43 43

44 44

IN EVANG. LUCÆ, VI-43, 44. IN EVANG. LUCÆ, VI-43, 44.

<< Non est enim arbor bona quæ fa- << Non est enim arbor bona quæ fa- cit fructus malos: neque arbor mala cit fructus malos: neque arbor mala faciens fructum bonum. faciens fructum bonum.

Unaquæque enim arbor de fructu Unaquæque enim arbor de fructu suo cognoscitur. » suo cognoscitur. »

Hic adhuc ostendit quæ mala facit fra- Hic adhuc ostendit quæ mala facit fra- ternum odium per similitudinem loquens, ternum odium per similitudinem loquens, et per considerationem hominis in et per considerationem hominis in seipso. seipso.

Ponit autem duas similitudines: unam Ponit autem duas similitudines: unam ad arborem, et alteram ad thesaurum ad arborem, et alteram ad thesaurum cordis. cordis.

De arbore autem loquens facit duo. De arbore autem loquens facit duo. Ponit enim primo comparationem ar- Ponit enim primo comparationem ar- boris ad fructum secundum bonum et boris ad fructum secundum bonum et malum in genere. Secundo autem ponit malum in genere. Secundo autem ponit comparationem in specie spinæ et rubi. comparationem in specie spinæ et rubi. In prima comparatione duo facit. Primo In prima comparatione duo facit. Primo enim comparationem ostendens præmit- enim comparationem ostendens præmit- tit, et sic comparationem præmissam tit, et sic comparationem præmissam universaliter concludit. universaliter concludit.

Præmittit autem primo comparatio- Præmittit autem primo comparatio- nem bonæ arboris ad fructum malum: nem bonæ arboris ad fructum malum: secundo autem, comparationem malæ ar- secundo autem, comparationem malæ ar- boris ad fructum bonum. boris ad fructum bonum.

Dicit ergo secundum litteralem expo- Dicit ergo secundum litteralem expo- sitionem «Non est arbor bona, » hoc sitionem «Non est arbor bona, » hoc est, boni et delectabilis succi, « quæ fa- est, boni et delectabilis succi, « quæ fa- cit fructus malos, » acres, indelectabi- cit fructus malos, » acres, indelectabi- les et non salubres, sed venenosos. les et non salubres, sed venenosos.

Videtur autem falsum dicere. Quia ar- Videtur autem falsum dicere. Quia ar- bor mala in radice et stipite per inser- bor mala in radice et stipite per inser- tionem boni surculi facit fructum bo- tionem boni surculi facit fructum bo- num sicut tota die in operibus horten- num sicut tota die in operibus horten- sium arborum videmus: quia aliter sium arborum videmus: quia aliter frustra essent opera culturæ et insitiones frustra essent opera culturæ et insitiones plantarum. Ad Roman. XI, 24: Ex na- plantarum. Ad Roman. XI, 24: Ex na- turali excisus es oleastro, et contra na- turali excisus es oleastro, et contra na- turam insertus es in bonam olivam: et turam insertus es in bonam olivam: et socius radicis olivæ et pinguedinis factus socius radicis olivæ et pinguedinis factus es. Videntur ergo illa non esse vera. es. Videntur ergo illa non esse vera.

Ad hoc dicendum, quod planta nihil Ad hoc dicendum, quod planta nihil habet pro ventre intra seipsam: et ideo habet pro ventre intra seipsam: et ideo non emittit superfluitates: sed terra est non emittit superfluitates: sed terra est venter ejus, et radices sunt sicut venæ venter ejus, et radices sunt sicut venæ meseraicæ in animali, et trahuntur hu- meseraicæ in animali, et trahuntur hu- morem a terra sicut meseraicæ a stoma- morem a terra sicut meseraicæ a stoma-

XXII XXII

449 449

cho et intestinis ventris et tam super- cho et intestinis ventris et tam super- fluitatem siccam quam superfluitatem fluitatem siccam quam superfluitatem humidam separant in ipso tractu. Hic humidam separant in ipso tractu. Hic autem succus digeritur in radice ad radi- autem succus digeritur in radice ad radi- cis similitudinem, et in stipite ad simili- cis similitudinem, et in stipite ad simili- tudinem stipitis, et in ramis ad similitu- tudinem stipitis, et in ramis ad similitu- dinem ramorum, et in dinem ramorum, et in poro ex quo poro ex quo sugit fructus digeritur, sicut in fonte sugit fructus digeritur, sicut in fonte immediato ad fructum: in fructu digeri- immediato ad fructum: in fructu digeri- tur secundum ipsius fructus congruen- tur secundum ipsius fructus congruen- tiam. Et ita intelligitur planta sive arbor, tiam. Et ita intelligitur planta sive arbor, secundum potentiam et virtutem dige- secundum potentiam et virtutem dige- stivam quæ est in poro immediato fru- stivam quæ est in poro immediato fru- ctui. Illa est enim planta fructificans, ad ctui. Illa est enim planta fructificans, ad quam fructus dependet sugens per co- quam fructus dependet sugens per co- ctilidonem. Et secundum hoc vera est ctilidonem. Et secundum hoc vera est comparatio. comparatio.

Et sic est in eo qui habet odium fra- Et sic est in eo qui habet odium fra- ternum in voluntate, quæ est immediata ternum in voluntate, quæ est immediata potentia ad opus. Ira enim, et odio, et potentia ad opus. Ira enim, et odio, et rancore, et indignatione, et felle amari- rancore, et indignatione, et felle amari- tudinis existentibus et informantibus vo- tudinis existentibus et informantibus vo- luntatem, nullus bonus fructus verbi vel luntatem, nullus bonus fructus verbi vel operis a voluntate illa quamdiu talis est, operis a voluntate illa quamdiu talis est, procedit. Act. vIII, 23: In felle amari- procedit. Act. vIII, 23: In felle amari- tudinis et obligatione iniquitatis video te tudinis et obligatione iniquitatis video te esse. Unde quamdiu talis est voluntas esse. Unde quamdiu talis est voluntas nihil boni profert. E contra dulcedine nihil boni profert. E contra dulcedine amicitiæ fraternæ informata voluntas, amicitiæ fraternæ informata voluntas, manens sub tali amicitiæ dulcedine nihil manens sub tali amicitiæ dulcedine nihil mali profert. Et hæc duo notat per duas mali profert. Et hæc duo notat per duas comparationes: per eam quæ est dicta, et comparationes: per eam quæ est dicta, et per eam quæ sequitur: per eam quæ sequitur:

« «

Neque arbor mala, » in poro unde Neque arbor mala, » in poro unde dependet fructus, « faciens fructum bo- dependet fructus, « faciens fructum bo- num, » quia hoc esset contra naturam, num, » quia hoc esset contra naturam, quod digestio et succus essent mala, et quod digestio et succus essent mala, et fructus esset bonus. Sapient. XII, fructus esset bonus. Sapient. XII, Erat enim naturalis malitia ipsorum, et Erat enim naturalis malitia ipsorum, et non poterat mutari. Ista est litteralis non poterat mutari. Ista est litteralis expositio. expositio.

10: 10:

Sunt autem hæretici qui hic occasio- Sunt autem hæretici qui hic occasio- nem erroris accipiunt. Et sunt qui vo- nem erroris accipiunt. Et sunt qui vo- cantur Manichæi, dicentes duo esse prin- cantur Manichæi, dicentes duo esse prin- cipia. Unum bonum, boni principium: cipia. Unum bonum, boni principium: et alterum malum, mali principium: et alterum malum, mali principium: quæ sunt duæ arbores, bona, et mala. quæ sunt duæ arbores, bona, et mala. Et nos quidem alibi sufficienter satis de Et nos quidem alibi sufficienter satis de hoc disputavimus. Sed hic tamen duas hoc disputavimus. Sed hic tamen duas

29 29

450 450

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rationes ponimus, quæ cum demonstra- rationes ponimus, quæ cum demonstra- tione quia, sunt convertibiles : et sunt tione quia, sunt convertibiles : et sunt Aristotelis. Aristotelis.

Una quidem, quia quodcumque prin- Una quidem, quia quodcumque prin- cipium est primum, oportet quod cujus- cipium est primum, oportet quod cujus- dam universi sit principium. Hujus au- dam universi sit principium. Hujus au- tem principium non potest esse nisi per tem principium non potest esse nisi per motum alicujus primi mobilis ab ipso. motum alicujus primi mobilis ab ipso. Unde in principio VIII Physicorum dicit Unde in principio VIII Physicorum dicit Aristoteles de motu primi mobilis, quod Aristoteles de motu primi mobilis, quod est tamquam vita quædam existentibus est tamquam vita quædam existentibus omnibus. Oportet ergo quod bonum omnibus. Oportet ergo quod bonum principium, sit per motum primum, uni- principium, sit per motum primum, uni- versitatis cujusdam principium: quæ versitatis cujusdam principium: quæ universitas genere et specie differat a universitas genere et specie differat a mali principio. Eadem necessitate cujus- mali principio. Eadem necessitate cujus- dam universi est principium malum, per dam universi est principium malum, per suum motum primum: quæ etiam uni- suum motum primum: quæ etiam uni- versitas differt genere et specie ab alia. versitas differt genere et specie ab alia. Ergo sunt duo mundi, genere et specie Ergo sunt duo mundi, genere et specie ab invicem differentes, et uterque visibi- ab invicem differentes, et uterque visibi- lis et sensibilis: quod ut ridiculum, est lis et sensibilis: quod ut ridiculum, est a Philosopho in libro I Coeli et Mundi a Philosopho in libro I Coeli et Mundi reprobatum. reprobatum.

Adhuc, Principium primum non est Adhuc, Principium primum non est principium causati secundi, nisi sit prin- principium causati secundi, nisi sit prin- cipium causati primi. Causatum autem cipium causati primi. Causatum autem primum, ante quod nihil poni potest primum, ante quod nihil poni potest causatum, est esse. Ergo principium causatum, est esse. Ergo principium primum est principium esse universali- primum est principium esse universali- ter, et omnium quæ habent existentiam ter, et omnium quæ habent existentiam in esse. Ergo quodcumque illorum prin- in esse. Ergo quodcumque illorum prin- cipiorum primorum detur, illud erit prin- cipiorum primorum detur, illud erit prin- cipium esse universaliter. Igitur est prin- cipium esse universaliter. Igitur est prin- cipium esse alterius principii, quod etiam cipium esse alterius principii, quod etiam ponitur primum. Ergo ipsum est princi- ponitur primum. Ergo ipsum est princi- piatum, et non principium. Ergo si sunt piatum, et non principium. Ergo si sunt duo principia, sequitur quod non sint duo principia, sequitur quod non sint duo principia. Et sunt hæ rationes sump- duo principia. Et sunt hæ rationes sump- tæ a Philosopho. Falsa est ergo positio tæ a Philosopho. Falsa est ergo positio ista, et est error pessimus qui a Pytha- ista, et est error pessimus qui a Pytha- gora primum est exortus. gora primum est exortus.

Sunt alii stulti qui dicunt, quod arbor Sunt alii stulti qui dicunt, quod arbor mala est homo malus, qui non potest mala est homo malus, qui non potest fructum bonum facere. Sed hoc falsum fructum bonum facere. Sed hoc falsum est quia sæpe homo malus multa bona est quia sæpe homo malus multa bona facit opera et confortatur in illis ab facit opera et confortatur in illis ab Ecclesia, quia per hoc humilior fit ad Ecclesia, quia per hoc humilior fit ad gratiam. Dat enim eleemosynam, orat, gratiam. Dat enim eleemosynam, orat,

castus est, juste judicat, et multa bona castus est, juste judicat, et multa bona facit sicut, Act. x, 31, Cornelius per facit sicut, Act. x, 31, Cornelius per bona opera venit ad fidem et ad gratiam. bona opera venit ad fidem et ad gratiam. Et ideo glossandum est, sicut diximus, Et ideo glossandum est, sicut diximus, quod arbor mala non est homo, sed vo- quod arbor mala non est homo, sed vo- luntas hominis stans et manens sub for- luntas hominis stans et manens sub for- ma malitiæ et in quantum sic est in- ma malitiæ et in quantum sic est in- formata, non facit bonum: sicut et arbor formata, non facit bonum: sicut et arbor infusa malo succo in poro a quo depen- infusa malo succo in poro a quo depen- det fructus. Et tunc nullus sequitur error. det fructus. Et tunc nullus sequitur error. Sapient. IV, 5: Fructus illorum inutiles, Sapient. IV, 5: Fructus illorum inutiles, et acerbi ad manducandum, et ad nihi- et acerbi ad manducandum, et ad nihi- lum apti. lum apti.

Quod autem sub divisione præmisit, Quod autem sub divisione præmisit, generaliter concludit, dicens : generaliter concludit, dicens :

«< «<

Unaquæque enim arbor, » Unaquæque enim arbor, »

Hoc modo quo dictum est, « de fructu Hoc modo quo dictum est, « de fructu suo, » hoc est, de qualitate fructus sui, suo, » hoc est, de qualitate fructus sui, « cognoscitur. » Comparatur autem ho- « cognoscitur. » Comparatur autem ho- mo arbori. Quia græce etiam homo arbor mo arbori. Quia græce etiam homo arbor circumversa vocatur. Ἄνθρωπος enim circumversa vocatur. Ἄνθρωπος enim componitur ab *, quod est circum: componitur ab *, quod est circum: et τρόπος, quod est conversio. Ἄνθρωπος et τρόπος, quod est conversio. Ἄνθρωπος autem homo vocatur sermone græco : autem homo vocatur sermone græco : quia arbor habet radices inferius, nutri- quia arbor habet radices inferius, nutri- mentum sugentes ori similes: et hoc os mentum sugentes ori similes: et hoc os habet homo superius unde sugit nutri- habet homo superius unde sugit nutri- mentum, et hoc habet solus. Cætera mentum, et hoc habet solus. Cætera enim animalia prona sunt in terram os enim animalia prona sunt in terram os convertentia. Bifurcationem autem habet convertentia. Bifurcationem autem habet inferius homo in cruribus, et ad bifurca- inferius homo in cruribus, et ad bifurca- tionem stipitem corporis descendentem, tionem stipitem corporis descendentem, et manus a latere exeuntes sicut ramos: et manus a latere exeuntes sicut ramos: et ideo per contraversam positionem ho- et ideo per contraversam positionem ho- mo similis est arbori : propter quod mo similis est arbori : propter quod etiam Domidus ad instructionem homi- etiam Domidus ad instructionem homi- nis ponit similitudinem arboris, Psal. nis ponit similitudinem arboris, Psal. 1, 3: Erit tamquam lignum quod plan- 1, 3: Erit tamquam lignum quod plan- tatum est secus decursus aquarum. Hoc tatum est secus decursus aquarum. Hoc etiam significatur, Genes. II, 8 et 15: etiam significatur, Genes. II, 8 et 15: Plantaverat autem Dominus Deus para- Plantaverat autem Dominus Deus para- disum voluptatis a principio,... in quo disum voluptatis a principio,... in quo posuit hominem quem formaverat, ut posuit hominem quem formaverat, ut operaretur et custodiret illum. Opus operaretur et custodiret illum. Opus enim hominis erat, ut in ipsa sua simili- enim hominis erat, ut in ipsa sua simili- tudine arboris, disceret quid secundum tudine arboris, disceret quid secundum suam naturam Deo deberet. Ex quo enim suam naturam Deo deberet. Ex quo enim

IN EVANG. LUCÆ, VI-44. IN EVANG. LUCÆ, VI-44.

radices ori similes supra haberet, debebat radices ori similes supra haberet, debebat scire, quod radicari non in terra sed in scire, quod radicari non in terra sed in coelo deberet ex quo pedes ut ramos coelo deberet ex quo pedes ut ramos fortiores ad terram converteret, terram fortiores ad terram converteret, terram calcare deberet. Ezechiel. 11, 1: Fili ho- calcare deberet. Ezechiel. 11, 1: Fili ho- minis, sta super pedes tuos, et loquar te- minis, sta super pedes tuos, et loquar te- cum. Hoc enim modo operari, est opus cum. Hoc enim modo operari, est opus sapientiæ. Propter quod in paradiso li- sapientiæ. Propter quod in paradiso li- gnorum positus est. Hæc ergo est causa gnorum positus est. Hæc ergo est causa assimilationis ad arborem. assimilationis ad arborem.

Moraliter autem loquentes ad ædifica- Moraliter autem loquentes ad ædifica- tionem morum, dicimus, quod arbor bo- tionem morum, dicimus, quod arbor bo- na a novem proprietatibus bona vocatur, na a novem proprietatibus bona vocatur, videlicet, a loci plantatione, a profunda videlicet, a loci plantatione, a profunda radicum fixione, a stipitis fortitudine, ab radicum fixione, a stipitis fortitudine, ab altitudinis proceritate, a ramorum lata altitudinis proceritate, a ramorum lata extensione, a folii viriditate et retentione, extensione, a folii viriditate et retentione, a florum pulchritudine, ab umbræ et odo- a florum pulchritudine, ab umbræ et odo- ris suavitate, a fructus desiderabilitate. ris suavitate, a fructus desiderabilitate.

Optima loci plantatio est secus aquas, Optima loci plantatio est secus aquas, ubi locus dulci aqua paulatim humescit, ubi locus dulci aqua paulatim humescit, hoc est, ad rigationem fluentorum Spi- hoc est, ad rigationem fluentorum Spi- ritus sancti in doctrina et gratia. Jerem. ritus sancti in doctrina et gratia. Jerem. XVII, 7 et 8: Benedictus vir qui confidit XVII, 7 et 8: Benedictus vir qui confidit in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. Et erit quasi lignum quod transplanta- Et erit quasi lignum quod transplanta- tur super aquas, quod ad humorem tur super aquas, quod ad humorem mittit radices suas, et non timebit cum mittit radices suas, et non timebit cum venerit æstus. Et erit folium ejus viride, venerit æstus. Et erit folium ejus viride, et in tempore siccitatis non erit sollici- et in tempore siccitatis non erit sollici- tum, nec aliquando desinet facere fru- tum, nec aliquando desinet facere fru- ctum. Psal. 1, 3: Erit tamquam lignum ctum. Psal. 1, 3: Erit tamquam lignum quod plantatum est secus decursus aqua- quod plantatum est secus decursus aqua-

rum. rum.

Radicum autem profunda fixio est pro- Radicum autem profunda fixio est pro- positi immobilis in timore Dei profun- positi immobilis in timore Dei profun- dissima immersio: quia aliter tentatione dissima immersio: quia aliter tentatione subverteretur. Sapient. IV, 3 et 4 : Spu- subverteretur. Sapient. IV, 3 et 4 : Spu- ria vitulamina non dabunt radices altas, ria vitulamina non dabunt radices altas, neque stabile firmamentum collocabunt. neque stabile firmamentum collocabunt. Et si in ramis in tempore germinaverint, Et si in ramis in tempore germinaverint, infirmiter posita, a vento commovebun- infirmiter posita, a vento commovebun- tur, et a nimietate ventorum eradicabun- tur, et a nimietate ventorum eradicabun- tur. tur.

Stipitis autem fortitudo, virtutis animi Stipitis autem fortitudo, virtutis animi est firmitas et robur. Daniel. iv, 8: Ma- est firmitas et robur. Daniel. iv, 8: Ma- gna arbor, et fortis. Magna bonitate, gna arbor, et fortis. Magna bonitate, fortis autem virtute. fortis autem virtute.

Altitudinis autem proceritas est in fa- Altitudinis autem proceritas est in fa-

451 451

stigio contemplationis. Ezechiel. xxx1, 5: stigio contemplationis. Ezechiel. xxx1, 5: Elevata est altitudo ejus super omnia Elevata est altitudo ejus super omnia ligna regionis. Daniel. Iv, 8: Proceritas ligna regionis. Daniel. Iv, 8: Proceritas ejus contingens colum: adspectus illius ejus contingens colum: adspectus illius erat usque ad terminos universæ terræ. erat usque ad terminos universæ terræ. Omnes enim adspiciunt ad tale fasti- Omnes enim adspiciunt ad tale fasti- gium. gium.

Ramorum autem lata extensio est sub- Ramorum autem lata extensio est sub- ditorum, vel eorum quos exemplo vel ditorum, vel eorum quos exemplo vel verbo sibi adjunxit lata multitudo. Psal. verbo sibi adjunxit lata multitudo. Psal. LXXIX, 12: Extendit palmites suos usque LXXIX, 12: Extendit palmites suos usque ad mare, et usque ad flumen propagines ad mare, et usque ad flumen propagines ejus. Mare significat amaritudinem hujus ejus. Mare significat amaritudinem hujus sæculi, in qua multos sibi adjungit per sæculi, in qua multos sibi adjungit per consolationem. Flumen significat transi- consolationem. Flumen significat transi- toriam hujus mundi vanitatem, in qua ite- toriam hujus mundi vanitatem, in qua ite- rum multos sibi adjungit per prædicatio- rum multos sibi adjungit per prædicatio- nem. Ezechiel. xxx1, 5: Multiplicata nem. Ezechiel. xxx1, 5: Multiplicata sunt arbusta ejus, et elevati sunt rami sunt arbusta ejus, et elevati sunt rami ejus præ aquis multis. ejus præ aquis multis.

Folii autem pulchritudo et viror est Folii autem pulchritudo et viror est gratia verborum ejus et sermonum. Et gratia verborum ejus et sermonum. Et præcipue quando illa non fluunt sicut præcipue quando illa non fluunt sicut vaniloquia. Psal. 1, 3: Et folium ejus vaniloquia. Psal. 1, 3: Et folium ejus non defluet: et omnia quæcumque faciet, non defluet: et omnia quæcumque faciet, prosperabuntur. Daniel. IV, 9: Folia prosperabuntur. Daniel. IV, 9: Folia ejus pulcherrima. Jerem. xvII, 8: Erit ejus pulcherrima. Jerem. xvII, 8: Erit folium ejus viride. Ezechiel. XLVII, 12 : folium ejus viride. Ezechiel. XLVII, 12 : Folia ejus sunt ad medicinam. Ad Co- Folia ejus sunt ad medicinam. Ad Co- loss. iv, 6: Sermo vester semper in gra- loss. iv, 6: Sermo vester semper in gra- tia sale sit conditus. Folium enim ari- tia sale sit conditus. Folium enim ari- dum et volans, est sermo inutilis faciliter dum et volans, est sermo inutilis faciliter emissus. emissus.

Florum autem pulchritudo est honestas Florum autem pulchritudo est honestas conversationis, qua quasi totus floreat. conversationis, qua quasi totus floreat. Cantic. II, 13: Vineæ florentes dederunt Cantic. II, 13: Vineæ florentes dederunt odorem. Cantic. 11, 1: Ego flos campi. odorem. Cantic. 11, 1: Ego flos campi. Ezechiel. xxxvi, 8: Ramos vestros ger- Ezechiel. xxxvi, 8: Ramos vestros ger- minetis, et fructum vestrum afferatis po- minetis, et fructum vestrum afferatis po- pulo meo Israel. pulo meo Israel.

Umbræ autem suavitas et odoris fra- Umbræ autem suavitas et odoris fra- grantia, est consolationis ejus refrigerium grantia, est consolationis ejus refrigerium in quo multi quiescunt, et fama bonæ in quo multi quiescunt, et fama bonæ opinionis. De primo horum, Cantic. II, 3: opinionis. De primo horum, Cantic. II, 3: Sub umbra illius quem desideraveram, Sub umbra illius quem desideraveram, sedi. Ezechiel, xxx1, 6: Sub umbraculo sedi. Ezechiel, xxx1, 6: Sub umbraculo illius habitabat cœtus gentium plurima- illius habitabat cœtus gentium plurima- rum. De odore autem dicitur, Cantic. rum. De odore autem dicitur, Cantic. IV, 10: Odor unguentorum tuorum super IV, 10: Odor unguentorum tuorum super

452 452

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omnia aromala. Unguenta enim fiunt de omnia aromala. Unguenta enim fiunt de floribus, et flores dant odorem. II ad floribus, et flores dant odorem. II ad Corinth. II, 15: Christi bonus odor su- Corinth. II, 15: Christi bonus odor su- mus Deo, in iis qui salvi fiunt, et in iis mus Deo, in iis qui salvi fiunt, et in iis qui pereunt. qui pereunt.

Fructus autem desiderabilitas est bo- Fructus autem desiderabilitas est bo- norum operum suavitas. Cantic. VII, 13: norum operum suavitas. Cantic. VII, 13: Omnia poma nova et vetera, dilecte mi, Omnia poma nova et vetera, dilecte mi, servavi tibi. Hæc autem desiderabilitas servavi tibi. Hæc autem desiderabilitas conficitur ex quatuor: si delectabilis sit, conficitur ex quatuor: si delectabilis sit, si salubris, si utilis, et si arbor ad multi- si salubris, si utilis, et si arbor ad multi- tudinem ejus sit fertilis. De delectabili- tudinem ejus sit fertilis. De delectabili- tate, Cantic. 11, 3: Fructus ejus dulcis tate, Cantic. 11, 3: Fructus ejus dulcis gutturi meo. Et hoc habet ex amica con- gutturi meo. Et hoc habet ex amica con- versatione bonus homo. De salubritate versatione bonus homo. De salubritate habetur, Proverb. III, 18: Lignum vitæ habetur, Proverb. III, 18: Lignum vitæ est his qui apprehenderint eam. Et hoc est his qui apprehenderint eam. Et hoc habet ex sapientiæ medicamine. De uti- habet ex sapientiæ medicamine. De uti- litate, quia cibus omnium est, omnes litate, quia cibus omnium est, omnes enim pascuntur et hoc habet ex verbo- enim pascuntur et hoc habet ex verbo- rum pastura et allocutione, Daniel. IV, 9: rum pastura et allocutione, Daniel. IV, 9: Esca universorum in ea. Fertilitas ejus Esca universorum in ea. Fertilitas ejus est ex multa fœcunditate et multimoda est ex multa fœcunditate et multimoda germinatione, Daniel. v1, 9: Fructus ejus germinatione, Daniel. v1, 9: Fructus ejus nimius. Ezechiel. XLVII, 12: Per singu- nimius. Ezechiel. XLVII, 12: Per singu- los menses afferet primitiva ', hoc est, los menses afferet primitiva ', hoc est, per singulas æterni solis illuminationes per singulas æterni solis illuminationes semper profert novos fructus. semper profert novos fructus.

Hæc est igitur arbor bona quæ num- Hæc est igitur arbor bona quæ num- quam fert fructum malum. Signa autem quam fert fructum malum. Signa autem arboris malæ sunt per oppositum, quæ arboris malæ sunt per oppositum, quæ facile est accipere. facile est accipere.

" "

Sequitur: Sequitur:

Neque enim de spinis colligunt Neque enim de spinis colligunt ficus, neque de rubo vindemiant ficus, neque de rubo vindemiant

uvam. » uvam. »

: :

Quod dixerat in universali de compa- Quod dixerat in universali de compa- ratione arboris, exemplificat in speciali ratione arboris, exemplificat in speciali duas pessimas arbores comparans se- duas pessimas arbores comparans se- cundum negationem ad optimos fructus. cundum negationem ad optimos fructus. Prima est spina de qua dicit : « Neque Prima est spina de qua dicit : « Neque enim de spinis. » Spina nigra est de qua enim de spinis. » Spina nigra est de qua

1 Cf. Apocal. XXII, 2: Lignum vitæ, afferens 1 Cf. Apocal. XXII, 2: Lignum vitæ, afferens fructus duodecim, per menses singulos reddens fructus duodecim, per menses singulos reddens fructum suum, et folia ligni ad sanitatem gen- fructum suum, et folia ligni ad sanitatem gen-

loquitur: cujus spina ex medulla exori- loquitur: cujus spina ex medulla exori- tur, fortiter corpori stipitis et ramorum tur, fortiter corpori stipitis et ramorum infixa cujus succus niger est et acer : et infixa cujus succus niger est et acer : et fructus acutus, et accasia ab acumine fructus acutus, et accasia ab acumine vocatus. De tali igitur ligno non genera- vocatus. De tali igitur ligno non genera- tur nisi fructus stipticus acutus, dentes tur nisi fructus stipticus acutus, dentes obstupefaciens. obstupefaciens.

Numquid ergo « de eo colligunt Numquid ergo « de eo colligunt ficus? » molles, dulces, suaves, et dele- ficus? » molles, dulces, suaves, et dele- ctabiles? Quasi dicat: Non. Sic de corde ctabiles? Quasi dicat: Non. Sic de corde in quo radicatur aculeus iræ, et nigredo in quo radicatur aculeus iræ, et nigredo fellitæ indignationis et odii, numquam fellitæ indignationis et odii, numquam profert ficum dulcissimæ charitatis, sed profert ficum dulcissimæ charitatis, sed semper pungit et obstupescit. II Reg. semper pungit et obstupescit. II Reg. XXIII, 6 et 7 : Prævaricatores quasi spinæ XXIII, 6 et 7 : Prævaricatores quasi spinæ evellentur universi, quæ non tolluntur evellentur universi, quæ non tolluntur manibus et si quis tangere voluerit eas, manibus et si quis tangere voluerit eas, armabitur ferro et ligno lanceato. Sem- armabitur ferro et ligno lanceato. Sem- per enim defensione uti necesse est con- per enim defensione uti necesse est con- tra tales. Jerem. IV, 3: Novate vobis tra tales. Jerem. IV, 3: Novate vobis novale, et nolite serere super spinas. Hæ novale, et nolite serere super spinas. Hæ sunt spinæ quæ suffocant semen verbi sunt spinæ quæ suffocant semen verbi Dei 2. Nihil ergo dulce exoritur de spinis Dei 2. Nihil ergo dulce exoritur de spinis hujus compunctionis. hujus compunctionis.

Dicuntur tamen aliquando spinæ etiam Dicuntur tamen aliquando spinæ etiam hæretici, qui detinent erroribus suis trans- hæretici, qui detinent erroribus suis trans- euntes. Cantic. 11, 2: Sicut lilium inter euntes. Cantic. 11, 2: Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. spinas, sic amica mea inter filias.

Dicuntur etiam divitiæ spinæ, Luc. Dicuntur etiam divitiæ spinæ, Luc. VIII, 7 Aliud cecidit inter spinas, et si- VIII, 7 Aliud cecidit inter spinas, et si- mul exortæ spinæ suffocaverunt illud. mul exortæ spinæ suffocaverunt illud.

Dicuntur etiam spinæ tribulationes Dicuntur etiam spinæ tribulationes tentationum, Genes. III, 18: Spinas et tentationum, Genes. III, 18: Spinas et tribulos germinabit tibi. tribulos germinabit tibi.

Dicuntur etiam spinæ peccata, propter Dicuntur etiam spinæ peccata, propter conscientiæ punctiones et vulnerationes. conscientiæ punctiones et vulnerationes. Psal. xxxi, Psal. xxxi, Conversus sum in ærumna Conversus sum in ærumna mea, dum configitur spina. mea, dum configitur spina.

Dicitur spina impedimentum virtutis Dicitur spina impedimentum virtutis ex antiqua consuetudine mali, Proverb. ex antiqua consuetudine mali, Proverb. xxiv, 30 et 31 : Per agrum hominis pigri xxiv, 30 et 31 : Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti : et transivi, et per vineam viri stulti : et ecce totum repleverant urticæ, et ope- ecce totum repleverant urticæ, et ope- ruerant superficiem ejus spinæ. ruerant superficiem ejus spinæ.

tium. tium.

2 Matth. x1, 7. 2 Matth. x1, 7.

45 45

IN EVANG. LUCÆ, VI-44, 43, 46. IN EVANG. LUCÆ, VI-44, 43, 46.

<< Neque de rubo vindemiant uvam. >> << Neque de rubo vindemiant uvam. >>

Secunda comparatio est. Rubus autem Secunda comparatio est. Rubus autem non est specialis planta, sed omne ar- non est specialis planta, sed omne ar- bustum breve et spissum et spinosum, bustum breve et spissum et spinosum, per quod non patet transitus, vocatur hic per quod non patet transitus, vocatur hic rubus a quo etiam dicitur rubeta: et rubus a quo etiam dicitur rubeta: et est rana quæ insidet foliis rubi, et clamat est rana quæ insidet foliis rubi, et clamat tempore pluviæ. Rubus autem spissitu- tempore pluviæ. Rubus autem spissitu- dine et spinositate significat cor oppres- dine et spinositate significat cor oppres- sum amaritudine et punctionibus inimi- sum amaritudine et punctionibus inimi- citiarum, a quo numquam vindemiatur citiarum, a quo numquam vindemiatur vinum gaudiorum cœlestium, quia sem- vinum gaudiorum cœlestium, quia sem- per cogitat amara sicut diabolus. Apocal. per cogitat amara sicut diabolus. Apocal. XII, 12: Væ terræ et mari, quia descendit XII, 12: Væ terræ et mari, quia descendit diabolus ad vos habens iram magnam. diabolus ad vos habens iram magnam. Psal. LVII, 10 Priusquam intelligerent Psal. LVII, 10 Priusquam intelligerent spinæ vestræ rhamnum, sicut viventes spinæ vestræ rhamnum, sicut viventes sic in ira absorbet eos. Spinæ vestræ sunt sic in ira absorbet eos. Spinæ vestræ sunt puncturæ iracundiarum contra frater- puncturæ iracundiarum contra frater- nam charitatem. Rhamnus autem rubus nam charitatem. Rhamnus autem rubus quidam est valde spinosus et valde acu- quidam est valde spinosus et valde acu- tarum spinarum. Et hujus periculum spi_ tarum spinarum. Et hujus periculum spi_ næ nostræ non intelligunt et ideo sicut næ nostræ non intelligunt et ideo sicut viventes absorbentur, sic absorbet rham- viventes absorbentur, sic absorbet rham- nus in ira sua. Judicum, 1x, 15: Egre- nus in ira sua. Judicum, 1x, 15: Egre- diatur ignis de rhamno, et devoret cedros diatur ignis de rhamno, et devoret cedros Libani. De talibus enim rhamnis semper Libani. De talibus enim rhamnis semper egreditur ignis iræ, et devorat etiam ex- egreditur ignis iræ, et devorat etiam ex- celsos homines, quia semper tales ignem celsos homines, quia semper tales ignem incendunt et ideo vinum bonæ spei et incendunt et ideo vinum bonæ spei et jucunditatis fraternæ numquam afferunt. jucunditatis fraternæ numquam afferunt. Sequitur: Sequitur:

<< Bonus homo de bono thesauro cor- << Bonus homo de bono thesauro cor-

dis sui profert bonum, et malus homo dis sui profert bonum, et malus homo de malo thesauro profert malum. Ex de malo thesauro profert malum. Ex abundantia enim cordis os loquitur. » abundantia enim cordis os loquitur. »

Hoc quod dixerat sub metaphora, ex- Hoc quod dixerat sub metaphora, ex- planat hic loquens expressius sub alia si- planat hic loquens expressius sub alia si- militudine. Et dicit sicut in præhabitis. militudine. Et dicit sicut in præhabitis. Præmittit enim, et concludit. Præmittit enim, et concludit.

Præmissa bipartita est secundum duas Præmissa bipartita est secundum duas comparationes boni et mali. comparationes boni et mali.

De bona dicit: « Bonus homo, » bo- De bona dicit: « Bonus homo, » bo- nitate charitatis fraternæ, quia alius nul- nitate charitatis fraternæ, quia alius nul-

453 453

lus vere bonus est, « de bono thesauro, » lus vere bonus est, « de bono thesauro, » charitativæ dulcedinis quam diu congre- charitativæ dulcedinis quam diu congre- gavit, «profert, » ore et opere, « bo- gavit, «profert, » ore et opere, « bo- num, » verbum molle, opus beneficii, num, » verbum molle, opus beneficii, orationem pro inimicis. Proverb. xxi, 20 : orationem pro inimicis. Proverb. xxi, 20 : Thesaurus desiderabilis, et oleum in ha- Thesaurus desiderabilis, et oleum in ha- bitaculo justi. Psal. cx1, 3 Gloria et bitaculo justi. Psal. cx1, 3 Gloria et divitiæ in domo ejus. Et ideo de illa divitiæ in domo ejus. Et ideo de illa abundantia non eructatur nisi bonum. abundantia non eructatur nisi bonum. Psal. XLIV, 2 Psal. XLIV, 2 bum bonum. bum bonum.

Eructavit cor meum ver- Eructavit cor meum ver-

« Et malus homo de malo thesauro »> « Et malus homo de malo thesauro »> cordis, hoc est, habens odium fraternum. cordis, hoc est, habens odium fraternum. Ad Roman. 11, 5: Secundum duritiam Ad Roman. 11, 5: Secundum duritiam tuam et impoenitens cor, thesaurizas tibi tuam et impoenitens cor, thesaurizas tibi iram in die iræ. Job, xxxvIII, 22 et 23: iram in die iræ. Job, xxxvIII, 22 et 23: Numquid ingressus es thesauros nivis, Numquid ingressus es thesauros nivis, el thesauros grandinis adspexisti, quæ el thesauros grandinis adspexisti, quæ præparavi in tempus hostis, in diem præparavi in tempus hostis, in diem pugnæ et belli? pugnæ et belli?

Hic ergo « profert malum, » maledi- Hic ergo « profert malum, » maledi- ctum et vituperium in ore: homicidium ctum et vituperium in ore: homicidium autem et vulnera et livores in opere. autem et vulnera et livores in opere.

Et subjungit concludens generaliter, Et subjungit concludens generaliter,

dicens: dicens:

« Ex abundantia enim cordis, » « Ex abundantia enim cordis, »

Hoc est, ex hoc quod exuberat in Hoc est, ex hoc quod exuberat in corde de amore vel odio, « os loquitur, » corde de amore vel odio, « os loquitur, » hoc est, prolativa virtus enuntiat, sive hoc est, prolativa virtus enuntiat, sive fiat per os, sive per opus, sive per aliud fiat per os, sive per opus, sive per aliud signum, quod cor manifestat. Proverb. signum, quod cor manifestat. Proverb. xv, 1 et 2 Responsio mollis frangit xv, 1 et 2 Responsio mollis frangit iram, sermo durus suscitat furorem. iram, sermo durus suscitat furorem. Lingua sapientium ornat scientiam, os Lingua sapientium ornat scientiam, os fatuorum ebullit stultitiam. Isa. xxxi, fatuorum ebullit stultitiam. Isa. xxxi, 7: Fraudulenti vasa pessima sunt : ipse 7: Fraudulenti vasa pessima sunt : ipse enim cogitationes concinnavit ad perden- enim cogitationes concinnavit ad perden- dos mites in sermone mendacii, cum lo- dos mites in sermone mendacii, cum lo- queretur pauper judicium. queretur pauper judicium.

« Quid autem vocatis me Domine, « Quid autem vocatis me Domine, Domine et non facitis quæ dico ? » Domine et non facitis quæ dico ? »

Hic incipit invitare ad perfectionem Hic incipit invitare ad perfectionem eorum quæ docuit in toto sermone. eorum quæ docuit in toto sermone. Et duo facit unum quidem, quia in- Et duo facit unum quidem, quia in-

46 46

47 47

454 454

D. ALB. MAG. ORD. PRÆED. D. ALB. MAG. ORD. PRÆED.

vitat ad opus quod verbum perficit: et vitat ad opus quod verbum perficit: et aliud, quia per similitudinem ostendit aliud, quia per similitudinem ostendit sapientiam viri implentis, et stultitiam sapientiam viri implentis, et stultitiam non implentis. non implentis.

De primo dicit invectivum sermonem. De primo dicit invectivum sermonem. Quia enim difficilia dixerat, tardos quos- Quia enim difficilia dixerat, tardos quos- dam ad implendum videbat, et quasi dam ad implendum videbat, et quasi jam signo quodam dicentes illud Joan- jam signo quodam dicentes illud Joan- nis, v1, 61 : Durus est hic sermo, et quis nis, v1, 61 : Durus est hic sermo, et quis potest eum audire? potest eum audire?

» »

Et ideo dicit: « Quid » hoc est, Quare Et ideo dicit: « Quid » hoc est, Quare Qua de causa, Quo intellectu « vocatis, » Qua de causa, Quo intellectu « vocatis, » et invocatis « me Domine, » ore, et invocatis « me Domine, » ore, « Do- « Do- mine, exteriori quadam reverentia, mine, exteriori quadam reverentia, « et non facitis quæ dico, » obediendo « et non facitis quæ dico, » obediendo mihi? Malach. 1, 6: Si Dominus ego mihi? Malach. 1, 6: Si Dominus ego sum, ubi est timor meus ? Tunc enim sum, ubi est timor meus ? Tunc enim vos mihi debere obedire recognoscitis, vos mihi debere obedire recognoscitis, quando me Dominum vocatis. quando me Dominum vocatis.

: :

Vocant Dominum ore, qui ore invo- Vocant Dominum ore, qui ore invo- cant, et facto non appropinquant, Ad cant, et facto non appropinquant, Ad Titum, 1, 16 Confitentur se nosse Deum, Titum, 1, 16 Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Isa. xxix, 13 : Po- factis autem negant. Isa. xxix, 13 : Po- pulus iste ore suo et labiis suis glorificat pulus iste ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem ejus longe est a me. Alii me, cor autem ejus longe est a me. Alii autem per fidem informem hunc et corde autem per fidem informem hunc et corde et ore confitentur: sicut fatuæ virgines, et ore confitentur: sicut fatuæ virgines, Matth. xxv, 11: Domine, Domine, ape- Matth. xxv, 11: Domine, Domine, ape- ri nobis. Matth. vII, 22 et 23: Multi di- ri nobis. Matth. vII, 22 et 23: Multi di- cent mihi in illa die: Domine, Domine, cent mihi in illa die: Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, et nonne in nomine tuo prophetavimus, et in nomine tuo dæmonia ejecimus, et in in nomine tuo dæmonia ejecimus, et in nomine tuo virtutes multas fecimus? Et nomine tuo virtutes multas fecimus? Et tunc confitebor illis: Quia numquam tunc confitebor illis: Quia numquam novi vos. Oportet ergo dicere corde, ore, novi vos. Oportet ergo dicere corde, ore, et opere. I ad Corinth. xII, 3: Nemo pot- et opere. I ad Corinth. xII, 3: Nemo pot- est dicere: Dominus Jesus, nisi in Spi- est dicere: Dominus Jesus, nisi in Spi- ritu sancto. Glossa Ambrosii, « corde, ritu sancto. Glossa Ambrosii, « corde, ore, et opere. » ore, et opere. »

Sic ergo ponit contra non observantes Sic ergo ponit contra non observantes sermonem suum invectionem. sermonem suum invectionem.

« Omnis qui venit ad me, et audit « Omnis qui venit ad me, et audit sermones meos, et facit eos, ostendam sermones meos, et facit eos, ostendam vobis cui similis sit. » vobis cui similis sit. »

Hic tangit commendationem et sa- Hic tangit commendationem et sa- pientiam observantium sermones istos pientiam observantium sermones istos per assimilationem. Et tangit duo. Pri- per assimilationem. Et tangit duo. Pri- mum enim commendat eum qui sermo- mum enim commendat eum qui sermo- nes istos observat, et secundo ostendit nes istos observat, et secundo ostendit stultitiam et damnum non observantis. stultitiam et damnum non observantis. In commendatione servantis duo In commendatione servantis duo sunt assimilatio scilicet, et assimilatio- sunt assimilatio scilicet, et assimilatio- nis causa cum servantis utilitate. nis causa cum servantis utilitate.

Assimilatio habet quatuor: assimila- Assimilatio habet quatuor: assimila- tum, ostensionem assimilationis, eum tum, ostensionem assimilationis, eum cui assimilatur, et assimilationis modum cui assimilatur, et assimilationis modum et rationem. et rationem.

De assimilato dicit tria: appropinqua- De assimilato dicit tria: appropinqua- tionem ad Dominum, auditum, facti ob- tionem ad Dominum, auditum, facti ob- servationem. servationem.

De appropinquatione dicit : De appropinquatione dicit :

« Omnis qui venit ad me. » « Omnis qui venit ad me. »

Omnis dicit, ut removeat personarum Omnis dicit, ut removeat personarum distinctionem. Ad Coloss. III, 25: Non distinctionem. Ad Coloss. III, 25: Non est personarum acceptio apud Deum. est personarum acceptio apud Deum. Sapient. vi, 8 : Non subtrahet personam Sapient. vi, 8 : Non subtrahet personam cujusquam Deus, nec verebitur magnitu- cujusquam Deus, nec verebitur magnitu- dinem cujusquam quoniam pusillum dinem cujusquam quoniam pusillum et magnum ipse fecit, et æqualiter cura et magnum ipse fecit, et æqualiter cura est illi de omnibus. I ad Timoth. 11, 4 est illi de omnibus. I ad Timoth. 11, 4 Omnes homines vult salvos fieri, et ad Omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. agnitionem veritatis venire.

« Qui venit. » Venire indicat volunta- « Qui venit. » Venire indicat volunta- rium motum appropinquationis ad Chri- rium motum appropinquationis ad Chri- stum. Non enim vult quod trahantur, vel stum. Non enim vult quod trahantur, vel cogantur. Quia, sicut dicit Damascenus : cogantur. Quia, sicut dicit Damascenus : «Non suadet vitium, nec compellit ad «Non suadet vitium, nec compellit ad « virtutem. » Venit ergo qui voluntarie « virtutem. » Venit ergo qui voluntarie per fidei devotionem appropinquat. Ja- per fidei devotionem appropinquat. Ja- cob. IV, 7 et 8: Resistite diabolo, et fu- cob. IV, 7 et 8: Resistite diabolo, et fu- giet a vobis. Appropinquate Deo, et ap- giet a vobis. Appropinquate Deo, et ap- propinquabit vobis. Omnes ergo onerati propinquabit vobis. Omnes ergo onerati peccatis et qui fugerunt gladium tenta- peccatis et qui fugerunt gladium tenta- toris, veniant. Matth. x1, 28: Venite ad toris, veniant. Matth. x1, 28: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Jerem. LI, 50: Qui et ego reficiam vos. Jerem. LI, 50: Qui fugistis gladium, venite, nolite stare. fugistis gladium, venite, nolite stare.

« Ad me. » Sicut ad lumen, sicut ad « Ad me. » Sicut ad lumen, sicut ad exemplum, sicut ad remuneratorem. De exemplum, sicut ad remuneratorem. De

1 Cf. Jacob. 11, 1. 1 Cf. Jacob. 11, 1.

primo, Psal. xXXIII, 6 primo, Psal. xXXIII, 6

IN EVANG. LUCA, VI-47, 48. IN EVANG. LUCA, VI-47, 48.

Accedite ad Accedite ad eum, et illuminamini: et facies vestræ eum, et illuminamini: et facies vestræ non confundentur. De secundo, Joan. non confundentur. De secundo, Joan. XIII, 15 Exemplum enim dedi vobis, ut XIII, 15 Exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis. Ad Hebr. vIII, 5: Vide, vos faciatis. Ad Hebr. vIII, 5: Vide, omnia facito secundum exemplar quod omnia facito secundum exemplar quod tibi ostensum est in monte 1. De tertio, tibi ostensum est in monte 1. De tertio, Apocal. 11, 7 Vincenti dabo edere de Apocal. 11, 7 Vincenti dabo edere de ligno vitæ, quod est in paradiso Dei ligno vitæ, quod est in paradiso Dei mei. Et infra, y. 17: Vincenti dabo mei. Et infra, y. 17: Vincenti dabo manna absconditum. Unde, Matth. xi, manna absconditum. Unde, Matth. xi, 28 Ego reficiam vos. Genes. L, 21: 28 Ego reficiam vos. Genes. L, 21: Nolite timere, ego pascam vos. Nolite timere, ego pascam vos.

« Et audit sermones meos. » « Et audit sermones meos. »

Ecce secundum. Videtur autem per- Ecce secundum. Videtur autem per- vertere ordinem: quia prius est audire vertere ordinem: quia prius est audire verbum vocantis quam venire. Ad Ro- verbum vocantis quam venire. Ad Ro- man. x, 17 Fides ex auditu, auditus man. x, 17 Fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. Si ergo venit autem per verbum Christi. Si ergo venit aliquis per fidei devotionem, oportet au- aliquis per fidei devotionem, oportet au- ditum esse antequam veniat. Ad hoc di- ditum esse antequam veniat. Ad hoc di- cendum, quod auditus hic sumitur pro cendum, quod auditus hic sumitur pro auditu interiori Spiritus dantis intelle- auditu interiori Spiritus dantis intelle- ctum fidei: et ille sequitur primum audi- ctum fidei: et ille sequitur primum audi- tum exteriorem, et sequitur fidei acces- tum exteriorem, et sequitur fidei acces- sum. Ad Hebr. x1, 6: Credere oportet sum. Ad Hebr. x1, 6: Credere oportet accedentem ad Deum quia est, et inqui- accedentem ad Deum quia est, et inqui- rentibus se remunerator sit. Talis autem rentibus se remunerator sit. Talis autem auditus describitur, Isa. vII, 9, secun- auditus describitur, Isa. vII, 9, secun- dum antiquam translationem : << Nisi dum antiquam translationem : << Nisi credideritis, non intelligetis 2. » De illo credideritis, non intelligetis 2. » De illo autem auditu loquitur Christus, Joan. autem auditu loquitur Christus, Joan. xvi, 13 Non enim loquetur a semetip- xvi, 13 Non enim loquetur a semetip-

So, So,

sed quæcumque audiet, loquetur. sed quæcumque audiet, loquetur. Psal. LXXXIV, 9: Audiam quid loquatur Psal. LXXXIV, 9: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus. in me Dominus Deus.

De eo autem qui audit tantum exte- De eo autem qui audit tantum exte- rius dicitur, Joan. 111, 8: Spiritus ubi rius dicitur, Joan. 111, 8: Spiritus ubi vult spirat et vocem ejus audis, et ne- vult spirat et vocem ejus audis, et ne- scis unde veniat, aut quo vadat. Qui ergo scis unde veniat, aut quo vadat. Qui ergo audit intus ad intellectum, est de audit intus ad intellectum, est de quo quo hic loquitur. Ad Hebr. 1v, 2: Non pro- hic loquitur. Ad Hebr. 1v, 2: Non pro-

1 Exod. xxv, 40 Inspice, et fac secundum 1 Exod. xxv, 40 Inspice, et fac secundum exemplar quod tibi in monte monstratum est. exemplar quod tibi in monte monstratum est.

455 455

fuit illis sermo auditus, non admixtus fuit illis sermo auditus, non admixtus fidei ex iis quæ audierunt. fidei ex iis quæ audierunt.

«< Sermones meos: » Sermo a serpen- «< Sermones meos: » Sermo a serpen- do dicitur, quia in cor serpit nisi aliquid do dicitur, quia in cor serpit nisi aliquid obsistat. Psal. cXLVII, 15: Velociter cur- obsistat. Psal. cXLVII, 15: Velociter cur- rit sermo ejus. rit sermo ejus.

« Et facit eos. » « Et facit eos. »

Ecce tertium, impletio sermonis in Ecce tertium, impletio sermonis in opere. Jacob. 1, 22: Estote factores opere. Jacob. 1, 22: Estote factores verbi, et non auditores tantum, fallentes verbi, et non auditores tantum, fallentes vosmetipsos. Ad Roman. II, 13: Non vosmetipsos. Ad Roman. II, 13: Non enim auditores legis justi sunt apud enim auditores legis justi sunt apud Deum, sed factores legis justificabun- Deum, sed factores legis justificabun-

tur. tur.

Iste ergo est qui assimilatur. Iste ergo est qui assimilatur.

« Ostendam vobis. » « Ostendam vobis. »

Ecce assimilationis ostensio. Ostendere Ecce assimilationis ostensio. Ostendere autem est per similitudinem oculata autem est per similitudinem oculata demonstrationis. Intellectus enim noster demonstrationis. Intellectus enim noster materialis est, et semper intelligit cum materialis est, et semper intelligit cum continuo et tempore quia non accipit continuo et tempore quia non accipit nisi a formis magnitudinum corpora- nisi a formis magnitudinum corpora- lium, et a formis sensibilibus motui et lium, et a formis sensibilibus motui et tempori subjacentibus. Et ideo, sicut di- tempori subjacentibus. Et ideo, sicut di- cit Dionysius, « Oportet quod similitu- cit Dionysius, « Oportet quod similitu- «< dinibus corporalibus manuducatur. » «< dinibus corporalibus manuducatur. » Et hoc est quod dicit : « Ostendam vo- Et hoc est quod dicit : « Ostendam vo- bis. » Job, XXVII, 11: Docebo vos per bis. » Job, XXVII, 11: Docebo vos per manum Dei, quæ Omnipotens habeat, manum Dei, quæ Omnipotens habeat, nec abscondam. » nec abscondam. »

34: 34:

« Cui similis sit. » Matth. XIII, « Cui similis sit. » Matth. XIII, Sine parabolis non loquebatur eis, scili- Sine parabolis non loquebatur eis, scili- cet turbis. cet turbis.

<< Similis est homini ædificanti do- << Similis est homini ædificanti do-

mum. » mum. »

Ecce id cui assimilat. Et si similitudo Ecce id cui assimilat. Et si similitudo sumatur ad humana, planum est: quia sumatur ad humana, planum est: quia tunc similitudinem ponit ad architectum tunc similitudinem ponit ad architectum sapientem. Sed non sic volunt Sancti, sapientem. Sed non sic volunt Sancti,

2 Vulgata habet, Isa. VII, 9: Si non credide- 2 Vulgata habet, Isa. VII, 9: Si non credide- ritis, non permanebitis. ritis, non permanebitis.

48 48

436 436

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed quod similitudo ponatur ad Chri- sed quod similitudo ponatur ad Chri- stum qui singulariter homo est. Quia stum qui singulariter homo est. Quia cum in qualibet natura speciei sit ali- cum in qualibet natura speciei sit ali- quod unum primum, quod naturam il- quod unum primum, quod naturam il- lam vere et simpliciter habet: quod est lam vere et simpliciter habet: quod est mensura omnium aliorum et ad cujus mensura omnium aliorum et ad cujus analogiam sive proportionem omnia alia analogiam sive proportionem omnia alia naturam et speciem illam participant : naturam et speciem illam participant : ita oportet quod sit in homine. Tales ita oportet quod sit in homine. Tales autem non habemus nisi duos: Adam autem non habemus nisi duos: Adam quem Deus manu sua fecit, et Christum quem Deus manu sua fecit, et Christum qui opere Spiritus sancti conceptus est. qui opere Spiritus sancti conceptus est. Sed Adam a veritate naturæ per pecca- Sed Adam a veritate naturæ per pecca- tum multum destitit: Christus autem tum multum destitit: Christus autem naturam reparavit. Et ideo in Christo naturam reparavit. Et ideo in Christo simplicius et verius natura humana fuit. simplicius et verius natura humana fuit. Et ideo ipse homo est, ad cujus propor- Et ideo ipse homo est, ad cujus propor- tionem omnes alii homines dicuntur. Ad tionem omnes alii homines dicuntur. Ad Ephes. v, 13: Donec occurramus... Ephes. v, 13: Donec occurramus... in virum perfectum, in mensuram æta- in virum perfectum, in mensuram æta- tis plenitudinis Christi. Sic igitur Chri- tis plenitudinis Christi. Sic igitur Chri- stus est homo. Psal. LXXXVI, 5: Homo stus est homo. Psal. LXXXVI, 5: Homo natus est in ea, et ipse fundavit eam natus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus. Hic enim homo, ratione sin- Altissimus. Hic enim homo, ratione sin- gulariter est præditus, et sapientia ple- gulariter est præditus, et sapientia ple- nissime est perfectus. Matth. vn, 24 : nissime est perfectus. Matth. vn, 24 : Assimilabitur viro sapienti. Assimilabitur viro sapienti.

« Edificanti domum. » « Edificanti domum. »

Tres domos ædificat Christus: domum Tres domos ædificat Christus: domum inferiorem, Ecclesiam militantem: do- inferiorem, Ecclesiam militantem: do- mum interiorem, conscientiam virtuti- mum interiorem, conscientiam virtuti- bus redundantem domum superiorem, bus redundantem domum superiorem, Ecclesiam triumphantem. Ecclesiam triumphantem.

De prima dicitur, Genes. xxvIII, 17 : De prima dicitur, Genes. xxvIII, 17 : Non est hic aliud nisi domus Dei et por- Non est hic aliud nisi domus Dei et por- ta cœli. ta cœli.

De secunda, Sapient. VIII, 16: In- De secunda, Sapient. VIII, 16: In- trans in domum meam, conquiescam cum trans in domum meam, conquiescam cum illa, scilicet sapientia. illa, scilicet sapientia.

De tertia dicitur, Joan. XIV, 2: In De tertia dicitur, Joan. XIV, 2: In domo Patris mei mansiones multæ sunt. domo Patris mei mansiones multæ sunt.

De his omnibus domibus dicitur, Exod. De his omnibus domibus dicitur, Exod. 1, 21 Quia timuerunt obstetrices Deum, 1, 21 Quia timuerunt obstetrices Deum, ædificavit eis domos. ædificavit eis domos.

mo fit architecto Christo, et ideo in om- mo fit architecto Christo, et ideo in om- nibus sapienter est perfectum. I ad Co- nibus sapienter est perfectum. I ad Co- rinth. 11, 9 Dei ædificatio estis. Ad rinth. 11, 9 Dei ædificatio estis. Ad Ephes. 11, 20 et seq. : Superædificati Ephes. 11, 20 et seq. : Superædificati super fundamentum Apostolorum et super fundamentum Apostolorum et Prophetarum, ipso summo angulari la- Prophetarum, ipso summo angulari la- pide Christo Jesu: in quo omnis ædifi- pide Christo Jesu: in quo omnis ædifi- catio constructa crescit in templum san- catio constructa crescit in templum san- ctum in Domino, in quo et vos coædifi- ctum in Domino, in quo et vos coædifi- camini in habitaculum Dei in Spiritu. camini in habitaculum Dei in Spiritu. Hic ergo ædificat, cæmentum et gluten Hic ergo ædificat, cæmentum et gluten habens pietatis: lapides vivos, fideles. habens pietatis: lapides vivos, fideles. Ezechiel. XIII, 11: Dic ad eos qui li- Ezechiel. XIII, 11: Dic ad eos qui li- niunt absque temperatura, quod casurus niunt absque temperatura, quod casurus sit. De lapidibus, I Petr. 11, 5 : Tam- sit. De lapidibus, I Petr. 11, 5 : Tam- quam lapides vivi superædificamini. In quam lapides vivi superædificamini. In libro Pastoris : « Ecce non vides turrim libro Pastoris : « Ecce non vides turrim << magnam contra te, quæ ædificatur la- << magnam contra te, quæ ædificatur la- « pidibus splendidis 1. » Quasi dicat: Mi- « pidibus splendidis 1. » Quasi dicat: Mi- rum est, si hoc non vides. Aggæi, 1, 8 : rum est, si hoc non vides. Aggæi, 1, 8 : Ascendite in montem, portate ligna, et Ascendite in montem, portate ligna, et ædificate domum, et acceptabilis mihi ædificate domum, et acceptabilis mihi erit. Ligna enim et lapides, sunt homi- erit. Ligna enim et lapides, sunt homi- nes vel virtutes, ex quibus domus con- nes vel virtutes, ex quibus domus con- struitur: Ecclesia quidem ex hominibus, struitur: Ecclesia quidem ex hominibus, conscientia autem ex virtutibus. conscientia autem ex virtutibus.

« Qui fodit in altum, et posuit fun- « Qui fodit in altum, et posuit fun- damentum supra petram. » damentum supra petram. »

Ecce tangit hic modum assimilationis. Ecce tangit hic modum assimilationis. Tangit autem hic quatuor. Primum Tangit autem hic quatuor. Primum est impedimentorum remotio. Secun- est impedimentorum remotio. Secun- dum autem est in ædificio partium con- dum autem est in ædificio partium con- gruus ordo. Tertium est firmitas sub- gruus ordo. Tertium est firmitas sub- stantis in fundamento. Quartum est im- stantis in fundamento. Quartum est im- mobilitas in loco. mobilitas in loco. De primo dicitur: De primo dicitur:

« Qui fodit in altum. » « Qui fodit in altum. »

Terram porosam, non conjacentem de Terram porosam, non conjacentem de profundo extrahendo, hoc est, terrenum profundo extrahendo, hoc est, terrenum affectum in bonorum ambitionibus, in affectum in bonorum ambitionibus, in divitiarum cupiditatibus, in deliciarum divitiarum cupiditatibus, in deliciarum voluptatibus usque in profundum cordis voluptatibus usque in profundum cordis

Edificium autem illud a sapientissi- ejiciendo. Altum enim et profundum Edificium autem illud a sapientissi- ejiciendo. Altum enim et profundum

1 Cf. Lib. Pastoris, cap. 3. 1 Cf. Lib. Pastoris, cap. 3.

IN EVANG. LUCÆ, VI-48. IN EVANG. LUCÆ, VI-48.

sunt idem, differentia penes terminos, ut sunt idem, differentia penes terminos, ut dicit Philosophus. Hoc autem fit per dicit Philosophus. Hoc autem fit per compunctionis plenæ humilem confes- compunctionis plenæ humilem confes- sionem. Isa. II, 10: Ingredere in pe- sionem. Isa. II, 10: Ingredere in pe- tram, et abscondere in fossa humo. In tram, et abscondere in fossa humo. In petram enim intrare, est usque ad soli- petram enim intrare, est usque ad soli- dum petræ fodere. Abscondi in fossa, dum petræ fodere. Abscondi in fossa, hoc est, in effossa humo, est occultum hoc est, in effossa humo, est occultum cordis per totam terrenitatem ejicere, cordis per totam terrenitatem ejicere, sicut diximus. sicut diximus.

«< Et posuit. » «< Et posuit. »

Ecce secundum, quod est ædificationis Ecce secundum, quod est ædificationis partium ordo. Positio enim, ut dicit partium ordo. Positio enim, ut dicit Philosophus, est ordo partium in loco. Philosophus, est ordo partium in loco. Nihil enim valet ædificium sine ordine. Nihil enim valet ædificium sine ordine. I ad Corinth. xiv, 40 Omnia honeste et I ad Corinth. xiv, 40 Omnia honeste et secundum ordinem fiant in vobis. Judi- secundum ordinem fiant in vobis. Judi- cum, v, 20 Stellæ manentes in ordine cum, v, 20 Stellæ manentes in ordine et cursu suo adversus Sisaram pugnave- et cursu suo adversus Sisaram pugnave-

runt. runt.

« Fundamentum, »> « Fundamentum, »>

Quod firmiter substat: et hoc est fide- Quod firmiter substat: et hoc est fide- les. I ad Corinth. 111, 11: Fundamen- les. I ad Corinth. 111, 11: Fundamen- tum aliud nemo potest ponere præter id tum aliud nemo potest ponere præter id quod positum est, quod est Christus Je- quod positum est, quod est Christus Je- sus. Ad Hebr. x1, 1: Fides est speran- sus. Ad Hebr. x1, 1: Fides est speran- darum substantia rerum. Glossa, hoc darum substantia rerum. Glossa, hoc est, substans fundamentum in toto spi- est, substans fundamentum in toto spi- rituali ædificio. Fides enim prima virtus rituali ædificio. Fides enim prima virtus est in cognitione Dei. II ad Timoth. 11, est in cognitione Dei. II ad Timoth. 11, 19: Firmum fundamentum Dei stat, 19: Firmum fundamentum Dei stat, habens signaculum hoc. habens signaculum hoc.

« «

Supra petram. » Supra petram. »

457 457

pra petram solidam. I ad Corinth. x, pra petram solidam. I ad Corinth. x, 4 Petra erat Christus, hoc est, veritas 4 Petra erat Christus, hoc est, veritas Christi. Isa. LIV, 11 Fundabo te in Christi. Isa. LIV, 11 Fundabo te in sapphiris, qui sunt cœlestis coloris, hoc sapphiris, qui sunt cœlestis coloris, hoc est, in cœlesti veritate, quæ est in fidei est, in cœlesti veritate, quæ est in fidei articulis. articulis.

« Inundatione autem facta, illisum « Inundatione autem facta, illisum est flumen domui illi, et non potuit est flumen domui illi, et non potuit eam movere fundata enim erat su- eam movere fundata enim erat su- pra petram. » pra petram. »

Hic tangit assimilationis hujus causam. Hic tangit assimilationis hujus causam. Et dicit quatuor. Primum est irruens Et dicit quatuor. Primum est irruens et emolliens ex aeris passione. Secun- et emolliens ex aeris passione. Secun- dum est affluens et impetum faciens ex dum est affluens et impetum faciens ex inundationis in unum congregatione. inundationis in unum congregatione. Tertium est firmitas resistentiæ in impul- Tertium est firmitas resistentiæ in impul- su tentationis. Quartum est causa prop- su tentationis. Quartum est causa prop- ter quam totum ædificium persistit in ter quam totum ædificium persistit in tot insultibus firmum. tot insultibus firmum.

» »

De primo dicit: « Inundatione facta, De primo dicit: « Inundatione facta, ex ventis, imbribus, et pluviis, hoc est, ex ventis, imbribus, et pluviis, hoc est, ex suggestione diaboli, et persecutioni- ex suggestione diaboli, et persecutioni- bus hominum, et stillicidiis libidinum bus hominum, et stillicidiis libidinum carnalium. Job, xx, 23: Utinam... emit- carnalium. Job, xx, 23: Utinam... emit- tet in eum iram furoris sui, et pluat su- tet in eum iram furoris sui, et pluat su- per illum bellum suum. Matth. v, 25: per illum bellum suum. Matth. v, 25: Descendit pluvia, et venerunt flumina, Descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam. illam.

« Illisum est flumen domui illi. » « Illisum est flumen domui illi. » Flumen vanitatis, et flumen concupi- Flumen vanitatis, et flumen concupi- scentiæ, et flumen persecutionis munda- scentiæ, et flumen persecutionis munda- næ. Sapient. v, 23: Flumina concurrent næ. Sapient. v, 23: Flumina concurrent duriter. Psal. XCII, 3: Elevaverunt flu- duriter. Psal. XCII, 3: Elevaverunt flu- mina, Domine, elevaverunt flumina vo- mina, Domine, elevaverunt flumina vo- cem suam. Psal. CXLVII, 8: Ignis, cem suam. Psal. CXLVII, 8: Ignis,

Ecce loci soliditas et immobilitas. Pe- grando, nix, glacies, spiritus procella- Ecce loci soliditas et immobilitas. Pe- grando, nix, glacies, spiritus procella-

: :

tra enim rupes est quæ penitus est im- tra enim rupes est quæ penitus est im- mobilis et hæc rupes est firmitas veri- mobilis et hæc rupes est firmitas veri- tatis divinæ quæ subjicitur in omnibus tatis divinæ quæ subjicitur in omnibus articulis fidei. Matth. xvi, 16 et 18: Tu articulis fidei. Matth. xvi, 16 et 18: Tu es Christus, Filius Dei vivi, dixit Petrus. es Christus, Filius Dei vivi, dixit Petrus. Et Christus subjunxit: Super hanc pe- Et Christus subjunxit: Super hanc pe- tram (immobilis et divinæ confessionis tram (immobilis et divinæ confessionis veritatis) ædificabo Ecclesiam meam. veritatis) ædificabo Ecclesiam meam. Eccli. xxvi, 24: Fundamenta æterna su- Eccli. xxvi, 24: Fundamenta æterna su-

rum. rum.

« Et non potuit eam movere, » de loco « Et non potuit eam movere, » de loco fundationis suæ. Eccle. x, 4: Si spiritus, fundationis suæ. Eccle. x, 4: Si spiritus, hoc est, impetus potestatem habentis as- hoc est, impetus potestatem habentis as- cenderit super te, locum tuum ne dimi- cenderit super te, locum tuum ne dimi- seris. Psal. CXXIV, 1: Qui confidet in seris. Psal. CXXIV, 1: Qui confidet in Domino sicut mons Sion, non commove- Domino sicut mons Sion, non commove- bitur in æternum. bitur in æternum.

Tangit autem causam « Fundata Tangit autem causam « Fundata

49 49

458 458

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

enim erat super petram. » Proverb. xxx : enim erat super petram. » Proverb. xxx : 26: Lepusculus, plebs invalida, scilicet 26: Lepusculus, plebs invalida, scilicet plebs christiana, qui collocat in petra plebs christiana, qui collocat in petra cubile suum. cubile suum.

« Qui autem audit, et non facit, si- « Qui autem audit, et non facit, si- milis est homini ædificanti domum milis est homini ædificanti domum

suam super terram sine fundamento: suam super terram sine fundamento: in quam illisus est fluvius, et continuo in quam illisus est fluvius, et continuo cecidit, et facta est ruina domus illius cecidit, et facta est ruina domus illius

magna. » magna. »

Hic per oppositum tangit assimilatio- Hic per oppositum tangit assimilatio- nem non facientis. nem non facientis.

Tangit autem tria: assimilationem, Tangit autem tria: assimilationem, assimilationis causam, et damnum. assimilationis causam, et damnum. Assimilatio continet tria: stultum qui Assimilatio continet tria: stultum qui assimilatur, et cui assimilatur, et ratio- assimilatur, et cui assimilatur, et ratio- nem assimilationis. nem assimilationis.

Stultus qui assimilatur, tangitur per Stultus qui assimilatur, tangitur per hoc quod dicitur: « Qui autem audit, et hoc quod dicitur: « Qui autem audit, et non facit. » De tribus superioribus hic non facit. » De tribus superioribus hic primum omittit, scilicet, « qui venit ad primum omittit, scilicet, « qui venit ad me » quia non faciens et faciens, venit me » quia non faciens et faciens, venit quidem si audit: sed non faciens non quidem si audit: sed non faciens non vere venit quia ore venit, et corde rece- vere venit quia ore venit, et corde rece- dit. Isa. xxix, 13: Appropinquat popu- dit. Isa. xxix, 13: Appropinquat popu- lus iste ore suo, et labiis suis glorificat lus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, cor autem ejus longe est a me. Et ideo me, cor autem ejus longe est a me. Et ideo Dominus de tali appropinquatione non Dominus de tali appropinquatione non dignatur facere mentionem. Psal. xv, 4: dignatur facere mentionem. Psal. xv, 4: Nec memor ero nominum eorum per la- Nec memor ero nominum eorum per la- bia mea. bia mea.

Et hoc est quod dicit : « Qui autem au- Et hoc est quod dicit : « Qui autem au- dit, » et ad intellectum audit. Psal. cx, dit, » et ad intellectum audit. Psal. cx, 10: Intellectus bonus omnibus facienti- 10: Intellectus bonus omnibus facienti-

bus eum. bus eum.

« Et non facit. » Jacob. 1, 23 et 24: « Et non facit. » Jacob. 1, 23 et 24: Qui auditor est verbi, et non factor, hic Qui auditor est verbi, et non factor, hic comparabitur viro consideranti vultum comparabitur viro consideranti vultum nativitatis suæ in speculo. Consideravit nativitatis suæ in speculo. Consideravit enim se, et abiit, et statim oblitus est enim se, et abiit, et statim oblitus est qualis fuerit. qualis fuerit.

« Similis est homini. » « Similis est homini. »

Ecce cui assimilatur. Dicitur autem Ecce cui assimilatur. Dicitur autem

hic homo diabolus ab eventu, quia de- hic homo diabolus ab eventu, quia de- vicit hominem. Matth. xIII, 28: Inimicus vicit hominem. Matth. xIII, 28: Inimicus homo hoc fecit, hoc est, diabolus. Matth. homo hoc fecit, hoc est, diabolus. Matth. VII, 26 Similis est viro stulto. VII, 26 Similis est viro stulto.

« Edificanti domum. » Diabolus do- « Edificanti domum. » Diabolus do- mum non ædificat, sed potius destruit mum non ædificat, sed potius destruit ædificatam: sed facit domus similitudi- ædificatam: sed facit domus similitudi- nem in ruinosis, in quibus ex peccatis nem in ruinosis, in quibus ex peccatis quamdam facit domus similitudinem, in quamdam facit domus similitudinem, in sæcularibus rebus quærens habitatio- sæcularibus rebus quærens habitatio- nem. Job, XVIII, 15: Habitent in taber- nem. Job, XVIII, 15: Habitent in taber- naculo illius socii ejus qui non est. Hæc naculo illius socii ejus qui non est. Hæc autem ædificatio est per terrenorum ac- autem ædificatio est per terrenorum ac- quisitionem. quisitionem.

Unde sequitur: Unde sequitur:

« Super terram, » « Super terram, »

Non constantem in partibus, sed ca- Non constantem in partibus, sed ca- vernosam et porosam. Hæc enim conti- vernosam et porosam. Hæc enim conti- nuo cedit subtus. Psal. LXVIII, 3: Infi- nuo cedit subtus. Psal. LXVIII, 3: Infi- xus sum in limo profundi, et non est xus sum in limo profundi, et non est substantia, hoc est, stans fundamentum. substantia, hoc est, stans fundamentum.

« Sine fundamento, » quia habet ca- « Sine fundamento, » quia habet ca- vernas sicut puteus: et ideo non substat. vernas sicut puteus: et ideo non substat. Psal. LXVI, 16 Neque urgeat super me Psal. LXVI, 16 Neque urgeat super me puteus os suum. puteus os suum.

« In quam illisus est fluvius. >> « In quam illisus est fluvius. >>

Ecce ratio comparationis, et causa. Ecce ratio comparationis, et causa. Fluvius autem dicitur torrens concupi- Fluvius autem dicitur torrens concupi- scentiæ ex impetu tempestatis diabolicæ. scentiæ ex impetu tempestatis diabolicæ. Apocal. xi, 15: Misit serpens ex ore suo Apocal. xi, 15: Misit serpens ex ore suo post mulierem, aquam tamquam flumen, post mulierem, aquam tamquam flumen, hoc est, Ecclesiam, ut eam faceret trahi a hoc est, Ecclesiam, ut eam faceret trahi a flumine et continuo cecidit, nihil habens flumine et continuo cecidit, nihil habens resistentiæ. Proverb. x, 25: Quasi tem- resistentiæ. Proverb. x, 25: Quasi tem- pestas transiens non erit impius: justus pestas transiens non erit impius: justus autem quasi fundamentum sempiter- autem quasi fundamentum sempiter-

пит. пит.

« Et facta est ruina domus illius, « Et facta est ruina domus illius,

» »