134 134

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est quæ in toto dimittit: relaxans autem est quæ in toto dimittit: relaxans autem est, quæ absolvit in parte. Relaxans igitur est, quæ absolvit in parte. Relaxans igitur est in omnibus operibus Dei, sicut dici- est in omnibus operibus Dei, sicut dici- tur: Misericordia ejus super omnia opera tur: Misericordia ejus super omnia opera ejus. Quia secundum illam punit, quos ejus. Quia secundum illam punit, quos punit, citra condignum. Et illa est de punit, citra condignum. Et illa est de qua dicit, Jacob. II, 13: Superexaltat qua dicit, Jacob. II, 13: Superexaltat autem misericordia judicium. Miseri- autem misericordia judicium. Miseri- cordia autem liberans illa est absolvens cordia autem liberans illa est absolvens in totum. Psal. LVIII, 11: Misericordia in totum. Psal. LVIII, 11: Misericordia ejus præveniet me, scilicet omnibus die- ejus præveniet me, scilicet omnibus die- bus vitæ meæ. Prima igitur misericordia bus vitæ meæ. Prima igitur misericordia est a progenie in progeniem omnibus est a progenie in progeniem omnibus timentibus, et non timentibus Deum. timentibus, et non timentibus Deum. Exod. xx, 5 Ego sum Deus zelotes, vi- Exod. xx, 5 Ego sum Deus zelotes, vi- sitans iniquitatem patrum in filios in sitans iniquitatem patrum in filios in tertiam et quartam generationem: ta- tertiam et quartam generationem: ta- men cum dulcore misericordiæ relaxantis men cum dulcore misericordiæ relaxantis partem pœnæ, et faciens misericordiam partem pœnæ, et faciens misericordiam in millia his qui timent nomen meum. in millia his qui timent nomen meum. Hæc igitur misericordia Dei magna Hæc igitur misericordia Dei magna est, continua, et multa, suavis, et dis- est, continua, et multa, suavis, et dis- creta. creta.

Magna, quia magna remittit, sicut di- Magna, quia magna remittit, sicut di- citur in Psalmo L, 3: Miserere mei, citur in Psalmo L, 3: Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam Deus, secundum magnam misericordiam tuam. Et iterum, Psal. Lxxxv, 13: Mi- tuam. Et iterum, Psal. Lxxxv, 13: Mi- sericordia tua, Domine, magna est super sericordia tua, Domine, magna est super me et eruisti animam meam ex inferno me et eruisti animam meam ex inferno inferiori. inferiori.

Continua autem est, quia numquam Continua autem est, quia numquam deficit proprium enim non derelinquit deficit proprium enim non derelinquit subjectum suum. Dicit autem Gregorius subjectum suum. Dicit autem Gregorius quod « natura Dei dulcedo est, proprium quod « natura Dei dulcedo est, proprium « autem misereri et parcere. » Unde, « autem misereri et parcere. » Unde, Thren. m, 22 Misericordiæ Dei quia Thren. m, 22 Misericordiæ Dei quia non sumus consumpti: quia non defe- non sumus consumpti: quia non defe- cerunt miserationes ejus. » cerunt miserationes ejus. »

Multa vero est, quia multis et multa Multa vero est, quia multis et multa remittit et ideo dicitur suavis et mitis remittit et ideo dicitur suavis et mitis et copiosus in misericordia omnibus in- et copiosus in misericordia omnibus in- vocantibus. Psal. L, 3: Secundum mul- vocantibus. Psal. L, 3: Secundum mul- titudinem miserationum tuarum dele titudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam. Isa. LV, 7: Multus iniquitatem meam. Isa. LV, 7: Multus est Dominus ad ignoscendum. est Dominus ad ignoscendum.

Suavis autem est misericordia sua: Suavis autem est misericordia sua: quia dulciter ignoscit sine impropera- quia dulciter ignoscit sine impropera-

1 Eccli. XVIII, 12: Misericordia Dei super om- 1 Eccli. XVIII, 12: Misericordia Dei super om-

tione. Psal. CVII, 21: Tu, Domine, Do- tione. Psal. CVII, 21: Tu, Domine, Do- mine, fac mecum propter nomen tuum, mine, fac mecum propter nomen tuum, quia suavis est misericordia tua. Sa- quia suavis est misericordia tua. Sa- pient. vIII, 1: Disponit omnia suaviter. pient. vIII, 1: Disponit omnia suaviter. Psal. xxx, 9: Gustate, et videte quo- Psal. xxx, 9: Gustate, et videte quo- niam suavis est Dominus. niam suavis est Dominus.

Discreta autem est misericordia pa- Discreta autem est misericordia pa- terna, quæ per flagella corripit et corri- terna, quæ per flagella corripit et corri- git, ne gladio extremi judicii interficiendo git, ne gladio extremi judicii interficiendo sævire cogatur. Isa. LIV, 7 et 8: Ad pun- sævire cogatur. Isa. LIV, 7 et 8: Ad pun- ctum in modico dereliqui te et in mise- ctum in modico dereliqui te et in mise- rationibus magnis congregabo te. In mo- rationibus magnis congregabo te. In mo- mento indignationis abscondi faciem mento indignationis abscondi faciem meam parumper a te, in misericordia meam parumper a te, in misericordia sempiterna misertus sum tui, hoc est, ad sempiterna misertus sum tui, hoc est, ad tempus tribulationibus te exposui, ut in tempus tribulationibus te exposui, ut in æternum misericordia sempiterna te colli- æternum misericordia sempiterna te colli- gerem. II Machab. vi, 13: Multo tem- gerem. II Machab. vi, 13: Multo tem- pore non sinere peccatoribus ex sententia pore non sinere peccatoribus ex sententia agere, sed statim ultiones adhibere, ma- agere, sed statim ultiones adhibere, ma- gni beneficii est indicium. Sapient. XII, gni beneficii est indicium. Sapient. XII, 1 et 2: O quam bonus et suavis est, Do- 1 et 2: O quam bonus et suavis est, Do- mine, spiritus tuus in omnibus! Ideoque mine, spiritus tuus in omnibus! Ideoque eos qui exerrant partibus, corripis, et eos qui exerrant partibus, corripis, et de quibus peccant admones et alloqueris, de quibus peccant admones et alloqueris, ut relicta malitia credant in te, Domine. ut relicta malitia credant in te, Domine. Dicitur autem hic spiritus ira, quia irati Dicitur autem hic spiritus ira, quia irati sufflant spiritum per nares. Et ille bonus sufflant spiritum per nares. Et ille bonus est in nobis: quia partibus, hoc est, par- est in nobis: quia partibus, hoc est, par- ticulariter corrigit et admonet, ut relicta ticulariter corrigit et admonet, ut relicta malitia credamus in Deum fide operante malitia credamus in Deum fide operante per dilectionem. per dilectionem.

Sic igitur misericordis Domini est Sic igitur misericordis Domini est proprium. proprium.

Proprium autem misericordis est, ex- Proprium autem misericordis est, ex- spectabilem esse, patientem, longani- spectabilem esse, patientem, longani- mem, præstabilem, et benignum. Expe- mem, præstabilem, et benignum. Expe- ctabilem, in non statim ulciscendo. Pa- ctabilem, in non statim ulciscendo. Pa- tientem, in non statim irascendo. Lon- tientem, in non statim irascendo. Lon- ganimem, in diu cum æquanimitate ganimem, in diu cum æquanimitate dissimulando. Præstabilem, in facile con- dissimulando. Præstabilem, in facile con- donando. Benignum, in dulciter susci- donando. Benignum, in dulciter susci- piendo. piendo.

18: 18:

De expectatione habes, Isa. xxx, De expectatione habes, Isa. xxx, Exspectat Dominus ut misereatur vestri, Exspectat Dominus ut misereatur vestri, hoc est, ut misericordia locum habeat hoc est, ut misericordia locum habeat in vobis. in vobis.

nem carnem. nem carnem.

IN EVANG. LUCÆ, I-50. IN EVANG. LUCÆ, I-50.

135 135

De patientia, Isa. xLn, 14: Tacui nies filiorum et a progenie Sanctorum, De patientia, Isa. xLn, 14: Tacui nies filiorum et a progenie Sanctorum, semper, silui, patiens fui. Ad Roman. semper, silui, patiens fui. Ad Roman. in progenies peccatorum. in progenies peccatorum. 1x, 22 et 23: Sustinuit in multa patien- 1x, 22 et 23: Sustinuit in multa patien- tia vasa iræ, apta in interitum, ut os- tia vasa iræ, apta in interitum, ut os- tenderet divitias gloriæ suæ in vasa mi- tenderet divitias gloriæ suæ in vasa mi- sericordiæ, quæ præparavit in gloriam. sericordiæ, quæ præparavit in gloriam. De longanimitate, ad Roman. 11, 4: De longanimitate, ad Roman. 11, 4: An divitias bonitatis ejus, et patientiæ, An divitias bonitatis ejus, et patientiæ, et longanimitatis contemnis? et longanimitatis contemnis?

De præstabilitate, Joel, 11, 13: Beni- De præstabilitate, Joel, 11, 13: Beni- gnus et misericors est, patiens et multæ gnus et misericors est, patiens et multæ misericordiæ, et præstabilis super mali- misericordiæ, et præstabilis super mali-

tia. tia.

De benignitate, ad Roman. 11, 4: De benignitate, ad Roman. 11, 4: Ignoras quoniam benignitas Dei ad Ignoras quoniam benignitas Dei ad pœ- pœ- nitentiam te adduxit ? Exemplum de nitentiam te adduxit ? Exemplum de filio prodigo, quem pater cum adhuc filio prodigo, quem pater cum adhuc longe esset cum amplexibus et osculo longe esset cum amplexibus et osculo suscepit, prolato annulo, et stola prima, suscepit, prolato annulo, et stola prima, et calceamentis in ornatum '. et calceamentis in ornatum '.

Est autem misericordia differens a Est autem misericordia differens a miseratione quia misericordia dicit ha- miseratione quia misericordia dicit ha- bitum, et miseratio dicit actum. Miseri- bitum, et miseratio dicit actum. Miseri- cordia autem habitus, non est sine pas- cordia autem habitus, non est sine pas- sione, et ideo non cadit in Deo nisi me- sione, et ideo non cadit in Deo nisi me- taphorice, et non proprie. Et cum dicitur taphorice, et non proprie. Et cum dicitur Deus misericors, intelligitur per huma- Deus misericors, intelligitur per huma- nam similitudinem, hoc est, quod habet nam similitudinem, hoc est, quod habet se sicut homo in opere misericordiæ, in se sicut homo in opere misericordiæ, in hoc quod afflicto condescendit et subve- hoc quod afflicto condescendit et subve- nit. Osee, VI, 6: Misericordiam volui, nit. Osee, VI, 6: Misericordiam volui, et non sacrificium, et scientiam Dei et non sacrificium, et scientiam Dei plus quam holocausta. Et hac similitu- plus quam holocausta. Et hac similitu- dine dicitur in Psalmo cx1, 4: Miseri- dine dicitur in Psalmo cx1, 4: Miseri- cors, et miserator, et justus Dominus. cors, et miserator, et justus Dominus. Et iterum, Psal. cxxix, 7: Apud Domi- Et iterum, Psal. cxxix, 7: Apud Domi- num misericordia, et copiosa apud eum num misericordia, et copiosa apud eum redemptio. redemptio.

De progenie coelestium et terrestrium De progenie coelestium et terrestrium dicitur, ad Ephes. III, 14 et 15: Flecto dicitur, ad Ephes. III, 14 et 15: Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis paterni- Jesu Christi, ex quo omnis paterni- tas in cœlo et in terra nominatur. Est tas in cœlo et in terra nominatur. Est enim prima progenies, hoc est, ge- enim prima progenies, hoc est, ge- neris sive naturæ propagatio ex Pa- neris sive naturæ propagatio ex Pa- tre in Filium per æternam generatio- tre in Filium per æternam generatio- nem et a Patre et Filio in Spiritum nem et a Patre et Filio in Spiritum sanctum per æternam charitatis spiratio- sanctum per æternam charitatis spiratio- nem. Et est secunda progenies in cœlo a nem. Et est secunda progenies in cœlo a Trinitate beata, et luminis, et beatitu- Trinitate beata, et luminis, et beatitu- dinis in angelicam naturam propagatio. dinis in angelicam naturam propagatio. Et tertia coelestis progenies, ab Angelo Et tertia coelestis progenies, ab Angelo in Angelum, luminis a Deo accepti per in Angelum, luminis a Deo accepti per assimilationem illuminationis et trans- assimilationem illuminationis et trans- fusionem informatio, et in Deum redu- fusionem informatio, et in Deum redu- ctio. Sic enim, ut dicit Dionysius, fiunt ctio. Sic enim, ut dicit Dionysius, fiunt dii, et deorum patres, et deorum filii. dii, et deorum patres, et deorum filii. Dii quidem per acceptam illuminationem Dii quidem per acceptam illuminationem a Deo deorum autem patres, per illu- a Deo deorum autem patres, per illu- minationis transfusionem: deorum au- minationis transfusionem: deorum au- tem filii, per similem unius ex altero ad tem filii, per similem unius ex altero ad lumen informationem. I ad Corinth. VIII, lumen informationem. I ad Corinth. VIII, 5: Etsi sunt qui dicantur dii, sive in 5: Etsi sunt qui dicantur dii, sive in cælo, sive in terra (siquidem sunt dii cælo, sive in terra (siquidem sunt dii multi et domini multi). Ibi Glossa, multi et domini multi). Ibi Glossa,

« «

quod sunt qui participative dii sunt, quod sunt qui participative dii sunt, et dicuntur. » Et hæc participatio est per et dicuntur. » Et hæc participatio est per dictum modum. dictum modum.

» »

Quia igitur hæc participatio a Deo et Quia igitur hæc participatio a Deo et Angelis etiam in homines, ad similem Angelis etiam in homines, ad similem utcumque luminis informationem de- utcumque luminis informationem de- scendit, et hoc ex Dei misericordia nobis scendit, et hoc ex Dei misericordia nobis in hoc subveniente: est misericordia Dei in hoc subveniente: est misericordia Dei « a progenie » cœlestium « in progenies « a progenie » cœlestium « in progenies Hæc igitur copia divitiarum miseri- terrestrium. Job, xxxvш1, 33: Numquid Hæc igitur copia divitiarum miseri- terrestrium. Job, xxxvш1, 33: Numquid cordiæ apud Deum est. cordiæ apud Deum est. nosti ordinem cæli, et pones rationem ejus nosti ordinem cæli, et pones rationem ejus in terra? Apocal. xxi, 2: Vidi sanctam in terra? Apocal. xxi, 2: Vidi sanctam civitatem Jerusalem novam descenden- civitatem Jerusalem novam descenden- tem de cœlo. Et ut de aliis taceam, in tem de cœlo. Et ut de aliis taceam, in hoc sacramento sic per misericordiam hoc sacramento sic per misericordiam Dei factum est: quia a Deo in Gabrielem, Dei factum est: quia a Deo in Gabrielem, et a Gabriele in Beatam Virginem, et a et a Gabriele in Beatam Virginem, et a Beata Virgine in omnem mundum sic Beata Virgine in omnem mundum sic

« A progenie in progenies. » « A progenie in progenies. »

A progenie videlicet cœlesti, in pro- A progenie videlicet cœlesti, in pro- genies terrestres et a progenie Judæo- genies terrestres et a progenie Judæo- rum, in progenies Nationum sive Gen- rum, in progenies Nationum sive Gen- tium et a progenie patrum, in proge- tium et a progenie patrum, in proge-

1 Cf. Luc. xv, 20 et seq. 1 Cf. Luc. xv, 20 et seq.

13.6 13.6

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est propagatum. Psal. LXVII, 9: Terra est propagatum. Psal. LXVII, 9: Terra mota est etenim cæli distillaverunt a mota est etenim cæli distillaverunt a facie Dei Sinai, a facie Dei Israel. Sic facie Dei Sinai, a facie Dei Israel. Sic rorant coeli desuper, et nubes pluunt rorant coeli desuper, et nubes pluunt justum aperitur terra et germinat Sal- justum aperitur terra et germinat Sal- vatorem. Sic efficimur et nos Dei pro- vatorem. Sic efficimur et nos Dei pro- genies, Act. xvII, 28 et 29: Ipsius et ge- genies, Act. xvII, 28 et 29: Ipsius et ge- nus sumus. Genus ergo cum simus Dei, nus sumus. Genus ergo cum simus Dei, non debemus æstimare auro, aut argento, non debemus æstimare auro, aut argento, aut lapidi, sculpturæ artis et cogitatio- aut lapidi, sculpturæ artis et cogitatio- nis hominis, Divinum esse simile. nis hominis, Divinum esse simile.

Est etiam « a progenie » Judæorum Est etiam « a progenie » Judæorum « in progenies » Nationum sive Gentium. « in progenies » Nationum sive Gentium. Isa. 1, 3 De Sion exibit lex, et verbum Isa. 1, 3 De Sion exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem. Et præcedit ibi, Domini de Jerusalem. Et præcedit ibi, quod ex hoc fluent ad montem Domini quod ex hoc fluent ad montem Domini omnes Gentes. Ad Roman. xv, 8 et seq. : omnes Gentes. Ad Roman. xv, 8 et seq. : Dico Christum Jesum ministrum fuisse Dico Christum Jesum ministrum fuisse circumcisionis... ad confirmandas pro- circumcisionis... ad confirmandas pro- missiones patrum: Gentes autem super missiones patrum: Gentes autem super misericordia honorare Deum, sicut scri- misericordia honorare Deum, sicut scri- ptum est... Lætamini, Gentes, cum ptum est... Lætamini, Gentes, cum plebe ejus. Act. x1, 18: Ergo et genti- plebe ejus. Act. x1, 18: Ergo et genti- bus pœnitentiam dedit Deus ad vitam. bus pœnitentiam dedit Deus ad vitam.

Est etiam a progenie » patrum « in Est etiam a progenie » patrum « in progenies » filiorum. Psal. xx1, 42: An- progenies » filiorum. Psal. xx1, 42: An- nuntiabitur Domino generatio ventura. nuntiabitur Domino generatio ventura. Et adjungit de progenie cælestium di- Et adjungit de progenie cælestium di- cens: Et annuntiabunt cœli justitiam cens: Et annuntiabunt cœli justitiam ejus populo qui nascetur, quem fecit ejus populo qui nascetur, quem fecit Dominus per hujus gratiæ informatio- Dominus per hujus gratiæ informatio- nėm. Deuter. xxxII, 7: Interroga pa- nėm. Deuter. xxxII, 7: Interroga pa- trem tuum, et annuntiabit tibi: majores trem tuum, et annuntiabit tibi: majores tuos, et dicent tibi. Psal. LXXVII, 6 et 7: tuos, et dicent tibi. Psal. LXXVII, 6 et 7: Filii qui nascentur et exsurgent, et nar- Filii qui nascentur et exsurgent, et nar- rabunt filiis suis, ut ponant in Deo spem rabunt filiis suis, ut ponant in Deo spem suam, et non obliviscantur operum Dei, suam, et non obliviscantur operum Dei, et mandata ejus exquirant. Sic etiam et mandata ejus exquirant. Sic etiam reputantur filii legitimi, qui in timore et reputantur filii legitimi, qui in timore et fide Dei suscipiuntur, et in timore Dei fide Dei suscipiuntur, et in timore Dei nutriuntur. nutriuntur.

Est etiam « Est etiam «

a progenic » justorum a progenic » justorum « in progenies » peccatorum: quia sic « in progenies » peccatorum: quia sic peccatores efficiuntur justi, et justorum peccatores efficiuntur justi, et justorum filii. Ad Galat. iv, 19: Filioli mei, quos filii. Ad Galat. iv, 19: Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Chri- iterum parturio, donec formetur Chri- stus in nobis. Isa. LX, 21 et 22: Populus stus in nobis. Isa. LX, 21 et 22: Populus

1 Cf. Isa. XLV, 8. 1 Cf. Isa. XLV, 8.

tuus omnes justi, in perpetuum hæredi- tuus omnes justi, in perpetuum hæredi- tabunt terram, germen plantationis meæ. tabunt terram, germen plantationis meæ. opus manus meæ ad glorificandum. Mi- opus manus meæ ad glorificandum. Mi- nimus erit in mille, et parvulus (hoc est, nimus erit in mille, et parvulus (hoc est, humilis) in gentem fortissimam. humilis) in gentem fortissimam. Unde subdit: Unde subdit:

«Timentibus eum. » «Timentibus eum. »

Eccli. 1, 28 Qui sine timore est, non Eccli. 1, 28 Qui sine timore est, non poterit justificari: et ideo non valet ei poterit justificari: et ideo non valet ei hæc propagatio. Timentes autem Deum, hæc propagatio. Timentes autem Deum, multis modis timent: qui omnes modi multis modis timent: qui omnes modi boni sunt ex misericordia Dei. Sunt ti- boni sunt ex misericordia Dei. Sunt ti- mentes magnitudinem ejus, et sunt ti- mentes magnitudinem ejus, et sunt ti- mentes ejus justitiam. Magnitudo ejus mentes ejus justitiam. Magnitudo ejus timetur timore admirationis, et timore timetur timore admirationis, et timore reverentiæ. Admirans enim Deum timet, reverentiæ. Admirans enim Deum timet, stupens in seipso eo quod fugit in im- stupens in seipso eo quod fugit in im- potentiam suam : eo quod non valet in potentiam suam : eo quod non valet in id quod non videt, cognoscendo causam, id quod non videt, cognoscendo causam, vel operando aliquid simile. Et de hoc vel operando aliquid simile. Et de hoc dicitur, Job, xxv, 2: Potestas et terror dicitur, Job, xxv, 2: Potestas et terror apud eum est, qui facit concordiam in apud eum est, qui facit concordiam in sublimibus suis. Exod. xx, 18: Perter- sublimibus suis. Exod. xx, 18: Perter- riti, ac pavore concussi, steterunt procul. riti, ac pavore concussi, steterunt procul. Non enim aliquid mali, sed multum de Non enim aliquid mali, sed multum de magnitudine viderant sic pavore concus- magnitudine viderant sic pavore concus- si. Facit enim magna et incrustabilia et si. Facit enim magna et incrustabilia et mirabilia, quorum non est numerus : et mirabilia, quorum non est numerus : et ideo parvum cor humanum credens hoc ideo parvum cor humanum credens hoc stupet, et pavet in seipso, et suspendi- stupet, et pavet in seipso, et suspendi- tur cogitando magnitudinem ejus. De tur cogitando magnitudinem ejus. De timore autem reverentiæ dicitur, Malach. timore autem reverentiæ dicitur, Malach. 1, 6 Si Dominus ego sum, ubi est timor 1, 6 Si Dominus ego sum, ubi est timor meus? Reverentia enim Domino debe- meus? Reverentia enim Domino debe- tur majestatis. tur majestatis.

Timor autem mali est servilis recedens Timor autem mali est servilis recedens ab actu peccati ex concussione creditæ ab actu peccati ex concussione creditæ poenæ. Et timor initialis simul ex timore poenæ. Et timor initialis simul ex timore poenæ et amore justitiæ. Et timor filialis poenæ et amore justitiæ. Et timor filialis qui timet iram non occidentis, sed corri- qui timet iram non occidentis, sed corri- gentis patris. Et timor sponsalis, quo gentis patris. Et timor sponsalis, quo sponsa timet differri sponsi amplexus. sponsa timet differri sponsi amplexus.

De primo horum dicit Beda: « Cum De primo horum dicit Beda: « Cum « judex sic timetur, quod facies judicis « judex sic timetur, quod facies judicis « non amatur, timor ex timore est, et « non amatur, timor ex timore est, et

51 51

IN EVANG. LUCÆ, I-50, 51. IN EVANG. LUCÆ, I-50, 51.

« non ex charitate. » Et de hoc habes, « non ex charitate. » Et de hoc habes, I Joan. IV, 18: Timor non est in chari- I Joan. IV, 18: Timor non est in chari- tate, sed perfecta charitas foras mittit tate, sed perfecta charitas foras mittit timorem. De hoc dicitur quod introducit timorem. De hoc dicitur quod introducit sapientiam, sicut seta introducit filum, sapientiam, sicut seta introducit filum, de filo nihil existens. Sic enim iste timor de filo nihil existens. Sic enim iste timor nihil est de sapientia. Genes. XXI, 10: nihil est de sapientia. Genes. XXI, 10: Ejice ancillam hanc, et filium ejus Ejice ancillam hanc, et filium ejus non enim erit hæres filius ancillæ cum non enim erit hæres filius ancillæ cum filio meo Isaac. Filius enim manet in filio meo Isaac. Filius enim manet in domo in æternum. Joan. xv, 15: Servus domo in æternum. Joan. xv, 15: Servus nescit quid faciat dominus ejus. nescit quid faciat dominus ejus.

: :

De initiali autem dicitur, Eccli. 1, 27: De initiali autem dicitur, Eccli. 1, 27: Timor Domini expellit peccatum. Iste Timor Domini expellit peccatum. Iste enim timor non actum solum peccati, enim timor non actum solum peccati, sed cum actu formidat peccandi affe- sed cum actu formidat peccandi affe-

ctum. ctum.

De tertio dicitur in Psalmo xvIII, 10: De tertio dicitur in Psalmo xvIII, 10: Timor Domini sanctus, permanens in Timor Domini sanctus, permanens in sæculum sæculi. Item, Psal. xxx, sæculum sæculi. Item, Psal. xxx, 10: Timete Dominum, omnes sancti ejus, 10: Timete Dominum, omnes sancti ejus, quoniam non est inopia timentibus quoniam non est inopia timentibus

eum. eum.

De quarto dicitur, Proverb. xxx1, 30: De quarto dicitur, Proverb. xxx1, 30: Fallax gratia, et vana est pulchritudo: Fallax gratia, et vana est pulchritudo: mulier timens Dominum, ipsa laudabi- mulier timens Dominum, ipsa laudabi-

tur. tur.

Omnibus igitur sic timentibus Deum Omnibus igitur sic timentibus Deum concessa est ista misericordia, sicut di- concessa est ista misericordia, sicut di- citur, Malach. iv, 2 Orietur vobis ti- citur, Malach. iv, 2 Orietur vobis ti- mentibus nomen meum Sol justitiæ, et mentibus nomen meum Sol justitiæ, et sanitas in pennis ejus. sanitas in pennis ejus.

« Fecit potentiam in brachio suo. » « Fecit potentiam in brachio suo. »

Hic tangit effectus potentiæ. Hic tangit effectus potentiæ.

Et tangit primo quidem potentiam ef- Et tangit primo quidem potentiam ef- ficientem secundo autem, quinque ef- ficientem secundo autem, quinque ef- fectus tam in bonis quam in malis. fectus tam in bonis quam in malis.

Primo quidem tangit dispositionem Primo quidem tangit dispositionem potentiæ efficientis per metaphoram cum potentiæ efficientis per metaphoram cum dicit «Fecit. » Dicitur autem Deus fa- dicit «Fecit. » Dicitur autem Deus fa- cere, cum se fecisse demonstrat. Poten- cere, cum se fecisse demonstrat. Poten- tia sicut supra dictum est, est potentia tia sicut supra dictum est, est potentia absoluta, de quam jam ante dictum absoluta, de quam jam ante dictum

est. est.

Hanc autem potentiam fecit « in bra- Hanc autem potentiam fecit « in bra- chio suo. » Brachium enim Filius incar- chio suo. » Brachium enim Filius incar-

137 137

natus est quia sicut brachium de cor- natus est quia sicut brachium de cor- pore, et de brachio manus, sic Filius de pore, et de brachio manus, sic Filius de Patre, et de Patre et Filio est Spiritus Patre, et de Patre et Filio est Spiritus sanctus. Unde cum adjutorium bono- sanctus. Unde cum adjutorium bono- rum fecit in Filio, tunc potentiam fecit rum fecit in Filio, tunc potentiam fecit in brachio. Propter quod etiam superior in brachio. Propter quod etiam superior pars brachii, quæ est inter cubitum et pars brachii, quæ est inter cubitum et humerum, apud Naturales vocatur ad- humerum, apud Naturales vocatur ad- jutorium, quia in illo est fortitudo ad- jutorium, quia in illo est fortitudo ad- jutorii. Isa. LI, 9 et 10 : Consurge, con- jutorii. Isa. LI, 9 et 10 : Consurge, con- surge, induere fortitudinem brachium surge, induere fortitudinem brachium Domini consurge sicut in diebus anti- Domini consurge sicut in diebus anti- quis, in generationibus sæculorum. quis, in generationibus sæculorum. Numquid non tu percussisti superbum, Numquid non tu percussisti superbum, vulnerasti draconem ? Numquid non tu vulnerasti draconem ? Numquid non tu siccasti mare, aquam abyssi vehementis: siccasti mare, aquam abyssi vehementis: qui posuisti profundum maris viam, ut qui posuisti profundum maris viam, ut transirent liberati? Bis dicit, Consurge, transirent liberati? Bis dicit, Consurge, et tertio quod induat fortitudinem, et et tertio quod induat fortitudinem, et quarto quinque ponit effectus fortitudinis quarto quinque ponit effectus fortitudinis ejus. Consurgit enim hoc brachium ad- ejus. Consurgit enim hoc brachium ad- versus diabolum fortem, et adversus versus diabolum fortem, et adversus mundum. Contra carnem enim Christus mundum. Contra carnem enim Christus in se non pugnavit. Contra diabolum, in se non pugnavit. Contra diabolum, Matth. IV, 3-11, et Luc. IV, 3-14, ubi in Matth. IV, 3-11, et Luc. IV, 3-14, ubi in tentatione vicit diabolum. Contra mun- tentatione vicit diabolum. Contra mun- dum, Joan. xvi, 33: Confidite, ego vici dum, Joan. xvi, 33: Confidite, ego vici mundum. Fortitudinem autem exercuit mundum. Fortitudinem autem exercuit in reducendo captivitatem, Luc. xi, 21 in reducendo captivitatem, Luc. xi, 21 et 22, et Matth. XII, 29, ubi intravit in et 22, et Matth. XII, 29, ubi intravit in domum fortis fortior, et omnia vasa ejus domum fortis fortior, et omnia vasa ejus distribuit in quibus confidebat. distribuit in quibus confidebat.

Quinque autem effectus ejus sunt. Pri- Quinque autem effectus ejus sunt. Pri- mus quidem, quod percussit superbum mus quidem, quod percussit superbum in statu et pompa sæculi, per humilita- in statu et pompa sæculi, per humilita- tem sui et suorum. Matth. x1, 29: Disci- tem sui et suorum. Matth. x1, 29: Disci- te a me quia mitis sum et humilis corde. te a me quia mitis sum et humilis corde. Habacuc, 111, 13: Percussisti caput de Habacuc, 111, 13: Percussisti caput de domo impii, hoc est, superbiam. domo impii, hoc est, superbiam.

Secundus est, quod vulneravit, non Secundus est, quod vulneravit, non exstinxit draconem, hoc est, pectore et exstinxit draconem, hoc est, pectore et ventre repentem concupiscentiam per ventre repentem concupiscentiam per abstinentiam et carnis austeritatem. Un- abstinentiam et carnis austeritatem. Un- de non legitur delicatis usus, sed pane de non legitur delicatis usus, sed pane hordeaceo et pisciculis, qui minores sunt hordeaceo et pisciculis, qui minores sunt quam parvi pisces, et paucis. 1 ad Co- quam parvi pisces, et paucis. 1 ad Co- rinth. 1x, 27 Castigo corpus meum et rinth. 1x, 27 Castigo corpus meum et in servitutem redigo, ne forte cum aliis in servitutem redigo, ne forte cum aliis prædicavero, ipse reprobus efficiar. prædicavero, ipse reprobus efficiar.

138 138

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

Tertius est, quod siccavit mare flucti- Tertius est, quod siccavit mare flucti- bus ambitionis hujus sæculi per contem- bus ambitionis hujus sæculi per contem- ptum mundi: quia cum quæreretur ad ptum mundi: quia cum quæreretur ad regnum, abscondit se¹. Et coram Pilato regnum, abscondit se¹. Et coram Pilato dixit Regnum meum non est de hoc dixit Regnum meum non est de hoc mundo 2. mundo 2.

Quartus est, quod siccavit aquam abys- Quartus est, quod siccavit aquam abys- si vehementis, quæ est aqua avaritiæ si vehementis, quæ est aqua avaritiæ hujus sæculi quæ sunt aquæ de fonti- hujus sæculi quæ sunt aquæ de fonti- bus Tantali. bus Tantali.

Quo plus sunt potæ, plus sitiuntur aquæ: Quo plus sunt potæ, plus sitiuntur aquæ:

sicut dicit poeta. Matth. v, sicut dicit poeta. Matth. v, 3: Beati pau- 3: Beati pau- peres spiritu, quoniam ipsorum est re- peres spiritu, quoniam ipsorum est re- gnum cælorum. Matth. vII, 20: Vul- gnum cælorum. Matth. vII, 20: Vul- pes foveas habent, et volucres cœli nidos: pes foveas habent, et volucres cœli nidos: Filius autem hominis non habet ubi ca- Filius autem hominis non habet ubi ca- put reclinet 3. put reclinet 3.

Quintus est, quod in mari, hoc est, in Quintus est, quod in mari, hoc est, in mundo, dedit viam omnibus suis ut mundo, dedit viam omnibus suis ut transeant liberati et hoc per viam stu- transeant liberati et hoc per viam stu- dii spiritualis, cui nihil adhæret de co- dii spiritualis, cui nihil adhæret de co- gitationibus seculi. Psal. cxxxv, 13: gitationibus seculi. Psal. cxxxv, 13: Qui divisit Mare rubrum in divisiones. Qui divisit Mare rubrum in divisiones. Habacuc, 11, 15: Viam fecisti in mari Habacuc, 11, 15: Viam fecisti in mari equis tuis, in luto aquarum multarum. equis tuis, in luto aquarum multarum. Equi enim quibus insidet Dominus ut Equi enim quibus insidet Dominus ut prœlietur in fortitudine brachii sui, sunt prœlietur in fortitudine brachii sui, sunt viri spiritualis vitæ studium habentes. viri spiritualis vitæ studium habentes.

Est autem hoc brachium formans nos Est autem hoc brachium formans nos in forma Dei, adversarios expugnans, in forma Dei, adversarios expugnans, suos liberans, liberatos protegens, pro- suos liberans, liberatos protegens, pro- tectos congregans et portans, portatos tectos congregans et portans, portatos autem gubernans et regens, et quos re- autem gubernans et regens, et quos re- xerit amplexans. xerit amplexans.

De formatione, Eccli. XXXVIII, 32 et De formatione, Eccli. XXXVIII, 32 et 33: Figulus sedens ad opus suum,... in 33: Figulus sedens ad opus suum,... in brachio suo formabit lutum, et ante pe- brachio suo formabit lutum, et ante pe- des suos curvabit virtutem suam. des suos curvabit virtutem suam.

De brachio expugnationis, Isa. LXIII, De brachio expugnationis, Isa. LXIII, 5: Salvavit mihi brachium meum, et in- 5: Salvavit mihi brachium meum, et in- dignatio mea auxiliata est mihi. dignatio mea auxiliata est mihi.

De brachio liberationis, Psal. XCVII, De brachio liberationis, Psal. XCVII, 1 Salvavit sibi dextera ejus, et bra- 1 Salvavit sibi dextera ejus, et bra- chium sanctum ejus. chium sanctum ejus.

1 Joan. vi, 15. 1 Joan. vi, 15.

2. Joan. XVIII, 36. 2. Joan. XVIII, 36.

De brachio protectionis, Psal. xvi, De brachio protectionis, Psal. xvi, 16 Dextera Domini fecit virtutem, dex- 16 Dextera Domini fecit virtutem, dex- tera Domini exaltavit me: dextera Do- tera Domini exaltavit me: dextera Do- mini fecit virtutem. mini fecit virtutem.

De brachio congregationis et portatio- De brachio congregationis et portatio- nis, Isa. XL, 11: In brachio suo congre- nis, Isa. XL, 11: In brachio suo congre- gabit agnos, et in sinu suo levabit: fœtas gabit agnos, et in sinu suo levabit: fœtas ipse portabit. ipse portabit.

De brachio gubernationis et regiminis, De brachio gubernationis et regiminis, in Psalmo cxxxv, 11 et 12: Eduxit Israel in Psalmo cxxxv, 11 et 12: Eduxit Israel de medio eorum, in manu potenti et bra- de medio eorum, in manu potenti et bra- chio excelso in quo rexit eos : chio excelso in quo rexit eos : quos quos eduxit et deduxit. Psal. LXXXVIII, 22: eduxit et deduxit. Psal. LXXXVIII, 22: Manus enim mea auxiliabitur ei, et bra- Manus enim mea auxiliabitur ei, et bra- chium meum confortabit eum. chium meum confortabit eum.

Duobus autem brachiis amplexatur di- Duobus autem brachiis amplexatur di- lectos, Cantic. VIII, 3: Læva ejus sub lectos, Cantic. VIII, 3: Læva ejus sub capite meo, et dextera illius amplexa- capite meo, et dextera illius amplexa-

bitur me. bitur me.

Omnia hæc fecit Dominus, postquam Omnia hæc fecit Dominus, postquam fecit potentiam in brachio suo, hoc est, fecit potentiam in brachio suo, hoc est, in Filio suo incarnato: cui Pater vitæ et in Filio suo incarnato: cui Pater vitæ et mortis et omnium dedit potestatem. De mortis et omnium dedit potestatem. De potestate vitæ et mortis, Sapient. xvi, potestate vitæ et mortis, Sapient. xvi, 13: Tu es, Domine, qui vitæ et mortis 13: Tu es, Domine, qui vitæ et mortis habes potestatem. Joan. x, 18: Potesta- habes potestatem. Joan. x, 18: Potesta- tem habeo ponendi animam meam, et tem habeo ponendi animam meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam. potestatem habeo iterum sumendi eam. Quod autem omnium habeat potestatem, Quod autem omnium habeat potestatem, Matth. xxvIII, 18 et 19: Data est mihi Matth. xxvIII, 18 et 19: Data est mihi omnis potestas in celo et in terra. Eun- omnis potestas in celo et in terra. Eun- tes ergo docete omnes gentes, baptizantes tes ergo docete omnes gentes, baptizantes

eos, etc. eos, etc.

Sic ergo fecit potentiam in brachio Sic ergo fecit potentiam in brachio suo. Et hoc præsciens Propheta oravit, suo. Et hoc præsciens Propheta oravit, dicens, Psal. CXLIV, 7: Emitte manum dicens, Psal. CXLIV, 7: Emitte manum tuam de alto, eripe me, et libera me. tuam de alto, eripe me, et libera me.

« Dispersit superbos mente cordis « Dispersit superbos mente cordis sui. » sui. »

Quinque tangit effectus potentiæ bra- Quinque tangit effectus potentiæ bra- chiiquorum primi duo sunt contra su- chiiquorum primi duo sunt contra su- perbos duo autem in humilibus, et unus perbos duo autem in humilibus, et unus in divitibus hujus sæculi. in divitibus hujus sæculi.

Primus est quod « Dispersit, » hoc Primus est quod « Dispersit, » hoc

3 Cf. Luc. 1x, 58. 3 Cf. Luc. 1x, 58.

IN EVANG. LUCÆ, I-51. IN EVANG. LUCÆ, I-51.

est, in diversa sparsit: quia non sunt est, in diversa sparsit: quia non sunt unius voluntatis ambitiosi, sicut nec lu- unius voluntatis ambitiosi, sicut nec lu- xuriosi, et sicut nec avari. De ambitio- xuriosi, et sicut nec avari. De ambitio- sis quidem dicitur, Genes. XI, 9: Inde sis quidem dicitur, Genes. XI, 9: Inde dispersit eos Dominus super faciem dispersit eos Dominus super faciem cunctarum gentium, evellens eos de cunctarum gentium, evellens eos de campo, scilicet, Sennaar, qui ædificave. campo, scilicet, Sennaar, qui ædificave. runt turrim Babel et illi fuerunt su- runt turrim Babel et illi fuerunt su- perbi. Sic dispersi sunt luxuriosi: quia perbi. Sic dispersi sunt luxuriosi: quia non unum diligunt, sicut dicitur in Psal- non unum diligunt, sicut dicitur in Psal- mo LXXXII, 11: Disperierunt in Endor: mo LXXXII, 11: Disperierunt in Endor: facti sunt ut stercus terræ. Endor enim facti sunt ut stercus terræ. Endor enim interpretatur fons generationis. Sapiens interpretatur fons generationis. Sapiens autem, Eccli. ix, 10, dicit quod mulier autem, Eccli. ix, 10, dicit quod mulier quæ est fornicaria, quasi sicut stercus quæ est fornicaria, quasi sicut stercus in via, ab omnibus prætereuntibus con- in via, ab omnibus prætereuntibus con- culcabitur. Avari etiam dispersi sunt in culcabitur. Avari etiam dispersi sunt in diversa volita, sicut habetur. Exod. v, diversa volita, sicut habetur. Exod. v, 12 Dispersus est populus... ad colli- 12 Dispersus est populus... ad colli- gendas paleas, hoc est, temporalia. gendas paleas, hoc est, temporalia.

Sic ergo dispersit « superbos, » hoc Sic ergo dispersit « superbos, » hoc est, supervios, hoc est, super alios in est, supervios, hoc est, super alios in omnibus viam excellentiæ habere quæ- omnibus viam excellentiæ habere quæ-

rentes. rentes.

Superbia autem triplex est: specialis, Superbia autem triplex est: specialis, generalis, et generalissima. generalis, et generalissima.

Specialis, ut dicit Augustinus, est im- Specialis, ut dicit Augustinus, est im- proba voluntas excellendi alios in digni- proba voluntas excellendi alios in digni- tatis honore et potestate. Generalis est tatis honore et potestate. Generalis est improba voluntas excellendi in laude improba voluntas excellendi in laude cujusque rei. Generalissima est volun- cujusque rei. Generalissima est volun- tas, sive fastus efferens se extra præce- tas, sive fastus efferens se extra præce- ptum et præcipientem: cui tamen sub- ptum et præcipientem: cui tamen sub- esse tenetur. esse tenetur.

Prima est Luciferi et suorum, qui di- Prima est Luciferi et suorum, qui di- cit, Isa. xiv, 13 et 14 In cœlum con- cit, Isa. xiv, 13 et 14 In cœlum con- scendam, super astra Dei exaltabo solium scendam, super astra Dei exaltabo solium meum sedebo in monte testamenti, in meum sedebo in monte testamenti, in lateribus aquilonis ... similis ero Al- lateribus aquilonis ... similis ero Al- tissimo. Hoc enim adhuc dicunt hi qui tissimo. Hoc enim adhuc dicunt hi qui præter vocationem et merita cathedras præter vocationem et merita cathedras et gradus dignitatum concupiscunt. In et gradus dignitatum concupiscunt. In cœlum enim conscendere quærit, qui ad cœlum enim conscendere quærit, qui ad domum Dei quærit ascendere. Super domum Dei quærit ascendere. Super astra solium locare, est super bonos quæ- astra solium locare, est super bonos quæ- rere dominari. In monte testamenti se- rere dominari. In monte testamenti se- dere, est in eminente dignitate quiesce- dere, est in eminente dignitate quiesce-

1 Cf. Act. XII, 21 et seq. 1 Cf. Act. XII, 21 et seq.

1.39 1.39

re. In lateribus Aquilonis (quæ plaga est re. In lateribus Aquilonis (quæ plaga est frigida et tenebrosa) exaltari, est ad mo- frigida et tenebrosa) exaltari, est ad mo- dum dæmonis (cum sit zelo animarum, dum dæmonis (cum sit zelo animarum, et charitatis destitutione frigidus) quære- et charitatis destitutione frigidus) quære- re dignitate excellere. Hos dispersit Do- re dignitate excellere. Hos dispersit Do- minus de loco dignitatis ejiciens, et in minus de loco dignitatis ejiciens, et in infimum sempiterni opprobrii projiciens. infimum sempiterni opprobrii projiciens. Ezechiel. XXVIII, 17: In terram projeci Ezechiel. XXVIII, 17: In terram projeci te ante faciem regum dedi te, hoc est, te ante faciem regum dedi te, hoc est, in exemplum superborum. Isa. xiv, 15: in exemplum superborum. Isa. xiv, 15: Ad infernum detraheris in profundum Ad infernum detraheris in profundum laci. laci.

Generalis est, quæ vocatur excellentia Generalis est, quæ vocatur excellentia sive in nobilitate, sive in victoriis, sive sive in nobilitate, sive in victoriis, sive in scientiis, sive in quibuscumque aliis. in scientiis, sive in quibuscumque aliis. Et hi sunt qui volunt sibi acclamari vo- Et hi sunt qui volunt sibi acclamari vo- cibus Dei et non hominum, in omni cibus Dei et non hominum, in omni laudabili facto. Et ideo significantur per laudabili facto. Et ideo significantur per Herodem. Et hos dispersit Deus. Unde, Herodem. Et hos dispersit Deus. Unde, ibidem, yy. 22 et 23, populo acclamante ibidem, yy. 22 et 23, populo acclamante voces Dei, et non hominum, Angelus voces Dei, et non hominum, Angelus Domini percussit Herodem, et consum- Domini percussit Herodem, et consum- ptus a vermibus exspiravit. Psal. xxxv, ptus a vermibus exspiravit. Psal. xxxv, 12 et 13 Non veniat mihi pes superbiæ, 12 et 13 Non veniat mihi pes superbiæ, et manus peccatoris non moveat me. Ibi et manus peccatoris non moveat me. Ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem : ceciderunt qui operantur iniquitatem : expulsi sunt, nec potuerunt stare. expulsi sunt, nec potuerunt stare.

Generalissima superbia proprie vora- Generalissima superbia proprie vora- tur tumor vel inflatio cordis. Job, xv, 13: tur tumor vel inflatio cordis. Job, xv, 13: Quid tumet contra Deum spiritus tuus? Quid tumet contra Deum spiritus tuus? Gregorius : « Timor mentis obstaculum Gregorius : « Timor mentis obstaculum « est veritatis. » Isti significantur, Exod. « est veritatis. » Isti significantur, Exod. 1x, 9, ubi dicitur, quod erant in homini- 1x, 9, ubi dicitur, quod erant in homini- bus et jumentis ulcera et vesicæ turgen- bus et jumentis ulcera et vesicæ turgen- tes. Et, ibidem, y. 10, dicitur, quod ste- tes. Et, ibidem, y. 10, dicitur, quod ste- terunt turgentes in conspectu Pharaonis. terunt turgentes in conspectu Pharaonis. Hæc superbia est initium omnis peccati. Hæc superbia est initium omnis peccati. Eccli. x, 15 Initium omnis peccati est Eccli. x, 15 Initium omnis peccati est superbia. Quia statim ut homo peccare superbia. Quia statim ut homo peccare proponit, voluntatem præcepto Dei et proponit, voluntatem præcepto Dei et Deo non subjicit. Tob. iv, 14: Super- Deo non subjicit. Tob. iv, 14: Super- biam numquam in tuo sensu aut in tuo biam numquam in tuo sensu aut in tuo verbo dominari permittas: in ipsa enim verbo dominari permittas: in ipsa enim initium sumpsit omnis perditio. Hos di- initium sumpsit omnis perditio. Hos di- spergit Deus, sicut beato Job loquitur, spergit Deus, sicut beato Job loquitur, dicens Disperge superbos in furore dicens Disperge superbos in furore tuo, et respiciens omnem arrogantem tuo, et respiciens omnem arrogantem

52 52

1:40 1:40

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

humilia. Respice cunctos superbos, et humilia. Respice cunctos superbos, et confunde eos, et contere impios in loco confunde eos, et contere impios in loco

SUO 1. SUO 1.

te hodie, et tradidit illud proximo tuo te hodie, et tradidit illud proximo tuo meliori te. I Machab. 11, 62 et 63: A ver- meliori te. I Machab. 11, 62 et 63: A ver- bis viri peccatoris ne timueritis, quia bis viri peccatoris ne timueritis, quia

Hos igitur omni modo superbos di- gloria ejus stercus et vermis est: hodie Hos igitur omni modo superbos di- gloria ejus stercus et vermis est: hodie spersit spersit

« Mente cordis sui. » « Mente cordis sui. »

Mens autem, ut Joannis Damascenus, Mens autem, ut Joannis Damascenus, dicit, a metiendo dicitur: quia mente ea dicit, a metiendo dicitur: quia mente ea quæ corde tractamus mensurantur. Mens quæ corde tractamus mensurantur. Mens igitur superborum mensura est eorum, igitur superborum mensura est eorum, qualiter fastum et altitudinem quam cor- qualiter fastum et altitudinem quam cor- de tractant, ad effectum perducant. A de tractant, ad effectum perducant. A mente autem cordis dispersi sunt, quan- mente autem cordis dispersi sunt, quan- do inique conceptum et tractatum per- do inique conceptum et tractatum per- ficere non possunt. Job, v, 12: Dissipat ficere non possunt. Job, v, 12: Dissipat cogitationes malignorum, ne possint im- cogitationes malignorum, ne possint im- plere manus eorum quod coeperant. Isa. plere manus eorum quod coeperant. Isa. VIII, 10 Inite consilium, et dissipabi- VIII, 10 Inite consilium, et dissipabi- tur : loquimini verbum, et non fiet. tur : loquimini verbum, et non fiet. II Reg. xv, 31: Infatua, quæso, Domine, II Reg. xv, 31: Infatua, quæso, Domine, consilium Achitophel. consilium Achitophel.

« Deposuit potentes de sede, et exal- « Deposuit potentes de sede, et exal- tavit humiles. » tavit humiles. »

Hic tangit secundum effectum brachii Hic tangit secundum effectum brachii Domini in superbis. Et continuatur sic: Domini in superbis. Et continuatur sic: Dispersit enim superbos: et modus Dispersit enim superbos: et modus quidem dispergendi est, quia « Deposuit quidem dispergendi est, quia « Deposuit potentes de sede. » potentes de sede. »

Tria autem notantur in hoc effectu. Tria autem notantur in hoc effectu. Primum est, quod dejiciuntur inviti. Se- Primum est, quod dejiciuntur inviti. Se- cundum autem est, quod scilicet obnitan- cundum autem est, quod scilicet obnitan- tur, tamen nihil perficiunt per potentiam tur, tamen nihil perficiunt per potentiam sæculi. Tertium est, confusio prioris ho- sæculi. Tertium est, confusio prioris ho- noris indigne accepti. noris indigne accepti.

Dicit igitur: «Deposuit, » quod sonat Dicit igitur: «Deposuit, » quod sonat dejectionem involuntariam: non enim dejectionem involuntariam: non enim per se cedunt, sed contra voluntatem de- per se cedunt, sed contra voluntatem de- ponuntur. Isa. xxII, 19: Expellam te de ponuntur. Isa. xxII, 19: Expellam te de statione tua, et de ministerio tuo depo- statione tua, et de ministerio tuo depo- nam te. Hi significantur per Saul, qui nam te. Hi significantur per Saul, qui contra voluntatem depositus est, I Reg. contra voluntatem depositus est, I Reg. xv, 28 Scidit Dominus regnum Israel a xv, 28 Scidit Dominus regnum Israel a

1 Job, XL, 6 et 7. 1 Job, XL, 6 et 7.

extollitur, et cras non invenietur: quia extollitur, et cras non invenietur: quia conversus est in terram suam, et cogita- conversus est in terram suam, et cogita- tio ejus periit. tio ejus periit.

<< Potentes, » << Potentes, »

Hoc est, in potestate gloriantes, et po- Hoc est, in potestate gloriantes, et po- testate abutentes de quibus dicitur, testate abutentes de quibus dicitur, Sapient. vi, 5 et 6: Cum essetis ministri Sapient. vi, 5 et 6: Cum essetis ministri regni illius, non recte judicatis, nec cu- regni illius, non recte judicatis, nec cu- stodistis legem justitiæ, neque secundum stodistis legem justitiæ, neque secundum

voluntatem Dei ambulastis. Horrende et voluntatem Dei ambulastis. Horrende et

cito apparebit vobis: quoniam judicium cito apparebit vobis: quoniam judicium durissimum his qui præsunt, fiet. durissimum his qui præsunt, fiet.

Sunt autem hujusmodi potentes, qui Sunt autem hujusmodi potentes, qui non nisi potentia utuntur ad pauperum non nisi potentia utuntur ad pauperum oppressionem: de quibus dicitur, Sa- oppressionem: de quibus dicitur, Sa- pient. 11, 11: Sit fortitudo nostra lex pient. 11, 11: Sit fortitudo nostra lex justitiæ: quod enim infirmum est inu- justitiæ: quod enim infirmum est inu- tile invenitur. tile invenitur.

Et isti sunt qui proprie vocantur ty- Et isti sunt qui proprie vocantur ty- ranni: quia potestas est quæ stat circum- ranni: quia potestas est quæ stat circum- terminata limitibus justi et æqui: sicut terminata limitibus justi et æqui: sicut dicitur, ad Roman. XIII, 1: Non est pote- dicitur, ad Roman. XIII, 1: Non est pote- stas nisi a Deo: quæ autem sunt, a Deo stas nisi a Deo: quæ autem sunt, a Deo ordinatæ sunt. Hi ergo potentes sunt in ordinatæ sunt. Hi ergo potentes sunt in tyrannide potentiam exercentes: qui no- tyrannide potentiam exercentes: qui no- mine usuali potentes vocantur, et poten- mine usuali potentes vocantur, et poten- tia ad voluntatem, non ad rationem tia ad voluntatem, non ad rationem utuntur. Potentia autem tali etiam utun- utuntur. Potentia autem tali etiam utun- tur, quia perversa potestate contra tur, quia perversa potestate contra Deum in peccatis abuntur. Isa. LVII, 10: Deum in peccatis abuntur. Isa. LVII, 10: Vitam manus tuæ invenisti, hoc est, Vitam manus tuæ invenisti, hoc est, perversæ potestatis ad peccandum. Isa. perversæ potestatis ad peccandum. Isa. v, 22: Væ qui potentes estis ad biben- v, 22: Væ qui potentes estis ad biben- dum vinum, et viri fortes ad miscendam dum vinum, et viri fortes ad miscendam ebrietatem, scilicet usque ad vesperam, ebrietatem, scilicet usque ad vesperam, ut vino æstuetis, hoc est, sæculari gau- ut vino æstuetis, hoc est, sæculari gau- dio. dio.

Hos igitur potentes deponit Dominus. Hos igitur potentes deponit Dominus. Job, XII, 21: Effundit despectionem su- Job, XII, 21: Effundit despectionem su- per principes, eos qui oppressi fuerant per principes, eos qui oppressi fuerant

relevans. relevans.

« De sede » « De sede »

IN EVANG. LUCÆ, 1-52, 53. IN EVANG. LUCÆ, 1-52, 53.

Honoris ut ultimum genus miseriæ Honoris ut ultimum genus miseriæ eorum infelicitatis sit, recordari de pri- eorum infelicitatis sit, recordari de pri- stino statu suæ gloriæ. Eccli. x, 11: stino statu suæ gloriæ. Eccli. x, 11: Omnis potentatus brevis vita. Et, In- Omnis potentatus brevis vita. Et, In- fra, Ibidem, . 18: Radices gentium fra, Ibidem, . 18: Radices gentium superbarum arefecit Deus. Et, Ibidem, superbarum arefecit Deus. Et, Ibidem, . 17 Sedes ducum superborum de- . 17 Sedes ducum superborum de- struxit Deus, et sedere fecit mites pro struxit Deus, et sedere fecit mites pro eis. Ibidem, 19 et seq. : Terras gen- eis. Ibidem, 19 et seq. : Terras gen- tium evertit Dominus, et perdidit eas tium evertit Dominus, et perdidit eas usque ad fundamentum. Arefecit ex ip- usque ad fundamentum. Arefecit ex ip- sis, et disperdidit eos, et cessare fecit sis, et disperdidit eos, et cessare fecit memoriam eorum a terra. Memoriam memoriam eorum a terra. Memoriam superborum perdidit Deus. superborum perdidit Deus.

« Et exaltavit humiles. >> « Et exaltavit humiles. >>

Humiles sunt ab humo cui prostrati Humiles sunt ab humo cui prostrati sunt, dicti eo quod nihil inferius se re- sunt, dicti eo quod nihil inferius se re- putant nisi humum, et se conculcandos putant nisi humum, et se conculcandos omnibus exhibent: et isti exaltari pro- omnibus exhibent: et isti exaltari pro- pter hoc merentur. Isa. XL, 4: Omnis pter hoc merentur. Isa. XL, 4: Omnis vallis exaltabitur, et omnis mons et collis vallis exaltabitur, et omnis mons et collis humiliabitur. Placet enim Deo ut quæli- humiliabitur. Placet enim Deo ut quæli- bet creatura sibi congruentia cogitet. Et bet creatura sibi congruentia cogitet. Et ideo qui factus est de humo, humiliari ideo qui factus est de humo, humiliari debet et exaltatio sibi non debetur, nisi debet et exaltatio sibi non debetur, nisi per humilitatis meritum. I Petr. v, 6: per humilitatis meritum. I Petr. v, 6: Humiliamini sub potenti manu Dei, ut Humiliamini sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in tempore visitationis. vos exaltet in tempore visitationis.

Debentur autem humili quatuor præ- Debentur autem humili quatuor præ- mia per quatuor quæ sunt ipso. Est enim mia per quatuor quæ sunt ipso. Est enim in eo sui depressio, sensus suæ vacuitatis, in eo sui depressio, sensus suæ vacuitatis, exiguitas, et abjectio. Per depressionem, exiguitas, et abjectio. Per depressionem, debetur ei exaltatio per vacuitatem, debetur ei exaltatio per vacuitatem, impletio per exiguitatem, gratia: per impletio per exiguitatem, gratia: per abjectionem autem sui, gloria. abjectionem autem sui, gloria.

De primo dicitur, Luc. xiv, 11: Om- De primo dicitur, Luc. xiv, 11: Om- nis qui se humiliat, exaltabitur. De se- nis qui se humiliat, exaltabitur. De se- cundo dicitur, IV Reg. iv, 5 et 6, quod cundo dicitur, IV Reg. iv, 5 et 6, quod mulier offerentibus sibi filiis implevit mulier offerentibus sibi filiis implevit vasa vacua, non pauca. De tertio, Jacob. vasa vacua, non pauca. De tertio, Jacob. IV, 6, et I Petr. v, 5: Humilibus dat gra- IV, 6, et I Petr. v, 5: Humilibus dat gra-

1 Joan. VI, 32: Amen, amen dico vobis, non 1 Joan. VI, 32: Amen, amen dico vobis, non Moyses dedit vobis panem de cœlo, sed Pater meus Moyses dedit vobis panem de cœlo, sed Pater meus

141 141

tiam. De quarto, Proverb. XXIX, 23: tiam. De quarto, Proverb. XXIX, 23: Humilem spiritu suscipiet gloria. Humilem spiritu suscipiet gloria.

Sic ergo exaltavit humiles. Ad Philip. Sic ergo exaltavit humiles. Ad Philip. 11, 7 Semetipsum exinanivit formam 11, 7 Semetipsum exinanivit formam servi accipiens, in similitudinem homi- servi accipiens, in similitudinem homi- num factus, et habitu inventus ut homo. num factus, et habitu inventus ut homo. Et sequitur, y. 9: Propter quod et Deus Et sequitur, y. 9: Propter quod et Deus exaltavit illum, etc. exaltavit illum, etc.

« Esurientes implevit bonis, et di- « Esurientes implevit bonis, et di- vites dimisit inanes. » vites dimisit inanes. »

Ecce secundus effectus brachii in bo- Ecce secundus effectus brachii in bo- nis: quia « Esurientes, etc. » nis: quia « Esurientes, etc. »

Est autem esuries, ut dicit Aristoteles Est autem esuries, ut dicit Aristoteles in libro II de Anima, appetitus desiderii in libro II de Anima, appetitus desiderii naturalis et est appetitus refectionis se- naturalis et est appetitus refectionis se- cundum naturam: quod est calidum et cundum naturam: quod est calidum et siccum quod reficit et restaurat substan- siccum quod reficit et restaurat substan- tiam. Unde esurientes sunt, qui appe- tiam. Unde esurientes sunt, qui appe- tunt cibum qui non perit ', quem Pater tunt cibum qui non perit ', quem Pater cœlestis dat petentibus se. cœlestis dat petentibus se.

Est autem hæc esuries gratiæ, Eucha- Est autem hæc esuries gratiæ, Eucha- ristiæ, sapientiæ, et consolationis Spiri- ristiæ, sapientiæ, et consolationis Spiri- tus sancti. tus sancti.

De esurie gratiæ, Matth. v, 6: Beati De esurie gratiæ, Matth. v, 6: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quo- qui esuriunt et sitiunt justitiam, quo- niam ipsi saturabuntur. I Reg. 11, 5: niam ipsi saturabuntur. I Reg. 11, 5: Famelici saturati sunt. Et, I ad Corinth. Famelici saturati sunt. Et, I ad Corinth. 1v, 11 Usque in hanc horam et esuri- 1v, 11 Usque in hanc horam et esuri- mus, et sitimus. mus, et sitimus.

De esurie Eucharistiæ dicitur, Jerem. De esurie Eucharistiæ dicitur, Jerem. xxx1, 14 Inebriabo animam sacerdotum xxx1, 14 Inebriabo animam sacerdotum pinguedine, et populus meus bonis meis pinguedine, et populus meus bonis meis adimplebitur. Anima enim ibi dicitur de- adimplebitur. Anima enim ibi dicitur de- siderium animale, quod desiderat refe- siderium animale, quod desiderat refe- ctionem. Psal. LXII, 2: Sitivit in te anima ctionem. Psal. LXII, 2: Sitivit in te anima mea, quam multipliciter tibi caro mea, mea, quam multipliciter tibi caro mea, supple, desiderat, esurit et sitit. Sapient. supple, desiderat, esurit et sitit. Sapient. xvi, 20 : Paratum panem de cœlo præ- xvi, 20 : Paratum panem de cœlo præ- stitisti illis sine labore, omne delectamen- stitisti illis sine labore, omne delectamen- tum in se habentem, et omnis saporis tum in se habentem, et omnis saporis suavitatem. Et sequitur, . 21: Deser- suavitatem. Et sequitur, . 21: Deser- viens uniuscujusque voluntati, ad quod viens uniuscujusque voluntati, ad quod

dat vobis panem de cœlo verum. Et de hoc loqui- dat vobis panem de cœlo verum. Et de hoc loqui- tur fere in toto capite. tur fere in toto capite.

53 53

142 142

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quisque volebat convertebatur. Voluntas est utile, sed non convertitur: et omne quisque volebat convertebatur. Voluntas est utile, sed non convertitur: et omne enim hic dicitur esuries. enim hic dicitur esuries.

De esurie sapientiæ dicitur in Psalmo De esurie sapientiæ dicitur in Psalmo LXXX, 11 Dilata os tuum, hoc est, desi- LXXX, 11 Dilata os tuum, hoc est, desi- derium tuum, et implebo illud. Eccli. derium tuum, et implebo illud. Eccli. xv, 3 Cibabit illum pane vitæ et intel- xv, 3 Cibabit illum pane vitæ et intel- lectus, et aqua sapientiæ salutaris pota- lectus, et aqua sapientiæ salutaris pota- bit illum. Isa. xx1, 14: Occurrentes si- bit illum. Isa. xx1, 14: Occurrentes si- tienti ferte aquam ... cum panibus oc- tienti ferte aquam ... cum panibus oc- currite fugienti. Cum panibus (inquam) currite fugienti. Cum panibus (inquam) gratiæ, Eucharistiæ, et sapientiæ. Luc. gratiæ, Eucharistiæ, et sapientiæ. Luc. XI, 5 et 6 Commoda mihi tres panes, XI, 5 et 6 Commoda mihi tres panes, quoniam amicus meus venit de via ad quoniam amicus meus venit de via ad me, et non habeo quod ponam ante illum. me, et non habeo quod ponam ante illum. Qui de via venit, propter viæ laborem, Qui de via venit, propter viæ laborem, refectionem esurit. refectionem esurit.

De esurie consolationis Spiritus sancti, De esurie consolationis Spiritus sancti, Eccli. xxiv, 29: Qui edunt me adhuc Eccli. xxiv, 29: Qui edunt me adhuc esurient. Dulcedo enim illius consolatio- esurient. Dulcedo enim illius consolatio- nis semper excitat desiderium ut iterum nis semper excitat desiderium ut iterum accipiatur, et amplius infundatur, et accipiatur, et amplius infundatur, et etiam ut habita continuetur. etiam ut habita continuetur.

Sic igitur esurientes implet Deus. Sic igitur esurientes implet Deus. Et hoc est quod dicit: Et hoc est quod dicit:

<< Implevit, » << Implevit, »

Hoc est, intus plenos fecit. Ut in hoc Hoc est, intus plenos fecit. Ut in hoc notet, quoniam mentem reficit, non ven- notet, quoniam mentem reficit, non ven- trem, neque esurientem avari crumenam. trem, neque esurientem avari crumenam. Psal. LXXXIX, 14: Repleti sumus mane Psal. LXXXIX, 14: Repleti sumus mane misericordia tua, etc. Act. 11, 14: Re- misericordia tua, etc. Act. 11, 14: Re- pleti sunt omnes Spiritu sancto. Hoc pleti sunt omnes Spiritu sancto. Hoc enim implet, quod desiderium satiat et enim implet, quod desiderium satiat et quietat. Psal. Lxxvii, 29 et 30: Mandu- quietat. Psal. Lxxvii, 29 et 30: Mandu- caverunt et saturati sunt nimis et desi- caverunt et saturati sunt nimis et desi- derium eorum attulit eis Dominus: derium eorum attulit eis Dominus: non sunt fraudati a desiderio suo. non sunt fraudati a desiderio suo. Taliter ergo esurientes implevit Taliter ergo esurientes implevit

« Bonis. » « Bonis. »

: :

Bonum quidem in tria dividitur: quo- Bonum quidem in tria dividitur: quo- rum tamen primum est in secundo, sed rum tamen primum est in secundo, sed non convertitur: et secundum et primum non convertitur: et secundum et primum sunt in tertio, sed non convertitur. Hæc sunt in tertio, sed non convertitur. Hæc autem tria sunt utile, delectabile, et autem tria sunt utile, delectabile, et honestum. Omne igitur vere delectabile honestum. Omne igitur vere delectabile

vere honestum est delectabile et utile, vere honestum est delectabile et utile, sed non convertitur. Primum horum est sed non convertitur. Primum horum est adminiculans ad meritum, secundum tra- adminiculans ad meritum, secundum tra- hens desiderium. tertium autem perfi- hens desiderium. tertium autem perfi- ciens ad virtutis actum. Primum est sic- ciens ad virtutis actum. Primum est sic- ut instrumentum quo utimur, secundum ut instrumentum quo utimur, secundum autem sicut dulcedo qua provocamur, et autem sicut dulcedo qua provocamur, et tertium sicut quoddam præmium ad tertium sicut quoddam præmium ad quod vocamur. Primum est quod ad quod vocamur. Primum est quod ad aliud referimus, ut quod appetendum est aliud referimus, ut quod appetendum est obtineamus sicut necessaria ad vitæ su- : obtineamus sicut necessaria ad vitæ su- : stentationem, vel ad morum emendatio- stentationem, vel ad morum emendatio- nem, vel ad peccati per poenam emunda- nem, vel ad peccati per poenam emunda- tionem, sive expiationem: sicut, Isa. tionem, sive expiationem: sicut, Isa. XLVIII, 17 Ego Dominus Deus tuus do- XLVIII, 17 Ego Dominus Deus tuus do- cens te utilia, gubernans te in via qua cens te utilia, gubernans te in via qua ambulas. Ad Hebr. x1, 9: Patres qui- ambulas. Ad Hebr. x1, 9: Patres qui- dem carnis nostræ eruditores habuimus, dem carnis nostræ eruditores habuimus, reverebamur eos: non multo magis ob- reverebamur eos: non multo magis ob- temperabimus Patri spirituum? Et illi temperabimus Patri spirituum? Et illi quidem in tempore paucorum dierum quidem in tempore paucorum dierum erudiebant nos secundum suam volun- erudiebant nos secundum suam volun- tatem hic autem ad id quod utile est, tatem hic autem ad id quod utile est, in recipiendo sanctificationem ejus. Sa- in recipiendo sanctificationem ejus. Sa- pient. vII, 7 Sobrietatem, et pruden- pient. vII, 7 Sobrietatem, et pruden- tiam docet, et justitiam et virtutem: qui- tiam docet, et justitiam et virtutem: qui- bus utilius nihil est in vita hominibus. bus utilius nihil est in vita hominibus. De bono delectabili dicitur in Psalmo De bono delectabili dicitur in Psalmo xv, 10: Delectationes in dextera tua xv, 10: Delectationes in dextera tua usque in finem. Psal. xxxv, 9: Inebria- usque in finem. Psal. xxxv, 9: Inebria- buntur ab ubertate domus tuæ et tor- buntur ab ubertate domus tuæ et tor- rente voluptatis tuæ potabis eos. De bono rente voluptatis tuæ potabis eos. De bono honesto (quod optimum est), Eccli. xxiv, honesto (quod optimum est), Eccli. xxiv, 23 Flores mei fructus honoris et hone- 23 Flores mei fructus honoris et hone- statis. Fructus enim est quo fruimur. Di- statis. Fructus enim est quo fruimur. Di- cit autem Augustinus, quod «< fruimur cit autem Augustinus, quod «< fruimur « cognitis, in quibus voluntas delectata « cognitis, in quibus voluntas delectata «< conquiescit. » Eccli. xxiv, 12: Rami «< conquiescit. » Eccli. xxiv, 12: Rami mei honoris et gratiæ. mei honoris et gratiæ.

Hæc bona duplicem habent saporem Hæc bona duplicem habent saporem animæ secundum naturam delectabilem : animæ secundum naturam delectabilem : dulcem videlicet, et pinguem : qui soli dulcem videlicet, et pinguem : qui soli sapores sunt secundum naturam delecta- sapores sunt secundum naturam delecta- biles. Dulce solum nutrit, et pingue fa- biles. Dulce solum nutrit, et pingue fa- cile resolvitur in spiritum. cile resolvitur in spiritum.

De dulci, Sapient. xvi, 21: Substan- De dulci, Sapient. xvi, 21: Substan- tia tua dulcedinem tuam, quam in filios tia tua dulcedinem tuam, quam in filios habes, ostendebat. Eccli. xxiv, 27: Spi- habes, ostendebat. Eccli. xxiv, 27: Spi-

IN EVANG. LUCÆ, I-53. IN EVANG. LUCÆ, I-53.

ritus meus super mel dulcis, et hæreditas ritus meus super mel dulcis, et hæreditas mea super mel et favum. mea super mel et favum.

De pinguedine dicitur in Psalmo LXII, De pinguedine dicitur in Psalmo LXII, 6: Sicut adipe et pinguedine repleatur 6: Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea. Isa. LV, 2: Audite, audientes anima mea. Isa. LV, 2: Audite, audientes me, et comedite bonum et delectabitur me, et comedite bonum et delectabitur in crassitudine anima vestra. Hos esu- in crassitudine anima vestra. Hos esu- rientes ut sic esuriant esurit Deus, et com- rientes ut sic esuriant esurit Deus, et com- edens et bibens incorporat eos sibi. edens et bibens incorporat eos sibi. Matth. xxv, 35: Esurivi, et dedistis mi- Matth. xxv, 35: Esurivi, et dedistis mi- hi manducare: sitivi, et dedistis mihi hi manducare: sitivi, et dedistis mihi bibere. Joan. xix, 28 et 30, cum penderet bibere. Joan. xix, 28 et 30, cum penderet in cruce dixit: Sitio. Et statim postea : in cruce dixit: Sitio. Et statim postea : Consummatum est. Consummatum est.

Sunt autem alii esurientes, quos num- Sunt autem alii esurientes, quos num- quam replet Deus. Et isti sunt triplices: quam replet Deus. Et isti sunt triplices: esurientes videlicet pompam sæculi, res esurientes videlicet pompam sæculi, res hujus mundi, et lacerationem famæ hujus mundi, et lacerationem famæ proximi. Prima est esuries vana, secunda proximi. Prima est esuries vana, secunda avara, tertia detractoria. Vana, est am- avara, tertia detractoria. Vana, est am- bitiosorum avara, cupidorum: detra- bitiosorum avara, cupidorum: detra- ctoria, est canum. De prima dicitur, Isa. ctoria, est canum. De prima dicitur, Isa. XXIX, 8: Sicut somniat esuriens et come- XXIX, 8: Sicut somniat esuriens et come- dit,... et sicut somniat sitiens, et bibit : dit,... et sicut somniat sitiens, et bibit : et postquam fuerit expergefactus. lassus et postquam fuerit expergefactus. lassus adhuc sitit, et anima ejus vacua est: sic adhuc sitit, et anima ejus vacua est: sic facti sumus. De secunda, Isa. facti sumus. De secunda, Isa. LXV, 13: LXV, 13: Ecce servi mei comedent, et vos esuerietis: Ecce servi mei comedent, et vos esuerietis: ecce servi mei bibent, et vos sitietis. Et ecce servi mei bibent, et vos sitietis. Et causa redditur, Eccle. v, 9: Avarus non causa redditur, Eccle. v, 9: Avarus non implebitur pecunia. De tertia dicitur, implebitur pecunia. De tertia dicitur, Isa. LVI, 11: Canes impudentissimi ne- Isa. LVI, 11: Canes impudentissimi ne- scierunt saturitatem, quia detractor non scierunt saturitatem, quia detractor non ponit finem detractionibus. Hi ergo num- ponit finem detractionibus. Hi ergo num- quam saturabuntur: sed alii boni im- quam saturabuntur: sed alii boni im- plentur bonis Domini, sicut dictum est. plentur bonis Domini, sicut dictum est.

« Et divites dimisit inanes. »> « Et divites dimisit inanes. »>

Tertius effectus brachii divini in ma- Tertius effectus brachii divini in ma- lis. lis.

Dicit autem tria. Primum est circa Dicit autem tria. Primum est circa quos est iste effectus: secundum, effi- quos est iste effectus: secundum, effi- ciendi modus et tertium, est ipse effe- ciendi modus et tertium, est ipse effe- ctus: qui tamen potius defectus est ap- ctus: qui tamen potius defectus est ap- pellandus. pellandus.

Hi autem circa quos est iste brachii Hi autem circa quos est iste brachii potentis effectus, sunt « divites. » Divi- potentis effectus, sunt « divites. » Divi- tes, inquam, qui hujus sæculi sunt divi- tes, inquam, qui hujus sæculi sunt divi-

143 143

tes. Et divites hypocritæ qui se divi- tes. Et divites hypocritæ qui se divi- tes ostentant in spiritualibus. tes ostentant in spiritualibus.

De divitibus sæculi, I ad Timoth. vi, De divitibus sæculi, I ad Timoth. vi, 17 Divitibus hujus sæculi præcipe non 17 Divitibus hujus sæculi præcipe non sublime sapere, neque sperare in incerto sublime sapere, neque sperare in incerto divitiarum. Nam, ibidem, supra, y. 9: divitiarum. Nam, ibidem, supra, y. 9: Qui volunt divites fieri incidunt in ten- Qui volunt divites fieri incidunt in ten- tationem, et in laqueum diaboli, et in tationem, et in laqueum diaboli, et in desideria multa inutilia et nociva, quæ desideria multa inutilia et nociva, quæ mergunt homines in interitum et perdi- mergunt homines in interitum et perdi-

tionem. tionem.

De divitibus qui sola ostentatione di- De divitibus qui sola ostentatione di- vites sunt, sicut Judæi et hypocritæ, di- vites sunt, sicut Judæi et hypocritæ, di- citur, Apocal. III, 17: Dicis: Quod dives citur, Apocal. III, 17: Dicis: Quod dives sum, et locupletatus, et nullius egeo: sum, et locupletatus, et nullius egeo: et nescis quia tu es miser, et miserabilis, et nescis quia tu es miser, et miserabilis, et pauper, et cæcus, et pauper, et cæcus, et nudus. I ad Co- et nudus. I ad Co- rinth. iv, 8 Jam divites facti estis: sine rinth. iv, 8 Jam divites facti estis: sine nobis regnatis. Hos divites extollit divi- nobis regnatis. Hos divites extollit divi- tiarum jactantia, Sapient. v, 8: Divitia- tiarum jactantia, Sapient. v, 8: Divitia- rum jactantia quid contulit nobis ? Un- rum jactantia quid contulit nobis ? Un- de, Luc. XVI, 19, legitur de divite qui de, Luc. XVI, 19, legitur de divite qui epulabatur quotidie splendide, et indue- epulabatur quotidie splendide, et indue- batur purpura et bysso. Bysso quidem, batur purpura et bysso. Bysso quidem, propter resolutam mollitiem et purpu- propter resolutam mollitiem et purpu- ra, propter divitiarum jactantiam et ra, propter divitiarum jactantiam et ostentationem. ostentationem.