IN EVANG. LUCÆ, V-33, 34, 35. IN EVANG. LUCÆ, V-33, 34, 35.

juno bis in sabbato, decimas do omnium juno bis in sabbato, decimas do omnium quæ possideo. quæ possideo.

« Tui autem,» scilicet discipuli qui te « Tui autem,» scilicet discipuli qui te imitantur (ideo factum eorum in te redun- imitantur (ideo factum eorum in te redun- dat) «edunt et bibunt, » in delicias et dat) «edunt et bibunt, » in delicias et saturitatem. Cum tamen fervor novitius saturitatem. Cum tamen fervor novitius plus austeritatis habere deberet ex novi- plus austeritatis habere deberet ex novi- tate religionis quia omnis religio fervet tate religionis quia omnis religio fervet a principio. a principio.

Hæc ergo est quæstio ipsorum. Hæc ergo est quæstio ipsorum.

« Quibus ipse ait. » « Quibus ipse ait. »

Ante responsionem istam notandum Ante responsionem istam notandum est, quod vita vetus dicitur a quatuor : est, quod vita vetus dicitur a quatuor : quorum unum est causa vitæ veteris, et quorum unum est causa vitæ veteris, et hoc est inolitum longa consuetudine in hoc est inolitum longa consuetudine in homine vel in gente peccatum. Thren. homine vel in gente peccatum. Thren. III, 4: Vetustam fecit pellem meam, III, 4: Vetustam fecit pellem meam, hoc est, ad modum vetustæ deformem hoc est, ad modum vetustæ deformem per peccatum. Ideo præcipit Apostolus, per peccatum. Ideo præcipit Apostolus, ad Ephes. iv, 22, deponere... veterem ad Ephes. iv, 22, deponere... veterem hominem qui corrumpitur secundum de- hominem qui corrumpitur secundum de-

sideria erroris. sideria erroris.

Aliud est consuetudo observantiarum Aliud est consuetudo observantiarum legalium, quæ ad indicandum peccatum legalium, quæ ad indicandum peccatum inductæ sunt, et non ad curandum ip- inductæ sunt, et non ad curandum ip- sum sicut sunt omnes observantiæ le- sum sicut sunt omnes observantiæ le- gales, et etiam Decalogus, secundum hoc gales, et etiam Decalogus, secundum hoc quod cohibere dicebatur manum, non quod cohibere dicebatur manum, non animum et omnia hujusmodi. Ad Hebr. animum et omnia hujusmodi. Ad Hebr. VII, 19 Nihil ad perfectum adduxit lex. VII, 19 Nihil ad perfectum adduxit lex. Et illa est servitus antiqua. Et illa est servitus antiqua.

Tertium, æmulatio antiquitatis, quæ Tertium, æmulatio antiquitatis, quæ est semper in cordibus eorum qui trans- est semper in cordibus eorum qui trans- ire debent ad novum. Ad Galat. 1, 14: ire debent ad novum. Ad Galat. 1, 14: Abundantius æmulator existens paterna- Abundantius æmulator existens paterna- rum mearum traditionum. Unde etiam rum mearum traditionum. Unde etiam in prima philosophia dicitur, quod cum in prima philosophia dicitur, quod cum homo consuevit credere contraria prin- homo consuevit credere contraria prin- cipiorum et est oblitus eis, quantum- cipiorum et est oblitus eis, quantum- cumque deducatur cumque deducatur

ad inconveniens, ad inconveniens, non recedit nisi cum magna difficul- non recedit nisi cum magna difficul- tate. tate.

Quartum est adulterinæ radices, quæ Quartum est adulterinæ radices, quæ semper manent ex antiquis erroribus in semper manent ex antiquis erroribus in corde pullulantes. Unde, Jerem. 1, 10: corde pullulantes. Unde, Jerem. 1, 10:

1 Cf. Enarrationes in Matthæum, iv, 2. Tom. 1 Cf. Enarrationes in Matthæum, iv, 2. Tom.

389 389

Ut evellas, et destruas, et disperdas, et Ut evellas, et destruas, et disperdas, et dissipes, etc. Nisi enim paulatim illa effo- dissipes, etc. Nisi enim paulatim illa effo- diantur, non inseretur veritas. diantur, non inseretur veritas.

Et ideo sicut in eo qui in scientiis Et ideo sicut in eo qui in scientiis doctrinalibus de errore ducitur ad veri- doctrinalibus de errore ducitur ad veri- tatem, ita est de deductione ex lege ve- tatem, ita est de deductione ex lege ve- teri ad novam. Qui enim in doctrinali- teri ad novam. Qui enim in doctrinali- bus habet Philosophos qui ex peccato bus habet Philosophos qui ex peccato primos errores seminaverunt, pro diis primos errores seminaverunt, pro diis vel pro sanctis prophetis, numquam cu- vel pro sanctis prophetis, numquam cu- ratur ab errore suo. Similiter, si perti- ratur ab errore suo. Similiter, si perti- naciter inhæret erroribus eorum, num- naciter inhæret erroribus eorum, num- quam exit ab eis. Similiter, qui ex æmu- quam exit ab eis. Similiter, qui ex æmu- latione personæ et non veritatis conten- latione personæ et non veritatis conten- dit, numquam curatur. Adhuc autem, dit, numquam curatur. Adhuc autem, nisi errores contrarios principiis de corde nisi errores contrarios principiis de corde suo evelli permittat, numquam curatur. suo evelli permittat, numquam curatur. Ita est qui legem veterem arbitratur a Ita est qui legem veterem arbitratur a Deo esse, ex intentione permanendi da- Deo esse, ex intentione permanendi da- tam, sicut veram justitiam justificantem, tam, sicut veram justitiam justificantem, et non magis ordinatam propter pecca- et non magis ordinatam propter pecca- tum antiquum, ut pædagogum ad Chri- tum antiquum, ut pædagogum ad Chri- stum, numquam liberatur a lege. Adhuc, stum, numquam liberatur a lege. Adhuc, qui omnes observantias ejus et cæremo- qui omnes observantias ejus et cæremo- nias putat divinas et tenendas, et non nias putat divinas et tenendas, et non magis mysticas, et in futurum significan- magis mysticas, et in futurum significan- tes quid faciendum est, numquam libera- tes quid faciendum est, numquam libera- bitur. Adhuc, æmulator talium propterea bitur. Adhuc, æmulator talium propterea quod tanti patres salvati sunt, lege in quod tanti patres salvati sunt, lege in statu perdurante, et credit hanc salutem statu perdurante, et credit hanc salutem fuisse patribus ex lege, ille impossibilis fuisse patribus ex lege, ille impossibilis est ad curam. Adhuc etiam, nisi principia est ad curam. Adhuc etiam, nisi principia præceptorum et quæcumque alia sunt, præceptorum et quæcumque alia sunt, de corde evellat, ut obligantia, non libe- de corde evellat, ut obligantia, non libe- rabitur. Et ex his patet quam difficile est rabitur. Et ex his patet quam difficile est veteribus nova immittere, et quam pau- veteribus nova immittere, et quam pau- latim oportet hominem a veteribus caute latim oportet hominem a veteribus caute educere, et tunc paulatim novis eum educere, et tunc paulatim novis eum coaptare. Et hoc intendit Christus, et coaptare. Et hoc intendit Christus, et ideo duas dat responsiones: unam quæ- ideo duas dat responsiones: unam quæ- stioni, et alteram subintellectæ rei in stioni, et alteram subintellectæ rei in quæstione, quam etiam quærentes igno- quæstione, quam etiam quærentes igno-

rabant. rabant.

Ad solutionem quæstionis nota, quod Ad solutionem quæstionis nota, quod (sicut diximus in Matthæo ¹) triplex est (sicut diximus in Matthæo ¹) triplex est jejunium: satisfactivum, afflictivum, et jejunium: satisfactivum, afflictivum, et lætificativum. Satisfactivum est quod lætificativum. Satisfactivum est quod

XX hujusce novæ editionis. XX hujusce novæ editionis.

390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

injungitur pro peccatis emendandis: sic- injungitur pro peccatis emendandis: sic- ut, Jonæ, III, 5, et seq., jejunium Nini- ut, Jonæ, III, 5, et seq., jejunium Nini- vitarum. Joel, 1, 14: Sanctificate jeju- vitarum. Joel, 1, 14: Sanctificate jeju- nium, vocate coetum. Jejunium autem af- nium, vocate coetum. Jejunium autem af- flictivum est sicut id quod fit, cum nimia flictivum est sicut id quod fit, cum nimia desolatione homo dejectus alimentum desolatione homo dejectus alimentum non sumit sicut, II Reg. XII, 16, de non sumit sicut, II Reg. XII, 16, de mortuo parvulo jejunabat David ante- mortuo parvulo jejunabat David ante- quam moreretur. Et sic jejunabant anti- quam moreretur. Et sic jejunabant anti- qui partes ex moerore dilationis adventus qui partes ex moerore dilationis adventus Christi, sicut patet, Numer. xxx, 14: Christi, sicut patet, Numer. xxx, 14: et in multis aliis locis de jejunio primi, et in multis aliis locis de jejunio primi, et jejunio quarti, et jejunio septimi, et et jejunio quarti, et jejunio septimi, et jejunio decimi . Tertium est jejunium jejunio decimi . Tertium est jejunium lætificativum, quando homo ex præsentia lætificativum, quando homo ex præsentia Dei tantum concipit gaudium, quod sibi Dei tantum concipit gaudium, quod sibi omnis desipit cibus corporeus: sicut erat omnis desipit cibus corporeus: sicut erat jejunium Moysi cum Domino in monte 2, jejunium Moysi cum Domino in monte 2, et jejunium Eliæ cum Domino in deser- et jejunium Eliæ cum Domino in deser- to 3. Nullum autem istorum jejuniorum to 3. Nullum autem istorum jejuniorum competit Apostolis. Primum enim non competit Apostolis. Primum enim non competit quia baptismi gratiam acci- competit quia baptismi gratiam acci- pientes, non assumunt extra lamentum pientes, non assumunt extra lamentum vel planctum. Afflictivum non competit : vel planctum. Afflictivum non competit : quia impræsentiarum habuerunt omnem quia impræsentiarum habuerunt omnem consolationem et gaudium. Lætificati- consolationem et gaudium. Lætificati- vum non competit: quia non adhuc ad vum non competit: quia non adhuc ad robur receperant Spiritum. robur receperant Spiritum.

Et hoc fuit quod dixit Christus : Et hoc fuit quod dixit Christus :

<< Numquid? >> << Numquid? >>

: :

Quasi dicat Vos ipsi judicate. « Num- Quasi dicat Vos ipsi judicate. « Num- quid potestis, » congruenter tanti festi et quid potestis, » congruenter tanti festi et tam festivæ lætitiæ, « filios sponsi, » tam festivæ lætitiæ, « filios sponsi, » hoc est, cujuscumque sponsi filios sive hoc est, cujuscumque sponsi filios sive sodales, «dum cum illis est sponsus, sodales, «dum cum illis est sponsus, facere jejunare? » in tantæ festivitatis facere jejunare? » in tantæ festivitatis exhibitione et gaudii præsentia. Argu- exhibitione et gaudii præsentia. Argu- mentum, Nehemiæ seu II Edræ, VII, mentum, Nehemiæ seu II Edræ, VII, 10 Sanctus dies Domini est : et nolite 10 Sanctus dies Domini est : et nolite contristari gaudium etenim Domini contristari gaudium etenim Domini est fortitudo nostra. Et, ibidem dicitur: est fortitudo nostra. Et, ibidem dicitur: Comedite pinguia, et bibite mulsum, et Comedite pinguia, et bibite mulsum, et mittite partes his qui non præparave- mittite partes his qui non præparave- runt sibi. Ita etiam filii sponsi Christi in runt sibi. Ita etiam filii sponsi Christi in

1 Cf. Zachar. VIII, 19. 1 Cf. Zachar. VIII, 19.

2 Exod. xxiv, 18. 2 Exod. xxiv, 18.

præsentia ejus jejunare non possunt. Ip- præsentia ejus jejunare non possunt. Ip- se enim est sponsus qui Ecclesiam sibi se enim est sponsus qui Ecclesiam sibi in natura nostra desponsavit: de quo in natura nostra desponsavit: de quo dicit Psalmus XVIII, 6 Ipse tamquam dicit Psalmus XVIII, 6 Ipse tamquam sponsus procedens de thalamo suo. Joan. sponsus procedens de thalamo suo. Joan. 111, 29 Qui habet sponsam, sponsus est. 111, 29 Qui habet sponsam, sponsus est. Filii autem ejus in ipsis nuptiarum pri- Filii autem ejus in ipsis nuptiarum pri- mordiis, de spiritu et non de carne geni- mordiis, de spiritu et non de carne geni- ti sunt, Apostoli dilecti Christo tamquam ti sunt, Apostoli dilecti Christo tamquam filii. Il Reg. 1, 26: Sicut mater unicum filii. Il Reg. 1, 26: Sicut mater unicum amat filium suum, ita te diligebam. Et amat filium suum, ita te diligebam. Et ideo illo tempore lætitiæ quo præsens ideo illo tempore lætitiæ quo præsens erat corporaliter, non fuit congruum je- erat corporaliter, non fuit congruum je- junare. junare.

« Venient autem dies, » « Venient autem dies, »

Passionis primo, et Ascensionis secun- Passionis primo, et Ascensionis secun- do, « cum ablatus fuerit ab illis spon- do, « cum ablatus fuerit ab illis spon- sus, » præsentia corporali, in triduo vi- sus, » præsentia corporali, in triduo vi- delicet usque in diem Resurrectionis, et delicet usque in diem Resurrectionis, et in decem diebus inter diem Ascensionis in decem diebus inter diem Ascensionis et missionis sancti Spiritus, « tunc jeju- et missionis sancti Spiritus, « tunc jeju- nabunt in illis diebus, » jejunio afflictio- nabunt in illis diebus, » jejunio afflictio- nis. Unde legitur de Jacobo minore, qui nis. Unde legitur de Jacobo minore, qui pro similitudine religionis, frater Domi- pro similitudine religionis, frater Domi- ni meruit appellari, quod cum videret ni meruit appellari, quod cum videret Dominum mortuum in cruce, vovit se Dominum mortuum in cruce, vovit se non comesturum panem, nisi viso eo in non comesturum panem, nisi viso eo in Resurrectione quod et ita perfecit sic- Resurrectione quod et ita perfecit sic- ut vovit. Et ideo tunc jejunio afflictionis ut vovit. Et ideo tunc jejunio afflictionis discipuli jejunaverunt. Sed cum præbuit discipuli jejunaverunt. Sed cum præbuit seipsum vivum post passionem suam in seipsum vivum post passionem suam in multis argumentis, per dies quadragin- multis argumentis, per dies quadragin- ta apparens eis, et loquens de regno ta apparens eis, et loquens de regno Dei tunc numquam jejunaverunt dis- Dei tunc numquam jejunaverunt dis- cipuli sed semper vel exegit ab eis si cipuli sed semper vel exegit ab eis si haberent aliquid quod manducetur, vel haberent aliquid quod manducetur, vel ipsi obtulerunt ei quæ habebant, sicut ipsi obtulerunt ei quæ habebant, sicut partem piscis assi vel invenerunt præpa- partem piscis assi vel invenerunt præpa- rata ab ipso sicut, Joan. xx1, 9, piscem rata ab ipso sicut, Joan. xx1, 9, piscem superpositum prunis, et semper comede- superpositum prunis, et semper comede- runt cum ipso ita quod etiam in die runt cum ipso ita quod etiam in die Ascensionis comedit et ascendit. Et ideo Ascensionis comedit et ascendit. Et ideo Gelasius Papa in memoriam illius facti Gelasius Papa in memoriam illius facti constituit quod inter Pascha, et Pascha, constituit quod inter Pascha, et Pascha,

3 III Reg. xix, 8. 3 III Reg. xix, 8. 4 Act. 1, 4 Act. 1,

3. 3.

36 36

87 87

38 38

39 39

IN EVANG. LUCÆ, V-36, 37, 38, 39. IN EVANG. LUCÆ, V-36, 37, 38, 39.

hoc est, inter Pascha et Pentecosten hoc est, inter Pascha et Pentecosten non esset jejunium: quia tunc discipuli non esset jejunium: quia tunc discipuli et Apostoli non jejunaverunt. Sed in die et Apostoli non jejunaverunt. Sed in die Ascensionis ablata est ab eis præsentia Ascensionis ablata est ab eis præsentia corporalis, et in die Pentecostes exhibita corporalis, et in die Pentecostes exhibita præsentia spiritualis. Et ideo inter illos præsentia spiritualis. Et ideo inter illos duos dies iterum jejunio afflictionis jeju- duos dies iterum jejunio afflictionis jeju- naverunt. Post diem autem Pentecostes naverunt. Post diem autem Pentecostes et deinceps, jejunaverunt jejunio exsul- et deinceps, jejunaverunt jejunio exsul- tationis. Et ideo Ecclesia Christi in me- tationis. Et ideo Ecclesia Christi in me- moriam illius facti in jejunio Pentecostes moriam illius facti in jejunio Pentecostes cantat Alleluia, quod est laus Dei invi- cantat Alleluia, quod est laus Dei invi- sibilis in aliis autem jejuniis cantat sibilis in aliis autem jejuniis cantat Tractus, qui significant longos tractus Tractus, qui significant longos tractus laboris quia in illis repræsentatur jeju- laboris quia in illis repræsentatur jeju- nium afflictionis, et jejunium satisfactio- nium afflictionis, et jejunium satisfactio- nis. nis.

Hoc est ergo quod dicit. Hoc est ergo quod dicit.

« Dicebat autem et similitudinem ad « Dicebat autem et similitudinem ad illos Quia nemo commissuram a no- illos Quia nemo commissuram a no- vo vestimento immittit in vestimen- vo vestimento immittit in vestimen- tum vetus alioquin et novum rum- tum vetus alioquin et novum rum- pit, et veteri non convenit commissura pit, et veteri non convenit commissura

a novo. a novo.

Et nemo mittit vinum novum in Et nemo mittit vinum novum in utres veteres: alioquin rumpet vinum utres veteres: alioquin rumpet vinum novum utres, et ipsum effundetur, et novum utres, et ipsum effundetur, et utres peribunt. utres peribunt.

Sed vinum novum in utres novos Sed vinum novum in utres novos mittendum est, et utraque conser- mittendum est, et utraque conser- vantur. vantur.

Et nemo bibens vetus, statim vult Et nemo bibens vetus, statim vult novum dicit enim: Vetus melius est. >> novum dicit enim: Vetus melius est. >>

Hic incipit secundum de inductione Hic incipit secundum de inductione novitatis in qua sicut et de jejunio novitatis in qua sicut et de jejunio oportet cum neophytis dispensatorie oportet cum neophytis dispensatorie uti. uti.

Inducit autem duas similitudines se- Inducit autem duas similitudines se- cundum duos effectus, quos Spiritus cundum duos effectus, quos Spiritus sanctus operatur in nobis. Unus est in sanctus operatur in nobis. Unus est in conversatione exteriori, qui est indu- conversatione exteriori, qui est indu- mentum virtutis et alius est in inebria- mentum virtutis et alius est in inebria- tione interiori, quæ ebrietas est amoris tione interiori, quæ ebrietas est amoris spiritualis. spiritualis.

391 391

De primo dicitur, Isa. LXI, 10: Induit De primo dicitur, Isa. LXI, 10: Induit me Dominus vestimentis salutis, et indu- me Dominus vestimentis salutis, et indu- mento justitiæ circumdedit me. De se- mento justitiæ circumdedit me. De se- cundo dicitur, Cantic. v, 1: Comedite, cundo dicitur, Cantic. v, 1: Comedite, amici, et bibite, et inebriamini, charis- amici, et bibite, et inebriamini, charis- simi. simi.

De primo ergo dicit quod « nemo » sa- De primo ergo dicit quod « nemo » sa- piens, « commissuram a novo vesti- piens, « commissuram a novo vesti- mento, » hoc est, partem panni novi, mento, » hoc est, partem panni novi, « immittit, » hoc est, consuit, « in ve- « immittit, » hoc est, consuit, « in ve- stimentum vetus, » hoc est, in partem stimentum vetus, » hoc est, in partem panni veteris. panni veteris.

Et subjungit rationem, dicens : « Alio- Et subjungit rationem, dicens : « Alio- quin, » hoc est, si aliter faciat, « et no- quin, » hoc est, si aliter faciat, « et no- vum rumpit, » quia ad se trahit vetus, vum rumpit, » quia ad se trahit vetus, et generat scissuras, « et veteri non con- et generat scissuras, « et veteri non con- venit, » quia illud nobilitatem et solidi- venit, » quia illud nobilitatem et solidi- tatem novi sustinere non potest, et ideo tatem novi sustinere non potest, et ideo non convenit ei « commissura a novo » non convenit ei « commissura a novo » secum conjuncta. Et ita est dum homo secum conjuncta. Et ita est dum homo imbutus est veteri conversatione legis, imbutus est veteri conversatione legis, adhuc non convenit ei tota soliditas no- adhuc non convenit ei tota soliditas no- væ quia si secus fiat, et non paulatim væ quia si secus fiat, et non paulatim manducatur testamentum novum per lon- manducatur testamentum novum per lon- gas doctrinas parabolarum et exemplo- gas doctrinas parabolarum et exemplo- rum, utrumque abjiciet, nec credens vetus rum, utrumque abjiciet, nec credens vetus nec novum quia jam a veteri incepit nec novum quia jam a veteri incepit recedere, nec recessit: et jam novo ince- recedere, nec recessit: et jam novo ince- perat appropinquare, nec pervenit. perat appropinquare, nec pervenit.

« Et nemo mittit vinum novum in « Et nemo mittit vinum novum in utres veteres. utres veteres.

Secunda similitudo de interna spiritus Secunda similitudo de interna spiritus ebrietate. Et patet per se: quia corda ebrietate. Et patet per se: quia corda veteribus imbuta sunt utres veteres. veteribus imbuta sunt utres veteres. « Et vinum novum » est cognitio et « Et vinum novum » est cognitio et consolatio nova sancti Spiritus. Psal. consolatio nova sancti Spiritus. Psal. CIII, 15 Vinum lætificet cor hominis. CIII, 15 Vinum lætificet cor hominis. Judicum, 1x, 13: Non possum deserere Judicum, 1x, 13: Non possum deserere vinum meum, quod lætificat Deum et vinum meum, quod lætificat Deum et homines. homines.

« «

Alioquin, » hoc est, si secus fiat, Alioquin, » hoc est, si secus fiat, « rumpet vinum novum, » bulliendo, « rumpet vinum novum, » bulliendo, «utres » fragiles et veteres. Calore enim «utres » fragiles et veteres. Calore enim solis, loci, et temporis, et naturali calore solis, loci, et temporis, et naturali calore compugnantibus, uter fragilis sustinere compugnantibus, uter fragilis sustinere non potest. non potest.

« Et vinum effundetur, « Et vinum effundetur,

>> >>

quia non est quia non est

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

digestum ad plenum. I Reg. 1, 14 : Di- digestum ad plenum. I Reg. 1, 14 : Di- gere paulisper vinum quo mades. gere paulisper vinum quo mades.

« Et utres peribunt, » veteres. Job, « Et utres peribunt, » veteres. Job, XXXII, 19 En venter meus quasi mu- XXXII, 19 En venter meus quasi mu- stum absque spiraculo, quod lagunculas stum absque spiraculo, quod lagunculas novas disrumpit. novas disrumpit.

« Sed novum vinum, » « Sed novum vinum, »

Novam Spiritus perceptionem, « in Novam Spiritus perceptionem, « in utres novos mittendum est,» scilicet cor- utres novos mittendum est,» scilicet cor- da paulatim innovata. Unde, Act. 11, 13: da paulatim innovata. Unde, Act. 11, 13: Alii dicebant quia musto pleni sunt. Alii dicebant quia musto pleni sunt.

« Et utraque conservantur, » quia tunc « Et utraque conservantur, » quia tunc et Spiritus custodit corda, et cor custo- et Spiritus custodit corda, et cor custo- dit Spiritum. dit Spiritum.

Explanat autem adhuc ulterius dicens: Explanat autem adhuc ulterius dicens:

« Et nemo bibens vetus, >> « Et nemo bibens vetus, >>

Cum delectatione adhuc in veteribus Cum delectatione adhuc in veteribus detentus, « statim vult, » secundum bene detentus, « statim vult, » secundum bene placitum desiderii sui, « novum, » quia placitum desiderii sui, « novum, » quia a contrario in contrarium secundum na- a contrario in contrarium secundum na- turam non est transitus nisi per medium. turam non est transitus nisi per medium.

« Dicit enim, » infectus sapore vete- « Dicit enim, » infectus sapore vete- ris: «Vetus melius est. » Eccli. ix, 15: ris: «Vetus melius est. » Eccli. ix, 15: Veterascet, et cum suavitate bibes illud.. Veterascet, et cum suavitate bibes illud.. Sed, sicut dicit Glossa interlinearis, in- Sed, sicut dicit Glossa interlinearis, in- novatus paulatim volet novum, et tunc novatus paulatim volet novum, et tunc appetet ipsum. Levit. xxvi, 10: Comede- appetet ipsum. Levit. xxvi, 10: Comede- tis vetustissima veterum, et vetera novis tis vetustissima veterum, et vetera novis supervenientibus projicietis. supervenientibus projicietis.

CAP. VI LUCÆ. CAP. VI LUCÆ.

393 393

CAPUT VI. CAPUT VI.

Discipulos spicas sabbato vellentes excusat, alioque sabbato manum curat ari- Discipulos spicas sabbato vellentes excusat, alioque sabbato manum curat ari- dam: electos duodecim nominat apostolos, et cum illis ac multitudine copiosa dam: electos duodecim nominat apostolos, et cum illis ac multitudine copiosa stans in loco campestri docet beatitudines aliaque consilia ac præcepta evan- stans in loco campestri docet beatitudines aliaque consilia ac præcepta evan- gelica de festuca in oculo fratris, et arbore bona ac mala ex fructu digno- gelica de festuca in oculo fratris, et arbore bona ac mala ex fructu digno- scenda audiens Christi verba cui comparetur si ea opere compleat, et cui si scenda audiens Christi verba cui comparetur si ea opere compleat, et cui si non compleat. non compleat.

: :

: :

I. Factum est autem in sabbato se- I. Factum est autem in sabbato se- cundo primo, cum cundo primo, cum

transiret transiret

per sata, vellebant discipuli per sata, vellebant discipuli ejus spicas, et manducabant ejus spicas, et manducabant confricantes manibus'. confricantes manibus'.

2. Quidam autem Pharisæorum di- 2. Quidam autem Pharisæorum di- cebant illis Quid facitis quod cebant illis Quid facitis quod non licet in sabbatis ? non licet in sabbatis ?

3. Et respondens Jesus ad eos, di- 3. Et respondens Jesus ad eos, di- xit Nec hoc legistis quod fecit xit Nec hoc legistis quod fecit David, cum esurisset ipse et David, cum esurisset ipse et qui cum illo erant : qui cum illo erant :

4. Quomodo intravit in domum 4. Quomodo intravit in domum Dei 2, et panes propositionis Dei 2, et panes propositionis sumpsit, et manducavit, et de- sumpsit, et manducavit, et de- dit his qui cum ipso erant quos dit his qui cum ipso erant quos non licet manducare nisi tan- non licet manducare nisi tan- tum sacerdotibus 3? tum sacerdotibus 3?

5. Et dicebat illis : Quia dominus 5. Et dicebat illis : Quia dominus est Filius hominis etiam sab- est Filius hominis etiam sab- bati. bati.

6. Factum est autem et in alio sabba- 6. Factum est autem et in alio sabba- to, ut intraret in synagogam, et to, ut intraret in synagogam, et doceret. Et erat ibi homo, et doceret. Et erat ibi homo, et manus ejus dextra erat arida". manus ejus dextra erat arida".

7. Observabant autem Scribæ et 7. Observabant autem Scribæ et Pharisæi si in sabbato curaret, Pharisæi si in sabbato curaret, ut invenirent unde accusarent ut invenirent unde accusarent

eum. eum.

1 Matth. XII, 1; Marc. 11, 23. 1 Matth. XII, 1; Marc. 11, 23.

2 I Reg. xx1, 6. 2 I Reg. xx1, 6.

3 Exod. xxix, 32; Levit. xxiv, 9. 3 Exod. xxix, 32; Levit. xxiv, 9.

8. Ipse vero sciebat cogitationes eo- 8. Ipse vero sciebat cogitationes eo- rum, et ait homini qui habebat rum, et ait homini qui habebat manum aridam Surge, et sta manum aridam Surge, et sta in medium. Et surgens stetit. in medium. Et surgens stetit. 9. Ait autem ad illos Jesus: Inter- 9. Ait autem ad illos Jesus: Inter- rogo vos, si licet sabbatis bene- rogo vos, si licet sabbatis bene- facere, an male? animam sal- facere, an male? animam sal- vam facere, an perdere ? vam facere, an perdere ?

10. Et circumspectis omnibus, dixit 10. Et circumspectis omnibus, dixit homini Extende manum tuam. homini Extende manum tuam. Et extendit : et restituta est Et extendit : et restituta est manus ejus. manus ejus.

II. Ipsi autem repleti sunt insipien- II. Ipsi autem repleti sunt insipien- tia, et colloquebantur ad invi- tia, et colloquebantur ad invi- cem quidnam facerent Jesu. cem quidnam facerent Jesu. 12. Factum est autem in illis diebus, 12. Factum est autem in illis diebus, exiit in montem orare, et erat exiit in montem orare, et erat pernoctans in oratione Dei. pernoctans in oratione Dei. 13. Et cum dies factus esset vocavit 13. Et cum dies factus esset vocavit discipulos suos : et elegit duo- discipulos suos : et elegit duo- decim ex ipsis, quos et apostolos decim ex ipsis, quos et apostolos nominavit : nominavit :

14. Simonem, quem cognominavit 14. Simonem, quem cognominavit Petrum, et Andream, fratrem Petrum, et Andream, fratrem ejus, Jacobum et Joannem, Phi- ejus, Jacobum et Joannem, Phi- lippum et Bartholomæum. lippum et Bartholomæum.

15. Matthæum et Thomam, Jacobum 15. Matthæum et Thomam, Jacobum Alphæi et Simonem, qui voca- Alphæi et Simonem, qui voca- tur Zelotes. tur Zelotes.

4 Matth. XII, 10; Marc. II, 1. 4 Matth. XII, 10; Marc. II, 1.

5 Matth. x, 1; Marc. 111, 13. 5 Matth. x, 1; Marc. 111, 13.

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

16. Et Judam Jacobi, et Judam Isca- 16. Et Judam Jacobi, et Judam Isca- riotem, qui fuit proditor. riotem, qui fuit proditor. 17. Et descendens cum illis, stetit in 17. Et descendens cum illis, stetit in loco campestri, et turba disci- loco campestri, et turba disci- pulorum ejus, et multitudo co- pulorum ejus, et multitudo co- piosa plebis ab omni Judæa, et piosa plebis ab omni Judæa, et Jerusalem, et maritima, et Tyri, Jerusalem, et maritima, et Tyri, et Sidonis. et Sidonis.

18. Qui venerant ut audirent eum, 18. Qui venerant ut audirent eum,

et sanarentur a languoribus et sanarentur a languoribus

27. Sed vobis dico, qui auditis: Di- 27. Sed vobis dico, qui auditis: Di- ligite inimicos vestros ³, bene- ligite inimicos vestros ³, bene- facite his qui oderunt vos. facite his qui oderunt vos. 28. Benedicite maledicentibus vobis, 28. Benedicite maledicentibus vobis, et orate pro calumniantibus et orate pro calumniantibus

vos.. vos..

29. Et qui te percutit in maxillam, 29. Et qui te percutit in maxillam, præbe et alteram 6. Et ab eo qui præbe et alteram 6. Et ab eo qui aufert tibi vestimentum, etiam aufert tibi vestimentum, etiam tunicam noli prohibere. tunicam noli prohibere.

suis. Et qui vexabantur a spiri- 30. Omni autem petenti te, tribue : et suis. Et qui vexabantur a spiri- 30. Omni autem petenti te, tribue : et

tibus immundis, curabantur. tibus immundis, curabantur.

19. Et omnis turba quærebat eum 19. Et omnis turba quærebat eum tangere, quia virtus de illo ex- tangere, quia virtus de illo ex- ibat, et sanabat omnes. ibat, et sanabat omnes.

los suos, los suos,

20. Et ipse, elevatis oculis in discipu- 20. Et ipse, elevatis oculis in discipu- dicebat Beati pau- dicebat Beati pau- peres, quia vestrum est regnum peres, quia vestrum est regnum Dei¹. Dei¹.

21. Beati qui nunc esuritis, quia satu- 21. Beati qui nunc esuritis, quia satu-

qui aufert quæ tua sunt, ne re- qui aufert quæ tua sunt, ne re- petas. petas.

31. Et prout vultis ut faciant vobis 31. Et prout vultis ut faciant vobis homines, et vos facite illis si- homines, et vos facite illis si- militer 7. militer 7.

32. 32.

Et si diligitis eos qui vos diligunt, Et si diligitis eos qui vos diligunt,

quæ vobis est gratia? nam et quæ vobis est gratia? nam et peccatores diligentes se dili- peccatores diligentes se dili- gunt. gunt.

rabimini. Beati qui nunc fletis, 33. Et si benefeceritis qui vobis bene- rabimini. Beati qui nunc fletis, 33. Et si benefeceritis qui vobis bene-

quia ridebitis. quia ridebitis.

22. Beati eritis cum vos oderint ho- 22. Beati eritis cum vos oderint ho-

mines, et cum separaverint mines, et cum separaverint

faciunt, quæ vobis est gratia? faciunt, quæ vobis est gratia? siquidem et peccatores hoc fa- siquidem et peccatores hoc fa- ciunt. ciunt.

vos, et exprobraverint, et eje- 34. Et si mutuum dederitis his a qui- vos, et exprobraverint, et eje- 34. Et si mutuum dederitis his a qui-

cerint nomen vestrum tam- cerint nomen vestrum tam-

quam malum propter Filium quam malum propter Filium

hominis. hominis.

23. Gaudete in illa die, et exsultate, 23. Gaudete in illa die, et exsultate, ecce enim merces vestra multa ecce enim merces vestra multa est in cœlo: secundum hæc est in cœlo: secundum hæc enim faciebant prophetis patres enim faciebant prophetis patres

eorum. eorum.

24. Verumtamen væ vobis divitibus ³, 24. Verumtamen væ vobis divitibus ³, quia habetis consolationem ve- quia habetis consolationem ve-

stram. stram.

bus speratis recipere, quæ gra- bus speratis recipere, quæ gra- tia est vobis'? Nam et peccato- tia est vobis'? Nam et peccato- res peccatoribus fœnerantur, ut res peccatoribus fœnerantur, ut recipiant æqualia. recipiant æqualia.

35. Verumtamen diligite inimicos 35. Verumtamen diligite inimicos vestros benefacite, et mutuum vestros benefacite, et mutuum date, nihil inde sperantes: et date, nihil inde sperantes: et erit merces vestra multa, et eri- erit merces vestra multa, et eri- tis filii Altissimi, quia ipse be- tis filii Altissimi, quia ipse be- nignus est super ingratos et nignus est super ingratos et malos. malos.

25. Væ vobis qui saturati estis 4, quia 36. Estote ergo misericordes, sicut et 25. Væ vobis qui saturati estis 4, quia 36. Estote ergo misericordes, sicut et

esurietis. Væ vobis qui ridetis esurietis. Væ vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis. nunc, quia lugebitis et flebitis.

26. Væ cum benedixerint vobis homi- 26. Væ cum benedixerint vobis homi- nes secundum hæc enim facie- nes secundum hæc enim facie- bant pseudoprophetis patres eo- bant pseudoprophetis patres eo-

rum. rum.

Pater vester misericors est. Pater vester misericors est. 37. Nolite judicare, et non judicabi- 37. Nolite judicare, et non judicabi-

mini 10 nolite condemnare, et mini 10 nolite condemnare, et

non condemnabimini. non condemnabimini. te, et dimittemini. te, et dimittemini.

Dimit- Dimit-

38. Date, et dabitur vobis: mensuram 38. Date, et dabitur vobis: mensuram

1 Matth. v, 2. 1 Matth. v, 2.

2 Matth. v, 11. 2 Matth. v, 11.

3 Eccli. xxx1, 8; Amos, vi, 1. 3 Eccli. xxx1, 8; Amos, vi, 1.

* Isa. LXV, 13. * Isa. LXV, 13.

5 Matth. v, 44. 5 Matth. v, 44.

6 Matth. v, 39; I ad Corinth. VI, 7. 6 Matth. v, 39; I ad Corinth. VI, 7.

7. Tob. IV, 16; Matth. VII, 12. 7. Tob. IV, 16; Matth. VII, 12.

8 Matth. v, 46. 8 Matth. v, 46.

Deuter. xv, 8; Matth. v, .42. Deuter. xv, 8; Matth. v, .42.

10 Matth. vII, 1. 10 Matth. vII, 1.

IN EVANG. LUCÆ, VI-1. IN EVANG. LUCÆ, VI-1.

395 395

bonam, et confertam, et coagi- bonam, et confertam, et coagi- tatam, et supereffluentem, da- tatam, et supereffluentem, da- bunt in sinum vestrum. Ea- bunt in sinum vestrum. Ea- dem dem

suo cognoscitur. Neque enim suo cognoscitur. Neque enim de spinis colligunt ficus, neque de spinis colligunt ficus, neque de rubo vindemiant uvam. de rubo vindemiant uvam.

quippe mensura, qua 45. Bonus homo de bono thesauro quippe mensura, qua 45. Bonus homo de bono thesauro

mensi fueritis, remetietur vo- mensi fueritis, remetietur vo-

bis 1? bis 1?

39. Dicebat autem illis et similitudi- 39. Dicebat autem illis et similitudi-

nem Numquid potest cæcus nem Numquid potest cæcus

cordis sui profert bonum, et cordis sui profert bonum, et malus homo de malo thesauro malus homo de malo thesauro

profert malum. Ex abundantia profert malum. Ex abundantia enim cordis os loquitur. enim cordis os loquitur.

cæcum ducere? nonne ambo in 46. Quid autem vocatis me Domine, cæcum ducere? nonne ambo in 46. Quid autem vocatis me Domine,

foveam cadunt? foveam cadunt?

40. Non est discipulus super magi- 40. Non est discipulus super magi- strum perfectus autem omnis strum perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister ejus. erit, si sit sicut magister ejus. 41. Quid autem vides festucam in 41. Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, trabem autem oculo fratris tui, trabem autem quæ in oculo tuo est, non con- quæ in oculo tuo est, non con- sideras ³? sideras ³?

3 3

42. Aut quomodo potes dicere fratri 42. Aut quomodo potes dicere fratri tuo Frater, sine ejiciam festu- tuo Frater, sine ejiciam festu- cam de oculo tuo, ipse in ocu- cam de oculo tuo, ipse in ocu- lo tuo trabem non videns? Hy- lo tuo trabem non videns? Hy- pocrita, ejice primum trabem pocrita, ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc perspicies de oculo tuo, et tunc perspicies ut educas festucam de oculo ut educas festucam de oculo fratris tui. fratris tui.

43. Non est enim arbor bona quæ fa- 43. Non est enim arbor bona quæ fa- cit fructus malos*: neque arbor cit fructus malos*: neque arbor mala faciens fructum bonum. mala faciens fructum bonum. 44. Unaquæque enim arbor de fructu 44. Unaquæque enim arbor de fructu

47. 47.

Domine, et non facitis quæ di- Domine, et non facitis quæ di- co? co?

Omnis qui venit ad me, et audit Omnis qui venit ad me, et audit sermones meos, et facit eos, sermones meos, et facit eos, ostendam vobis cui similis sit. ostendam vobis cui similis sit. 48. Similis est homini ædificanti do- 48. Similis est homini ædificanti do- mum, qui fodit in altum, et po- mum, qui fodit in altum, et po- suit fundamentum super pe- suit fundamentum super pe- tram inundatione autem facta, tram inundatione autem facta, illisum est flumen domui illi, illisum est flumen domui illi, et non potuit eam movere : et non potuit eam movere : fundata enim erat super petram. fundata enim erat super petram. 49. Qui autem audit, et non facit, si- 49. Qui autem audit, et non facit, si- milis est homini ædificanti do- milis est homini ædificanti do- mum suam super terram sine mum suam super terram sine fundamento in quam illisus fundamento in quam illisus est fluvius, et continuo cecidit, est fluvius, et continuo cecidit, et facta est ruina domus illius et facta est ruina domus illius magna. magna.

IN CAPUT VI LUCÆ IN CAPUT VI LUCÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Factum est autem in sabbato se- « Factum est autem in sabbato se-

cundo primo, cum transiret per sata, cundo primo, cum transiret per sata, vellebant discipuli ejus spicas, et man- vellebant discipuli ejus spicas, et man- ducabant confricantes manibus. » ducabant confricantes manibus. »

1 Matth. vII, 2; Marc. iv, 24. 1 Matth. vII, 2; Marc. iv, 24.

2 Matth. x, 24; Joan. XIII, 16. 2 Matth. x, 24; Joan. XIII, 16. 3 Math. VII, 3. 3 Math. VII, 3.

In principio istius capituli sunt duæ In principio istius capituli sunt duæ historiæ adhuc ad potestatem dispensan- historiæ adhuc ad potestatem dispensan- di pertinentes quia potestas dispensa- di pertinentes quia potestas dispensa- tiva præcipue est in tribus: in pertinen- tiva præcipue est in tribus: in pertinen- tibus ad libertatem fidei, et in usu tem- tibus ad libertatem fidei, et in usu tem- poralium, et dispensatione temporum. poralium, et dispensatione temporum. In libertate quidem fidei: quia in omni- In libertate quidem fidei: quia in omni- bus quæ faciunt ad fidei ædificationem bus quæ faciunt ad fidei ædificationem studendum est. Et si quid obstaret circa studendum est. Et si quid obstaret circa aliquam talium personarum (quæ fidem aliquam talium personarum (quæ fidem multum ædificare posset: sicut votum, multum ædificare posset: sicut votum, vel aliquod tale) dispensandum est: sic- vel aliquod tale) dispensandum est: sic-

ut modus vivendi austerius in observan- ut modus vivendi austerius in observan- tiis multis dispensatur circa personas tiis multis dispensatur circa personas

4 Matth. vii, 18 et XII, 33. 4 Matth. vii, 18 et XII, 33.

5 Matth. vII, 21; ad Rom. 11,. 13 Jacob. I, 22. 5 Matth. vII, 21; ad Rom. 11,. 13 Jacob. I, 22.

; ;

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

multum fidem ædificantes, sicut factum multum fidem ædificantes, sicut factum est in parte præcedenti. Tales autem quia est in parte præcedenti. Tales autem quia multis prosunt, etiam alienis possunt multis prosunt, etiam alienis possunt uti sumptibus. Et sic per similitudinem uti sumptibus. Et sic per similitudinem quamdam dispensatur hic. quamdam dispensatur hic.

Dicuntur autem tria in hac historia: in Dicuntur autem tria in hac historia: in quorum primo ponitur factum, dispensa- quorum primo ponitur factum, dispensa- tione indigens in secundo, Pharisæorum tione indigens in secundo, Pharisæorum murmuratio in tertio, murmuris repres- murmuratio in tertio, murmuris repres- sio, per ostensionem dispensativæ ratio- sio, per ostensionem dispensativæ ratio- nis. nis.

De primo determinat tria circa Chri- De primo determinat tria circa Chri- stum sapientiæ scilicet divinæ ordina- stum sapientiæ scilicet divinæ ordina- tionem, temporis congruitatem, operis tionem, temporis congruitatem, operis Christi studium et occupationem. Et hæc Christi studium et occupationem. Et hæc tangit circa Christum. tangit circa Christum.

Circa discipulos autem tangit quatuor Circa discipulos autem tangit quatuor alia, scilicet indigentiæ necessitatem, alia, scilicet indigentiæ necessitatem, pauperum indigentiæ sublevationem, pauperum indigentiæ sublevationem, edulii parcitatem rudem, et non lautum edulii parcitatem rudem, et non lautum ejusdem edulii præparationem. ejusdem edulii præparationem.

De primo eorum quæ circa Curistum De primo eorum quæ circa Curistum sunt, dicit modo divino: sunt, dicit modo divino:

« Factum est autem, » « Factum est autem, »

Exsequente sapientia in tempore, quod Exsequente sapientia in tempore, quod ab æterno præparaverat. Proverb. vii, ab æterno præparaverat. Proverb. vii, 27 et 30: Quando præparabat cælos, hoc 27 et 30: Quando præparabat cælos, hoc est, Apostolos, aderam,... cum eo cuncta est, Apostolos, aderam,... cum eo cuncta componens. Isa. XXXVII, 26: Ex diebus componens. Isa. XXXVII, 26: Ex diebus antiquis ego plasmavi illud, et nunc antiquis ego plasmavi illud, et nunc

adduxi. adduxi.

« In sabbato secundo primo. « In sabbato secundo primo.

Ecce congruitas temporis, in quo hoc Ecce congruitas temporis, in quo hoc voluit fieri, ut excitaret calumniam Pha- voluit fieri, ut excitaret calumniam Pha- risæorum et ex hoc locum haberet in- risæorum et ex hoc locum haberet in- structio discipulorum. Est autem secundo structio discipulorum. Est autem secundo primum triplici ratione dictum : fuit enim primum triplici ratione dictum : fuit enim in lege sabbatum simplex, et sabbatum in lege sabbatum simplex, et sabbatum primum, et sabbatum secundo primum. primum, et sabbatum secundo primum. Sabbatum simplex fuit cujuslibet septi- Sabbatum simplex fuit cujuslibet septi- manæ terminus: quia in illo non fuit manæ terminus: quia in illo non fuit nisi simplex festum. Sabbatum primum nisi simplex festum. Sabbatum primum fuit præcipui festi sabbatum: sicut pri- fuit præcipui festi sabbatum: sicut pri- mum sabbatum Paschæ, vel Pentecostes, mum sabbatum Paschæ, vel Pentecostes,

vel Scenopegiæ. Sabbatum autem se- vel Scenopegiæ. Sabbatum autem se- cundo primum, fuit eorumdem festorum cundo primum, fuit eorumdem festorum ultimum: quia ultima, hoc est, octava ultimum: quia ultima, hoc est, octava dies, eadem solemnitate fuit venerabilis : dies, eadem solemnitate fuit venerabilis : sicut dicitur, Levit. xx, 36. Et hoc. sicut dicitur, Levit. xx, 36. Et hoc. primo modo dicebatur secundo primum. primo modo dicebatur secundo primum. Secundo modo dicitur secundo primum: Secundo modo dicitur secundo primum: quia duplici ratione est primum. Una quia duplici ratione est primum. Una quidem ratione: quia est sabbatum, quod quidem ratione: quia est sabbatum, quod in se habet suæ dignitatis primatum. in se habet suæ dignitatis primatum. Alia, quia fuerunt kalendæ mensis. Et Alia, quia fuerunt kalendæ mensis. Et sic iterum festivum, et secundum acce- sic iterum festivum, et secundum acce- pit dignitatis ordinem. Tertio modo di- pit dignitatis ordinem. Tertio modo di- citur sabbatum secundo primum: quia citur sabbatum secundo primum: quia secunda ratione fuit primum. Erat enim. secunda ratione fuit primum. Erat enim. primum dignitate sabbatum, quod feria- primum dignitate sabbatum, quod feria- batur. Secunda ratione primum fuit tem- batur. Secunda ratione primum fuit tem- pore, dies proxima post sabbatum, dies pore, dies proxima post sabbatum, dies quæ dicebatur prima sabbati, quæ est quæ dicebatur prima sabbati, quæ est Dominica illa est prima septimanæ. Dominica illa est prima septimanæ.

Et dicit Glossa quod hæc aliquando Et dicit Glossa quod hæc aliquando ante legem prima fuit, et in lege facta est ante legem prima fuit, et in lege facta est non prima. Tempore autem revelatæ non prima. Tempore autem revelatæ gratiæ iterum facta est prima. Et ideo di- gratiæ iterum facta est prima. Et ideo di- citur secundo prima. Et hoc non videtur citur secundo prima. Et hoc non videtur esse verum: quia ab initio mundi san- esse verum: quia ab initio mundi san- ctificatus est dies septimus ante omnem ctificatus est dies septimus ante omnem legem, ut dicitur, Genes. 11, 2. Et quidem legem, ut dicitur, Genes. 11, 2. Et quidem operibus a constitutione mundi perfectis, operibus a constitutione mundi perfectis, dixit de die septimo sic: Requievit Deus dixit de die septimo sic: Requievit Deus die septima ab universo opere quod pa- die septima ab universo opere quod pa- trarat. Unde dicendum, quod Glossa illa trarat. Unde dicendum, quod Glossa illa Bedæ est, et intelligitur sic: Diem quo Bedæ est, et intelligitur sic: Diem quo sabbati littera solvi coeperat δευτερόπρωτον, sabbati littera solvi coeperat δευτερόπρωτον, id est, secundo primum sabbatum vo- id est, secundo primum sabbatum vo- cat per hoc innuens observantiam le- cat per hoc innuens observantiam le- galis sabbati cessaturam, et naturalis galis sabbati cessaturam, et naturalis sabbati libertatem (quæ usque ad Moysi sabbati libertatem (quæ usque ad Moysi tempora cæterorum dierum similis erat) tempora cæterorum dierum similis erat) restituendam. Quia licet a constitutione restituendam. Quia licet a constitutione mundi hæc dies sanctificata sit, tamen mundi hæc dies sanctificata sit, tamen hoc ante Moysi tempora nesciebatur. Et hoc ante Moysi tempora nesciebatur. Et ideo non observabatur. Sed prima sab- ideo non observabatur. Sed prima sab- bati dies quam nos Dominicam vocamus, bati dies quam nos Dominicam vocamus, dicebatur. Et ideo post legem iterum est dicebatur. Et ideo post legem iterum est restituta in primam. Et hoc est quod in- restituta in primam. Et hoc est quod in- tendit Glossa. tendit Glossa.

Si autem vis scire secundum naturam: Si autem vis scire secundum naturam: tunc scias, quod dies est Sol lucens su- tunc scias, quod dies est Sol lucens su-

IN EVANG. LUCÆ, VI-1. IN EVANG. LUCÆ, VI-1.

per terram, et non lucentes aliæ stellæ : per terram, et non lucentes aliæ stellæ : quia illæ factæ sunt ut præsint nocti '. quia illæ factæ sunt ut præsint nocti '. Et ideo quæcumque est quæ simplex ha- Et ideo quæcumque est quæ simplex ha- bet lumen solis in dominio primæ horæ bet lumen solis in dominio primæ horæ diei, illa est prima. Et hæc est dies Do. diei, illa est prima. Et hæc est dies Do. minica et ideo illa secundum naturam minica et ideo illa secundum naturam prima est. In sequenti die lux Solis fun- prima est. In sequenti die lux Solis fun- ditur in Lunæ dominio: et ideo illa est ditur in Lunæ dominio: et ideo illa est secunda. Et in tertia die funditur in Mar- secunda. Et in tertia die funditur in Mar- tis dominio et ideo illa tertia. Et in tis dominio et ideo illa tertia. Et in quarta die funditur in Mercurii dominio : quarta die funditur in Mercurii dominio : et ideo illa est quarta. Sed in quinta die et ideo illa est quarta. Sed in quinta die funditur in Jovis dominio et ideo illa funditur in Jovis dominio et ideo illa est quinta. Et in sexta funditur in Vene- est quinta. Et in sexta funditur in Vene- ris dominio et ideo illa est sexta. Et in ris dominio et ideo illa est sexta. Et in septima funditur in malevolo Saturni septima funditur in malevolo Saturni dominio et ideo illa est septima. Et dominio et ideo illa est septima. Et hunc ordinem antiqui sapientes attende- hunc ordinem antiqui sapientes attende-

1 Cf. Genes. 1, 16. 1 Cf. Genes. 1, 16.

2 In sabbato secundo primo, y sabbaty detе- 2 In sabbato secundo primo, y sabbaty detе- porpúry. L'évangéliste Saint Luc a seul men- porpúry. L'évangéliste Saint Luc a seul men- tionné cette date qui est demeurée très mysté- tionné cette date qui est demeurée très mysté- rieuse, malgré les efforts des commentateurs rieuse, malgré les efforts des commentateurs pour l'éclaircir. L'expression suзpóπowτos ne pour l'éclaircir. L'expression suзpóπowτos ne se rencontre en effet nulle part ailleurs dans la se rencontre en effet nulle part ailleurs dans la littérature profane ou sacrée à défaut d'ana- littérature profane ou sacrée à défaut d'ana- logies, on en est donc réduit, à son sujet, à des logies, on en est donc réduit, à son sujet, à des conjectures plus ou moins vraisemblables. Qu'il conjectures plus ou moins vraisemblables. Qu'il suffise de signaler les principales. suffise de signaler les principales.

10 D'après S. Jean Chrysostome (Homil. XL in 10 D'après S. Jean Chrysostome (Homil. XL in Matth.), Paulus, Olshausen, etc., il s'agirait Matth.), Paulus, Olshausen, etc., il s'agirait d'une fête chômée succédant sans interruption d'une fête chômée succédant sans interruption (δευτέρα) à la solennité du sabbat (πρώτη). (δευτέρα) à la solennité du sabbat (πρώτη).

20 S. Isidore de Péluse (ép. III, 110), Euthy- 20 S. Isidore de Péluse (ép. III, 110), Euthy- mius, etc., supposent que S. Luc a ainsi dési- mius, etc., supposent que S. Luc a ainsi dési- gné le premier jour des pains azymes (лpóty gné le premier jour des pains azymes (лpóty Tv &úpov), qui se trouvait être d'une certaine Tv &úpov), qui se trouvait être d'une certaine manière le second de la fête pascale (sutépa manière le second de la fête pascale (sutépa τοῦ πάσχα). τοῦ πάσχα).

3° Louis Cappell, Zampe et plusieurs autres 3° Louis Cappell, Zampe et plusieurs autres voient dans l'épithète deutsрómputov une allu- voient dans l'épithète deutsрómputov une allu- sion à la double année des Juifs, l'année civile, sion à la double année des Juifs, l'année civile, qui conmençait au mois de Tischri (vers l'au- qui conmençait au mois de Tischri (vers l'au- tomne), et l'année ecclésiastique, qui s'ouvrait tomne), et l'année ecclésiastique, qui s'ouvrait le fer Nisan (vers le printemps): il y aurait eu le fer Nisan (vers le printemps): il y aurait eu ainsi deux premiers sabbats, le premier-pre- ainsi deux premiers sabbats, le premier-pre- mier en Tischri, et le second-premier en Ni- mier en Tischri, et le second-premier en Ni-

san. san.

4° D'après Maldonat et Grotius, les Juifs dis- 4° D'après Maldonat et Grotius, les Juifs dis- tinguaient par des noms particuliers les trois tinguaient par des noms particuliers les trois grands sabbats (πpwrα σábbaτα) qui tombaient grands sabbats (πpwrα σábbaτα) qui tombaient dans les octaves de Pâques, de la Pentecôte et dans les octaves de Pâques, de la Pentecôte et des Encénies: le premier s'appelait poτó- des Encénies: le premier s'appelait poτó-

397 397

runt ante legem, et ideo sic ordinaverunt. runt ante legem, et ideo sic ordinaverunt. Sub lege autem mutatus est, et post le- Sub lege autem mutatus est, et post le- gem iterum receptus. Et ideo sabbatum gem iterum receptus. Et ideo sabbatum illud est secundo primum. Et iste est illud est secundo primum. Et iste est ordo dierum secundum naturam. ordo dierum secundum naturam.

Quæ autem sit ratio feriandi vel ope- Quæ autem sit ratio feriandi vel ope- randi in diebus, alibi erit locus dicendi. randi in diebus, alibi erit locus dicendi. Scias tamen quod licet ista secundum Scias tamen quod licet ista secundum Glossam quorumdam dicta sint, quæ hic Glossam quorumdam dicta sint, quæ hic recitantur facta sunt in sabbato: quia recitantur facta sunt in sabbato: quia aliter occasionem murmurandi non ha- aliter occasionem murmurandi non ha- buissent. Unde ad litteram verum est buissent. Unde ad litteram verum est quod secundo primum sabbatum fuit et quod secundo primum sabbatum fuit et sabbatum, et illud festum kalendarum sabbatum, et illud festum kalendarum habens sicut dicitur, Marc. 11, 23, ubi di- habens sicut dicitur, Marc. 11, 23, ubi di- citur Cum Dominus sabbatis ambula- citur Cum Dominus sabbatis ambula- ret per sata, hoc est, die in quo plura ret per sata, hoc est, die in quo plura festa concurrerunt*. festa concurrerunt*.

: :

πρωτον, le second δευτερόπρωτον, le troisième πρωτον, le second δευτερόπρωτον, le troisième τριτόπρωτον. τριτόπρωτον.

5° Wetstein, Storr, etc., se décident en fa- 5° Wetstein, Storr, etc., se décident en fa- veur du premier sabbat du second mois de veur du premier sabbat du second mois de l'année ecclésiastique (Iyar). l'année ecclésiastique (Iyar).

6° Comme il existait chez les Juifs en vertu 6° Comme il existait chez les Juifs en vertu d'une prescription divine (Cf. Exod. XXIII, 10 et d'une prescription divine (Cf. Exod. XXIII, 10 et seq.; Levit. xxv, 2 et seq.) des années dites seq.; Levit. xxv, 2 et seq.) des années dites sabbatiques qui revenaient tous les sept ans, sabbatiques qui revenaient tous les sept ans, Wieseler, Chron. Synopse, pp. 226-237, van Wieseler, Chron. Synopse, pp. 226-237, van Oosterzee et d'autres exégètes ont assez ingé- Oosterzee et d'autres exégètes ont assez ingé- nieusement conclu de cette institution que le nieusement conclu de cette institution que le jour désigné par l'expression obscure de jour désigné par l'expression obscure de S. Luc était le premier sabbat de la seconde S. Luc était le premier sabbat de la seconde des sept années qui formaient un cycle sabba- des sept années qui formaient un cycle sabba- tique. tique.

70 Le sentiment le plus communément ad- 70 Le sentiment le plus communément ad- mis est celui de Scaliger, de Emendat. temp. mis est celui de Scaliger, de Emendat. temp. 1. VI, suivant lequel dans le σάββατον δευτερό 1. VI, suivant lequel dans le σάββατον δευτερό

pwtov, il faudrait voir le premier sabbat qui pwtov, il faudrait voir le premier sabbat qui suivait le second jour de la Pâque. La loi or- suivait le second jour de la Pâque. La loi or- donnait en effet qu'à partir de ce jour, célèbre donnait en effet qu'à partir de ce jour, célèbre entre les autres dans l'octave pascale parce entre les autres dans l'octave pascale parce qu'on y offrait à Dieu, au milieu de grandes qu'on y offrait à Dieu, au milieu de grandes réjouissances, les premiers épis mûrs, on réjouissances, les premiers épis mûrs, on comptat sept sabbats jusqu'à la Pentecôte ; or, comptat sept sabbats jusqu'à la Pentecôte ; or, à leur numéro d'ordre aurait été ajouté, pour à leur numéro d'ordre aurait été ajouté, pour les distinguer des autres sabbats de l'année, un les distinguer des autres sabbats de l'année, un mot qui indiquait leur point de départ. Asote- mot qui indiquait leur point de départ. Asote- ρόπρωτον equivaudrait ainsi à πρώτον τῆς ρόπρωτον equivaudrait ainsi à πρώτον τῆς δευτέρας, c'est à dire, ἀπὸ τῆς δευτέρας. Cf. Le- δευτέρας, c'est à dire, ἀπὸ τῆς δευτέρας. Cf. Le- vit. xxIII, 10 et seq.; Winer, Realwarterbuch, vit. xxIII, 10 et seq.; Winer, Realwarterbuch, s. v. Sabbath; Lightfoot, Hor. hebr. in Matth. s. v. Sabbath; Lightfoot, Hor. hebr. in Matth.

XII. XII.

Quoiqu'il en soit d'ailleurs de toutes ces hy- Quoiqu'il en soit d'ailleurs de toutes ces hy-

398 398

« Cum transiret. » « Cum transiret. »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ecce studium Domini de procuranda Ecce studium Domini de procuranda salute hominum. salute hominum.

IV, IV,

« Per sata. » Transit per sata semina- « Per sata. » Transit per sata semina- tor rerum in primo mundi cardine, qui tor rerum in primo mundi cardine, qui in fine temporum corda seminat fidelium, in fine temporum corda seminat fidelium, verbi divini seminatione: ut ex rerum verbi divini seminatione: ut ex rerum dispositione agricolas mundi doceat quid dispositione agricolas mundi doceat quid debeant facere. Joan. debeant facere. Joan. 35 Videte re- 35 Videte re- giones, quia albæ sunt jam ad messem. giones, quia albæ sunt jam ad messem. Volebat enim ut consideratis messibus, Volebat enim ut consideratis messibus, considerantes corda parata ad messem, considerantes corda parata ad messem, et seipsos idoneos exhiberent messores et seipsos idoneos exhiberent messores qui ad metendum mitterentur. qui ad metendum mitterentur.

« Vellebant discipuli. » « Vellebant discipuli. »

» »

Ecce necessitatis extremæ indicium. Ecce necessitatis extremæ indicium. Et hujus causam dicit, Marc. 11, 13 et seq., Et hujus causam dicit, Marc. 11, 13 et seq., quod ita venerant turbæ ut nec spatium quod ita venerant turbæ ut nec spatium manducandi haberent. Et ideo facto ser- manducandi haberent. Et ideo facto ser- mone de novitate vitæ convenit turba. mone de novitate vitæ convenit turba. Tempus autem fuit manducandi. Et Tempus autem fuit manducandi. Et Christus ad quietem spiritus potius quam Christus ad quietem spiritus potius quam ad escam festinans, declinavit ad campos ad escam festinans, declinavit ad campos satos. Simile faciens Isaac, Genes. xxiv, satos. Simile faciens Isaac, Genes. xxiv, 63, qui tempore cum sibi sponsa præ- 63, qui tempore cum sibi sponsa præ- sentaretur, egressus fuerat ad meditan- sentaretur, egressus fuerat ad meditan- dum in agro. Sic Christus cum sibi quæ- dum in agro. Sic Christus cum sibi quæ- reret desponsari Ecclesiam. Discipuli au- reret desponsari Ecclesiam. Discipuli au- tem famescentes acriter: sicut dicitur, tem famescentes acriter: sicut dicitur, I ad Corinth. IV, 11: Usque in hanc ho- I ad Corinth. IV, 11: Usque in hanc ho- ram et esurimus, et sitimus, et nudi su- ram et esurimus, et sitimus, et nudi su- mus. Ad Hebr. xI, 37: Egentes, angu mus. Ad Hebr. xI, 37: Egentes, angu stiati, afflicti. stiati, afflicti.

Sic ergo ex fame non studiosa præpa- Sic ergo ex fame non studiosa præpa- rabant, sed « vellebant » manibus, non rabant, sed « vellebant » manibus, non elixando, non condiendo, non saporibus elixando, non condiendo, non saporibus infundendo, « spicas » rudes. Hoc enim infundendo, « spicas » rudes. Hoc enim licebat secundum legem. Deuter. XXIII, licebat secundum legem. Deuter. XXIII, 25: Si intraveris in segetem amici tui, 25: Si intraveris in segetem amici tui, franges spicas, et manu conteres falce franges spicas, et manu conteres falce

autem non metes. autem non metes.

pothèses, l'époque de l'année où eut lieu l'inci- pothèses, l'époque de l'année où eut lieu l'inci- dent raconté par S. Luc est clairement mar- dent raconté par S. Luc est clairement mar- qué par le contexte: c'était peu de temps qué par le contexte: c'était peu de temps

« Et manducabant. » « Et manducabant. »

Non vendebant, nec deportabant : Non vendebant, nec deportabant : manducabant autem non ad necessitatis manducabant autem non ad necessitatis suppletionem, sed ad nimiæ inediæ et suppletionem, sed ad nimiæ inediæ et debilitatis remedium: quia ex talibus debilitatis remedium: quia ex talibus edulium ad refectionem vix sumi potest. edulium ad refectionem vix sumi potest.

« Confricantes manibus, » « Confricantes manibus, »

Scilicet suis. Ecce præparatio rudis, Scilicet suis. Ecce præparatio rudis, non lauta. Non sunt igitur de quibus non lauta. Non sunt igitur de quibus dicitur, ad Philip. 11, 19: Quorum Deus dicitur, ad Philip. 11, 19: Quorum Deus venter est. De quibus dicitur, Amos, vi, venter est. De quibus dicitur, Amos, vi, 4 et 6: Qui comedunt agnum de grege, 4 et 6: Qui comedunt agnum de grege, et vitulos de medio armenti,... bibentes et vitulos de medio armenti,... bibentes vinum in phialis, et optimo unguento de- vinum in phialis, et optimo unguento de- libuti: et nihil patiuntur super contri- libuti: et nihil patiuntur super contri- tione Joseph. Luc. XVI, 19: Epulabatur tione Joseph. Luc. XVI, 19: Epulabatur quotidie splendide. Exemplum hinc ac- quotidie splendide. Exemplum hinc ac- cipiant successores Apostolorum, qui cipiant successores Apostolorum, qui hæreditatem acceperunt sedes eorum. hæreditatem acceperunt sedes eorum. Psal. XLIV, 17 Pro patribus tuis nati Psal. XLIV, 17 Pro patribus tuis nati sunt tibi filii constitues eos principes sunt tibi filii constitues eos principes super omnem terram. super omnem terram.

Spicæ tamen etiam significant Scri- Spicæ tamen etiam significant Scri- pturarum sententias, in palea litteræ in- pturarum sententias, in palea litteræ in- clusas, quæ manibus confricantur quan- clusas, quæ manibus confricantur quan- do operum bonorum impletione et studii do operum bonorum impletione et studii vellicatione exponuntur, ut sic purum vellicatione exponuntur, ut sic purum intellectum reficiant. Levit. 11, 14 et 15: intellectum reficiant. Levit. 11, 14 et 15: Si obtuleris munus primarum frugum Si obtuleris munus primarum frugum tuarum Domino de spicis adhuc virenti- tuarum Domino de spicis adhuc virenti- bus, torrebis igni (sancti Spiritus) et bus, torrebis igni (sancti Spiritus) et confringes (per meditationem) in morem confringes (per meditationem) in morem farris (ut conveniens sint nutrimentum), farris (ut conveniens sint nutrimentum), et sic offeres primitias tuas Domino, et sic offeres primitias tuas Domino, fundens supra oleum) unctionis et gra- fundens supra oleum) unctionis et gra- tiæ sancti Spiritus). tiæ sancti Spiritus).

Similiter autem et virtutis opus Similiter autem et virtutis opus quasi de spica evellitur, quando de moti- quasi de spica evellitur, quando de moti- bus pœnitentis evocatur. Genes. XLI, bus pœnitentis evocatur. Genes. XLI, 5 Septem spice pullulabant in culmo 5 Septem spice pullulabant in culmo uno plenæ atque formosæ, hoc est, se- uno plenæ atque formosæ, hoc est, se-

avant la moisson. avant la moisson.

L. Cl. FILLION, Comment. sur S. Luc. pp. 133- L. Cl. FILLION, Comment. sur S. Luc. pp. 133- 134, Paris, Lethielleux, 1882). 134, Paris, Lethielleux, 1882).

IN EVANG. LUCÆ, VI-2, 3, 4, 5. IN EVANG. LUCÆ, VI-2, 3, 4, 5.

: :

ptem virtutes in corde uno sicut fortis ptem virtutes in corde uno sicut fortis ille Gedeon purgabat triticum cum vel- ille Gedeon purgabat triticum cum vel- let fugere Madian ¹. let fugere Madian ¹. Tales autem morales expositiones a Tales autem morales expositiones a quolibet de facili fieri possunt. quolibet de facili fieri possunt.

« Quidam autem Pharisæorum di- « Quidam autem Pharisæorum di- cebant illis Quid facitis quod non li- cebant illis Quid facitis quod non li-

cet in sabbatis ? cet in sabbatis ?

Et respondens Jesus ad eos, dixit : Et respondens Jesus ad eos, dixit : Nec hoc legistis quod fecit David, cum Nec hoc legistis quod fecit David, cum esurisset ipse et qui cum illo erant : esurisset ipse et qui cum illo erant : Quomodo intravit in domum Dei, et Quomodo intravit in domum Dei, et panes propositionis sumpsit, et man- panes propositionis sumpsit, et man- ducavit, et dedit his qui cum ipso ducavit, et dedit his qui cum ipso erant, quos non licet manducare nisi erant, quos non licet manducare nisi tantum sacerdotibus? tantum sacerdotibus?

Et dicebat illis : Quia dominus est Et dicebat illis : Quia dominus est Filius hominis etiam sabbati. » Filius hominis etiam sabbati. »

Ecce murmuratio. Ecce murmuratio.

Tangit autem duo: astutiam, et ne- Tangit autem duo: astutiam, et ne- quitiam. quitiam.

Astutiam in hoc quod quidam, et non Astutiam in hoc quod quidam, et non omnes: ut si confutarentur illi, non omnes: ut si confutarentur illi, non omnes essent confusi: si autem vince- omnes essent confusi: si autem vince- rent, omnes viderentur esse victores. rent, omnes viderentur esse victores. Genes. I, 1 Serpens erat callidior Genes. I, 1 Serpens erat callidior cunctis animantibus terræ. Isa. vin, 10: cunctis animantibus terræ. Isa. vin, 10: Inite consilium, et dissipabitur. Inite consilium, et dissipabitur.

Nequitia autem est in interrogatione Nequitia autem est in interrogatione cum dicunt: « Quid facitis? » Mat- cum dicunt: « Quid facitis? » Mat- thæus dicit et Marcus, quod dixerunt thæus dicit et Marcus, quod dixerunt ipsi Domino 2. Sed verum est quod pri- ipsi Domino 2. Sed verum est quod pri- mo dixerunt discipulis et cum non de- mo dixerunt discipulis et cum non de- sisterent, dixerunt Domino, ut compe- sisterent, dixerunt Domino, ut compe- sceret eos, vel efficeretur accusabilis. sceret eos, vel efficeretur accusabilis.

« Quod non licet, » lege prohibente, « Quod non licet, » lege prohibente, «in sabbatis, » quia plures festivitates «in sabbatis, » quia plures festivitates concurrerant in unam. Unde, Numer. xv, concurrerant in unam. Unde, Numer. xv, 36, lapidatus est qui collegit ligna in sab- 36, lapidatus est qui collegit ligna in sab- bato. Et erant cæci : quia ratio humana bato. Et erant cæci : quia ratio humana hoc dicit, quod in quolibet festo licet na- hoc dicit, quod in quolibet festo licet na- turæ satisfacere. turæ satisfacere.

¹ Judicum, vi, 11. ¹ Judicum, vi, 11.

399 399

« Et respondens Jesus ad eos, di- « Et respondens Jesus ad eos, di- xit: » xit: »

Ecce confusio contradicentis, et vera Ecce confusio contradicentis, et vera doctrina dispensationis. doctrina dispensationis.

« «

« Nec hoc,» supple ad intellectum, « Nec hoc,» supple ad intellectum, legistis. » Et contra omnem serpen- legistis. » Et contra omnem serpen- tinum morsum Christus Scripturam op- tinum morsum Christus Scripturam op- ponit: sicut supra patuit in tentationi- ponit: sicut supra patuit in tentationi- bus diaboli, et hic. bus diaboli, et hic.

Dicit autem duo. Primum est, quod Dicit autem duo. Primum est, quod ex Scripturis probat, et de rebus et tem- ex Scripturis probat, et de rebus et tem- poribus propter necessitatem esse dis- poribus propter necessitatem esse dis- pensandum. Secundum autem est, quod pensandum. Secundum autem est, quod apud se ostendit esse dispensandi aucto- apud se ostendit esse dispensandi aucto- ritatem summam. ritatem summam.

David, 1 Reg. xx1, 3-6. De quo dicit: David, 1 Reg. xx1, 3-6. De quo dicit: Primum horum probat per factum Primum horum probat per factum

« Quod fecit David. » Dicitur enim hic « Quod fecit David. » Dicitur enim hic David totum illud fecisse quod circa se David totum illud fecisse quod circa se factum est dispensatione summi Sacer- factum est dispensatione summi Sacer- dotis. dotis.

Et hoc est « Cum esurisset ipse, et Et hoc est « Cum esurisset ipse, et qui cum illo erant. » Et hoc fuit cum qui cum illo erant. » Et hoc fuit cum completam esse didicit malitiam Saul, ad completam esse didicit malitiam Saul, ad interficiendum eum. Et ideo propter ci- interficiendum eum. Et ideo propter ci- bum ad suos declinare non audebat, nec bum ad suos declinare non audebat, nec etiam ad alios qui proderent eum Sauli : etiam ad alios qui proderent eum Sauli : sed spem habens in honestate sacerdotis sed spem habens in honestate sacerdotis Abiathar junioris, et patris ejus Achime- Abiathar junioris, et patris ejus Achime- lech, declinavit in Nobe villam ad eos, ibi lech, declinavit in Nobe villam ad eos, ibi quærens refectionis consolationem, ubi quærens refectionis consolationem, ubi scivit se non invenire proditorem. Et ideo scivit se non invenire proditorem. Et ideo necessitas illa dispensandi fuit causa. Et necessitas illa dispensandi fuit causa. Et ideo locum habuit dispensatio. ideo locum habuit dispensatio.

« «

Dei, » Dei, »

Quomodo intravit in domum Quomodo intravit in domum

Non ipse David in propria persona, Non ipse David in propria persona, sed sacerdos: et panes propositionis sibi sed sacerdos: et panes propositionis sibi a sacerdote exhibitos manducavit, eo a sacerdote exhibitos manducavit, eo quod alios panes sacerdos non haberet, quod alios panes sacerdos non haberet, nec David alibi requirere panes ausus nec David alibi requirere panes ausus fuit. fuit.

«Et, » quod plus est, panes eosdem «Et, » quod plus est, panes eosdem dedit his qui cum illo erant,» scilicet dedit his qui cum illo erant,» scilicet