatam a discipulis Et est iste fructus et finis legationis ipsorum. fructus et finis legationis ipsorum.

« Et dicebat illis: Messis quidem « Et dicebat illis: Messis quidem multa, operarii autem pauci. multa, operarii autem pauci.

» »

Tangitur necessitas istius missionis. Tangitur necessitas istius missionis.

Tangit ergo tria: proponit enim evi- Tangit ergo tria: proponit enim evi- dentem missionis necessitatem: invitat dentem missionis necessitatem: invitat ad suæ intentionis consonantiam, disci- ad suæ intentionis consonantiam, disci- pulorum devotam voluntatem: et devote pulorum devotam voluntatem: et devote secum concordantibus, utilem imponit secum concordantibus, utilem imponit obedientiæ legationem. obedientiæ legationem.

In primo horum duo facit: multam In primo horum duo facit: multam enim dicit messium abundantiam et di- enim dicit messium abundantiam et di- cit consequenter eorum, qui ex devo- cit consequenter eorum, qui ex devo- tione metunt, esse nimis defectivam pau- tione metunt, esse nimis defectivam pau- citatem. citatem.

De primo dicit : « Messis quidem De primo dicit : « Messis quidem multa.» Non in agro uno circumcisionis, multa.» Non in agro uno circumcisionis,

IN EVANG. LUCÆ, X-2. IN EVANG. LUCÆ, X-2.

sed in omni regione præputii. Joan. iv, sed in omni regione præputii. Joan. iv, 33: Videte regiones quia albæ sunt jam 33: Videte regiones quia albæ sunt jam ad messem. Terra enim primo suscepit ad messem. Terra enim primo suscepit semen Dei in eruditione, et fide, et be- semen Dei in eruditione, et fide, et be- nedictione Patriar. harum: rigationem nedictione Patriar. harum: rigationem autem in doctrina Legis et Prophetarum: autem in doctrina Legis et Prophetarum: augmentum pullulantium segetum in augmentum pullulantium segetum in illuminatione Joannis. illuminatione Joannis.

Ad maturitatem autem messium de- Ad maturitatem autem messium de- ducta est terra in tempore revelatæ gra- ducta est terra in tempore revelatæ gra- tia per Dominum et ideo dicit, Joan. tia per Dominum et ideo dicit, Joan. IV, 36 Qui metit, mercedem accipit, et IV, 36 Qui metit, mercedem accipit, et congregat fructum in vitam æternam. congregat fructum in vitam æternam. Metere enim est fructus ab agris in qui- Metere enim est fructus ab agris in qui- bus sunt præcidere: congregare autem, bus sunt præcidere: congregare autem, in horreum adducere. Agri autem sunt in horreum adducere. Agri autem sunt status circumcisionis et præputii: a qui- status circumcisionis et præputii: a qui- bus statibus fideles præcisi sunt: quia si bus statibus fideles præcisi sunt: quia si plus in eis mansissent, in toto compu- plus in eis mansissent, in toto compu- truissent. Horreum autem in quod con- truissent. Horreum autem in quod con- gregantur, est Ecclesia. Proverb. III, 10: gregantur, est Ecclesia. Proverb. III, 10: Implebuntur horrea tua saturitate, et Implebuntur horrea tua saturitate, et vino torcularia tua redundabunt. Apo- vino torcularia tua redundabunt. Apo- cal. xiv, 15: Mitte falcem tuam, et me- cal. xiv, 15: Mitte falcem tuam, et me- te, quia venit hora ut metatur, quoniam te, quia venit hora ut metatur, quoniam

aruit messis terræ. aruit messis terræ.

Quia autem seges ista a principio a Quia autem seges ista a principio a patribus seminata est, a quibus notitia patribus seminata est, a quibus notitia Dei in cordibus hominum impressa: ideo Dei in cordibus hominum impressa: ideo dicitur, Joan. IV, 37: Quia alius est qui dicitur, Joan. IV, 37: Quia alius est qui seminat, et alius est qui metit. Quia illi seminat, et alius est qui metit. Quia illi quidem in tenebris, et longe a fructi- quidem in tenebris, et longe a fructi- bus vitæ existentes, euntes ibant et fle- bus vitæ existentes, euntes ibant et fle- bant, mittentes semina sua¹: Apostoli bant, mittentes semina sua¹: Apostoli autem et discipuli Christi in lumine, et autem et discipuli Christi in lumine, et fructum vitæ congregantes, et in labores fructum vitæ congregantes, et in labores eorum introeuntes, venientes venerunt eorum introeuntes, venientes venerunt cum gaudio et exsultationes, scilicet cum gaudio et exsultationes, scilicet mentis et corporis, portantes manipulos mentis et corporis, portantes manipulos suos in Ecclesiarum receptacula in vi- suos in Ecclesiarum receptacula in vi-

tam æternam. tam æternam.

Sic ergo, « messis quidem multa. » Sic ergo, « messis quidem multa. »

« Operarii autem pauci. » « Operarii autem pauci. »

Operarii sonant messores utiles. Ope- Operarii sonant messores utiles. Ope- rarius enim ab opere derivatur. Opus rarius enim ab opere derivatur. Opus

1 Psal. cxxv, 6. 1 Psal. cxxv, 6.

9 9

autem proprie est ab ope dictum, quod autem proprie est ab ope dictum, quod opem fert laboris : hoc enim opus operæ opem fert laboris : hoc enim opus operæ pretium, hoc est, utile vocatur. Et sic pretium, hoc est, utile vocatur. Et sic proprie loquendo, quamvis forte merce- proprie loquendo, quamvis forte merce- narii multi sint, tamen operarii sunt narii multi sint, tamen operarii sunt pauci: quia pauci sunt qui intuitu pa- pauci: quia pauci sunt qui intuitu pa- trisfamilias utiliter laborent. Sic dicuntur trisfamilias utiliter laborent. Sic dicuntur operarii, Matth. xx, 8: Voca operarios, operarii, Matth. xx, 8: Voca operarios, et redde illis mercedem. Laboratorum et redde illis mercedem. Laboratorum autem, quidam sunt sapientes, et qui- autem, quidam sunt sapientes, et qui- dam stulti. Stulti, qui stulto labore con- dam stulti. Stulti, qui stulto labore con- sumuntur, et ad Deum non referunt la- sumuntur, et ad Deum non referunt la- bores suos. Eccle. x, 15: Labor stulto- bores suos. Eccle. x, 15: Labor stulto- rum affliget eos, qui nesciunt in urbem rum affliget eos, qui nesciunt in urbem pergere. Qui enim labores suos in urbe pergere. Qui enim labores suos in urbe non collocat, labores perdit: quia a præ- non collocat, labores perdit: quia a præ- donibus disperguntur. Labor autem sa- donibus disperguntur. Labor autem sa- pientium in tuto collocatur urbis æternæ, pientium in tuto collocatur urbis æternæ, sicut dicitur, II ad Timoth. 1, 12: Scio sicut dicitur, II ad Timoth. 1, 12: Scio cui credidi, et certus sum quia potens cui credidi, et certus sum quia potens est depositum meum servare in illum est depositum meum servare in illum diem. Operarius autem proprie loquendo diem. Operarius autem proprie loquendo semper sapiens est, nisi abusive, et ab semper sapiens est, nisi abusive, et ab ope mala carnis operarius vocetur. Eccli. ope mala carnis operarius vocetur. Eccli. XIX, 1: Operarius ebriosus non locuple- XIX, 1: Operarius ebriosus non locuple- labitur et qui spernit modica, paula- labitur et qui spernit modica, paula- tim decidet. Operarius ergo bonus, vigil tim decidet. Operarius ergo bonus, vigil est ad sollicitudinem, instans ad operis est ad sollicitudinem, instans ad operis expletionem, circumspectus ad impedi- expletionem, circumspectus ad impedi- mentorum summotionem, prudens ad mentorum summotionem, prudens ad operis utilitatem, fidelis ad fructum con- operis utilitatem, fidelis ad fructum con- gregationem, sapiens ad commissorum gregationem, sapiens ad commissorum rationem. rationem.

: :

De primo dicitur, Matth. xxiv, 42 : De primo dicitur, Matth. xxiv, 42 : Vigilate: quia nescitis qua hora Domi- Vigilate: quia nescitis qua hora Domi- nus vester venturus sit. nus vester venturus sit.

De secundo, Eccle. Ix, 10: Quodcum- De secundo, Eccle. Ix, 10: Quodcum- que facere potest manus tua, instanter que facere potest manus tua, instanter operare: quia nec opus, nec ratio, nec operare: quia nec opus, nec ratio, nec sapientia, nec scientia, erunt apud infe- sapientia, nec scientia, erunt apud infe- ros, quo tu properas. ros, quo tu properas.

De tertio intelligitur quod dicitur, Ne- De tertio intelligitur quod dicitur, Ne- hem. seu II Esdræ, Iv, 16 et seq., quod vi- hem. seu II Esdræ, Iv, 16 et seq., quod vi- ces et vigilias agebant ad operandum die ces et vigilias agebant ad operandum die ac nocte: una manu tenentes gladios, et ac nocte: una manu tenentes gladios, et alia facientes opus, ut amoverent impe- alia facientes opus, ut amoverent impe- dimenta. dimenta.

2 Ibidem, 2 Ibidem,

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

De prudentia dicitur simul et fideli- De prudentia dicitur simul et fideli- tate, Matth. xxIV, 45: Quis, putas, est tate, Matth. xxIV, 45: Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem consti- fidelis servus et prudens, quem consti- tuit dominus suus super familiam tuit dominus suus super familiam suam? suam?

De sapientia dicitur, Eccli. xxxm, 31 : De sapientia dicitur, Eccli. xxxm, 31 : Si est tibi servus fidelis, sit tibi quasi Si est tibi servus fidelis, sit tibi quasi anima tua. anima tua.

Tales ergo operarios dicit Dominus Tales ergo operarios dicit Dominus esse paucos multi quidem otio resoluti, esse paucos multi quidem otio resoluti, multi ad operandum pigri, multi mer- multi ad operandum pigri, multi mer- cenarii indevoti. De otiosis, Matth. xx, cenarii indevoti. De otiosis, Matth. xx, 6: Quid hic statis tota die otiosi? De pi- 6: Quid hic statis tota die otiosi? De pi- gris, Proverb. xxiv, 30 et 31 : Per agrum gris, Proverb. xxiv, 30 et 31 : Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti et ecce totum repleverant ur- viri stulti et ecce totum repleverant ur- ticæ, et operuerant superficiem ejus spi- ticæ, et operuerant superficiem ejus spi- næ. De mercenariis, Joan. x, 13 Mer- næ. De mercenariis, Joan. x, 13 Mer- cenarius fugit, quia mercenarius est. cenarius fugit, quia mercenarius est. Quærit enim ille lucrum, et ubi potest Quærit enim ille lucrum, et ubi potest subterfugit laborem. Operarii ergo veri subterfugit laborem. Operarii ergo veri et boni sunt pauci et tamen illi soli et boni sunt pauci et tamen illi soli sunt discipuli Domini et Apostolici. sunt discipuli Domini et Apostolici.

« Rogate ergo dominum messis, ut « Rogate ergo dominum messis, ut mittat operarios in messem suam. » mittat operarios in messem suam. »

Secundum est, in quo monet ut vo- Secundum est, in quo monet ut vo- luntati ejus consonet humanus affe- luntati ejus consonet humanus affe-

ctus. ctus.

Dicit autem quinque: primum est de- Dicit autem quinque: primum est de- votio ad opus, secundum est auctoritas votio ad opus, secundum est auctoritas super eos in quibus est operandum, ter- super eos in quibus est operandum, ter- tium est positio in opere, quartum dis- tium est positio in opere, quartum dis- positio bene operantis, quintum materia positio bene operantis, quintum materia operis. operis.

Devotio intelligitur per hoc quod di- Devotio intelligitur per hoc quod di- cit : « Rogate ergo. » Quod enim aliquis cit : « Rogate ergo. » Quod enim aliquis rogat, devote expostulat. Rogandus ergo rogat, devote expostulat. Rogandus ergo est Dominus, ut nos ponat in opere: et est Dominus, ut nos ponat in opere: et devote expostulandus, ut nos in suam devote expostulandus, ut nos in suam ponat agriculturam: et lætandum est in ponat agriculturam: et lætandum est in tam utili labore. Isa. 1x, 3: Lætabuntur tam utili labore. Isa. 1x, 3: Lætabuntur coram te, sicut qui lætantur in messe. coram te, sicut qui lætantur in messe. Psal. cxxv, Psal. cxxv, 6: Venientes autem venient 6: Venientes autem venient cum exsultatione, portantes manipulos cum exsultatione, portantes manipulos

Suos. Suos.

In hoc autem notatur et bonitas Do- In hoc autem notatur et bonitas Do- mini, et qualitas meriti, quod est in con- mini, et qualitas meriti, quod est in con-

versione animarum. Bonitas Domini : versione animarum. Bonitas Domini : quia cum nullo bono nostro indigeat, quia cum nullo bono nostro indigeat, rogat ut rogetur, ut ad nos mittat eos rogat ut rogetur, ut ad nos mittat eos qui de nostra conversione nos allo- qui de nostra conversione nos allo- quantur. Qualitas autem meriti: quia quantur. Qualitas autem meriti: quia nullum adeo gratum Deo impenditur nullum adeo gratum Deo impenditur obsequium, sicut est conversio anima- obsequium, sicut est conversio anima- rum. Propter hoc enim et de coclis de- rum. Propter hoc enim et de coclis de- scendit, et homo factus est, et multa scendit, et homo factus est, et multa sustinere et mori dignatus est, et omnia sustinere et mori dignatus est, et omnia facere quæcumque fecit. facere quæcumque fecit.

De primo dicit, Psal. cxvi, 1: Confi- De primo dicit, Psal. cxvi, 1: Confi- temini Domino quoniam bonus, quoniam temini Domino quoniam bonus, quoniam in sæculum misericordia ejus. Hæc enim in sæculum misericordia ejus. Hæc enim summa bonitas est, quod misericordiam summa bonitas est, quod misericordiam fecit, mittendo eos qui nos de fide et con- fecit, mittendo eos qui nos de fide et con- versione illuminarent. Thren. III, 22: versione illuminarent. Thren. III, 22: Misericordiæ Domini quia non sumus Misericordiæ Domini quia non sumus consumpti, quia non defecerunt misera- consumpti, quia non defecerunt misera- tiones ejus. Quia si hoc non esset, nos tiones ejus. Quia si hoc non esset, nos sicut alii peccatores in ignorantia Dei in sicut alii peccatores in ignorantia Dei in peccatis nostris mortui essemus. Isa. 1, peccatis nostris mortui essemus. Isa. 1, 9: Nisi Dominus exercituum reliquis- 9: Nisi Dominus exercituum reliquis- set nobis semen, quasi Sodoma fuissc- set nobis semen, quasi Sodoma fuissc- mus, et quasi Gomorrha similes esse- mus, et quasi Gomorrha similes esse-

mus. mus.

De gratitudine hujus meriti patet: quia De gratitudine hujus meriti patet: quia remunerans hoc meritum, in jubilo cor- remunerans hoc meritum, in jubilo cor- dis exclamat, Matth. xxv, 21 et 23: dis exclamat, Matth. xxv, 21 et 23: Euge, serve bone et fidelis, quia super Euge, serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, super mulla te pauca fuisti fidelis, super mulla te constituam, intra in gaudium domini constituam, intra in gaudium domini tui. tui.

« Dominum messis. »> « Dominum messis. »>

Secundum est, ex quo vobis super Secundum est, ex quo vobis super messem datur operis auctoritas. Domi- messem datur operis auctoritas. Domi- nus enim, ut dicit Dionysius, omnium nus enim, ut dicit Dionysius, omnium pulchrorum et bonorum perfectam et pulchrorum et bonorum perfectam et omnimodam dicit possessionem. Propter omnimodam dicit possessionem. Propter quod et Moyses, cum auctoritatem suam quod et Moyses, cum auctoritatem suam super filios Israel ostenderet, dixit, super filios Israel ostenderet, dixit, Exod. 1v, passim, et v, 1: Hæc dicit Do- Exod. 1v, passim, et v, 1: Hæc dicit Do- minus Deus Israel: Dimitte populum minus Deus Israel: Dimitte populum meum. Ruth, II, 3, ager ille in quo Ruth meum. Ruth, II, 3, ager ille in quo Ruth collegit spicas, habuit dominum nomine collegit spicas, habuit dominum nomine Booz. Ager messium mundus est, in quo Booz. Ager messium mundus est, in quo fidelis anima colligit victum gratiæ sa- fidelis anima colligit victum gratiæ sa-

IN EVANG. LUCÆ, X-2, 3. IN EVANG. LUCÆ, X-2, 3.

cramentalis hujus dominus, Booz (in cramentalis hujus dominus, Booz (in quo est fortitudo) ivocatur: qui messo- quo est fortitudo) ivocatur: qui messo- res habuit, quos in agrum metendum res habuit, quos in agrum metendum misit, sicut, ibidem, y. 15, legitur. misit, sicut, ibidem, y. 15, legitur.

Sic ergo in hoc quod dicit: « Domi- Sic ergo in hoc quod dicit: « Domi- num messis, » auctoritas operis intelligi- num messis, » auctoritas operis intelligi-

tur. tur.

« Ut mittat. » « Ut mittat. »

Ecce positio in opere. Mittere enim Ecce positio in opere. Mittere enim est ponere in opere. Et hoc est, quod sub est ponere in opere. Et hoc est, quod sub alia metaphora dicit, Matth. xx, 4: Ite alia metaphora dicit, Matth. xx, 4: Ite et vos in vineam meam : et quod justum et vos in vineam meam : et quod justum fuerit, dabo vobis. Isa. xxxvII, 30: In fuerit, dabo vobis. Isa. xxxvII, 30: In anno tertio seminate, et metite. Annus anno tertio seminate, et metite. Annus primus fuit naturalis legis in Patriar- primus fuit naturalis legis in Patriar- chis annus secundus, annus legis scri- chis annus secundus, annus legis scri- ptæ sub Legislatore et Prophetis: annus ptæ sub Legislatore et Prophetis: annus tertius, annus gratiæ sub Christo et tertius, annus gratiæ sub Christo et Apostolis in quo seminatur in spiritu, Apostolis in quo seminatur in spiritu, et metitur vita æterna. Ad Galat. vi, 8: et metitur vita æterna. Ad Galat. vi, 8: Qui seminat in spiritu, de spiritu metet Qui seminat in spiritu, de spiritu metet vitam æternam. In hoc tempore rogatur vitam æternam. In hoc tempore rogatur Dominus, ut mittat messores in agrum Dominus, ut mittat messores in agrum

suum. suum.

« Operarios. » « Operarios. »

Ecce qualitas merentium, qui non Ecce qualitas merentium, qui non ore tantum dicant, sed operarii sint, ore tantum dicant, sed operarii sint, opus exhibentes in exemplum. Proverb. opus exhibentes in exemplum. Proverb. XIII, 4 XIII, 4

Anima operantium impingua- Anima operantium impingua- bitur. Job, xxxvI, 3: Operatorem meum bitur. Job, xxxvI, 3: Operatorem meum probabo justum. Jacob. 1, 25: Factor probabo justum. Jacob. 1, 25: Factor operis, hic beatus in facto suo erit. operis, hic beatus in facto suo erit.

« In messem suam. » « In messem suam. »

Ecce operis materia. Messis enim Ecce operis materia. Messis enim Domini est, qua anima fidelis per gra- Domini est, qua anima fidelis per gra- tiam hic, et in futuro per gloriam, col- tiam hic, et in futuro per gloriam, col- ligitur in horreum Domini, hoc est, ligitur in horreum Domini, hoc est, receptaculum gratiæ vel gloriæ. Matth. receptaculum gratiæ vel gloriæ. Matth. XIII, 30 Tenipore messis dicam messo- XIII, 30 Tenipore messis dicam messo- ribus Colligite primum zizania, et ribus Colligite primum zizania, et alligate ea in fasciculos ad comburen- alligate ea in fasciculos ad comburen- dum triticum autem congregate in dum triticum autem congregate in horreum meum. horreum meum.

11 11

« Ite : ecce ego mitto vos sicut « Ite : ecce ego mitto vos sicut agnos inter lupos. » agnos inter lupos. »

Ecce missio. Tangit autem tria: mis- Ecce missio. Tangit autem tria: mis- sorum profectum, missorum officium, sorum profectum, missorum officium, et missorum periculum. et missorum periculum.

Missorum profectum tangit, cum di- Missorum profectum tangit, cum di- cit : « Ite, » hoc est, non sedendo mar- cit : « Ite, » hoc est, non sedendo mar- cescite, sed eundo proficite. Proverb. cescite, sed eundo proficite. Proverb. VI, 3 et 4 Discurre, festina, suscita VI, 3 et 4 Discurre, festina, suscita amicum tuum : ne dederis somnum amicum tuum : ne dederis somnum oculis tuis. Ezechiel. I, 14: Animalia oculis tuis. Ezechiel. I, 14: Animalia ibant et revertebantur in similitudinem ibant et revertebantur in similitudinem fulguris coruscantis. Job, xxxvını, 35 : fulguris coruscantis. Job, xxxvını, 35 : Numquid mittes fulgura, et ibunt, et Numquid mittes fulgura, et ibunt, et revertentia dicent tibi: Adsumus? Hoc revertentia dicent tibi: Adsumus? Hoc est, quod mittit discipulos voce prædica- est, quod mittit discipulos voce prædica- tionis tonantes, et signis et virtutum tionis tonantes, et signis et virtutum exemplis coruscantes. Marc. xvi, 15: exemplis coruscantes. Marc. xvi, 15: Euntes in orbem universum prædicate, Euntes in orbem universum prædicate,

etc. etc.

« Ecce ego mitto vos. » « Ecce ego mitto vos. »

Quatuor tangit in officio legationis : Quatuor tangit in officio legationis : quod sit demonstrabilis et aperta, quod quod sit demonstrabilis et aperta, quod sit divina, quod sit fidelis, quod sit talis sit divina, quod sit fidelis, quod sit talis nuntii cujus virtus sit approbata. nuntii cujus virtus sit approbata.

Demonstrabilis et aperta intelligitur Demonstrabilis et aperta intelligitur per demonstrationem adverbii ecce. Joan. per demonstrationem adverbii ecce. Joan. XVIII, 20 Ego palam locutus sum mun- XVIII, 20 Ego palam locutus sum mun- do,... et in occulto locutus sum nihil. do,... et in occulto locutus sum nihil. Luc. XI, 2 Nihil opertum est quod non Luc. XI, 2 Nihil opertum est quod non reveletur, neque absconditum quod non reveletur, neque absconditum quod non sciatur. sciatur.

Divinam autem ostendit legationem Divinam autem ostendit legationem per hoc quod dicit : « Ego, » qui Deus per hoc quod dicit : « Ego, » qui Deus sum, cui Pater omnem dedit potesta- sum, cui Pater omnem dedit potesta- tem. Matth. xxvIII, 18 et 19: Data est tem. Matth. xxvIII, 18 et 19: Data est mihi omnis potestas in cœlo, et in terra. mihi omnis potestas in cœlo, et in terra. Euntes ergo, docete omnes gentes. Ideo Euntes ergo, docete omnes gentes. Ideo dicit Apostolus, II ad Corinth. v, 20: dicit Apostolus, II ad Corinth. v, 20: Pro Christo legatione fungimur, tam- Pro Christo legatione fungimur, tam- quam Deo exhortante per nos. Et ideo quam Deo exhortante per nos. Et ideo dicit, ad Galat. 1, 1: Paulus Apostolus, dicit, ad Galat. 1, 1: Paulus Apostolus, non ab hominibus, neque per hominem. non ab hominibus, neque per hominem. Et post aliqua subdit, y. 12: Neque Et post aliqua subdit, y. 12: Neque enim ego ab homine accepi Evange- enim ego ab homine accepi Evange-