524 524

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Invidia diaboli mors introivit in orbem Invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum imitantur autem illum qui terrarum imitantur autem illum qui sunt ex parte illius. Et isti duo dæmo- sunt ex parte illius. Et isti duo dæmo- nes cum omni nequitia sua sunt spiri- nes cum omni nequitia sua sunt spiri- tuales. tuales.

Leviathan autem interpretatur addita- Leviathan autem interpretatur addita- mentum eorum, et significat avaritiam, mentum eorum, et significat avaritiam, quæ semper est in addendo. Isa. v. 8: quæ semper est in addendo. Isa. v. 8: Væ qui conjungitis domum ad domum, Væ qui conjungitis domum ad domum, et agrum agro copulatis usque ad termi- et agrum agro copulatis usque ad termi- num loci. Et hæc cum suo exercitu in num loci. Et hæc cum suo exercitu in medio carnis et spiritus habitat. medio carnis et spiritus habitat.

Appollion quod latine sonat extermi- Appollion quod latine sonat extermi- nator, significat eum qui præest iræ, quæ nator, significat eum qui præest iræ, quæ omnia exterminat, et hominem ponit omnia exterminat, et hominem ponit extra terminos rationis: quia impedit ira extra terminos rationis: quia impedit ira animum ne possit cernere verum. Ja- animum ne possit cernere verum. Ja- cob. 1, 20: Ira viri justitiam Dei non cob. 1, 20: Ira viri justitiam Dei non operatur. Et ille dæmon etiam in medio operatur. Et ille dæmon etiam in medio carnis et spiritus habitat et obsidet: quia carnis et spiritus habitat et obsidet: quia in carne facit evaporationem fellis: in in carne facit evaporationem fellis: in spiritu autem vindicationis appetitum. spiritu autem vindicationis appetitum.

Dæmon autem, ut quidam dicunt, Dæmon autem, ut quidam dicunt, sufficiens iniquitas interpretatur, et si- sufficiens iniquitas interpretatur, et si- gnificat acediam, quæ amore jucunditatis gnificat acediam, quæ amore jucunditatis temporalis tristis et pigra est in spiritua- temporalis tristis et pigra est in spiritua- libus et materiam quidem habet in ex- libus et materiam quidem habet in ex- terioribus, tristitiam autem in interiori- terioribus, tristitiam autem in interiori- bus et etiam ipsa est in medio obsidens bus et etiam ipsa est in medio obsidens et opprimens. II ad Corinth. VII, 10: et opprimens. II ad Corinth. VII, 10: Sæculi tristitia mortem operatur. Eccli. Sæculi tristitia mortem operatur. Eccli. xxx, 25: Multos occidit tristitia, et non xxx, 25: Multos occidit tristitia, et non est utilitas in illa. est utilitas in illa.

Behemoth autem bos dicitur, et ga- Behemoth autem bos dicitur, et ga- strimargiam significat: quia ventrosi sicut strimargiam significat: quia ventrosi sicut vituli effunduntur super escam. Jerem. L, vituli effunduntur super escam. Jerem. L, 11 Effusi estis sicut vituli super her- 11 Effusi estis sicut vituli super her- bam. Job, XL, 10: Fonum quasi bos bam. Job, XL, 10: Fonum quasi bos comedet, hoc est, sine intellectus discre- comedet, hoc est, sine intellectus discre- tione, sicut bos comedit foenum. Ad tione, sicut bos comedit foenum. Ad Philip. 1, 19 : Quorum Deus venter Philip. 1, 19 : Quorum Deus venter

est. est.

Asmodæus autem qui insidiabatur Asmodæus autem qui insidiabatur sanctorum nuptiis, et profanum judicii sanctorum nuptiis, et profanum judicii interpretatur, luxuriæ est dæmon, prop- interpretatur, luxuriæ est dæmon, prop- ter quem mundus judicio Dei diluvio ter quem mundus judicio Dei diluvio periit. Genes. vi, 12 et 13: Cumque vi- periit. Genes. vi, 12 et 13: Cumque vi-

1 Vide supra VII, 37 ad finem. 1 Vide supra VII, 37 ad finem.

disset Deus terram esse corruptam (om- disset Deus terram esse corruptam (om- nis quippe caro corruperat viam suam nis quippe caro corruperat viam suam super terram), dixit ad Noe: Finis uni- super terram), dixit ad Noe: Finis uni-

versæ carnis venit coram me. versæ carnis venit coram me.

Sunt tamen adhuc duo non tam dæ- Sunt tamen adhuc duo non tam dæ- monum quam rerum nomina, quæ dæ- monum quam rerum nomina, quæ dæ- mones aliquando accipiunt in potestate : mones aliquando accipiunt in potestate : sicut Lucifer, et Mammona. Sed Lucifer sicut Lucifer, et Mammona. Sed Lucifer aliquando dicitur propter eventum, quia aliquando dicitur propter eventum, quia se in Angelum lucis transformat. II ad se in Angelum lucis transformat. II ad Corinth. XI, 14: Ipse Satanas transfigu- Corinth. XI, 14: Ipse Satanas transfigu- rat se in Angelum lucis. Et ideo hoc non rat se in Angelum lucis. Et ideo hoc non est proprium uni exercitui, sed multis est proprium uni exercitui, sed multis appropriatur. Mammona autem Syra lin- appropriatur. Mammona autem Syra lin- gua, interpretatur divitiæ. Et hoc est gua, interpretatur divitiæ. Et hoc est quod aliquando committit dæmoni ava- quod aliquando committit dæmoni ava- ritiæ. Et ideo non proprie est nomen ritiæ. Et ideo non proprie est nomen dæmonis. Matth. vI, 24: Non potestis dæmonis. Matth. vI, 24: Non potestis Deo servire, et mammonæ. Deo servire, et mammonæ.

Hæc igitur septem, universitatem si- Hæc igitur septem, universitatem si- gnificant nequitiarum dæmonis, sicut di- gnificant nequitiarum dæmonis, sicut di- cit Gregorius, a quibus Maria Magdale- cit Gregorius, a quibus Maria Magdale- na in figuram omnium poenitentium cu- na in figuram omnium poenitentium cu- rata fuit sicut habitum est in præce- rata fuit sicut habitum est in præce- denti capitulo . Et ideo sapienter vesti- denti capitulo . Et ideo sapienter vesti- giis illis semper adhæsit, ante quod a giis illis semper adhæsit, ante quod a tot dæmonibus liberata fuit. tot dæmonibus liberata fuit.

« Et Joanna. » « Et Joanna. »

Secunda est quæ nominatur, quæ Do- Secunda est quæ nominatur, quæ Do- minum sequebatur, quæ aliquando fuit minum sequebatur, quæ aliquando fuit uxor procuratoris Herodis, et post mor- uxor procuratoris Herodis, et post mor- tem ejus, ut creditur, vel etiam ante tem ejus, ut creditur, vel etiam ante mortem, si vir non voluit ei cohabitare, mortem, si vir non voluit ei cohabitare, nisi in contumeliam Creatoris. Primum nisi in contumeliam Creatoris. Primum tamen est probabilius. Hæc autem Joan- tamen est probabilius. Hæc autem Joan- na quæ vaga non fuit, sed uni idololatræ na quæ vaga non fuit, sed uni idololatræ conjuncta : ideo vel Ecclesiam de Genti- conjuncta : ideo vel Ecclesiam de Genti- bus, vel animam significat, prius idolis bus, vel animam significat, prius idolis spectaculorum mundi deditam, nunc au- spectaculorum mundi deditam, nunc au- tem ad Christum verum sponsum con- tem ad Christum verum sponsum con- versam. I ad Corinth. vi, 15: Quod si versam. I ad Corinth. vi, 15: Quod si infidelis discedit, discedat: infidelis discedit, discedat: non enim non enim servituti subjectus est frater aut soror servituti subjectus est frater aut soror in hujusmodi. Joanna autem interpreta- in hujusmodi. Joanna autem interpreta-

IN EVANG. LUCÆ, VIII-3. IN EVANG. LUCÆ, VIII-3.

tur, Dominus est gratia ejus : vel, Do- tur, Dominus est gratia ejus : vel, Do- minus misericors ejus quia per mise- minus misericors ejus quia per mise- ricordiam Domini venit ad gratiam Do- ricordiam Domini venit ad gratiam Do- mini. Ad Titum, III, 5: Non ex operi- mini. Ad Titum, III, 5: Non ex operi- bus justitiæ quæ fecimus nos, sed secun- bus justitiæ quæ fecimus nos, sed secun- dum suam misericordiam salvos nos fecit. dum suam misericordiam salvos nos fecit.

Hæc fuit «uxor, » uxorio affectu, non Hæc fuit «uxor, » uxorio affectu, non sorde contubernii lupanaris, « Chusæ, » sorde contubernii lupanaris, « Chusæ, » qui sextarius interpretatur: quia ad qui sextarius interpretatur: quia ad mensuram iniquam Herodis, ad tributa mensuram iniquam Herodis, ad tributa iniqua persolvenda homines impellebat. iniqua persolvenda homines impellebat. Mich. vi, 10 Adhuc ignis in domo impii Mich. vi, 10 Adhuc ignis in domo impii thesauri iniquitatis, et mensura minor thesauri iniquitatis, et mensura minor iræ plena. Mensuram enim minorem ha- iræ plena. Mensuram enim minorem ha- bent ad dandum, et mensuram majorem bent ad dandum, et mensuram majorem ad recipiendum. ad recipiendum.

« Procuratoris Herodis. » Glossa: « Procuratoris Herodis. » Glossa: « Cum quilibet malignus spiritus pro « Cum quilibet malignus spiritus pro regno diaboli ad decipiendum laborat, regno diaboli ad decipiendum laborat, quasi Herodis impissimi procurator exi- quasi Herodis impissimi procurator exi- stit. » Unde et hæc Joanna sicut et Mat- stit. » Unde et hæc Joanna sicut et Mat- thæus et Zachæus de lucris illicitis ad thæus et Zachæus de lucris illicitis ad Deum conversa intelligitur. Et sicut Mat- Deum conversa intelligitur. Et sicut Mat- thæus, supra, v, 29, et Zachæus, Luc. thæus, supra, v, 29, et Zachæus, Luc. XIX, 6, fecerunt Domino convivia: ita et XIX, 6, fecerunt Domino convivia: ita et ista, ea quæ illicite acquisita fuerant, et ista, ea quæ illicite acquisita fuerant, et nesciebatur cujus erant, in usus pios sus- nesciebatur cujus erant, in usus pios sus- tentando Dominum, erogabat. Unde tentando Dominum, erogabat. Unde Glossa« Ministrabat Domino carnalia, Glossa« Ministrabat Domino carnalia, cujus metebat spiritualia: ut formam da- cujus metebat spiritualia: ut formam da- ret Prædicatoribus, quod victu et vestitu ret Prædicatoribus, quod victu et vestitu debent esse contenti. » Isa. XXIII, 18: debent esse contenti. » Isa. XXIII, 18: Erunt mercedes ejus sanctificatæ Domi- Erunt mercedes ejus sanctificatæ Domi- no non condentur neque reponentur, no non condentur neque reponentur, quia his qui habitaverint coram Domi- quia his qui habitaverint coram Domi- no erit negotiatio ejus, ut manducent in no erit negotiatio ejus, ut manducent in saturitatem, et vestiantur usque ad vetu- saturitatem, et vestiantur usque ad vetu- statem. I ad Corinth. ix, 11: Si nos vo- statem. I ad Corinth. ix, 11: Si nos vo- bis spiritualia seminavimus, magnum bis spiritualia seminavimus, magnum est si nos carnalia vestra metamus? est si nos carnalia vestra metamus? Tertia nominata inter famosas mulie- Tertia nominata inter famosas mulie- res, est res, est

« Susanna, » « Susanna, »

De cujus modo vivendi nihil dicitur. De cujus modo vivendi nihil dicitur.

1 Psal. LXXXVI, 3 et seq. : Gloriosa dicta sunt 1 Psal. LXXXVI, 3 et seq. : Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei! Memor ero Rahab et Babylo- de te, civitas Dei! Memor ero Rahab et Babylo-

525 525

Interpretatur autem lilium, propter odo- Interpretatur autem lilium, propter odo- riferum coelestis vitæ candorem, ut dicit riferum coelestis vitæ candorem, ut dicit Glossa. Et ideo significat viventes in cæ- Glossa. Et ideo significat viventes in cæ- libatu et innocentes. Cantic. II, 2: Sicut libatu et innocentes. Cantic. II, 2: Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. Una igitur trium ex scandalo flu- filias. Una igitur trium ex scandalo flu- xæ carnis ad Christum conversa. Secun- xæ carnis ad Christum conversa. Secun- da, ex lucris concupiscentiæ sæculi. Ter- da, ex lucris concupiscentiæ sæculi. Ter- tia autem, ex flore virtutum coelestium tia autem, ex flore virtutum coelestium adhæsit divino flori. Hæc enim est colo- adhæsit divino flori. Hæc enim est colo- nia civitatis divinæ, quod cum Susanna nia civitatis divinæ, quod cum Susanna et similibus gloriosa dicuntur de ea : et similibus gloriosa dicuntur de ea : cum Magdalena memor est Rahab me- cum Magdalena memor est Rahab me- retricis, et Babylonis probrosissimæ con- retricis, et Babylonis probrosissimæ con- fusionis cum Joanna alienigena, et Ty- fusionis cum Joanna alienigena, et Ty- rus, et populus Æthiopum, de angustia rus, et populus Æthiopum, de angustia lucrorum sæculi ereptus, habitat in ea: lucrorum sæculi ereptus, habitat in ea: appropriat enim virtutem et attrahit appropriat enim virtutem et attrahit peccatores, ostendes quod innocentes et peccatores, ostendes quod innocentes et recti adhæserunt sibi ¹. recti adhæserunt sibi ¹. Hoc est quod sequitur : Hoc est quod sequitur :

« Et aliæ multæ, » « Et aliæ multæ, »

Similes illis, vel secundum pœniten- Similes illis, vel secundum pœniten- tiam, vel secundum innocentiam. Nec tiam, vel secundum innocentiam. Nec est hic murmur innocentis contra pœni- est hic murmur innocentis contra pœni- tentem, sicut, Numer. x11, 1, Maria, so- tentem, sicut, Numer. x11, 1, Maria, so- ror Moysi pulchra, murmurabat de uxo- ror Moysi pulchra, murmurabat de uxo- re Moysi Æthiopissa: quia jam Æthio- re Moysi Æthiopissa: quia jam Æthio- pissa mutavit pellem nigram: quod non pissa mutavit pellem nigram: quod non fuit possibile Moysi, qui gratiam per le- fuit possibile Moysi, qui gratiam per le- gem suam non conferebat. Jerem. XIII, gem suam non conferebat. Jerem. XIII, 23 Si mutare potest Æthiops pellem 23 Si mutare potest Æthiops pellem suam, aut pardus varietates suas : et vos suam, aut pardus varietates suas : et vos poteritis benefacere, cum didiceritis poteritis benefacere, cum didiceritis

malum. malum.

Tangit autem harum fœminarum pie- Tangit autem harum fœminarum pie- tatis officium, dicens: tatis officium, dicens:

« Quæ ministrabant ei de facultati- « Quæ ministrabant ei de facultati- bus suis. » bus suis. »

Luc. xxi, 49, dicitur, quod ascende- Luc. xxi, 49, dicitur, quod ascende- runt cum eo de Galilæa. Et hic dicitur, runt cum eo de Galilæa. Et hic dicitur, quod ministrabant ei de facultatibus suis. quod ministrabant ei de facultatibus suis.

nis, scientium me: ecce alienigenæ, et Tyrus, et nis, scientium me: ecce alienigenæ, et Tyrus, et populus Ethiopum, hi fuerunt illic, etc. populus Ethiopum, hi fuerunt illic, etc.

4 4

526 526

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Matth. x, 10 Dignus est operarius cibo Matth. x, 10 Dignus est operarius cibo suo. 1 ad Corinth. 1x, 7: Quis militat suo. 1 ad Corinth. 1x, 7: Quis militat suis stipendiis umquam ?... quis pascit suis stipendiis umquam ?... quis pascit gregem, et de lacte gregis non mandu- gregem, et de lacte gregis non mandu- cat? Hoc autem illo tempore a mulie- cat? Hoc autem illo tempore a mulie- ribus accipere non erat scandalum : ribus accipere non erat scandalum : quamvis scandalum esset apud Gentiles, quamvis scandalum esset apud Gentiles, non apud Judæos. Et ideo Paulus præ- non apud Judæos. Et ideo Paulus præ- dicans Gentibus, ista potestate uti no- dicans Gentibus, ista potestate uti no- luit, I ad Corinth. ix, 14 et 15: Domi- luit, I ad Corinth. ix, 14 et 15: Domi- nus ordinavit iis qui Evangelium an- nus ordinavit iis qui Evangelium an- nuntiant, de Evangelio vivere. Ego au- nuntiant, de Evangelio vivere. Ego au- tem nullo horum usus sum. tem nullo horum usus sum.

Licet ergo tres sint nominatæ, qua- Licet ergo tres sint nominatæ, qua- rum una fuit pœnitens, et altera conju- rum una fuit pœnitens, et altera conju- gata, et tertia continens et innocens, ex gata, et tertia continens et innocens, ex quibus tribus statibus tota consistit Ec- quibus tribus statibus tota consistit Ec- clesia tamen « et aliæ multæ, » ad ali- clesia tamen « et aliæ multæ, » ad ali- quem statum istarum relatæ, sequeban- quem statum istarum relatæ, sequeban- tur eum. In talibus enim ædificationis tur eum. In talibus enim ædificationis exemplum est, quando multæ sequun- exemplum est, quando multæ sequun- tur et scandalum, quando sequitur una tur et scandalum, quando sequitur una vel paucæ. Luc. XXIII, 27: Sequebatur vel paucæ. Luc. XXIII, 27: Sequebatur autem illum multa turba populi, et mu- autem illum multa turba populi, et mu- lierum quæ plangebant et lamentaban- lierum quæ plangebant et lamentaban-

tur eum. tur eum.

Et talis multitudo sequentium innui- Et talis multitudo sequentium innui- tur hic cum dicit: tur hic cum dicit:

<< Cum autem turba plurima conve- << Cum autem turba plurima conve- nirent, et de civitatibus properarent nirent, et de civitatibus properarent

ad eum, dixit per ad eum, dixit per

similitudinem. similitudinem.

Tangitur autem hic modus doctrinæ Tangitur autem hic modus doctrinæ quem debent habere discipuli. quem debent habere discipuli.

Et sunt in hac parte duæ instructio- Et sunt in hac parte duæ instructio- nes, quarum prima est diversitas verbi nes, quarum prima est diversitas verbi penes fructum quem facit in audienti- penes fructum quem facit in audienti- bus. Secunda autem est diversitas modi bus. Secunda autem est diversitas modi docendi, quem debet habere in prædi- docendi, quem debet habere in prædi- cantibus. Et hæc patent in littera. cantibus. Et hæc patent in littera.

Prima harum instructionum habet Prima harum instructionum habet

: :

partes duas in quarum prima compe- partes duas in quarum prima compe- tens audientibus proponitur sermo para- tens audientibus proponitur sermo para- bolicus. In secunda, congruens Doctori- bolicus. In secunda, congruens Doctori-

1 Matth, 1x, 36; Marc. vi, 34. 1 Matth, 1x, 36; Marc. vi, 34.

bus ponitur ejusdem explanationis mo- bus ponitur ejusdem explanationis mo-

dus. dus.

Adhuc, in prima harum partium tangit Adhuc, in prima harum partium tangit tria, quorum unum est convenientium tria, quorum unum est convenientium multitudo, sermonem parabolicum exi- multitudo, sermonem parabolicum exi- gens. Secundum autem, docentis offi- gens. Secundum autem, docentis offi- cium, ad docendum ex debito officii co- cium, ad docendum ex debito officii co- gens. Tertium autem, diversitatem fru- gens. Tertium autem, diversitatem fru- ctus verbi, non ex docente, sed ex audi- ctus verbi, non ex docente, sed ex audi- toribus esse ostendens. toribus esse ostendens.

De primo dicit : De primo dicit :

« Cum autem turba plurima conve- « Cum autem turba plurima conve- nirent. » nirent. »

Et in hoc notantur quinque: temporis Et in hoc notantur quinque: temporis videlicet congruentia, multitudinis præ- videlicet congruentia, multitudinis præ- sentia, turbationis in audientibus impe- sentia, turbationis in audientibus impe- diens malitia, præsentium ad audiendum diens malitia, præsentium ad audiendum concordia, et Doctorum veritatis defi- concordia, et Doctorum veritatis defi- cientia. cientia.

Primum horum notatur cum dicit : Primum horum notatur cum dicit : « Cum autem. » Dicit enim Chrysosto- « Cum autem. » Dicit enim Chrysosto- mus, quod « omnis Doctor bonus, multis mus, quod « omnis Doctor bonus, multis « præsentibus auditoribus ad docendum « præsentibus auditoribus ad docendum « incitatur cum autem nulli sunt præ- « incitatur cum autem nulli sunt præ- « sentes, casso labore clamans Doctor « sentes, casso labore clamans Doctor « consumitur. » Joan. xvII, 1, cum mul- « consumitur. » Joan. xvII, 1, cum mul- ti venirent, et Gentiles etiam propera- ti venirent, et Gentiles etiam propera- rent, dixit Jesus: Pater, venit hora, cla- rent, dixit Jesus: Pater, venit hora, cla- rifica Filium tuum. Clarificatur autem rifica Filium tuum. Clarificatur autem maxime in verbo fidei in cordibus audi- maxime in verbo fidei in cordibus audi-

torum. Hoc tempus describit, Joan. iv, torum. Hoc tempus describit, Joan. iv, 35, quando dicit discipulis: Videte re- 35, quando dicit discipulis: Videte re- giones, quia albæ sunt jam ad messem: giones, quia albæ sunt jam ad messem: quia jam corda auditorum præparata quia jam corda auditorum præparata erant ad verbi prædicati fidem. erant ad verbi prædicati fidem.

« Turba » a turbando dicitur. Et erat « Turba » a turbando dicitur. Et erat in eis malitia perversorum dogmatum, in eis malitia perversorum dogmatum, turbans et obnubilans ex diversis hære- turbans et obnubilans ex diversis hære- sibus Pharisæorum, Essæorum, et Sad- sibus Pharisæorum, Essæorum, et Sad- ducæorum, inducta. Et in ista turbatione ducæorum, inducta. Et in ista turbatione primo venit ad Joannem, et postea per primo venit ad Joannem, et postea per Joannem ad Dominum. Unde, Matth. v, Joannem ad Dominum. Unde, Matth. v,

1 : 1 : Videns Jesus turbas, ascendit in Videns Jesus turbas, ascendit in montem. Sequebantur autem eum sicut montem. Sequebantur autem eum sicut oves non habentes pastorem '. oves non habentes pastorem '.

IN EVANG. LUCÆ, VIII-4, 5. IN EVANG. LUCÆ, VIII-4, 5.

« Plurima. » Ecce multitudinis præ- « Plurima. » Ecce multitudinis præ- sentia. Plurimum enim pro superabun- sentia. Plurimum enim pro superabun- dantia dicitur multitudinis. Joan. vi, 5: dantia dicitur multitudinis. Joan. vi, 5: Cum vidisset quia multitudo maxima Cum vidisset quia multitudo maxima venit ad eum. Joan. XII, 12 et 13: Turba venit ad eum. Joan. XII, 12 et 13: Turba multa, quæ venerat ad diem festum,... multa, quæ venerat ad diem festum,... clamabat Hosanna filio David. Unde, clamabat Hosanna filio David. Unde, Matth. x, 2, et Marc. II, 9, dicitur, Matth. x, 2, et Marc. II, 9, dicitur, quod ascendit in naviculam propter tur- quod ascendit in naviculam propter tur- bæ multitudinem, et turba stabat in lit- bæ multitudinem, et turba stabat in lit-

tore. tore.

« Convenirent. » Ecce ad audiendum « Convenirent. » Ecce ad audiendum concordia. Ad hoc enim convenerunt ut concordia. Ad hoc enim convenerunt ut audirent. Genes. XLIX, 2: Congregami- audirent. Genes. XLIX, 2: Congregami- ni, et audite, filii Jacob, audite Israel ni, et audite, filii Jacob, audite Israel patrem vestrum. Eccli. L1, 31 Congre- patrem vestrum. Eccli. L1, 31 Congre- gate vos in domum disciplinæ.Hic autem gate vos in domum disciplinæ.Hic autem conventus turbæ est convolitio mentis conventus turbæ est convolitio mentis in unum, ut tota intentione sermo perci- in unum, ut tota intentione sermo perci- piatur auditus. piatur auditus.

« Et de civitatibus properarent ad « Et de civitatibus properarent ad

eum. » eum. »

Ecce Doctorum in locis solemnibus Ecce Doctorum in locis solemnibus ubi esse debuerunt, deficientia. ubi esse debuerunt, deficientia.

Et tangit duo loca solemnia doctrina Et tangit duo loca solemnia doctrina bona destituta, et aviditatem auditus. bona destituta, et aviditatem auditus.

Dicitur ergo « Et de civitatibus » so- Dicitur ergo « Et de civitatibus » so- lemnibus, in quarum portis Doctores se- lemnibus, in quarum portis Doctores se- dere debuerant. Isa. 1, 21: Quomodo dere debuerant. Isa. 1, 21: Quomodo facta est meretrix civitas fidelis, plena facta est meretrix civitas fidelis, plena judicii? Justitia habitavit in ea, nunc judicii? Justitia habitavit in ea, nunc autem homicidæ. Isa. LIX, 14 Corruit autem homicidæ. Isa. LIX, 14 Corruit in platea veritas, et æquitas non po- in platea veritas, et æquitas non po- tuit ingredi. tuit ingredi.

Et ideo currebant, ut « properarent ad Et ideo currebant, ut « properarent ad eum » tamquam ad veritatis Doctorem. eum » tamquam ad veritatis Doctorem. Isa. Lv, 1 Omnes sitientes, venite ad Isa. Lv, 1 Omnes sitientes, venite ad aquas. Matth. x1, 28: Venite ad me, aquas. Matth. x1, 28: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis. omnes qui laboratis et onerati estis. Proverb. vi, 1: Numquid non sapien- Proverb. vi, 1: Numquid non sapien- tia clamitat, et prudentia dat vocem tia clamitat, et prudentia dat vocem suam? Isa. LV, 1 : Omnes sitientes, ve- suam? Isa. LV, 1 : Omnes sitientes, ve- nite ad aquas: et qui non habetis argen- nite ad aquas: et qui non habetis argen- tum, properate, emite, et comedite: ve- tum, properate, emite, et comedite: ve- nite, emite absque argento et absque nite, emite absque argento et absque ulla commutatione vinum et lac, hoc ulla commutatione vinum et lac, hoc est, doctrinam gaudiorum coelestium, et est, doctrinam gaudiorum coelestium, et

527 527

doctrinam fidei rudimentorum, quæ de- doctrinam fidei rudimentorum, quæ de- betur parvulis. Proverb. v, 16: Deri- betur parvulis. Proverb. v, 16: Deri- ventur fontes tui foras, et in plateis ventur fontes tui foras, et in plateis aquas tuas divide. aquas tuas divide.

« Dixit per similitudinem. » « Dixit per similitudinem. »

Ecce, secundum analogiam humani Ecce, secundum analogiam humani intellectus proprius doctrinæ modus. intellectus proprius doctrinæ modus. « Est enim, ut dicit Dionysius, materia- « Est enim, ut dicit Dionysius, materia- «lis noster intellectus, et non instruitur «lis noster intellectus, et non instruitur << nisi per similitudines corporales intro- << nisi per similitudines corporales intro- « ductus. » Sic enim dicit Philosophus : « ductus. » Sic enim dicit Philosophus : « Intellectus noster accipit cum continuo « Intellectus noster accipit cum continuo et tempore. » Et ideo oportet cum simi- et tempore. » Et ideo oportet cum simi- litudinibus informari, donec seipsum ple- litudinibus informari, donec seipsum ple- nius adipiscatur, ex percepto intelligen- nius adipiscatur, ex percepto intelligen- tiæ separate lumine. Adeptus enim seip- tiæ separate lumine. Adeptus enim seip- sum intellectus, intelligit sine similitu- sum intellectus, intelligit sine similitu- dine. Et sic intellectus discipulorum, dine. Et sic intellectus discipulorum, non adeptus autem, sine similitudine et non adeptus autem, sine similitudine et forma continui et temporis, nihil penitus forma continui et temporis, nihil penitus intelligit. Et talis est intellectus turba- intelligit. Et talis est intellectus turba- rum. Matth. xIII, 34: Hæc omnia locutus rum. Matth. xIII, 34: Hæc omnia locutus est Jesus in parabolis ad turbas, et sine est Jesus in parabolis ad turbas, et sine parabolis non loquebatur eis. Psal. parabolis non loquebatur eis. Psal. LXXVII, 2 Aperiam in parabolis os LXXVII, 2 Aperiam in parabolis os meum, loquar propositiones ab initio. meum, loquar propositiones ab initio. Proverb. 1, 6 Animadvertet parabolam Proverb. 1, 6 Animadvertet parabolam et interpretationem, verba sapientum et et interpretationem, verba sapientum et ænigmata eorum. ænigmata eorum.

<< Exiit qui seminat, seminare se- << Exiit qui seminat, seminare se-

men suum. » men suum. »

Ecce officium, ad docendum Doctorem Ecce officium, ad docendum Doctorem cogens. cogens.

Et dicit quinque Doctoris scilicet ad Et dicit quinque Doctoris scilicet ad docendum processum, Doctoris debitum docendum processum, Doctoris debitum officium, Doctoris proprium actum, doc- officium, Doctoris proprium actum, doc- trinæ materiam, et ejusdem materiæ pu- trinæ materiam, et ejusdem materiæ pu- ritatem. ritatem.

Processum tangit cum dicit : « Exiit. » Processum tangit cum dicit : « Exiit. » In domo enim seminatum putrescit, et In domo enim seminatum putrescit, et non fructificat. Unde, Matth. XII, 38: non fructificat. Unde, Matth. XII, 38: Ager autem est mundus, in quo verbum Ager autem est mundus, in quo verbum Dei sicut in agro seminatur. Joan. xvi, Dei sicut in agro seminatur. Joan. xvi, 28 Exivi a Patre, et veni in mundum. 28 Exivi a Patre, et veni in mundum.

528 528

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Iste est ager de quo dicitur, Genes. Iste est ager de quo dicitur, Genes. XXIV, 63 Egressus autem fuerat Isaac XXIV, 63 Egressus autem fuerat Isaac ad meditandum in agro. Cantic. vi, 11: ad meditandum in agro. Cantic. vi, 11: Egrediamur in agrum, commoremur in Egrediamur in agrum, commoremur in villis. Talis igitur est ad seminandum villis. Talis igitur est ad seminandum processus. Arguuntur autem de ignavia processus. Arguuntur autem de ignavia agricolæ domi manentes, exspectantes agricolæ domi manentes, exspectantes donec ager, rura relinquens propria, ad donec ager, rura relinquens propria, ad eos in domum veniat. Agricola enim eos in domum veniat. Agricola enim egreditur ad agrum, et non ager domum egreditur ad agrum, et non ager domum vadit ad agricolam. Genes. IX, 20 : vadit ad agricolam. Genes. IX, 20 : Exercere terram Noe vir agricola cœpit. Exercere terram Noe vir agricola cœpit.

« Qui seminat. »> « Qui seminat. »>

Seminate vobis in justitia, et metite Seminate vobis in justitia, et metite in ore misericordiæ. Seminatio enim in ore misericordiæ. Seminatio enim fit in veritate fidei, ut justitia bono- fit in veritate fidei, ut justitia bono- rum morum exoriatur. Messio autem rum morum exoriatur. Messio autem quando fructus de conversione fidelium quando fructus de conversione fidelium colligitur, fit in ore misericordiæ, ut colligitur, fit in ore misericordiæ, ut inopiæ et fragilitati, quantum fieri pot- inopiæ et fragilitati, quantum fieri pot- est, parcatur. est, parcatur.

<< Semen. » << Semen. »

Ecce seminantis materia. Non enim Ecce seminantis materia. Non enim prædicationis materia est nisi semen prædicationis materia est nisi semen quod fructum potest facere: non cicuta, quod fructum potest facere: non cicuta, quæ inducit insaniam vel urtica, quæ quæ inducit insaniam vel urtica, quæ excitat libidinis pruritum : sed semen fa- excitat libidinis pruritum : sed semen fa- ciens fructum, in quo effectiva causa est ciens fructum, in quo effectiva causa est fructus nativitatis divinæ. Genes. 1, 12: fructus nativitatis divinæ. Genes. 1, 12: Faciens semen juxta genus suum. Sicut Faciens semen juxta genus suum. Sicut etiam semen Dei juxta genus suum effe- etiam semen Dei juxta genus suum effe- ctiva causa est nativitatis divinæ. Psal. ctiva causa est nativitatis divinæ. Psal. CVI, 37: Seminaverunt agros, et planta- CVI, 37: Seminaverunt agros, et planta-

vitatis. Hoc est enim naturale. vitatis. Hoc est enim naturale.

Ecce seminantis sive prædicantis offi- Ecce seminantis sive prædicantis offi- cium. Qui seminat enim est seminator, cium. Qui seminat enim est seminator, qui seminandi per curæ susceptionem qui seminandi per curæ susceptionem sive per voti emissionem suscepit offi- sive per voti emissionem suscepit offi- cium. Unde et Apostolus, Act. xvII, 18, cium. Unde et Apostolus, Act. xvII, 18, seminator verborum est vocatus 1. Marc. seminator verborum est vocatus 1. Marc. IV, 3 Exiit seminans ad seminandum. IV, 3 Exiit seminans ad seminandum. Psal. cxxv, 5 Qui seminant in lacry-verunt vineas, et fecerunt fructum nati- Psal. cxxv, 5 Qui seminant in lacry-verunt vineas, et fecerunt fructum nati- mis, in exsultatione metent. Isa. xxvII, mis, in exsultatione metent. Isa. xxvII, 6 Qui ingrediuntur impetu ad Jacob, 6 Qui ingrediuntur impetu ad Jacob, florebit et germinabit Israel, et imple- florebit et germinabit Israel, et imple- bunt faciem orbis semine. Videns enim bunt faciem orbis semine. Videns enim Isaias in spiritu dignitatem horum semi- Isaias in spiritu dignitatem horum semi- natorum, admirando dicit : Qui ingre- natorum, admirando dicit : Qui ingre- diuntur impetu charitatis et zelo anima- diuntur impetu charitatis et zelo anima- rum impulsi ad Jacob, et in isto ingressu rum impulsi ad Jacob, et in isto ingressu florebit virtute et germinabit opere Is- florebit virtute et germinabit opere Is- rael, et replebunt verbo prædicationis fa- rael, et replebunt verbo prædicationis fa- ciem orbis, in cordibus hominum se- ciem orbis, in cordibus hominum se- mine germinante verbo in fidem creden- mine germinante verbo in fidem creden- tium. tium.

« Seminare. » « Seminare. »

Ecce seminantis proprius actus. Est Ecce seminantis proprius actus. Est autem seminare late per totum agrum autem seminare late per totum agrum semen spargere, non in unum locum semen spargere, non in unum locum conjecta semina reponere. Eccle. x1, 6: conjecta semina reponere. Eccle. x1, 6: Mane semina semen tuum, et vespere ne Mane semina semen tuum, et vespere ne cesset manus tua: quia nescis quid ma- cesset manus tua: quia nescis quid ma- gis oriatur hoc aut illud: et si utrum- gis oriatur hoc aut illud: et si utrum- que simul, melius erit. Osee, x, 12: que simul, melius erit. Osee, x, 12:

1 Act. XVII, 18: Quidam dicebant: Quid vult 1 Act. XVII, 18: Quidam dicebant: Quid vult

« Semen suum. » « Semen suum. »

Ecce seminis puritas. Non enim debet Ecce seminis puritas. Non enim debet seminari nisi semen summi agricolæ, et seminari nisi semen summi agricolæ, et non aliud quia quidquid aliud semina- non aliud quia quidquid aliud semina- tur, producit stirpes adulterinas. Sapient. tur, producit stirpes adulterinas. Sapient. IV, 3 Spuria vitulamina non dabunt IV, 3 Spuria vitulamina non dabunt radices altas. Matth. x, 27 et 28 : radices altas. Matth. x, 27 et 28 : Nonne bonum semen seminasti in agro Nonne bonum semen seminasti in agro tuo? unde ergo habet zizania? Et ait tuo? unde ergo habet zizania? Et ait illis Inimicus homo hoc fecit. Levit. illis Inimicus homo hoc fecit. Levit. XIX, 19 Agrum tuum non seres diverso XIX, 19 Agrum tuum non seres diverso semine. Non enim seminandum est nisi semine. Non enim seminandum est nisi semen Dei, et nullum aliud. Et hoc opti- semen Dei, et nullum aliud. Et hoc opti- me significatum est, Osee, 11, 21 et seq. : me significatum est, Osee, 11, 21 et seq. : Et erit in die illa: Exaudiam, dicit Do- Et erit in die illa: Exaudiam, dicit Do- minus, exaudiam coelos: et illi exau- minus, exaudiam coelos: et illi exau- dient terram. Et terra exaudiet triticum, dient terram. Et terra exaudiet triticum, et vinum, et oleum, et hæc exaudient et vinum, et oleum, et hæc exaudient Jezrahel. Et seminabo eam mihi in terra, Jezrahel. Et seminabo eam mihi in terra, etc. Coeli enim rorantes desuper Angeli etc. Coeli enim rorantes desuper Angeli sunt seminibus jactis, illuminando, pur- sunt seminibus jactis, illuminando, pur-

seminiverbius hic dicere? seminiverbius hic dicere?

IN EVANG. LUCÆ, VIII-5. IN EVANG. LUCÆ, VIII-5.

gando, et perficiendo semini verbi in gando, et perficiendo semini verbi in corde cooperantes. Terra autem, fundus corde cooperantes. Terra autem, fundus est boni et culti per virtutem cordis. Tri- est boni et culti per virtutem cordis. Tri- ticum autem, fructus cor confirmans in ticum autem, fructus cor confirmans in gratia vinum, lætitiam ferens in spe gratia vinum, lætitiam ferens in spe coelestium. Jezrahel autem semen Dei in- coelestium. Jezrahel autem semen Dei in- terpretatur, quod est divinum et efficax ad terpretatur, quod est divinum et efficax ad fructum fidei verbum. His igitur Domini fructum fidei verbum. His igitur Domini terra utiliter seminatur. terra utiliter seminatur.

Attende autem, quod semen quinque Attende autem, quod semen quinque in se habet boni dispositiones. Est enim in se habet boni dispositiones. Est enim purum a palea purgatum. Est in se ha- purum a palea purgatum. Est in se ha- bens duplicem virtutem: imprægnantis, bens duplicem virtutem: imprægnantis, et imprægnati, ut dicit Philosophus : et et imprægnati, ut dicit Philosophus : et in his est vigorosum. Est etiam germi- in his est vigorosum. Est etiam germi- nans sola virtute cœlestium. Est in se nans sola virtute cœlestium. Est in se moriens, ut faciat suæ speciei fructum. moriens, ut faciat suæ speciei fructum. Est etiam sui, licet sit parvum, mirabi- Est etiam sui, licet sit parvum, mirabi- liter multiplicativum. Et a quocumque liter multiplicativum. Et a quocumque horum ceciderit, cadit a ratione et per- horum ceciderit, cadit a ratione et per- fectione seminis. fectione seminis.

Purum enim a palea (temporalium su- Purum enim a palea (temporalium su- perfluitatum) et herba (quæ est jumento- perfluitatum) et herba (quæ est jumento- rum pabulum) depuratum est: sicut di- rum pabulum) depuratum est: sicut di- citur, Luc. III, 17 Cujus ventilabrum citur, Luc. III, 17 Cujus ventilabrum in manu ejus, et purgabit aream suam, in manu ejus, et purgabit aream suam, et congregabit triticum in horreum suum : et congregabit triticum in horreum suum : paleas autem comburet igni inexstingui- paleas autem comburet igni inexstingui- bili. Sed nunc e converso est: quia agri- bili. Sed nunc e converso est: quia agri- colæ Domini, triticum comburunt igni colæ Domini, triticum comburunt igni inextinguibilis concupiscentiæ, et paleas inextinguibilis concupiscentiæ, et paleas quibus ignis inferni in eos succendatur, quibus ignis inferni in eos succendatur, diligenter congregant in horrea sua. diligenter congregant in horrea sua.

Quod autem semen habeat virtutem et Quod autem semen habeat virtutem et imprægnantis et imprægnati, dicit Philo- imprægnantis et imprægnati, dicit Philo- sophus quia est sicut ovum in quo con- sophus quia est sicut ovum in quo con- gregatus est uterque sexus, et ideo est gregatus est uterque sexus, et ideo est efficiens et materia fructus : sicut dici- efficiens et materia fructus : sicut dici- tur, Genes. I, 11: Cujus semen in semet- tur, Genes. I, 11: Cujus semen in semet- ipso sit, hoc est, seminis efficacia. Non ipso sit, hoc est, seminis efficacia. Non enim haberet seminis efficaciam, nisi ha- enim haberet seminis efficaciam, nisi ha- beret utramque naturam. beret utramque naturam.

Virtute autem coelesti pullulat: sicut Virtute autem coelesti pullulat: sicut dicitur, Jerem. xxxIII, 13: Germinare dicitur, Jerem. xxxIII, 13: Germinare faciam David germen justitiæ. Quasi faciam David germen justitiæ. Quasi dicat Ego de cœlo suscito. Isa. XLV, dicat Ego de cœlo suscito. Isa. XLV, Rorate, cæli, desuper, et nubes pluant Rorate, cæli, desuper, et nubes pluant justum aperiatur terra, et germinet justum aperiatur terra, et germinet salvatorem. Psal. LXXXIV, 13: Dominus salvatorem. Psal. LXXXIV, 13: Dominus

XXII XXII

8: 8:

529 529

dabit benignitatem, et terra nostra dabit dabit benignitatem, et terra nostra dabit fructum suum. fructum suum.

De morte autem dicitur, Joan. XII, 24 De morte autem dicitur, Joan. XII, 24 et 25 Nisi granum frumenti cadens in et 25 Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum ma- terram mortuum fuerit, ipsum solum ma- net. Et ideo dicit Apostolus, I ad Corinth. net. Et ideo dicit Apostolus, I ad Corinth. xv, 36 Insipiens, tu quod seminas non xv, 36 Insipiens, tu quod seminas non vivificatur, nisi prius moriatur. Sic et vivificatur, nisi prius moriatur. Sic et nos mori nobis oportet, si in fructu ani- nos mori nobis oportet, si in fructu ani- marum volumus resurgere. marum volumus resurgere.

De mirabili multiplicatione dicitur, Isa. De mirabili multiplicatione dicitur, Isa. LV, 10 et 11 Quomodo descendit imber LV, 10 et 11 Quomodo descendit imber et nix de cælo, et illuc ultra non rever- et nix de cælo, et illuc ultra non rever- titur, sed inebriat terram, et infundit titur, sed inebriat terram, et infundit eam, et germinare eam facit, et dat se- eam, et germinare eam facit, et dat se- men serenti, et panem comedenti: sic men serenti, et panem comedenti: sic erit verbum meum, quod egredietur de erit verbum meum, quod egredietur de ore meo : non revertetur ad me vacuum, ore meo : non revertetur ad me vacuum, sed faciet quæcumque volui, et prospera- sed faciet quæcumque volui, et prospera- bitur in his ad quæ misi illud. Isa. iv, bitur in his ad quæ misi illud. Isa. iv, 2 Erit germen Domini in magnificen- 2 Erit germen Domini in magnificen- tia et gloria, et fructus terræ subli- tia et gloria, et fructus terræ subli- mis. mis.

Est etiam considerandum secundum Est etiam considerandum secundum Constantinum in Pantegni, et Isaac, quod Constantinum in Pantegni, et Isaac, quod in granis bonitas consideratur in tribus, in granis bonitas consideratur in tribus, scilicet, si colore est rubeum, si quanti- scilicet, si colore est rubeum, si quanti- tate secundum suum genus est magnum, tate secundum suum genus est magnum, si pondere est grave in genere suo quæ si pondere est grave in genere suo quæ competunt divino semini, quod est Dei competunt divino semini, quod est Dei verbum. Hoc enim magnum est, quia de verbum. Hoc enim magnum est, quia de magnis. Proverb. v, 6: De rebus ma- magnis. Proverb. v, 6: De rebus ma- gnis locutura sum : et aperientur labia gnis locutura sum : et aperientur labia mea, ut recta prædicent. Matth. v, 2: mea, ut recta prædicent. Matth. v, 2: Jesus aperiens os suum, docebat eos. Act. Jesus aperiens os suum, docebat eos. Act. x, 34 Aperiens Petrus os suum, dixit. x, 34 Aperiens Petrus os suum, dixit. Hoc etiam est colore exterius charitatis Hoc etiam est colore exterius charitatis igne rubeum, et intus puritate substan- igne rubeum, et intus puritate substan- tiæ mirabiliter candidum. Cantic. v, 10: tiæ mirabiliter candidum. Cantic. v, 10: Dilectus meus candidus et rubicundus. Dilectus meus candidus et rubicundus. Dilectus autem est verbum divinum. Hoc Dilectus autem est verbum divinum. Hoc etiam est pondere intelligendi gravissi- etiam est pondere intelligendi gravissi- mum, et omnem excedens intellectum. mum, et omnem excedens intellectum. Eccli. 1, 3 Sapientiam Dei præceden- Eccli. 1, 3 Sapientiam Dei præceden- tem omnia quis investigavit? Ad Ro- tem omnia quis investigavit? Ad Ro- man. xi, 33 0 altitudo divitiarum sa- man. xi, 33 0 altitudo divitiarum sa- pientiæ et scientiæ Dei! quam incompre- pientiæ et scientiæ Dei! quam incompre- hensibilia sunt judicia ejus, et investi- hensibilia sunt judicia ejus, et investi- gabiles viæ ejus! gabiles viæ ejus!

: :

34 34

530 530

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sic igitur, « Exiit seminare semen Sic igitur, « Exiit seminare semen

suum. » suum. »

« Et dum seminat, aliud cecidit se- « Et dum seminat, aliud cecidit se- eus viam, et conculcatum est, et volu- eus viam, et conculcatum est, et volu- cres coeli comederunt illud. >> cres coeli comederunt illud. >>

Ecce ex parte fundi suscipientis semen Ecce ex parte fundi suscipientis semen in fructificando diversitas. in fructificando diversitas.

Et tangit duo, scilicet, quod ex parte Et tangit duo, scilicet, quod ex parte seminantis non est ista diversitas, et seminantis non est ista diversitas, et quod ex fundo suscipiente tota generatur quod ex fundo suscipiente tota generatur diversitas et non ex semine. diversitas et non ex semine.

Primum horum notatur cum dicit: Primum horum notatur cum dicit: « Et dum seminat, » hoc est, in com- « Et dum seminat, » hoc est, in com- mune spargit semen sicut debet. Non mune spargit semen sicut debet. Non enim potest attendere seminans quo se- enim potest attendere seminans quo se- men cadat, dummodo in communi in men cadat, dummodo in communi in agrum ubique semen dispergit. Disper- agrum ubique semen dispergit. Disper- guntur autem semina, quando diversis guntur autem semina, quando diversis moribus bene adaptantur verba. Unde, moribus bene adaptantur verba. Unde, Matth. XXVIII, 19 Docete omnes gentes. Matth. XXVIII, 19 Docete omnes gentes. Genes. xxxiv, 21: Negotientur in terra, Genes. xxxiv, 21: Negotientur in terra, et exerceant eam, quæ spatiosa et lata et exerceant eam, quæ spatiosa et lata cultoribus indiget. Spatiose enim et late cultoribus indiget. Spatiose enim et late semen est spargendum. semen est spargendum.

« Aliud cecidit secus viam. » « Aliud cecidit secus viam. »

Ecce diversitas ex fundo. Dicit autem Ecce diversitas ex fundo. Dicit autem in communi ex fundo duas in communi in communi ex fundo duas in communi diversitates unam ex fundo malo, et diversitates unam ex fundo malo, et aliam ex fundo bono. aliam ex fundo bono.

Quia autem malum est omnifariam, Quia autem malum est omnifariam, ideo ex fundo malo tres ponit diversitates, ideo ex fundo malo tres ponit diversitates, quarum una est malitia, non ex fundo, quarum una est malitia, non ex fundo, sed ab extrinseco fundi in fundum indu- sed ab extrinseco fundi in fundum indu- cta. Secunda est ab ipsa fundi malitia cta. Secunda est ab ipsa fundi malitia causata. Tertia est ab intimo fundi con- causata. Tertia est ab intimo fundi con- cepto, ad superficiem fundi pullulando cepto, ad superficiem fundi pullulando exorta. Via enim trita est, et indurata exorta. Via enim trita est, et indurata pedibus transeuntium. Lapidosa autem pedibus transeuntium. Lapidosa autem ab ipso fundo sunt nata, et spinosa a ab ipso fundo sunt nata, et spinosa a mala stirpe in fundo concepta ad super- mala stirpe in fundo concepta ad super- ficiem emersa. Hæc autem tria, malæ ficiem emersa. Hæc autem tria, malæ tres sunt cordis dispositiones. Est enim tres sunt cordis dispositiones. Est enim cor omnibus vanitatum et concupiscentia- cor omnibus vanitatum et concupiscentia- rum et phantasiarum transitibus tritum, rum et phantasiarum transitibus tritum, et quasi via factum, et induratum : ut ni- et quasi via factum, et induratum : ut ni-

hil boni seminis in interioribus sui reci- hil boni seminis in interioribus sui reci- piat. Et huic malitiæ fundi duplex dicit piat. Et huic malitiæ fundi duplex dicit malum attritionem, et indurationem in- malum attritionem, et indurationem in- terius et insidias avium exterius. terius et insidias avium exterius. Et hoc est quod dicit : Et hoc est quod dicit :

« Aliud cecidit, » non ex intentione « Aliud cecidit, » non ex intentione seminantis, sed ex malitia recipientis, seminantis, sed ex malitia recipientis, « secus viam, » in loco conculcato et in- « secus viam, » in loco conculcato et in- durato ex frequentia transeuntium vani- durato ex frequentia transeuntium vani- tatum, in deliciis et levitate ambulan- tatum, in deliciis et levitate ambulan- tium. Isa. LI, 23: Dixerunt animæ tuæ : tium. Isa. LI, 23: Dixerunt animæ tuæ : Incurvare, ut transeamus: et posuisti ut Incurvare, ut transeamus: et posuisti ut terram corpus tuum, et quasi viam trans- terram corpus tuum, et quasi viam trans- euntibus. I Reg. xx1, 5: Via hæc pollu- euntibus. I Reg. xx1, 5: Via hæc pollu- ta est. Hæc est dispositio cordis in quo ta est. Hæc est dispositio cordis in quo omnis aratura, disciplinæ sarculo facta, omnis aratura, disciplinæ sarculo facta, consuetudine vanitatis et deliciarum de- consuetudine vanitatis et deliciarum de- leta est et in duritiam redacta. Super leta est et in duritiam redacta. Super hanc enim terram semen cadens, retun- hanc enim terram semen cadens, retun- ditur et resilit: et tunc nudum in super- ditur et resilit: et tunc nudum in super- ficie dura jacens, nullas radices in pro- ficie dura jacens, nullas radices in pro- fundum mittit et ideo perit expositum fundum mittit et ideo perit expositum avibus ad devorandum. Psal. LXXIX, 13: avibus ad devorandum. Psal. LXXIX, 13: Vindemiant eam omnes qui prætergre- Vindemiant eam omnes qui prætergre- diuntur viam. diuntur viam.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Et volucres, » « Et volucres, »

Hoc est, dæmones insidiando circum- Hoc est, dæmones insidiando circum- volantes, « cæli, » hoc est, hunc aerem volantes, « cæli, » hoc est, hunc aerem caliginosum eos celantem inhabitantes, caliginosum eos celantem inhabitantes, «< comederunt, » sibi incorporaverunt, «< comederunt, » sibi incorporaverunt, « illud, » quoad fructum quem non fa- « illud, » quoad fructum quem non fa- cit nisi malum. Deuter. xxx, 24: De- cit nisi malum. Deuter. xxx, 24: De- vorabunt eos aves morsu amarissimo. vorabunt eos aves morsu amarissimo. Apocal. XVIII, 2: Facta est custodia om- Apocal. XVIII, 2: Facta est custodia om- nis volucris immundæ. nis volucris immundæ.

Objicitur autem, quod si semen est Objicitur autem, quod si semen est verbum Dei, non potest esse verum quod verbum Dei, non potest esse verum quod volucres dæmones hoc comedant: quia volucres dæmones hoc comedant: quia verbum Dei fugiunt et sibi non incorpo- verbum Dei fugiunt et sibi non incorpo- rant. rant.

Ad hoc autem dicendum est, quod om- Ad hoc autem dicendum est, quod om- ne semen in naturam suam trahit terram ne semen in naturam suam trahit terram in quam cadit quia aliter pullulare non in quam cadit quia aliter pullulare non posset. Et ideo hic etiam non dicitur posset. Et ideo hic etiam non dicitur tantum, semen, verbum nudum : sed tantum, semen, verbum nudum : sed etiam cordis dispositio, quod attrahitur etiam cordis dispositio, quod attrahitur

IN EVANG. LUCÆ, VIII-6. IN EVANG. LUCÆ, VIII-6.

vel attrahi debet a verbo. Et quia hoc vel attrahi debet a verbo. Et quia hoc dæmon a verbo exspolians incorporat et dæmon a verbo exspolians incorporat et sibi assimilat, ideo verbum et semen di- sibi assimilat, ideo verbum et semen di- citur devorare. Osee, VIII, 7 Culmus citur devorare. Osee, VIII, 7 Culmus stans non est in eo, germen non faciet stans non est in eo, germen non faciet farinam quod et si fecerit, alieni come- farinam quod et si fecerit, alieni come- dent eam. Ezechiel. xxxix, 4: Feris, dent eam. Ezechiel. xxxix, 4: Feris, avibus, omnique volatili et bestiis terræ avibus, omnique volatili et bestiis terræ dedi te ad devorandum. dedi te ad devorandum.

Attende etiam, quod primo conculca- Attende etiam, quod primo conculca- tum est transitibus vanitatum, et postea tum est transitibus vanitatum, et postea ab avibus comestum : quia vanitas con- ab avibus comestum : quia vanitas con- cupiscentiarum locum dat diabolo ut de- cupiscentiarum locum dat diabolo ut de- voret semen verbi. Et hoc cavens Sara, voret semen verbi. Et hoc cavens Sara, Tob. 1, 17, dixit: Numquam cum lu- Tob. 1, 17, dixit: Numquam cum lu- dentibus miscui me, neque cum his qui dentibus miscui me, neque cum his qui in levitate ambulant participem me præ- in levitate ambulant participem me præ- bui. Matth. vII, 6 Ne forte conculcent bui. Matth. vII, 6 Ne forte conculcent eas pedibus suis, et conversi dirumpant eas pedibus suis, et conversi dirumpant

vos. vos.

« Et aliud cecidit supra petram, et « Et aliud cecidit supra petram, et natum aruit, quia non habebat humo- natum aruit, quia non habebat humo-

rem. » rem. »

Secunda est dispositio, malitia fundi Secunda est dispositio, malitia fundi quæ ex ipso nascitur fundo. quæ ex ipso nascitur fundo.

Est autem hæc malitia triplex, scilicet, Est autem hæc malitia triplex, scilicet, quod aut fundus est nuda petræ duritia, quod aut fundus est nuda petræ duritia, aut parum terræ habens in superficie: aut parum terræ habens in superficie: aut quod fundus non sit petra, sed pe- aut quod fundus non sit petra, sed pe- trosus nimis, licet modicum terræ sit in- trosus nimis, licet modicum terræ sit in- terpositum inter petram et petram. Hæc terpositum inter petram et petram. Hæc enim ex fundo est malæ terræ dispositio. enim ex fundo est malæ terræ dispositio. Si enim sufficienter posita esset terra in- Si enim sufficienter posita esset terra in- ter petram et petram, et esset locus ali- ter petram et petram, et esset locus ali- quo accidente frigidus aut quia longe quo accidente frigidus aut quia longe esset a via solis, aut ex vicinitate mon- esset a via solis, aut ex vicinitate mon- tium superiorum: tunc interpositio pe- tium superiorum: tunc interpositio pe- trarum faceret agri fertilitatem quia trarum faceret agri fertilitatem quia tunc petræ modicum solis incidentem ca- tunc petræ modicum solis incidentem ca- lorem congregarent, et diu tenerent, et lorem congregarent, et diu tenerent, et terram interpositam temperate caleface- terram interpositam temperate caleface- rent, et facerent eam feracem et fertilem. rent, et facerent eam feracem et fertilem. Et hoc probant opera rusticorum, qui Et hoc probant opera rusticorum, qui ante agros suos habent montes altos ver- ante agros suos habent montes altos ver- sus meridiem. Illi enim non ejiciunt de sus meridiem. Illi enim non ejiciunt de agris suis petras: et si ejiciunt, terra re- agris suis petras: et si ejiciunt, terra re-

531 531

ducitur ad sterilitatem. Si enim locus ducitur ad sterilitatem. Si enim locus totus petra sit, illi non recipiunt semen totus petra sit, illi non recipiunt semen ad intrinsecus sui, sed petra sole percus- ad intrinsecus sui, sed petra sole percus- sa retinet calorem ignitum, et arefacit se- sa retinet calorem ignitum, et arefacit se- men, et non facit fructum. Et hæc terra men, et non facit fructum. Et hæc terra significat cor obduratum, et induratum. significat cor obduratum, et induratum. Obduratio autem terræ est propositum Obduratio autem terræ est propositum non emolliendi per aliquem Dei timo- non emolliendi per aliquem Dei timo- rem. Jerem. v, 3: Induraverunt facies rem. Jerem. v, 3: Induraverunt facies suas supra petram, et noluerunt reverti. suas supra petram, et noluerunt reverti. Job, XLI, 15: Ecce cor ejus indurabitur Job, XLI, 15: Ecce cor ejus indurabitur tamquam lapis, et stringetur quasi mal- tamquam lapis, et stringetur quasi mal- leatoris incus. Nec umquam hæc terra leatoris incus. Nec umquam hæc terra fructum affert, nisi beneficio Domini fiat: fructum affert, nisi beneficio Domini fiat: quod dicitur, Ezechiel. xxxvi, 26: Au- quod dicitur, Ezechiel. xxxvi, 26: Au- feram cor lapideum de carne vestra, et feram cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum. dabo vobis cor carneum.

Petrosus autem locus, parum et minus Petrosus autem locus, parum et minus (quam ad fructificandum sufficiat) terræ (quam ad fructificandum sufficiat) terræ habens interpositum, significat cor quod habens interpositum, significat cor quod in se est durum et tamen aliquando (ra- in se est durum et tamen aliquando (ra- ro scilicet) concipit aliquid desperantis ro scilicet) concipit aliquid desperantis timoris, qui fossilis est in profundum. Et timoris, qui fossilis est in profundum. Et hic timor non est temperie spei mistus : hic timor non est temperie spei mistus : et ideo lapis ubique fere occupans præva- et ideo lapis ubique fere occupans præva- let et calorem solis incidentem colligit, let et calorem solis incidentem colligit, quo assatus terram modicam conjunctam quo assatus terram modicam conjunctam incendit et exurit, et comminuibilem in incendit et exurit, et comminuibilem in pulverem reddit, et non commiscibilem pulverem reddit, et non commiscibilem ad fructificandum. Unde, Psal. LXXIX, ad fructificandum. Unde, Psal. LXXIX, 17: Incensa igni et suffossa, ab increpa- 17: Incensa igni et suffossa, ab increpa- tione vultus tui peribunt. Ignis fulgoris tione vultus tui peribunt. Ignis fulgoris mundi, est conceptæ cupiditatis avaritia, mundi, est conceptæ cupiditatis avaritia, quæ totum incendit et exurit, et lapideum quæ totum incendit et exurit, et lapideum cor excoquit in petræ soliditatem. Jacob. cor excoquit in petræ soliditatem. Jacob. 11 Exortus est sol cum ardore, et 11 Exortus est sol cum ardore, et arefecit fænum, et flos ejus decidit, et arefecit fænum, et flos ejus decidit, et decor vultus ejus deperiit. decor vultus ejus deperiit.

1, 1,

Petra autem in fundo, et parum expas- Petra autem in fundo, et parum expas- sum terræ desuper, est cor in se quidem sum terræ desuper, est cor in se quidem durum, habens tamen speciem in se pie- durum, habens tamen speciem in se pie- tatis exterius, de quo Apostolus, II ad tatis exterius, de quo Apostolus, II ad Timoth. II, 5: Habentes speciem quidem Timoth. II, 5: Habentes speciem quidem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes. pietatis, virtutem autem ejus abnegantes. Sicut sunt hypocritæ et simulatores, de Sicut sunt hypocritæ et simulatores, de quibus dicitur, Job, xxxvi, 13 : Simula- quibus dicitur, Job, xxxvi, 13 : Simula- tores et callidi provocant iram Dei. tores et callidi provocant iram Dei. Numquam enim tales faciunt fructum ad Numquam enim tales faciunt fructum ad maturitatem venientem. Sed potius erit maturitatem venientem. Sed potius erit

532 532

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sicut foenum tectorum, quod priusquam sicut foenum tectorum, quod priusquam evellatur exaruit'. Hæc igitur est ex evellatur exaruit'. Hæc igitur est ex petra mali fundi dispositio. petra mali fundi dispositio.

Unde sequitur: « Et natum aruit, » Unde sequitur: « Et natum aruit, » incensum ex petræ calore ustivo. Isa. xv, incensum ex petræ calore ustivo. Isa. xv, 6 Aruit herba, defecit germen, viror 6 Aruit herba, defecit germen, viror omnis interiit. Joel, 1, 11: Periit messis omnis interiit. Joel, 1, 11: Periit messis agri. agri.

Et reddit causam : « Quia non habe. Et reddit causam : « Quia non habe. bat» verum pietatis « humorem, » de bat» verum pietatis « humorem, » de quo dicitur, Jerem. XVII, 8: Erit quasi quo dicitur, Jerem. XVII, 8: Erit quasi lignum quod transplantatur super aquas, lignum quod transplantatur super aquas, quod ad humorem mittit radices suas. quod ad humorem mittit radices suas. Psal. 1, 3: Et erit tamquam lignum quod Psal. 1, 3: Et erit tamquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum, plantatum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore quod fructum suum dabit in tempore

suo. suo.

bitionis aculei pungentes superbos, invi- bitionis aculei pungentes superbos, invi- diæ anxietates pungentes invidos, et sol- diæ anxietates pungentes invidos, et sol- licitudinum punctiones confodientes ava- licitudinum punctiones confodientes ava- ros, fellitæ amaritudines incitantes ira- ros, fellitæ amaritudines incitantes ira- cundos, prurientes scalptationes stimu- cundos, prurientes scalptationes stimu- lantes gulosos et luxuriosos. Isa. vII, 23 : lantes gulosos et luxuriosos. Isa. vII, 23 : In spinas et in vepres erunt. In spinas et in vepres erunt. Unde sequitur : Unde sequitur :

« Et simul exortæ spinæ, »> « Et simul exortæ spinæ, »>

Quoad punctiones inductas, « suffoca- Quoad punctiones inductas, « suffoca- verunt illud» semen, hoc est, cor ad verunt illud» semen, hoc est, cor ad semen et conversum et attractum. Suffo- semen et conversum et attractum. Suffo- care autem est subtus occare, aut subtus care autem est subtus occare, aut subtus focum exstinguere. Quando aut sub gut- focum exstinguere. Quando aut sub gut- ture occat et strangulat, aut ignem na- ture occat et strangulat, aut ignem na- turalem scilicet calorem exstinguit. Ver- turalem scilicet calorem exstinguit. Ver-

sus: sus:

« Et aliud cecidit inter spinas, et si- « Et aliud cecidit inter spinas, et si- mul exortæ spinæ suffocaverunt il- Suffocat exstinguit, suffocat guttura stringit. mul exortæ spinæ suffocaverunt il- Suffocat exstinguit, suffocat guttura stringit. lud. » lud. »

Ecce tertia mali fundi dispositio. Ecce tertia mali fundi dispositio.

Et dicit Glossa, quod spinosa terra est Et dicit Glossa, quod spinosa terra est cor sollicitudinibus aggravatum. Est au- cor sollicitudinibus aggravatum. Est au- tem intelligendum de spina nigra, quæ tem intelligendum de spina nigra, quæ ex profundo medullæ exoritur, et in cir- ex profundo medullæ exoritur, et in cir- cuitu stipitem et ramos replet aculeis. cuitu stipitem et ramos replet aculeis. Hoc enim lignum multum est umbrosum Hoc enim lignum multum est umbrosum et amarum quod etiam acumen fructus et amarum quod etiam acumen fructus sui ostendit, et umbra sua fundum facit sui ostendit, et umbra sua fundum facit frigidum, densitate autem inaccessibilem, frigidum, densitate autem inaccessibilem, et amaritudine infoecundum. Et ideo, et amaritudine infoecundum. Et ideo, sicut dicit Chrysostomus, in spinosis non sicut dicit Chrysostomus, in spinosis non est habitatio nisi serpentium. Et ideo est habitatio nisi serpentium. Et ideo significat cor sollicitudinibus et curis significat cor sollicitudinibus et curis compunctum. Quod vero lumine non est compunctum. Quod vero lumine non est lustratum, serpenti, hoc est, diabolo ad lustratum, serpenti, hoc est, diabolo ad habitandum datum hic, et in futuro ama- habitandum datum hic, et in futuro ama- ritudine æterna infusum. Proverb. xxiv, ritudine æterna infusum. Proverb. xxiv, 30 et 31 Per agrum hominis pigri 30 et 31 Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti : et transivi, et per vineam viri stulti : et ecce totum repleverant urticæ, et operue- ecce totum repleverant urticæ, et operue- rant superficiem ejus spinæ. Jerem. iv, rant superficiem ejus spinæ. Jerem. iv, 3 Novate vobis novale, et nolite serere 3 Novate vobis novale, et nolite serere super spinas. Hujusmodi spinæ sunt am- super spinas. Hujusmodi spinæ sunt am-

: :

1 Psal. CXXVIII, 6. 1 Psal. CXXVIII, 6.

Spinæ enim exortæ, fundum connatura- Spinæ enim exortæ, fundum connatura- lem sibi habentes, ex inolita sui germi- lem sibi habentes, ex inolita sui germi- nis consuetudine, præveniunt seminis nis consuetudine, præveniunt seminis ortum quod amaritudini non connatu- ortum quod amaritudini non connatu- rale, frigiditate umbræ exstinguitur, et rale, frigiditate umbræ exstinguitur, et subtus occatur, et putrescit. Genes. 1, subtus occatur, et putrescit. Genes. 1, 18 Spinas et tribulos germinabit tibi. 18 Spinas et tribulos germinabit tibi. II Reg. xxIII, 6: Prævaricatores qua- II Reg. xxIII, 6: Prævaricatores qua- si spinæ evellentur. si spinæ evellentur.

« Et aliud cecidit in terram bonam: « Et aliud cecidit in terram bonam: et ortum fecit fructum centuplum. et ortum fecit fructum centuplum.

") ")

Ecce una et sola et simplex terræ bo- Ecce una et sola et simplex terræ bo- næ dispositio, quæ quidem pinguis sit næ dispositio, quæ quidem pinguis sit devotione. Isa. v, 1: In cornu filio olei. devotione. Isa. v, 1: In cornu filio olei. Et est translatio Septuaginta, hoc est, Et est translatio Septuaginta, hoc est, « in loco pingui. » Fossa autem sarculo « in loco pingui. » Fossa autem sarculo et aratro disciplinæ, adæquata mansue- et aratro disciplinæ, adæquata mansue- tudine. Isa. XXVIII, 24 et 25: Numquid tudine. Isa. XXVIII, 24 et 25: Numquid proscindet et sarriet humum suam ? proscindet et sarriet humum suam ? Nonne cum adæquaverit faciem ejus, Nonne cum adæquaverit faciem ejus, seret gith, et cyminum sparget, et ponet seret gith, et cyminum sparget, et ponet triticum per ordinem, et hordeum, et triticum per ordinem, et hordeum, et

IN EVANG. LUCÆ, VIII-8. IN EVANG. LUCÆ, VIII-8.

milium, et viciam in finibus suis? Hu- milium, et viciam in finibus suis? Hu- milis etiam sit ad quam descendat mon- milis etiam sit ad quam descendat mon- tium dulcedo. Psal. LXIV, 14: Valles tium dulcedo. Psal. LXIV, 14: Valles abundabunt frumento. Infusa pluvia abundabunt frumento. Infusa pluvia doctrinæ, et rore gratiæ, et rivulis lacry- doctrinæ, et rore gratiæ, et rivulis lacry- marum. Ad Hebr. v1, 7 : Terra sæpe ve- marum. Ad Hebr. v1, 7 : Terra sæpe ve- nientem super se bibens imbrem, et gene- nientem super se bibens imbrem, et gene- rans herbam opportunam illis a quibus rans herbam opportunam illis a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo. colitur, accipit benedictionem a Deo.

533 533

per denarium præceptorum. Vigor au- per denarium præceptorum. Vigor au- tem terræ est in decem sensibus: quin- tem terræ est in decem sensibus: quin- que interioribus, qui sunt sensus com- que interioribus, qui sunt sensus com- munis, imaginativa, phantasia, æstimati- munis, imaginativa, phantasia, æstimati- va, et memorativa: et quinque exterio- va, et memorativa: et quinque exterio- ribus, qui sunt visus, auditus, olfactus, ribus, qui sunt visus, auditus, olfactus, gustus et tactus. Et in cordis adspectu gustus et tactus. Et in cordis adspectu sunt intellectus agens, materialis, for- sunt intellectus agens, materialis, for- malis, speculativus, adeptus, sanctus sive malis, speculativus, adeptus, sanctus sive eliacus, et divinus. Et isti septem sunt in eliacus, et divinus. Et isti septem sunt in

« Et ortum fecit fructum centu- anima, et juvantur duobus luminibus « Et ortum fecit fructum centu- anima, et juvantur duobus luminibus

plum. » plum. »

Ortum quidem et maturum. Ortum Ortum quidem et maturum. Ortum enim primum facit herbæ virorem: enim primum facit herbæ virorem: deinde stipitis erectionem, et paleæ pur- deinde stipitis erectionem, et paleæ pur- gationem et post aristam, florem, sili- gationem et post aristam, florem, sili- quarum circumpositionem, formatur in quarum circumpositionem, formatur in fructum. Et viror quidem est fidei vigor. fructum. Et viror quidem est fidei vigor. Stipitis autem erectio, justitiæ rectitudo. Stipitis autem erectio, justitiæ rectitudo. Paleæ purgatio, superfluorum expulsio. Paleæ purgatio, superfluorum expulsio. Arista formatio, bonorum est societas. Arista formatio, bonorum est societas. Siliquarum circumpositio, necessitatum Siliquarum circumpositio, necessitatum provisio.Floris emissio, bonæ conversa- provisio.Floris emissio, bonæ conversa- tionis fama, et pulchritudo. Fructus ma- tionis fama, et pulchritudo. Fructus ma- turatio, meritorum multitudo. turatio, meritorum multitudo.

Dicit autem Lucas: « Centuplum. » Dicit autem Lucas: « Centuplum. » Matth. XIII, 8, distinguit trigesimum, Matth. XIII, 8, distinguit trigesimum, et sexagesimum, et centesimum, quia et sexagesimum, et centesimum, quia Matthæus statuum in Ecclesia conside- Matthæus statuum in Ecclesia conside- rat diversitates: Lucas autem sine diffe- rat diversitates: Lucas autem sine diffe- rentia statuum, germinis jacti conside- rentia statuum, germinis jacti conside- rat perfectionem (quæ surgit ex obe- rat perfectionem (quæ surgit ex obe- dientia præceptorum) in se ductam, dum dientia præceptorum) in se ductam, dum quodlibet præceptum in seipsum ducitur quodlibet præceptum in seipsum ducitur per charitatem observatum. Genes. xxvi, per charitatem observatum. Genes. xxvi, 12 Sevit Isaac in terra illa, et invenit 12 Sevit Isaac in terra illa, et invenit in ipso anno centuplum. Et ideo dicit in ipso anno centuplum. Et ideo dicit Psalmus xxxVI, 3: Inhabita terram, et Psalmus xxxVI, 3: Inhabita terram, et pasceris in divitiis ejus. Numer. XIII, pasceris in divitiis ejus. Numer. XIII, 28 Venimus in terram, ad quam misisti 28 Venimus in terram, ad quam misisti nos, quæ revera fluit lacte et melle, ut ex nos, quæ revera fluit lacte et melle, ut ex his fructibus cognosci potest. Genes. his fructibus cognosci potest. Genes. XLVII, 6 In optimo loco fac eos habi- XLVII, 6 In optimo loco fac eos habi-

tare. tare.

Fert autem terra centuplum, quando Fert autem terra centuplum, quando omnis vigor terræ nostræ multiplicatur omnis vigor terræ nostræ multiplicatur

1 Matth. XIII, 16. 1 Matth. XIII, 16.

studii, et revelationis. Et lumen studii studii, et revelationis. Et lumen studii duplex est, scilicet inventionis, et doctri- duplex est, scilicet inventionis, et doctri- næ. Et sic decem sunt intellectus. næ. Et sic decem sunt intellectus.

Decem etiam sunt illuminationes: Decem etiam sunt illuminationes: novem, scilicet ordinum Angelorum, et novem, scilicet ordinum Angelorum, et decima, divina. decima, divina.

Decem etiam sunt modi ad instructio- Decem etiam sunt modi ad instructio- nem propositi. Quidam enim ex mun- nem propositi. Quidam enim ex mun- dana theologia per vestigium Creatoris dana theologia per vestigium Creatoris proficiunt. Quidam autem altius, per proficiunt. Quidam autem altius, per imaginem quam apud se figuravit, in imaginem quam apud se figuravit, in cognitionem Creatoris ascendunt. Quidam cognitionem Creatoris ascendunt. Quidam vero similitudinibus parabolicis inducun- vero similitudinibus parabolicis inducun- tur. Quidam vero altius imbuti, puritate tur. Quidam vero altius imbuti, puritate conscientiæ conspiciunt: quorum oculi conscientiæ conspiciunt: quorum oculi beati esse dicuntur. Quidam vero per beati esse dicuntur. Quidam vero per humilitatem orationis revelationem acci- humilitatem orationis revelationem acci- piunt: sicut Daniel. ix, 3-22. Et quidam piunt: sicut Daniel. ix, 3-22. Et quidam per raptum contemplantur limpide : sic- per raptum contemplantur limpide : sic- ut Paulus, II ad Corinth. XII, 4, pas- ut Paulus, II ad Corinth. XII, 4, pas- sim. Quidam vero per studium sacræ sim. Quidam vero per studium sacræ Scripturæ, in qua quatuor juvantur mo- Scripturæ, in qua quatuor juvantur mo- dis litterali, allegorico, morali et ana- dis litterali, allegorico, morali et ana- gogico. gogico.

Sunt etiam decem lumina: rationis Sunt etiam decem lumina: rationis scilicet, fidei, sapientiæ, intellectus, con- scilicet, fidei, sapientiæ, intellectus, con- silii, scientiæ, donorum, prudentiæ, vir- silii, scientiæ, donorum, prudentiæ, vir- tutis, munditiæ cordis (quæ est beatitu- tutis, munditiæ cordis (quæ est beatitu- do), contemplationis, et artis. do), contemplationis, et artis.

Ex omnibus autem his fructificat in- Ex omnibus autem his fructificat in- tellectus. tellectus.

Affectus autem in anima habet libe- Affectus autem in anima habet libe- rum arbitrium, voluntatem, synderesim rum arbitrium, voluntatem, synderesim quæ malis remurmurat, conscientiam : quæ malis remurmurat, conscientiam : et illam quæ impetum facit ad opus, et illam quæ impetum facit ad opus, quæ est completus ex ratione et voluntate quæ est completus ex ratione et voluntate

2 Matth. v, 8 Beati mundo corde. 2 Matth. v, 8 Beati mundo corde.

534 534

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

consensus. In sensibili autem anima etiam consensus. In sensibili autem anima etiam sunt quinque, scilicet, appetitiva, desidera- sunt quinque, scilicet, appetitiva, desidera- tiva, concupiscibilis, irascibilis et quæ to- tiva, concupiscibilis, irascibilis et quæ to- tum perficit, sensualitas. Appetitiva qui- tum perficit, sensualitas. Appetitiva qui- dem primo appetit, desiderativa dem primo appetit, desiderativa cum cognitione quadam trahit, concupi- cum cognitione quadam trahit, concupi- scibilis cum dilectionis stimulis impellit, scibilis cum dilectionis stimulis impellit, irascibilis vero contra adversans insurgit, irascibilis vero contra adversans insurgit, et sensualitas illicitum tangit et gustat. et sensualitas illicitum tangit et gustat.