314 314

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

blime videt: ipse est rex super universos blime videt: ipse est rex super universos filios superbiæ. filios superbiæ.

« Et ostendit illi omni regna orbis « Et ostendit illi omni regna orbis

terræ. >> terræ. >>

Cum tribus modis res ostendatur : Cum tribus modis res ostendatur : ampliatione videlicet spiritus, quo Deus ampliatione videlicet spiritus, quo Deus ostendit Prophetis: sicut, III Reg. xxII, ostendit Prophetis: sicut, III Reg. xxII, 19: Vidi Dominum sedentem super so- 19: Vidi Dominum sedentem super so- lium suum, et omnem exercitum cæli lium suum, et omnem exercitum cæli assistentem ei a dextris et a sinistris. Et assistentem ei a dextris et a sinistris. Et per lumen quod per modum speculi per lumen quod per modum speculi præsentatur oculis, in quo cuncta appa- præsentatur oculis, in quo cuncta appa- rent quæ sunt orbis: sicut Beato Bene- rent quæ sunt orbis: sicut Beato Bene- dicto ostensus est mundus. Et tertio, per dicto ostensus est mundus. Et tertio, per digiti demonstrationem. Nullo istorum digiti demonstrationem. Nullo istorum modorum ostendit diabolus nisi ultimo, modorum ostendit diabolus nisi ultimo, ut dicit Chrysostomus. Sicut si diceret: ut dicit Chrysostomus. Sicut si diceret: Romanum regnum est ad plagam occi- Romanum regnum est ad plagam occi- dentalem, Persidis regnum ad plagam dentalem, Persidis regnum ad plagam orientalem, Chaldæorum ad aquilonem, orientalem, Chaldæorum ad aquilonem, et Græcorum ad meridiem. Et gloria, et Græcorum ad meridiem. Et gloria, magna, major, maxima, est in singulis magna, major, maxima, est in singulis

eorum. eorum.

Et hoc fecit « in momento temporis, » Et hoc fecit « in momento temporis, » hoc est, in parvo tempore: quia mo- hoc est, in parvo tempore: quia mo- mentum quadragesima pars est horæ, mentum quadragesima pars est horæ, et ponitur hic pro tempore parvo. Et et ponitur hic pro tempore parvo. Et licet velit decipere, tamen ex rebus licet velit decipere, tamen ex rebus congruentibus cogitur loqui. Sicut enim congruentibus cogitur loqui. Sicut enim cum deciperet Adam, coactus est in cum deciperet Adam, coactus est in forma serpentis venire, in qua facile forma serpentis venire, in qua facile posset deprehendi: sic et nunc ex rebus posset deprehendi: sic et nunc ex rebus convenientibus loqui cogitur: et ex ipso convenientibus loqui cogitur: et ex ipso momento significatur, quod omnis glo- momento significatur, quod omnis glo- ria mundi est momentanea: et ideo nec ria mundi est momentanea: et ideo nec curanda. Isa. XL, 6: Omnis caro fænum, curanda. Isa. XL, 6: Omnis caro fænum, et omnis gloria ejus quasi flos agri. et omnis gloria ejus quasi flos agri.

« Et ai illi, etc. » « Et ai illi, etc. »

Ista tentatio est, qua promittendo de- Ista tentatio est, qua promittendo de- cipere quærit. Et ideo quatuor facit: cipere quærit. Et ideo quatuor facit: promittit, rationem promissionis subdit, promittit, rationem promissionis subdit, et ad illicitum inducit: et si committa- et ad illicitum inducit: et si committa- tur illicitum, promissum se soluturum tur illicitum, promissum se soluturum ostendit. ostendit.

Dicit ergo promittendo: Dicit ergo promittendo:

<< Tibi dabo potestatem, » << Tibi dabo potestatem, »

Quia in talibus dignitatibus sub po- Quia in talibus dignitatibus sub po- testate continentur et divitiæ et honores testate continentur et divitiæ et honores et gloria. Qui enim in talibus potestate et gloria. Qui enim in talibus potestate potiuntur sicut domini, accipiunt terra- potiuntur sicut domini, accipiunt terra- rum divitias, et glorificantur a subjectis. rum divitias, et glorificantur a subjectis. Non enim quærunt veram gloriam, sed Non enim quærunt veram gloriam, sed eam quæ est ab hominibus. Joan. v, 44: eam quæ est ab hominibus. Joan. v, 44: Gloriam ab invicem accipitis, et gloriam, Gloriam ab invicem accipitis, et gloriam, quæ a solo Deo est, non quæritis. Sunt quæ a solo Deo est, non quæritis. Sunt enim potestates quærentes, et in turbis enim potestates quærentes, et in turbis populorum et sceptris sibi placentes ple- populorum et sceptris sibi placentes ple- rumque Sardanapalitæ, qui non quærunt rumque Sardanapalitæ, qui non quærunt nisi ea quæ coram hominibus sunt. Et nisi ea quæ coram hominibus sunt. Et tales sibi adjungunt: a quibus gloriosi tales sibi adjungunt: a quibus gloriosi habentur, et quorum viribus, ut tyranni, habentur, et quorum viribus, ut tyranni, divitias multitudinis subjectæ diripiunt. divitias multitudinis subjectæ diripiunt. Sapient. vi, 22, datur talibus consilium Sapient. vi, 22, datur talibus consilium sic: Si delectamini sedibus et sceptris, o sic: Si delectamini sedibus et sceptris, o reges populi, diligite sapientiam, ut in reges populi, diligite sapientiam, ut in perpetuum regnetis. Præterea, potestas perpetuum regnetis. Præterea, potestas citius movet cor quam divitiæ: quia citius movet cor quam divitiæ: quia divitiæ non appetuntur, nisi quia sunt divitiæ non appetuntur, nisi quia sunt necessitatis futuræ sufficiens in omni tem- necessitatis futuræ sufficiens in omni tem- pore et loco fidejussor: et in hanc neces- pore et loco fidejussor: et in hanc neces- sitatem cadere non potest, qui super sitatem cadere non potest, qui super multos habet potestatem. Adhuc autem, multos habet potestatem. Adhuc autem, divitiæ non nisi organice et instrumenta- divitiæ non nisi organice et instrumenta- liter deserviunt ad regna: potestas autem liter deserviunt ad regna: potestas autem substantialis est regnis. substantialis est regnis.

Vide ergo quam astute tangit ea quæ Vide ergo quam astute tangit ea quæ cor movere possunt, etiam boni hominis cor movere possunt, etiam boni hominis in regimine, et tacet id quod non movet in regimine, et tacet id quod non movet nisi per accidens, et propter aliud, vel nisi per accidens, et propter aliud, vel non movet nisi cor vile et deficiens. non movet nisi cor vile et deficiens. Eccli. x, 10: Nihil est iniquius quam Eccli. x, 10: Nihil est iniquius quam amare pecuniam; hic enim et animam amare pecuniam; hic enim et animam suam venalem habet: quoniam in vita suam venalem habet: quoniam in vita sua projecit intima sua. Versute ergo sua projecit intima sua. Versute ergo proponit ea quæ cor generosum facilius proponit ea quæ cor generosum facilius moveant. moveant.

Dicit autem, «hanc universam, » ne Dicit autem, «hanc universam, » ne potestas appetita ab alio, contradicibilis potestas appetita ab alio, contradicibilis sit, vel a quoquam superiore mutanda. sit, vel a quoquam superiore mutanda. Sic enim non ita appeteretur: quia deri- Sic enim non ita appeteretur: quia deri- sibilis est qui depositus est ab ea, qua sibilis est qui depositus est ab ea, qua

IN EVANG. LUCÆ, IV-5, 6, 7, 8. IN EVANG. LUCÆ, IV-5, 6, 7, 8.

aliquando potitus est dignitatis potestate. aliquando potitus est dignitatis potestate. Unde, Matth. IV, 9: Hæc omnia tibi Unde, Matth. IV, 9: Hæc omnia tibi dabo. Eccli. xxiv, 11: Omnium excellen- dabo. Eccli. xxiv, 11: Omnium excellen- tium et humilium corda virtute calcavi. tium et humilium corda virtute calcavi. Isa. X, Isa. X, 14: Universam terram ego con- 14: Universam terram ego con- gregavi: et non fuit qui moveret pen- gregavi: et non fuit qui moveret pen- nam, et aperiret os, et ganniret. nam, et aperiret os, et ganniret. Addit autem de gloria, dicens: Addit autem de gloria, dicens:

« Et gloriam eorum, » « Et gloriam eorum, »

Quia gloria etiam movet generosum Quia gloria etiam movet generosum animum, ut propter eam appetantur di- animum, ut propter eam appetantur di- vitiæ plusquam propter se. Gloria enim vitiæ plusquam propter se. Gloria enim est late patens præconium, vel clara cum est late patens præconium, vel clara cum laude notitia, quam claritatem multi appe- laude notitia, quam claritatem multi appe- tunt, non attendentes quod dicitur, I Ma- tunt, non attendentes quod dicitur, I Ma- chab. II, 62 et 63: Gloria ejus, scilicet chab. II, 62 et 63: Gloria ejus, scilicet viri peccatoris, stercus et vermis est: viri peccatoris, stercus et vermis est: hodie extollitur, et cras non invenietur, hodie extollitur, et cras non invenietur, quia conversus est in terram suam, et quia conversus est in terram suam, et cogitatio ejus periit. Et illud Isaiæ, XL, cogitatio ejus periit. Et illud Isaiæ, XL, 6 et 7 Omnis gloria ejus quasi flos 6 et 7 Omnis gloria ejus quasi flos agri. Exsiccatum est foenum, et cecidit agri. Exsiccatum est foenum, et cecidit flos, quia spiritus Domini sufflavit in flos, quia spiritus Domini sufflavit in

eo. eo.

Subjungit autem rationem hujus pro- Subjungit autem rationem hujus pro- missionis, dicens: missionis, dicens:

« Quia mihi tradita sunt. » « Quia mihi tradita sunt. »

Et mentitur: quia gloriam suam Deus Et mentitur: quia gloriam suam Deus alteri non dat . Potestatem autem ordi- alteri non dat . Potestatem autem ordi- nat et committit, sed non nisi a se te- nat et committit, sed non nisi a se te- neri permittit. Ad Roman. XIII, 1: Non neri permittit. Ad Roman. XIII, 1: Non est potestas nisi a Deo. Matth. xxvi, est potestas nisi a Deo. Matth. xxvi, 18 Data est mihi omnis potestas in 18 Data est mihi omnis potestas in cœlo, et in terra. Neque mirum si men- cœlo, et in terra. Neque mirum si men- titur mendacii pater et inventor, Joan. titur mendacii pater et inventor, Joan. VIII, 44: Ipse mendax est, et pater ejus. VIII, 44: Ipse mendax est, et pater ejus. Tamen potestatem videtur dicere, pote- Tamen potestatem videtur dicere, pote- statis abusum, hoc est, tyrannidem : quia statis abusum, hoc est, tyrannidem : quia illam de permissione divina exercet per illam de permissione divina exercet per malos in bonos. Job, ix, 24: Terra malos in bonos. Job, ix, 24: Terra data est in manus impii, vultum judi- data est in manus impii, vultum judi- cum ejus operit. cum ejus operit.

1 Isa. XLII, 8. 1 Isa. XLII, 8.

2 Verbum procidens non est in textu Lucæ. 2 Verbum procidens non est in textu Lucæ.

« Et cui volo do illa. » « Et cui volo do illa. »

315 315

Hoc est simpliciter falsum: quia etiam Hoc est simpliciter falsum: quia etiam malis Deus dat quibus vult: sicut Na- malis Deus dat quibus vult: sicut Na- buchodonosor dedit Ægyptum, et multis buchodonosor dedit Ægyptum, et multis aliis. Job, 1, 21: Dominus dedit, Domi- aliis. Job, 1, 21: Dominus dedit, Domi- nus abstulit: sicut Domino placuit, ita nus abstulit: sicut Domino placuit, ita factum est. Sed diabolus loquitur secun- factum est. Sed diabolus loquitur secun- dum communiorem usum quia multi dum communiorem usum quia multi mali sunt quibus ipse permissa sibi po- mali sunt quibus ipse permissa sibi po- testate ordinat divitias ad tentationem, testate ordinat divitias ad tentationem, et laqueum suæ perditionis. I ad Timoth. et laqueum suæ perditionis. I ad Timoth. v1, 9 Qui volunt divites fieri, incidunt v1, 9 Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem et in laqueum diaboli, et in tentationem et in laqueum diaboli, et desideria multa inutilia et nociva, quæ desideria multa inutilia et nociva, quæ mergunt homines in interitum et perdi- mergunt homines in interitum et perdi- tionem. Sapient. xiv, 11: Creaturæ Dei tionem. Sapient. xiv, 11: Creaturæ Dei in odium factæ sunt, et in muscipulam in odium factæ sunt, et in muscipulam pedibus insipientium. pedibus insipientium.

« Tu ergo si procidens 2. » « Tu ergo si procidens 2. »

Procidens est pronus cadens: quia non Procidens est pronus cadens: quia non adorat dæmonem, nisi cadat pronus. Et adorat dæmonem, nisi cadat pronus. Et iste est major casus qui esse potest: quia iste est major casus qui esse potest: quia honor Creatoris ad infimam et omni vi- honor Creatoris ad infimam et omni vi- litate viliorem et incurabiliter corruptam litate viliorem et incurabiliter corruptam transfertur creaturam. Sic enim usur- transfertur creaturam. Sic enim usur- pando divinitatem, et ipse pronus ceci- pando divinitatem, et ipse pronus ceci- dit, Isa. xiv, 12: Quomodo cecidisti de dit, Isa. xiv, 12: Quomodo cecidisti de cælo, Lucifer, qui mane oriebaris ? cælo, Lucifer, qui mane oriebaris ? corruisti in terram. Et ideo sui casus corruisti in terram. Et ideo sui casus persuadet similitudinem. Altitudo enim persuadet similitudinem. Altitudo enim quam in cœlo concepit, adhuc in corde quam in cœlo concepit, adhuc in corde suo perseveravit. Et imitantur illum suo perseveravit. Et imitantur illum qui sunt ex parte illius 3. Psal. LXXIII, qui sunt ex parte illius 3. Psal. LXXIII, 23: Superbia eorum qui te oderunt, 23: Superbia eorum qui te oderunt, ascendit semper. ascendit semper.

« Si adoraveris coram me, »> « Si adoraveris coram me, »>

Adoratione latriæ, quæ soli Deo de- Adoratione latriæ, quæ soli Deo de- betur. Semper enim illam usurpat quæ betur. Semper enim illam usurpat quæ Dei est sicut fecit in cœlo. Et hoc facit Dei est sicut fecit in cœlo. Et hoc facit promittens avaritiam: quia sicut dicitur, promittens avaritiam: quia sicut dicitur, ad Ephes. v, 5: Avaritia est idolorum ad Ephes. v, 5: Avaritia est idolorum

3 Sapient. 11. 25. 3 Sapient. 11. 25.

316 316

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

servitus. Ostendit enim se hic secundum servitus. Ostendit enim se hic secundum cordis sui tumorem, tamquam ipse sit cordis sui tumorem, tamquam ipse sit Deus. Daniel. x1, 36: Elevabitur, et Deus. Daniel. x1, 36: Elevabitur, et magnificabitur adversus omnem deum, magnificabitur adversus omnem deum, et adversus Deum deorum loquetur ma- et adversus Deum deorum loquetur ma- gnifica. gnifica.

« Coram me » dicit: quia multi ado- « Coram me » dicit: quia multi ado- rant eum non coram, qui facto adorant rant eum non coram, qui facto adorant eum. Ad Philip. 11, 19: Quorum Deus eum. Ad Philip. 11, 19: Quorum Deus venter est, et gloria in confusione ipso venter est, et gloria in confusione ipso rum, qui terrena sapiunt. Sed coram ado- rum, qui terrena sapiunt. Sed coram ado- rant, qui cognito dæmone, per adora- rant, qui cognito dæmone, per adora- tiones et prostrationes honorem latriæ tiones et prostrationes honorem latriæ exhibent et sacrificia: sicut faciunt ne- exhibent et sacrificia: sicut faciunt ne- cromantici, et illi qui spe lucri faciunt: cromantici, et illi qui spe lucri faciunt: sicut fecit Theophilus. Et ad hoc a Do- sicut fecit Theophilus. Et ad hoc a Do- mino Jesu Christo exegit. Non enim mino Jesu Christo exegit. Non enim sufficit ei quod exhibeatur ei obsequium sufficit ei quod exhibeatur ei obsequium in malo opere, nisi etiam a bonis eruat in malo opere, nisi etiam a bonis eruat fundamenta fidei, et excluso Creatore fundamenta fidei, et excluso Creatore quem odit, ad se transferat honorem di- quem odit, ad se transferat honorem di- vinitatis. Psal. CXXXVI, 7: Dixerunt: vinitatis. Psal. CXXXVI, 7: Dixerunt: Exinanite, exinanite usque ad funda- Exinanite, exinanite usque ad funda- mentum in ea. Job, XL, 18: Absorbebit mentum in ea. Job, XL, 18: Absorbebit fluvium, et non mirabitur et habet fluvium, et non mirabitur et habet fiduciam quod influat Jordanis in os fiduciam quod influat Jordanis in os ejus. Il ad Thessalon. II, 4: Adversatur, ejus. Il ad Thessalon. II, 4: Adversatur, et extollitur supra omne quod dicitur et extollitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur. Deus, aut quod colitur.

« Erunt tua omnia. » « Erunt tua omnia. »

Ecce confirmatio promissionis, si per- Ecce confirmatio promissionis, si per- ficitur persuasio iniquæ voluntatis. Ge- ficitur persuasio iniquæ voluntatis. Ge- nes. xxxiv, 11 et 12: Quæcumque sta- nes. xxxiv, 11 et 12: Quæcumque sta- tueritis, dabo. Augete dotem, et munera tueritis, dabo. Augete dotem, et munera postulate, et libenter tribuam quod pe- postulate, et libenter tribuam quod pe- tieritis: tantum date mihi puellam, hoc tieritis: tantum date mihi puellam, hoc est, animam. Genes. xiv, 21: Da mihi est, animam. Genes. xiv, 21: Da mihi animas, cætera tolle tibi. animas, cætera tolle tibi.

« Et respondens Jesus, dixit illi. » « Et respondens Jesus, dixit illi. »

Ecce tentationis exclusio cauta, sine Ecce tentationis exclusio cauta, sine consecutione ejus quod tentator inten- consecutione ejus quod tentator inten- dit. « Respondit » autem ad tentationem, dit. « Respondit » autem ad tentationem, « et dixit illi » ad tentantis nequitiam : « et dixit illi » ad tentantis nequitiam :

1 Cf. Exod. xx, 3. 1 Cf. Exod. xx, 3.

quia, sicut dicit Apostolus, II ad Corinth. quia, sicut dicit Apostolus, II ad Corinth. 11, 11, non ignorabat cogitationes ejus. 11, 11, non ignorabat cogitationes ejus. Proverb. 1, 17 Frustra jacitur rete ante Proverb. 1, 17 Frustra jacitur rete ante oculos pennatorum. Et, ut dicit Mat- oculos pennatorum. Et, ut dicit Mat- thæus, IV, 10, ad hanc tentationem cum thæus, IV, 10, ad hanc tentationem cum indignatione respondit, dicens : « Vade, indignatione respondit, dicens : « Vade, Satana: » quia, sicut dicit Chrysosto- Satana: » quia, sicut dicit Chrysosto- mus, in propritis injuriis esse quempiam mus, in propritis injuriis esse quempiam patientem laudabile est : Dei autem in- patientem laudabile est : Dei autem in- jurias dissimulare nimis impium est. jurias dissimulare nimis impium est. Unde, Esther, XIII, 14: Timui ne hono- Unde, Esther, XIII, 14: Timui ne hono- rem Dei mei transferrem ad hominem, et rem Dei mei transferrem ad hominem, et ne quemquam adorarem, excepto Deo ne quemquam adorarem, excepto Deo

meo. meo.

« Scriptum est. » « Scriptum est. »

Deuter. vi, 13, quia ab Deuteronomii Deuter. vi, 13, quia ab Deuteronomii auctoritatibus, ratione superius inducta, auctoritatibus, ratione superius inducta, non recedo: «Dominum, » legis posito- non recedo: «Dominum, » legis posito- rem. Isa. xxx, 22: Dominus legifer rem. Isa. xxx, 22: Dominus legifer noster, Dominus rex noster. « Deum, » noster, Dominus rex noster. « Deum, » creatorem, et inspectorem, et proviso- creatorem, et inspectorem, et proviso- rem. Esther, xшI, 10 et 9: Tu fecisti rem. Esther, xшI, 10 et 9: Tu fecisti omnia, cœlum et terram, et quidquid omnia, cœlum et terram, et quidquid coeli ambitu continentur,... in ditione tua coeli ambitu continentur,... in ditione tua cuncta sunt posita. « Tuum, » per cul- cuncta sunt posita. « Tuum, » per cul- tum et illius beneficium. Ad Hebr. xi, tum et illius beneficium. Ad Hebr. xi, 16: Non confunditur Deus vocari Deus 16: Non confunditur Deus vocari Deus eorum. Exod. 111, 15: Dominus Deus eorum. Exod. 111, 15: Dominus Deus patrum vestrorum, Deus Abraham, Deus patrum vestrorum, Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Jacob misit me ad vos: Isaac, et Deus Jacob misit me ad vos: hoc nomen mihi est in æternum. Unde hoc nomen mihi est in æternum. Unde hæc omnia tria unum nomen sunt: «Do- hæc omnia tria unum nomen sunt: «Do- minus Deus tuus. » Deuter. VI, 4: Do- minus Deus tuus. » Deuter. VI, 4: Do- minus Deus noster Dominus unus est. minus Deus noster Dominus unus est.

Ibidem, v, 7: Non habebis deos alienos Ibidem, v, 7: Non habebis deos alienos in conspectu meo ¹. in conspectu meo ¹.

<< Adorabis » << Adorabis »

Prostratione quia ille solus te suble- Prostratione quia ille solus te suble- vavit in esse, cum non esses. Et ideo vavit in esse, cum non esses. Et ideo adoratio prostrationis sibi soli debetur. adoratio prostrationis sibi soli debetur. Psal. XLIV, 12 Ipse est Dominus Deus Psal. XLIV, 12 Ipse est Dominus Deus tuus, et adorabunt eum. Psal. LXV, 4: tuus, et adorabunt eum. Psal. LXV, 4: Omnis terra adoret te, Deus. Omnis terra adoret te, Deus.

« Et illi soli servies » « Et illi soli servies »

IN EVANG. LUCÆ, IV-9, 10, 11. IN EVANG. LUCÆ, IV-9, 10, 11.

Cultu latriæ quia illa servitus nulli Cultu latriæ quia illa servitus nulli nisi a Deo debetur. Hieronymus in epi- nisi a Deo debetur. Hieronymus in epi- stola sua, dicens in cordibus vestris, te stola sua, dicens in cordibus vestris, te oportet adorare Dominum. Exod. xx, oportet adorare Dominum. Exod. xx, 5: Non adorabis ea, neque coles: ego 5: Non adorabis ea, neque coles: ego enim Dominus Deus tuus fortis, zelotes. enim Dominus Deus tuus fortis, zelotes. Sapient. XIV, 27: Infandorum idolorum Sapient. XIV, 27: Infandorum idolorum cultura, omnis mali causa est, et ini- cultura, omnis mali causa est, et ini- tium, et finis. tium, et finis.

« Et duxit illum in Jerusalem, et « Et duxit illum in Jerusalem, et statuit eum supra pinnam templi, et statuit eum supra pinnam templi, et dixit illi: Si Filius Dei es, mitte te dixit illi: Si Filius Dei es, mitte te hinc deorsum. » hinc deorsum. »

Ecce tertia tentatio de inani gloria quæ Ecce tertia tentatio de inani gloria quæ in deserto non est perfecta, sed in templo in deserto non est perfecta, sed in templo in Jerusalem. Præcessit ergo diabolus, et in Jerusalem. Præcessit ergo diabolus, et sequebatur eum Dominus, et non fuit sequebatur eum Dominus, et non fuit portatus ab eo, ut quidam dicunt. Se- portatus ab eo, ut quidam dicunt. Se- quebatur autem eum quo voluit, ubi quebatur autem eum quo voluit, ubi multos per inanem gloriam præcipitave- multos per inanem gloriam præcipitave- rat, et ubi multi magni gloriosi apparue-. rat, et ubi multi magni gloriosi apparue-. runt: quia ibi citius tentatur aliquis ad runt: quia ibi citius tentatur aliquis ad magna ostendenda, ut inter gloriosos magna ostendenda, ut inter gloriosos gloriosior appareat: et ubi locus est san- gloriosior appareat: et ubi locus est san- ctificationis, ut ibi minus a tentatore ctificationis, ut ibi minus a tentatore caveat. Isa. LXIV. 10 et 11: Jerusalem,... caveat. Isa. LXIV. 10 et 11: Jerusalem,... domus sanctificationis nostræ et gloriæ domus sanctificationis nostræ et gloriæ nostræ. Isa. LII, 1: Jerusalem, civitas nostræ. Isa. LII, 1: Jerusalem, civitas sancti. sancti.

Tanguntur ergo hic duo tentatio, et Tanguntur ergo hic duo tentatio, et tentatoris confusio. tentatoris confusio.

In tentatione tria: loci scilicet commu- In tentatione tria: loci scilicet commu- nis opportunitas, et loci proprii ad ten- nis opportunitas, et loci proprii ad ten- tationem congruitas, et persuasionis ver- tationem congruitas, et persuasionis ver- suta malignitas. suta malignitas.

De loci communis ad tentandum op- De loci communis ad tentandum op- portunitate jam dictum est: dixit enim portunitate jam dictum est: dixit enim in corde suo illud Ecclesiastici, XXIII, in corde suo illud Ecclesiastici, XXIII, 30 et 31 Ubi non speravit, apprehende- 30 et 31 Ubi non speravit, apprehende- tur. Et erit dedecus omnibus. tur. Et erit dedecus omnibus.

« Et statuit eum, » « Et statuit eum, »

317 317

Ascendens ante eum per gradus ad Ascendens ante eum per gradus ad exedram in alto collocatam, unde sacer- exedram in alto collocatam, unde sacer- dotes docebant populum, quam hic vo- dotes docebant populum, quam hic vo- cat « pinnam templi, » quia per modum cat « pinnam templi, » quia per modum pinnæ templo adhærebat, sicut apud nos pinnæ templo adhærebat, sicut apud nos propugnacula adhærent turribus et do- propugnacula adhærent turribus et do- mibus ubi multi per gloriam apparue- mibus ubi multi per gloriam apparue- rantut in alto loco Prælatorum stans, rantut in alto loco Prælatorum stans, gloriam cogitaret: similitudinem sui cor- gloriam cogitaret: similitudinem sui cor- dis persuadere intendens. Isa. xiv, 13: dis persuadere intendens. Isa. xiv, 13: Super astra Dei exaltabo solium meum. Super astra Dei exaltabo solium meum. Cum econtra doceat Dominus, Luc. xiv, Cum econtra doceat Dominus, Luc. xiv, 10 Recumbe in novissimo loco. Psal. I, 10 Recumbe in novissimo loco. Psal. I, 1: In cathedra pestilentiæ non sedit. 1: In cathedra pestilentiæ non sedit.

<< Et dixit illi. >> << Et dixit illi. >>

Ecce tentationis propositio. Est autem Ecce tentationis propositio. Est autem tentatio in qua suadendo blanditur, et tentatio in qua suadendo blanditur, et ideo componitur ex tribus, scilicet, ex- ideo componitur ex tribus, scilicet, ex- ploratione, tentatione illiciti, et blanda ploratione, tentatione illiciti, et blanda persuasione. persuasione.

Explorationem aperit cum dicit: << Si Explorationem aperit cum dicit: << Si Filius Dei es, » et propria virtute per Filius Dei es, » et propria virtute per generationem a Patre habita. Hæc satis. generationem a Patre habita. Hæc satis. Sapient. 11, 16 et 17: Gloriatur patrem se Sapient. 11, 16 et 17: Gloriatur patrem se habere Deum. Videamus ergo si sermo- habere Deum. Videamus ergo si sermo- nes illius veri sint, et tentemus quæ ven- nes illius veri sint, et tentemus quæ ven- tura sunt illi. tura sunt illi.

« Mitte te deorsum. » « Mitte te deorsum. »

Absque intentione, competentia dicit : Absque intentione, competentia dicit : quia qui voluntatem diaboli facit, mittit quia qui voluntatem diaboli facit, mittit se deorsum quia diabolus deorsum fluens se deorsum quia diabolus deorsum fluens interpretatur. Isa. xiv, 15 Ad infernum interpretatur. Isa. xiv, 15 Ad infernum detraheris in profundum laci: quia licet detraheris in profundum laci: quia licet malitiam habeat voluntatis, a sapiente malitiam habeat voluntatis, a sapiente Deo illa sic ordinatur, ut facile a consi- Deo illa sic ordinatur, ut facile a consi- derato et circumspecto deprehendatur. derato et circumspecto deprehendatur. Job, XLI, 4: Revelabit faciem indumenti Job, XLI, 4: Revelabit faciem indumenti ejus. ejus.

« Scriptum est enim quod Angelis « Scriptum est enim quod Angelis suis mandavit de te, ut conservent te: suis mandavit de te, ut conservent te: Et quia in manibus tollent te, ne Et quia in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. forte offendas ad lapidem pedem tuum.

10 10

11 11

318 318

12 12

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et respondens Jesus, ait illi: Di- Et respondens Jesus, ait illi: Di- ctum est: Non tentabis Dominum ctum est: Non tentabis Dominum Deum tuum. Deum tuum.

13 Et consummata omni tentatione, 13 Et consummata omni tentatione, diabolus recessit ab illo usque ad tem- diabolus recessit ab illo usque ad tem- pus. » pus. »

Ecce blandimentum persuasionis. Et Ecce blandimentum persuasionis. Et habet tria astutam Scripturæ confirma- habet tria astutam Scripturæ confirma- tionem, male tamen allegatam: et Scri- tionem, male tamen allegatam: et Scri- pturæ necessariam impletionem: et im- pturæ necessariam impletionem: et im- punitatis dolosam promissionem. punitatis dolosam promissionem.

Scriptura autem est, Psal. xc, 11 et Scriptura autem est, Psal. xc, 11 et 12, de custodia animarum, ordinata a 12, de custodia animarum, ordinata a Deo per Angelos 1, quam inconvenienter Deo per Angelos 1, quam inconvenienter diabolus adhibuit Christo capiti, qui sibi diabolus adhibuit Christo capiti, qui sibi sufficiens nulla indiguit custodia. sufficiens nulla indiguit custodia.

Dicit ergo: Dicit ergo:

« Scriptum est, » et ideo certum. « Scriptum est, » et ideo certum. Matth. v, 18 Iota unum aut unus apex Matth. v, 18 Iota unum aut unus apex non præteribit a lege, donec omnia fiant. non præteribit a lege, donec omnia fiant.

« Quoniam Angelis suis. » Psal. CIII, « Quoniam Angelis suis. » Psal. CIII, 4: Qui facis Angelos tuos, spiritus, et 4: Qui facis Angelos tuos, spiritus, et ministros tuos ignem urentem. ministros tuos ignem urentem.

« Mandavit » Deus Pater, « de te, » « Mandavit » Deus Pater, « de te, » qui dilectus Dei es: sicut sonuit in bap- qui dilectus Dei es: sicut sonuit in bap- tismo: Tu es Filius meus dilectus, in te tismo: Tu es Filius meus dilectus, in te complacui mihi. Et ideo certe speciali- complacui mihi. Et ideo certe speciali- ter mandavit, cum dixit Angelos custo- ter mandavit, cum dixit Angelos custo- dire debere. dire debere.

« Ut custodiant te. » Isa. LX11, 6: Su- « Ut custodiant te. » Isa. LX11, 6: Su- per muros tuos, Jerusalem, constitui cu- per muros tuos, Jerusalem, constitui cu- stodes tota die et tota nocte in perpe- stodes tota die et tota nocte in perpe- tuum non tacebunt, scilicet laudare no- tuum non tacebunt, scilicet laudare no- men Domini. Ad Hebr. 1, 4: Nonne om- men Domini. Ad Hebr. 1, 4: Nonne om- nes sunt administratorii spiritus, in mi- nes sunt administratorii spiritus, in mi- nisterium missi propter eos qui hæredita- nisterium missi propter eos qui hæredita- tem capient salutis ? tem capient salutis ?

8: 8:

«In omnibus viis tuis. » Psal. xxxi, «In omnibus viis tuis. » Psal. xxxi, In via hac qua gradieris, firmabo super In via hac qua gradieris, firmabo super te oculos meos. Psal. cxx, 4: Ecce non te oculos meos. Psal. cxx, 4: Ecce non dormitabit neque dormiet qui custodit dormitabit neque dormiet qui custodit Israel. Sapient. x, 12: Custodivit illum Israel. Sapient. x, 12: Custodivit illum

1 Psal. xc, 11 et 12: Quoniam Angelis suis 1 Psal. xc, 11 et 12: Quoniam Angelis suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis. In manibus portabunt te, ne forte offendas tuis. In manibus portabunt te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. ad lapidem pedem tuum.

ab inimicis, et a seductoribus tutavil ab inimicis, et a seductoribus tutavil illum. Ista custodia dicitur aliquando illum. Ista custodia dicitur aliquando murus: sicut, Isa. xxvi, 1 : Urbs fortitu- murus: sicut, Isa. xxvi, 1 : Urbs fortitu- dinis nostræ Sion: Salvator ponetur in dinis nostræ Sion: Salvator ponetur in ea murus et antemurale, hoc est, custo- ea murus et antemurale, hoc est, custo- dia Angelorum, et Sanctorum præsidium. dia Angelorum, et Sanctorum præsidium. Et allegat istius Scripturæ adimplen- Et allegat istius Scripturæ adimplen- dam necessitatem, dicens: dam necessitatem, dicens:

« Et quia in manibus, » « Et quia in manibus, »

Hoc est, in potestate defensionis, Hoc est, in potestate defensionis, « tollent te, » hoc est, portabunt te: et « tollent te, » hoc est, portabunt te: et ita habet littera Psalmi xc, 12. Sed quia ita habet littera Psalmi xc, 12. Sed quia dicit, quod ex alto dimittat se, dicit: dicit, quod ex alto dimittat se, dicit: Tollent, hoc est, sustollent te, ne collida- Tollent, hoc est, sustollent te, ne collida- ris vel collisionem patiaris. Quasi dicat: ris vel collisionem patiaris. Quasi dicat: Qui Prophetam Eliam sublevavit in cœ- Qui Prophetam Eliam sublevavit in cœ- lum manibus Angelorum subvectum ³, lum manibus Angelorum subvectum ³, ipse te sublevabit qui es Filius, et non ipse te sublevabit qui es Filius, et non patietur te collidi. patietur te collidi.

<< Ne forte offendas ad lapidem pe- << Ne forte offendas ad lapidem pe- dem tuum. >> dem tuum. >>

Eece impunitatis promissio: quia nec Eece impunitatis promissio: quia nec minimam læsuram quæ est ex offensa minimam læsuram quæ est ex offensa pedis ad lapidem éum incursurum pro- pedis ad lapidem éum incursurum pro- mittit. Hoc autem quod de membris op- mittit. Hoc autem quod de membris op- portune intelligitur, diabolus inconve- portune intelligitur, diabolus inconve- nienter adaptat capiti, quod tali custodia nienter adaptat capiti, quod tali custodia non indiget et tacet hoc quod contra se non indiget et tacet hoc quod contra se esse novit in sequentibus: Super aspi- esse novit in sequentibus: Super aspi- dem et basiliscum ambulabis, et concul- dem et basiliscum ambulabis, et concul- cabis leonem et draconem Aspis enim cabis leonem et draconem Aspis enim est diabolus, in quantum obturat se ad est diabolus, in quantum obturat se ad Dei verbum, et basiliscus est, in quan- Dei verbum, et basiliscus est, in quan- tum invisibilis interficit. Leo autem, in tum invisibilis interficit. Leo autem, in quantum esuriens peccatores circuit et quantum esuriens peccatores circuit et rugit. Draco autem, in quantum carnali- rugit. Draco autem, in quantum carnali- bus vitiis pectore et ventre repens homi- bus vitiis pectore et ventre repens homi- nes involvit. Et ipse statim est concul- nes involvit. Et ipse statim est concul- candus, et caput ejus conterendum. Et candus, et caput ejus conterendum. Et hoc superbia deceptus, non præsensit. hoc superbia deceptus, non præsensit.

2 Supra, 111, 22. Cf. Matth. 111, 17. 2 Supra, 111, 22. Cf. Matth. 111, 17. 8 IV Regum, II, 11. 8 IV Regum, II, 11.

* Psal. xc, 13. * Psal. xc, 13.

14 14

IN EVANG. LUCÆ, IV-13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22. 319 IN EVANG. LUCÆ, IV-13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22. 319

« Et respondens Jesus dixit illi. » « Et respondens Jesus dixit illi. »

« Respondens » quidem orationi, « Respondens » quidem orationi, « dixit » malignæ intentioni. Psal. XLIX, « dixit » malignæ intentioni. Psal. XLIX, 21: Arguam te, et statuam te contra fa- 21: Arguam te, et statuam te contra fa- ciem tuam. ciem tuam.

« Dictum est, » Deuter. vi, 16, quia a « Dictum est, » Deuter. vi, 16, quia a Deuteronomio propter secundæ legis Deuteronomio propter secundæ legis præfigurationem non recedit: quia, «Non præfigurationem non recedit: quia, «Non

tentabis Dominum Deum tuum. » Ten- tentabis Dominum Deum tuum. » Ten- tare Deum, est se discrimini committere, tare Deum, est se discrimini committere, ut videatur an Deus pro ipso miraculum ut videatur an Deus pro ipso miraculum velit facere. I ad Corinth. x, 9: Neque velit facere. I ad Corinth. x, 9: Neque tentemus Christum, scilicet Deum, sicut tentemus Christum, scilicet Deum, sicut quidam tentaverunt, et a serpențibus per- quidam tentaverunt, et a serpențibus per- ierunt. Psal. LXXVII, 18: Tentaverunt ierunt. Psal. LXXVII, 18: Tentaverunt Deum in cordibus suis, ut peterent escas Deum in cordibus suis, ut peterent escas animabus suis. Eccli. xvIII, 23: Noli esse animabus suis. Eccli. xvIII, 23: Noli esse quasi homo qui tentat Deum. Ideo enim quasi homo qui tentat Deum. Ideo enim dedit homini intellectum et sensum, ut dedit homini intellectum et sensum, ut in talibus sit in manu consilii sui. Eccli. in talibus sit in manu consilii sui. Eccli. XVII, 5 Consilium, et linguam, et ocu- XVII, 5 Consilium, et linguam, et ocu- los, et cor dedit hominibus excogitandi, los, et cor dedit hominibus excogitandi, et disciplina intellectus replevit illos. Et et disciplina intellectus replevit illos. Et ideo dedit ei hæc adjutoria quod videret ideo dedit ei hæc adjutoria quod videret quid ageret, et se discrimini non com- quid ageret, et se discrimini non com- mitteret. mitteret.

« Et consummata omni tentatione. » « Et consummata omni tentatione. »

Ecce effectus victoriæ: quia, cum ad Ecce effectus victoriæ: quia, cum ad summum perfectionis et victoriæ tentatio summum perfectionis et victoriæ tentatio deducta est, « diabolus recessit ab illo. » deducta est, « diabolus recessit ab illo. » Jacob. IV, Jacob. IV, 7 et 8 Resistite diabolo, et 7 et 8 Resistite diabolo, et fugiet a vobis: appropinquate Deo, et ap- fugiet a vobis: appropinquate Deo, et ap- propinquabit vobis. I Petr. v, 9: Cui re- propinquabit vobis. I Petr. v, 9: Cui re- sistite fortes in fide. sistite fortes in fide.

per per

« Usque ad tempus. » Hoc autem est « Usque ad tempus. » Hoc autem est tempus passionis, quando iterum tenta- tempus passionis, quando iterum tenta- vit fortiter per uxorem Pilati, et Ju- vit fortiter per uxorem Pilati, et Ju- dam. Per Judam primo, quærens occide- dam. Per Judam primo, quærens occide- re præsumptione autem habita de Filio re præsumptione autem habita de Filio Dei per uxorem Pilati quæsivit redimere. Dei per uxorem Pilati quæsivit redimere.

« Et regressus est Jesus in virtute « Et regressus est Jesus in virtute Spiritus in Galilæam: et fama exiit Spiritus in Galilæam: et fama exiit per universam regionem de illo. per universam regionem de illo.

Et ipse docebat in synagogis eorum, Et ipse docebat in synagogis eorum, et magnificabatur ab omnibus. et magnificabatur ab omnibus.

Et venit Nazareth, ubi erat nutritus, Et venit Nazareth, ubi erat nutritus, et intravit secundum consuetudinem et intravit secundum consuetudinem suam die sabbati in synagogam, et suam die sabbati in synagogam, et surrexit legere. surrexit legere.

15 15

16 16

Et traditus est illi liber Isaiæ Pro- 17 Et traditus est illi liber Isaiæ Pro- 17

phetæ. Et ut revolvit librum, invenit phetæ. Et ut revolvit librum, invenit locum ubi scriptum erat: locum ubi scriptum erat:

Spiritus Domini super me: propter 18 Spiritus Domini super me: propter 18 quod unxit me, evangelizare pauperi- quod unxit me, evangelizare pauperi- bus misit me, sanare contritos corde: bus misit me, sanare contritos corde:

Prædicare captivis remissionem, et 19 Prædicare captivis remissionem, et 19 cæcis visum, dimittere confractos in cæcis visum, dimittere confractos in remissionem remissionem

prædicare annum Do- prædicare annum Do- mini acceptum, et diem retributionis. mini acceptum, et diem retributionis. Et cum plicuisset librum, reddidit Et cum plicuisset librum, reddidit ministro, et sedit. Et omnium in syna- ministro, et sedit. Et omnium in syna- goga oculi erant intendentes in eum. goga oculi erant intendentes in eum.

Coepit autem dicere ad illos: Quia Coepit autem dicere ad illos: Quia hodie impleta est hæc scriptura in au- hodie impleta est hæc scriptura in au-

ribus vestris. ribus vestris.

Et omnes testimonium illi dabant, Et omnes testimonium illi dabant, et mirabantur in verbis gratiæ quæ et mirabantur in verbis gratiæ quæ procedebant de ore ipsius. » procedebant de ore ipsius. »

Hic incipit pars quæ est de illumina- Hic incipit pars quæ est de illumina- tione doctrinæ. tione doctrinæ.

Et tangit ab hoc loco usque ad vigesi- Et tangit ab hoc loco usque ad vigesi- mum secundum capitulum, omnes or- mum secundum capitulum, omnes or- dines ecclesiasticos: ordines, inquam, dines ecclesiasticos: ordines, inquam, qui sunt in fundamento, in capite, in qui sunt in fundamento, in capite, in dignioribus, et quasi officialibus mem- dignioribus, et quasi officialibus mem- bris, sicut Apostolis, et successoribus eo- bris, sicut Apostolis, et successoribus eo- rum Episcopis et membris inferioribus, rum Episcopis et membris inferioribus, sicut discipulis. et successoribus eorum sicut discipulis. et successoribus eorum presbyteris, qui sunt secundi ordinis presbyteris, qui sunt secundi ordinis viri. Et quia nihil aliud Lucas inducit viri. Et quia nihil aliud Lucas inducit nisi quod est ecclesiasticum, ideo suam nisi quod est ecclesiasticum, ideo suam formam in quatuor animalibus probat formam in quatuor animalibus probat esse vituli. Et ideo etiam non sequitur esse vituli. Et ideo etiam non sequitur ordinem temporis in re gesta: sed se- ordinem temporis in re gesta: sed se-

quitur ordinem ecclesiasticum in consti- quitur ordinem ecclesiasticum in consti- tutione graduum Ecclesiæ, et illumina- tutione graduum Ecclesiæ, et illumina- tione uniuscujusque gradus. Et inducit tione uniuscujusque gradus. Et inducit

20 20

21 21

22 22

320 320

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gesta secundum quod opportune probant gesta secundum quod opportune probant gradus, et confirmant eos, et probant gradus, et confirmant eos, et probant illuminationem eorum. illuminationem eorum.

Hæc autem omnia suis locis patebunt. Hæc autem omnia suis locis patebunt. In omni autem ædificio oportet pri- In omni autem ædificio oportet pri- mum jacere fundamenta: sicut dicitur, mum jacere fundamenta: sicut dicitur, Matth. vn, 24, quod vir sapiens ædificans Matth. vn, 24, quod vir sapiens ædificans domum, primum fodit in altum, et po- domum, primum fodit in altum, et po- nit fundamentum supra firmam petram: nit fundamentum supra firmam petram: ita Lucas intendens construere Eccle- ita Lucas intendens construere Eccle- siam in suis gradibus, et ministeriis, et siam in suis gradibus, et ministeriis, et officiis, præponit fundamenta omnium in officiis, præponit fundamenta omnium in residuo istius capituli: et deinde con- residuo istius capituli: et deinde con- struit ordinum officia usque ad passio- struit ordinum officia usque ad passio-

nem. nem.

Fundamenta autem omnium ecclesia- Fundamenta autem omnium ecclesia- sticorum sunt tria: veritas, potestas, et sticorum sunt tria: veritas, potestas, et operatio. Veritati innititur doctrina mini- operatio. Veritati innititur doctrina mini- strorum. Potestati divinæ innituntur sa- strorum. Potestati divinæ innituntur sa- cramenta. Operationi innititur officium cramenta. Operationi innititur officium prædicationis, et auctoritas missionis. De prædicationis, et auctoritas missionis. De his autem in propriis locis reddetur ra- his autem in propriis locis reddetur ra-

tio. tio.

Et ideo tria facit in residuo istius capi- Et ideo tria facit in residuo istius capi- tuli. Primo autem horum omnium osten- tuli. Primo autem horum omnium osten- dit veritatem et circa hanc facit tria, dit veritatem et circa hanc facit tria, quorum primum est ea qua ad veritatis quorum primum est ea qua ad veritatis ostensionem venitur, opportunitas. Se- ostensionem venitur, opportunitas. Se- cundum est ex Prophetarum eximio testi- cundum est ex Prophetarum eximio testi- ficata veritas. Tertium est testimonii in- ficata veritas. Tertium est testimonii in- ducti explanata perspicuitas. ducti explanata perspicuitas.

Opportunitas autem adhuc est in tri- Opportunitas autem adhuc est in tri- bus loco videlicet, et tempore, et legen- bus loco videlicet, et tempore, et legen- tis dispositione. tis dispositione.

Adventus notatur in hoc quod dicit: Adventus notatur in hoc quod dicit:

« Et regressus est Jesus » « Et regressus est Jesus »

Non quidem immediate post tentatio- Non quidem immediate post tentatio- nem fuit de Judæa in Galilæam regressio, nem fuit de Judæa in Galilæam regressio, sed potius illa quam describit Joannes, sed potius illa quam describit Joannes, I et 11. Et est quando in Galilæa ad testi- I et 11. Et est quando in Galilæa ad testi- monium Joannis quibusdam discipulis monium Joannis quibusdam discipulis innotuit, et aquam in vinum convertit: innotuit, et aquam in vinum convertit: et tunc iterum in Judæam secundo anno et tunc iterum in Judæam secundo anno a baptismo, Joanne jam incarcerato ite- a baptismo, Joanne jam incarcerato ite- rum in Judæam exivit de Galilæa, et rum in Judæam exivit de Galilæa, et post aliqua facta iterato in Galilæam red- post aliqua facta iterato in Galilæam red- iitet tunc hæc quæ hic describuntur iitet tunc hæc quæ hic describuntur perficit. Lucas autem qui Joannem præ- perficit. Lucas autem qui Joannem præ- vidit scripturum, non posuit maxime vidit scripturum, non posuit maxime ideo, quia licet deitatem Christi ostende- ideo, quia licet deitatem Christi ostende- rent, tamen ad probationem ordinis eccle- rent, tamen ad probationem ordinis eccle- siastici non multum faciunt, quem ipse siastici non multum faciunt, quem ipse prosequendum suscepit. prosequendum suscepit.

De hac ergo dicit : De hac ergo dicit :

« «

Regressus est: » qui regressus est re- Regressus est: » qui regressus est re- ductio illuminationis super audientes post ductio illuminationis super audientes post egressum ab eis factum in contemplatio- egressum ab eis factum in contemplatio- nem veritatis, et confutationem hostis. nem veritatis, et confutationem hostis. Ad hæc enim duo a cura sua egreditur : Ad hæc enim duo a cura sua egreditur : ut contemplando veritatem hauriat, quam ut contemplando veritatem hauriat, quam prædicando effundat: et ut in oratione prædicando effundat: et ut in oratione pro subditis dæmonem vincat, et a sub- pro subditis dæmonem vincat, et a sub- ditis compescat. Ezechiel, 1, 14: Ani- ditis compescat. Ezechiel, 1, 14: Ani- malia ibant et revertebantur in simi- malia ibant et revertebantur in simi- litudinem fulguris coruscantis. Ideo litudinem fulguris coruscantis. Ideo dictum est Abrahæ, Genes. XII, 1 : dictum est Abrahæ, Genes. XII, 1 :

De loco autem dicit duo, scilicet, de Egredere de terra tua, et de cognatione De loco autem dicit duo, scilicet, de Egredere de terra tua, et de cognatione loco communi, et loco proprio. loco communi, et loco proprio.

De loco communi adhuc duo innuit, De loco communi adhuc duo innuit, Tangit enim locum communem habita- Tangit enim locum communem habita- tionis audientium, et locum communem tionis audientium, et locum communem ad docendum, conventibus audientium ad docendum, conventibus audientium deputatum. deputatum.

Circa locum communem habitationis Circa locum communem habitationis audientium dicit tria: Doctoris videlicet audientium dicit tria: Doctoris videlicet ad audientes adventum, loci dispositio- ad audientes adventum, loci dispositio- nem, Doctoris famam. nem, Doctoris famam.

De Doctoris adventu dicit adventum, De Doctoris adventu dicit adventum, utilitatem, et efficaciam in docendo. utilitatem, et efficaciam in docendo.

1 Genes. XXXII, 1 Genes. XXXII,

9. 9.

tua ut de suis aliquando ad contem- tua ut de suis aliquando ad contem- plationem et orationem egrediatur. Et. plationem et orationem egrediatur. Et. dictum est Jacob ut in terram suam dictum est Jacob ut in terram suam revertatur, ut significetur, quod Præ- revertatur, ut significetur, quod Præ- latus per regimen et actionem virtutis latus per regimen et actionem virtutis ostendendæ, aliquando ad suos rever- ostendendæ, aliquando ad suos rever- tatur. Et hoc Christus nos instruit, cujus tatur. Et hoc Christus nos instruit, cujus omnis actio nostra est instructio. omnis actio nostra est instructio.

Qua autem utilitate dicit: « Jesus: » Qua autem utilitate dicit: « Jesus: » quia salutis viam monstrans suis : pro- quia salutis viam monstrans suis : pro- pter quod etiam pontifex appellatur, ad pter quod etiam pontifex appellatur, ad Hebr. ix, 11 Christus assistens pontifex Hebr. ix, 11 Christus assistens pontifex

IN EVANG. LUCÆ, IV-14, 15. IN EVANG. LUCÆ, IV-14, 15.

concludendæ. concludendæ.

321 321

futurorum bonorum. Jesus enim semper congregandæ, et sub uno Ecclesiæ ovili futurorum bonorum. Jesus enim semper congregandæ, et sub uno Ecclesiæ ovili dat documenta salutis. Luc. 1, 77: Ad dat documenta salutis. Luc. 1, 77: Ad dandam scientiam salutis plebi ejus, in dandam scientiam salutis plebi ejus, in remissionem peccatorum eorum. remissionem peccatorum eorum.

De efficacia sui in docendo subjun- De efficacia sui in docendo subjun- git: git:

« In virtute Spiritus, » « In virtute Spiritus, »

Qui est vehiculum omnis virtutis. Qui est vehiculum omnis virtutis. Oportet enim quod doctrina inspirationis Oportet enim quod doctrina inspirationis Spiritus, virtute Spiritus demonstretur : Spiritus, virtute Spiritus demonstretur : quia aliter caret effectu. Dat enim Spiri- quia aliter caret effectu. Dat enim Spiri- tus inspirationem intellectus, Job, xxxII, tus inspirationem intellectus, Job, xxxII, 8: Ut video, Spiritus est in hominibus, 8: Ut video, Spiritus est in hominibus, et inspiratio Omnipotentis dat intelli- et inspiratio Omnipotentis dat intelli- gentiam. Sed virtus Spiritus dat proba- gentiam. Sed virtus Spiritus dat proba- tionem quia ejicit dæmonem, Luc. tionem quia ejicit dæmonem, Luc. XI, 20 Si in digito Dei ejicio dæmonia, XI, 20 Si in digito Dei ejicio dæmonia, profecto pervenit in vos regnum Dei. profecto pervenit in vos regnum Dei. Et ideo Dominus monet Apostolos ne Et ideo Dominus monet Apostolos ne ante doceant quam virtutem Spiritus ante doceant quam virtutem Spiritus accipiant, Luc. xxiv, 49: Sedete in ci- accipiant, Luc. xxiv, 49: Sedete in ci- vitate, quoadusque induamini virtute ex vitate, quoadusque induamini virtute ex alto. I ad Corinth. 11, 5: 'Fides vestra alto. I ad Corinth. 11, 5: 'Fides vestra non sit in sapientia hominum, sed in non sit in sapientia hominum, sed in virtute Dei. virtute Dei.

Tangit autem locum communem ha- Tangit autem locum communem ha- bitationis audientium, dicens : bitationis audientium, dicens :

« In Galilæam. » « In Galilæam. »

Unde, Luc. XXIII, 5: Commovet popu- Unde, Luc. XXIII, 5: Commovet popu- lum docens per universam Judæam, in- lum docens per universam Judæam, in- cipiens a Galilæa usque huc. Ibi enim cipiens a Galilæa usque huc. Ibi enim fuit principalium discipulorum commu- fuit principalium discipulorum commu- nior habitatio, Act. 11, 7: Nonne ecce nior habitatio, Act. 11, 7: Nonne ecce omnes isti qui loquuntur, Galilæi sunt? omnes isti qui loquuntur, Galilæi sunt? Causa autem in præmissis est habita: Causa autem in præmissis est habita: quia hunc inceptionis doctrinæ suæ lo- quia hunc inceptionis doctrinæ suæ lo- cum determinaverat prophetia Isaiæ, 1x, cum determinaverat prophetia Isaiæ, 1x, 1 et 2 Trans Jordanem Galilææ Gen- 1 et 2 Trans Jordanem Galilææ Gen- tium. Populus qui ambulabat in tenebris tium. Populus qui ambulabat in tenebris vidit lucem magnam. Ex eo autem quod vidit lucem magnam. Ex eo autem quod Propheta ibidem dixit, incipiendum fuit Propheta ibidem dixit, incipiendum fuit ut vocarentur ad fidem Gentes, quæ ibi ut vocarentur ad fidem Gentes, quæ ibi mixtim cum Judæis habitabant: et ex mixtim cum Judæis habitabant: et ex Judæis et Gentibus oves Christi erant Judæis et Gentibus oves Christi erant

XXII XXII

De fama autem quæ omni Doctori ne- De fama autem quæ omni Doctori ne- cessaria est subjungit, dicens: cessaria est subjungit, dicens:

« Et fama exiit per universam regio- « Et fama exiit per universam regio- nem de illo. >> nem de illo. >>

Est enim fama sicut odoris diffusio bo- Est enim fama sicut odoris diffusio bo- næ opinionis in omnes. Sicut enim gu- næ opinionis in omnes. Sicut enim gu- stus est, ita et odor: dulcis enim saporis, stus est, ita et odor: dulcis enim saporis, dulcis est et odor. Cum autem sapor sit dulcis est et odor. Cum autem sapor sit sequela complexionis : ubi bona est sequela complexionis : ubi bona est complexio, ibi bonus sapor, et inde debet complexio, ibi bonus sapor, et inde debet causari bonus odor. Bona autem com- causari bonus odor. Bona autem com- plexio in bona et subtili humidi digestio- plexio in bona et subtili humidi digestio- ne, est bona humorum ad medium re- ne, est bona humorum ad medium re- ducta contemperantia. Et sic in humori- ducta contemperantia. Et sic in humori- bus spiritualibus, qui sunt quatuor pas- bus spiritualibus, qui sunt quatuor pas- siones naturales: gaudium, tristitia, siones naturales: gaudium, tristitia, spes, et timor. Ubi enim charitas est spes, et timor. Ubi enim charitas est hæc bene digerens, et ratio sapientiæ hæc bene digerens, et ratio sapientiæ hæc bene ad medium ordinans, ibi est hæc bene ad medium ordinans, ibi est bona cordis complexio et bona dige- bona cordis complexio et bona dige- stio. Et iste homo optimus est in se, stio. Et iste homo optimus est in se, dulcissimus in societate, et fragrans in dulcissimus in societate, et fragrans in opinione. Bonus igitur Dominus de quo opinione. Bonus igitur Dominus de quo dicitur, Psal. cXVIII, 68: Bonus es tu, et dicitur, Psal. cXVIII, 68: Bonus es tu, et in bonitate tua doce me. Dulcis Dominus in bonitate tua doce me. Dulcis Dominus in societate participantium eum, de quo in societate participantium eum, de quo dicitur, I Petr. 11, 3 : Si tamen gustastis dicitur, I Petr. 11, 3 : Si tamen gustastis quoniam dulcis est Dominus. Et ideo quoniam dulcis est Dominus. Et ideo necesse fuit quod bono odore fragraret necesse fuit quod bono odore fragraret in opinione omnium. Bonum autem in opinione omnium. Bonum autem odorem venenata refugiunt. Unde, II ad odorem venenata refugiunt. Unde, II ad Corinth. 11, 15 et 16 Christi bonus odor Corinth. 11, 15 et 16 Christi bonus odor sumus in iis qui salvi fiunt, et in iis qui sumus in iis qui salvi fiunt, et in iis qui pereunt aliis quidem odor mortis in pereunt aliis quidem odor mortis in mortem, aliis autem odor vitæ in vitam. mortem, aliis autem odor vitæ in vitam. Sed mirum esset in naturalibus, si id Sed mirum esset in naturalibus, si id quod malæ est complexionis et malæ di- quod malæ est complexionis et malæ di- gestionis, haberet saporem dulcem et gestionis, haberet saporem dulcem et odorem delectabilem. Monstruosum ergo odorem delectabilem. Monstruosum ergo est in moribus quod velis esse malus, et est in moribus quod velis esse malus, et tamen hominibus delectabilis, et apud tamen hominibus delectabilis, et apud omnes esse bonæ opinionis. Isa. xxxiv, omnes esse bonæ opinionis. Isa. xxxiv, 3: Et de cadaveribus eorum ascendet 3: Et de cadaveribus eorum ascendet foetor. Psal. v, 11: Sepulcrum patens foetor. Psal. v, 11: Sepulcrum patens est guttur eorum. Econtra de bonis, est guttur eorum. Econtra de bonis,

: :

21 21

322 322

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Cantic. IV, Cantic. IV, 10: 10: Odor unguentorum tuo- Odor unguentorum tuo- rum super omnia aromata, hoc est, se- rum super omnia aromata, hoc est, se- cundum virtutes conversationis. Genes. cundum virtutes conversationis. Genes. XXVII, 27 Statim ut sensit vestimento- XXVII, 27 Statim ut sensit vestimento- rum illius fragrantiam, benedixit illi. rum illius fragrantiam, benedixit illi.

« Et ipse docebat. » « Et ipse docebat. »

: :

Hic tangit locum communem, qui de- Hic tangit locum communem, qui de- terminatus est docenti. Synagoga enim terminatus est docenti. Synagoga enim dicitur a v quod est cum, et ayo quod dicitur a v quod est cum, et ayo quod est duco, quasi conduco. Et quia bruto- est duco, quasi conduco. Et quia bruto- rum est alio quodam ducente et trahente, rum est alio quodam ducente et trahente, conduci ideo infidelium conventus vo- conduci ideo infidelium conventus vo- catur synagoga. Ecclesia autem dicitur catur synagoga. Ecclesia autem dicitur congregatio, et illa est rationalium congregatio, et illa est rationalium quia congregantur, quæ congregantur quia congregantur, quæ congregantur proprio motu. Et ideo utentes ratione ad proprio motu. Et ideo utentes ratione ad lumen fidei in unam congregantur fidem. lumen fidei in unam congregantur fidem. Et ideo non Synagoga, sed Ecclesia vo- Et ideo non Synagoga, sed Ecclesia vo-

catur. catur.

Synagoga autem hic dicitur domus in Synagoga autem hic dicitur domus in quam convenerunt Judæi audire verbum quam convenerunt Judæi audire verbum Domini. In has ergo domos Jesus et Domini. In has ergo domos Jesus et Apostoli frequenter convenerunt propo- Apostoli frequenter convenerunt propo- nere multitudini verbum Dei quia ver- nere multitudini verbum Dei quia ver- bum Dei in publico et non in angulis est bum Dei in publico et non in angulis est proponendum. Eccli. v1, 35: In multitu- proponendum. Eccli. v1, 35: In multitu- dine presbyterorum prudentium sta, et dine presbyterorum prudentium sta, et sapientiæ illorum ex corde conjungere. sapientiæ illorum ex corde conjungere. Joan. XVIII, 20: Ego semper docui in Joan. XVIII, 20: Ego semper docui in synagoga et in templo, quo omnes Judæi synagoga et in templo, quo omnes Judæi conveniunt, et in occulto locutus sum conveniunt, et in occulto locutus sum nihil. Matth. x, 27: Quod in aure au- nihil. Matth. x, 27: Quod in aure au- ditis, prædicate super tecta. ditis, prædicate super tecta.

« Et magnificabatur, >> « Et magnificabatur, >>

Hoc est, magnus prædicabatur, « ab Hoc est, magnus prædicabatur, « ab omnibus, » propter dictorum veritatem, omnibus, » propter dictorum veritatem, propter virtutis in exemplis ostensionem, propter virtutis in exemplis ostensionem, et propter miraculorum ostensionem. et propter miraculorum ostensionem. Luc. xxiv, 19 Qui fuit vir propheta Luc. xxiv, 19 Qui fuit vir propheta potens in opere et sermone coram Deo et potens in opere et sermone coram Deo et omni populo. Luc. VII, 16: Quia Prophe- omni populo. Luc. VII, 16: Quia Prophe- ta magnus surrexit in nobis, et quia Deus ta magnus surrexit in nobis, et quia Deus visitavit plebem suam. Matth. v, 29 : visitavit plebem suam. Matth. v, 29 :

1 Vulgata habet, Psal. xc, 13: Justus ut pal- 1 Vulgata habet, Psal. xc, 13: Justus ut pal-

Admirabantur turbac super doctrina Admirabantur turbac super doctrina ejus. Erat enim docens eos sicut pote- ejus. Erat enim docens eos sicut pote- statem habens, et non sicut Scribæ eorum statem habens, et non sicut Scribæ eorum et Pharisæi. et Pharisæi.

« Et venit Nazareth. » « Et venit Nazareth. »

Hic tangit locum proprium tam audi- Hic tangit locum proprium tam audi- toris quam Doctoris auditoris, «< Naza- toris quam Doctoris auditoris, «< Naza- reth: » Doctoris, « Synagogam, » quæ reth: » Doctoris, « Synagogam, » quæ fuit in Nazareth. Et ibi innuit congruita- fuit in Nazareth. Et ibi innuit congruita- tem temporis : « In die sabbati. » tem temporis : « In die sabbati. »

Dicit ergo « Et venit Nazareth, » Dicit ergo « Et venit Nazareth, » semper floris amans speciem, flos de semper floris amans speciem, flos de radice Jesse, « ubi nutritus fuerat. » radice Jesse, « ubi nutritus fuerat. » Cantic. 11, 16 et 17: Qui pascitur inter Cantic. 11, 16 et 17: Qui pascitur inter lilia, donec adspiret dies, et inclinentur lilia, donec adspiret dies, et inclinentur umbræ. Justus germinabit sicut lilium, umbræ. Justus germinabit sicut lilium, et florebit in æternum ante Dominum '. et florebit in æternum ante Dominum '. « Rex enim apum, ut dicit Ambrosius, « Rex enim apum, ut dicit Ambrosius, de rore florum concipitur et nascitur. » de rore florum concipitur et nascitur. » Christus autem rex apum, hoc est, San- Christus autem rex apum, hoc est, San- ctorum est, qui in principio, hoc est, in ctorum est, qui in principio, hoc est, in primo adventu prædicato ab ipsis, habent primo adventu prædicato ab ipsis, habent dulcorem in fine autem, hoc est, in se- dulcorem in fine autem, hoc est, in se- cundi adventus prædicatione, habent cundi adventus prædicatione, habent aculeum quia ibi pungunt per timorem aculeum quia ibi pungunt per timorem judicii. Eccli. XI, 3: Brevis in volatili- judicii. Eccli. XI, 3: Brevis in volatili- bus est apis, et initium dulcoris habet bus est apis, et initium dulcoris habet fructus illius. Eccli. xxiv, 27: Spiritus fructus illius. Eccli. xxiv, 27: Spiritus meus super mel dulcis, et hæreditas mea meus super mel dulcis, et hæreditas mea super mel et favum. Cantic. IV, 11: super mel et favum. Cantic. IV, 11: Favus distillans labia tua, mel et lac Favus distillans labia tua, mel et lac sub lingua tua. «Mel enim, ut dicit sub lingua tua. «Mel enim, ut dicit Avicenna, est ros collectus linguis apum Avicenna, est ros collectus linguis apum de floribus. » de floribus. »

« Et intravit secundum consuetudi- « Et intravit secundum consuetudi-

nem. » nem. »

Hic est argumentum, quod bonæ con- Hic est argumentum, quod bonæ con- suetudines sunt tenendæ, quas ipse Do- suetudines sunt tenendæ, quas ipse Do- minus suo confirmavit opere. Ad Hebr. minus suo confirmavit opere. Ad Hebr. x, 25 Non deserentes collectionem no- x, 25 Non deserentes collectionem no- stram sicut consuetudinis est quibusdam, stram sicut consuetudinis est quibusdam, sed consolantes, et tanto magis quanto sed consolantes, et tanto magis quanto videritis appropinquantem diem. Et, videritis appropinquantem diem. Et,

ma florebit:sicut cedrus Libani multiplicabitur. ma florebit:sicut cedrus Libani multiplicabitur.

IN EVANG. LUCÆ, IV-16, 17. IN EVANG. LUCÆ, IV-16, 17.

infra, . 36: Patientia enim vobis neces- infra, . 36: Patientia enim vobis neces- saria est, ut voluntatem Dei facientes, saria est, ut voluntatem Dei facientes, reportetis promissionem. reportetis promissionem.

Hic ostenditur moraliter ad similitudi- Hic ostenditur moraliter ad similitudi- nem Domini quoniam Ecclesias a quibus nem Domini quoniam Ecclesias a quibus nutrimenta accipimus, verbi Dei prædica- nutrimenta accipimus, verbi Dei prædica- tione, et laude Dei, et consilio frequentare tione, et laude Dei, et consilio frequentare debemus. Aliter ipsi agri Ecclesiæ qui nos debemus. Aliter ipsi agri Ecclesiæ qui nos nutriunt, contra nos clamabunt. Job, nutriunt, contra nos clamabunt. Job, xxxi, 38-40 Si adversum me terra mea xxxi, 38-40 Si adversum me terra mea clamat, et cum ipsa sulci ejus deflent : clamat, et cum ipsa sulci ejus deflent : si fructus ejus comedi absque pecunia, et si fructus ejus comedi absque pecunia, et animam agricolarum ejus afflixi: pro animam agricolarum ejus afflixi: pro frumento oriatur mihi tribulus, et pro frumento oriatur mihi tribulus, et pro hordeo spina. Terra enim clamat, cujus hordeo spina. Terra enim clamat, cujus fructibus non deservimus. Sulci deflent, fructibus non deservimus. Sulci deflent, quibus pro fructu nobis ministrato spiri- quibus pro fructu nobis ministrato spiri- tualia non rependimus. Fructus absque tualia non rependimus. Fructus absque pecunia comeditur, quando temporalia pecunia comeditur, quando temporalia avare sumimus, et bonorum operum avare sumimus, et bonorum operum fructu, eadem tamquam pro pecunia non fructu, eadem tamquam pro pecunia non comparamus. Anima agricolarum affli- comparamus. Anima agricolarum affli- cta est, quando oblationes fidelium acci- cta est, quando oblationes fidelium acci- pimus, et animas a peccatis non libera- pimus, et animas a peccatis non libera- mus de quo dicitur, Osee, Iv, 8: Pec- mus de quo dicitur, Osee, Iv, 8: Pec- cata populi mei comedent, hoc est, obla- cata populi mei comedent, hoc est, obla- ta pro peccatis, et ad iniquitatem suble- ta pro peccatis, et ad iniquitatem suble- vabunt animas eorum Pro frumento au- vabunt animas eorum Pro frumento au- tem oritur tribulus, quando pro adipe tem oritur tribulus, quando pro adipe quo nutrimur ab Ecclesiis, punctura ori- quo nutrimur ab Ecclesiis, punctura ori- tur conscientiæ. Et pro hordeo spina tur conscientiæ. Et pro hordeo spina nascitur, quando pro pabulo quod ani- nascitur, quando pro pabulo quod ani- malibus hominibus exhibere debuimus, malibus hominibus exhibere debuimus, punctura germinat pœnæ æternæ. punctura germinat pœnæ æternæ. Tangit autem convenientiam temporis, Tangit autem convenientiam temporis, dicens: dicens:

« Die sabbati. » « Die sabbati. »

unum unum

In quo duo commendantur: In quo duo commendantur: quidem, ut in festis templum visitemus : quidem, ut in festis templum visitemus : et ut in docendo locum ad docendum et ut in docendo locum ad docendum privilegiatum observemus. privilegiatum observemus.

De primo dicitur, Exod. xxIII, 17, ubi De primo dicitur, Exod. xxIII, 17, ubi præcipitur, quod in festis solemnibus co- præcipitur, quod in festis solemnibus co- ram Domino quilibet appareat 1. Ad hoc ram Domino quilibet appareat 1. Ad hoc enim indicti sunt dies feriati, ut illis die- enim indicti sunt dies feriati, ut illis die-

1 Cf. Exod xxxiv, 23; Levit. xxv, 1 et seq. ; 1 Cf. Exod xxxiv, 23; Levit. xxv, 1 et seq. ;

323 323

bus, privatis operibus et re familiari non bus, privatis operibus et re familiari non retracti, omnes ad templum veniant, et retracti, omnes ad templum veniant, et ibi laudibus divinis intersint, et verbo ibi laudibus divinis intersint, et verbo Dei et orationi intendant. Dei et orationi intendant.

Locum etiam privilegiatum et ad hoc Locum etiam privilegiatum et ad hoc ordinatum publicus eligat Doctor: quia ordinatum publicus eligat Doctor: quia ibi disciplina tenetur, et non excitatur ibi disciplina tenetur, et non excitatur tumultus, doctrinam impediens. Eccli. tumultus, doctrinam impediens. Eccli. LI, 31 Appropiate ad me, indocti, et LI, 31 Appropiate ad me, indocti, et congregate vos in domum disciplinæ. congregate vos in domum disciplinæ. Et ideo præcipitur hoc, quia in domo Et ideo præcipitur hoc, quia in domo illa et publicus est auditus, et humilis : illa et publicus est auditus, et humilis : quia oportet ut ad pedes sedeant publici quia oportet ut ad pedes sedeant publici Doctoris. Deuter. XXXIII, 3: Qui appro- Doctoris. Deuter. XXXIII, 3: Qui appro- pinquant pedibus ejus, accipient de do- pinquant pedibus ejus, accipient de do- ctrina illius. Eccli. XXXII, 6: Ubi audi- ctrina illius. Eccli. XXXII, 6: Ubi audi- tus non est, non effundas sermonem, et tus non est, non effundas sermonem, et importune noli extolli in sapientia tua. importune noli extolli in sapientia tua. Importune enim extollitur in sapientia, Importune enim extollitur in sapientia, qui ubi non debet, et quando non debet, qui ubi non debet, et quando non debet, et quibus non debet, ingerit suam sa- et quibus non debet, ingerit suam sa- pientiam. Et ideo propter publicum pri- pientiam. Et ideo propter publicum pri- vilegiatum, et die sabbati intravit in vilegiatum, et die sabbati intravit in Synagogam, quo omnes intentione au- Synagogam, quo omnes intentione au- diendi conveniunt. diendi conveniunt.

Ecce hoc est quod dicit de loci et tem- Ecce hoc est quod dicit de loci et tem- poris opportunitate. poris opportunitate.

Et de docentis dispositione subjungit, Et de docentis dispositione subjungit, dicens : dicens :

« Et surrexit legere. « Et surrexit legere.

>> >>

Dicit autem quinque, et innuit ante Dicit autem quinque, et innuit ante hæc omnia sextum. Innuit enim quod hæc omnia sextum. Innuit enim quod primo reverenter sedit ad auditum : se- primo reverenter sedit ad auditum : se- cundo, devote surrexit ad doctrinæ ver- cundo, devote surrexit ad doctrinæ ver- bum tertio, ordinem Lectoris per seip- bum tertio, ordinem Lectoris per seip- sum confirmando assumpsit : quarto, sum confirmando assumpsit : quarto, non per se, sed ab alio traditum sibi ac- non per se, sed ab alio traditum sibi ac- cepit librum quinto, librum ut sapiens cepit librum quinto, librum ut sapiens et sciens libri continentiam revolvit : et sciens libri continentiam revolvit : sexto, Scripturam competentem suæ in- sexto, Scripturam competentem suæ in- tentioni de libro accepit. Arguit autem tentioni de libro accepit. Arguit autem exemplo suo plurimos, qui horum nihil exemplo suo plurimos, qui horum nihil observant, et tamen docere præsumunt. observant, et tamen docere præsumunt. Per sessionem enim docet nos primo se- Per sessionem enim docet nos primo se- dere ad auditum et studium: per sur- dere ad auditum et studium: per sur-

Deuter. XVI, 16. Deuter. XVI, 16.

324 324

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rectionem, reverentiam debitam exhibere rectionem, reverentiam debitam exhibere ad proponendum verbum: per lectionem, ad proponendum verbum: per lectionem, docet non contemnere ordinem ecclesia- docet non contemnere ordinem ecclesia- sticum per assumptum ab alio librum, sticum per assumptum ab alio librum, subire examen ante nos approbatorum subire examen ante nos approbatorum magistrorum per libri revolutionem, magistrorum per libri revolutionem, habere notitiam Scripturarum: per in- habere notitiam Scripturarum: per in- ventionem intenti, discernere id de Scri- ventionem intenti, discernere id de Scri- pturis quod ad nostrum valet intentum. pturis quod ad nostrum valet intentum.

De sessione autem ad studium gloria- De sessione autem ad studium gloria- tur Apostolus, Act. XXII, 3: Secus pedes tur Apostolus, Act. XXII, 3: Secus pedes Gamaliel eruditus juxta veritatem pa- Gamaliel eruditus juxta veritatem pa- ternæ legis. ternæ legis.