IN EVANG. LUCÆ, I-77, 78. IN EVANG. LUCÆ, I-77, 78.

tari in doctrina sana, et eos qui contra- tari in doctrina sana, et eos qui contra- dicunt arguere. dicunt arguere.

Hanc igitur scientiam dat, non quidem Hanc igitur scientiam dat, non quidem sæculi, vel carnis, vel diaboli. Jacob. III, sæculi, vel carnis, vel diaboli. Jacob. III, 15 Non est ista sapientia desursum 15 Non est ista sapientia desursum descendens, sed terrena, animalis, diabo- descendens, sed terrena, animalis, diabo- lica. Baruch, III, 23: Filii Agar, qui ex- lica. Baruch, III, 23: Filii Agar, qui ex- quirunt prudentiam quæ de terra est, quirunt prudentiam quæ de terra est, negotiatores Merrhæ et Theman, qui in- negotiatores Merrhæ et Theman, qui in- terpretatur Auster, et significat mundi terpretatur Auster, et significat mundi pulchritudinem, quam multi inquirunt, pulchritudinem, quam multi inquirunt, fabulatores et exquisitores prudentiæ et fabulatores et exquisitores prudentiæ et intelligentiæ: viam autem sapientiæ intelligentiæ: viam autem sapientiæ nescierunt. nescierunt.

Hanc ergo scientiam non dat, sed Hanc ergo scientiam non dat, sed « salutis, » in qua est vera salus. Ad « salutis, » in qua est vera salus. Ad Hebr. x, 10 Pater spirituum erudit Hebr. x, 10 Pater spirituum erudit nos ad id quod utile est, in recipiendo nos ad id quod utile est, in recipiendo sanctificationem ejus. Eccli. xxx, 15: sanctificationem ejus. Eccli. xxx, 15: Salus animæ in sanctitate justitiæ me- Salus animæ in sanctitate justitiæ me- lior est omni auro et argento. In hac lior est omni auro et argento. In hac enim requiescit spiritus scienitæ et pie- enim requiescit spiritus scienitæ et pie- tatis'. tatis'.

Hanc igitur scientiam salutis non dat Hanc igitur scientiam salutis non dat altis et ambitiosis, neque immundis, sed altis et ambitiosis, neque immundis, sed humilibus, scilicet « plebi, » iis qui per humilibus, scilicet « plebi, » iis qui per humilitatem sunt de plebe, et per devo- humilitatem sunt de plebe, et per devo- tionem sunt «< ejus. » Matth. xi, 25: tionem sunt «< ejus. » Matth. xi, 25: Confiteor tibi, Pater, Domine cœli et Confiteor tibi, Pater, Domine cœli et terræ, quia abscondisti hæc a sapienti- terræ, quia abscondisti hæc a sapienti- bus et prudentibus, et revelasti ea par- bus et prudentibus, et revelasti ea par- vulis. Matth. vII, 6: Nolite dare sanctum vulis. Matth. vII, 6: Nolite dare sanctum canibus, neque mittatis margaritas ve- canibus, neque mittatis margaritas ve- stras ante porcos. Eccli. xxxv11, 26: Vir stras ante porcos. Eccli. xxxv11, 26: Vir sapiens plebem suam erudit. sapiens plebem suam erudit.

Hanc autem scientiam salutis dat Hanc autem scientiam salutis dat « in remissionem peccatorum eorum » « in remissionem peccatorum eorum » qui sunt de plebe ejus. Ad Roman. ix, qui sunt de plebe ejus. Ad Roman. ix, 25: Vocabo non plebem meam, plebem 25: Vocabo non plebem meam, plebem meam et non dilectam, dilectam : et non meam et non dilectam, dilectam : et non misericordiam consecutam, misericor- misericordiam consecutam, misericor- diam consecutam 2. Isa. XLIII, 25: Ego diam consecutam 2. Isa. XLIII, 25: Ego sum, ego sum ipse qui deleo iniquitates sum, ego sum ipse qui deleo iniquitates tuas propter me. tuas propter me.

Hoc autem totum fit Hoc autem totum fit

179 179

« Per viscera misericordiæ Dei no- « Per viscera misericordiæ Dei no- stri, in quibus visitavit nos oriens ex stri, in quibus visitavit nos oriens ex alto. »> alto. »>

Tangit hic gratiam Dei, ne sibi ali- Tangit hic gratiam Dei, ne sibi ali- quid attribuere videatur. Et tangit tria, quid attribuere videatur. Et tangit tria, quorum primum est motivum ad istud quorum primum est motivum ad istud donum, secundum in quo perfecta mise- donum, secundum in quo perfecta mise- ricordia quæ movet, tertium autem est ricordia quæ movet, tertium autem est opus ipsius proprium. opus ipsius proprium.

De primo horum dicitur: «Per vi- De primo horum dicitur: «Per vi- scera misericordiæ Dei nostri, » hoc est, scera misericordiæ Dei nostri, » hoc est, per intimam pietatem et misericordiam per intimam pietatem et misericordiam Dei nostri, quæ ad hæc quæ dicta sunt Dei nostri, quæ ad hæc quæ dicta sunt movet et inclinat. Ad Coloss. In, 12: movet et inclinat. Ad Coloss. In, 12: Induite vos sicut electi Dei sancti, et di- Induite vos sicut electi Dei sancti, et di- lecti, viscera misericordiæ. Isa. LXIII, 15: lecti, viscera misericordiæ. Isa. LXIII, 15: Ubi est zelus tuus, et fortitudo tua, Ubi est zelus tuus, et fortitudo tua, multitudo viscerum tuorum et misera- multitudo viscerum tuorum et misera- tionum tuarum ? Super me continue- tionum tuarum ? Super me continue- runt se. Genes. XLIII, 30: Commota fue- runt se. Genes. XLIII, 30: Commota fue- rant viscera ejus super fratre suo. Je- rant viscera ejus super fratre suo. Je- rem. xxxi, 20: Conturbata sunt viscera rem. xxxi, 20: Conturbata sunt viscera mea super eum: miserans miserebor mea super eum: miserans miserebor ejus. ejus.

« In quibus visitavit nos. » « In quibus visitavit nos. »

Ecce in quo perfecta est misericordia Ecce in quo perfecta est misericordia viscerosa. In visceribus enim illis visita- viscerosa. In visceribus enim illis visita- vit nos, assumpta nostra cum pœnalita- vit nos, assumpta nostra cum pœnalita- tibus carne. Et de hoc supra dictum est tibus carne. Et de hoc supra dictum est satis. Exod. IV, 31: Audierunt quod vi- satis. Exod. IV, 31: Audierunt quod vi- sitasset Dominus filios Israel, et quod sitasset Dominus filios Israel, et quod respexisset afflictionem illorum et pro- respexisset afflictionem illorum et pro- ni adoraverunt. Et ex hoc invaluit usus ni adoraverunt. Et ex hoc invaluit usus in religionibus in die Annuntiationis et in religionibus in die Annuntiationis et Navitatis, adorare in terra in gratiarum Navitatis, adorare in terra in gratiarum actionem, cum ex kalendario annuntia- actionem, cum ex kalendario annuntia- tur visitatio Domini. Exod. III, 7 et 8: tur visitatio Domini. Exod. III, 7 et 8: Vidi afflictionem populi mei in Ægypto, Vidi afflictionem populi mei in Ægypto, et clamorem ejus audivi propter duri- et clamorem ejus audivi propter duri- tiam eorum qui præsunt operibus: et tiam eorum qui præsunt operibus: et sciens dolorem ejus, descendi ut liberem sciens dolorem ejus, descendi ut liberem

eum. eum.

1 Isa. XI, 2. 1 Isa. XI, 2.

2 Cf. Osee, 11, 24; I Petr. 11, 10. 2 Cf. Osee, 11, 24; I Petr. 11, 10.

78 78

180 180

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Iste autem visitationis modus magni- Joan. VIII, 12: Ego sum lux mundi: Iste autem visitationis modus magni- Joan. VIII, 12: Ego sum lux mundi: ficus est, quia « visitavit nos » ficus est, quia « visitavit nos »

<< Oriens, >> << Oriens, >>

Nobis, Nobis, « ex alto » sinu Patris. Non « ex alto » sinu Patris. Non quidem dimittens quod erat, sed assu- quidem dimittens quod erat, sed assu- mens quod non erat: non commixtio- mens quod non erat: non commixtio- nem passus in assumente et assumpto, nem passus in assumente et assumpto, neque divisionem in unione assumentis neque divisionem in unione assumentis et assumpti, sicut dicit Nicæna Syno- et assumpti, sicut dicit Nicæna Syno- dus. Zachar. vi, 12: Ecce vir Oriens no- dus. Zachar. vi, 12: Ecce vir Oriens no- men ejus, et subter eum orietur. Psal. men ejus, et subter eum orietur. Psal. XVIII, 7 A summo cælo egressio ejus. XVIII, 7 A summo cælo egressio ejus. Sapient. XVIII, 15: Omnipotens sermo Sapient. XVIII, 15: Omnipotens sermo tuus de cœlo a regalibus sedibus venit. tuus de cœlo a regalibus sedibus venit. Et hoc magnum fuit tantæ majestatis Et hoc magnum fuit tantæ majestatis Dominum, de summis coelorum ad car- Dominum, de summis coelorum ad car- nis susceptionem, ad obsequii servilis nis susceptionem, ad obsequii servilis humiliationem, ad crucis ignominiosæ humiliationem, ad crucis ignominiosæ ire turpationem. Jerem. XII, 7: Reliqui ire turpationem. Jerem. XII, 7: Reliqui domumm eam, dimisi hereditatem meam, domumm eam, dimisi hereditatem meam, dedi dilectam animam meam in manu dedi dilectam animam meam in manu inimicorum ejus. inimicorum ejus.

Sic enim et in hoc ortus est nobis ex Sic enim et in hoc ortus est nobis ex alto. alto.

Tertio autem tangit actum sive opus Tertio autem tangit actum sive opus visitatoris. Et hoc est quod dicit : visitatoris. Et hoc est quod dicit :

« Illuminare his quis in tenebris et « Illuminare his quis in tenebris et in umbra mortis sedent. >> in umbra mortis sedent. >>

Sic continua Ortus est, dico, « illu- Sic continua Ortus est, dico, « illu- minare, hoc est, ad illuminandum. minare, hoc est, ad illuminandum.

Tangit autem hic quatuor: beneficium Tangit autem hic quatuor: beneficium scilicet illuminationis, quibus datur hoc scilicet illuminationis, quibus datur hoc beneficium, beneficii necessitatem, et beneficium, beneficii necessitatem, et utilitatem. utilitatem.

Beneficium quidem est : « Illumi- Beneficium quidem est : « Illumi- nare, » hoc est intus in eis lumen ac- nare, » hoc est intus in eis lumen ac- cendere. Joan. 1, 9: Erat lux vera quæ cendere. Joan. 1, 9: Erat lux vera quæ illuminat omnem hominem venientem illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, hoc est, lumen noti- in hunc mundum, hoc est, lumen noti- tiæ suæ et voluntatis suæ dare. Isa. Lx, 1 : tiæ suæ et voluntatis suæ dare. Isa. Lx, 1 : Surge, illuminare, Jerusalem, quia ve- Surge, illuminare, Jerusalem, quia ve- nit lumen tuum, et gloria Domini super nit lumen tuum, et gloria Domini super te orta est. Ad Hebr. 1, 3: Cum sit splen- te orta est. Ad Hebr. 1, 3: Cum sit splen- dor gloriæ, et figura substantiæ ejus. dor gloriæ, et figura substantiæ ejus.

qui sequitur me, non ambulat in tene- qui sequitur me, non ambulat in tene- bris, sed habebit lumen vitæ. Psal. xxxv, bris, sed habebit lumen vitæ. Psal. xxxv, 10 In lumine tuo videbimus lumen. 10 In lumine tuo videbimus lumen.

Hoc enim lumen est similitudo lucis Hoc enim lumen est similitudo lucis æternæ, dissipans tenebras, dissolvens æternæ, dissipans tenebras, dissolvens cordis gelicidium, movens ad germina, cordis gelicidium, movens ad germina, formans ad pulchritudinem illuminata. formans ad pulchritudinem illuminata. De primo horum, Sapient. vii, 26 : De primo horum, Sapient. vii, 26 : Candor est lucis æternæ, et speculum Candor est lucis æternæ, et speculum sine macula. sine macula.

De secundo dicitur, Joan. 1, 5: Lux De secundo dicitur, Joan. 1, 5: Lux in tenebris lucet. Dicit Chrysostomus, in tenebris lucet. Dicit Chrysostomus, « ad dissipationem tenebrarum. » Isa. « ad dissipationem tenebrarum. » Isa. LVIII, 10 Tenebræ tuæ erunt sicut meri- LVIII, 10 Tenebræ tuæ erunt sicut meri- dies. dies.

De tertio dicitur, Eccli. XLIII, 4: Tri- De tertio dicitur, Eccli. XLIII, 4: Tri- pliciter sol exurens montes, radios igneos pliciter sol exurens montes, radios igneos exsufflans. Et, ibidem, y. 3: In meri- exsufflans. Et, ibidem, y. 3: In meri- diano exurit terram. Isa. LXIV, 1 et 2: diano exurit terram. Isa. LXIV, 1 et 2: Utinam dirumperes cœlos, et descende- Utinam dirumperes cœlos, et descende- res: a facie tua montes (superbiæ) de- res: a facie tua montes (superbiæ) de- fluerent. Sicut exustio ignis tabescerent, fluerent. Sicut exustio ignis tabescerent,

etc. etc.

De quarto dicitur, Eccli. XLIII, 2: Sol De quarto dicitur, Eccli. XLIII, 2: Sol in adspectu annuntians in exitu, vas in adspectu annuntians in exitu, vas admirabile opus Excelsi totam enim admirabile opus Excelsi totam enim bonitatem coeli deponit ad terram. Job, bonitatem coeli deponit ad terram. Job, XXXVIII, 33 Numquid nosti ordinem XXXVIII, 33 Numquid nosti ordinem coeli, et pones rationem ejus in terra? coeli, et pones rationem ejus in terra?

De quinto dicitur in Psalmo LXVII, 9: De quinto dicitur in Psalmo LXVII, 9: Terra mota est, etenim cæli distillave- Terra mota est, etenim cæli distillave- runt, scilicet per illuminationem. Isa. runt, scilicet per illuminationem. Isa. XLV, 8: Rorate, cæli, desuper, et nubes XLV, 8: Rorate, cæli, desuper, et nubes pluant justum aperiatur terra, et ger- pluant justum aperiatur terra, et ger- minet Salvatorem. Hic enim ros lucis minet Salvatorem. Hic enim ros lucis est vehiculum. Isa. xxvi, 19: Ros lucis est vehiculum. Isa. xxvi, 19: Ros lucis ros tuus, ros tuus,

De sexto, II ad Corinth. IV, 6: Deus qui De sexto, II ad Corinth. IV, 6: Deus qui dixit de tenebris lumen splendescere, ipse dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illumina- illuxit in cordibus nostris ad illumina- tionem scientiæ claritatis Dei in facie tionem scientiæ claritatis Dei in facie Christi Jesu, in quo sunt omnes formæ Christi Jesu, in quo sunt omnes formæ pulchritudinis divinæ. Propter hoc mi- pulchritudinis divinæ. Propter hoc mi-

nistri Novi Testamenti lucent formis di- nistri Novi Testamenti lucent formis di- vinis plusquam Moyses, cujus lumen vinis plusquam Moyses, cujus lumen vultus in scientia legis evacuatur. II ad vultus in scientia legis evacuatur. II ad Corinth. III, 18: Nos omnes revelata fa- Corinth. III, 18: Nos omnes revelata fa- cie gloriam Domini speculantes, in cie gloriam Domini speculantes, in

IN EVANG. LUCÆ, I-79. IN EVANG. LUCÆ, I-79.

eamdem imaginem transformamur a eamdem imaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu. Ecce quantam lucem Domini Spiritu. Ecce quantam lucem lucifer Joannes post se surgere ostendit. lucifer Joannes post se surgere ostendit. Unde Dominus ad eum dicit, Job, Unde Dominus ad eum dicit, Job, XXXVIII, 12: Numquid post ortum tuum XXXVIII, 12: Numquid post ortum tuum præcepisti diluculo, et ostendisti auroræ præcepisti diluculo, et ostendisti auroræ locum suum? Quasi dicat: Hoc non erit locum suum? Quasi dicat: Hoc non erit ex te, sed ex me fecisti. ex te, sed ex me fecisti.

Sic ergo ortus est « illuminare his, » Sic ergo ortus est « illuminare his, » scilicet nobis. Luc. 11, 32: Lumen ad scilicet nobis. Luc. 11, 32: Lumen ad revelationem Gentium, et gloriam ple- revelationem Gentium, et gloriam ple- bis tuæ Israel. Eccli. XLIII, 10: Mun- bis tuæ Israel. Eccli. XLIII, 10: Mun- dum illuminans in excelsis Dominus. dum illuminans in excelsis Dominus.

Et subdit hujusmodi illuminationis ne- Et subdit hujusmodi illuminationis ne- cessitatem, dicens: cessitatem, dicens:

« Qui in tenebris et in umbra mor- « Qui in tenebris et in umbra mor-

tis >> tis >>

Conclusi « sedent. » Tenebræ Ægypti Conclusi « sedent. » Tenebræ Ægypti sunt ignorantiæ intelligendorum, cre- sunt ignorantiæ intelligendorum, cre- dendorum, appetendorum, et faciendo- dendorum, appetendorum, et faciendo- rum. Genes. 1, 2: Tenebræ erant super rum. Genes. 1, 2: Tenebræ erant super faciem abyssi, hoc est, super faciem non faciem abyssi, hoc est, super faciem non stabilem in Deo cordis. Jerem. xvII, 9: stabilem in Deo cordis. Jerem. xvII, 9: Pravum est cor omnium et inscruta- Pravum est cor omnium et inscruta- bile. Et sic est abyssus. Job, 111, 23: bile. Et sic est abyssus. Job, 111, 23: Viro cujus abscondita est via, et circum- Viro cujus abscondita est via, et circum- dedit eum Deus tenebris. Tob. v, 12: dedit eum Deus tenebris. Tob. v, 12: Quale gaudium mihi erit, qui in tenebris Quale gaudium mihi erit, qui in tenebris sedeo, et lumen cæli non video? Super sedeo, et lumen cæli non video? Super faciem enim cordis hominis sunt tene- faciem enim cordis hominis sunt tene- bræ intelligendorum ex peccato: abs- bræ intelligendorum ex peccato: abs- condita autem est ab eo via lucis per condita autem est ab eo via lucis per ignorantiam credendorum: sedet in te- ignorantiam credendorum: sedet in te- nebris appetendorum. Et una catena nebris appetendorum. Et una catena tenebrarum omnes erant colligati, sicut tenebrarum omnes erant colligati, sicut dicitur, Sapient. XVII, 17, per ignoran- dicitur, Sapient. XVII, 17, per ignoran- tiam agendorum. tiam agendorum.

Umbra autem mortis triplex est. Ex Umbra autem mortis triplex est. Ex morte enim peccati primi objecta est morte enim peccati primi objecta est primo umbra divinæ oblivionis: secundo, primo umbra divinæ oblivionis: secundo, umbra ignorantiæ qualitatis mortis, et umbra ignorantiæ qualitatis mortis, et status sequelæ mortis : et umbra tene- status sequelæ mortis : et umbra tene- brarum claustri infernalis. brarum claustri infernalis.

De prima dicitur, Isa. ix, 2: Habitan- De prima dicitur, Isa. ix, 2: Habitan- tibus in regione umbræ mortis, lux orta tibus in regione umbræ mortis, lux orta est eis. est eis.

181 181

De secunda in Psalmo xXII, 4 Si De secunda in Psalmo xXII, 4 Si ambulavero in medio umbræ mortis, ambulavero in medio umbræ mortis, non timebo mala: quoniam tu mecum es. non timebo mala: quoniam tu mecum es. De tertia, Job, 111, 5: Obscurent eum De tertia, Job, 111, 5: Obscurent eum tenebræ, et umbra mortis. tenebræ, et umbra mortis.

Omnibus autem his illuxit: primis per Omnibus autem his illuxit: primis per verbum et exemplum, secundis per se- verbum et exemplum, secundis per se- pulturam, tertiis per descensum ad in- pulturam, tertiis per descensum ad in-

feros. feros.

De primorum illuminatione dicitur, De primorum illuminatione dicitur, Isa. Lx, 2: Ecce tenebræ operient ter- Isa. Lx, 2: Ecce tenebræ operient ter- ram, et caligo populos: super te autem ram, et caligo populos: super te autem orietur Dominus, et gloria ejus in te orietur Dominus, et gloria ejus in te videbitur. De secundorum illuminatione videbitur. De secundorum illuminatione dicitur, Eccli. XXIV, 45 Penetrabo om- dicitur, Eccli. XXIV, 45 Penetrabo om- nes inferiores partes terræ, et inspiciam nes inferiores partes terræ, et inspiciam omnes dormientes, et illuminabo omnes omnes dormientes, et illuminabo omnes sperantes in Domino. De tertiorum sperantes in Domino. De tertiorum illuminatione dicitur, Isa, LVIII, 10 et illuminatione dicitur, Isa, LVIII, 10 et 11 Orietur in tenebris lux tua, et tene- 11 Orietur in tenebris lux tua, et tene- bræ tuæ erunt sicut meridies. Et re- bræ tuæ erunt sicut meridies. Et re- quiem tibi dabit Dominus semper, et quiem tibi dabit Dominus semper, et implebit splendoribus animam tuam, implebit splendoribus animam tuam, et ossa tua liberabit. Et ideo hoc capi- et ossa tua liberabit. Et ideo hoc capi- tulum Isaiæ in quibusdam ecclesiis legi- tulum Isaiæ in quibusdam ecclesiis legi- tur in obsequiis mortuorum. tur in obsequiis mortuorum.

« Ad dirigendos pedes nostros in « Ad dirigendos pedes nostros in viam pacis. viam pacis.

» »

Congruus ordo ut primo illuminetur Congruus ordo ut primo illuminetur intus, et postea dirigatur extra. intus, et postea dirigatur extra.

Tangit autem tria: directionem, et pe- Tangit autem tria: directionem, et pe- dum directionem, et quo dirigantur. dum directionem, et quo dirigantur.

Directionem, Psal. LXXXIX, 16: Respice Directionem, Psal. LXXXIX, 16: Respice in servos tuos, et in opera tua: et dirige in servos tuos, et in opera tua: et dirige filios eorum, per illuminationem tuam. filios eorum, per illuminationem tuam. Psal. XLII, 3: Emitte lucem tuam et ve- Psal. XLII, 3: Emitte lucem tuam et ve- ritatem tuam ipsa me deduxerunt et ritatem tuam ipsa me deduxerunt et

adduxerunt in montem sanctum tuum, adduxerunt in montem sanctum tuum, et in tabernacula tua. et in tabernacula tua.

« Pedes nostros. » « Pedes nostros. »

Duo sunt pedes animæ : intellectus Duo sunt pedes animæ : intellectus tendens in verum, et affectus tendens in tendens in verum, et affectus tendens in bonum. Ad Hebr. x, 13: Gressus re- bonum. Ad Hebr. x, 13: Gressus re- ctos facite pedibus vestris, ut non clau- ctos facite pedibus vestris, ut non clau- dicans quis erret, magis autem sanetur. dicans quis erret, magis autem sanetur.

80 80

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Psal. xvi, 5 Perfice gressus meos in Psal. xvi, 5 Perfice gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur vestigia semitis tuis, ut non moveantur vestigia

mea. mea.

« In viam pacis, » « In viam pacis, »

Hoc est, securitatis et tranquillitatis. Hoc est, securitatis et tranquillitatis. Malach. 11, 6 In pace et in æquitate Malach. 11, 6 In pace et in æquitate ambulavit mecum, et multos avertit ab ambulavit mecum, et multos avertit ab iniquitate. Psal. LXXV, 3: Factus est iniquitate. Psal. LXXV, 3: Factus est in pace locus ejus. Hæc est pax Dei, quæ in pace locus ejus. Hæc est pax Dei, quæ exsuperat omnem sensum . Hæc est exsuperat omnem sensum . Hæc est pax ubi vera quies est animæ. Psal. iv, pax ubi vera quies est animæ. Psal. iv, 9: In pace in idipsum dormiam et re- 9: In pace in idipsum dormiam et re- quiescam. «Hæc enim pax est, ut dicit quiescam. «Hæc enim pax est, ut dicit Augustinus, in civitate concordia fruendi Augustinus, in civitate concordia fruendi Deo, et invicem in Deo qui est pax cœ- Deo, et invicem in Deo qui est pax cœ- lestis civitatis. » Baruch, 111, 14: Disce lestis civitatis. » Baruch, 111, 14: Disce ubi sit prudentia, ubi sit virtus, ubi sit ubi sit prudentia, ubi sit virtus, ubi sit intellectus ut scias simul ubi sit longi- intellectus ut scias simul ubi sit longi- turnitas vitæ et victus, ubi sit lumen turnitas vitæ et victus, ubi sit lumen oculorum, et pax. oculorum, et pax.

Hæc autem omnia in cantico isto in- Hæc autem omnia in cantico isto in- venire poteris. venire poteris.

« Puer autem crescebat, et confor- « Puer autem crescebat, et confor- tabatur spiritu et erat in desertis us- tabatur spiritu et erat in desertis us- que in diem ostensionis suæ ad que in diem ostensionis suæ ad Israel. » Israel. »

Post nativitatem istius pueri agit de Post nativitatem istius pueri agit de incremento et conversatione juventutis incremento et conversatione juventutis ejus usque ad tempus prædicationis. ejus usque ad tempus prædicationis.

De incremento autem dicit : « Puer De incremento autem dicit : « Puer autem crescebat » corpore. Genes. xx1, 8: autem crescebat » corpore. Genes. xx1, 8: Crevit igitur puer, et ablactatus est. Et Crevit igitur puer, et ablactatus est. Et secundum incrementa ætatis fuit incre- secundum incrementa ætatis fuit incre- mentum intellectus ipsius et gratiæ. Ad mentum intellectus ipsius et gratiæ. Ad Ephes. II, 21 In quo omnis ædificatio Ephes. II, 21 In quo omnis ædificatio constructa crescit in templum sanctum constructa crescit in templum sanctum in Domino. in Domino.

« Et confortabatur spiritu. » « Et confortabatur spiritu. »

Tripliciter per radicationem spiritus, Tripliciter per radicationem spiritus,

1 Ad Philip. IV, 1 Ad Philip. IV,

7. 7.

per augmentum virtutis in virtutem, et per augmentum virtutis in virtutem, et per profectum humanæ virtutis ad divi- per profectum humanæ virtutis ad divi-

nam. nam.

De radicatione quidem, Isa. xXXVII, De radicatione quidem, Isa. xXXVII, 31: Et mittet id quod salvatum fuerit 31: Et mittet id quod salvatum fuerit de domo Juda, et quod reliquum est, ra- de domo Juda, et quod reliquum est, ra- dicem deorsum, et faciet fructum sur- dicem deorsum, et faciet fructum sur- sum. sum.

De augmento de virtute in virtutem, De augmento de virtute in virtutem, Psal. LXXXIII, 8: Ibunt de virtute in Psal. LXXXIII, 8: Ibunt de virtute in virtutem videbitur Deus deorum in virtutem videbitur Deus deorum in Sion. Sion.

De profectu in virtutem divinam, De profectu in virtutem divinam, Joan. x, 35: Illos autem dixit deos, ad Joan. x, 35: Illos autem dixit deos, ad quos sermo Dei factus est. Psal. LXXXI, quos sermo Dei factus est. Psal. LXXXI, 6: Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi 6: Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes. I Joan. III, 2: Cum apparuerit, omnes. I Joan. III, 2: Cum apparuerit, similes ei erimus. Divinam autem dico similes ei erimus. Divinam autem dico virtutem quando fit, ut dicit Apostolus, virtutem quando fit, ut dicit Apostolus, II ad Corinth. v, 16: Nos ex hoc nemi- II ad Corinth. v, 16: Nos ex hoc nemi- nem novimus secundum carnem. Et si nem novimus secundum carnem. Et si cognovimus secundum carnem Christum, cognovimus secundum carnem Christum, sed nunc jam non novimus. sed nunc jam non novimus.

« Et erat in desertis » « Et erat in desertis »

Agens. Dicit autem Beda quod vi- Agens. Dicit autem Beda quod vi- ginti annis fuit in deserto: et tunc in- ginti annis fuit in deserto: et tunc in- travit desertum decem annos habens, travit desertum decem annos habens, et exivit habens triginta annos: sicut et exivit habens triginta annos: sicut patet, Infra, II, 1. Dicit tamen Evange- patet, Infra, II, 1. Dicit tamen Evange- lium Nazaræorum, quod Herode quæ- lium Nazaræorum, quod Herode quæ- rente pueros ad perdendum, pater qui- rente pueros ad perdendum, pater qui- dem Zacharias, eo quod noluit perdere dem Zacharias, eo quod noluit perdere puerum, interfectus est: mater autem puerum, interfectus est: mater autem fugit cum puero in desertum: et cum a fugit cum puero in desertum: et cum a persequentibus angustiaretur de puero persequentibus angustiaretur de puero abscondendo, aperuit se lapis montis abscondendo, aperuit se lapis montis scissus, et eum intra se cum puero clau- scissus, et eum intra se cum puero clau- sit et sic evacuata sollicitudo quæren- sit et sic evacuata sollicitudo quæren- tium. Et ex tunc matre post aliquos tium. Et ex tunc matre post aliquos paucos annos mortua, puer in solitu- paucos annos mortua, puer in solitu- dine remansit: et ex usu puerilis æta- dine remansit: et ex usu puerilis æta- tis locustas comedere didicit, et mel sil- tis locustas comedere didicit, et mel sil- vestre, quod super folia in desertis in- vestre, quod super folia in desertis in- venit. Dicitur etiam quod sanguis patris venit. Dicitur etiam quod sanguis patris in vasis a sacerdotibus receptus, in in vasis a sacerdotibus receptus, in

IN EVANG. LUCÆ, I-80. IN EVANG. LUCÆ, I-80.

templo servatus, continuo bullivit quo- templo servatus, continuo bullivit quo- ties aliquis de familia Herodis in templo ties aliquis de familia Herodis in templo apparuit. apparuit.

Quare autem in desertis fuit, dicit Quare autem in desertis fuit, dicit Hieronymus : Hieronymus :

Antra deserti teneris sub annis Antra deserti teneris sub annis Civium turmas fugiens, petisti, Civium turmas fugiens, petisti, Ne levi posses maculare vitam Ne levi posses maculare vitam Crimine linguæ 1. Crimine linguæ 1.

In deserto enim tumultus frequentan- In deserto enim tumultus frequentan- tium fugitur. Marc. v1, 31: Venite seor- tium fugitur. Marc. v1, 31: Venite seor- sum in desertum locum, et requiescite sum in desertum locum, et requiescite pusillum. Ibi etiam Moyses magnam pusillum. Ibi etiam Moyses magnam vidit hujus salutis visionem 2. Ibi Domi- vidit hujus salutis visionem 2. Ibi Domi- nus agebatur a Spiritu, et perfecit jeju- nus agebatur a Spiritu, et perfecit jeju- nium quadraginta dierum. Ibi Elias fu- nium quadraginta dierum. Ibi Elias fu- giens Jezabel, invenit Angelum se ci- giens Jezabel, invenit Angelum se ci- bantem, et Dominum se alloquentem. bantem, et Dominum se alloquentem. Ibi populus pastus mannate accepit le- Ibi populus pastus mannate accepit le-

Ad Matutinum festi S. Joannis Baptistæ. Ad Matutinum festi S. Joannis Baptistæ.

183 183

gem. Requiescitur enim ibi a tumultu gem. Requiescitur enim ibi a tumultu impedientium. Revelantur ibi mysteria impedientium. Revelantur ibi mysteria secretorum. Cibus ibi ministratur con- secretorum. Cibus ibi ministratur con- solationis Angelorum. lbi est refugium solationis Angelorum. lbi est refugium a turmis persequentium. Ibi in cordis a turmis persequentium. Ibi in cordis quiete percipitur Dei eloquium. Ibi au- quiete percipitur Dei eloquium. Ibi au- ditur a Domino suarum æquitas legum. ditur a Domino suarum æquitas legum. Sicut patet in auctoritatibus per ordi- Sicut patet in auctoritatibus per ordi- nem inductis. nem inductis.

Et ideo erat ibi Joannes « usque in Et ideo erat ibi Joannes « usque in diem ostensionis suæ: » quando a Spi- diem ostensionis suæ: » quando a Spi- ritu sancto cognovit, quod in verbo ritu sancto cognovit, quod in verbo prædicationis ostenderet se « ad Israel. » prædicationis ostenderet se « ad Israel. » Luc. III, 2 et 3: Factum est verbum Do- Luc. III, 2 et 3: Factum est verbum Do- mini super Joannem, Zachariæ filium, mini super Joannem, Zachariæ filium, in deserto. Et venit in omnem regionem in deserto. Et venit in omnem regionem Jordanis, prædicans baptismum pœni- Jordanis, prædicans baptismum pœni-

tentiæ. tentiæ.

Sic igitur finita sunt quæ dicenda Sic igitur finita sunt quæ dicenda sunt de Joannis nativitate. sunt de Joannis nativitate.

2 Cf. Exod. 111, 3. 2 Cf. Exod. 111, 3.

184 184

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT II. CAPUT II.

Ex Augusti decreto Joseph cum Maria ascendit in Bethlehem: ubi illa peperit Ex Augusti decreto Joseph cum Maria ascendit in Bethlehem: ubi illa peperit Salvatorem cujus nativitate ab angelo audita, pastores festini veniunt illum Salvatorem cujus nativitate ab angelo audita, pastores festini veniunt illum visuri : puer circumcisus vocatur Jesus; quem post dies purificationis in Je- visuri : puer circumcisus vocatur Jesus; quem post dies purificationis in Je- rusalem delatum ut Domino sisteretur, Simeon senex benedixit, ac de matris rusalem delatum ut Domino sisteretur, Simeon senex benedixit, ac de matris in passione doloribus prophetat : Annaque prophetissa vetula Domino confite- in passione doloribus prophetat : Annaque prophetissa vetula Domino confite- tur: Jesus duodecim annorum plenus sapientia et gratia, perditus a parenti- tur: Jesus duodecim annorum plenus sapientia et gratia, perditus a parenti- bus, in medio doctorum invenitur; descenditque Nazareth factus illis subdi- bus, in medio doctorum invenitur; descenditque Nazareth factus illis subdi-

tus. tus.

1. Factum est autem in diebus illis, 1. Factum est autem in diebus illis, exiit edictum a Cæsare Augu- exiit edictum a Cæsare Augu- sto, ut describeretur universus sto, ut describeretur universus orbis. orbis.

2. Hæc descriptio prima facta est a 2. Hæc descriptio prima facta est a præside Syriæ Cyrino. præside Syriæ Cyrino.

3. Et ibant omnes, ut profiterentur 3. Et ibant omnes, ut profiterentur singuli in suam civitatem. singuli in suam civitatem.

4. Ascendit autem et Joseph a Gali- 4. Ascendit autem et Joseph a Gali- læa, de civitate Nazareth, in læa, de civitate Nazareth, in Judæam, in civitatem David, Judæam, in civitatem David, quæ vocatur Bethlehem', eo quæ vocatur Bethlehem', eo quod esset de domo et familia quod esset de domo et familia David, David,

5. Ut profiteretur cum Maria, de- 5. Ut profiteretur cum Maria, de- sponsata sibi uxore prægnante. sponsata sibi uxore prægnante.

cumfulsit illos, et timuerunt ti- cumfulsit illos, et timuerunt ti- more magno. more magno.

10. Et dixit illis angelus : Nolite ti- 10. Et dixit illis angelus : Nolite ti- mere ecce enim evangelizo vo- mere ecce enim evangelizo vo- bis gaudium magnum, quod bis gaudium magnum, quod erit omni populo: erit omni populo:

11. Quia natus est vobis hodie Salva- 11. Quia natus est vobis hodie Salva- tor, qui est Christus Dominus, tor, qui est Christus Dominus,

in civitate David. in civitate David.

12. Et hoc vobis signum: Invenietis 12. Et hoc vobis signum: Invenietis infantem pannis involutum, et infantem pannis involutum, et positum in præsepio. positum in præsepio. 13. Et subito facta est cum angelo 13. Et subito facta est cum angelo multitudo militiæ cœlestis, lau- multitudo militiæ cœlestis, lau- dantium Deum, et dicentium : dantium Deum, et dicentium : 14. Gloria in altissimis Deo, et in 14. Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonæ vo- terra pax hominibus bonæ vo- luntatis. luntatis.

6. Factum est autem, cum essent 6. Factum est autem, cum essent ibi, impleti sunt dies ut pareret. ibi, impleti sunt dies ut pareret. 7. Et peperit filium suum primoge- 15. Et factum est, ut discesserunt ab 7. Et peperit filium suum primoge- 15. Et factum est, ut discesserunt ab

nitum, et pannis eum involvit, nitum, et pannis eum involvit,

et reclinavit eum in præsepio, et reclinavit eum in præsepio, quia non erat eis locus in diver- quia non erat eis locus in diver- sorio. sorio.

8. Et pastores erant in regione ea- 8. Et pastores erant in regione ea- dem vigilantes, et custodientes dem vigilantes, et custodientes vignias noctis super gregem vignias noctis super gregem

suum. suum.

9. Et ecce angelus Domini stetit 9. Et ecce angelus Domini stetit juxta illos, et claritas Dei cir- juxta illos, et claritas Dei cir-

1 Mich. v, 2; Matth. 11, 6. 1 Mich. v, 2; Matth. 11, 6.

et et

eis angeli in cœlum, pastores eis angeli in cœlum, pastores loquebantur ad invicem: Tran- loquebantur ad invicem: Tran- seamus usque Bethlehem, seamus usque Bethlehem, videamus hoc verbum quod fa‍ videamus hoc verbum quod fa‍ ctum est, quod Dominus os- ctum est, quod Dominus os- tendit nobis. tendit nobis.

16. Et venerunt festinantes, et inve- 16. Et venerunt festinantes, et inve- nerunt Mariam, et Joseph, et nerunt Mariam, et Joseph, et infantem positum in præsepio. infantem positum in præsepio. 17. Videntes autem, cognoverunt de 17. Videntes autem, cognoverunt de

CAP. II LUCÆ. CAP. II LUCÆ.

verbo quod dictum erat illis de verbo quod dictum erat illis de puero hoc. puero hoc.

18. Et omnes qui audierunt, mirati 18. Et omnes qui audierunt, mirati sunt et de his, quæ dicta erant sunt et de his, quæ dicta erant a pastoribus ad ipsos. a pastoribus ad ipsos. 19. Maria autem conservabat omnia 19. Maria autem conservabat omnia verba hæc, conferens in corde verba hæc, conferens in corde

suo. suo.

20. Et reversi sunt pastores glorifi- 20. Et reversi sunt pastores glorifi- cantes et laudantes Deum, in cantes et laudantes Deum, in omnibus quæ audierant et vide- omnibus quæ audierant et vide- rant, sicut dictum est ad illos. rant, sicut dictum est ad illos. 21. Et postquam consummati sunt 21. Et postquam consummati sunt dies octo ut circumcideretur dies octo ut circumcideretur puer, vocatum est nomen ejus puer, vocatum est nomen ejus Jesus, quod vocatum est ab Jesus, quod vocatum est ab angelo prius quam in utero angelo prius quam in utero conciperetur. conciperetur. 22. Et postquam impleti sunt dies 22. Et postquam impleti sunt dies purgationis ejus secundum le- purgationis ejus secundum le- gem Moysi, tulerunt illum in gem Moysi, tulerunt illum in Jerusalem, ut sisterent eum Jerusalem, ut sisterent eum Domino, Domino,

23. Sicut scriptum est in lege Domi- 23. Sicut scriptum est in lege Domi-

185 185

ni Quia omne masculinum ni Quia omne masculinum

adaperiens adaperiens

vulvam, sanctum vulvam, sanctum Domino vocabitur 4: Domino vocabitur 4:

24. Et ut darent hostiam secundum 24. Et ut darent hostiam secundum quod dictum est in lege Domi- quod dictum est in lege Domi- ni, par turturum, aut duos pul- ni, par turturum, aut duos pul- los columbarum 5. los columbarum 5.

25. Et ecce homo erat in Jerusalem, 25. Et ecce homo erat in Jerusalem, cui nomen Simeon, et homo cui nomen Simeon, et homo iste justus et timoratus, ex- iste justus et timoratus, ex- spectans consolationem Israel, spectans consolationem Israel, et Spiritus sanctus erat in eo. et Spiritus sanctus erat in eo. 26. Et responsum acceperat a Spiritu 26. Et responsum acceperat a Spiritu sancto, non visurum se mor- sancto, non visurum se mor- nisi prius videret Chri- nisi prius videret Chri- stum Domini. stum Domini.

27. 27.

tem, tem,

Et venit in spiritu in templum. Et venit in spiritu in templum. Et cum inducerent puerum Je- Et cum inducerent puerum Je- sum parentes ejus, ut facerent sum parentes ejus, ut facerent secundum consuetudinem legis secundum consuetudinem legis

pro eo, pro eo,

28. Et ipse accepit eum in ulnas 28. Et ipse accepit eum in ulnas suas, et benedixit Deum, et di- suas, et benedixit Deum, et di- xit: xit:

29. Nunc dimittis servum tuum, Domine, 29. Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum verbum tuum in pace : secundum verbum tuum in pace :

30. Quia viderunt oculi mei salutare tuum, 30. Quia viderunt oculi mei salutare tuum, 31. Quod parasti ante faciem populorum : 31. Quod parasti ante faciem populorum : 32. Lumen ad revelationem gentium, 32. Lumen ad revelationem gentium,

et gloriam plebis tuæ Israel, et gloriam plebis tuæ Israel,

33. Et erat pater ejus et mater miran- 36. Et erat Anna prophetissa, filia 33. Et erat pater ejus et mater miran- 36. Et erat Anna prophetissa, filia

tes super his, quæ dicebantur tes super his, quæ dicebantur

de illo. de illo.

34. Et benedixit illis Simeon, et dixit 34. Et benedixit illis Simeon, et dixit

ad Mariam, matrem ejus: Ecce ad Mariam, matrem ejus: Ecce

Phanuel, de tribu Aser: hæc Phanuel, de tribu Aser: hæc processerat in diebus multis, et processerat in diebus multis, et vixerat cum viro suo annis sep- vixerat cum viro suo annis sep- tem a virginitate sua. tem a virginitate sua.

positus est hic in ruinam, et in 37. Et hæc vidua usque ad annos oc- positus est hic in ruinam, et in 37. Et hæc vidua usque ad annos oc-

resurrectionem multorum in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradi- Israel, et in signum cui contradi-

cetur : cetur :

35. Et tuam ipsius animam pertransi- 35. Et tuam ipsius animam pertransi- bit gladius, ut revelentur ex bit gladius, ut revelentur ex multis cordibus cogitationes. multis cordibus cogitationes.

1 Genes. XVII, 12; Levit. XII, 3. 1 Genes. XVII, 12; Levit. XII, 3.

2 Matth. 1, 21; Supra, 1, 31. 2 Matth. 1, 21; Supra, 1, 31.

8 Levit XII, 6. 8 Levit XII, 6.

toginta quatuor : quæ non dis- toginta quatuor : quæ non dis- cedebat de templo, jejuniis et cedebat de templo, jejuniis et obsecrationibus serviens nocte obsecrationibus serviens nocte

ac die. ac die.

38. Et hæc, ipsa hora superveniens, 38. Et hæc, ipsa hora superveniens, confitebatur Domino, et loque- confitebatur Domino, et loque-

* Exod. XIII, 2. * Exod. XIII, 2.

5 Levit. XII, 8. 5 Levit. XII, 8.

6 Isa. VIII, 14; ad Roman. 1x, 33; I Petr. 11,7 6 Isa. VIII, 14; ad Roman. 1x, 33; I Petr. 11,7

186 186

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

batur de illo omnibus, qui ex- batur de illo omnibus, qui ex- spectabant redemptionem Israel. spectabant redemptionem Israel. 39. Et ut perfecerunt omnia secun- 39. Et ut perfecerunt omnia secun- dum legem Domini, reversi dum legem Domini, reversi sunt in Galilæam, in civitatem sunt in Galilæam, in civitatem suam Nazareth. suam Nazareth. 40. Puer autem crescebat, et confor- 40. Puer autem crescebat, et confor- tabatur, plenus sapientia : et tabatur, plenus sapientia : et gratia Dei erat in illo. gratia Dei erat in illo.

41. Et ibant parentes ejus per omnes 41. Et ibant parentes ejus per omnes annos in Jerusalem, in die so- annos in Jerusalem, in die so- lemni Paschæ 1. lemni Paschæ 1.

42. Et cum factus esset 42. Et cum factus esset

annorum annorum

duodecim, ascendentibus illis duodecim, ascendentibus illis

Jerosolymam secundum con- Jerosolymam secundum con- suetudinem diei festi, suetudinem diei festi,

43. Consummatisque diebus, cum red- 43. Consummatisque diebus, cum red- irent, remansit puer Jesus in irent, remansit puer Jesus in Jerusalem, et non cognoverunt Jerusalem, et non cognoverunt parentes ejus. parentes ejus.

44. Existimantes autem illum esse in 44. Existimantes autem illum esse in comitatu, venerunt iter diei, et comitatu, venerunt iter diei, et requirebant eum inter cognatos requirebant eum inter cognatos

et notos. et notos.

45. Et non invenientes, regressi sunt 45. Et non invenientes, regressi sunt in Jerusalem, requirentes eum. in Jerusalem, requirentes eum.

IN CAPUT II LUCE IN CAPUT II LUCE

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Factum est autem in diebus illis, « Factum est autem in diebus illis, exiit edictum a Cæsare Augusto, ut exiit edictum a Cæsare Augusto, ut

describeretur universus orbis. describeretur universus orbis.

Hæc descriptio prima facta est a Hæc descriptio prima facta est a præside Syriæ Cyrino. » præside Syriæ Cyrino. »

Hic incipit secundum capitulum, in Hic incipit secundum capitulum, in quo Evangelista determinat de nativi- quo Evangelista determinat de nativi-

1 Exod. XXIII, 15 et xxxiv, 18; Deuter. XVI, 1 Exod. XXIII, 15 et xxxiv, 18; Deuter. XVI,

1. 1.

46. Et factum est, post triduum inve- 46. Et factum est, post triduum inve- nerunt illum in templo, seden- nerunt illum in templo, seden- tem in medio doctorum, au- tem in medio doctorum, au- dientem illos et interrogantem dientem illos et interrogantem

eos. eos.

47. Stupebant autem omnes qui eum 47. Stupebant autem omnes qui eum audiebant super prudentia et audiebant super prudentia et responsis ejus. responsis ejus.

48. Et videntes admirati sunt. Et di- 48. Et videntes admirati sunt. Et di- xit mater ejus ad illum: Fili, xit mater ejus ad illum: Fili, quid fecisti nobis sic? ecce pater quid fecisti nobis sic? ecce pater tuus et ego dolentes quæreba- tuus et ego dolentes quæreba-

mus te. mus te.

49. Et ait ad illos: Quid est quod me 49. Et ait ad illos: Quid est quod me quærebatis? nesciebatis quia in quærebatis? nesciebatis quia in his quæ Patris mei sunt, opor- his quæ Patris mei sunt, opor- tet me esse? tet me esse?

50. 50.

Et ipsi non intellexerunt verbum Et ipsi non intellexerunt verbum quod locutus est ad eos. quod locutus est ad eos. 51. Et descendit cum eis, et venit 51. Et descendit cum eis, et venit Nazareth et erat subditus il- Nazareth et erat subditus il- lis. Et mater ejus conservabat lis. Et mater ejus conservabat omnia verba hæc in corde suo. omnia verba hæc in corde suo. 52. Et Jesus proficiebat sapientia, et 52. Et Jesus proficiebat sapientia, et ætate, et gratia apud Deum et ætate, et gratia apud Deum et homines. homines.

tate, et sacramentis conjunctis nativitati tate, et sacramentis conjunctis nativitati Domini. Domini.

Et ideo quatuor per ordinem dicit, Et ideo quatuor per ordinem dicit, quæ tamen in tria conjungit Apostolus, quæ tamen in tria conjungit Apostolus, ad Galat. iv, 4, ubi dicit: At ubi venit ad Galat. iv, 4, ubi dicit: At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub suum factum ex muliere, factum sub lege. Et ideo determinat plenitudinem lege. Et ideo determinat plenitudinem temporis secundo, qualiter natus est ex temporis secundo, qualiter natus est ex muliere: tertio, qualiter factus est sub muliere: tertio, qualiter factus est sub lege. lege.

Plenitudinem autem temporis deter- Plenitudinem autem temporis deter- minat quadrupliciter: ex parte præcur- minat quadrupliciter: ex parte præcur- rentium in gratia, ex parte signorum rentium in gratia, ex parte signorum comitantium in monarchia, ex parte comitantium in monarchia, ex parte subjectorum monarchiæ in obedientia, subjectorum monarchiæ in obedientia, ex parte convenientium in temporis et ex parte convenientium in temporis et loci convenientia. loci convenientia.

De præcurrentibus in gratia dicit : De præcurrentibus in gratia dicit :

IN EVANG. LUCÆ, II-1. IN EVANG. LUCÆ, II-1.

187 187

emptionis hominum debuit tempus emptionis hominum debuit tempus adscribi? Habemus hic omnia quæ in adscribi? Habemus hic omnia quæ in contractibus esse solent: vocabulum, contractibus esse solent: vocabulum, summam potestatem gentis, diem, lo- summam potestatem gentis, diem, lo- cum, causam, testes etiam qui adhiberi cum, causam, testes etiam qui adhiberi solent. Hos quoque nativitati suæ et ge- solent. Hos quoque nativitati suæ et ge- nerationi Christus adhibuit, qui Evan- nerationi Christus adhibuit, qui Evan- gelium signarent, hoc est, confirmarent, gelium signarent, hoc est, confirmarent, dicens, Act. 1, 8: Eritis mihi testes in dicens, Act. 1, 8: Eritis mihi testes in Jerusalem, et in omni Judæa et Sama- Jerusalem, et in omni Judæa et Sama- ria, et usque ad ultimum terræ. Ex his ria, et usque ad ultimum terræ. Ex his omnibus indicia sumuntur completi tem- omnibus indicia sumuntur completi tem- poris ad suam nativitatem. poris ad suam nativitatem.

« Factum est autem, » præordinatione tur tabulis emptionis, quanto magis red- « Factum est autem, » præordinatione tur tabulis emptionis, quanto magis red- divina, «< in diebus illis, » quando Joan- divina, «< in diebus illis, » quando Joan- nis nativitas Christi nativitatem præcur- nis nativitas Christi nativitatem præcur- rerat quibus etiam Beata Virgo do- rerat quibus etiam Beata Virgo do- mum reversa, sex mensibus domi rese- mum reversa, sex mensibus domi rese- derat quibus vaticinia Zachariæ et Eli- derat quibus vaticinia Zachariæ et Eli- sabeth audita et divulgata fuerant: et ut sabeth audita et divulgata fuerant: et ut generaliter dicatur, omnia signa præve- generaliter dicatur, omnia signa præve- nerant quæ Deus præordinaverat. Omnia nerant quæ Deus præordinaverat. Omnia enim tempus habent, et suis spatiis in præ- enim tempus habent, et suis spatiis in præ- suppositione divina præordinatis trans- suppositione divina præordinatis trans- eunt universa sub coelo. Psal. CI, 9: eunt universa sub coelo. Psal. CI, 9: Terminum posuisti quem non transgre- Terminum posuisti quem non transgre- dientur. Daniel. XII, 9: Clausi sunt si- dientur. Daniel. XII, 9: Clausi sunt si- gnatique sermones, usque ad præfinitum gnatique sermones, usque ad præfinitum tempus. Hæc enim omnia clausa usque tempus. Hæc enim omnia clausa usque ad impletionem temporis præfiniti. ad impletionem temporis præfiniti.

« In diebus » autem dicit: quia sin- « In diebus » autem dicit: quia sin- gularum gratiarum illustrationes dies gularum gratiarum illustrationes dies faciunt præfinitos: et cum omnes illu- faciunt præfinitos: et cum omnes illu- strationes ortæ fuerunt, quasi singula as- strationes ortæ fuerunt, quasi singula as- tra matutina, tunc novæ legis surrexit tra matutina, tunc novæ legis surrexit aurora. Job, XXXVIII, 7: Ubi eras cum aurora. Job, XXXVIII, 7: Ubi eras cum me laudarent simul astra matutina, et me laudarent simul astra matutina, et jubilarent omnes filii Dei? Jubilavit jubilarent omnes filii Dei? Jubilavit enim Elisabeth. Jubilavit in utero Jan- enim Elisabeth. Jubilavit in utero Jan- nes. Jubilavit Beata Virgo mater Dei. nes. Jubilavit Beata Virgo mater Dei. Jubilavit Zacharias. Jubilaverunt vicini Jubilavit Zacharias. Jubilaverunt vicini et cognati quasi totus cœli concentus, et cognati quasi totus cœli concentus, exspectantes tempus et locum aurora. exspectantes tempus et locum aurora. Et implentes illud quod ibidem, y. 12, Et implentes illud quod ibidem, y. 12, dicitur Præcepisti diluculo, et osten- dicitur Præcepisti diluculo, et osten- disti auroræ locum suuт. disti auroræ locum suuт.

Et hoc est quod sequitur ; Et hoc est quod sequitur ;

« Exiit edictum a Cæsare Augusto. « Exiit edictum a Cæsare Augusto.

Tangit hic signa concomitantia in Ro- Tangit hic signa concomitantia in Ro- manorum monarchia. Facit enim Lucas manorum monarchia. Facit enim Lucas sicut bonus tabellio, confirmans contra- sicut bonus tabellio, confirmans contra- ctum inter nostram naturam et Deum. ctum inter nostram naturam et Deum. Unde Ambrosius in Glossa : « Historico Unde Ambrosius in Glossa : « Historico more scribens Evangelista, ut seriem more scribens Evangelista, ut seriem temporis designet, nomen præsidis tam- temporis designet, nomen præsidis tam- quam consulis signi gratia huic libro quam consulis signi gratia huic libro adscribit. » Nam si consules adscribun- adscribit. » Nam si consules adscribun-

* Idem habet Mich. 1v, 3: Concident gladios * Idem habet Mich. 1v, 3: Concident gladios

Attende autem sex circa Augustum Attende autem sex circa Augustum Cæsarem, penes quem summa potestas Cæsarem, penes quem summa potestas resederat rerum. Quod videlicet monar- resederat rerum. Quod videlicet monar- cha fuit omnium Dominus, ut dicit Jose- cha fuit omnium Dominus, ut dicit Jose- phus. Et si forte aliqua in orbe non sub- phus. Et si forte aliqua in orbe non sub- jecta erant in hominibus vel terris, ita jecta erant in hominibus vel terris, ita erant parva quod non curabantur. Et erant parva quod non curabantur. Et ideo etiam in legibus et litteris suis, se ideo etiam in legibus et litteris suis, se mundi Dominum appellabat: præ se mundi Dominum appellabat: præ se ferens manu pomum aureum, quod ferens manu pomum aureum, quod mundi circulum teretem prætendebat. mundi circulum teretem prætendebat.

Secundum, quod nomen ab augendo Secundum, quod nomen ab augendo imperium accepit, hoc est, Augustus. imperium accepit, hoc est, Augustus.

Tertium est, quod in tanta pace re- Tertium est, quod in tanta pace re- gnavit, quod quasi nullus erat tempore gnavit, quod quasi nullus erat tempore suo armorum usus: ut ad litteram vide-- suo armorum usus: ut ad litteram vide-- retur in eo impletum illud propheticum retur in eo impletum illud propheticum Isaiæ, 11, 4: Conflabunt gladios suos in Isaiæ, 11, 4: Conflabunt gladios suos in vomeres, et lanceas suas in falces'. Et vomeres, et lanceas suas in falces'. Et illud, ibidem Non levabit gens contra illud, ibidem Non levabit gens contra gentem gladium, nec exercebuntur ul- gentem gladium, nec exercebuntur ul- tra ad prælium. Sed quilibet utilitati- tra ad prælium. Sed quilibet utilitati- bus propriis intendens, agriculturæ ope- bus propriis intendens, agriculturæ ope- ram dabat, et arma conflabat in agricul- ram dabat, et arma conflabat in agricul- turæ instrumenta. turæ instrumenta.

Quartum est in signis tempore imperii Quartum est in signis tempore imperii sui exortis. Tres enim soles (ut dicunt sui exortis. Tres enim soles (ut dicunt Romanorum gesta) tempore Augusti in Romanorum gesta) tempore Augusti in Oriente exorti, in unum collecti sunt Oriente exorti, in unum collecti sunt circa medium coeli. Et sicut dicit Sene- circa medium coeli. Et sicut dicit Sene- ca, in morte sua cometes ad modum so- ca, in morte sua cometes ad modum so- lis apparuit, qui in tres circa medium lis apparuit, qui in tres circa medium coeli est divisus. Templum pacis in parte coeli est divisus. Templum pacis in parte

suos in vomeres, et hastas suas in ligones. suos in vomeres, et hastas suas in ligones.

188 188

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

corruit et in parte, sicut adhuc appa- corruit et in parte, sicut adhuc appa- ret, perstitit in ortu Salvatoris. In eo- ret, perstitit in ortu Salvatoris. In eo- dem tempore fons olei erupit, qui usque dem tempore fons olei erupit, qui usque in Tiberim continuo fluxu manavit. in Tiberim continuo fluxu manavit.

Quintum est, quod solus sine socio Quintum est, quod solus sine socio regni gubernacula suscepit. Aliquando regni gubernacula suscepit. Aliquando enim duo Imperatores Romæ rempubli- enim duo Imperatores Romæ rempubli- cam regebant : sicut Diocletianus et cam regebant : sicut Diocletianus et Maximianus. Sed iste solus pacatissime Maximianus. Sed iste solus pacatissime regnavit. regnavit.

Sextum est, quod benignissime et op- Sextum est, quod benignissime et op- time præfuit. time præfuit.

Hæc autem omnia sunt signa impleti Hæc autem omnia sunt signa impleti temporis quod Christus nascatur. Hoc temporis quod Christus nascatur. Hoc autem quod monarchia in unum fuit autem quod monarchia in unum fuit collecta, signat regnum Christi incipien- collecta, signat regnum Christi incipien- dum quod omnes unire debuit, et quod dum quod omnes unire debuit, et quod divisione sui destruendum non fuit. Luc. divisione sui destruendum non fuit. Luc. x1, 17: Omne regnum in seipsum divi- x1, 17: Omne regnum in seipsum divi- sum desolabitur, et domus supra do- sum desolabitur, et domus supra do- mum cadet. Ezechiel. xxxvII, 22: Fa- mum cadet. Ezechiel. xxxvII, 22: Fa- ciam eos in gentem unam in terra in ciam eos in gentem unam in terra in montibus Israel, et rex unus erit omni- montibus Israel, et rex unus erit omni- bus imperans et non erunt ultra duæ bus imperans et non erunt ultra duæ gentes, nec dividentur amplius in duo gentes, nec dividentur amplius in duo regna. Joan. x, 16: Alias oves habeo, regna. Joan. x, 16: Alias oves habeo, quæ non sunt ex hoc ovili : et illas opor- quæ non sunt ex hoc ovili : et illas opor- tet, me adducere, et vocem meam audient, tet, me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile, et unus pastor. Eze- et fiet unum ovile, et unus pastor. Eze- chiel. XXXVII, 23 et 24 Ego ero eis chiel. XXXVII, 23 et 24 Ego ero eis Deus, et servus meus David rex super Deus, et servus meus David rex super eos, et pastor unus erit omnium eorum. eos, et pastor unus erit omnium eorum. Ecce convenientia regni Christi ex primo. Ecce convenientia regni Christi ex primo. Ex secundo autem quod nomen acce- Ex secundo autem quod nomen acce- pit ab augendo, verius impletur in pit ab augendo, verius impletur in Christo, qui suos semper auget numero Christo, qui suos semper auget numero et merito. Psal. CIV, 24: Auxit popu- et merito. Psal. CIV, 24: Auxit popu- lum suum vehementer, et firmavit eum lum suum vehementer, et firmavit eum super inimicos ejus. Il Reg. xxiv, 3: super inimicos ejus. Il Reg. xxiv, 3: Adaugeat Dominus Deus tuus ad popu- Adaugeat Dominus Deus tuus ad popu- lum tuum quantus nunc est. Genes. XII, lum tuum quantus nunc est. Genes. XII, 2 Benedicam tibi, et magnificabo no- 2 Benedicam tibi, et magnificabo no- men tuum. Psal. 11, 8: Postula a me, et men tuum. Psal. 11, 8: Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam, et possessionem tuam terminos terræ. possessionem tuam terminos terræ.

1 Ad Roman. v, 11: Gloriamur in Deo per Do- 1 Ad Roman. v, 11: Gloriamur in Deo per Do- minum nostrum Jesum Christum, per quem nunc minum nostrum Jesum Christum, per quem nunc reconciliationem accepimus. reconciliationem accepimus.

A tertio autem ostenditur convenien- A tertio autem ostenditur convenien- tia quia Christus est pax nostra, pacem tia quia Christus est pax nostra, pacem fecit, pacificum diligit et insignit: et in fecit, pacificum diligit et insignit: et in testamento suis dimisit. Quod pax sit, ad testamento suis dimisit. Quod pax sit, ad Ephes. II, 14: Ipse est pax nostra, qui Ephes. II, 14: Ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum, et medium parie- fecit utraque unum, et medium parie- tem maceriæ solvens, inimicitias in carne tem maceriæ solvens, inimicitias in carne sua. Fecit autem pacem inter nos et sua. Fecit autem pacem inter nos et Deum, inter nos et Angelum, inter nos Deum, inter nos et Angelum, inter nos Gentiles et Judæum. Inter nos et Deum : Gentiles et Judæum. Inter nos et Deum : per ipsum enim habemus reconciliatio- per ipsum enim habemus reconciliatio- nem ad Deum¹. Luc. xxiv, 36: Pax nem ad Deum¹. Luc. xxiv, 36: Pax vobis: ego sum. Inter nos et Ange- vobis: ego sum. Inter nos et Ange- lum: quia Angelus nos ante Incarnatio- lum: quia Angelus nos ante Incarnatio- nem viles et servos reputans, ab homi- nem viles et servos reputans, ab homi- nibus se permisit adorari: post Incar- nibus se permisit adorari: post Incar- nationem autem noluit permittere, re- nationem autem noluit permittere, re- verentiam exhibens naturæ quam Deo verentiam exhibens naturæ quam Deo vidit unitam. Apocal. xx, 8 et 9 : Ceci- vidit unitam. Apocal. xx, 8 et 9 : Ceci- di ut adorarem ante pedes Angeli, qui di ut adorarem ante pedes Angeli, qui mihi hæc ostendebat :... et dixit mihi : mihi hæc ostendebat :... et dixit mihi : Vide ne feceris: conservus enim tuus Vide ne feceris: conservus enim tuus sum, et fratrum tuorum: Deum adora. sum, et fratrum tuorum: Deum adora. In signum hujus, pacem nobis nuntiant In signum hujus, pacem nobis nuntiant Angeli dicentes: Et in terra pax homi- Angeli dicentes: Et in terra pax homi- nibus bonæ voluntatis 3. Inter Judæum nibus bonæ voluntatis 3. Inter Judæum autem et Gentilem fecit pacem, ad autem et Gentilem fecit pacem, ad Ephes. II, 17: Veniens evangelizavit Ephes. II, 17: Veniens evangelizavit pacem vobis, qui longe fuistis, et pa- pacem vobis, qui longe fuistis, et pa- cem iis qui prope. Longe quidem erat cem iis qui prope. Longe quidem erat Gentilis, prope autem per Legis et Pro- Gentilis, prope autem per Legis et Pro- phetiæ acceptionem Judæus. Fecit au- phetiæ acceptionem Judæus. Fecit au- tem pacem inter nos et Deum, per me- tem pacem inter nos et Deum, per me- diatoris officium. Inter nos et Angelos diatoris officium. Inter nos et Angelos per ruinæ angelicæ restaurationem. In- per ruinæ angelicæ restaurationem. In- ter Judæum et Gentilem per unius fidei ter Judæum et Gentilem per unius fidei præconium, et unius Ecclesiæ habitacu- præconium, et unius Ecclesiæ habitacu- lum. De primo, I ad Timoth. 11, 5: Me- lum. De primo, I ad Timoth. 11, 5: Me- diator Dei et hominum homo Christus diator Dei et hominum homo Christus Jesus. De secundo, Luc. xv, 9: Inveni Jesus. De secundo, Luc. xv, 9: Inveni drachmam quam perdideram. De tertio, drachmam quam perdideram. De tertio, ad Ephes. iv, 3: Unus Dominus, una ad Ephes. iv, 3: Unus Dominus, una fides, unum baptisma. Hic diligit pacifi- fides, unum baptisma. Hic diligit pacifi- cos, et in adoptionis filiorum Dei gratiam cos, et in adoptionis filiorum Dei gratiam transfert, Matth. v, 9: Beati pacifici, transfert, Matth. v, 9: Beati pacifici,

2 Genes. XVIII, 2. 2 Genes. XVIII, 2. 3 Infra, 11, 14. 3 Infra, 11, 14.

IN EVANG. LUCÆ, II-1. IN EVANG. LUCÆ, II-1.

quoniam filii Dei vocabuntur. Pacem in quoniam filii Dei vocabuntur. Pacem in testamento suis reliquit, Joan. xiv, 27: testamento suis reliquit, Joan. xiv, 27: Pacem relinquo vobis, pacem meam do Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis non quomodo mundus dat ego do vobis non quomodo mundus dat ego do vobis. Dat autem pacem conscientiæ vobis. Dat autem pacem conscientiæ potius quam temporis. Unde, ad Philip. potius quam temporis. Unde, ad Philip. IV, 7: Et pax Dei, quæ exsuperat om- IV, 7: Et pax Dei, quæ exsuperat om- nem sensum, custodiat corda vestra, et nem sensum, custodiat corda vestra, et intelligentias vestras. Pace enim tempo- intelligentias vestras. Pace enim tempo- ris aliquando data, durius est bellum ris aliquando data, durius est bellum conscientiæ et illa non est vera pax. conscientiæ et illa non est vera pax. Unde, Sapient. XIV, 22: In magno vi- Unde, Sapient. XIV, 22: In magno vi- ventes inscientiæ bello, tot et tam magna ventes inscientiæ bello, tot et tam magna mala pacem appellant. Psal. LXXII, 3 : mala pacem appellant. Psal. LXXII, 3 : Zelavi super iniquos, pacem peccatorum Zelavi super iniquos, pacem peccatorum videns. Isa. XXXVIII, 17: Ecce in pace videns. Isa. XXXVIII, 17: Ecce in pace amaritudo mea amarissima. Et ideo amaritudo mea amarissima. Et ideo Christus dat pacem conscientiæ. Psal. Christus dat pacem conscientiæ. Psal. LXXV, 3: Factus est in pace locus ejus. LXXV, 3: Factus est in pace locus ejus. Impiis enim nec exterius nisi raro, nec Impiis enim nec exterius nisi raro, nec interius umquam est pax. Isa. XLVIII, interius umquam est pax. Isa. XLVIII, 22: Non est pax impiis, dicit Dominus. 22: Non est pax impiis, dicit Dominus.

Quartum etiam competit. Tres enim Quartum etiam competit. Tres enim soles exorti, trium naturarum signant soles exorti, trium naturarum signant radios, corporalis, et spiritualis, et dei- radios, corporalis, et spiritualis, et dei- tatis quæ in unum collectæ in unitate tatis quæ in unum collectæ in unitate personæ Christi totum illuminaverunt personæ Christi totum illuminaverunt mundum. Vel (ut dicunt) fidem trium mundum. Vel (ut dicunt) fidem trium personarum in unitate unius essentiæ si- personarum in unitate unius essentiæ si- gnificaverunt. Esther, VII, 16: Judæis gnificaverunt. Esther, VII, 16: Judæis nova lux oriri visa est. Fecit enim tunc nova lux oriri visa est. Fecit enim tunc Deus luminare majus ut præesset diei. Deus luminare majus ut præesset diei. Et cometes in modum solis exortus et in Et cometes in modum solis exortus et in tria scissus, significabat nostrum solem tria scissus, significabat nostrum solem in occubitu suo in plura lumina conver- in occubitu suo in plura lumina conver- ti, ad Orientem, et ad Occidentem, et ad ti, ad Orientem, et ad Occidentem, et ad Meridiem, totum nostru milluminare he- Meridiem, totum nostru milluminare he- misphærium quia et mortuis corpori- misphærium quia et mortuis corpori- bus per unitam ad corpus deitatem, et in bus per unitam ad corpus deitatem, et in inferno positis illuxit per unitam deita- inferno positis illuxit per unitam deita- tem ad animam, et habitantibus in mun- tem ad animam, et habitantibus in mun- do per auroram refulsit Resurrectionis. do per auroram refulsit Resurrectionis. Templum autem pacis temporalis in parte Templum autem pacis temporalis in parte corruit, propter persecutionem suorum corruit, propter persecutionem suorum in corpore et in parte stetit, propter in corpore et in parte stetit, propter tranquillitatem conscientiæ. Fons autem tranquillitatem conscientiæ. Fons autem olei qui erupit, ortum ejus significabat olei qui erupit, ortum ejus significabat

quo dicitur, Cantic. 1, 2: Oleum effu- quo dicitur, Cantic. 1, 2: Oleum effu-

de de sum nomen tuum. sum nomen tuum.

189 189

Ex quinto convenientia sumitur: quia Ex quinto convenientia sumitur: quia ille tunc nasci disposuit, de quo dicitur, ille tunc nasci disposuit, de quo dicitur, Joan. 1, 14: Vidimus gloriam ejus, glo- Joan. 1, 14: Vidimus gloriam ejus, glo- riam quasi Unigeniti a Patre, plenum riam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiæ et veritatis. Quod exponens Basi- gratiæ et veritatis. Quod exponens Basi- lius dicit: « Unigenitum ideo dicit, quia lius dicit: « Unigenitum ideo dicit, quia « cum secundo genito gloriam paternam « cum secundo genito gloriam paternam « non divisit. » Oseе, 111, 5: Quærent « non divisit. » Oseе, 111, 5: Quærent Dominum Deum suum, et David regem: Dominum Deum suum, et David regem: et pavebunt ad Dominum, et ad bonum et pavebunt ad Dominum, et ad bonum ejus in novissimo dierum. ejus in novissimo dierum.

Ex sexto sumitur convenientia: quia Ex sexto sumitur convenientia: quia numquam aliquis in tanta mansuetudine numquam aliquis in tanta mansuetudine et benignitate gubernavit subjectos ut et benignitate gubernavit subjectos ut Christus. Esther, x111, 2: Volui nequa- Christus. Esther, x111, 2: Volui nequa- quam abuti potentiæ magnitudine, sed quam abuti potentiæ magnitudine, sed clementia et lenitate gubernare subje- clementia et lenitate gubernare subje- ctos ut absque ullo terrore vitam silen- ctos ut absque ullo terrore vitam silen- tio transigentes, optata cunctis mortali- tio transigentes, optata cunctis mortali- bus bus pace fruerentur. pace fruerentur.

Sic igitur patet, quod signa sumpta in Sic igitur patet, quod signa sumpta in Augusto, convenientia sunt Christi ge- Augusto, convenientia sunt Christi ge- nerationi. nerationi.

Ab isto ergo Augusto, « exiit edi- Ab isto ergo Augusto, « exiit edi- ctum », fixa lege per senatusconsultum, ctum », fixa lege per senatusconsultum,

« Ut describeretur universus orbis. » « Ut describeretur universus orbis. »

Attende, quod licet David, II Reg. Attende, quod licet David, II Reg. XXIV, 10, peccaverit numerando et de- XXIV, 10, peccaverit numerando et de- scribendo populum, eo quod hoc fecit in scribendo populum, eo quod hoc fecit in superbiam, iste tamen non peccavit, superbiam, iste tamen non peccavit, quia descripsit orbem pie motus super quia descripsit orbem pie motus super populum. Describi enim fecit orbem, ut populum. Describi enim fecit orbem, ut sciret quantum posset facere in guber- sciret quantum posset facere in guber- nationem Reipublicæ per censicapitem. nationem Reipublicæ per censicapitem. Et ideo, sicut legitur in Libello qui vo- Et ideo, sicut legitur in Libello qui vo- catur, Descriptio Augusti Cæsaris, præ- catur, Descriptio Augusti Cæsaris, præ- cepit orbem quoad nostram habitabilem cepit orbem quoad nostram habitabilem in quartas dividi, et in qualibet quarta in quartas dividi, et in qualibet quarta montes illius quartæ et flumina princi- montes illius quartæ et flumina princi- palia describi et deinde civitates et ur- palia describi et deinde civitates et ur- bes principales cum villis et pagis et su- bes principales cum villis et pagis et su- burbanis describi, ut sciretur numerus burbanis describi, ut sciretur numerus allodiorum et prædiorum. Et ultra pro- allodiorum et prædiorum. Et ultra pro- ducendo descriptionem, præcepit ut qui- ducendo descriptionem, præcepit ut qui- libet rediret ad locum et genus suæ ori- libet rediret ad locum et genus suæ ori- ginis ut sciret qui et quam remoti es- ginis ut sciret qui et quam remoti es- sent vel non essent a suis patrimoniis : sent vel non essent a suis patrimoniis :

: :

190 190

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et inquisitione facta, unusquisque reci- et inquisitione facta, unusquisque reci- peret quod suum erat: et sic sciretur peret quod suum erat: et sic sciretur quid pro censicapite solvere vel non sol- quid pro censicapite solvere vel non sol- vere posset. Quem censicapitem congre- vere posset. Quem censicapitem congre- gatum, legionibus militum (qui quasli- gatum, legionibus militum (qui quasli- bet terras in pace tenebant) per manum bet terras in pace tenebant) per manum publicam fecit erogari. Justum enim publicam fecit erogari. Justum enim esse videbatur, ut illi qui pro omnibus esse videbatur, ut illi qui pro omnibus militabant, communiter ab omnibus ac- militabant, communiter ab omnibus ac- ciperent stipendia : quia omnes una ciperent stipendia : quia omnes una communi pace gaudebant et libertate. communi pace gaudebant et libertate. Stipendia dicuntur a stipe pendenda. Stipendia dicuntur a stipe pendenda. Nulli autem ab hoc tributo excipieban- Nulli autem ab hoc tributo excipieban- tur, nisi mendici pauperes. Hoc enim est tur, nisi mendici pauperes. Hoc enim est de privilegio paupertatis, onera tributo- de privilegio paupertatis, onera tributo- rum communium non portare. Unde, ad rum communium non portare. Unde, ad Roman. XII, 7: Reddite omnibus debi- Roman. XII, 7: Reddite omnibus debi- ta cui tributum, tributum : cui vecti- ta cui tributum, tributum : cui vecti- gal, vectigal cui timorem, timorem: gal, vectigal cui timorem, timorem: cui honorem, honorem. Et, Matth. xx11, cui honorem, honorem. Et, Matth. xx11, 21 Reddite ergo quæ sunt Cæsaris Cæ- 21 Reddite ergo quæ sunt Cæsaris Cæ- sari, et quæ sunt Dei Deo. Hac igitur sari, et quæ sunt Dei Deo. Hac igitur de causa istud exiit edictum ab Augusto de causa istud exiit edictum ab Augusto justissimo. Pacificas enim vias de terra justissimo. Pacificas enim vias de terra in terram facere non potuit nisi per mi- in terram facere non potuit nisi per mi- litum legiones: et milites vivere non litum legiones: et milites vivere non poterant nisi per stipendia: nec stipen- poterant nisi per stipendia: nec stipen- dia habuit, nisi per communem omnium dia habuit, nisi per communem omnium contributionem. Et si forte, ut dictum contributionem. Et si forte, ut dictum est, aliquid non est descriptum de orbe, est, aliquid non est descriptum de orbe, non est curandum. non est curandum.