33 33

434 434

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mercenaria Dei dilectio ; et nostra dile- mercenaria Dei dilectio ; et nostra dile- ctio quæ est supra virtutem fundata, est ctio quæ est supra virtutem fundata, est vel debet esse illi similis. Et sic optime vel debet esse illi similis. Et sic optime dicit Christus, quod peccatores diligunt dicit Christus, quod peccatores diligunt eos qui se diligunt mercenaria dilectione. eos qui se diligunt mercenaria dilectione. Sed si diligimus inimicos, est nobis gra- Sed si diligimus inimicos, est nobis gra- tia quia tunc non tantum non est mer- tia quia tunc non tantum non est mer- cenaria dilectio, sed etiam oppositum di- cenaria dilectio, sed etiam oppositum di- lectionis invenit in subjecto: et ideo ul- lectionis invenit in subjecto: et ideo ul- tra quam gratis est exhibita illa dilectio. tra quam gratis est exhibita illa dilectio.

« Et si benefeceritis his qui vobis « Et si benefeceritis his qui vobis benefaciunt, quæ vobis est gratia? si- benefaciunt, quæ vobis est gratia? si- quidem et peccatores hoc faciunt. »> quidem et peccatores hoc faciunt. »>

Respondet secundo per rationem, quæ Respondet secundo per rationem, quæ est de beneficio exhibito contra odium. est de beneficio exhibito contra odium. Dicit ergo «Et si benefeceritis his Dicit ergo «Et si benefeceritis his qui vobis benefaciunt, » hoc est, vos be- qui vobis benefaciunt, » hoc est, vos be- neficiis præveniunt: quia etiam apud neficiis præveniunt: quia etiam apud Philosophos, benefici est velle benefa- Philosophos, benefici est velle benefa- cere, et non contrapati beneficio ali- cere, et non contrapati beneficio ali- quo. Est enim minoratio quædam si- quo. Est enim minoratio quædam si- bi benefieri. Benefacere autem virtu- bi benefieri. Benefacere autem virtu- tis est. Et si hoc est ita secundum tis est. Et si hoc est ita secundum mores hominum, multo magis secundum mores hominum, multo magis secundum legem divinam hoc erit amplioris perfe- legem divinam hoc erit amplioris perfe- ctionis ut beneficus non repatiatur be- ctionis ut beneficus non repatiatur be- neficium, sed reputet sibi minorationem, neficium, sed reputet sibi minorationem, si sibi bene fiat: maxime cum propter si sibi bene fiat: maxime cum propter Christum etiam malefacienti beneficium Christum etiam malefacienti beneficium supererogare pium sit: sicut fecit Chri- supererogare pium sit: sicut fecit Chri- stus, Luc. x, 35: Quodcumque superero- stus, Luc. x, 35: Quodcumque superero- gaveris, ego cum rediero reddam tibi. gaveris, ego cum rediero reddam tibi. Augustinus in Confessionibus: « Ille Augustinus in Confessionibus: « Ille « solus neminem perdit, qui et inimicum « solus neminem perdit, qui et inimicum « diligit propter te, et amicum in te. » In « diligit propter te, et amicum in te. » In hoc casu tenet quod dicitur, ad Roman. hoc casu tenet quod dicitur, ad Roman. X11, 20 Si esurierit inimicus tuus, ciba X11, 20 Si esurierit inimicus tuus, ciba illum si sitit, potum da illi. Hoc enim illum si sitit, potum da illi. Hoc enim faciens, carbones ignis, hoc est, charita- faciens, carbones ignis, hoc est, charita- tis, congeres super caput ejus'. tis, congeres super caput ejus'.

Et subjungit exemplum : Et subjungit exemplum :

« Siquidem et peccatores hoc fa- « Siquidem et peccatores hoc fa- ciunt >> ciunt >>

1 Cf. Proverb. xxv, 21 et 22. 1 Cf. Proverb. xxv, 21 et 22.

Mercenario opere, et empti ad opus. Mercenario opere, et empti ad opus. I Joan. iv, 13 In hoc cognoscimus quo- I Joan. iv, 13 In hoc cognoscimus quo- niam in eo manemus, et ipse in nobis, niam in eo manemus, et ipse in nobis, quoniam de Spiritu suo dedit nobis. quoniam de Spiritu suo dedit nobis. Spiritus autem suus est quod inimicis Spiritus autem suus est quod inimicis benefaciamus et malefactoribus. Isa. benefaciamus et malefactoribus. Isa. LIII, 12: Ipse peccata multorum tulit, et LIII, 12: Ipse peccata multorum tulit, et pro transgressoribus rogavit, scilicet ut pro transgressoribus rogavit, scilicet ut non perirent. In hoc enim etiam malefa- non perirent. In hoc enim etiam malefa- cientibus benefecit. cientibus benefecit.

« Et si mutuum dederitis his a qui- « Et si mutuum dederitis his a qui- bus speratis recipere, quæ gratia est bus speratis recipere, quæ gratia est vobis ? nam et peccatores peccatori- vobis ? nam et peccatores peccatori- bus fœnerantur, ut recipiant æqua- bus fœnerantur, ut recipiant æqua- lia. » lia. »

Tertium est documentum de his qui Tertium est documentum de his qui non in toto, sed in rebus ad nos pertinen. non in toto, sed in rebus ad nos pertinen. tibus tantum indigent. Non enim fortasse tibus tantum indigent. Non enim fortasse possumus dare, sed mutuare ad tempus possumus dare, sed mutuare ad tempus aliquid possumus, ut postea nobis sors aliquid possumus, ut postea nobis sors restituatur, sine qua vivere non possu- restituatur, sine qua vivere non possu- mus, quia forte agros et vineas non ha- mus, quia forte agros et vineas non ha- bemus et oportet nos nostra mobilia bemus et oportet nos nostra mobilia in usum vitæ convertere, et de illis lu- in usum vitæ convertere, et de illis lu- crando licite vivere: tamen portione crando licite vivere: tamen portione quadam ad tempus possumus carere sine quadam ad tempus possumus carere sine vitæ dispendio: et secundum hoc mu- vitæ dispendio: et secundum hoc mu- tuum possumus facere proximo, et hoc tuum possumus facere proximo, et hoc gratis debemus facere. Ezechiel. XVIII, gratis debemus facere. Ezechiel. XVIII, 8 Ad usuram non commodaverit, et 8 Ad usuram non commodaverit, et amplius non acceperit. Psal. xiv, 5: amplius non acceperit. Psal. xiv, 5: Qui pecuniam suam non dedit ad usu- Qui pecuniam suam non dedit ad usu- ram, et munera super innocentem non ram, et munera super innocentem non accepit. Deuter. xv, 7 et 8: Non obdura- accepit. Deuter. xv, 7 et 8: Non obdura- bis cor tuum, nec contrahes manum, bis cor tuum, nec contrahes manum, sed aperies eam pauperi, et dabis mu- sed aperies eam pauperi, et dabis mu- tuum quo eum indigere perspexeris. Et, tuum quo eum indigere perspexeris. Et, infra, y. 10 Non ages quippiam callide infra, y. 10 Non ages quippiam callide in ejus necessitatibus sublevandis. Deu- in ejus necessitatibus sublevandis. Deu- ter. xxi, 20 Fratri tuo absque usura ter. xxi, 20 Fratri tuo absque usura id quo indiget commodabis, ut benedi- id quo indiget commodabis, ut benedi- cat tibi Dominus Deus tuus in omni cat tibi Dominus Deus tuus in omni opere tuo. opere tuo.

34 34

35 35

IN EVANG. LUCA, VI-34, 35. IN EVANG. LUCA, VI-34, 35.

Si ergo mutuum dederitis a quibus spe- Si ergo mutuum dederitis a quibus spe- ratis recipere, « quæ gratia est vobis ? » ratis recipere, « quæ gratia est vobis ? » Quia jam recepistis ultra sortem, et sic Quia jam recepistis ultra sortem, et sic cum peccato redemptum est beneficium. cum peccato redemptum est beneficium. Matth. x, 8 Gratis accepistis, gratis Matth. x, 8 Gratis accepistis, gratis

date. date.

Et ideo sequitur : Et ideo sequitur :

« Nam et peccatores, » « Nam et peccatores, »

Avari qui lucrari intendunt, « pecca- Avari qui lucrari intendunt, « pecca- toribus, » qui in malos usus sua expen- toribus, » qui in malos usus sua expen- dere quærunt, «fœnerantur, » hoc est, dere quærunt, «fœnerantur, » hoc est, ad foenus, sive ad usuras accommodant, ad foenus, sive ad usuras accommodant, «ut recipiant, » ultra sortem, « æqualia » «ut recipiant, » ultra sortem, « æqualia » illis damnis et temporibus in quæ possent illis damnis et temporibus in quæ possent commutare interim pecunias suas. Non commutare interim pecunias suas. Non enim contenti ut recipiant æqualia sorti, enim contenti ut recipiant æqualia sorti, sed potius æqualia his in quæ interim per sed potius æqualia his in quæ interim per lucrum illicitum possent suas pecunias lucrum illicitum possent suas pecunias commutare. Luc. xix, 23: Quare non de- commutare. Luc. xix, 23: Quare non de- disti pecuniam meam ad mensam ? Illa disti pecuniam meam ad mensam ? Illa enim reputant æqualia. Si autem nihil enim reputant æqualia. Si autem nihil præter sortem recipiant, reputant se dam- præter sortem recipiant, reputant se dam-

nificatos. nificatos.

« Verumtamen diligite inimicos « Verumtamen diligite inimicos vestros benefacite, et mutuum date, vestros benefacite, et mutuum date, nihil inde sperantes: et erit merces nihil inde sperantes: et erit merces vestra multa, et eritis filii Altissimi, vestra multa, et eritis filii Altissimi, quia ipse benignus est super ingratos quia ipse benignus est super ingratos et malos. » et malos. »

433 433

Diligite autem sicut vos ipsos, hoc est, Diligite autem sicut vos ipsos, hoc est, ad quod vos ipsos, hoc est, ad hoc quod ad quod vos ipsos, hoc est, ad hoc quod inimicitiis depositis, cives et fratres et inimicitiis depositis, cives et fratres et dulcissimi efficiantur amici: sicut David dulcissimi efficiantur amici: sicut David Semei, II Reg. xvi, 10: sicut Christus Semei, II Reg. xvi, 10: sicut Christus proditorem, sicut Stephanus Paulum la- proditorem, sicut Stephanus Paulum la- pidantem. Et omnes quidem affectu cha- pidantem. Et omnes quidem affectu cha- ritatis diligite, et etiam effectu beneficia ritatis diligite, et etiam effectu beneficia exhibete, cum necesse fuerit, et se facul- exhibete, cum necesse fuerit, et se facul- tas obtulerit. tas obtulerit.

Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

<< Benefacite, » << Benefacite, »

Hoc est, in opere charitatis et benefi- Hoc est, in opere charitatis et benefi- centiæ dilectionem ostendite. Probatio centiæ dilectionem ostendite. Probatio enim dilectionis, exhibitio est operis. Ad enim dilectionis, exhibitio est operis. Ad Hebr. xIII, 16: Beneficentiæ autem et Hebr. xIII, 16: Beneficentiæ autem et communionis nolite oblivisci. Hoc est communionis nolite oblivisci. Hoc est enim opus cujus in necessitate non obli- enim opus cujus in necessitate non obli- viscitur Deus. Ad Hebr. vi, 10: Non viscitur Deus. Ad Hebr. vi, 10: Non injustus est Deus, ut obliviscatur operis injustus est Deus, ut obliviscatur operis vestri, et dilectionis quam ostendistis in vestri, et dilectionis quam ostendistis in nomine ipsius. In benefactis igitur acci- nomine ipsius. In benefactis igitur acci- pite exemplum beatum Job, Job, xxxI, 31 pite exemplum beatum Job, Job, xxxI, 31 et 32, qui sitientes carnes suas, recepit et 32, qui sitientes carnes suas, recepit tabernaculo David, qui Saul in spelun- tabernaculo David, qui Saul in spelun- ca, et in castris, nocte descendens ad ca, et in castris, nocte descendens ad eum 2. Sumat exemplum Eliseum, qui eos eum 2. Sumat exemplum Eliseum, qui eos qui egressi fuerant ad nocendum ei et qui egressi fuerant ad nocendum ei et capiendum eum, pasci fecit lautis cibo- capiendum eum, pasci fecit lautis cibo- rum præparationibus, et conduci ad lo- rum præparationibus, et conduci ad lo- cum securum 3. Sumat exemplum Jere- cum securum 3. Sumat exemplum Jere- miam, qui pro his qui quærebant vitam miam, qui pro his qui quærebant vitam ejus, oravit apud Deum *. Sumat exem- ejus, oravit apud Deum *. Sumat exem-

Hæc est conclusio ex rationibus præha- plum Christum, qui in cruce dixit: Pater, Hæc est conclusio ex rationibus præha- plum Christum, qui in cruce dixit: Pater, bitis. bitis. dimitte illis, non enim sciunt quid fa- dimitte illis, non enim sciunt quid fa- ciunt *. ciunt *.

Et ideo quasi concludendo repetit, di- Et ideo quasi concludendo repetit, di- cens: « Verumtamen diligite inimicos cens: « Verumtamen diligite inimicos vestros, » affectu charitatis, sicut Christus vestros, » affectu charitatis, sicut Christus dilexit. Ad Roman. v, 8 et 9: Commen- dilexit. Ad Roman. v, 8 et 9: Commen- dat charitatem suam Deus in nobis: quo- dat charitatem suam Deus in nobis: quo- niam cum adhuc peccatores essemus, se- niam cum adhuc peccatores essemus, se- cundum tempus Christus pro nobis mor- cundum tempus Christus pro nobis mor-

tuus est. tuus est.

1 Cf. I Reg. xxiv, 8. 1 Cf. I Reg. xxiv, 8.

2 Ibidem, xxvi, 7-12. 2 Ibidem, xxvi, 7-12.

3 Cf. IV Reg. vi, 22 et 23. 3 Cf. IV Reg. vi, 22 et 23.

Speciale autem beneficium ponit in Speciale autem beneficium ponit in exemplo, in quo frequentius peccatur, et exemplo, in quo frequentius peccatur, et quod in minori est damno: et hoc est: quod in minori est damno: et hoc est:

« Et mutuum dale. » « Et mutuum dale. »

Si non habetis quod liberaliter impen- Si non habetis quod liberaliter impen-

4 Cf. Jerem. xviii, 20. 4 Cf. Jerem. xviii, 20.

Luc, xx111, 34. Luc, xx111, 34.

436 436

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

datis, saltem « mutuum date, » in quo datis, saltem « mutuum date, » in quo vestrum salvum est vobis, et ex usu alius vestrum salvum est vobis, et ex usu alius potest adjuvari, quando ad lucra licita id potest adjuvari, quando ad lucra licita id quod mutuatis convertit. quod mutuatis convertit.

Dicitur autem mutuum, quasi de meo Dicitur autem mutuum, quasi de meo factum tuum. Unde nihil mutuari potest, factum tuum. Unde nihil mutuari potest, nisi quod de meo potest fieri tuum: sicut nisi quod de meo potest fieri tuum: sicut pecunia, vel frumentum, vel vinum, et pecunia, vel frumentum, vel vinum, et quod in eodem valore potest restitui, et ad quod in eodem valore potest restitui, et ad lucrum licitum per negotiationem vel lucrum licitum per negotiationem vel alium modum converti. Unde domus, vel alium modum converti. Unde domus, vel ager, vel vinea, mutuari non potest: nec ager, vel vinea, mutuari non potest: nec etiam vestimentum, nec ligna, nec aliquid etiam vestimentum, nec ligna, nec aliquid hujusmodi quod usu vilescit, et ad lu- hujusmodi quod usu vilescit, et ad lu- crum converti non potest, nec transmuta- crum converti non potest, nec transmuta- ri. Nisi enim de meo fieret tuum, tu tuam ri. Nisi enim de meo fieret tuum, tu tuam voluntatem et utilitatem de mutuo facere voluntatem et utilitatem de mutuo facere non posses. Si autem transmutari et com- non posses. Si autem transmutari et com- mutari non posset, sed vel esset immo- mutari non posset, sed vel esset immo- bile, vel vilesceret usu, iterum non esset bile, vel vilesceret usu, iterum non esset mutuum, sed vel venditio, vel locatio. mutuum, sed vel venditio, vel locatio. Restituitur autem in mutuo, æquivalens Restituitur autem in mutuo, æquivalens in pretio ejusdem speciei vel alterius, in pretio ejusdem speciei vel alterius, prout accommodans et mutuans inter se prout accommodans et mutuans inter se convenerunt. In hoc ergo mutuo, si ali- convenerunt. In hoc ergo mutuo, si ali- quid beneficii impenditur proximo, opor- quid beneficii impenditur proximo, opor- tet quod utilitas ex mutuo proveniens tet quod utilitas ex mutuo proveniens proximo dimittatur, et sors restituatur. proximo dimittatur, et sors restituatur. Si autem certa sorte manente, propter Si autem certa sorte manente, propter usum quem habet proximus inde, ali- usum quem habet proximus inde, ali- quid certum spero recipere, jam non cha- quid certum spero recipere, jam non cha- ritatis est beneficium, sed usura: sicut ritatis est beneficium, sed usura: sicut dicit Beda, quod « usura est spes lucri dicit Beda, quod « usura est spes lucri « certi præter sortem, quæ data est in « certi præter sortem, quæ data est in

<< mutuo. » << mutuo. »

Et ideo duplex est usura: una quidem Et ideo duplex est usura: una quidem cum in pactum deducitur quid ultra sor- cum in pactum deducitur quid ultra sor- tem, et mutuum danti porrigitur propter tem, et mutuum danti porrigitur propter mutuum. Secunda autem, cum in pactum mutuum. Secunda autem, cum in pactum non deducitur, sed tantum spes mune- non deducitur, sed tantum spes mune- rum habetur præter sortem exhibendo- rum habetur præter sortem exhibendo- rum. De utraque istarum dicitur, Eze- rum. De utraque istarum dicitur, Eze- chiel. XVIII, 8: Ad usuram non commo- chiel. XVIII, 8: Ad usuram non commo- daverit. Ecce prima species usuræ. Et daverit. Ecce prima species usuræ. Et subjungit dicens: Et amplius non acce- subjungit dicens: Et amplius non acce- perit. Ecce secunda. De utraque etiam perit. Ecce secunda. De utraque etiam dicitur in Psalmo xv1, 5: Qui pecuniam dicitur in Psalmo xv1, 5: Qui pecuniam suam non dedit ad usuram. Ecce prima. suam non dedit ad usuram. Ecce prima. Et munera super innocentem non acce- Et munera super innocentem non acce-

pit. Ecce secunda. Innocens enim est pit. Ecce secunda. Innocens enim est ipse qui mutuum accipit quando sortem ipse qui mutuum accipit quando sortem restituit. Hæc autem usura utraque pec- restituit. Hæc autem usura utraque pec- catum est avaritiæ, contra charitatem catum est avaritiæ, contra charitatem proximi: cujus labores in lucro subtrahit proximi: cujus labores in lucro subtrahit certa quantitate, cum ille in usu mutui certa quantitate, cum ille in usu mutui nullam habeat de lucro certitudinem. nullam habeat de lucro certitudinem. Sapient. v, 1: Stabunt justi in magna Sapient. v, 1: Stabunt justi in magna constantia adversus eos qui se angustia- constantia adversus eos qui se angustia- verunt, et qui abstulerunt labores corum. verunt, et qui abstulerunt labores corum. Ille enim ex necessitate mutuum accipit, Ille enim ex necessitate mutuum accipit, et in angustia in lucrum unde vivat con- et in angustia in lucrum unde vivat con- vertit, et in labore forte aliquid in lucro vertit, et in labore forte aliquid in lucro acquisivit unde vivere posset: et hoc acquisivit unde vivere posset: et hoc usurarius nihil, angustiæ passus, nihil usurarius nihil, angustiæ passus, nihil laboris impendens, nihil fortunæ de di- laboris impendens, nihil fortunæ de di- minutione sortis timens, tollit, et de an- minutione sortis timens, tollit, et de an- gustia et labore et multa diversitate for- gustia et labore et multa diversitate for- tunæ proximi, sibi divitias congerit et tunæ proximi, sibi divitias congerit et acquirit. Unde Chrysostomus super Mat- acquirit. Unde Chrysostomus super Mat- thæum dicit, quod « sors quam mutuat thæum dicit, quod « sors quam mutuat « usurarius, ingressa in domum ejus qui « usurarius, ingressa in domum ejus qui « mutuum accipit, est sicut hamus latro- « mutuum accipit, est sicut hamus latro- << nis projectus in cameram ejus, in qua << nis projectus in cameram ejus, in qua « fur furari intendit. » Hamus enim ille « fur furari intendit. » Hamus enim ille patrefamilias dormiente et ignorante, patrefamilias dormiente et ignorante, semper volvitur, et modo illi, modo illi semper volvitur, et modo illi, modo illi infigitur, donec totum quod erat in ca- infigitur, donec totum quod erat in ca- mera extrahatur. Et ita sors usurarii vol- mera extrahatur. Et ita sors usurarii vol- vitur in facultatibus et laboribus ejus qui vitur in facultatibus et laboribus ejus qui accepit mutuum, donec quidquid habere accepit mutuum, donec quidquid habere poterit, illi sorti adjungatur : et ipse cum poterit, illi sorti adjungatur : et ipse cum filiis si habet eos, in servum possideatur. filiis si habet eos, in servum possideatur. IV Reg. IV, 1 Creditor venit ut tollat IV Reg. IV, 1 Creditor venit ut tollat duos filios meos ad serviendum sibi. duos filios meos ad serviendum sibi.

Et ideo est abominabile peccatum Et ideo est abominabile peccatum usura, contra charitatem proximi, contra usura, contra charitatem proximi, contra præceptum Domini: non ponens modum præceptum Domini: non ponens modum lucri omni tempore, et omne tempus in lucri omni tempore, et omne tempus in lucrum vertens: quod est valde crudele. lucrum vertens: quod est valde crudele. Ipso enim facto numquam in bonum Ipso enim facto numquam in bonum recordatur proximi. Nec aliud aliquod recordatur proximi. Nec aliud aliquod peccatum semper nocens nisi illud. Latro peccatum semper nocens nisi illud. Latro enim aliquando nocet, et fur: usurarius enim aliquando nocet, et fur: usurarius autem semper et omni hora. Latro etiam autem semper et omni hora. Latro etiam et fur tantum accipiunt, et non plus: usu- et fur tantum accipiunt, et non plus: usu- rarius autem est in accipiendo totum. Et rarius autem est in accipiendo totum. Et ideo competit ei quod dicitur, Habacuc, ideo competit ei quod dicitur, Habacuc, I, 15 Totum in hamo sublevavit, traxit I, 15 Totum in hamo sublevavit, traxit

IN EVANG. LUCÆ, VI-35. IN EVANG. LUCÆ, VI-35.

illud in sagena sua, et congregavit in illud in sagena sua, et congregavit in rete suum. Item, yy. 15 et 16: Super rete suum. Item, yy. 15 et 16: Super hoc lætabitur et exsultabit. Propterea hoc lætabitur et exsultabit. Propterea immolabit sagenæ suæ, et sacrificabit immolabit sagenæ suæ, et sacrificabit reti suo: quia in ipsis incrassata est pars reti suo: quia in ipsis incrassata est pars ejus, et cibus ejus electus. ejus, et cibus ejus electus.

Quærunt tamen quidam, utrum in usu- Quærunt tamen quidam, utrum in usu- ra transeat dominium, vel non? Et qui ra transeat dominium, vel non? Et qui dicunt, quod non probant opinionem dicunt, quod non probant opinionem suam ex hoc quod danti usuras competit suam ex hoc quod danti usuras competit actio et repetitio. Et quia Dominus præ- actio et repetitio. Et quia Dominus præ- cipit quod nihil speretur de mutuo, di- cipit quod nihil speretur de mutuo, di- cens hic: «Mutuum date, nihil inde cens hic: «Mutuum date, nihil inde sperantes, » quod non fieret, si transiret sperantes, » quod non fieret, si transiret id quod ultra sortem datur in dominium id quod ultra sortem datur in dominium usurarii. Qui autem dicunt quod transit usurarii. Qui autem dicunt quod transit in dominium usurarii, probant assertio- in dominium usurarii, probant assertio- nem suam ex hoc quod mixtæ voluntates nem suam ex hoc quod mixtæ voluntates (sicut projectio mercium in mare in tem- (sicut projectio mercium in mare in tem- pore periculi magis sunt voluntariæ pore periculi magis sunt voluntariæ quam involuntariæ: quia principium ea- quam involuntariæ: quia principium ea- rum est intra, consciente singularia, in rum est intra, consciente singularia, in quibus est actus, ut dicit Aristoteles. Er- quibus est actus, ut dicit Aristoteles. Er- go conditionatæ voluntates multo magis go conditionatæ voluntates multo magis sunt voluntariæ. Si ergo datur usurario sunt voluntariæ. Si ergo datur usurario aliquid ex pacto, pro certo illud accipiens aliquid ex pacto, pro certo illud accipiens mutuum voluntarie dedit, et fit usurarii, mutuum voluntarie dedit, et fit usurarii, et in dominium suum transit: et hoc et in dominium suum transit: et hoc puto ego verum esse. Quod autem alii puto ego verum esse. Quod autem alii competit actio ad repetendum, ex statuto competit actio ad repetendum, ex statuto principis est, et non de natura contra- principis est, et non de natura contra- ctus, qui est inter usurarium, et eum qui ctus, qui est inter usurarium, et eum qui accipit mutuum et hujus signum est, accipit mutuum et hujus signum est, quod antiquæ leges usuras permiserunt, quod antiquæ leges usuras permiserunt, sed eas ordinaverunt. Lucrum tamen est sed eas ordinaverunt. Lucrum tamen est illicitum quia et prohibitum, et nimis illicitum quia et prohibitum, et nimis damnosum, sicut dictum est. damnosum, sicut dictum est.

Ideo ergo dicit: «Mutuum date, nihil Ideo ergo dicit: «Mutuum date, nihil inde sperantes. » inde sperantes. »

« Et erit merces vestra multa. >> « Et erit merces vestra multa. >>

Invitat hic ad beneficentiam inimico- Invitat hic ad beneficentiam inimico- rum ex consideratione mercedis. rum ex consideratione mercedis. Dicitur autem : « Merces,» respon- Dicitur autem : « Merces,» respon- dens merito « multa » autem quia de dens merito « multa » autem quia de multis. Si enim inimico non plus repen- multis. Si enim inimico non plus repen- datur quam intulit, et fiat per modum datur quam intulit, et fiat per modum justitiæ, erit merces justitiæ. Deuter. xxv, justitiæ, erit merces justitiæ. Deuter. xxv,

437 437

2 Pro mensura peccati erit et plagarum 2 Pro mensura peccati erit et plagarum modus. Si autem minus rependatur ini- modus. Si autem minus rependatur ini- mico quam intulit, erit merces miseri- mico quam intulit, erit merces miseri- cordiæ relaxantis. Jacob. 11, 13: Super- cordiæ relaxantis. Jacob. 11, 13: Super- axaltat autem misericordia judicium. Si axaltat autem misericordia judicium. Si autem nihil inferatur pro malo quod in- autem nihil inferatur pro malo quod in- tulit, erit merces patientiæ, æquanimiter tulit, erit merces patientiæ, æquanimiter sustinentis illata propter Deum. Jacob. I, sustinentis illata propter Deum. Jacob. I, 4 Patientia opus perfectum habet: ut 4 Patientia opus perfectum habet: ut sitis perfecti et integri, in nullo deficien- sitis perfecti et integri, in nullo deficien- tes. Si autem pro malo bonum reddatur, tes. Si autem pro malo bonum reddatur, erit merces charitatis. Psal. XXXIV, 12, erit merces charitatis. Psal. XXXIV, 12, et Psal. cv, 5: Retribuebant mihi ma- et Psal. cv, 5: Retribuebant mihi ma- la pro bonis, etc. Posuerunt adversum la pro bonis, etc. Posuerunt adversum me mala pro bonis, et odium pro dile- me mala pro bonis, et odium pro dile- ctione mea. Et si erit merces justitiæ, mi- ctione mea. Et si erit merces justitiæ, mi- sericordiæ, et charitatis: ergo «multa. » sericordiæ, et charitatis: ergo «multa. » Psal. XVII, 12: In custodiendis illis re- Psal. XVII, 12: In custodiendis illis re- tributio multa. Eccli. x, 2: Benefac tributio multa. Eccli. x, 2: Benefac justo, et invenies retributionem magnam : justo, et invenies retributionem magnam : et si non ab ipso, certe a Domino. et si non ab ipso, certe a Domino.

« Et eritis filii, etc. » « Et eritis filii, etc. »

Hic invitat ad idem consideratione Hic invitat ad idem consideratione exempli divini, quod perversum esse non exempli divini, quod perversum esse non potest. potest.

1, 1,

Dicit ergo «Eritis, » per imitatio- Dicit ergo «Eritis, » per imitatio- nem, «filii Altissimi. » Joan. nem, «filii Altissimi. » Joan. 12: 12: Dedit eis potestatem filios Dei fieri. Ad Dedit eis potestatem filios Dei fieri. Ad Ephes. v, 1: Estote imitatores Dei, sicut Ephes. v, 1: Estote imitatores Dei, sicut filii charissimi. 1 Joan. 111, 2: Nunc filii filii charissimi. 1 Joan. 111, 2: Nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit quid Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam cum apparue- erimus. Scimus quoniam cum apparue- rit, similes ei erimus, quoniam videbi- rit, similes ei erimus, quoniam videbi- mus eum secuti est. mus eum secuti est.

In quo autem imitari debeamus dicit: In quo autem imitari debeamus dicit:

« Quia ipse benignus est : » « Quia ipse benignus est : »

Visceribus bonitatis et charitatis af- Visceribus bonitatis et charitatis af- fluens, et omnes ad conversionem et pœ- fluens, et omnes ad conversionem et pœ- nitentiam trahens. Ad Roman. 11, 4: An nitentiam trahens. Ad Roman. 11, 4: An divitias bonitatis ejus, et patientiæ, et divitias bonitatis ejus, et patientiæ, et longanimitatis contemnis? Ignoras, quo- longanimitatis contemnis? Ignoras, quo- niam benignitas Dei ad pœnitentiam te niam benignitas Dei ad pœnitentiam te adducit ? adducit ?

" "

Super ingratos et malos. » Ingrati Super ingratos et malos. » Ingrati dupliciter mali sunt. Faciunt enim ma- dupliciter mali sunt. Faciunt enim ma-

36 36

438 438

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lum, et in hoc sunt mali: faciunt autem lum, et in hoc sunt mali: faciunt autem contra beneficium, et in hoc sunt ingra- contra beneficium, et in hoc sunt ingra- ti. Mali autem sunt simpliciter mali: ut; ti. Mali autem sunt simpliciter mali: ut; Matth. v, 45, dicitur, quod solem suum Matth. v, 45, dicitur, quod solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos et injustos. super justos et injustos.

« Benignus ergo est, » hoc est, bono « Benignus ergo est, » hoc est, bono igne ignitus, qui sic liquescit in bonum, igne ignitus, qui sic liquescit in bonum, ut det malis suis inimicis, ut det omni- ut det malis suis inimicis, ut det omni- bus, ut provocet ad petendum, ut det plus bus, ut provocet ad petendum, ut det plus quam petatur, ut det gratis, et ut det quam petatur, ut det gratis, et ut det bonum pro malo inimicis et malis. Matth. bonum pro malo inimicis et malis. Matth. XVIII, 32 : Serve nequam, omne debitum XVIII, 32 : Serve nequam, omne debitum dimisi tibi quoniam rogasti me. Dat om- dimisi tibi quoniam rogasti me. Dat om- nibus, Jacob. 1, 5 Dat omnibus af- nibus, Jacob. 1, 5 Dat omnibus af- fluenter, et non improperat. Provocat ad fluenter, et non improperat. Provocat ad petendum, Matth. vII, 7 Petite, et da- petendum, Matth. vII, 7 Petite, et da- bitur vobis. Plus quam petatur dat, bitur vobis. Plus quam petatur dat, III Reg. n, 12 et 13, Salomoni petenti III Reg. n, 12 et 13, Salomoni petenti sapientiam, addidit Deus divitias et vi- sapientiam, addidit Deus divitias et vi- ctoriam. Dat gratis, Isa. LV, 1: Venite, ctoriam. Dat gratis, Isa. LV, 1: Venite, emite absque argento, et absque ulla emite absque argento, et absque ulla commutatione vinum et lac. Matth. x, 8: commutatione vinum et lac. Matth. x, 8: Gratis accepistis, gratis date. Bonum au- Gratis accepistis, gratis date. Bonum au- tem pro malo dat. Jerem. xvm, 20: tem pro malo dat. Jerem. xvm, 20: Numquid redditur pro bono malum, Numquid redditur pro bono malum, quia foderunt foveam animæ meæ ? quia foderunt foveam animæ meæ ?

Sic ergo « benignus est super ingratos Sic ergo « benignus est super ingratos

et malos. » et malos. »

« Estote ergo misericordes, sicut et « Estote ergo misericordes, sicut et Pater vester misericors est. » Pater vester misericors est. »

Conclusio est ex omnibus præhabitis. Conclusio est ex omnibus præhabitis. Talis enim dilectio inimici non potest Talis enim dilectio inimici non potest esse sine misericordia. Et ideo in illa esse sine misericordia. Et ideo in illa concludit. Illam enim maxime diligit: et concludit. Illam enim maxime diligit: et in illa sunimam perfectionis ponit. Matth. in illa sunimam perfectionis ponit. Matth. IX, 13: Euntes discite quid est : Miseri- IX, 13: Euntes discite quid est : Miseri- cordiam volo et non sacrificium. cordiam volo et non sacrificium. Duo ergo facit: misericordiam indicit, Duo ergo facit: misericordiam indicit, et formam quam imitemur ponit. et formam quam imitemur ponit. Misericordiam indicit cum dicit Misericordiam indicit cum dicit « Estote misericordes. » Primum in mi- « Estote misericordes. » Primum in mi- seros corporaliter vel spiritualiter visce- seros corporaliter vel spiritualiter visce- ra compassionis effundendo. Secundo ra compassionis effundendo. Secundo autem, miseris de vestro donando. Ter- autem, miseris de vestro donando. Ter- tio, si quid debet miser, condonando. tio, si quid debet miser, condonando.

: :

Quarto, miseriam ejus quantum potestis Quarto, miseriam ejus quantum potestis portando. Quinto, miserum a miseria portando. Quinto, miserum a miseria revocando. Sexto, si etiam redire non revocando. Sexto, si etiam redire non vult, sed miserias multiplicat, eum ex- vult, sed miserias multiplicat, eum ex- spectando. Septimo, revertentem sine spectando. Septimo, revertentem sine improperio benigne suscipiendo. Octa- improperio benigne suscipiendo. Octa- vo, quantum in nobis est, multa quibus vo, quantum in nobis est, multa quibus miseria sua regatur largiendo. Nono, miseria sua regatur largiendo. Nono, etiam poenam suam secum portando. etiam poenam suam secum portando. Decimo, etiamsi aliud esse non potest, Decimo, etiamsi aliud esse non potest, satisfactionem pro miseris suscipiendo. satisfactionem pro miseris suscipiendo.

De primo horum, Isa. LVIII, 10: Cum De primo horum, Isa. LVIII, 10: Cum effuderis esurienti animam tuam, et effuderis esurienti animam tuam, et animam afflictam repleveris, orietur in animam afflictam repleveris, orietur in tenebris lux tua, et tenebræ tuæ erunt tenebris lux tua, et tenebræ tuæ erunt sicut meridies. sicut meridies.

De secundo, Luc. XI, 41: Quod su- De secundo, Luc. XI, 41: Quod su- perest, date eleemosynam et ecce om- perest, date eleemosynam et ecce om- nia munda sunt vobis. Eleemosyna au- nia munda sunt vobis. Eleemosyna au- tem dicitur ab 0-0, quod est miseri- tem dicitur ab 0-0, quod est miseri- cordia. cordia.

De tertio, Luc. x1, 4: Dimitte nobis De tertio, Luc. x1, 4: Dimitte nobis peccata nostra, siquidem et ipsi dimitti- peccata nostra, siquidem et ipsi dimitti- mus omni debenti nobis. Matth. xvin, mus omni debenti nobis. Matth. xvin, 32 et 33 Omne debitum dimisi tibi 32 et 33 Omne debitum dimisi tibi quoniam rogasti me : nonne ergo opor- quoniam rogasti me : nonne ergo opor- tuit et te misereri conservi tui, sicut et tuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum? ego tui misertus sum?

De quarto, ad Galat. vi, 2: Alter al- De quarto, ad Galat. vi, 2: Alter al- terius onera portate, et sic adimplebitis terius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi. legem Christi.

De quinto, Cantic. VI, 12: Revertere, De quinto, Cantic. VI, 12: Revertere, revertere, Sulamitis, hoc est, captiva: revertere, Sulamitis, hoc est, captiva: revertere, revertere, ut intueamur te. Ja- revertere, revertere, ut intueamur te. Ja- cob. v, 19 et 20: Si quis autem ex vobis cob. v, 19 et 20: Si quis autem ex vobis erraverit a veritate, et converterit quis erraverit a veritate, et converterit quis eum, scire debet quoniam qui converti eum, scire debet quoniam qui converti fecerit peccatorem ab errore viæ suæ, fecerit peccatorem ab errore viæ suæ, salvabit animam ejus a morte, et operiet salvabit animam ejus a morte, et operiet multitudinem peccatorum. multitudinem peccatorum.

De sexto, Isa. v, 2: Exspectavit ut De sexto, Isa. v, 2: Exspectavit ut faceret uvas. Habacuc, 11, 3: Si moram faceret uvas. Habacuc, 11, 3: Si moram fecerit, exspecta illum. fecerit, exspecta illum.

De septimo, Luc. xv, 20: Cum adhuc De septimo, Luc. xv, 20: Cum adhuc longe esset, vidit illum pater ipsius, et longe esset, vidit illum pater ipsius, et misericordia motus est, et accurrens misericordia motus est, et accurrens cecidit super collum ejus, et osculatus cecidit super collum ejus, et osculatus

est eum. est eum.

De octavo, Luc. xv, 22 et 23, dicitur: De octavo, Luc. xv, 22 et 23, dicitur:

IN EVANG. LUCÆ, VI-36. IN EVANG. LUCÆ, VI-36.

Cito proferte stolam primam, et induite Cito proferte stolam primam, et induite illum, et date annulum in manum ejus, illum, et date annulum in manum ejus, et calceamenta in pedes ejus et addu- et calceamenta in pedes ejus et addu- cite vitulum saginatum, et occidite, et cite vitulum saginatum, et occidite, et manducemus, et epulemur. Ecce, nudum manducemus, et epulemur. Ecce, nudum texit, ne appareret ignominia miseriæ : texit, ne appareret ignominia miseriæ : discalceatum calceavit, ne affectus vide- discalceatum calceavit, ne affectus vide- retur turpitudo, et pes vili luto pollutus: retur turpitudo, et pes vili luto pollutus: indecorum et turpem annuli fulgore re- indecorum et turpem annuli fulgore re- dimitum fecit, ne miseriæ videretur in- dimitum fecit, ne miseriæ videretur in- decentia esurientem bonis pinguibus decentia esurientem bonis pinguibus replevit, ut porcorum oblivisceretur sili- replevit, ut porcorum oblivisceretur sili- quas symphoniam cantare fecit, ne in quas symphoniam cantare fecit, ne in memoriam veniret tristis planctus igno- memoriam veniret tristis planctus igno- miniosæ paupertatis amicos in gau- miniosæ paupertatis amicos in gau- dium convocavit, ut contubernio tristi dium convocavit, ut contubernio tristi meretricum penitus oblivisceretur, et in meretricum penitus oblivisceretur, et in talium societate delectaretur Sanctorum talium societate delectaretur Sanctorum et Angelorum. et Angelorum.

De nono dicit Apostolus. Il ad Corinth. De nono dicit Apostolus. Il ad Corinth. XII, 15: Ego autem libentissime impen- XII, 15: Ego autem libentissime impen- dam et superimpendar ipse pro animabus dam et superimpendar ipse pro animabus vestris. vestris.

De decimo, Genes. xxxi, 39: Ego De decimo, Genes. xxxi, 39: Ego damnum omne reddebam quidquid damnum omne reddebam quidquid furto peribat, a me exigebas. Genes. furto peribat, a me exigebas. Genes. XXVII, 13 In me sit, ait, ista maledictio. XXVII, 13 In me sit, ait, ista maledictio. Hoc est exemplum ejus qui dixit, Joan. Hoc est exemplum ejus qui dixit, Joan. XVII, 19 Pro eis sanctifico meipsum. XVII, 19 Pro eis sanctifico meipsum.

Sic ergo « estote misericordes : » quia Sic ergo « estote misericordes : » quia misericordia est sola sacrificium accep- misericordia est sola sacrificium accep- tum, misericordia peccata relaxat, mise- tum, misericordia peccata relaxat, mise- ricordia judicium durum temperat, mi- ricordia judicium durum temperat, mi- sericordia comes est defunctorum. sericordia comes est defunctorum.

De primo, Osee, v1, 6: Misericordiam De primo, Osee, v1, 6: Misericordiam volui et non sacrificium, et scientiam Dei volui et non sacrificium, et scientiam Dei plus quam holocausta. plus quam holocausta.

De secundo, Proverb. xv1, 6 : Miseri- De secundo, Proverb. xv1, 6 : Miseri- cordia et veritate redimitur iniquitas. cordia et veritate redimitur iniquitas. De tertio, Jacob. 11, 13 Judicium De tertio, Jacob. 11, 13 Judicium sine misericordia fiet illi qui non fecit sine misericordia fiet illi qui non fecit misericordiam superexaltat autem mi- misericordiam superexaltat autem mi- sericordia judicium. Psal. cx1, 5 et 6: sericordia judicium. Psal. cx1, 5 et 6: Jucundus homo qui miseretur et commo- Jucundus homo qui miseretur et commo- dat, disponet sermones suos in judicio : dat, disponet sermones suos in judicio : quia in æternum non commovebitur. quia in æternum non commovebitur.

De quarto dicit Ambrosius : « Non De quarto dicit Ambrosius : « Non « sunt hominis quæ secum ferre non pot- « sunt hominis quæ secum ferre non pot- « est. Sola misericordia comes est defun- « est. Sola misericordia comes est defun-

439 439

«ctorum. » Isa. LIV, 7: In miserationi- «ctorum. » Isa. LIV, 7: In miserationi- bus magis congregabo te. bus magis congregabo te.

« Estote ergo misericordes » istis mo- « Estote ergo misericordes » istis mo- dis, et istis de causis, dis, et istis de causis,

« Sicut et Pater vester, » « Sicut et Pater vester, »

Qui nulli subjacet miseriæ, qui est in Qui nulli subjacet miseriæ, qui est in coelis. Tamen pro solo pietatis affectu coelis. Tamen pro solo pietatis affectu « misericors est, » seipsum in nostris « misericors est, » seipsum in nostris miseriis miserabiliter conturbando, mi- miseriis miserabiliter conturbando, mi- serias nostras suscipiendo, multa pro serias nostras suscipiendo, multa pro nostris miseriis a miseris sustinendo, sua nostris miseriis a miseris sustinendo, sua nobis et se communicando, omnem no- nobis et se communicando, omnem no- stram miseriam si permittimus abster- stram miseriam si permittimus abster- gendo. gendo.

De primo horum, Jerem. xxxi, 20: De primo horum, Jerem. xxxi, 20: Conturbata sunt viscera mea super eum: Conturbata sunt viscera mea super eum: miserans miserebor ejus. miserans miserebor ejus.

De secundo, Jonæ, 1, 12: Tollite me, De secundo, Jonæ, 1, 12: Tollite me, et mittite in mare, et cessabit mare a et mittite in mare, et cessabit mare a vobis, hoc est, in profundum miseriæ vobis, hoc est, in profundum miseriæ et passionis. et passionis.

De tertio, Psal. LXVIII, 21 et 22: Sus- De tertio, Psal. LXVIII, 21 et 22: Sus- tinui qui simul contristaretur, et non tinui qui simul contristaretur, et non fuit: et qui consolaretur, et non inveni. fuit: et qui consolaretur, et non inveni. Et dederunt in escam meam fel, et in Et dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto. siti mea potaverunt me aceto.

De quarto, ad Roman. VIII, 32 : Quo- De quarto, ad Roman. VIII, 32 : Quo- modo non etiam cum illo omnia nobis modo non etiam cum illo omnia nobis donavit? donavit?

De ultimo, Apocal. xxi, 4: Absterget De ultimo, Apocal. xxi, 4: Absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eo- Deus omnem lacrymam ab oculis eo-

rum. rum.

Est autem Pater misericors in affectu, Est autem Pater misericors in affectu, miserator in effectu, benignus in profe- miserator in effectu, benignus in profe- ctu, patiens in nostro defectu, præstabi- ctu, patiens in nostro defectu, præstabi- lis in modico quem aliquando exhibemus lis in modico quem aliquando exhibemus pœnitentiæ effectu. Joel, 11, 13: Benig- pœnitentiæ effectu. Joel, 11, 13: Benig- nus et misericors est, patiens et multæ nus et misericors est, patiens et multæ misericordiæ, et præstabilis super mali- misericordiæ, et præstabilis super mali- tia. Psal. cxı, 4: Misericors et miserator tia. Psal. cxı, 4: Misericors et miserator et justus, scilicet Dominus. Jonæ, iv, 2: et justus, scilicet Dominus. Jonæ, iv, 2: Scio quia tu Deus clemens et misericors Scio quia tu Deus clemens et misericors es, patiens et multæ miserationis, et igno- es, patiens et multæ miserationis, et igno- scens super malitia. Sic ergo Pater no- scens super malitia. Sic ergo Pater no- ster Deus Trinitas misericors est, quem ster Deus Trinitas misericors est, quem in potentia imitari non possumus : in in potentia imitari non possumus : in sapientia autem admirari possumus, non sapientia autem admirari possumus, non

37 37

440 440

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

attingere in bonitate ergo et misericor- attingere in bonitate ergo et misericor- dia imitemur, ut probemus nos filios esse dia imitemur, ut probemus nos filios esse ipsius. Et sicut in duritia portavimus ipsius. Et sicut in duritia portavimus imaginem terreni patris, sic in misericor- imaginem terreni patris, sic in misericor- dia portemus imaginem Patris cœlestis, dia portemus imaginem Patris cœlestis, ut sui simus filii. ut sui simus filii. Dicit autem: Dicit autem:

« Sicut et Pater vester, » « Sicut et Pater vester, »

Ut notetur similitudo: quia Pater cœ- Ut notetur similitudo: quia Pater cœ- lestis nihil miseriæ habet in seipso. Et lestis nihil miseriæ habet in seipso. Et sic a se incipiens, miseretur nostri, non sic a se incipiens, miseretur nostri, non quod sui misereatur, sed quia non pati- quod sui misereatur, sed quia non pati- tur se esse miserum. Et sic est nobis fa- tur se esse miserum. Et sic est nobis fa- ciendum quia a nobis incipiendum ut ciendum quia a nobis incipiendum ut alteri misericordiam faciamus. Eccli. xiv, alteri misericordiam faciamus. Eccli. xiv, 5 Qui sibi nequam est, cui alii bonus 5 Qui sibi nequam est, cui alii bonus erit? Eccli. xxx, 24: Miserere animæ erit? Eccli. xxx, 24: Miserere animæ tuæ placens Deo. Proverb. x1, 17: Be- tuæ placens Deo. Proverb. x1, 17: Be- nefacit animæ suæ vir misericors. I ad nefacit animæ suæ vir misericors. I ad Timoth. v, 8 Si quis autem suorum, et Timoth. v, 8 Si quis autem suorum, et maxime domesticorum curam non ha- maxime domesticorum curam non ha- bet, fidem negavit, et est infideli dete- bet, fidem negavit, et est infideli dete- rior. rior.

« Nolite judicare, et non judicabi- « Nolite judicare, et non judicabi- mini nolite condemnare, et non con- mini nolite condemnare, et non con- demnabimini. Dimittite, et dimitte- demnabimini. Dimittite, et dimitte- mini. » mini. »

Posuit præcepta ordinis ad inimicum, Posuit præcepta ordinis ad inimicum, quod erat difficillimum, et per conse- quod erat difficillimum, et per conse- quens ordinem ad proximum secundum quens ordinem ad proximum secundum charitatis et misericordiæ debitum : ideo charitatis et misericordiæ debitum : ideo ponit ordinem secundum judicium et ponit ordinem secundum judicium et condemnationem. Judicium enim durum condemnationem. Judicium enim durum sæpe impedit dilectionem ad inimicum, sæpe impedit dilectionem ad inimicum, et præcipue condemnatio, et quia non et præcipue condemnatio, et quia non dimittitur ei delictum et ideo hic hæc dimittitur ei delictum et ideo hic hæc removet impedimenta dilectionis, et facit removet impedimenta dilectionis, et facit hic duo unum quidem, quod dicta re- hic duo unum quidem, quod dicta re- movet impedimenta secundum autem, movet impedimenta secundum autem, quod ostendit inimicum non posse esse quod ostendit inimicum non posse esse judicem proximi. judicem proximi.

: :

1 Cf. Enarrationes in Matthæum, vi, 1 et seq. 1 Cf. Enarrationes in Matthæum, vi, 1 et seq.

De primo autem dicit duo: in quo- De primo autem dicit duo: in quo- rum primo quatuor ponit præcepta de rum primo quatuor ponit præcepta de removendis impedimentis veræ dilectio- removendis impedimentis veræ dilectio- nis. In secundo autem ostendit, quod nis. In secundo autem ostendit, quod secundum modum judicii nostri et quan- secundum modum judicii nostri et quan- titatem judicabitur de nobis. titatem judicabitur de nobis.

Quatuor autem præcepta per ordinem Quatuor autem præcepta per ordinem patent in littera. patent in littera.

Primum quidem est : Primum quidem est :

« Nolite, » hoc est, Dixi: Diligite « Nolite, » hoc est, Dixi: Diligite inimicos. Et, « Nolite judicare » eos : inimicos. Et, « Nolite judicare » eos : quia hoc impedit affectum dilectionis. quia hoc impedit affectum dilectionis. Diximus autem in notulis nostris super Diximus autem in notulis nostris super Matthæum, quod est judicium rationis, Matthæum, quod est judicium rationis, et judicium jurisdictionis. et judicium jurisdictionis.

Judicium quidem rationis est quo fa- Judicium quidem rationis est quo fa- cta nostra vel aliena apud nos discuti- cta nostra vel aliena apud nos discuti- mus. Et hoc quidem judicium, aut est mus. Et hoc quidem judicium, aut est de factis propriis, aut de alienis. Si est de factis propriis, aut de alienis. Si est de factis propriis, in his habet conscien- de factis propriis, in his habet conscien- tiam testem de facto, et de causa facti, tiam testem de facto, et de causa facti, et de intentione facti. Et ideo in illo ju- et de intentione facti. Et ideo in illo ju- dicio optime proceditur. Et suadet tali dicio optime proceditur. Et suadet tali judicio conscientiam discutere Aposto- judicio conscientiam discutere Aposto- lus, I ad Corinth. x1, 31: Quod si nos- lus, I ad Corinth. x1, 31: Quod si nos- metipsos dijudicaremus, non utique ju- metipsos dijudicaremus, non utique ju- dicaremur. Si autem facta alienæ con- dicaremur. Si autem facta alienæ con- scientiæ curiosius investigo, non debeo scientiæ curiosius investigo, non debeo ante tempus judicare. 1 ad Corinth. iv, ante tempus judicare. 1 ad Corinth. iv, 5: Nolite ante tempus judicare, quoad- 5: Nolite ante tempus judicare, quoad- usque veniat Dominus, qui et illumina- usque veniat Dominus, qui et illumina- bit abscondita tenebrarum, et manifesta- bit abscondita tenebrarum, et manifesta- bit consilia cordium. Et ante hoc pa- bit consilia cordium. Et ante hoc pa- rum dicitur, y. 3: Mihi pro minimo est rum dicitur, y. 3: Mihi pro minimo est ut a vobis judicer, aut ab humano die. ut a vobis judicer, aut ab humano die. Dies autem humanus est humanæ cogni- Dies autem humanus est humanæ cogni- tionis illustratio, quæ sæpe nebulosa et tionis illustratio, quæ sæpe nebulosa et fallax est. Dies autem Domini, est divi- fallax est. Dies autem Domini, est divi- næ cognitionis illustratio et manifesta- næ cognitionis illustratio et manifesta- tio, quæ aliquando in quibusdam facta tio, quæ aliquando in quibusdam facta est a jure, et aliquando a judicio, ali- est a jure, et aliquando a judicio, ali- quando autem a judice. quando autem a judice.

Quæ ut intelligantur oportet scire, Quæ ut intelligantur oportet scire, quod judicium rationis nostræ ali- quod judicium rationis nostræ ali- quando est de operibus proximi, ali- quando est de operibus proximi, ali- quando autem de ipso operante. De quando autem de ipso operante. De operibus ergo quando judicatur, consi- operibus ergo quando judicatur, consi-

Tom. XX hujusce novæ editionis. Tom. XX hujusce novæ editionis.

: :

IN EVANG. LUCÆ, VI-37. IN EVANG. LUCÆ, VI-37.

derandum, est utrum ipsa opera sint derandum, est utrum ipsa opera sint adeo mala quod nullo modo possint adeo mala quod nullo modo possint bene fieri, sicut furtum, adulterium, bene fieri, sicut furtum, adulterium, fornicatio, et hujusmodi et si hæc fornicatio, et hujusmodi et si hæc judicantur esse mortalia peccata, non judicantur esse mortalia peccata, non est peccatum quia dies Domini per est peccatum quia dies Domini per Scripturam suam hæc illustravit. Qui Scripturam suam hæc illustravit. Qui enim talia mortalia esse non dicit et cre- enim talia mortalia esse non dicit et cre- dit, infidelis est, et jam judicatus est, sic- dit, infidelis est, et jam judicatus est, sic- ut dicitur, Joan. 111, 18. Similiter autem ut dicitur, Joan. 111, 18. Similiter autem est de ipso operante, dum est in talibus est de ipso operante, dum est in talibus operibus. Sed in ipso operante caven- operibus. Sed in ipso operante caven- dum est ne judicetur de permanentia in dum est ne judicetur de permanentia in peccato ut dicamus, quod numquam peccato ut dicamus, quod numquam erit bonus quia qui hodie est malus, erit bonus quia qui hodie est malus, forte cras erit bonus: et de nullo de- forte cras erit bonus: et de nullo de- sperandum est dum est in via. Eccli. XI, sperandum est dum est in via. Eccli. XI, 23 Facile est in oculis Dei subito ho- 23 Facile est in oculis Dei subito ho- nestare pauperem. Eccli. xvIII, 26: A nestare pauperem. Eccli. xvIII, 26: A mane usque ad vesperam immutabitur mane usque ad vesperam immutabitur tempus, et hæc omnia citata in oculis tempus, et hæc omnia citata in oculis Dei. Tale enim judicium dies Domini Dei. Tale enim judicium dies Domini per Scripturam jam non declaravit. Et per Scripturam jam non declaravit. Et ideo de finali impœnitentia nullum de- ideo de finali impœnitentia nullum de- beo judicare. Si autem sunt actus qui beo judicare. Si autem sunt actus qui possunt bene et male fieri, sicut acquisi- possunt bene et male fieri, sicut acquisi- tio temporalium, vel locutio cum mu- tio temporalium, vel locutio cum mu- liere, vel aliquid hujusmodi : aut judica- liere, vel aliquid hujusmodi : aut judica- tur de opere, aut de operante. Si de ope- tur de opere, aut de operante. Si de ope- re, non debet fieri judicium humanæ re, non debet fieri judicium humanæ diei : quia de opere non judico nisi de diei : quia de opere non judico nisi de causa, vel intentione operis : sicut si di- causa, vel intentione operis : sicut si di- cam quod temporalia ex avaritia congre- cam quod temporalia ex avaritia congre- gat et tenet, ut in deliciis vivat, et tur- gat et tenet, ut in deliciis vivat, et tur- piter expendat. Hoc est judicium teme- piter expendat. Hoc est judicium teme- rarium et humanæ diei: quia opus non rarium et humanæ diei: quia opus non ostendit malum et de quolibet præsu- ostendit malum et de quolibet præsu- mendum est bonum, nisi probetur con- mendum est bonum, nisi probetur con- trarium. Similiter autem si hoc modo trarium. Similiter autem si hoc modo judico de operante. Si autem in circum- judico de operante. Si autem in circum- stantiis aliquid boni vel mali manifeste- stantiis aliquid boni vel mali manifeste- tur, hæc manifestatio est dies Domini, tur, hæc manifestatio est dies Domini, qui illuminat occulta: sicut si juvenis qui illuminat occulta: sicut si juvenis lascivus, comptus, scurrilia diligens, in lascivus, comptus, scurrilia diligens, in loco suspecto cum juvencula garrula lo- loco suspecto cum juvencula garrula lo- quatur rhetorice possum arguere, quo- quatur rhetorice possum arguere, quo- niam adulter vel fornicator est. Si au- niam adulter vel fornicator est. Si au- tem sacerdos maturus, honestus, cum tem sacerdos maturus, honestus, cum matrona honesta in loco familiari loqua- matrona honesta in loco familiari loqua-

: :

441 441

tur, dies Domini ex circumstantia ta- tur, dies Domini ex circumstantia ta- lium personarum, nihil inhonestum per- lium personarum, nihil inhonestum per- mittit judicare: sed potius quod de con- mittit judicare: sed potius quod de con- silio animæ sit locutus. Si autem est de silio animæ sit locutus. Si autem est de occultis omnino, et non manifestis nisi occultis omnino, et non manifestis nisi per quædam signa debilia, dies Domini per quædam signa debilia, dies Domini hæc non declarat, nisi vel in judicio per hæc non declarat, nisi vel in judicio per testes, vel propriam confessionem decla- testes, vel propriam confessionem decla- retur vel a judice sententia condemna- retur vel a judice sententia condemna- tionis feratur. Et si aliter judicatur, te- tionis feratur. Et si aliter judicatur, te- meritas est, et peccatum. meritas est, et peccatum.

In judicio autem jurisdictionis est In judicio autem jurisdictionis est etiam aliquando temerarium judicium etiam aliquando temerarium judicium dupliciter, scilicet, in præsumpta pote- dupliciter, scilicet, in præsumpta pote- state judiciaria, vel in exsecutione judi- state judiciaria, vel in exsecutione judi- cii. In præsumpta autem potestate judi- cii. In præsumpta autem potestate judi- ciaria est, cum aut sedes violenter vel ciaria est, cum aut sedes violenter vel contra justitiam occupatur, Exod. 11, 14: contra justitiam occupatur, Exod. 11, 14: Quis te constituit principem et judicem Quis te constituit principem et judicem super nos? Isa. XXII, 16: Quid tu hic, super nos? Isa. XXII, 16: Quid tu hic, aut quasi quis hic? Aut aliquando per aut quasi quis hic? Aut aliquando per simoniam emitur, Zachar. x1, 17: 0 pa- simoniam emitur, Zachar. x1, 17: 0 pa- stor, et idolum! Non enim pastor vel stor, et idolum! Non enim pastor vel judex est simoniacus, sed idolum pasto- judex est simoniacus, sed idolum pasto- ris et judicis. In exsecutione autem judi- ris et judicis. In exsecutione autem judi- cii, si non sequitur allegata a jure, tunc cii, si non sequitur allegata a jure, tunc temerarie judicat et talis debet esse temerarie judicat et talis debet esse judex qui sciat et velit et possit diligen- judex qui sciat et velit et possit diligen- ter inquirere veritatem et juris ordinem. ter inquirere veritatem et juris ordinem. Job, xXIX, 16: Causam quam nesciebam, Job, xXIX, 16: Causam quam nesciebam, diligentissime investigabam. Eccli. vu, diligentissime investigabam. Eccli. vu, 6 Noli quærere fieri judex, nisi valeas 6 Noli quærere fieri judex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates. Hæc au- virtute irrumpere iniquitates. Hæc au- tem virtus est ex juris notitia, et dili- tem virtus est ex juris notitia, et dili- genti inquisitione de causa præhabita genti inquisitione de causa præhabita ante sententiam diffinitivam. Ex parte ante sententiam diffinitivam. Ex parte autem agentis vel rei est judicium omni- autem agentis vel rei est judicium omni- no peccatum, si judicium provocat ad no peccatum, si judicium provocat ad disparis cultus judicem, vel ad judicem disparis cultus judicem, vel ad judicem coram quo prævalet iniquitas. 1 ad Co- coram quo prævalet iniquitas. 1 ad Co- rinth. vi, 1 Audet aliquis vestrum ha- rinth. vi, 1 Audet aliquis vestrum ha- bens negotium adversum alterum, ju- bens negotium adversum alterum, ju- dicari apud iniquos, et non apud San- dicari apud iniquos, et non apud San- ctos? Quasi dicat Hæc audacia est ctos? Quasi dicat Hæc audacia est contra fidei honestatem. Et ideo, ibidem contra fidei honestatem. Et ideo, ibidem dicitur, y. 6 Frater cum fratre judicio dicitur, y. 6 Frater cum fratre judicio contendit, et hoc apud infideles. Et contendit, et hoc apud infideles. Et iterum, . 7 Jam quidem omnino deli- iterum, . 7 Jam quidem omnino deli- ctum est in vobis, quod judicia habetis ctum est in vobis, quod judicia habetis

442 442

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

inter vos. In hoc enim casu magis est inter vos. In hoc enim casu magis est injuria sustinenda, sicut diximus in an- injuria sustinenda, sicut diximus in an- tehabitis. Unde ibidem, Apostolus, 1 ad tehabitis. Unde ibidem, Apostolus, 1 ad Corinth. vi, 7 Quare non magis inju. Corinth. vi, 7 Quare non magis inju. riam accipitis? Quare non magis frau- riam accipitis? Quare non magis frau- dem patimini? Hæc autem omnia dicta dem patimini? Hæc autem omnia dicta sunt propter diversarum Glossarum in- sunt propter diversarum Glossarum in- tellectum. tellectum.

Litteralis enim sensus est quem dixi- Litteralis enim sensus est quem dixi- mus, quod videlicet vult removere im- mus, quod videlicet vult removere im- pedimenta dilectionis pedimenta dilectionis quæ præcipue quæ præcipue sunt, quando judicatur et ponderatur ab sunt, quando judicatur et ponderatur ab inimico illata injuria, quando condem- inimico illata injuria, quando condem- natione et non dilectione dignus reputa- natione et non dilectione dignus reputa- tur, quando non dono beneficii sed pœna tur, quando non dono beneficii sed pœna æstimatur idoneus. Et ideo dicit Chry- æstimatur idoneus. Et ideo dicit Chry- sostomus, quod « optimus est, qui nihil sostomus, quod « optimus est, qui nihil

« «

cogitans de injuria, propter Deum sta- cogitans de injuria, propter Deum sta- « tim diligit. » Est autem et ille bonus « tim diligit. » Est autem et ille bonus qui postquam judicavit inimicum non qui postquam judicavit inimicum non dilectione dignum, tamen propter Deum dilectione dignum, tamen propter Deum dilexit, renuntians judicio. Rursus autem dilexit, renuntians judicio. Rursus autem et ille est in statu salutis qui et injuriam et ille est in statu salutis qui et injuriam ponderans judicavit et poenam quam ponderans judicavit et poenam quam meruit, taxari fecit per condemnatio- meruit, taxari fecit per condemnatio- nem sed reversus ad Deum, hanc ipsam nem sed reversus ad Deum, hanc ipsam poenam infligi inimico noluit, sed ex poenam infligi inimico noluit, sed ex tunc dilexit et remisit. Beatissimus tunc dilexit et remisit. Beatissimus autem omnium qui ei qui injuriam autem omnium qui ei qui injuriam intulit et condemnari meruit, et non intulit et condemnari meruit, et non remissionem, sed pœnæ inflictionem remissionem, sed pœnæ inflictionem exspectavit, omnia hæc dimisit, et multa exspectavit, omnia hæc dimisit, et multa bona e contra donando cumulavit. Et sic bona e contra donando cumulavit. Et sic litteraliter hic quatuor exponuntur. litteraliter hic quatuor exponuntur.

Dicit ergo: Dicit ergo:

1 1

« Nolite, » hoc est, velitis non « ju- « Nolite, » hoc est, velitis non « ju- dicare, » quia judicium impedit dilectio- dicare, » quia judicium impedit dilectio- nem. Joan. xvшi, 31 : Nobis non licet ju- nem. Joan. xvшi, 31 : Nobis non licet ju- dicare quemquam. Et hoc quidem ad- dicare quemquam. Et hoc quidem ad- huc magis est difficile quam inimicorum huc magis est difficile quam inimicorum dilectio, quod scilicet nihil judicem de dilectio, quod scilicet nihil judicem de injuria mihi illata. Unde, Joan. 111, 17: injuria mihi illata. Unde, Joan. 111, 17: Non misit Deus Filium suum in mun- Non misit Deus Filium suum in mun- dum ut judicet mundum, sed ut salvetur dum ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Et ita faciunt et alii mundus per ipsum. Et ita faciunt et alii filii Dei qui sunt per adoptionem filii. filii Dei qui sunt per adoptionem filii.

« Et non judicabimini » a Deo. Sine « Et non judicabimini » a Deo. Sine

1 Vulgata habet, interficere. 1 Vulgata habet, interficere.

judicio enim ponderationis suæ culpæ judicio enim ponderationis suæ culpæ dimittitur ei debitum, qui præveniens dimittitur ei debitum, qui præveniens judicium inimico debitum relaxavit. Luc. judicium inimico debitum relaxavit. Luc. VII, 47: Remittuntur ei peccata multa, VII, 47: Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Et præmisit, quoniam dilexit multum. Et præmisit, . 42 Non habentibus illis unde redde- . 42 Non habentibus illis unde redde- rent, donavit utrisque non trahens eos rent, donavit utrisque non trahens eos ad judicium. Et ideo Maria tantum dile- ad judicium. Et ideo Maria tantum dile- ctionis creditur habuisse, quod omni- ctionis creditur habuisse, quod omni- bus dimisit, nullum judicium expetens, bus dimisit, nullum judicium expetens, etiamsi in multis offensa fuisset. etiamsi in multis offensa fuisset.

Si autem objiciatur illud quod dicit Si autem objiciatur illud quod dicit Apostolus, II ad Corinth. v, 10 Omnes Apostolus, II ad Corinth. v, 10 Omnes nos manifestari oportet ante tribunal nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria Christi, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit. Ex hoc enim vide- corporis, prout gessit. Ex hoc enim vide- tur quod omnes judicabuntur. Dicendum, tur quod omnes judicabuntur. Dicendum, quod omnes quidem in judicio appa- quod omnes quidem in judicio appa- rebunt, sed debita non ponderabuntur; rebunt, sed debita non ponderabuntur; quia jam ea operuit ista charitas qua di- quia jam ea operuit ista charitas qua di- ligitur (sicut dictum est) inimicus. I Petr. ligitur (sicut dictum est) inimicus. I Petr. IV, 8: Charitas operit multitudinem pec- IV, 8: Charitas operit multitudinem pec- catorum. Proverb. x, 12: Universa de- catorum. Proverb. x, 12: Universa de- licta operit charitas. Et hæc est vera licta operit charitas. Et hæc est vera expositio. Et omnes aliæ sunt vagæ ex- expositio. Et omnes aliæ sunt vagæ ex- positiones. positiones.

Si autem aliquis forte de inimico ex- Si autem aliquis forte de inimico ex- petit judicium justitiæ, et procedit cum petit judicium justitiæ, et procedit cum eo ad judicium illum adhuc revocat Do- eo ad judicium illum adhuc revocat Do- minus secundo mandato, dicens : minus secundo mandato, dicens :

« Nolite condemnare, » « Nolite condemnare, »

Hoc est, usque ad condemnationis sen- Hoc est, usque ad condemnationis sen- tentiam procedere. Joan. VIII, 10 et 11: tentiam procedere. Joan. VIII, 10 et 11: Nemo te condemnavit, mulier ? Quæ Nemo te condemnavit, mulier ? Quæ dixit Nemo, Domine. Dixit autem Je- dixit Nemo, Domine. Dixit autem Je- sus: Nec ego condemnabo, sed absolvo, sus: Nec ego condemnabo, sed absolvo, licet in me peccaveris. Vade, et jam am- licet in me peccaveris. Vade, et jam am- plius noli peccare, Ad Roman. xiv, 4: Tu plius noli peccare, Ad Roman. xiv, 4: Tu quis es, qui judicas, hoc est, qui con- quis es, qui judicas, hoc est, qui con- demnas alienum servum? Domino suo demnas alienum servum? Domino suo stat, aut cadit. stat, aut cadit.

« Et non condemnabimini » a Deo. « Et non condemnabimini » a Deo. Justum enim est de congruitate æquitatis, Justum enim est de congruitate æquitatis, quod si in me peccantem non condem- quod si in me peccantem non condem- nans absolvo, quod etiam me Deus ab- nans absolvo, quod etiam me Deus ab-

IN EVANG. LUCÆ, VI-37, 38. IN EVANG. LUCÆ, VI-37, 38.

solvat et non condemnet. Eccli. XXVIII, solvat et non condemnet. Eccli. XXVIII, 2: Relinque proximo tuo nocenti te, et 2: Relinque proximo tuo nocenti te, et tunc deprecanti tibi peccata solventur. tunc deprecanti tibi peccata solventur.

Sunt autem inter pastores qui hæc non Sunt autem inter pastores qui hæc non faciunt, sed potius ad manum et ad pe- faciunt, sed potius ad manum et ad pe- cuniam respiciunt. Isa. V, 23 et 20: Qui cuniam respiciunt. Isa. V, 23 et 20: Qui justificant impium pro muneribus, et justificant impium pro muneribus, et justitiam justi auferunt ab eo... Qui di- justitiam justi auferunt ab eo... Qui di- cunt malum bonum, et bonum malum: cunt malum bonum, et bonum malum: ponentes tenebras lucem, et lucem tene- ponentes tenebras lucem, et lucem tene- bras. Daniel. x1, 53: Judicans judicia bras. Daniel. x1, 53: Judicans judicia injusta, innocentes opprimens, et dimit- injusta, innocentes opprimens, et dimit- tens noxios. tens noxios.

« Dimittite. >> « Dimittite. >>

Redeo ad expositionem litteræ. « Di- Redeo ad expositionem litteræ. « Di- mittite «pœnam ad quam condemnatur mittite «pœnam ad quam condemnatur inimicus. Luc. XI, 4: Siquidem et ipsi inimicus. Luc. XI, 4: Siquidem et ipsi dimittimus omni debenti nobis. Eccli. dimittimus omni debenti nobis. Eccli. XXVIII, 1 Qui vindicari vult, a Domino XXVIII, 1 Qui vindicari vult, a Domino inveniet vindictam, et peccata illius ser- inveniet vindictam, et peccata illius ser- vans servabit. Deuter. xxx11, 35, secun- vans servabit. Deuter. xxx11, 35, secun- dum antiquam translationem: Mihi vin- dum antiquam translationem: Mihi vin- dicta, et ego retribuam in tempore'. Ad dicta, et ego retribuam in tempore'. Ad Roman. xu, 19: Non vosmetipsos defen- Roman. xu, 19: Non vosmetipsos defen- dentes, charissimi, sed date locum iræ. dentes, charissimi, sed date locum iræ. Eccli. xxvIII, 5 et 6: Homo cum caro sit, Eccli. xxvIII, 5 et 6: Homo cum caro sit, reservat iram, et propitiationem petit a reservat iram, et propitiationem petit a Deo. Quis exorabit pro delictis illius? Deo. Quis exorabit pro delictis illius? Memento novisssimorum, et desine ini- Memento novisssimorum, et desine ini- micari. micari.

« Et dimittemini, » scilicet vobis di- « Et dimittemini, » scilicet vobis di- mittetur a Deo peccatum, si propter mittetur a Deo peccatum, si propter Deum dimittitis, exemplum accipientes a Deum dimittitis, exemplum accipientes a Deo, qui dicit, Ezechiel. xxxIII, 11: Nolo Deo, qui dicit, Ezechiel. xxxIII, 11: Nolo mortem impii, sed ut convertatur impius mortem impii, sed ut convertatur impius a via sua, et vivat. Dimittit enim Deus a via sua, et vivat. Dimittit enim Deus dimittentis debitum, et revocat antiquam dimittentis debitum, et revocat antiquam culpam super non dimittentem. Matth. culpam super non dimittentem. Matth. XVIII, 33: Nonne oportuit et te misereri XVIII, 33: Nonne oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus conservi tui, sicut et ego tui misertus sum? Hoc est enim exspuere super scin- sum? Hoc est enim exspuere super scin- tillam ignis, quando ex corde dimittitur tillam ignis, quando ex corde dimittitur offensa sufflare autem ignem, hoc est, offensa sufflare autem ignem, hoc est, exigere vindictam et pœnam infligen- exigere vindictam et pœnam infligen- dam. Eccli. xxvIII, 14: Si sufflaveris in dam. Eccli. xxvIII, 14: Si sufflaveris in

1 Vulgata habet, Deuter. xxxII, 35: Mea est 1 Vulgata habet, Deuter. xxxII, 35: Mea est

443 443

scintillam, quasi ignis exardebit: et si scintillam, quasi ignis exardebit: et si exspueris super illam, exstinguetur. exspueris super illam, exstinguetur.

«Date, et dabitur vobis: mensuram «Date, et dabitur vobis: mensuram

bonam, et confertam, et coagitatam, bonam, et confertam, et coagitatam,

et supereffluentem dabunt in sinum et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Eadem quippe mensura, qua vestrum. Eadem quippe mensura, qua mensi fueritis, remetietur vobis. » mensi fueritis, remetietur vobis. »

Hic adjungit quod perfectum est, quod Hic adjungit quod perfectum est, quod liberaliter absque judicio et condemna- liberaliter absque judicio et condemna- tione et exactione emendæ detur injuria tione et exactione emendæ detur injuria illata. Et tunc etiam dabitur a Deo recon- illata. Et tunc etiam dabitur a Deo recon- ciliatio gratis. Luc. VII, 42: Non haben- ciliatio gratis. Luc. VII, 42: Non haben- tibus illis unde redderent, donavit utris- tibus illis unde redderent, donavit utris- que. Donatio autem est doni quod est que. Donatio autem est doni quod est gratis datum, et datio irredibilis. Sic gratis datum, et datio irredibilis. Sic etiam donandum est delinquentibus. etiam donandum est delinquentibus. Tunc enim et charitas est dulcior, et cor Tunc enim et charitas est dulcior, et cor diligens apud Deum audacius, affectus diligens apud Deum audacius, affectus Deo similior, et amicus de inimico lu- Deo similior, et amicus de inimico lu- cratus securior, et ad amicitias de cæ- cratus securior, et ad amicitias de cæ- tero exhibendas obligatior. Dulcior qui- tero exhibendas obligatior. Dulcior qui- dem, quia nihil fellis retinet, quando gra- dem, quia nihil fellis retinet, quando gra- tis dimittit. Audacius etiam apud Deum tis dimittit. Audacius etiam apud Deum est cor, quando simpliciter sine discus- est cor, quando simpliciter sine discus- sione mandatum dilectionis implevit. sione mandatum dilectionis implevit. Tunc enim simplex obedientia sibi ge- Tunc enim simplex obedientia sibi ge- nerat apud Deum audaciam petendi nerat apud Deum audaciam petendi quod vult impetrare de peccatis propriis. quod vult impetrare de peccatis propriis. Deo etiam est similior, quia sic Deus Deo etiam est similior, quia sic Deus nobis peccantibus donavit. Securiorem nobis peccantibus donavit. Securiorem etiam accessum habet ad nos, quia si etiam accessum habet ad nos, quia si nihil emendæ exigimus nobis faciendæ, nihil emendæ exigimus nobis faciendæ, hoc est meræ bonitatis: et apud bonum, hoc est meræ bonitatis: et apud bonum, quilibet est securus: et non est ita secu- quilibet est securus: et non est ita secu- rus apud justum, qui emendam exigit : rus apud justum, qui emendam exigit : et ipse de inimico lucratus amicus, et ipse de inimico lucratus amicus, apud se non cognoscit obligatum, eo apud se non cognoscit obligatum, eo quod in beneficiis charitatis est præven- quod in beneficiis charitatis est præven-