56 56

IN EVANG. MARCI, X-55, 56, 57, 58, 59. IN EVANG. MARCI, X-55, 56, 57, 58, 59. XXVI, 59 Principes sacerdotum et XXVI, 59 Principes sacerdotum et omne concilium quærebant falsum testi- omne concilium quærebant falsum testi- monium contra Jesum. monium contra Jesum.

« Nec inveniebant. » Ecce super omnia « Nec inveniebant. » Ecce super omnia vincens veritas: tam claræ enim erat vincens veritas: tam claræ enim erat doctrinæ et vitæ, quod etiam a fingentibus doctrinæ et vitæ, quod etiam a fingentibus nihil poterat contra eum inveniri. Job. nihil poterat contra eum inveniri. Job. VI, 30 Non invenietis in lingua mea VI, 30 Non invenietis in lingua mea iniquitatem, nec in faucibus meis stul- iniquitatem, nec in faucibus meis stul- titia personabit. In apocrypho, scilicet titia personabit. In apocrypho, scilicet in III Esdræ iv, 38: Veritas manet et in- in III Esdræ iv, 38: Veritas manet et in- valescit in æternum et vivit et obtinet in valescit in æternum et vivit et obtinet in sæcula sæculorum. sæcula sæculorum.

« Multi enim testimonium falsum « Multi enim testimonium falsum dicebant adversus eum, et convenien- dicebant adversus eum, et convenien- tia testimonia non erant. »> tia testimonia non erant. »>

Ostendit inconvenientiam testimonio- Ostendit inconvenientiam testimonio-

rum. rum.

Dicit autem duo: scilicet, generaliter Dicit autem duo: scilicet, generaliter inconvenientia, et specialiter ea quæ a inconvenientia, et specialiter ea quæ a quibusdam erant conficta. quibusdam erant conficta.

Generaliter loquens dicit : « Multi Generaliter loquens dicit : « Multi enim. » Eccle. I, 15: Perversi difficile enim. » Eccle. I, 15: Perversi difficile corriguntur, et stultorum infinitus est corriguntur, et stultorum infinitus est

numerus. numerus.

« Testimonium falsum dicebant, » « Testimonium falsum dicebant, » quod testificari non poterat nisi per fal- quod testificari non poterat nisi per fal- sos testes. Proverb. xix, 9: Falsus testis sos testes. Proverb. xix, 9: Falsus testis non erit impunitus, et qui loquitur men- non erit impunitus, et qui loquitur men- dacia peribit. dacia peribit.

« Adversus eum,» scilicet Christum ve- « Adversus eum,» scilicet Christum ve- ritatem. Joan. xiv, 6: Ego sum via, et ritatem. Joan. xiv, 6: Ego sum via, et veritas, et vita. veritas, et vita.

« Et convenientia testimonia, » contra « Et convenientia testimonia, » contra ipsam veritatem dicta, « non erant. » ipsam veritatem dicta, « non erant. » Testes enim rogati, jurati, volentes, et Testes enim rogati, jurati, volentes, et scientes, deponere debent. Isti autem scientes, deponere debent. Isti autem ingesserunt se nullo rogante, nec jurati ingesserunt se nullo rogante, nec jurati fuerunt, nec volentes, sed coacti et in- fuerunt, nec volentes, sed coacti et in- ducti, nec sciverunt quod dixerunt, quia ducti, nec sciverunt quod dixerunt, quia falsum nescitur. Isa. LVII, 4: Super falsum nescitur. Isa. LVII, 4: Super quem dilatastis os, et ejecistis linguam? quem dilatastis os, et ejecistis linguam? numquid non vos, filii scelesti, semen numquid non vos, filii scelesti, semen mendax. mendax.

« «

Et convenientia testimonia. non Et convenientia testimonia. non

717 717

erant. » Hieronymus in glossa: « Quia erant. » Hieronymus in glossa: « Quia « quod variatur, incertum est: et quod va- « quod variatur, incertum est: et quod va- « rium est, verum esse non potest. » Psal. « rium est, verum esse non potest. » Psal. XI, 3 In corde et corde locuti sunt. XI, 3 In corde et corde locuti sunt.

: :

« Et quidam surgentes, falsum testi - « Et quidam surgentes, falsum testi - monium ferebant adversus eum, di- monium ferebant adversus eum, di- centes: centes:

Quoniam nos audivimus eum di- Quoniam nos audivimus eum di- centem Ego dissolvam templum centem Ego dissolvam templum hoc manu factum, et per triduum aliud hoc manu factum, et per triduum aliud non manu factum ædificabo. non manu factum ædificabo.

Et non erat conveniens testimonium Et non erat conveniens testimonium illorum. » illorum. »

« Et quidam surgentes. » Hi specia- « Et quidam surgentes. » Hi specia- liter præ aliis fingere et mentiri consue- liter præ aliis fingere et mentiri consue- verunt. verunt.

Dicuntur autem hic quatuor: exci- Dicuntur autem hic quatuor: exci- piuntur enim isti in malitia, et de falsi- piuntur enim isti in malitia, et de falsi-

tate et mendacio commendantur inter tate et mendacio commendantur inter suos, et modus asertionis eorum indu- suos, et modus asertionis eorum indu- citur, et testimonium quod dixerunt citur, et testimonium quod dixerunt inconveniens in medium producitur. inconveniens in medium producitur.

Dicit ergo « Et quidam, » specialis Dicit ergo « Et quidam, » specialis malitiæ, «surgentes, » quos furor ad sur- malitiæ, «surgentes, » quos furor ad sur- gendum incitavit, ita quod sedendo di- gendum incitavit, ita quod sedendo di- cere non poterant, « falsum testimonium cere non poterant, « falsum testimonium ferebant, » quod judicio etiam inimico- ferebant, » quod judicio etiam inimico- rum falsum fuit. Isa. xxvIII, 15: Posui- rum falsum fuit. Isa. xxvIII, 15: Posui- mus mendacium spem nostram, et men- mus mendacium spem nostram, et men- dacio protecti sumus. dacio protecti sumus.

« Adversus eum, » qui simplex veri- « Adversus eum, » qui simplex veri- tas fuit. Ad Roman. III, 4: Est autem tas fuit. Ad Roman. III, 4: Est autem Deus verax, omnis autem homo men- Deus verax, omnis autem homo men- dax. dax.

Dicentes: Dicentes:

« Quoniam nos audivimus, etc. » « Quoniam nos audivimus, etc. »

Ecce modus assertionis. Ecce modus assertionis.

« Quoniam nos audivimus eum dicen- « Quoniam nos audivimus eum dicen- tem. » In contrarium dicunt Samaritani, tem. » In contrarium dicunt Samaritani, Joan. iv, 42 Ipsi enim audivimus, Joan. iv, 42 Ipsi enim audivimus, et scimus quia hic est vere Salvator et scimus quia hic est vere Salvator mundi. mundi.

57 57

59 59

60 60

61 61

718 718

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Ego dissolvam, » Joan. II, 191, « Ego dissolvam, » Joan. II, 191, « templum hoc manu factum. » « templum hoc manu factum. »

Hoc addiderunt, et alia mutaverunt. Hoc addiderunt, et alia mutaverunt. Dixit enim Dominus: Solvite templum Dixit enim Dominus: Solvite templum hoc, etc. hoc, etc.

« Et per triduum ædificabo aliud,» « Et per triduum ædificabo aliud,» licet mentiti sint, quia non dixit de alio, licet mentiti sint, quia non dixit de alio, sed de eodem, « non manu factum. » sed de eodem, « non manu factum. » Hoc addiderunt: « Edificabo: » ad idem Hoc addiderunt: « Edificabo: » ad idem etiam intellectum non retulerunt, quia etiam intellectum non retulerunt, quia dicitur, Joan. II, 21, quod dicebat de dicitur, Joan. II, 21, quod dicebat de templo corporis sui et ipsi intellexe- templo corporis sui et ipsi intellexe- runt quod de templo materiali loquere- runt quod de templo materiali loquere- tur, de quo dixit, Matth. xxiv, 2: Non tur, de quo dixit, Matth. xxiv, 2: Non relinquetur hic lapis super lapidem qui relinquetur hic lapis super lapidem qui non destruatur. non destruatur.

Et ideo sequitur : Et ideo sequitur :

< Et non erat conveniens testimo- < Et non erat conveniens testimo- nium eorum. » nium eorum. »

Jerem. v, 31 Prophetæ prophetabant Jerem. v, 31 Prophetæ prophetabant mendacium, et sacerdotes applaudebant mendacium, et sacerdotes applaudebant manibus suis, et populus meus dilexit manibus suis, et populus meus dilexit talia. Sapient. x, 14: Mendaces ostendit talia. Sapient. x, 14: Mendaces ostendit qui maculaverunt illum. qui maculaverunt illum.

« Et exsurgens summus sacerdos in « Et exsurgens summus sacerdos in medium, interrogavit Jesum, dicens : medium, interrogavit Jesum, dicens : Non respondes quidquam ad ea quæ Non respondes quidquam ad ea quæ tibi objiciuntur ab his ? tibi objiciuntur ab his ?

Ille autem tacebat, et nihil Ille autem tacebat, et nihil dit. » dit. »

respon- respon-

Tangit hic qualiter summus sacerdos Tangit hic qualiter summus sacerdos videns quod per testimonia coram judi- videns quod per testimonia coram judi- cio gentilium convinci non posset, in- cio gentilium convinci non posset, in- stitit ut eliceret ex propria confessione stitit ut eliceret ex propria confessione unde Dominus condemnaretur. unde Dominus condemnaretur.

Tanguntur autem tria: scilicet, ad Tanguntur autem tria: scilicet, ad aliquid contra se dicendum provocatio, aliquid contra se dicendum provocatio, veritatis confessio, et indignationis con- veritatis confessio, et indignationis con- tra véritatem concitatio. tra véritatem concitatio.

cet, multitudo objectorum, et interrogatio cet, multitudo objectorum, et interrogatio summi pontificis. summi pontificis.

Dicit igitur: Dicit igitur:

« Et exsurgens, » impatientia exagi- « Et exsurgens, » impatientia exagi- tatus, summus sacerdos, » cui præ tatus, summus sacerdos, » cui præ cæteris cura erat ne amitteret locum et cæteris cura erat ne amitteret locum et gentem, « in medium, » hoc est, in com- gentem, « in medium, » hoc est, in com- mune, ut omnibus manifestum fieret, mune, ut omnibus manifestum fieret, « interrogavit Jesum, dicens, » ut ad « interrogavit Jesum, dicens, » ut ad aliquid dicendum quod capi posset pro- aliquid dicendum quod capi posset pro- vocaret. Isa. III, 8: Lingua eorum et vocaret. Isa. III, 8: Lingua eorum et adinventiones eorum contra Dominum, adinventiones eorum contra Dominum, ut provocarent oculos majestatis ejus. ut provocarent oculos majestatis ejus.

« Non,» hoc est, nonne « respondes « Non,» hoc est, nonne « respondes quidquam? » Videbatur enim illi, quod quidquam? » Videbatur enim illi, quod nihil responderet nisi contra se aliquid nihil responderet nisi contra se aliquid diceret. diceret.

« Nonne respondes quidquam ad ea « Nonne respondes quidquam ad ea quæ tibi objiciuntur ab his ? » Dedit quæ tibi objiciuntur ab his ? » Dedit enim nobis formam: ut coram judice, co- enim nobis formam: ut coram judice, co- ram quo prævalet iniquitas, nihil respon- ram quo prævalet iniquitas, nihil respon- deamus. Psal. xxxvII, 15: Factus sum deamus. Psal. xxxvII, 15: Factus sum sicut homo non audiens, et non habens sicut homo non audiens, et non habens in ore suo redargutiones. in ore suo redargutiones.

« Ille au- « Ille au-

Et hoc est, quod sequitur Et hoc est, quod sequitur tem, »Dominus Jesus, « tacebat. » tem, »Dominus Jesus, « tacebat. » Ezechiel. 1, 26 : Eris mutus, nec quasi Ezechiel. 1, 26 : Eris mutus, nec quasi vir objurgans: quia domus exasperans vir objurgans: quia domus exasperans

est. est.

« Et nihil respondit. » « Et nihil respondit. »

« Rursum summus sacerdos inter- « Rursum summus sacerdos inter- rogabat eum, et dixit ei: Tu es Chri- rogabat eum, et dixit ei: Tu es Chri- stus, Filius Dei benedicti ? » stus, Filius Dei benedicti ? »

Secunda provocatio est quæ, sicut di- Secunda provocatio est quæ, sicut di- citur, Matth. xxvi, 63, cum adjuratione citur, Matth. xxvi, 63, cum adjuratione fuit. fuit.

« Summus sacerdos interrogabat « Summus sacerdos interrogabat eum. » Eccli. XIII, 14: Ex multa loquela eum. » Eccli. XIII, 14: Ex multa loquela tentabit te, et subridens interrogabit te tentabit te, et subridens interrogabit te de absconditis tuis. Taciturnitas autem de absconditis tuis. Taciturnitas autem Christi non fuit ex hoc quod veritatem Christi non fuit ex hoc quod veritatem confiteri non auderet, sed ut ex humili- confiteri non auderet, sed ut ex humili- tate locum iniquitatis iræ daret. Ad Ro- tate locum iniquitatis iræ daret. Ad Ro- man. XIII, 19 Non vosmetipsos defen- man. XIII, 19 Non vosmetipsos defen-

In primo duo sunt provocantia. scili- dentes, charissimi, sed date locum iræ. In primo duo sunt provocantia. scili- dentes, charissimi, sed date locum iræ.

1 Joan. n, 19 Solvite templum hoc, et in tri- 1 Joan. n, 19 Solvite templum hoc, et in tri-

bus diebus excitabo illud bus diebus excitabo illud

IN EVANG. MARCI, XIV-64, 62, 63, 64. IN EVANG. MARCI, XIV-64, 62, 63, 64.

Tacuit etiam ne ad deteriora provoca- Tacuit etiam ne ad deteriora provoca-

ret quia sicut canis provocatur verbo, ret quia sicut canis provocatur verbo, ita illi faciebant, Isai LVI, 11: Canes ita illi faciebant, Isai LVI, 11: Canes impudentissimi nescierunt saturitatem. impudentissimi nescierunt saturitatem. Tacuit quia tales indignos sua res ponsione Tacuit quia tales indignos sua res ponsione judicabat, Proverb. xxvi, 4: Ne respon- judicabat, Proverb. xxvi, 4: Ne respon- deas stulto juxta stultitiam suam, ne deas stulto juxta stultitiam suam, ne efficiaris ei similis. efficiaris ei similis.

« Et dixit ei, » Domino summus sa- « Et dixit ei, » Domino summus sa- cerdos « Tu es, » hoc est, Tu ne es cerdos « Tu es, » hoc est, Tu ne es

: :

Christus » Messias, « Filius, » natura- Christus » Messias, « Filius, » natura- lis et non adoptionis, « Dei benedicti ? » lis et non adoptionis, « Dei benedicti ? »

719 719

trem. Apocal. 1, 7: Videbit eum omnis trem. Apocal. 1, 7: Videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. Joan. oculus, et qui eum pupugerunt. Joan. XIX, 37: Videbunt in quem transfixe- XIX, 37: Videbunt in quem transfixe-

runt. runt.

« Et venientem, » ad judicium, « cum « Et venientem, » ad judicium, « cum nubibus cæli. » Nubes autem illa densa- nubibus cæli. » Nubes autem illa densa- tum et conculcatum lumen est, resplen- tum et conculcatum lumen est, resplen- dens a corpore Christi et corporibus dens a corpore Christi et corporibus Sanctorum. Daniel. vi, 13 et 14 Cum Sanctorum. Daniel. vi, 13 et 14 Cum nubibus cæli quasi Filius hominis ve- nubibus cæli quasi Filius hominis ve- niebat, et usque ad antiquum dierum niebat, et usque ad antiquum dierum pervenit et in conspectu ejus obtule- pervenit et in conspectu ejus obtule-

norem, et regnum. Apocal. 1, 7: Ecce norem, et regnum. Apocal. 1, 7: Ecce venit cum nubibus, et videbit eum omnis venit cum nubibus, et videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. Acț. 1, oculus, et qui eum pupugerunt. Acț. 1, 11 Sic veniet, quemadmodum vidistis 11 Sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in cælum. eum euntem in cælum.

a quo descendit omnis benedictio spirirunt eum : et dedit ei potestatem, et ho- a quo descendit omnis benedictio spirirunt eum : et dedit ei potestatem, et ho- tualis et temporalis. Matth. XXVI, 63: tualis et temporalis. Matth. XXVI, 63: Adjuro te per Deum vivum, ut dicas no- Adjuro te per Deum vivum, ut dicas no- bis si tu es Christus Filius Dei. Luc. bis si tu es Christus Filius Dei. Luc. xx11, 66 Si tu es Christus, dic nobis. xx11, 66 Si tu es Christus, dic nobis. Joan. x, 24 Si tu es Christus, dic nobis Joan. x, 24 Si tu es Christus, dic nobis palam. Et præmiserunt: Quousque ani- palam. Et præmiserunt: Quousque ani- mam nostram tollis ? mam nostram tollis ?

« Jesus autem dixit illi: Ego sum: « Jesus autem dixit illi: Ego sum: et videbitis Filium hominis sedentem et videbitis Filium hominis sedentem a dextris virtutis Dei, et venientem a dextris virtutis Dei, et venientem cum nubibus coeli. » cum nubibus coeli. »

Hic ponitur confessio veritatis. Hic ponitur confessio veritatis.

Et tanguntur duo: scilicet, veritatis Et tanguntur duo: scilicet, veritatis confessio, et majestatis professio et com- confessio, et majestatis professio et com- minatio. minatio.

Dicit igitur « Ego sum. » Matth. Dicit igitur « Ego sum. » Matth. XXVI, 64 Tu dixisti. Quod, sicut dicit XXVI, 64 Tu dixisti. Quod, sicut dicit Hieronymus idem est : et est sensus, Hieronymus idem est : et est sensus, Ego sum Filius Dei benedicti, sicut tu Ego sum Filius Dei benedicti, sicut tu dixisti. Joan. xvIII, 37: Ego in hoc natus dixisti. Joan. xvIII, 37: Ego in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut te- sum, et ad hoc veni in mundum, ut te- stimonium perhibeam veritati. stimonium perhibeam veritati.

« Et videbitis. » Professio est maje- « Et videbitis. » Professio est maje- statis. Videbitis, » oculis corporeis, statis. Videbitis, » oculis corporeis, « Filium hominis, » in forma humani- « Filium hominis, » in forma humani- tatis in judicio, « a dextris, » hoc est, tatis in judicio, « a dextris, » hoc est, in æqualitate Patris sedentem ut judi- in æqualitate Patris sedentem ut judi- cem, « virtutis, » hoc est, majestatis cem, « virtutis, » hoc est, majestatis « Dei » Patris. Joan. v, 22 et 23: Omne « Dei » Patris. Joan. v, 22 et 23: Omne judicium dedit Filio, ut omnes honori- judicium dedit Filio, ut omnes honori- ficent Filium, sicut honorificant Pa- ficent Filium, sicut honorificant Pa-

« Summus autem sacerdos scindens « Summus autem sacerdos scindens vestimenta sua, ait Quid adhuc desi- vestimenta sua, ait Quid adhuc desi- deramus testes? deramus testes?

Audistis blasphemiam quid vobis Audistis blasphemiam quid vobis videtur? Qui omnes condemnarunt videtur? Qui omnes condemnarunt eum esse reum mortis. >> eum esse reum mortis. >>

Hic tangitur indignatio contra verita- Hic tangitur indignatio contra verita- tis confessionem. Amos, v, 10: Odio tis confessionem. Amos, v, 10: Odio habuerunt corripientem in porta, et lo- habuerunt corripientem in porta, et lo- quentem perfecte abominati sunt. quentem perfecte abominati sunt.

Dicuntur autem hic duo : scilicet, Dicuntur autem hic duo : scilicet, condemnatio ad mortem, et illusio prop- condemnatio ad mortem, et illusio prop- ter hoc quod dixit veritatem. ter hoc quod dixit veritatem.

In priori horum quatuor dicuntur : In priori horum quatuor dicuntur : signum indignationis, conclamatio con- signum indignationis, conclamatio con- victionis, inquisitio consensus, et con- victionis, inquisitio consensus, et con- demnatio communis ad mortis reatum. demnatio communis ad mortis reatum. Dicit igitur « Summus autem sacer- Dicit igitur « Summus autem sacer- dos, qui præ cæteris instabat ad Chri- dos, qui præ cæteris instabat ad Chri- sti mortem, « scindens vestimenta, » sti mortem, « scindens vestimenta, » quasi ex indignatione auditus blasphe- quasi ex indignatione auditus blasphe- miæ. Act. VII, 57: Exclamantes voce miæ. Act. VII, 57: Exclamantes voce magna, continuerunt aures suas, et im- magna, continuerunt aures suas, et im- petum fecerunt unanimiter in eum. Mos petum fecerunt unanimiter in eum. Mos enim fuit antiquorum scindere vestem, enim fuit antiquorum scindere vestem, quando aliquid molestum, maxime quando aliquid molestum, maxime

64 64

65 65

720 720

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

contra Deum audiebatur. Unde Paulus contra Deum audiebatur. Unde Paulus et Barnabas cum Lycaoniæ pro diis ve- et Barnabas cum Lycaoniæ pro diis ve- nerarentur, sciderunt vestimenta sua ¹. nerarentur, sciderunt vestimenta sua ¹. Hæc autem vestis scissura, divisionem Hæc autem vestis scissura, divisionem potestatis sacerdotii Judaici significabat : potestatis sacerdotii Judaici significabat : sicut, I Reg. xv, 28, cum scinderetur sicut, I Reg. xv, 28, cum scinderetur vestis Samuelis, dixit Samuel: Scidit vestis Samuelis, dixit Samuel: Scidit Dominus regnum Israel a te. Milites au- Dominus regnum Israel a te. Milites au- tem gentiles non sciderunt tunicam Do- tem gentiles non sciderunt tunicam Do- mini 2, quia potestas ecclesiastica in mini 2, quia potestas ecclesiastica in æternum integra remanebit. æternum integra remanebit.

« Ait: Quid, » hoc est, ad quid, « Ait: Quid, » hoc est, ad quid, « adhuc desideramus testes, » qui depo- « adhuc desideramus testes, » qui depo- nant contra Christum ? nant contra Christum ?

« Audistis blasphemiam, « Audistis blasphemiam,

» »

Quam ipse contra se sibi præjudicans Quam ipse contra se sibi præjudicans in judicio protulit. Matth. xxvI, 65 : in judicio protulit. Matth. xxvI, 65 : Blasphemavit, quid adhuc egemus te- Blasphemavit, quid adhuc egemus te- stibus? ecce nunc audistis blasphemiam. stibus? ecce nunc audistis blasphemiam. « Quid vobis » nunc secundum legem « Quid vobis » nunc secundum legem de hoc « videtur? » Quærit sententiam de hoc « videtur? » Quærit sententiam ab his qui se ultro obtulerunt ad falsum ab his qui se ultro obtulerunt ad falsum testimonium dicendo contra veritatis testimonium dicendo contra veritatis confessorem. confessorem.

« Qui omnes, » sitientes sanguinem « Qui omnes, » sitientes sanguinem ipsius, « condemnaverunt eum, » per ipsius, « condemnaverunt eum, » per legen male intellectam, « esse reum legen male intellectam, « esse reum mortis. » Levit. xxiv, 16 Qui blasphe- mortis. » Levit. xxiv, 16 Qui blasphe- maverit nomen Domini, morte moriatur. maverit nomen Domini, morte moriatur. Sed hæc sententia contra eos est, quo- Sed hæc sententia contra eos est, quo- niam ipsi blasphemantes hoc quod erat niam ipsi blasphemantes hoc quod erat virtutis Dei, Beelzebub attribuerunt: et virtutis Dei, Beelzebub attribuerunt: et ideo in Spiritum sanctum blasphemave- ideo in Spiritum sanctum blasphemave- runt et ideo irremissibile est peccatum runt et ideo irremissibile est peccatum eorum. Matth. x1, 31 Spiritus blas- eorum. Matth. x1, 31 Spiritus blas- phemia non remittetur. Ibidem, y. 32: phemia non remittetur. Ibidem, y. 32: Qui dixerit contra Spiritum sanctum, Qui dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sæculo, non remittetur ei, neque in hoc sæculo, neque in futuro ³. neque in futuro ³.

« Et coeperunt quidam conspuere « Et coeperunt quidam conspuere eum, et velare faciem ejus, et cola- eum, et velare faciem ejus, et cola- phis eum cædere, et dicere ei: Pro- phis eum cædere, et dicere ei: Pro-

1 Cf. Act. XIV, 13. 1 Cf. Act. XIV, 13.

2 Cf. Joan. xix, 24. 2 Cf. Joan. xix, 24.

phetiza et ministri alapis eum cæ- phetiza et ministri alapis eum cæ- debant. » debant. »

Secundum est de illusione Christi Secundum est de illusione Christi quam sibi intulerunt propter auditam quam sibi intulerunt propter auditam blasphemiam. blasphemiam.

Dicuntur autem hic quinque quæ pa- Dicuntur autem hic quinque quæ pa- tent in littera. tent in littera.

« Et cœperunt quidam, » exceptæ « Et cœperunt quidam, » exceptæ malitiæ, « conspuere eum, » tamquam malitiæ, « conspuere eum, » tamquam immundum. Isa. L, 6 Faciem meam immundum. Isa. L, 6 Faciem meam non averti ab increpantibus et conspuen- non averti ab increpantibus et conspuen- tibus in me. Job, xxx, 10: Faciem tibus in me. Job, xxx, 10: Faciem meam conspuere non verentur. Hierony- meam conspuere non verentur. Hierony- mus « Conspui voluit Dominus ut nos mus « Conspui voluit Dominus ut nos «< lavaret. » «< lavaret. »

« Et velare faciem ejus. » Hierony- « Et velare faciem ejus. » Hierony- mus « Velari voluit ut nos ab operi- mus « Velari voluit ut nos ab operi- «mento culpæ revelaret. » Non autem «mento culpæ revelaret. » Non autem erat velanda facies speciosi præ filiis ho- erat velanda facies speciosi præ filiis ho- minum, in quem desiderant Angeli pro- minum, in quem desiderant Angeli pro- spicere: quia adspectu erat desiderabilis. spicere: quia adspectu erat desiderabilis. Significaverunt autem in hoc quod vela- Significaverunt autem in hoc quod vela- men erat positum super cor eorum : per men erat positum super cor eorum : per quod in faciem Christi nudam videre quod in faciem Christi nudam videre non potuerunt. II ad Corinth. In, 15: non potuerunt. II ad Corinth. In, 15: Usque in hodiernum diem cum legitur Usque in hodiernum diem cum legitur Moyses, velamen positum est super cor Moyses, velamen positum est super cor eorum. Et hoc est secundum. eorum. Et hoc est secundum.

« Et colaphis eum cædere. » Et hoc « Et colaphis eum cædere. » Et hoc est tertium. Isa. L, 6 Corpus meum est tertium. Isa. L, 6 Corpus meum dedi percutientibus, et genas meas vel- dedi percutientibus, et genas meas vel- lentibus. Hieronymus : « Colaphis ca- lentibus. Hieronymus : « Colaphis ca- « ditur, ut caput nostrum, hoc est, Adam « ditur, ut caput nostrum, hoc est, Adam

« sanaret. » « sanaret. »

« Et dicere ei: Prophetiza. » Hoc « Et dicere ei: Prophetiza. » Hoc est quartum, improperium verborum. est quartum, improperium verborum. Matth. XXVI, 68 Prophetiza nobis, Matth. XXVI, 68 Prophetiza nobis, Christe, quis est qui te percussit ? Et hoc Christe, quis est qui te percussit ? Et hoc irridendo fecerunt. Hieronymus : « Quia irridendo fecerunt. Hieronymus : « Quia «a populis ut Propheta venerabatur. » «a populis ut Propheta venerabatur. »

« Et ministri. » Quintum est, mini- « Et ministri. » Quintum est, mini- stri autem famuli fuerunt Pontificum et stri autem famuli fuerunt Pontificum et illi alapis eum cædebant. Job, xvi, 11: illi alapis eum cædebant. Job, xvi, 11: Exprobrantes percusserunt maxillam Exprobrantes percusserunt maxillam meam. Isa. L, 6, secundum. Septuagin- meam. Isa. L, 6, secundum. Septuagin-

3 Cf. Luc. XII, 10. 3 Cf. Luc. XII, 10.

66 66

67 67

68 68

69 69

70 70

71 71

72 72

IN EVANG. MARCI, XIV-66, 67, 68, 69, 70, 71, 72. IN EVANG. MARCI, XIV-66, 67, 68, 69, 70, 71, 72.

ta: Dorsum meum dedi ad verbera, ta: Dorsum meum dedi ad verbera,

et maxillas meas ad alapas. Mich. v, et maxillas meas ad alapas. Mich. v, 1: Percutient maxillam judicis Israel. 1: Percutient maxillam judicis Israel. Thren. II, 30 Dabit percutienti se ma- Thren. II, 30 Dabit percutienti se ma- xillam, saturabitur opprobriis. xillam, saturabitur opprobriis.

: :

<< Et cum esset Petrus in atrio deor- << Et cum esset Petrus in atrio deor- sum, venit una ex ancillis summi sa- sum, venit una ex ancillis summi sa- cerdotis : cerdotis :

Et cum vidisset Petrum calefacien- Et cum vidisset Petrum calefacien- tem se, adspiciens illum, ait: Et tu tem se, adspiciens illum, ait: Et tu cum Jesu Nazareno eras. cum Jesu Nazareno eras.

At ille negavit, dicens: Neque scio At ille negavit, dicens: Neque scio neque novi quid dicas. Et exiit foras neque novi quid dicas. Et exiit foras ante atrium, et gallus cantavit. ante atrium, et gallus cantavit.

Rursus autem cum vidisset illum Rursus autem cum vidisset illum ancilla, cœpit dicere circumstanti- ancilla, cœpit dicere circumstanti- bus bus

Quia hic ex illis est. Quia hic ex illis est.

At ille iterum negavit. Et post pu- At ille iterum negavit. Et post pu- sillum rursus qui adstabant dicebant sillum rursus qui adstabant dicebant Petro Vere ex illis es, nam et Gali- Petro Vere ex illis es, nam et Gali- læus ės. læus ės.

Ille autem cœpit anathematizare et Ille autem cœpit anathematizare et jurare: Quia nescio hominem istum jurare: Quia nescio hominem istum quem dicitis. quem dicitis.

Et statim iterum gallus cantavit. Et Et statim iterum gallus cantavit. Et recordatus est Petrus verbi quod di- recordatus est Petrus verbi quod di- xerat ei Jesus: Priusquam gallus xerat ei Jesus: Priusquam gallus cantet bis, ter me negabis. Et cœpit cantet bis, ter me negabis. Et cœpit flere. » flere. »

Hic tanguntur tria: Petri negatio, Hic tanguntur tria: Petri negatio, per quam Christus omnium amicorum per quam Christus omnium amicorum auxilio destituitur. Eccli. LI, 10: Respi- auxilio destituitur. Eccli. LI, 10: Respi- ciens eram ad adjutorium hominum, et ciens eram ad adjutorium hominum, et

non erat. non erat.

Tangitur autem hic trina Petri nega- Tangitur autem hic trina Petri nega- tio et ideo habet prima pars partes tio et ideo habet prima pars partes tres, post quas sequitur reversio Petri ad tres, post quas sequitur reversio Petri ad cor ex misericordia Domini. cor ex misericordia Domini.

721 721

tres negationes factæ sint in atrio Annæ, tres negationes factæ sint in atrio Annæ, et nulla in atrio Caiphæ. Et hoc dicunt et nulla in atrio Caiphæ. Et hoc dicunt omnes Sancti præter Augustinum, qui omnes Sancti præter Augustinum, qui dicit unam factam in domo Annæ, et dicit unam factam in domo Annæ, et duas in domo Caiphæ. duas in domo Caiphæ.

Dicit igitur « Et cum esset Petrus in Dicit igitur « Et cum esset Petrus in atrio deorsum, » quia (sicut ante dixi- atrio deorsum, » quia (sicut ante dixi- mus) Christus erat in domo superius, ubi mus) Christus erat in domo superius, ubi examinabatur ad quem locum Petrus examinabatur ad quem locum Petrus non intrabat. non intrabat.

« Venit una, » exceptæ industriæ, « Venit una, » exceptæ industriæ, « ex ancillis summi sacerdotis, » quæ « ex ancillis summi sacerdotis, » quæ vilia officia habebat in curia, et fuit vilia officia habebat in curia, et fuit ostiaria. ostiaria.

« Et cum vidisset Petrum, » « Et cum vidisset Petrum, »

Diligenter intuita, « calefacientem Diligenter intuita, « calefacientem se, » cum ministris, « adspiciens illum, » se, » cum ministris, « adspiciens illum, » discrete, et considerans, « ait, » digno- discrete, et considerans, « ait, » digno- scens eum : « Et tu cum Jesu Nazareno scens eum : « Et tu cum Jesu Nazareno eras. » Proverb. xxx, 23: Per odiosam eras. » Proverb. xxx, 23: Per odiosam mulierem movetur terra. Proverb. vi, mulierem movetur terra. Proverb. vi, 10 et 11 Mulier... vaga et garrula, 10 et 11 Mulier... vaga et garrula, quietis impatiens. Tamen Chrysostomus quietis impatiens. Tamen Chrysostomus videtur velle, quod compatiens dixit. videtur velle, quod compatiens dixit.

<< At ille, » << At ille, »

Petrus territus ad vocem mulieris, Petrus territus ad vocem mulieris, « negavit » Christum, dicens : « Neque « negavit » Christum, dicens : « Neque scio, » scilicet hominem quem dicis, scio, » scilicet hominem quem dicis, « neque novi quid dicas, » hoc est, ne- « neque novi quid dicas, » hoc est, ne- que conversationem ejus scio, neque que conversationem ejus scio, neque personam novi. Matth. xxvi, 70: Nega- personam novi. Matth. xxvi, 70: Nega- vit coram omnibus,dicens: Nescio quid vit coram omnibus,dicens: Nescio quid dicis. dicis.

« Et exivit foras, » timore perterri- « Et exivit foras, » timore perterri- tus, «ante atrium. » Isa. VII, 2: Com- tus, «ante atrium. » Isa. VII, 2: Com- motum est cor ejus, et cor populi ejus, motum est cor ejus, et cor populi ejus, sicut moventur ligna silvarum a facie sicut moventur ligna silvarum a facie venti. venti.

« Et » statim « gallus cantavit, » « Et » statim « gallus cantavit, » hoc est, primam vocem gallicinio dedit : hoc est, primam vocem gallicinio dedit : Attendendum autem hic videtur quod et hoc solus dicit Marcus. Job, xxxvIII, Attendendum autem hic videtur quod et hoc solus dicit Marcus. Job, xxxvIII,

1 Vulgata habet, Isa. L, 6: Corpus meum dedi 1 Vulgata habet, Isa. L, 6: Corpus meum dedi percutientibns, et genas meas vellentibus: faciem percutientibns, et genas meas vellentibus: faciem

XXI XXI

meam non averti ab increpantibus et conspuen- meam non averti ab increpantibus et conspuen- tibus in me. tibus in me.

46 46

722 722

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et statim iterum, » « Et statim iterum, »

36: Quis dedit gallo intelligentiam? 36: Quis dedit gallo intelligentiam? qui sic monuit Petrum. qui sic monuit Petrum.

« Rursus autem. » « Rursus autem. »

Secunda negatio est. « Cum vidisset Secunda negatio est. « Cum vidisset eum, » diligenti intuitu, alia « ancilla, » eum, » diligenti intuitu, alia « ancilla, » quia plures erant in atrio et in obsequio quia plures erant in atrio et in obsequio sacerdotis, « cœpit dicere circumstanti- sacerdotis, « cœpit dicere circumstanti- bus » ministris : « Quia hic ex illis est, » bus » ministris : « Quia hic ex illis est, » qui cum Jesu Nazareno fuerunt. Luc. qui cum Jesu Nazareno fuerunt. Luc. XXII, 56: Quem cum vidisset ancilla quæ- XXII, 56: Quem cum vidisset ancilla quæ- dam sedentem ad lumen, et eum fuisset dam sedentem ad lumen, et eum fuisset intuita dixit: Et hic cum illo erat. intuita dixit: Et hic cum illo erat.

<< At ille, » << At ille, »

Petrus, iterum negavit. » Luc. XXII, Petrus, iterum negavit. » Luc. XXII, 57 At ille negavit eum, dicens: Mu- 57 At ille negavit eum, dicens: Mu- lier, non novi illum. lier, non novi illum.

« Et post pusillum, » « Et post pusillum, »

Scilicet post spatium unius horæ, Scilicet post spatium unius horæ, « rursus, » in tertia negatione, « qui ad- « rursus, » in tertia negatione, « qui ad- stabant, » concitati ab ancillis, «< dice- stabant, » concitati ab ancillis, «< dice- bant Petro. » Luc. XXII, 59: Et intervallo bant Petro. » Luc. XXII, 59: Et intervallo facto quasi horæ unius, alius quidam facto quasi horæ unius, alius quidam affirmabat, dicens: Vere et hic cum illo affirmabat, dicens: Vere et hic cum illo erat, nam et Galilæus est. erat, nam et Galilæus est.

Et hoc est « Vere ex illis es, nam et Et hoc est « Vere ex illis es, nam et Galilæus es: quia multi Galilæorum Galilæus es: quia multi Galilæorum tunc credebant in Christum. tunc credebant in Christum.

» »

« Ille autem, »> « Ille autem, »>

Petrus tunc tertio « cœpit anathemati- Petrus tunc tertio « cœpit anathemati- zare, » per juramenta execrationis, «< et zare, » per juramenta execrationis, «< et jurare, » per Deum : « Quia nescio ho- jurare, » per Deum : « Quia nescio ho- minem » istum. Non nominat eum, ut minem » istum. Non nominat eum, ut magis sibi videatur ignotus. magis sibi videatur ignotus.

« Quem dicitis. » Sic in malum pau- « Quem dicitis. » Sic in malum pau- latim profecit. Primo enim dixit se Chri- latim profecit. Primo enim dixit se Chri- stum non noscere, secundo, negavit eum, stum non noscere, secundo, negavit eum, et tertio, abjurat. II ad Timoth. 111, 13: et tertio, abjurat. II ad Timoth. 111, 13: Mali homines proficient in pejus. Gre- Mali homines proficient in pejus. Gre- gorius «Quod per pœnitentiam citius gorius «Quod per pœnitentiam citius « non deletur, suo pondere ad aliud tra- « non deletur, suo pondere ad aliud tra- << hit. >> << hit. >>

. .

« «

Post tertiam negationem, gallus Post tertiam negationem, gallus cantavit,» ad verificationem verborum cantavit,» ad verificationem verborum Christi. Duplex autem galli cantus ab Christi. Duplex autem galli cantus ab aliis Evangelistis non scribitur : et ideo aliis Evangelistis non scribitur : et ideo Marcus in hoc loco perfecte scribit rei Marcus in hoc loco perfecte scribit rei gestæ veritatem. gestæ veritatem.

Hæc autem Petri negatio docet nos Hæc autem Petri negatio docet nos quod dicit Apostolus, II ad Corinth. I, quod dicit Apostolus, II ad Corinth. I, 9: Ut non simus fidentes in nobis, sed 9: Ut non simus fidentes in nobis, sed in Deo qui suscitat mortuos. Ad Roman. in Deo qui suscitat mortuos. Ad Roman. XI, 20 Noli altum sapere, sed time. Si XI, 20 Noli altum sapere, sed time. Si enim ipse quem Deus principem con- enim ipse quem Deus principem con- stituit et Ecclesiæ fundamentum, sic ad stituit et Ecclesiæ fundamentum, sic ad vocem ancillæ negavit, quid tu facturus vocem ancillæ negavit, quid tu facturus eris si te similis inveniat tentatio? Luc. eris si te similis inveniat tentatio? Luc. XXIII, 31: Si in viridi ligno hæc faciunt, XXIII, 31: Si in viridi ligno hæc faciunt, in arido quid fiet? in arido quid fiet?

Negatio autem trina Petri est quod Negatio autem trina Petri est quod negat notitiam, abnegat Christum et negat notitiam, abnegat Christum et discipulatum, et æternam per juramen- discipulatum, et æternam per juramen- tum abnegat veritatem. Minus enim tum abnegat veritatem. Minus enim nosse est, quam discipulum esse : et nosse est, quam discipulum esse : et minus est esse discipulum, quam æter- minus est esse discipulum, quam æter- næ veritati immobiliter esse conjun næ veritati immobiliter esse conjun ctum et ideo privatio notitiæ facit igno- ctum et ideo privatio notitiæ facit igno- rantiam. I ad Corinth. xv, 34: Evigi- rantiam. I ad Corinth. xv, 34: Evigi- late, justi, ignorantiam enim quidam late, justi, ignorantiam enim quidam Dei habent, scilicet usque adhuc. Dei habent, scilicet usque adhuc.

Abnegatio autem Christi est abnegatio Abnegatio autem Christi est abnegatio discipulatus, et hoc facit erroneum. Joan. discipulatus, et hoc facit erroneum. Joan. Ix, 28 et 29: Tu discipulus illius sis: Ix, 28 et 29: Tu discipulus illius sis: nos autem Moysi discipuli sumus. Nos nos autem Moysi discipuli sumus. Nos scimus quia Moysi locutus est Deus, scimus quia Moysi locutus est Deus, hunc autem nescimus unde sit. hunc autem nescimus unde sit.

Abnegatio autem æternæ veritatis facit Abnegatio autem æternæ veritatis facit esse filium diaboli. Joan. VIII, 44: Vos esse filium diaboli. Joan. VIII, 44: Vos ex patre diabolo estis, et desideria ex patre diabolo estis, et desideria patris vestri vultis facere. Ille homicida patris vestri vultis facere. Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit, erat ab initio, et in veritate non stetit, quia non est veritas in eo : quia non est veritas in eo : mendax est, mendax est, et pater ejus. Et sic Petrus paulatim pro- et pater ejus. Et sic Petrus paulatim pro- ficit ad impietatem. II ad Timoth. 11, 16 ficit ad impietatem. II ad Timoth. 11, 16 et 17 Multum proficiunt ad impieta- et 17 Multum proficiunt ad impieta- tem, el sermo eorum ut cancer serpit. tem, el sermo eorum ut cancer serpit.

« Et recordatus est Petrus. » « Et recordatus est Petrus. »

CAP. XV MARCI. CAP. XV MARCI.

Quia tunc tempus fuit de misericordia Quia tunc tempus fuit de misericordia Petrum respicere, et ideo, Luc. XXII, 61, Petrum respicere, et ideo, Luc. XXII, 61, dicitur quod conversus Dominus respexit dicitur quod conversus Dominus respexit Petrum respectu suæ misericordiæ. Ec- Petrum respectu suæ misericordiæ. Ec- cli. xxxvi, 1 Miserere nostri, Deus om- cli. xxxvi, 1 Miserere nostri, Deus om- nium, et respice nos, et ostende nobis nium, et respice nos, et ostende nobis lucem miserationum tuarum. Et ad re- lucem miserationum tuarum. Et ad re- spectum divinæ misericordiæ, « recorda- spectum divinæ misericordiæ, « recorda- tus est Petrus. » Hæc enim recordatio tus est Petrus. » Hæc enim recordatio veritatis significatur, Job, 1, 15, 16 et veritatis significatur, Job, 1, 15, 16 et 17: Evasi ego solus ut nuntiarem tibi. 17: Evasi ego solus ut nuntiarem tibi.

« Verbi quod dixerat ei Jesus, » futu- « Verbi quod dixerat ei Jesus, » futu- rorum præscius. Deus qui in malis sic rorum præscius. Deus qui in malis sic præscit et prædicit, ut non causet malum præscit et prædicit, ut non causet malum quod scit, sed admonitio est ad caven- quod scit, sed admonitio est ad caven- dum. Sapient. XII, 2; Admones, ut re- dum. Sapient. XII, 2; Admones, ut re- licta malitia, credant in te, Domine. licta malitia, credant in te, Domine.

« Prius quam gallus cantet bis, » hoc « Prius quam gallus cantet bis, » hoc enim verbum fuit ad refrænandam præ- enim verbum fuit ad refrænandam præ-

723 723

sumptionem Petri, « ter me negabis. » sumptionem Petri, « ter me negabis. » Daniel. ix, 29 Et non erit ejus populus Daniel. ix, 29 Et non erit ejus populus qui eum negaturus est. qui eum negaturus est.

« Et coepit flere, » « Et coepit flere, »

Ut flendo dilueret maculas quas ne- Ut flendo dilueret maculas quas ne- gando contraxit. Psal. VI, 7: Lacrymis gando contraxit. Psal. VI, 7: Lacrymis meis stratum meum rigabo. Luc. xx11,62 :: meis stratum meum rigabo. Luc. xx11,62 :: Egressus foras flevit amare. Ut amari- Egressus foras flevit amare. Ut amari- tudo referatur ad cordis compunctionem : tudo referatur ad cordis compunctionem : fletus autem ad commissi delicti vere- fletus autem ad commissi delicti vere- cundam recognitionem, et egressus ad cundam recognitionem, et egressus ad operis mali et pravæ societatis derelictio- operis mali et pravæ societatis derelictio- nem. Jerem. vi, 26, 2: Luctum unigeniti nem. Jerem. vi, 26, 2: Luctum unigeniti fac tibi planctum amarum. Hæc autem fac tibi planctum amarum. Hæc autem omnia moraliter exponi possunt: sed omnia moraliter exponi possunt: sed mihi videtur quod animum a pietate fidei mihi videtur quod animum a pietate fidei abstrahere non sit utile: et ideo tales abstrahere non sit utile: et ideo tales præterimus expositiones. præterimus expositiones.

CAPUT XV. CAPUT XV.

: :

Jesus coram Pilato accusatus, nihil respondet præeligitur Barabbas, et Jesus Jesus coram Pilato accusatus, nihil respondet præeligitur Barabbas, et Jesus traditur crucifigendus: qui multis modis illusus a militibus, ducitur ad cru- traditur crucifigendus: qui multis modis illusus a militibus, ducitur ad cru- cifigendum et divisis ipsius vestimentis, inter latrones crucifixus, audit va- cifigendum et divisis ipsius vestimentis, inter latrones crucifixus, audit va- riorum jactatas in se blasphemias: suboriuntur tenebræ et clamans Jesus riorum jactatas in se blasphemias: suboriuntur tenebræ et clamans Jesus Eli, acetoque potatus, cum clamore valido exspirat : cujus corpus a Joseph se- Eli, acetoque potatus, cum clamore valido exspirat : cujus corpus a Joseph se- pelitur. pelitur.

1. Et confestim mane consilium fa- 1. Et confestim mane consilium fa-

cientes summi sacerdotes, cum cientes summi sacerdotes, cum senioribus et scribis, et univer- senioribus et scribis, et univer- so concilio, vincientes Jesum, so concilio, vincientes Jesum, duxerunt, et tradiderunt Pila- duxerunt, et tradiderunt Pila- to ¹. to ¹.

2. Et interrogavit eum Pilatus: Tu 2. Et interrogavit eum Pilatus: Tu es rex Judæorum? At ille res- es rex Judæorum? At ille res- pondens, ait illi: Tu dicis. pondens, ait illi: Tu dicis.

3. Et accusabant eum summi sacer- 3. Et accusabant eum summi sacer- dotes in multis *. dotes in multis *.

1 Matth. 1 Matth. XVIII, 28. XVIII, 28.

XXVII, 1 ; Luc. XXII, XXVII, 1 ; Luc. XXII,

66; Joan. 66; Joan.

4. Pilatus autem rursum interroga- 4. Pilatus autem rursum interroga- vit eum³, dicens: Non respon- vit eum³, dicens: Non respon- des quidquam? vide in quantis des quidquam? vide in quantis

te accusant. te accusant.

5. Jesus autem amplius nihil respon- 5. Jesus autem amplius nihil respon- dit, ita ut miraretur Pilatus. dit, ita ut miraretur Pilatus.

6. Per diem autem festum solebat 6. Per diem autem festum solebat dimittere illis unum ex vinctis, dimittere illis unum ex vinctis, quemcumque petissent. quemcumque petissent.

7. Erat autem qui dicebatur Barab- 7. Erat autem qui dicebatur Barab- bas, qui cum seditiosis bas, qui cum seditiosis

2 Matth. xxvII, 12; Luc. xxiii, 2. 2 Matth. xxvII, 12; Luc. xxiii, 2. 3 Joan. XVIII, 33. 3 Joan. XVIII, 33.

erat erat

724 724

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

vinctus, qui in seditione fecerat vinctus, qui in seditione fecerat homicidium. homicidium.

8. Et cum ascendisset turba, coepit 8. Et cum ascendisset turba, coepit rogare sicut semper faciebat rogare sicut semper faciebat illis. illis.

9. Pilatus autem respondit eis, et 9. Pilatus autem respondit eis, et dixit Vultis dimittam vobis dixit Vultis dimittam vobis regem Judæorum ? regem Judæorum ?

10. Sciebat enim quod per invidiam 10. Sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum summi sacer- tradidissent eum summi sacer- dotes. dotes.

II. Pontifices autem concitaverunt II. Pontifices autem concitaverunt turbam, ut magis Barabbam turbam, ut magis Barabbam dimitteret eis. dimitteret eis.

12. Pilatus 12. Pilatus

22. 22.

næum, venientem de villa, pa‍ næum, venientem de villa, pa‍ trem Alexandri et Rufi, ut tol- trem Alexandri et Rufi, ut tol- leret crucem ejus. leret crucem ejus.

Et perducunt illum in Golgotha Et perducunt illum in Golgotha locum, quod est interpretatum locum, quod est interpretatum

Calvariæ locus. Calvariæ locus.

23. Et dabant ei bibere myrrhatum 23. Et dabant ei bibere myrrhatum vinum et non accepit. vinum et non accepit.

24. 24.

Et crucifigentes eum 5, diviserunt Et crucifigentes eum 5, diviserunt vestimenta ejus, mittentes sor- vestimenta ejus, mittentes sor- tem super eis, quis quid tolle- tem super eis, quis quid tolle-

ret. ret.

25. Erat autem hora tertia, et crucifi- 25. Erat autem hora tertia, et crucifi-

xerunt eum. xerunt eum.

tus REX JUDÆORUM. tus REX JUDÆORUM.

autem iterum respon- 26. Et erat titulus causæ ejus inscrip- autem iterum respon- 26. Et erat titulus causæ ejus inscrip- dens, ait illis : Quid ergo vul- dens, ait illis : Quid ergo vul- tis faciam regi Judæorum? tis faciam regi Judæorum?

13. At illi iterum clamaverunt : Cru- 13. At illi iterum clamaverunt : Cru-

cifige eum 2. cifige eum 2.

27. 27.

14. Pilatus vero dicebat illis : Quid 28. 14. Pilatus vero dicebat illis : Quid 28. enim mali fecit? At illi magis enim mali fecit? At illi magis clamabant Crucifige eum. clamabant Crucifige eum.

15. Pilatus autem volens populo sa- 15. Pilatus autem volens populo sa- tisfacere, dimisit illis Barab- tisfacere, dimisit illis Barab- bam, et tradidit Jesum flagellis bam, et tradidit Jesum flagellis cæsum, ut crucifigeretur. cæsum, ut crucifigeretur.

16. Milites autem duxerunt eum in 16. Milites autem duxerunt eum in atrium prætorii ³, et convocant atrium prætorii ³, et convocant totam cohortem. totam cohortem.

17. Et induunt eum purpura, et im- 17. Et induunt eum purpura, et im- ponunt ei plectentes spineam ponunt ei plectentes spineam

coronam. coronam.

18. Et coeperunt salutare eum: Ave, 18. Et coeperunt salutare eum: Ave, rex Judæorum. rex Judæorum.

19. Et percutiebant caput ejus arun- 19. Et percutiebant caput ejus arun- dine, et conspuebant eum, et dine, et conspuebant eum, et ponentes genua adorabant eum. ponentes genua adorabant eum. 20. Et postquam illuserunt ei, exue- 20. Et postquam illuserunt ei, exue- runt illum purpura, et indue- runt illum purpura, et indue- runt illum vestimentis suis: et runt illum vestimentis suis: et educunt illum ut crucifigerent educunt illum ut crucifigerent

eum. eum.

21. Et angariaverunt prætereuntem 21. Et angariaverunt prætereuntem quempiam, Simonem Cyre- quempiam, Simonem Cyre-

1 Matth. XXVII, 22; Luc. XXIII, 14. 1 Matth. XXVII, 22; Luc. XXIII, 14.

2 Joan. XVIII, 40. 2 Joan. XVIII, 40.

3 Matth. xxvii, 27; Joan. xix, 3 Matth. xxvii, 27; Joan. xix,

2. 2.

* Matth. xxvII, 32; Luc. XXIII, 26. * Matth. xxvII, 32; Luc. XXIII, 26.

Et cum eo crucifigunt duos latro- Et cum eo crucifigunt duos latro- nes, unum a dextris et alium a nes, unum a dextris et alium a sinistris ejus. sinistris ejus.

Et impleta est scriptura quæ di- Et impleta est scriptura quæ di- cit Et cum iniquis reputatus cit Et cum iniquis reputatus est 6. est 6.

29. Et prætereuntes blasphemabant 29. Et prætereuntes blasphemabant eum, moventes capita sua et di- eum, moventes capita sua et di- centes Vah, qui destruis tem- centes Vah, qui destruis tem- plum Dei, et in tribus diebus plum Dei, et in tribus diebus reædificas 7, reædificas 7,

30. 30.

Salvum fac temetipsum, descen- Salvum fac temetipsum, descen- dens de cruce. dens de cruce.

31. Similiter et summi sacerdotes il- 31. Similiter et summi sacerdotes il- ludentes, ad alterutrum cum ludentes, ad alterutrum cum scribis dicebant: Alios salvos scribis dicebant: Alios salvos fecit, seipsum non potest sal- fecit, seipsum non potest sal- vum facere. vum facere.

32. Christus rex Israel, descendat 32. Christus rex Israel, descendat nunc de cruce, ut videamus et nunc de cruce, ut videamus et credamus. Et qui cum eo cru- credamus. Et qui cum eo cru- cifixi erant convitiabantur ei. cifixi erant convitiabantur ei. 33. Et facta hora sexta, tenebræ fa- 33. Et facta hora sexta, tenebræ fa- ctæ sunt per totam terram usque ctæ sunt per totam terram usque in horam nonam. in horam nonam.

34. Et hora nona exclamavit Jesus 34. Et hora nona exclamavit Jesus voce magna, dicens: Eloi, voce magna, dicens: Eloi, Eloi, lamma subacthani? quod Eloi, lamma subacthani? quod

5 Matth. XXVII, 35%; Luc. XXIII, 34; Joan. 5 Matth. XXVII, 35%; Luc. XXIII, 34; Joan. XIX, 23. XIX, 23.

6 Isa. LIII, 12. 6 Isa. LIII, 12.

7 Joan. II, 19. 7 Joan. II, 19.

IN EVANG. MARCI, XV, 1. IN EVANG. MARCI, XV, 1.

est interpretatum: Deus meus, est interpretatum: Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti Deus meus, ut quid dereliquisti me¹? me¹?

35. Et quidam de circumstantibus au- 35. Et quidam de circumstantibus au- dientes, dicebant: Ecce Eliam dientes, dicebant: Ecce Eliam

vocat. vocat.

36. Currens autem unus, et implens 36. Currens autem unus, et implens

spongiam aceto circumponens- spongiam aceto circumponens- que calamo, potum dabat ei, que calamo, potum dabat ei, dicens Sinite, videamus si ve- dicens Sinite, videamus si ve- niat Elias ad deponendum eum. niat Elias ad deponendum eum. 37. Jesus autem, emissa voce magna, 37. Jesus autem, emissa voce magna, exspiravit. exspiravit.

38. Et velum templi scissum est in 38. Et velum templi scissum est in

duo, a summo usque deorsum. duo, a summo usque deorsum. 39. Videns autem centurio, qui ex ad- 39. Videns autem centurio, qui ex ad-

725 725

et aliæ multæ, quæ simul cum et aliæ multæ, quæ simul cum eo ascenderant Jerosolymam. eo ascenderant Jerosolymam. 42. Et cum jam sero esset factum *; 42. Et cum jam sero esset factum *; quia erat parasceve, quod est quia erat parasceve, quod est ante sabbatum, ante sabbatum,

43. Venit Joseph ab Arimathæa, no- 43. Venit Joseph ab Arimathæa, no- bilis decurio, qui et ipse erat bilis decurio, qui et ipse erat exspectans regnum Dei, et au- exspectans regnum Dei, et au- dacter introivit ad Pilatum, et dacter introivit ad Pilatum, et petiit corpus Jesu. petiit corpus Jesu. 44. Pilatus autem mirabatur si jam 44. Pilatus autem mirabatur si jam obiisset. Et accersito centu- obiisset. Et accersito centu- rione, interrogavit eum si jam rione, interrogavit eum si jam

mortuus esset. mortuus esset.

45. Et cum cognovisset a centurione, 45. Et cum cognovisset a centurione, donavit corpus Joseph. donavit corpus Joseph.

verso stabat, quia sic clamans 46. verso stabat, quia sic clamans 46. exspirasset, ait: Vere hic homo exspirasset, ait: Vere hic homo Filius Dei erat. Filius Dei erat.

40. Erant autem et mulieres de longe 40. Erant autem et mulieres de longe adspicientes, inter quas erat adspicientes, inter quas erat Maria Magdalene, et Maria Ja- Maria Magdalene, et Maria Ja- cobi minoris, et Joseph mater, cobi minoris, et Joseph mater, et Salome: et Salome:

41. Et cum esset in Galilæa, seque- 41. Et cum esset in Galilæa, seque- bantur eum et ministrabant ei ³: bantur eum et ministrabant ei ³:

Joseph autem mercatus sindonem, Joseph autem mercatus sindonem, et deponens eum, involvit sin- et deponens eum, involvit sin- done, et posuit eum in monu- done, et posuit eum in monu- mento quod erat excisum de mento quod erat excisum de petra, et advolvit lapidem ad petra, et advolvit lapidem ad ostium monumenti. ostium monumenti.

47. Maria autem Magdalene et Maria 47. Maria autem Magdalene et Maria Joseph adspiciebant ubi pone- Joseph adspiciebant ubi pone-

retur. retur.

IN CAPUT XV MARCI IN CAPUT XV MARCI

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et confestim mane consilium fa- « Et confestim mane consilium fa- cientes summi sacerdotes, cum se- cientes summi sacerdotes, cum se- nioribus et scribis, et universo concilio, nioribus et scribis, et universo concilio, vincientes Jesum, duxerunt et tradi- vincientes Jesum, duxerunt et tradi-

derunt Pilato. » derunt Pilato. »

Domini quæ vere passio vocatur, quæ Domini quæ vere passio vocatur, quæ consistit in vulneribus et doloribus mor- consistit in vulneribus et doloribus mor- tis. tis.

Dividitur autem in tres partes: in Dividitur autem in tres partes: in quarum prima ponuntur ea quæ faciunt quarum prima ponuntur ea quæ faciunt ad condemnationem ipsius: in secunda, ad condemnationem ipsius: in secunda, describuntur ea quæ circumstant cruci- describuntur ea quæ circumstant cruci- fixionem, ibi, y. 20: « Et postquam illu- fixionem, ibi, y. 20: « Et postquam illu- serunt ei, exuerunt eum purpura, etc. » serunt ei, exuerunt eum purpura, etc. » In tertia autem, ponuntur ea quæ cir- In tertia autem, ponuntur ea quæ cir- cumstant officium sepulturæ, ibi, y. 40 : cumstant officium sepulturæ, ibi, y. 40 : « Erant autem mulieres de longe adspi- « Erant autem mulieres de longe adspi- cientes, etc. » cientes, etc. »

In prima tria dicuntur: scilicet, Chri- In prima tria dicuntur: scilicet, Chri- sti ad judicium Pilati a Judæis præsen- sti ad judicium Pilati a Judæis præsen- tatio secundo, causæ pro qua præsenta- tatio secundo, causæ pro qua præsenta-

Hic incipit agere Marcus de passione batur discussio, ibi, y. 2: « Et interro- Hic incipit agere Marcus de passione batur discussio, ibi, y. 2: « Et interro-

1 Psal. xxi, 2; Matth. xxv, 46. 1 Psal. xxi, 2; Matth. xxv, 46.

2 Matth. xxvII, 55. 2 Matth. xxvII, 55.

3 Luc. VIII, 2. 3 Luc. VIII, 2.

* Matth. xxvII, 57%; Luc. XXIII, 50; Joan. * Matth. xxvII, 57%; Luc. XXIII, 50; Joan. x1x, 38. x1x, 38.

726 726

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gavit eum Pilatus, etc. » Tertio, Domi- gavit eum Pilatus, etc. » Tertio, Domi- ni ad crucifigendum condemnatio, ibi, ni ad crucifigendum condemnatio, ibi, . 15 «Pilatus autem volens satisfa- . 15 «Pilatus autem volens satisfa- cere populo, etc. »> cere populo, etc. »>

In primo horum quinque dicuntur : In primo horum quinque dicuntur : scilicet, Judæorum ad crucifigendum scilicet, Judæorum ad crucifigendum Christum aviditas, concordantium in Christum aviditas, concordantium in condemnationem suam generalitas, cru- condemnationem suam generalitas, cru- delitatis eorum malignitas in modo con- delitatis eorum malignitas in modo con- trahendi Christum, pœnarum ipsius so- trahendi Christum, pœnarum ipsius so- cietas, et ad condemnandum eum a gen- cietas, et ad condemnandum eum a gen- tibus Judæorum obstinata impietas. tibus Judæorum obstinata impietas.

: :

Dicit ergo «Et confestim. » Omnis Dicit ergo «Et confestim. » Omnis enim mora prolixa eis videbatur. Pro- enim mora prolixa eis videbatur. Pro- verb. 1, 16 Pedes illorum, hoc est, af- verb. 1, 16 Pedes illorum, hoc est, af- fectus, ad malum currunt: et festinant ut fectus, ad malum currunt: et festinant ut effundant sanguinem. Psal. XIII, 3 : Ve- effundant sanguinem. Psal. XIII, 3 : Ve- loces pedes eórum ad effundendum san- loces pedes eórum ad effundendum san- guinem. Contritio et infelicitas in viis guinem. Contritio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognoverunt: eorum, et viam pacis non cognoverunt: non est timor Dei ante oculos eorum. non est timor Dei ante oculos eorum.

« Mane facto. » Job, xxiv, 14: Mane « Mane facto. » Job, xxiv, 14: Mane primo consurgit homicida, et interficit primo consurgit homicida, et interficit egenum et pauperem. Vide quam sunt egenum et pauperem. Vide quam sunt solliciti in malo, tota nocte vigilaverunt solliciti in malo, tota nocte vigilaverunt ut facerent homicidium. ut facerent homicidium.

« Consilium facientes, » « Consilium facientes, »

Ut nullus a reatu sanguinis esset alie- Ut nullus a reatu sanguinis esset alie- nus. Genes. XLIX, 5 et 6: Vasa iniquita- nus. Genes. XLIX, 5 et 6: Vasa iniquita- tis bellantia. In consilium eorum non tis bellantia. In consilium eorum non veniat anima mea, et in cætu illorum veniat anima mea, et in cætu illorum non sit gloria mea. Isa. 1, 13: Iniqui non sit gloria mea. Isa. 1, 13: Iniqui

sunt cætus vestri. sunt cætus vestri.

«< Summi Sacerdotes,» tamquam illius «< Summi Sacerdotes,» tamquam illius mali auctores. Jerem. xxш, 15: A Pro- mali auctores. Jerem. xxш, 15: A Pro- phetis Jerusalem egressa est pollutio su- phetis Jerusalem egressa est pollutio su- per omnem terram. per omnem terram.

« Cum senioribus, » ætate et malitia « Cum senioribus, » ætate et malitia pariter provectis. Daniel. xш1, 5: Egres- pariter provectis. Daniel. xш1, 5: Egres- sa est iniquitas a senioribus judicibus, sa est iniquitas a senioribus judicibus, qui videbantur regere populum. Isa. qui videbantur regere populum. Isa. LXV, 20 Peccator centum annorum ma- LXV, 20 Peccator centum annorum ma- ledictus erit. ledictus erit.

«Et Scribis, » ne litteratura tanto fa- «Et Scribis, » ne litteratura tanto fa- cinori deesse per consilium videretur. cinori deesse per consilium videretur.

Jerem. IV, 22: Sapientes sunt ut faciant Jerem. IV, 22: Sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt. Isa. mala, bene autem facere nescierunt. Isa. v, 21 Væ qui sapientes estis in oculis v, 21 Væ qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobismeteipsis pruden- vestris, et coram vobismeteipsis pruden-

tes! tes!

« Et universo concilio, » ut omnes in- « Et universo concilio, » ut omnes in- volverentur. Jerem. xxIII, 10: Factus volverentur. Jerem. xxIII, 10: Factus est cursus eorum malus, et fortitudo eo- est cursus eorum malus, et fortitudo eo- rum dissimilis. rum dissimilis.

« Vincientes Jesum. » « Vincientes Jesum. »

Ecce crudelitatis eorum malignitas. Ecce crudelitatis eorum malignitas. Vinciunt enim eum qui omnes a vinculis Vinciunt enim eum qui omnes a vinculis peccatorum absolvit. Psal. CXLV, 7 et peccatorum absolvit. Psal. CXLV, 7 et seq Dominus solvit compeditos: Do- seq Dominus solvit compeditos: Do- minus, etc. Psal. cxv, 16 et 17: Diru- minus, etc. Psal. cxv, 16 et 17: Diru- pisti vincula mea, tibi sacrificabo ho- pisti vincula mea, tibi sacrificabo ho- stiam laudis. Hunc crudeliter vinciunt, stiam laudis. Hunc crudeliter vinciunt, quia consuetudo eorum fuit nullum ad quia consuetudo eorum fuit nullum ad condemnandum præsentare potestati pu- condemnandum præsentare potestati pu- blicæ, nisi vinctum. Eccli. vi, 30 et 31: blicæ, nisi vinctum. Eccli. vi, 30 et 31: Erunt tibi compedes ejus in protectio- Erunt tibi compedes ejus in protectio- nem fortitudinis et bases virtutis, et nem fortitudinis et bases virtutis, et torques illius in stolam gloriæ: decor torques illius in stolam gloriæ: decor enim vitæ est in. illa, et vincula illius enim vitæ est in. illa, et vincula illius alligatura salutaris. Et ideo etiam vin- alligatura salutaris. Et ideo etiam vin- ciri voluit. Unde in Prosa dicitur: « Te- ciri voluit. Unde in Prosa dicitur: « Te- que vinciri voluisti, et nos inferni mortis que vinciri voluisti, et nos inferni mortis vinculis eripuisti. » vinculis eripuisti. »

"Duxerunt, » hoc est, vinctum tra- "Duxerunt, » hoc est, vinctum tra- xerunt et in hoc tractu notatur qualiter xerunt et in hoc tractu notatur qualiter poenis ejus sunt saturati. Job, xvi, 11 : poenis ejus sunt saturati. Job, xvi, 11 : Satiati sunt poenis meis. Thren. v, 5 : Satiati sunt poenis meis. Thren. v, 5 : Cervicibus nostris minabamur, lassis Cervicibus nostris minabamur, lassis non dabatur requies. non dabatur requies.

« Et tradiderunt Pilato, » in quo no- « Et tradiderunt Pilato, » in quo no- tatur obstinata Judæorum impietas. Sa- tatur obstinata Judæorum impietas. Sa- pient. x, 11 Semen erat maledictum pient. x, 11 Semen erat maledictum ab initio Et, paulo supra, y. 10: Ne- ab initio Et, paulo supra, y. 10: Ne- quam est natio eorum, et naturalis ma- quam est natio eorum, et naturalis ma- litia ipsorum, et quoniam non poterat litia ipsorum, et quoniam non poterat mutari cogitatio illorum in perpetuum. mutari cogitatio illorum in perpetuum.

« Et interrogavit eum Pilatus : Tu « Et interrogavit eum Pilatus : Tu es rex Judæorum? At ille respondens, es rex Judæorum? At ille respondens, ait illi Tu dicis. ait illi Tu dicis.

IN EVANG. MARCI, XV-2, 3, 4, 5. IN EVANG. MARCI, XV-2, 3, 4, 5.

Et accusabant cum summi sacerdo- Et accusabant cum summi sacerdo- tes in multis. tes in multis.

Pilatus autem rursum interrogavit Pilatus autem rursum interrogavit eum, dicens : Non respondes quid- eum, dicens : Non respondes quid- quam ? vide in quantis te accusent. quam ? vide in quantis te accusent. Jesus autem amplius nihil respon- Jesus autem amplius nihil respon- dit, ita ut miraretur Pilatus. » dit, ita ut miraretur Pilatus. »

Hic ponitur causæ pro qua præsenta- Hic ponitur causæ pro qua præsenta- batur captivus Dominus discussio. batur captivus Dominus discussio.

Dicuntur autem hic quatuor: in quo- Dicuntur autem hic quatuor: in quo- rum primo accusationis quæ principa- rum primo accusationis quæ principa- lior, inquisitio: in secundo, ad multitu-. lior, inquisitio: in secundo, ad multitu-. dinem frivolarum accusationum, Domini dinem frivolarum accusationum, Domini patiens et taciturna dissimulatio: in ter- patiens et taciturna dissimulatio: in ter- tio, a Pilato quæsita Domini libera- tio, a Pilato quæsita Domini libera- tio in quarto, innocentiæ Domini os- tio in quarto, innocentiæ Domini os- tensio. tensio.

Dicit igitur: « Et interrogavit eum Dicit igitur: « Et interrogavit eum Pilatus, » quia a Judæis non probaba- Pilatus, » quia a Judæis non probaba- tur, propter hoc a Domino quærebatur: tur, propter hoc a Domino quærebatur: « Tu es, » hoc est, si tu es « Rex Judæo- « Tu es, » hoc est, si tu es « Rex Judæo- rum. » Accusaverunt enim Sacerdotes rum. » Accusaverunt enim Sacerdotes Jesum in tribus principaliter: scilicet, Jesum in tribus principaliter: scilicet, quod gentem subverteret, quod tributa quod gentem subverteret, quod tributa dari prohiberet, et quod se regem face- dari prohiberet, et quod se regem face- ret. Luc. XXIII, 2: Hunc invenimus sub- ret. Luc. XXIII, 2: Hunc invenimus sub- vertentem gentem nostram, et prohiben- vertentem gentem nostram, et prohiben- tem tributa dare Cæsari, et dicentem se tem tributa dare Cæsari, et dicentem se Christum regem esse. Sed de primo tam- Christum regem esse. Sed de primo tam- quam superstitioso Pilatus non curavit : quam superstitioso Pilatus non curavit : de secundo, audiverat quod dixerat : de secundo, audiverat quod dixerat : Reddite quæ sunt Cæsaris Cæsari . Et Reddite quæ sunt Cæsaris Cæsari . Et ideo quærit de tertio, quia tunc non li- ideo quærit de tertio, quia tunc non li- cuit alicui se regem facere nisi per Ro- cuit alicui se regem facere nisi per Ro- manorum auctoritatem. Joan. xix, 12: manorum auctoritatem. Joan. xix, 12: Si hunc dimittis, non es amicus Cæsaris. Si hunc dimittis, non es amicus Cæsaris. Omnis enim qui se regem facit, contra- Omnis enim qui se regem facit, contra- dicit Cæsari. dicit Cæsari.

« At ille, »> « At ille, »>

Ut confessor veritatis, « ait illi, » Ut confessor veritatis, « ait illi, » Pilato Pilato « Tu dicis, »supple, id quod « Tu dicis, »supple, id quod sum. Tamen sicut additur, Joan. xvIII, sum. Tamen sicut additur, Joan. xvIII, 36 Regnum meum non est de hoc 36 Regnum meum non est de hoc

7 Matth. XXII, 21. 7 Matth. XXII, 21.

727 727

mundo: si ex hoc mundo esset regnum mundo: si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent meum, ministri mei utique decertarent ut non traderer Judæis. Et ideo etiam ut non traderer Judæis. Et ideo etiam

huic accusationi Pilatus non multum huic accusationi Pilatus non multum insistebat quia nec exercitum videbat, insistebat quia nec exercitum videbat, nec pecunias, nec tumultum concitavit nec pecunias, nec tumultum concitavit contra potestatem Romanorum. Et ideo contra potestatem Romanorum. Et ideo cito destitit etiam ab hac accusatione, cito destitit etiam ab hac accusatione, præcipue quia audierat id quod dicitur, præcipue quia audierat id quod dicitur, Joan. VI, 15, quod cum cognovisset Je- Joan. VI, 15, quod cum cognovisset Je- sus quia venturi essent ut raperent eum, sus quia venturi essent ut raperent eum, et facerent regem, fugit in montem ipse et facerent regem, fugit in montem ipse solus. solus.