672 672

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Videte autem vosmetipsos. Tradent « Videte autem vosmetipsos. Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis enim vos in conciliis, et in synagogis vapulabitis et ante præsides, et reges vapulabitis et ante præsides, et reges stabitis propter me, in testimonium stabitis propter me, in testimonium

illis. » illis. »

Cautos reddit, et ponit hic cautelam. Cautos reddit, et ponit hic cautelam. Dicit autem tria monet enim cavere, Dicit autem tria monet enim cavere, et dicit cautelæ necessitatem, et passio- et dicit cautelæ necessitatem, et passio- nis honestatem. nis honestatem.

Dicit igitur: « Videte vosmetipsos, » Dicit igitur: « Videte vosmetipsos, » hoc est, considerate ut vobismetipsis ca- hoc est, considerate ut vobismetipsis ca- veatis. Matth. x, 17: Cavete autem ab veatis. Matth. x, 17: Cavete autem ab hominibus. Act. xx, 28: Attendite vobis, hominibus. Act. xx, 28: Attendite vobis, et universo gregi, in quo vos Spiritus et universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit Episcopos regere Eccle- sanctus posuit Episcopos regere Eccle- siam Dei, quam acquisivit sanguine suo. siam Dei, quam acquisivit sanguine suo. Glossa «Quare hæc omnia inferantur Glossa «Quare hæc omnia inferantur dicit « Videte, etc. : » ea enim vel sola dicit « Videte, etc. : » ea enim vel sola vel maxima causa est excidii, quia post vel maxima causa est excidii, quia post occisionem Domini, nominis quoque ac occisionem Domini, nominis quoque ac fidei præcones simul et confessores im- fidei præcones simul et confessores im- pia crudelitate vexabant: et ideo mul- pia crudelitate vexabant: et ideo mul- tum erat Apostolis cavendum. » tum erat Apostolis cavendum. »

: :

« Tradent enim vos. » « Tradent enim vos. »

Ecce necessitas cautelæ : quia « tra- Ecce necessitas cautelæ : quia « tra- dent vos, » proditione ad damnationem, dent vos, » proditione ad damnationem, « in conciliis » consistoriorum suorum, « in conciliis » consistoriorum suorum, in quibus accusationes contra vos et sen- in quibus accusationes contra vos et sen- tentias inquirent. Genes. XLIX, 6 In tentias inquirent. Genes. XLIX, 6 In consilium eorum non veniat anima mea, consilium eorum non veniat anima mea, et in cætu illorum non sit gloria mea. et in cætu illorum non sit gloria mea. Isa. 1, 13: Iniqui sunt cœtus vestri. Isa. 1, 13: Iniqui sunt cœtus vestri.

4: 4:

« Et in synagogis, » hoc est, condu- « Et in synagogis, » hoc est, condu- ctionibus et congregationibus post con- ctionibus et congregationibus post con- cilii sententiam, « vapulabitis, » plagas cilii sententiam, « vapulabitis, » plagas recipietis, et flagellationes. De hac syna- recipietis, et flagellationes. De hac syna- goga dicitur, Eccli. xx1, 10: Stuppa col- goga dicitur, Eccli. xx1, 10: Stuppa col- lecta synagoga peccantium. Psal. xv, lecta synagoga peccantium. Psal. xv, Non congregabo conventicula eorum de Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus. Apocal. 11, 9: Blasphemaris sanguinibus. Apocal. 11, 9: Blasphemaris ab his qui se dicunt Judæos esse, et non ab his qui se dicunt Judæos esse, et non sunt, sed sunt synagoga Satanæ. De va- sunt, sed sunt synagoga Satanæ. De va- pulatione dicitur, Act. v, 41: Ibant pulatione dicitur, Act. v, 41: Ibant Apostoli gaudentes a conspectu concilii, Apostoli gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine quoniam digni habiti sunt pro nomine

Jesu contumeliam pati. II ad Corinth. Jesu contumeliam pati. II ad Corinth. XI, 25: Ter virgis cæsus sum, semel la- XI, 25: Ter virgis cæsus sum, semel la- pidatus sum. II Machab. vi, 1: Fla- pidatus sum. II Machab. vi, 1: Fla- gris et taureis cruciati. gris et taureis cruciati.

« Et ante reges, » « Et ante reges, »

Majores, « et præsides, provinciarum Majores, « et præsides, provinciarum judices, « stabitis » judicandi. Jacob. 11, judices, « stabitis » judicandi. Jacob. 11, 6: Divites per potentiam opprimunt vos, 6: Divites per potentiam opprimunt vos, et ipsi trahunt vos ad judicia. Unde, et ipsi trahunt vos ad judicia. Unde, Ecclesiasticus, LI, 7, petit se liberari a Ecclesiasticus, LI, 7, petit se liberari a rege iniquo et a lingua mendacii. Daniel. rege iniquo et a lingua mendacii. Daniel. 111, 32 Tradidisti nos in manibus inimi- 111, 32 Tradidisti nos in manibus inimi- corum nostrorum iniquorum, et pessi- corum nostrorum iniquorum, et pessi- morum, prævaricatorumque, et regi in- morum, prævaricatorumque, et regi in- justo et pessimo ultra omnem terram. justo et pessimo ultra omnem terram.

« Propter me. » « Propter me. »

Honestissima causa est passionis. Honestissima causa est passionis. Matth. v, 11 et 12: Beati estis cum ma- Matth. v, 11 et 12: Beati estis cum ma- ledixerint vobis homines, et persecuti vos ledixerint vobis homines, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum ad- fuerint, et dixerint omne malum ad- versus vos mentientes propter me: gau-. versus vos mentientes propter me: gau-. dete, et exsultate. I Petr. H, 14 et 15: dete, et exsultate. I Petr. H, 14 et 15: Si quid patimini propter justitiam, bea- Si quid patimini propter justitiam, bea- ti. Timorem autem eorum ne timueritis, ti. Timorem autem eorum ne timueritis, et non conturbemini. Dominum autem et non conturbemini. Dominum autem Christum sanctificate in cordibus vestris. Christum sanctificate in cordibus vestris.

« In testimanium illis. » Hic est fru- « In testimanium illis. » Hic est fru- ctus, ut illis testificemini fidei veritatem: ctus, ut illis testificemini fidei veritatem: quod erit eis testimonium salutis si cre- quod erit eis testimonium salutis si cre- diderint: vel, « testimonium » condem- diderint: vel, « testimonium » condem- nationis si non crediderint. Act. ix, 15: nationis si non crediderint. Act. ix, 15: Vas electionis est mihi iste, ut portet Vas electionis est mihi iste, ut portet nomen meum coram gentibus, et regibus, nomen meum coram gentibus, et regibus, et filiis Israel. Unde, Luc, xvi, 27 et 28, et filiis Israel. Unde, Luc, xvi, 27 et 28, dives in inferno petivit ut Lazarus teste- dives in inferno petivit ut Lazarus teste- tur fratribus suis, ne et ipsi veniant in tur fratribus suis, ne et ipsi veniant in locum hunc tormentorum. Act. 1, 8: locum hunc tormentorum. Act. 1, 8: Eritis mei testes in Jerusalem, et in omni Eritis mei testes in Jerusalem, et in omni Judæa, et Samaria, et usque ad ultimum Judæa, et Samaria, et usque ad ultimum

terræ. terræ.

« Et in omnes gentes primum opor- « Et in omnes gentes primum opor- tet prædicari Evangelium. » tet prædicari Evangelium. »

10 10

11 11

IN EVANG. MARCI, XIII-10, 11. IN EVANG. MARCI, XIII-10, 11.

Intermiscet hic aliquid consolationis. Intermiscet hic aliquid consolationis. Tangit autem tria: profectum prædi- Tangit autem tria: profectum prædi- cationis, administrationem sapientiæ et cationis, administrationem sapientiæ et eloquentiæ pro eis satisfacientem, et pro eloquentiæ pro eis satisfacientem, et pro omnibus qui perseveraverint promissio- omnibus qui perseveraverint promissio- nem salutis. nem salutis.

Dicit igitur « Et in omnes gentes. » Dicit igitur « Et in omnes gentes. » Glossa«Divinitus procuratum est ut Glossa«Divinitus procuratum est ut patefacta per orbem evangelicæ fidei patefacta per orbem evangelicæ fidei gratia, ipsum templum cum ceremoniis gratia, ipsum templum cum ceremoniis tolleretur, ne forte aliquis parvulus ad- tolleretur, ne forte aliquis parvulus ad- huc ac lactens in fide, si videret manere huc ac lactens in fide, si videret manere illa a Prophetis facta a Domino institu- illa a Prophetis facta a Domino institu- ta: admirando sanctum sæculare, paula- ta: admirando sanctum sæculare, paula- tim ad Judaismum relaberetur. Aufertur tim ad Judaismum relaberetur. Aufertur ergo umbra, et palmam tenet veritas per ergo umbra, et palmam tenet veritas per orbem declarata, » Hæc ergo est conso- orbem declarata, » Hæc ergo est conso- latio, ut prius per orbem veritas prædi- latio, ut prius per orbem veritas prædi- cetur. Isa. XXVII, 6: Qui egrediuntur cetur. Isa. XXVII, 6: Qui egrediuntur impetu ad Jacob, florebit et germinabit impetu ad Jacob, florebit et germinabit Israel, et implebunt faciem orbis semine. Israel, et implebunt faciem orbis semine. Alia Glossa « Ne de perditione gentis Alia Glossa « Ne de perditione gentis vestræ tristemini, quia socios de omnibus vestræ tristemini, quia socios de omnibus gentibus estis habituri. » gentibus estis habituri. »

Et hoc est «In omnes gentes, » longe Et hoc est «In omnes gentes, » longe lateque, « primum, » ante finalem tem- lateque, « primum, » ante finalem tem- pli destructionem prædicaverunt disci- pli destructionem prædicaverunt disci- puli, quorum fama pervolavit totum or- puli, quorum fama pervolavit totum or- bem terrarum, « oportet prædicari Evan- bem terrarum, « oportet prædicari Evan- gelium. » Psal. xv11, 5: In omnem ter- gelium. » Psal. xv11, 5: In omnem ter- ram exivit sonus eorum, et in fines orbis ram exivit sonus eorum, et in fines orbis terræ verba eorum. Marc. xvi, 15 : Præ- terræ verba eorum. Marc. xvi, 15 : Præ- dicate Evangelium omni creaturæ. Et dicate Evangelium omni creaturæ. Et tunc persequentibus vos Judæis apud tunc persequentibus vos Judæis apud gentes habebitis refugium. Isa. xvi, 3 et gentes habebitis refugium. Isa. xvi, 3 et 4 Absconde fugientes, et vagos ne pro- 4 Absconde fugientes, et vagos ne pro- das... Moab esto latibulum eorum. Unde das... Moab esto latibulum eorum. Unde in historia Hegesippi dicitur, quod cum in historia Hegesippi dicitur, quod cum vastaretur Judæa, fideles qui in Ju- vastaretur Judæa, fideles qui in Ju- dæa erant, admoniti per oraculum rece- dæa erant, admoniti per oraculum rece- dentes a Judæa salvati sunt in finitimis dentes a Judæa salvati sunt in finitimis regionibus, ita quod eos gladius Roma- regionibus, ita quod eos gladius Roma- norum non invenit. norum non invenit.

« Et cum duxerint vos tradentes, « Et cum duxerint vos tradentes, nolite præcogitare quid loquamini: nolite præcogitare quid loquamini:

1 Cf. Matth. x, 19. 1 Cf. Matth. x, 19.

XXI XXI

673 673

sed quod datum vobis fuerit in illa ho- sed quod datum vobis fuerit in illa ho- ra, id loquimini: non enim vos estis ra, id loquimini: non enim vos estis loquentes, sed Spiritus sanctus. » loquentes, sed Spiritus sanctus. »

Secundum est in quo ad consolationem Secundum est in quo ad consolationem traditionis dicit qualiter Spiritus pro eis traditionis dicit qualiter Spiritus pro eis loquentis accipient donum consolationis. loquentis accipient donum consolationis.

Dicit igitur Et cum duxerint vos, » Dicit igitur Et cum duxerint vos, » ad concilia, et synagogas, et reges, et ad concilia, et synagogas, et reges, et præsides, « tradentes, » proditiose- ad præsides, « tradentes, » proditiose- ad supplicia, « nolite, » in humano sensu supplicia, « nolite, » in humano sensu confidentes, « præcogitare, » per huma- confidentes, « præcogitare, » per huma- nam sapientiam, « quid loquamini. » nam sapientiam, « quid loquamini. » II ad Corinth. III, 5: Non quod sufficien- II ad Corinth. III, 5: Non quod sufficien- tes simus cogitare aliquid a nobis quasi tes simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est. Eccli. XLIII, 29: Multa dicemus, et est. Eccli. XLIII, 29: Multa dicemus, et deficiemus in verbis: consummatio autem deficiemus in verbis: consummatio autem sermonum ipse est in omnibus. I ad Co- sermonum ipse est in omnibus. I ad Co- rinth. 1, 19 Perdam sapientiam sapien- rinth. 1, 19 Perdam sapientiam sapien- tium, et prudentiam prudentium repro- tium, et prudentiam prudentium repro- babo. Abdiæ, y. 8: Perdam sapientes de babo. Abdiæ, y. 8: Perdam sapientes de Idumæa, et prudentiam de monte Esau. Idumæa, et prudentiam de monte Esau.

« Sed quod datum vobis fuerit, » « Sed quod datum vobis fuerit, »

A Spiritu sancto. Psal. Lxxx, 11: Di- A Spiritu sancto. Psal. Lxxx, 11: Di- lata os tuum, et implebo illud. Datur lata os tuum, et implebo illud. Datur autem a Spiritu sancto quidquid per stu- autem a Spiritu sancto quidquid per stu- dium divinæ Scripturæ, et contemplatione dium divinæ Scripturæ, et contemplatione Spiritus sanctus revelaverit. Unde hoc Spiritus sanctus revelaverit. Unde hoc quod dicit, non dicit ut non præmedite- quod dicit, non dicit ut non præmedite- mur, sed ut in humana sapientia spem mur, sed ut in humana sapientia spem non ponamus: quin semper oremus ut non ponamus: quin semper oremus ut Spiritus sanctus et illuminare cor digne- Spiritus sanctus et illuminare cor digne- tur, et dirigere linguam. Luc. XII, 11 et tur, et dirigere linguam. Luc. XII, 11 et 12: Cum inducent vos in synagogas, et 12: Cum inducent vos in synagogas, et ad magistratus, et potestates, nolite sol- ad magistratus, et potestates, nolite sol- liciti esse qualiter aut quid respondeatis, liciti esse qualiter aut quid respondeatis, aut quid dicatis. Spiritus enim sanctus aut quid dicatis. Spiritus enim sanctus docebit vos in ipsa hora, quid oporteat docebit vos in ipsa hora, quid oporteat vos dicere 1. - vos dicere 1. -

Et hoc est quod dicit : « Sed quod da- Et hoc est quod dicit : « Sed quod da- tum fuerit vobis in illa hora, id loqua- tum fuerit vobis in illa hora, id loqua- mini. » Luc. xxi, 15: Ego dabo vobis os mini. » Luc. xxi, 15: Ego dabo vobis os

43 43

13 13

674 674

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et sapientiam, cui non poterunt resistere et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri. et contradicere omnes adversarii vestri.

<< Non enim vos estis. » << Non enim vos estis. »

Ratio est antedictorum, quia « vos, » Ratio est antedictorum, quia « vos, » inquam, homines ab humano sensu, inquam, homines ab humano sensu, « non estis loquentes. » Sapient. ix, 14: « non estis loquentes. » Sapient. ix, 14: Cogitationes mortalium timidæ, et in- Cogitationes mortalium timidæ, et in- certæ providentiæ nostræ. Job, 111, 23: certæ providentiæ nostræ. Job, 111, 23: Viro cujus abscondita est via, et circum- Viro cujus abscondita est via, et circum- dedit eum Deus tenebris. dedit eum Deus tenebris.

« Sed spiritus sanctus. » Matth. x, 20: « Sed spiritus sanctus. » Matth. x, 20: Non enim vos estis qui loquimini, sed Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vo- Spiritus Patris vestri qui loquitur in vo- bis. Job, xxx11, 8: Ut video, spiritus est bis. Job, xxx11, 8: Ut video, spiritus est in hominibus, et inspiratio Omnipotentis in hominibus, et inspiratio Omnipotentis dat intelligentiam. Act. 11, 4: Coeperunt dat intelligentiam. Act. 11, 4: Coeperunt loqui variis linguis Apostoli, prout Spi- loqui variis linguis Apostoli, prout Spi- ritus sanctus dabat eloqui illis. ritus sanctus dabat eloqui illis.

« Tradet autem frater fratrem in « Tradet autem frater fratrem in mortem, et pater filium et consur- mortem, et pater filium et consur- gent filii in parentes et morte affi- gent filii in parentes et morte affi- cient eos. cient eos.

Et eritis odio omnibus propter no- Et eritis odio omnibus propter no- men meum. Qui autem sustinuerit in men meum. Qui autem sustinuerit in finem, hic salvus erit. » finem, hic salvus erit. »

Tertium est amarissimum genus per- Tertium est amarissimum genus per- secutionis, quia non habet consolatio- secutionis, quia non habet consolatio- nem nisi de perseverantia quæ est meri- nem nisi de perseverantia quæ est meri- tum salutis. tum salutis.

Dicit igitur: «Tradet autem, » prodi- Dicit igitur: «Tradet autem, » prodi- tione, « frater, » infidelis, « fratrem, » tione, « frater, » infidelis, « fratrem, » fidelem, « in mortem » Jerem. 1x, 4: fidelem, « in mortem » Jerem. 1x, 4: Unusquisque se a proximo suo custodiat, Unusquisque se a proximo suo custodiat, et in omni fratre non habeat fiduciam: et in omni fratre non habeat fiduciam: quia omnis frater supplantans supplan- quia omnis frater supplantans supplan- tabit. Mich. VII, 2: Omnes in sanguine tabit. Mich. VII, 2: Omnes in sanguine insidiantur, vir fratrem suum ad mor- insidiantur, vir fratrem suum ad mor- tem venatur. tem venatur.

« Et pater filium, » supple, tradet in « Et pater filium, » supple, tradet in mortem pater infidelis filium fidelem. mortem pater infidelis filium fidelem. Hic est pater de quo dicitur, Ezechiel. Hic est pater de quo dicitur, Ezechiel. XVI, 3 Pater tuus Amorrhæus, et ma- XVI, 3 Pater tuus Amorrhæus, et ma- ter tua Cethæa. ter tua Cethæa.

« Et consurgent filii,» infideles, « in « Et consurgent filii,» infideles, « in parentes, » hoc est; contra parentes fide- parentes, » hoc est; contra parentes fide- les. I Reg. xxII, 8: Conjurastis omnes les. I Reg. xxII, 8: Conjurastis omnes adversum me. Matth. x, 35: Veni sepa- adversum me. Matth. x, 35: Veni sepa- rare hominem adversus patrem suum, rare hominem adversus patrem suum, filiam adversus matrem suam, etc. filiam adversus matrem suam, etc.

« Et morte afficient eos. >> « Et morte afficient eos. >>

et et

Joan. xvi, 2 Venit hora, ut omnis Joan. xvi, 2 Venit hora, ut omnis qui interficit vos, arbitretur obsequium qui interficit vos, arbitretur obsequium se præstare Deo. se præstare Deo.

« Et eritis odio omnibus >> « Et eritis odio omnibus >>

Humanum sapientibus. Joan. xv, 19: Humanum sapientibus. Joan. xv, 19: Quia ego elegi vos de mundo, odit vos Quia ego elegi vos de mundo, odit vos mundus. mundus.

« Propter nomen meum. » Hoc est, « Propter nomen meum. » Hoc est, consolationis quia delectabile est pro- consolationis quia delectabile est pro- pter amorem nominis Domini esse odio- pter amorem nominis Domini esse odio- sum. Psal. LXVIII, 10: Opprobria expro- sum. Psal. LXVIII, 10: Opprobria expro- brantium tibi ceciderunt super me. brantium tibi ceciderunt super me.

« Qui autem sustinuerit in finem. » « Qui autem sustinuerit in finem. »

IX, IX,

Ecce consolatio perseverantiæ : « hic Ecce consolatio perseverantiæ : « hic salvus erit. » Ezechiel. 6: Omnem salvus erit. » Ezechiel. 6: Omnem super quem videritis thau, ne occidatis. super quem videritis thau, ne occidatis. Thau enim ultima littera alphabeti he- Thau enim ultima littera alphabeti he- braici est figuram crucis habens (5)), et braici est figuram crucis habens (5)), et perseverantiam in cruce significat. Apo- perseverantiam in cruce significat. Apo- cal. 1, 12 et 13: Vidi... similem Filio cal. 1, 12 et 13: Vidi... similem Filio hominis, vestitum podere. Poderis est hominis, vestitum podere. Poderis est talaris vestis, et significat perseverantiam talaris vestis, et significat perseverantiam usque in finem: quia talus est finis cor- usque in finem: quia talus est finis cor- poris. Sapient. XVII, 24: In veste pode- poris. Sapient. XVII, 24: In veste pode- ris quam habebat, totus erat orbis terra- ris quam habebat, totus erat orbis terra- rum, et parentum magnalia: quia om- rum, et parentum magnalia: quia om- nes per perseverantiam sunt salvati ab nes per perseverantiam sunt salvati ab initio mundi qui salvati sunt. initio mundi qui salvati sunt.

« Cum autem videritis abominatio- « Cum autem videritis abominatio- nem desolationis stantem ubi non de- nem desolationis stantem ubi non de- bet, qui legit intelligat. » bet, qui legit intelligat. »

Tangit hic signa valde propinqua de- Tangit hic signa valde propinqua de- solationis. solationis.

14 14

IN EVANG. MARCI, XIII-14, 15, 16, 17, 18. IN EVANG. MARCI, XIII-14, 15, 16, 17, 18.

Dicit autem duo: signum propin- Dicit autem duo: signum propin- quum, et consequens periculum. quum, et consequens periculum.

: :

Dicit igitur « Cum autem videritis, » Dicit igitur « Cum autem videritis, » oculis corporis, « abominationem deso- oculis corporis, « abominationem deso- tationis,» hoc est, quæ in proximo de- tationis,» hoc est, quæ in proximo de- solationem instare significat, « stantem solationem instare significat, « stantem ubi non debet. » Glossa: « Matth. xxiv, ubi non debet. » Glossa: « Matth. xxiv, 15, in loco sancto: quod ideo est, quia 15, in loco sancto: quod ideo est, quia in loco sancto abominatio stare non de- in loco sancto abominatio stare non de- bet, »Glossa: «Potest abominatio vel bet, »Glossa: «Potest abominatio vel Antichristus intelligi, vel imago Cæsaris Antichristus intelligi, vel imago Cæsaris quam Pilatus in templo posuit, vel statuą quam Pilatus in templo posuit, vel statuą Adriani equestris, quæ in ipso Sancto Adriani equestris, quæ in ipso Sancto sanctorum loco multo tempore stetit. » sanctorum loco multo tempore stetit. » Abominatio quoque secundum veterem Abominatio quoque secundum veterem scripturam idolum nuncupatur: et ideo scripturam idolum nuncupatur: et ideo addit: «Desolationis, » quia in desolato addit: «Desolationis, » quia in desolato templo atque deserto idolum positum est. templo atque deserto idolum positum est. Daniel. ix, 26: Post finem belli statuta Daniel. ix, 26: Post finem belli statuta desolatio. II ad Thessal. 11, 4: Qui ad- desolatio. II ad Thessal. 11, 4: Qui ad- versatur et extollitur super omne quod versatur et extollitur super omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, ita ut in dicitur Deus, aut quod colitur, ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se tamquam templo Dei sedeat, ostendens se tamquam

« «

sit Deus. sit Deus.

« Qui legit, » « Qui legit, »

In Prophetis qui hoc prædixerunt, et In Prophetis qui hoc prædixerunt, et maxime in Daniele, x, 11. maxime in Daniele, x, 11.

<< Intelligat. » esse completum. Vel, << Intelligat. » esse completum. Vel, qui legit » præterita impleta, « intelli- qui legit » præterita impleta, « intelli- gat » etiam futura quæ restant esse im- gat » etiam futura quæ restant esse im- plenda. Luc. XVIII, 31: Consummabun- plenda. Luc. XVIII, 31: Consummabun- tur omnia quæ scripta sunt de Filio ho- tur omnia quæ scripta sunt de Filio ho- minis. Matth. v, 18: Iota unum, aut minis. Matth. v, 18: Iota unum, aut unus apex non præteribit a lege. Da- unus apex non præteribit a lege. Da- niel. x1, 38: Deum autem Maozim in niel. x1, 38: Deum autem Maozim in loco suo venerabitur, et deum, quem loco suo venerabitur, et deum, quem ignoraverunt patres ejus. Deuter. xxxii, ignoraverunt patres ejus. Deuter. xxxii, 17 et 18 Novi recentesque venerunt, 17 et 18 Novi recentesque venerunt, quos non coluerunt patres eorum. Deum quos non coluerunt patres eorum. Deum qui te genuit dereliquisti, et oblitus es qui te genuit dereliquisti, et oblitus es Domini creatoris tui. Domini creatoris tui.

« Tunc qui in Judæa sunt fugiant « Tunc qui in Judæa sunt fugiant in montes: in montes:

675 675

15 15

Et qui super tectum, ne descendat Et qui super tectum, ne descendat in domum nec introeat, ut tollat quid in domum nec introeat, ut tollat quid de domo sua: de domo sua:

Et qui in agro erit, non revertatur Et qui in agro erit, non revertatur retro tollere vestimentum suum. retro tollere vestimentum suum. Væ autem prægnantibus et nutrien- Væ autem prægnantibus et nutrien- tibus in illis diebus! tibus in illis diebus!

Orate vero ut hieme non fiant. >> Orate vero ut hieme non fiant. >>

Narrat hic instans periculum, dicens : Narrat hic instans periculum, dicens : « Tunc, » omnes Judæi, « qui in Judæa « Tunc, » omnes Judæi, « qui in Judæa sunt fugiant ad montes, » hoc est, ad sunt fugiant ad montes, » hoc est, ad deserta, Job, XIX, 29: Fugite a facie deserta, Job, XIX, 29: Fugite a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum gla- gladii, quoniam ultor iniquitatum gla-

dius est. dius est.

<< Et qui super tectum, » << Et qui super tectum, »

Ad adspiciendum venientem hostem Ad adspiciendum venientem hostem ascendit. Isa. XXII, 1 et 2: Quidnam tibi ascendit. Isa. XXII, 1 et 2: Quidnam tibi est, quia ascendisti et tu omnis in tecta? est, quia ascendisti et tu omnis in tecta? Clamoris plena, etc. Clamoris plena, etc.

«Non descendat in domum suam,» «Non descendat in domum suam,» cum mora et inquisitione rerum suarum, cum mora et inquisitione rerum suarum, quia si moram traxerit in fuga, pro certo quia si moram traxerit in fuga, pro certo comprehendetur. Amos, 11, 14 et seq. ; comprehendetur. Amos, 11, 14 et seq. ; Peribit fuga a veloce, et fortis non obti- Peribit fuga a veloce, et fortis non obti- nebit virtutem suam, et robustus non nebit virtutem suam, et robustus non salvabit animam suam, et tenens arcum salvabit animam suam, et tenens arcum non stabit, et velox pedibus suis non non stabit, et velox pedibus suis non salvabitur, el ascensor equi non salvabit salvabitur, el ascensor equi non salvabit

animam suam, et robustus corde inter animam suam, et robustus corde inter fortes nudus fugiet. fortes nudus fugiet.

Et hoc est quod sequitur: « Nec in- Et hoc est quod sequitur: « Nec in- troeat, ut tollat, » cum mora, « quid de troeat, ut tollat, » cum mora, « quid de domo sua, » quia tantum erit periculum domo sua, » quia tantum erit periculum quod a fuga præoccupabitur: et sic etiam quod a fuga præoccupabitur: et sic etiam multi qui nimis diu cogitant ordinare de multi qui nimis diu cogitant ordinare de domo sua, adhuc sæpe præoccupantur. domo sua, adhuc sæpe præoccupantur. II ad Timoth. II, 4: Nemo militans Deo II ad Timoth. II, 4: Nemo militans Deo implicat se negotiis sæcularibus. Hiero- implicat se negotiis sæcularibus. Hiero- nymus in Prooemio primo galeato : « Si nymus in Prooemio primo galeato : « Si « habes in tua potestate rem tuam, ven- « habes in tua potestate rem tuam, ven- « de: si non habes, projice. Hærenti in « de: si non habes, projice. Hærenti in « salo naviculæ funis magis est præci- « salo naviculæ funis magis est præci- «< dendus quam solvendus. » «< dendus quam solvendus. »

6 6

17 17

18 18

676 676

« Et qui in agro erit, » « Et qui in agro erit, »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Forte ad agri fructus colligendos, vel Forte ad agri fructus colligendos, vel ad agrum excolendum, « non revertatur ad agrum excolendum, « non revertatur retro, »ut fructus collectos domum de- retro, »ut fructus collectos domum de- ducat, vel ut instrumenta cultus agri in ducat, vel ut instrumenta cultus agri in domo reponat: quia periculum instat. Et domo reponat: quia periculum instat. Et quia tales laboratores cultiora vestimen quia tales laboratores cultiora vestimen ta domi relinquunt, ideo dicit quod ta domi relinquunt, ideo dicit quod « non revertatur tollere vestimentum « non revertatur tollere vestimentum suum » cultius, ut illud secum asportet: suum » cultius, ut illud secum asportet: quia intercipitur ei via ab hostibus. Isa. quia intercipitur ei via ab hostibus. Isa. xxx, 16 et 17: Velociores erunt qui per- xxx, 16 et 17: Velociores erunt qui per- sequentur vos. Mille homines a facie sequentur vos. Mille homines a facie terroris unius et a facie terroris quin- terroris unius et a facie terroris quin- que fugietis, donec relinquamini quasi que fugietis, donec relinquamini quasi malus navis in vertice montis. malus navis in vertice montis.

« Væ autem prægnantibus, » « Væ autem prægnantibus, »

Quia pondere uteri fugere non pote- Quia pondere uteri fugere non pote- runt et ideo deficientes scindentur, ne runt et ideo deficientes scindentur, ne fructus ex eis proveniat. IV Reg. xv, 16: fructus ex eis proveniat. IV Reg. xv, 16: Percussit Manahem Thapsam, et omnes Percussit Manahem Thapsam, et omnes qui erat in ea..., noluerant enim aperire qui erat in ea..., noluerant enim aperire ei: et interfecit omnes prægnantes ejus, ei: et interfecit omnes prægnantes ejus, et scidit eas. Isa. xxxvi, 3: Venerunt et scidit eas. Isa. xxxvi, 3: Venerunt filii usque ad partum, et virtus non est filii usque ad partum, et virtus non est pariendi. pariendi.

« Et nutrientibus in illis diebus » « Et nutrientibus in illis diebus » tantæ tribulationis, quia nutrientes nec tantæ tribulationis, quia nutrientes nec curam infantibus exhibere possunt, nec curam infantibus exhibere possunt, nec studere ad cibum unde lac dent filiis suis. studere ad cibum unde lac dent filiis suis. Thren. iv, 4 Parvuli petierunt panem, Thren. iv, 4 Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Thren. 11, et non erat qui frangeret eis. Thren. 11, 12: Matribus suis dixerunt: Ubi est tri- 12: Matribus suis dixerunt: Ubi est tri- ticum et vinum ? cum exhalarent ani- ticum et vinum ? cum exhalarent ani- mas suas in sinu matrum suarum. Vel mas suas in sinu matrum suarum. Vel forte ideo, ut dicit Hegesippus, quia na- forte ideo, ut dicit Hegesippus, quia na- tos coactæ sunt matres comedere. Thren. tos coactæ sunt matres comedere. Thren.

1V, 1V, 10: Manus mulierum misericordium 10: Manus mulierum misericordium coxerunt filios suos: facti sunt cibus ea- coxerunt filios suos: facti sunt cibus ea- rum in contritione filiæ populi mei. rum in contritione filiæ populi mei.

« Orate vero ut hieme non fiant. » « Orate vero ut hieme non fiant. »

Quia omnibus testantibus impedimen- Quia omnibus testantibus impedimen- tis de tollendis rebus, vel pondere præ- tis de tollendis rebus, vel pondere præ- gnantium, vel sollicitudine nutriendi, gnantium, vel sollicitudine nutriendi,

asperitas hiemis a fuga vos prohibeat. asperitas hiemis a fuga vos prohibeat. Glossa «Matth. xxiv, 20, dicit: Orate Glossa «Matth. xxiv, 20, dicit: Orate ut non fiat fuga vestra in hieme, vel ut non fiat fuga vestra in hieme, vel sabbato quia in sabbato propter religio- sabbato quia in sabbato propter religio- nem et hieme propter temporis asperita- nem et hieme propter temporis asperita- tem fuga non patebit. » Hæc tamen Glossa tem fuga non patebit. » Hæc tamen Glossa spiritualiter exponit sic dicens : « Orate spiritualiter exponit sic dicens : « Orate autem ne finiatur fructus operis vestri autem ne finiatur fructus operis vestri cum fine temporis. » Hieme enim finitur cum fine temporis. » Hieme enim finitur fructus, sabbato tempus. Fructus enim fructus, sabbato tempus. Fructus enim qui tempore finiuntur temporales sunt. qui tempore finiuntur temporales sunt. Cantic. 11, 11 Jam enim hiems transiit, Cantic. 11, 11 Jam enim hiems transiit, imber abiit et recessit. imber abiit et recessit.

« Erunt enim dies illi tribulationes « Erunt enim dies illi tribulationes tales, quales non fuerunt ab initio tales, quales non fuerunt ab initio creaturæ quam condidit Deus, usque creaturæ quam condidit Deus, usque nunc, neque fient. nunc, neque fient.

Et nisi breviasset Dominus dies, Et nisi breviasset Dominus dies, non fuisset salva omnis caro: sed. non fuisset salva omnis caro: sed. propter electos, quos elegit, breviavit propter electos, quos elegit, breviavit dies. » dies. »

Tangit hic specialiter signa diem ex- Tangit hic specialiter signa diem ex- tremi judicii præcedentia. tremi judicii præcedentia.

Dividitur autem pars ista in tres par- Dividitur autem pars ista in tres par- tes in quarum prima dicit signa præce- tes in quarum prima dicit signa præce- dentia in secunda autem, confirmat ve- dentia in secunda autem, confirmat ve- ritatem illorum, ibi, y. 30: « Amen dico ritatem illorum, ibi, y. 30: « Amen dico vobis, quoniam non transibit, etc. » In vobis, quoniam non transibit, etc. » In tertia autem, dicit quod dies ultimi judi- tertia autem, dicit quod dies ultimi judi- cii est hominibus occulta, et occultatio- cii est hominibus occulta, et occultatio- nis innuit causam, ibi, y. 32: «< De die nis innuit causam, ibi, y. 32: «< De die autem illa, etc. >> autem illa, etc. >>

Prima harum partium dividitur in duas Prima harum partium dividitur in duas partes: in quarum prima dicit tribulatio- partes: in quarum prima dicit tribulatio- nis extremæ acerbitatem et periculum: nis extremæ acerbitatem et periculum: in secunda autem, ipsorum signorum in secunda autem, ipsorum signorum vicinum signum ponit, ibi, y. 24: « Sed vicinum signum ponit, ibi, y. 24: « Sed in illis diebus, etc. » in illis diebus, etc. »

Adhuc autem prior harum dividitur in Adhuc autem prior harum dividitur in duas partes in quarum prima tribula- duas partes in quarum prima tribula- tionis dicit acerbitatem: et in secunda, tionis dicit acerbitatem: et in secunda, seductorum dicit periculositatem, ibi, seductorum dicit periculositatem, ibi, . 21: « Et tunc si quis vobis dixerit, etc. » . 21: « Et tunc si quis vobis dixerit, etc. » In prima harum tria dicuntur: descri- In prima harum tria dicuntur: descri- bitur enim tribulationis acerbitas, de- bitur enim tribulationis acerbitas, de-

19 19

20 20

IN EVANG. MARCI, XIII-19, 20, 21, 22. IN EVANG. MARCI, XIII-19, 20, 21, 22.

scribitur ejusdem brevitas, et describitur scribitur ejusdem brevitas, et describitur causa brevitatis. causa brevitatis.

677 677

14: Cum vix parvam stillam sermonis 14: Cum vix parvam stillam sermonis audierimus, quis poterit tonitruum ma- audierimus, quis poterit tonitruum ma- gnitudinis illius intueri ? gnitudinis illius intueri ?

« Sed propter electos, quos elegit. « Sed propter electos, quos elegit.

>>: >>:

Dicit igitur: « Erunt enim dies illi,» Dicit igitur: « Erunt enim dies illi,» ante finem ultimæ destructionis, « tri- ante finem ultimæ destructionis, « tri- bulationes tales. » Glossa : « Hoc proprie bulationes tales. » Glossa : « Hoc proprie ad Antichristum refertur, quando cre- ad Antichristum refertur, quando cre- briora et acerbiora tormenta inferentur briora et acerbiora tormenta inferentur fidelibus, et quod gravius est, signa quo-hoc est propter electos, quos elegit fina- fidelibus, et quod gravius est, signa quo-hoc est propter electos, quos elegit fina- que comitabuntur. >> que comitabuntur. >> liter a massa perditionis separando. liter a massa perditionis separando.

« Quales non fuerunt ab initio crea- « Quales non fuerunt ab initio crea- turæ quam condidit Deus, » cum ante turæ quam condidit Deus, » cum ante semper mali bonos sint persecuti a pri- semper mali bonos sint persecuti a pri- mo Abel justo quem occidit Cain. II ad mo Abel justo quem occidit Cain. II ad Timoth. 1, 12 Omnes qui pie volunt Timoth. 1, 12 Omnes qui pie volunt vivere in Christo Jesu, persecutionem vivere in Christo Jesu, persecutionem patientur. patientur.

« Usque nunc. » Daniel. xi, 1 : Veniet « Usque nunc. » Daniel. xi, 1 : Veniet tempus quale non fuit ex quo gentes tempus quale non fuit ex quo gentes esse cœperunt super terram. Quia tres esse cœperunt super terram. Quia tres fuerunt Ecclesiæ persecutiones: prima, fuerunt Ecclesiæ persecutiones: prima, tyrannorum secunda, hæreticorum : tyrannorum secunda, hæreticorum : tertia, falsorum fratrum: ultima autem tertia, falsorum fratrum: ultima autem persecutio conflabitur ex omnibus his. persecutio conflabitur ex omnibus his.

«Neque fient » ulterius tales tribula- «Neque fient » ulterius tales tribula- tiones. Psal. CXIV, 3 et 4 Tribulatio- tiones. Psal. CXIV, 3 et 4 Tribulatio- nem et dolorem inveni: et nomen Do- nem et dolorem inveni: et nomen Do- mini invocavi. Isa. xix, 3: Dirumpetur mini invocavi. Isa. xix, 3: Dirumpetur spiritus Ægypti in visceribus ejus. spiritus Ægypti in visceribus ejus. I ad Thessal. v, 3: Cum dixerint : Pax et I ad Thessal. v, 3: Cum dixerint : Pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus, sicut dolor in utero habenti. interitus, sicut dolor in utero habenti.

« Et nisi breviasset Dominus dies. » « Et nisi breviasset Dominus dies. »

Hoc est de consolatione, quia sum- Hoc est de consolatione, quia sum- mum mali diu durare non potest. «Non mum mali diu durare non potest. «Non fuisset salva omnis caro, » quia caro in- fuisset salva omnis caro, » quia caro in- firma est, et diu tribulationem sustinere firma est, et diu tribulationem sustinere non potest. Genes. VI, 3: Non permane- non potest. Genes. VI, 3: Non permane- bit spiritus meus in homine in æternum, bit spiritus meus in homine in æternum, quia caro est. Et loquitur ibi Dominus de quia caro est. Et loquitur ibi Dominus de spiritu iræ suæ quem infirmitas carnis spiritu iræ suæ quem infirmitas carnis diu sustinere non potest. Psal. xxix, 6, diu sustinere non potest. Psal. xxix, 6, ubi nos habemus: Quoniam ira in indi. ubi nos habemus: Quoniam ira in indi. gnatione ejus, ibi habet translatio Hiero- gnatione ejus, ibi habet translatio Hiero- nymi: «Ad momentum et parumper nymi: «Ad momentum et parumper << abscondi faciem meam a te. » Job, xxvi, << abscondi faciem meam a te. » Job, xxvi,

1 Genes. IV, 8. 1 Genes. IV, 8.

Tertium est propter quos breviavit: et Tertium est propter quos breviavit: et

« Breviavit dies » extremæ tribulatio- « Breviavit dies » extremæ tribulatio- nis vel post mortem Antechristi, sicut nis vel post mortem Antechristi, sicut dicitur, Daniel. xII, 1 et seq., quia tunc dicitur, Daniel. xII, 1 et seq., quia tunc dabuntur quadraginta dies in pœniten- dabuntur quadraginta dies in pœniten- tiam, ut hi qui converti volunt agant tiam, ut hi qui converti volunt agant pœnitentiam. I ad Corinth. pœnitentiam. I ad Corinth. VII, 29: VII, 29: Tempus breve est. Ad Ephes. v, 16: Re- Tempus breve est. Ad Ephes. v, 16: Re- dimentes tempus, quoniam dies mali dimentes tempus, quoniam dies mali sunt. Joan. XVI, 19: Modicum, et non sunt. Joan. XVI, 19: Modicum, et non videbitis me. Hoc una Glossa exponit videbitis me. Hoc una Glossa exponit de tempore ante judicium, quod modi- de tempore ante judicium, quod modi- cum est respectu æternitatis. Apocal. 1, cum est respectu æternitatis. Apocal. 1, 3 Tempus enim prope est. Isa. XIII, 6, 3 Tempus enim prope est. Isa. XIII, 6, et xiv, 1 Prope est ut veniat tempus et xiv, 1 Prope est ut veniat tempus ejus, et dies ejus non elongabuntur. Mi- ejus, et dies ejus non elongabuntur. Mi- serebitur enim Dominus Jacob, et eliget serebitur enim Dominus Jacob, et eliget adhuc de Israel. adhuc de Israel.

« Et tunc si quis vobis dixerit: Ecce « Et tunc si quis vobis dixerit: Ecce hic est Christus, ecce illic, ne credide- hic est Christus, ecce illic, ne credide- ritis. ritis.

Exsurgent enim pseudochristi et Exsurgent enim pseudochristi et pseudoprophetæ, et dabunt signa et pseudoprophetæ, et dabunt signa et portenta ad seducendos, si fieri potest, portenta ad seducendos, si fieri potest, etiam electos. » etiam electos. »

Tangit periculum seductionis in falsis Tangit periculum seductionis in falsis Prophetis. Prophetis.

Et tangit tria periculum seductionis, Et tangit tria periculum seductionis, admonitionem provisionis, et signa vici- admonitionem provisionis, et signa vici- na dominicæ ad judicium manifestatio- na dominicæ ad judicium manifestatio- nis. nis.

Dicit igitur: «Et» in diebus illis, Dicit igitur: «Et» in diebus illis, « tunc,» in ultima persecutione, « si « tunc,» in ultima persecutione, « si quis, » cujuscumque professionis vel quis, » cujuscumque professionis vel auctoritatis, « vobis, » vel successoribus auctoritatis, « vobis, » vel successoribus

21 21

22 22

678 678

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vestris, vel plebibus vobis commissis, vestris, vel plebibus vobis commissis, « dixerit Ecce hic est Christus,» in « dixerit Ecce hic est Christus,» in unius vel alterius hæresis conventiculis, unius vel alterius hæresis conventiculis, sicut Arius in sua perfidia dixit Christum, sicut Arius in sua perfidia dixit Christum, et Donatus in sua, et Mahumeth in sua: et Donatus in sua, et Mahumeth in sua: et ita venient multi similia dicentes in et ita venient multi similia dicentes in novissimis temporibus. novissimis temporibus.

« Ecce illic. » Et inducent auctorita- « Ecce illic. » Et inducent auctorita- tes Scripturæ male intellectas ad suæ tes Scripturæ male intellectas ad suæ perfidiæ confirmationem. II ad Timoth. perfidiæ confirmationem. II ad Timoth. 111, 1: In novissimis diebus instabunt 111, 1: In novissimis diebus instabunt tempora periculosa et, post pauca, 1v, tempora periculosa et, post pauca, 1v, 4: A veritate quidem auditum avertent, 4: A veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur: et paulo ad fabulas autem convertentur: et paulo ante, . 3: Coacervabunt sibi magistros ante, . 3: Coacervabunt sibi magistros prurientes auribus. prurientes auribus.

«Ne credideritis. » Deuter. XIV, 8: «Ne credideritis. » Deuter. XIV, 8: Non acquiescas, nec audias, neque parcat Non acquiescas, nec audias, neque parcat ei oculus tuus ut miserearis. ei oculus tuus ut miserearis.

Et dicit causam : Et dicit causam :

« Exsurgent enim. »> « Exsurgent enim. »>

" "

In tempore illo, pseudochristi, » qui In tempore illo, pseudochristi, » qui revera Antichristi erunt, sed se Christos revera Antichristi erunt, sed se Christos esse mentientur. I Joan. II, 18: Anti- esse mentientur. I Joan. II, 18: Anti- christi multi facti sunt. Et, ibidem, iv, christi multi facti sunt. Et, ibidem, iv, 3: Omnis spiritus qui solvit Jesum, ex 3: Omnis spiritus qui solvit Jesum, ex Deo non est : et hic est Antichristus de Deo non est : et hic est Antichristus de quo audistis quoniam venit. quo audistis quoniam venit.

« Et pseudoprophetæ, » qui visiones « Et pseudoprophetæ, » qui visiones et somnia prædicunt ut homines a fide et somnia prædicunt ut homines a fide catholica avertant. Deuter. XII, 1 et seq. : catholica avertant. Deuter. XII, 1 et seq. : Si surrexerit in medio tui prophetes, aut Si surrexerit in medio tui prophetes, aut qui somnium vidisse se dicat: et prædi- qui somnium vidisse se dicat: et prædi- xerit signum atque portentum, et evenerit xerit signum atque portentum, et evenerit quod locutus est, et dixerit tibi: Eamus, quod locutus est, et dixerit tibi: Eamus, et sequamur deos alienos quos ignoras, et sequamur deos alienos quos ignoras, et serviamus eis non audies verba pro- et serviamus eis non audies verba pro- phetæ illius, aut somniatoris. Matth. phetæ illius, aut somniatoris. Matth. VI, 15 Attendite a falsis prophetis, qui VI, 15 Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, in- veniunt ad vos in vestimentis ovium, in- trinsecus autem sunt lupi rapaces.. trinsecus autem sunt lupi rapaces..

« Et dabunt signa et portenta, » quæ « Et dabunt signa et portenta, » quæ digito produntur et demonstrantur prop- digito produntur et demonstrantur prop- ter admirationem. II ad Thessal. II, 9 et ter admirationem. II ad Thessal. II, 9 et 10 Cujus est adventus secundum ope- 10 Cujus est adventus secundum ope-

rationem Satanæ, in omni virtute, et sig- rationem Satanæ, in omni virtute, et sig- nis, et prodigiis mendacibus, et in omni nis, et prodigiis mendacibus, et in omni seductione iniquitatis iis qui pereunt. seductione iniquitatis iis qui pereunt.

«< Ad seducendos, » qui pessimus est «< Ad seducendos, » qui pessimus est finis, si fieri potest, » hoc est, si fieri finis, si fieri potest, » hoc est, si fieri posset, « etiam electos, » quod Deus ele- posset, « etiam electos, » quod Deus ele- git non seducendos finaliter. Et hoc ideo git non seducendos finaliter. Et hoc ideo contingit, quia veritati credere nolue- contingit, quia veritati credere nolue- runt. II ad Thessal. 11, 10 et seq.: Ideo, runt. II ad Thessal. 11, 10 et seq.: Ideo, quia charitatem veritatis non receperunt, quia charitatem veritatis non receperunt, mittet illis Deus operationem erroris, ut mittet illis Deus operationem erroris, ut credant mendacio, ut judicentur omnes credant mendacio, ut judicentur omnes qui non crediderunt veritati, sed consen- qui non crediderunt veritati, sed consen- serunt iniquitati. serunt iniquitati.

« Vos ergo videte: ecce prædixi vo- « Vos ergo videte: ecce prædixi vo- bis omnia. bis omnia.

Sed in illis diebus, post tribulatio- Sed in illis diebus, post tribulatio- nem illam, sol contenebrabitur, et luna nem illam, sol contenebrabitur, et luna non dabit splendorem suum, non dabit splendorem suum,

Et stellæ cœli erunt decidentes, et vir- Et stellæ cœli erunt decidentes, et vir- tutes quæ in coelis sunt movebuntur. » tutes quæ in coelis sunt movebuntur. »

Admonitio est cautela: et quia jacula Admonitio est cautela: et quia jacula quæ prævidentur minus feriunt, ideo di- quæ prævidentur minus feriunt, ideo di- «Ecce prædixi vobis. » Joan. xiv, «Ecce prædixi vobis. » Joan. xiv, Et nunc dixi vobis priusquam fiat : Et nunc dixi vobis priusquam fiat : ut cum factum fuerit, credatis. ut cum factum fuerit, credatis.

cit cit 29 29

« Sed in illis diebus, : « Sed in illis diebus, :

» »

Periculosæ tentationis Antichristi, Periculosæ tentationis Antichristi, « post tribulationem illam, » quam in « post tribulationem illam, » quam in persequendo Sanctos movebit Antichri- persequendo Sanctos movebit Antichri- stus jam Antichristo mortuo, cum jam stus jam Antichristo mortuo, cum jam Judæi cognoverint se esse deceptos, Judæi cognoverint se esse deceptos, « sol contenebrabitur : » et quia sol « sol contenebrabitur : » et quia sol contenebrabitur, ideo etiam « luna, » contenebrabitur, ideo etiam « luna, » quæ non habet lumen nisi a sole, « non quæ non habet lumen nisi a sole, « non dabit splendorem suum, » ad cursum dabit splendorem suum, » ad cursum generationis et corruptionis causandum. generationis et corruptionis causandum.

« Et stellæ coeli, » « Et stellæ coeli, »

Quæ in imaginibus suis sunt causæ Quæ in imaginibus suis sunt causæ figurarum in inferioribus, « erunt deci- figurarum in inferioribus, « erunt deci- dentes, » non quod corporaliter cadant dentes, » non quod corporaliter cadant

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

cere cere

IN EVANG. MARCI, XIII-25, 26, 27. IN EVANG. MARCI, XIII-25, 26, 27.

de cœlo, sed quoad effectum quem in de cœlo, sed quoad effectum quem in sphæra generatorum et corruptorum fa- sphæra generatorum et corruptorum fa- consueverunt. Joel, III, 15 et 16: consueverunt. Joel, III, 15 et 16: Sol et luna obtenebrati sunt, et stellæ Sol et luna obtenebrati sunt, et stellæ retraxerunt splendorem suum: et Domi- retraxerunt splendorem suum: et Domi- nus de Sion rugiet, et de Jerusalem dabit nus de Sion rugiet, et de Jerusalem dabit

vocem suam.. vocem suam..

: :

« Et movebuntur » cœli et terra. Isa. « Et movebuntur » cœli et terra. Isa. XXIV, 23 : Erubescet luna, et confunde- XXIV, 23 : Erubescet luna, et confunde- tur sol, cum regnaverit Dominus. Isa. tur sol, cum regnaverit Dominus. Isa. XIII, 10 Obtenebratus est sol in ortu suo, XIII, 10 Obtenebratus est sol in ortu suo, et luna non splendebit in lumine suo. et luna non splendebit in lumine suo. Apocal. vi, 12 et 13: Sol factus est ni- Apocal. vi, 12 et 13: Sol factus est ni- ger tamquam saccus cilicinus, et luna ger tamquam saccus cilicinus, et luna tota facta est sicut sanguis, et stellæ de tota facta est sicut sanguis, et stellæ de cœlo ceciderunt super terram. Glossa cœlo ceciderunt super terram. Glossa Hieronymi « Stellæ erunt decidentes a Hieronymi « Stellæ erunt decidentes a « lumine, quando pœnæ deerit semen « lumine, quando pœnæ deerit semen « Abrahæ cui sunt assimilatæ. » « Abrahæ cui sunt assimilatæ. »

« Et virtutes quæ in coelis sunt, » « Et virtutes quæ in coelis sunt, »

Ut cœlos moveant Angeli qui Virtutes Ut cœlos moveant Angeli qui Virtutes vocantur, « movebuntur, » a consueto vocantur, « movebuntur, » a consueto ordine officiorum suorum: quia tunc ordine officiorum suorum: quia tunc majora dabunt signa. Matth. xxiv, 29: majora dabunt signa. Matth. xxiv, 29: Virtutes cœlorum commovebuntur. Psal. Virtutes cœlorum commovebuntur. Psal. CII, 21 Benedicite Domino, omnes virtu- CII, 21 Benedicite Domino, omnes virtu- tes ejus, ministri ejus, qui facitis volunta- tes ejus, ministri ejus, qui facitis volunta- tem ejus. Glossa: « Quid mirum tremere tem ejus. Glossa: « Quid mirum tremere homines, cum adspectu divini judicii homines, cum adspectu divini judicii tremant Angelicæ potestates ! » Unde, tremant Angelicæ potestates ! » Unde, Job, xxvi, 11: Columnæ cœli contremi- Job, xxvi, 11: Columnæ cœli contremi- scunt, et pavent ad nutum ejus. Quid scunt, et pavent ad nutum ejus. Quid patietur virgula deserti, ubi patietur ce- patietur virgula deserti, ubi patietur ce- drus Libani? drus Libani?

« Et tunc videbunt Filium hominis « Et tunc videbunt Filium hominis venientem in nubibus cum virtute venientem in nubibus cum virtute multa et gloria. multa et gloria.

Et tunc mittet Angelos suos, et con- Et tunc mittet Angelos suos, et con- gregabit electos suos a quatuor ventis, gregabit electos suos a quatuor ventis, a summo terræ usque ad summum a summo terræ usque ad summum coeli. » coeli. »

Tangit modum venientis judicis, di- Tangit modum venientis judicis, di- cens: « Et tunc videbunt, » et boni et mali cens: « Et tunc videbunt, » et boni et mali

679 679

oculis corporis, « Filium hominis, » in oculis corporis, « Filium hominis, » in forma humanitatis, in qua judicatus et forma humanitatis, in qua judicatus et condemnatus est ab eis, « venientem in condemnatus est ab eis, « venientem in nubibus, » ut ex nube terribilis appareat. nubibus, » ut ex nube terribilis appareat. Apocal. 1, 7: Ecce venit cum nubibus: Apocal. 1, 7: Ecce venit cum nubibus: et videbit eum omnis oculus, et qui eum et videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. Unde, Act. 1, 11, cum Apo- pupugerunt. Unde, Act. 1, 11, cum Apo- stoli a se recedentem viderent in nubi- stoli a se recedentem viderent in nubi- bus, responsum fuit eis ab Angelis: Sic bus, responsum fuit eis ab Angelis: Sic veniet quemodmadum vidistis eum eun- veniet quemodmadum vidistis eum eun- tem in cælum. tem in cælum.

« Cum virtute magna, » contra inimi- « Cum virtute magna, » contra inimi- cos quos deprimet, « et gloria,» propter cos quos deprimet, « et gloria,» propter bonos quos glorificabit. Matth. xxVI, bonos quos glorificabit. Matth. xxVI, 64 Amodo videbitis Filium hominis 64 Amodo videbitis Filium hominis

sedentem a dextris Dei, et venientem in sedentem a dextris Dei, et venientem in nubibus cæli. Luc. xxi, 27: Et tunc nubibus cæli. Luc. xxi, 27: Et tunc videbunt Filium hominis venientem in videbunt Filium hominis venientem in nube cum potestate magna et majestate. nube cum potestate magna et majestate.

<< Et tunc, >> << Et tunc, >>

Ante Resurrectionem communem, Ante Resurrectionem communem, « mittet Angelos suos, » qui administra- « mittet Angelos suos, » qui administra- torii spiritus erant in merito, ut eliam torii spiritus erant in merito, ut eliam congregent bonos et malos in judicio : congregent bonos et malos in judicio : « et » per illos, « congregabit electos suos,» « et » per illos, « congregabit electos suos,» ab omnibus elementis in quæ putrefa- ab omnibus elementis in quæ putrefa- ctione resoluti sunt. Psal. XLIX, 5: Con- ctione resoluti sunt. Psal. XLIX, 5: Con- gregate illi sanctos ejus, qui ordinant gregate illi sanctos ejus, qui ordinant testamentum ejus super sacrificia. Unde testamentum ejus super sacrificia. Unde « Ut triticum de area totius « Ut triticum de area totius Glossa : Glossa : terræ ventilatum congregent in horreum terræ ventilatum congregent in horreum coeli.» coeli.»

« A quatuor ventis,» scilicet Aquilonis « A quatuor ventis,» scilicet Aquilonis et Austri, Orientis et Occidentis, et om- et Austri, Orientis et Occidentis, et om- nibus mediis spatiis. Et hoc est secun- nibus mediis spatiis. Et hoc est secun- dum terræ latitudinem, secundum qua- dum terræ latitudinem, secundum qua- tuor elementa, quæ alio modo septem tuor elementa, quæ alio modo septem esse dicuntur climata secundum latitudi- esse dicuntur climata secundum latitudi- nem a Meridie in Aquilonem mensuran- nem a Meridie in Aquilonem mensuran- do per totum ortum et occasum, lauda- do per totum ortum et occasum, lauda- bile nomen Domini. bile nomen Domini.

« A summo terræ, » secundum longi- « A summo terræ, » secundum longi- tudinem terræ, quæ mensuratur ab ortu tudinem terræ, quæ mensuratur ab ortu solis usque ad occasum secundum di- solis usque ad occasum secundum di- stantiam lineæ meridianæ in omni loco stantiam lineæ meridianæ in omni loco habitabili, « usque ad summum cœli, » habitabili, « usque ad summum cœli, » in eadem longitudinis mensura. Isa. in eadem longitudinis mensura. Isa.

28 28

29 29

680 680

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

XLIII, 5 et 6: Adducam semen tuum... Di- XLIII, 5 et 6: Adducam semen tuum... Di- cam Aquiloni: Da: et Austro : Noli pro- cam Aquiloni: Da: et Austro : Noli pro- hibere. Ezechiel. xxxv, 9: A quatuor hibere. Ezechiel. xxxv, 9: A quatuor ventis veni, spiritus, et insuffla super in- ventis veni, spiritus, et insuffla super in- terfectos istos, et reviviscant. terfectos istos, et reviviscant.

Sic ergo signa adventus Domini sunt Sic ergo signa adventus Domini sunt determinata. Hæc autem quidam mystice determinata. Hæc autem quidam mystice exponunt: sed quia hæc fidem catholicam exponunt: sed quia hæc fidem catholicam sonant, ideo hæc aliter quam jacent ex- sonant, ideo hæc aliter quam jacent ex- ponere non audemus. Dicunt enim Hie- ponere non audemus. Dicunt enim Hie- ronymus et Gregorius quod hæc magis ronymus et Gregorius quod hæc magis speranda sunt quam tractanda. speranda sunt quam tractanda.

« A ficu autem discite parabolam : « A ficu autem discite parabolam : cum jam ramus ejus tener fuerit et cum jam ramus ejus tener fuerit et nata fuerint folia, cognoscitis quia in nata fuerint folia, cognoscitis quia in proximo sit æstas: proximo sit æstas:

Sic et vos cum videritis hæc fieri, Sic et vos cum videritis hæc fieri, scitote quod in proximo sit in ostiis. » scitote quod in proximo sit in ostiis. »

Ponit per similitudinem signum certi- Ponit per similitudinem signum certi- tudinis a ficu sumptam: quia illa si ma- tudinis a ficu sumptam: quia illa si ma- la est, mala est valde et si bona est, la est, mala est valde et si bona est, bona est valde. Et quia judicium valde bona est valde. Et quia judicium valde malum est malis, et valde bonum justis, malum est malis, et valde bonum justis, ideo ab hac arbore sumit parabolam, ideo ab hac arbore sumit parabolam, hoc est, sermonem similitudinis. hoc est, sermonem similitudinis.

bolam, quia inter omnes arbores ultimo bolam, quia inter omnes arbores ultimo vernat et fructificat: et postquam fructi- vernat et fructificat: et postquam fructi- ficare incepit, ante aliam hiemem non ficare incepit, ante aliam hiemem non cessat et ideo signum est æstatis. Et si- cessat et ideo signum est æstatis. Et si- militer ea quæ inducta sunt proxima sig- militer ea quæ inducta sunt proxima sig- na sunt ultimæ consummationis, in qua na sunt ultimæ consummationis, in qua mundus reflorebit et justitiæ sereno lu- mundus reflorebit et justitiæ sereno lu- mine resplendebit. Unde, Judicum, ix, mine resplendebit. Unde, Judicum, ix, 11, dixit ficus: Numquid possum desere- 11, dixit ficus: Numquid possum desere- re dulcedinem meam, fructusque sua- re dulcedinem meam, fructusque sua- vissimos, et ire ut inter ligna promovear? vissimos, et ire ut inter ligna promovear? Dulcedo enim ficus dulcedinem significat Dulcedo enim ficus dulcedinem significat futurorum gaudiorum. Psal. LXVII, 11: futurorum gaudiorum. Psal. LXVII, 11: Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus. Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus.

« Amen dico vobis, quoniam non « Amen dico vobis, quoniam non transibit generatio hæc, donec omnia transibit generatio hæc, donec omnia ista fiant. ista fiant.

Coelum et terra transibunt, verba Coelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt. » autem mea non transibunt. »

Omnium inductorum, quia supra hu- Omnium inductorum, quia supra hu- manum sensum sunt, ponit hic confirma- manum sensum sunt, ponit hic confirma- tionem. tionem.

« Amen dico vobis, quoniam non trans- « Amen dico vobis, quoniam non trans- ibit generatio hæc » hominum, vel Ju- ibit generatio hæc » hominum, vel Ju- dæorum, vel etiam fidelium, « donec om- dæorum, vel etiam fidelium, « donec om- nia, » ad gratiam et judicium pertinen- nia, » ad gratiam et judicium pertinen- tia, « fiant, » hoc est, impleantur. Matth. tia, « fiant, » hoc est, impleantur. Matth. v, 18 Iota unum, aut unus apex non v, 18 Iota unum, aut unus apex non

« Cum jam ramus ejus, » de gemma « Cum jam ramus ejus, » de gemma ejusdem anni exortus, « tener fuerit, » et ejusdem anni exortus, « tener fuerit, » et humidus et calidus, « et nata fuerint fo- humidus et calidus, « et nata fuerint fo- lia,» propter fructus operimenta, « co- lia,» propter fructus operimenta, « co- gnoscitis quia in proximo est æstas, » ad præteribit a lege, donec omnia fiant. gnoscitis quia in proximo est æstas, » ad præteribit a lege, donec omnia fiant. refloritionem. Cantic. Il, 13: Ficus pro- refloritionem. Cantic. Il, 13: Ficus pro- tulit grossos suos, vineæ florentes odo- tulit grossos suos, vineæ florentes odo- rem dederunt. Et præcedit, y. 11: Jam rem dederunt. Et præcedit, y. 11: Jam hiems transiit, imber abiit et recessit. hiems transiit, imber abiit et recessit.

« Sic et vos, » « Sic et vos, »

In successoribus vestris, « cum videri- In successoribus vestris, « cum videri- tis hæc fieri,» ultimæ consummationis tis hæc fieri,» ultimæ consummationis prænuntia, « scitote, » securi, « quod in prænuntia, « scitote, » securi, « quod in proximo sit in ostiis, » hoc est, quod ju- proximo sit in ostiis, » hoc est, quod ju- dicium jam intrat super homines ac si dicium jam intrat super homines ac si sit in ostiis. Job, v, 9: Ecce judex ante sit in ostiis. Job, v, 9: Ecce judex ante januam assistit. januam assistit.

Ab arbore enim ficu sumit istam para- Ab arbore enim ficu sumit istam para-

« Coelum et terra transibunt. » « Coelum et terra transibunt. »

Coelum quoad usum et formarum re- Coelum quoad usum et formarum re- volutionem. Quia sicut tradunt Philoso- volutionem. Quia sicut tradunt Philoso- phi, coelum revolvitur per formas, prop- phi, coelum revolvitur per formas, prop- ter formarum in inferioribus renovatio- ter formarum in inferioribus renovatio- nem. Tunc autem stabit: et hoc modo nem. Tunc autem stabit: et hoc modo vocatur coelum a xoidov, quia quoad hoc vocatur coelum a xoidov, quia quoad hoc atteritur, quia secundum formas non re- atteritur, quia secundum formas non re- volvetur. Job, xiv, 12: Donec atteratur volvetur. Job, xiv, 12: Donec atteratur coelum, non evigilabit, nec consurget de coelum, non evigilabit, nec consurget de somno suo. I ad Corinth. vII, 31: Præ- somno suo. I ad Corinth. vII, 31: Præ- terit figura hujus mundi. Glossa: «< Non terit figura hujus mundi. Glossa: «< Non substantia. » Et hoc vocat Petrus colo- substantia. » Et hoc vocat Petrus colo-

30 30

31 31

32 32

IN EVANG. MARCI, IX-31, 32. IN EVANG. MARCI, IX-31, 32.

rum liquefactionem: quia in igne qui rum liquefactionem: quia in igne qui præcedit faciem judicis, quoad talem re- præcedit faciem judicis, quoad talem re- volutionem quæ generationi deservit li- volutionem quæ generationi deservit li- quefiet, sed in substantia manebit. II quefiet, sed in substantia manebit. II Petr. II, 10 Adveniet dies Domini ut Petr. II, 10 Adveniet dies Domini ut fur, in quo cæli magno impetu transient, fur, in quo cæli magno impetu transient, elementa vero calore solventur, terra au- elementa vero calore solventur, terra au- tem et quæ in ipsa sunt opera exurentur. tem et quæ in ipsa sunt opera exurentur. Glossa tamen exponit de coelis aereis ad Glossa tamen exponit de coelis aereis ad quos ascendet ignis, faciem mundi exu- quos ascendet ignis, faciem mundi exu-

rens. rens.

« Et terra transibunt, » quoad faciem « Et terra transibunt, » quoad faciem istam terræ exteriorem, quæ generationi istam terræ exteriorem, quæ generationi et corruptioni deservit. Et hæc est opaci- et corruptioni deservit. Et hæc est opaci- tas terræ in frigido et sicco: tunc autem tas terræ in frigido et sicco: tunc autem erit perspicua, sicut crystallus vel vitrum. erit perspicua, sicut crystallus vel vitrum. Transibit ergo quoad exteriorem qualita- Transibit ergo quoad exteriorem qualita- tem, sed non quoad substantiam. Isa. tem, sed non quoad substantiam. Isa. LXV, 17 et 18: Ecce ego creo coelos novos, LXV, 17 et 18: Ecce ego creo coelos novos, et terram novam : et non erunt in me- et terram novam : et non erunt in me- moria priora, et non ascendent super moria priora, et non ascendent super cor, sed gaubebitis et exsultabitis usque cor, sed gaubebitis et exsultabitis usque in sempiternum in his quæ ego creo. in sempiternum in his quæ ego creo.

« Verba autem mea, » « Verba autem mea, »

Fundamentum æternæ veritatis ha- Fundamentum æternæ veritatis ha- bentia, « non transibunt. » Psal. cı, 26, bentia, « non transibunt. » Psal. cı, 26, et seq. Initio tu, Domine, terram fun- et seq. Initio tu, Domine, terram fun- dasti et opera manuum tuarum sunt dasti et opera manuum tuarum sunt coeli. Ipsi peribunt, tu autem permanes : coeli. Ipsi peribunt, tu autem permanes : et omnes sicut vestimentum veterascent. et omnes sicut vestimentum veterascent. Et sicut opertorium mutabis eos, et mu- Et sicut opertorium mutabis eos, et mu- tabuntur: tu autem idem ipse es, et anni tabuntur: tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. tui non deficient.

« De die autem illo vel hora nemo « De die autem illo vel hora nemo scit, neque Angeli in coelo, neque Fi- scit, neque Angeli in coelo, neque Fi- lius, nisi Pater. » lius, nisi Pater. »

Tangit de illius temporis occultatione Tangit de illius temporis occultatione propter nostram sollicitudinem, ut sem- propter nostram sollicitudinem, ut sem- per simus parati. per simus parati.

Et ideo dicuntur hic duo: occultatio Et ideo dicuntur hic duo: occultatio

1 Cf. Isa LI, 6: Coeli sicut fumus liquescent, 1 Cf. Isa LI, 6: Coeli sicut fumus liquescent,

etc. etc.

2 Cf. Luc. XVII, 24. 2 Cf. Luc. XVII, 24.

681 681

temporis, et præceptum sollicitæ obser- temporis, et præceptum sollicitæ obser-

vationis. vationis.

De primo dicit : « De die autem illo De primo dicit : « De die autem illo vel hora. » Diem vocat non propter qua- vel hora. » Diem vocat non propter qua- litatem temporis, sed propter lucem cla- litatem temporis, sed propter lucem cla- ræ manifestationis. Matth. XXIV, 27: Sic- ræ manifestationis. Matth. XXIV, 27: Sic- ut fulgur exit ab Oriente, et paret us- ut fulgur exit ab Oriente, et paret us- que in Occidentem, ita erit adventus Filii que in Occidentem, ita erit adventus Filii hominis 2. Apocal. 1, 7: Videbit eum hominis 2. Apocal. 1, 7: Videbit eum omnis oculus. omnis oculus.

« Vel hora, » quando ad judicium ve- « Vel hora, » quando ad judicium ve- niet. Luc. XII, 40: Qua hora non putatis niet. Luc. XII, 40: Qua hora non putatis Filius hominis veniet. Filius hominis veniet.

<< Nemo scit, » << Nemo scit, »

In Ecclesia. Quia scire non expedit : In Ecclesia. Quia scire non expedit : melius est enim nobis semper sollicitos es- melius est enim nobis semper sollicitos es- se, quam scire horam, et ideo ante horam se, quam scire horam, et ideo ante horam semper esse pigriores. Act. 1, 7: Non est semper esse pigriores. Act. 1, 7: Non est vestrum nosse tempora vel momenta vestrum nosse tempora vel momenta quæ Pater posuit in sua potestate. quæ Pater posuit in sua potestate.

« Neque Angeli in cœlo, » « Neque Angeli in cœlo, »

Qui tamen plura quam homines co- Qui tamen plura quam homines co- gnoverunt: hoc enim non est de perti- gnoverunt: hoc enim non est de perti- nentibus ad beatitudinem. Matth. xxiv, nentibus ad beatitudinem. Matth. xxiv, 36: De die autem illa et hora nemo 36: De die autem illa et hora nemo scit, neque Angeli cælorum, nisi solus scit, neque Angeli cælorum, nisi solus

Pater. Pater.

«< «<

Neque Filius, » Neque Filius, »

: :

Per humanam naturam: vel, « neque Per humanam naturam: vel, « neque Filius, » quia non facit nos scire, cum Filius, » quia non facit nos scire, cum tamen ipse sciat, scilicet, Patrem mani- tamen ipse sciat, scilicet, Patrem mani- festans et ideo dicitur, I ad Thessal. v, festans et ideo dicitur, I ad Thessal. v, 2: Quia dies Domini, sicut fur in nocte, 2: Quia dies Domini, sicut fur in nocte, ita veniet. Fur autem in furno, hoc est, ita veniet. Fur autem in furno, hoc est, in nigro venit hominibus occultatus. in nigro venit hominibus occultatus. Matth. xxiv, 44: Ideo et vos estote parati, Matth. xxiv, 44: Ideo et vos estote parati, quia qua nescitis hora Filius hominis quia qua nescitis hora Filius hominis

venturus est. venturus est.

3 Cf. II Petr. III, 10; Apocal. 111, 3 et xvi, 15; 3 Cf. II Petr. III, 10; Apocal. 111, 3 et xvi, 15; Matth. xxiv, 36. Matth. xxiv, 36.