: :

IN EVANG. MARCI, XII-29, 30. IN EVANG. MARCI, XII-29, 30.

ei Quia primum, »sive principale om- ei Quia primum, »sive principale om- nium mandatorum, « mandatum est » nium mandatorum, « mandatum est » quod ad Dei pertinet dilectionem : et quod ad Dei pertinet dilectionem : et hoc est totum primæ tabulæ manda- hoc est totum primæ tabulæ manda-

tum. tum.

Et hoc est quod dicit : « Audi, » tam- Et hoc est quod dicit : « Audi, » tam- quam magnum aliquid quo nihil majus quam magnum aliquid quo nihil majus est, « Israel, » rectissime: qui ad man- est, « Israel, » rectissime: qui ad man- data te rectificare quæris. Isa. XLIV, 2 : data te rectificare quæris. Isa. XLIV, 2 : Noli timere, serve meus Jacob, et rectis- Noli timere, serve meus Jacob, et rectis- sime, quem elegi. sime, quem elegi.

« Dominus Deus tuus Deus unus est, » « Dominus Deus tuus Deus unus est, » hoc est, unicus et incommutabilis : et ideo hoc est, unicus et incommutabilis : et ideo totum affectum tuum in se vult dirigi. totum affectum tuum in se vult dirigi. Isa. XLIV, 8 Numquid est Deus absque Isa. XLIV, 8 Numquid est Deus absque me, et formator quem ego non noverim? me, et formator quem ego non noverim? I ad Corinth. vIII, 5 et 6: Etsi sunt qui I ad Corinth. vIII, 5 et 6: Etsi sunt qui dicantur dii, sive in cælo, sive in terra, dicantur dii, sive in cælo, sive in terra, (siquidem sunt dii multi, et domini mul- (siquidem sunt dii multi, et domini mul- ti), nobis tamen unus est Deus, Pater, ti), nobis tamen unus est Deus, Pater, ex quo omnia, et nos in illum. ex quo omnia, et nos in illum.

« Et diliges Dominum. » « Et diliges Dominum. »

Primum quod dixit, Dominus Deus tuus Primum quod dixit, Dominus Deus tuus Deus unus cst (quod continetur Exod. Deus unus cst (quod continetur Exod. xx, 3) non inducitur hic sicut mandatum, xx, 3) non inducitur hic sicut mandatum, sed potius sicut causa et ratio mandati sed potius sicut causa et ratio mandati istius, quod dicitur, Deuter. v1, 5: Dili- istius, quod dicitur, Deuter. v1, 5: Dili- ges Dominum Deum tuum. ges Dominum Deum tuum.

Dicit autem tria ex quali, et quid, et Dicit autem tria ex quali, et quid, et ex quanto diligendus. ex quanto diligendus.

Ex quali enim ametur affectu, notatur Ex quali enim ametur affectu, notatur cum dicit «Diliges, » quod componi- cum dicit «Diliges, » quod componi- tur ex præpositione de diversitatem pro- tur ex præpositione de diversitatem pro- positorum notante, et eliges verbo ele- positorum notante, et eliges verbo ele- ctionis, hoc est, Dominum Deum tuum ex ctionis, hoc est, Dominum Deum tuum ex omnibus eliges quem ames. Cantic. v, 10: omnibus eliges quem ames. Cantic. v, 10: Dilectus meus candidus, et rubicundus: Dilectus meus candidus, et rubicundus: electus ex millibus. Eligitur enim ad electus ex millibus. Eligitur enim ad amandum quod præ omnibus amatur : amandum quod præ omnibus amatur : sicut et Deus est præ omnibus amandus. sicut et Deus est præ omnibus amandus. Psal. LXXII, 25: Quid mihi est in cœlo ? Psal. LXXII, 25: Quid mihi est in cœlo ? et a te quid volui super terram ? et a te quid volui super terram ?

Quid autem ametur dicit: Quid autem ametur dicit:

10оpety, aor 2 verbi Opwoxw, circumeo. 10оpety, aor 2 verbi Opwoxw, circumeo.

XXI XXI

« Dominum Deum tuum. » « Dominum Deum tuum. »

657 657

Dominum, qui omnibus excellenti su- Dominum, qui omnibus excellenti su- perpositione superponitur: qui omnium perpositione superponitur: qui omnium pulchrorum liberam et omnimodam ha- pulchrorum liberam et omnimodam ha- bet possessionem: qui indeflexa virtute bet possessionem: qui indeflexa virtute continet suam excellentiam, ne umquam continet suam excellentiam, ne umquam ad scabellaria et conculcanda inclinetur. ad scabellaria et conculcanda inclinetur. De primo dicitur, Psal. xc, 4: Mirabi- De primo dicitur, Psal. xc, 4: Mirabi- lis in altis Dominus. Luc. 11, 14: Gloria lis in altis Dominus. Luc. 11, 14: Gloria in altissimis Deo. De secundo, ad Ro- in altissimis Deo. De secundo, ad Ro- man. x, 12 Idem Dominus omnium, di- man. x, 12 Idem Dominus omnium, di- ves in omnes qui invocant illum. Psal. ves in omnes qui invocant illum. Psal. CXI, 3 Gloria et divitiæ in domo ejus. CXI, 3 Gloria et divitiæ in domo ejus. De tertio, Numer. XXIII, 8: Deus eduxit De tertio, Numer. XXIII, 8: Deus eduxit illum de Ægypto, cujus fortitudo si- illum de Ægypto, cujus fortitudo si- milis est rhinocerotis. Exod. xv, 11: milis est rhinocerotis. Exod. xv, 11: Quis similis tui in fortibus, Domine ? Quis similis tui in fortibus, Domine ? Primum in Domino diligimus, ut exalte- Primum in Domino diligimus, ut exalte- mur secundum, ut præmiemur: ter- mur secundum, ut præmiemur: ter- tium, ut contineamur et defendamur. De tium, ut contineamur et defendamur. De primo, I Petr. v, 6: Humiliamini sub primo, I Petr. v, 6: Humiliamini sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in tem- potenti manu Dei, ut vos exaltet in tem- pore visitationis. De secundo dicitur, I ad pore visitationis. De secundo dicitur, I ad Corinth. 1, 5, 6 et 7: In omnibus divites Corinth. 1, 5, 6 et 7: In omnibus divites facti estis in illo, in omni verbo, et in facti estis in illo, in omni verbo, et in omni scientia: sicut testimonium Christi omni scientia: sicut testimonium Christi confirmatum est in vobis: ita ut nihil de- confirmatum est in vobis: ita ut nihil de- sit vobis in ulla gratia. De tertio dicitur sit vobis in ulla gratia. De tertio dicitur in Psalmo xxvi, 1: Dominus protector in Psalmo xxvi, 1: Dominus protector vitæ meæ a quo trepidabo? vitæ meæ a quo trepidabo?

<<< Deum. » <<< Deum. »

Quod, ut dicit Damascenus, sonat pro- Quod, ut dicit Damascenus, sonat pro- visionem, circuitionem, et ignis ardorem. visionem, circuitionem, et ignis ardorem. Oεwpέw enim est idem quod video: Thori- Oεwpέw enim est idem quod video: Thori- ste¹ idem quod circumeo: et Thothy est ste¹ idem quod circumeo: et Thothy est ardor in Græco. Providet enim præscien- ardor in Græco. Providet enim præscien- tia, circumit cura, et ardet in nos chari- tia, circumit cura, et ardet in nos chari- tate. Ut ergo fruamur providentia, Deus tate. Ut ergo fruamur providentia, Deus diligitur ut custodiamur, Deus amatur : diligitur ut custodiamur, Deus amatur : et ut incendamur, charitas in Deum ha- et ut incendamur, charitas in Deum ha- betur. De primo horum dicitur, Eccli. betur. De primo horum dicitur, Eccli. XXIII, 28 Oculi Domini multo plus lu- XXIII, 28 Oculi Domini multo plus lu- cidiores sunt super solem, circumspicien- cidiores sunt super solem, circumspicien- tes omnes vias hominum. Genes. xvi, 13: tes omnes vias hominum. Genes. xvi, 13:

42 42

658 658

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Tu, Deus, qui vidisti me. De secundo Tu, Deus, qui vidisti me. De secundo dicitur, I Petr. v, 7: Omnem sollicitudi- dicitur, I Petr. v, 7: Omnem sollicitudi- nem vestram projicientes in eum, quo- nem vestram projicientes in eum, quo- niam ipsi cura est de vobis. Psal. LIV, niam ipsi cura est de vobis. Psal. LIV, 23 Jacta super Dominum curam tuam, 23 Jacta super Dominum curam tuam, et ipse te enutriet. De tertio dicitur, Deu- et ipse te enutriet. De tertio dicitur, Deu- ter. Iv, 24: Deus tuus ignis consumens ter. Iv, 24: Deus tuus ignis consumens est. Psal. XLIX, 3: Ignis in conspectu ejus est. Psal. XLIX, 3: Ignis in conspectu ejus exardescet. exardescet.

« Tuum, » cultu et servitute et posses- « Tuum, » cultu et servitute et posses- sione, ut ad nutum habeatur. Ad Hebr. sione, ut ad nutum habeatur. Ad Hebr. x1, 16: Non confunditur Deus vocari x1, 16: Non confunditur Deus vocari Deus eorum. Exod. 1, 6, 15: Ego. sum Deus eorum. Exod. 1, 6, 15: Ego. sum Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Ja- Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Ja- cob... hoc nomen mihi est in æternum. cob... hoc nomen mihi est in æternum. Apocal. xxi, 3 Ipsi populus ejus erunt, Apocal. xxi, 3 Ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit eorum Deus. et ipse Deus cum eis erit eorum Deus.

« Ex toto corde. » « Ex toto corde. »

Hic tangit ex quanto est diligendus. Hic tangit ex quanto est diligendus. Cor autem quia principium est affectio- Cor autem quia principium est affectio- num et motuum, ponitur pro voluntate, num et motuum, ponitur pro voluntate, ut ex tota voluntate dulciter diligatur: ut ex tota voluntate dulciter diligatur: ita quod nihil voluntatem ab ejus dile- ita quod nihil voluntatem ab ejus dile- ctione possit illicere et abstrahere. Can_ ctione possit illicere et abstrahere. Can_ tic. VIII, 6 Pone me ut signaculum su- tic. VIII, 6 Pone me ut signaculum su- per cor tuum. Proverb. xxIII, 26: Præ- per cor tuum. Proverb. xxIII, 26: Præ- be, fili, cor tuum mihi. Psal. ix, 2: Con- be, fili, cor tuum mihi. Psal. ix, 2: Con- fitebor tibi, Domine, in toto corde meo. fitebor tibi, Domine, in toto corde meo. Cor etiam secundum Augustinum est Cor etiam secundum Augustinum est principium conceptionum et cogitatio- principium conceptionum et cogitatio- num et sic ex toto corde diligitur, quan- num et sic ex toto corde diligitur, quan- do toto intellectu diligitur ut nullo errore do toto intellectu diligitur ut nullo errore decipiatur quia ipse ut lumen intellectus decipiatur quia ipse ut lumen intellectus in diligendo habetur. Psal. XII, 4: Illu- in diligendo habetur. Psal. XII, 4: Illu- mina oculos meos, ne umquam obdor. mina oculos meos, ne umquam obdor. miam in morte. Primo modo diligitur miam in morte. Primo modo diligitur dulcedo bonitatis, et secundo lux verita- dulcedo bonitatis, et secundo lux verita- tis. tis.

Et ex tota anima tua. » Et ex tota anima tua. »

Anima hominis intellectualis est: quia Anima hominis intellectualis est: quia dicit Philosophus, quod homo est solus dicit Philosophus, quod homo est solus intellectus. Et hoc modo ex tota anima intellectus. Et hoc modo ex tota anima diligere, est ex intellectu absque omni diligere, est ex intellectu absque omni obnubilatione phantasmatum diligere. obnubilatione phantasmatum diligere. Sapient. v, 2 Sapientiam amavi, et Sapient. v, 2 Sapientiam amavi, et

exquisivi a juventute mea, et quæsivi exquisivi a juventute mea, et quæsivi sponsam mihi eam assumere, et amator sponsam mihi eam assumere, et amator factus sum formæ illius, quæ pulchra factus sum formæ illius, quæ pulchra est absque nubilo. Sapient. vii, 26 : est absque nubilo. Sapient. vii, 26 : Candor est enim lucis æternæ, et specu- Candor est enim lucis æternæ, et specu- lum sine macula Dei majestatis, et ima- lum sine macula Dei majestatis, et ima- go bonitatis illius. Hæc est pulchra di- go bonitatis illius. Hæc est pulchra di- lectio. Eccli. xxiv, 24: Ego mater pul- lectio. Eccli. xxiv, 24: Ego mater pul- chræ dilectionis. Dicit tamen Augusti- chræ dilectionis. Dicit tamen Augusti- nus, quod anima ponitur hic pro animo. nus, quod anima ponitur hic pro animo. Ut sit sensus : « Ex tota anima, » hoc Ut sit sensus : « Ex tota anima, » hoc est, ex toto animo, hoc est, voluntate si- est, ex toto animo, hoc est, voluntate si- ne contrarietate: quia tota voluntas et ne contrarietate: quia tota voluntas et animus sic extenditur ad ipsum, quando animus sic extenditur ad ipsum, quando nihil habetur in voluntate sibi contra- nihil habetur in voluntate sibi contra- rium. Hoc est interior homo de quo di- rium. Hoc est interior homo de quo di- citur, ad Roman. VII, 22: Condelector citur, ad Roman. VII, 22: Condelector legi Dei secundum interiorem hominem. legi Dei secundum interiorem hominem. Sic ergo sapienter diligitur Deus. Sic ergo sapienter diligitur Deus.

« Et ex tota mente tua. » « Et ex tota mente tua. »

Mens a metiendo est dicta, quia omnia Mens a metiendo est dicta, quia omnia ad veritatis regulam metitur. Et hæc est ad veritatis regulam metitur. Et hæc est ratio, ut sic rationabiliter eum in mentis ratio, ut sic rationabiliter eum in mentis memoria ponamus, ut sine oblivione memoria ponamus, ut sine oblivione eum diligamus. Psal. cxxxvi, 6: Adhæ- eum diligamus. Psal. cxxxvi, 6: Adhæ- reat lingua mea faucibus meis, si non reat lingua mea faucibus meis, si non meminero tui. Isa. XLIX, 15: Ego non meminero tui. Isa. XLIX, 15: Ego non obliviscar tui. obliviscar tui.

« Et ex tota virtute tua, » « Et ex tota virtute tua, »

Hoc est, fortitudine tua: ut omnes vi- Hoc est, fortitudine tua: ut omnes vi- res tuæ sibi serviant, et ad ipsum expen- res tuæ sibi serviant, et ad ipsum expen- dantur. Psal. LVIII, 10: Fortitudinem dantur. Psal. LVIII, 10: Fortitudinem meam ad te custodiam. Et sic fortiter di- meam ad te custodiam. Et sic fortiter di- ligitur. Cantic. VIII, 6: Fortis est ut mors ligitur. Cantic. VIII, 6: Fortis est ut mors dilectio, dura sicut infernus æmulatio. dilectio, dura sicut infernus æmulatio.

Diligatur ergo ex toto corde dulciter, Diligatur ergo ex toto corde dulciter, ex tota anima sapienter, ex tota mente ex tota anima sapienter, ex tota mente constanter, et ex tota virtute fortiter. constanter, et ex tota virtute fortiter.

« Hoc est primum mandatum. » « Hoc est primum mandatum. »

Certificatio est veritatis in responso. Certificatio est veritatis in responso. Sicut enim Deus primus est, et præci- Sicut enim Deus primus est, et præci- puus, et unicus: ita affectus ordinatus in puus, et unicus: ita affectus ordinatus in ipsum est primus, et unicus, et præci- ipsum est primus, et unicus, et præci-

IN EVANG. MARCI, XII-31, 32, 33, 34. IN EVANG. MARCI, XII-31, 32, 33, 34.

puus. Et ideo de isto dicitur, Cantic. VIII, puus. Et ideo de isto dicitur, Cantic. VIII, 7: Si dederit homo omnem substantiam 7: Si dederit homo omnem substantiam domus suæ pro dilectione, quasi nihil domus suæ pro dilectione, quasi nihil despiciet eam quia nulla est comparatio despiciet eam quia nulla est comparatio ad Dei dilectionem. ad Dei dilectionem.

« Secundum autem simile est illi. » « Secundum autem simile est illi. »

Benignus Magister in doctrina salutis Benignus Magister in doctrina salutis plus respondet quam quærens exigat, ut plus respondet quam quærens exigat, ut perfecte viam salutis doceat. perfecte viam salutis doceat.

Dicit autem tria: secundi ad primum Dicit autem tria: secundi ad primum similitudinem, non æqualitatem : et dat similitudinem, non æqualitatem : et dat præcepti secundi descriptionem : et sub- præcepti secundi descriptionem : et sub- infert amborum præceptorum commen- infert amborum præceptorum commen- dationem. dationem.

Dicit igitur: Dicit igitur: « Secundum autem,» « Secundum autem,» quod implet præcepta secundæ tabulæ, quod implet præcepta secundæ tabulæ, « simile, » non æquale, « est huic » pri- « simile, » non æquale, « est huic » pri- mo mandato. Simile autem est in tribus, mo mandato. Simile autem est in tribus, scilicet, in dilecto (alias, dilectione), et scilicet, in dilecto (alias, dilectione), et forma dilectionis, et fine. forma dilectionis, et fine.

In dilecto (alias, dilectione) quidem, In dilecto (alias, dilectione) quidem, quia in proximo non diligitur nisi Deus : quia in proximo non diligitur nisi Deus : quia parentale bonum Patris cœlestis est quia parentale bonum Patris cœlestis est in imagine sua ad quam factus est proxi- in imagine sua ad quam factus est proxi- mus. I Joan. iv, 20: Qui non diligit mus. I Joan. iv, 20: Qui non diligit fratrem suum quem videt, Deum quem fratrem suum quem videt, Deum quem non videt, quomodo potest diligere ? non videt, quomodo potest diligere ? Deus enim invisibilis est et non videtur Deus enim invisibilis est et non videtur nisi in imagine sua. Unde sicut honor nisi in imagine sua. Unde sicut honor imaginis sanctorum ad prototypum refer- imaginis sanctorum ad prototypum refer- tur (ut dicit Damascenus) ita honor pro- tur (ut dicit Damascenus) ita honor pro- ximi et dilectio imaginis Dei, refertur ad ximi et dilectio imaginis Dei, refertur ad honorem et dilectionem Dei. honorem et dilectionem Dei.

In forma etiam dilectionis est simile: In forma etiam dilectionis est simile: quia quamvis duo sint mandata dilectio- quia quamvis duo sint mandata dilectio- nis, Dei et proximi, tamen unus est ha- nis, Dei et proximi, tamen unus est ha- bitus virtutis, et unus dator virtutis Spi- bitus virtutis, et unus dator virtutis Spi- ritus sanctus, ex quo Deus et proximus ritus sanctus, ex quo Deus et proximus diliguntur. Et hoc notatur, Joan. XII, diliguntur. Et hoc notatur, Joan. XII, 35 In hoc cognoscent omnes quia disci- 35 In hoc cognoscent omnes quia disci- puli mei estis, si dilectionm habueritis puli mei estis, si dilectionm habueritis ad invicem. Ac si dicat: Ego sum fons ad invicem. Ac si dicat: Ego sum fons dilectionis a quo continuis profectibus dilectionis a quo continuis profectibus manat dilectio, quæ est Spiritus sanctus. manat dilectio, quæ est Spiritus sanctus. Et si in nos rivus hujus fontis continuo Et si in nos rivus hujus fontis continuo manat, tunc omnibus apparet, quia fons manat, tunc omnibus apparet, quia fons

659 659

in nos fluit dilectionis divinæ : quod non in nos fluit dilectionis divinæ : quod non esset, si alia esset aqua fontis et rivorum. esset, si alia esset aqua fontis et rivorum. Et ita est a me fluens dilectio Dei, quæ Et ita est a me fluens dilectio Dei, quæ in vos fluit in dilectione proximi. Sic er- in vos fluit in dilectione proximi. Sic er- go in forma dilectionis est simile, quam- go in forma dilectionis est simile, quam- vis in affectu non sit æquale. vis in affectu non sit æquale.

In fine etiam est simile: quia sicut di- In fine etiam est simile: quia sicut di- ligitur Deus propter Deum, sic et proxi- ligitur Deus propter Deum, sic et proxi- mus non nisi propter Deum diligitur. mus non nisi propter Deum diligitur. Unde Augustinus in libro II Confes- Unde Augustinus in libro II Confes- sionum : « Ille solus neminem odit qui sionum : « Ille solus neminem odit qui « et amicum diligit in te, et inimicum « et amicum diligit in te, et inimicum « propter te. » Matth. v, 44 et 45: Ego « propter te. » Matth. v, 44 et 45: Ego dico vobis : Diligite inimicos vestros, dico vobis : Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos,... ut sitis benefacite his qui oderunt vos,... ut sitis filii Patris vestri qui in cœlis est, qui so- filii Patris vestri qui in cœlis est, qui so- lem suum oriri facit super bonos et ma- lem suum oriri facit super bonos et ma- los, et pluit snper justos et injustos. Ini- los, et pluit snper justos et injustos. Ini- micus autem diligitur nisi propter Deum: micus autem diligitur nisi propter Deum: quia sicut secundum moralem philoso- quia sicut secundum moralem philoso- phiam de naturali proprietate hominis phiam de naturali proprietate hominis est amicum diligere, ita (secundum eam- est amicum diligere, ita (secundum eam- dem) de natura hominis est inimicis male dem) de natura hominis est inimicis male facere. Sic ergo secundum simile est illi, facere. Sic ergo secundum simile est illi, scilicet primo. scilicet primo.

« «

Diliges proximum tuum tamquam Diliges proximum tuum tamquam teipsum. Majus horum aliud manda- teipsum. Majus horum aliud manda-

tum non est. tum non est.

Et ait illi Scriba: Bene, Magister, Et ait illi Scriba: Bene, Magister, in veritate dixisti quia unus est Deus, in veritate dixisti quia unus est Deus, et non est alius præter eum : et non est alius præter eum :

Et ut diligatur ex toto corde, et ex Et ut diligatur ex toto corde, et ex tota intellectu, et ex toto anima, et ex tota intellectu, et ex toto anima, et ex tota fortitudine: et diligere proximum tota fortitudine: et diligere proximum tamquam seipsum majus est omnibus tamquam seipsum majus est omnibus holocautomatibus, et sacrificiis. holocautomatibus, et sacrificiis.

Jesus autem videns quod sapienter Jesus autem videns quod sapienter respondisset, dixit illi: Non longe es a respondisset, dixit illi: Non longe es a regno Dei. Et nemo jam audebat eum regno Dei. Et nemo jam audebat eum interrogare. interrogare.

Descriptio est præcepti : « Diliges Descriptio est præcepti : « Diliges proximum tuum tamquam teipsum. » proximum tuum tamquam teipsum. »

Tria dicit: qualiter, et quis, et quan- Tria dicit: qualiter, et quis, et quan- tum diligatur. tum diligatur.

32 32

33 33

34 34

660 660

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Qualiter notatur in verbo diligendi : Qualiter notatur in verbo diligendi : quia hoc diligitur, quod ex diversis eligi quia hoc diligitur, quod ex diversis eligi tur. Et sicut in Deo et in Dei dilectione tur. Et sicut in Deo et in Dei dilectione notatur ex verbo diligendi quod super notatur ex verbo diligendi quod super omnia ametur, ita in proximo notatur omnia ametur, ita in proximo notatur ordo dilectionis qualiter ametur, quia ordo dilectionis qualiter ametur, quia aliter in unoquoque bonum amabile non aliter in unoquoque bonum amabile non eligitur, nisi quo ordine amandum sit eligitur, nisi quo ordine amandum sit perpendatur. Proximus igitur secundo perpendatur. Proximus igitur secundo post nos diligitur secundum gradum quo post nos diligitur secundum gradum quo nobis appropinquat. Cantic. II, 4: In- nobis appropinquat. Cantic. II, 4: In- troduxit me rex in cellam vinariam, troduxit me rex in cellam vinariam, ordinavit in me charitatem. 1 ad Co- ordinavit in me charitatem. 1 ad Co- rinth. xiv, 40 Omnia secundum or- rinth. xiv, 40 Omnia secundum or- dinem fiant, scilicet in vobis. Hos or- dinem fiant, scilicet in vobis. Hos or- dines ministrantium regina Austri mira- dines ministrantium regina Austri mira-

batur 1. batur 1.

« Proximum. » Omnis homo proxi- « Proximum. » Omnis homo proxi- mus est, qui in primo gradu nobis ap- mus est, qui in primo gradu nobis ap- propinquat et sic cum in omni ho- propinquat et sic cum in omni ho- mine parentis nostri imago sit ex eo- mine parentis nostri imago sit ex eo- dem ex quo est in nobis, omnis ho- dem ex quo est in nobis, omnis ho- mo nobis in primo gradu conjungitur : mo nobis in primo gradu conjungitur : et ideo fratres vocamur. Matth. xx, et ideo fratres vocamur. Matth. xx, 8: Omnes vos fratres estis. Tamen se- 8: Omnes vos fratres estis. Tamen se- cundum lineam carnis unus alio pro- cundum lineam carnis unus alio pro- ximior est et similiter secundum mo- ximior est et similiter secundum mo- dum beneficiorum nostrorum plus ap- dum beneficiorum nostrorum plus ap- propinquat qui plura impendit bene- propinquat qui plura impendit bene- ficia. Luc. x, 36 et 37: Quis vi- ficia. Luc. x, 36 et 37: Quis vi- detur tibi proximus fuisse illi qui in- detur tibi proximus fuisse illi qui in- cidit in latrones? At ille dixit: Qui cidit in latrones? At ille dixit: Qui fecit misericordiam in illum. Et ait fecit misericordiam in illum. Et ait illi Jesus: Vade, et tu fac similiter. illi Jesus: Vade, et tu fac similiter. Levit. XIX, Levit. XIX, 18 Diliges amicum tuum 18 Diliges amicum tuum sicut teipsum. sicut teipsum.

« Sicut teipsum, » hoc est, ad mo- « Sicut teipsum, » hoc est, ad mo- dum et formam quibus diligis teipsum: dum et formam quibus diligis teipsum: diligis autem te ad justitiam, et salutem: diligis autem te ad justitiam, et salutem: et hoc modo dilige proximum. Unde et hoc modo dilige proximum. Unde Tullius in libro de Amicitia : « Prima lex Tullius in libro de Amicitia : « Prima lex « amicitiæ seminatur, ut pro amicis « amicitiæ seminatur, ut pro amicis « non nisi honesta faciamus. » Deuter. « non nisi honesta faciamus. » Deuter. xxx111, 3: Dilexit populos, omnes san- xxx111, 3: Dilexit populos, omnes san- cti in manu illius sunt, hoc est, om- cti in manu illius sunt, hoc est, om- nibus opera charitatis impendit, et ad nibus opera charitatis impendit, et ad sanctitatem diligit universos. sanctitatem diligit universos.

1 Cf. III Reg. x, 5. 1 Cf. III Reg. x, 5.

« Majus horum » « Majus horum »

Præceptorum, « aliud mandatum non Præceptorum, « aliud mandatum non est. » Confirmatio est veritatis in re- est. » Confirmatio est veritatis in re- sponso. Est autem majus istud dilectio- sponso. Est autem majus istud dilectio- nis duplex mandatum generalitate am- nis duplex mandatum generalitate am- bitus, et dignitatis excellentia, et per- bitus, et dignitatis excellentia, et per- manentia æternitatis. manentia æternitatis.

Ambit enim præceptum dilectionis Ambit enim præceptum dilectionis Dei omnia primæ tabulæ mandata, sic- Dei omnia primæ tabulæ mandata, sic- ut supra dictum est. Præceptum autem ut supra dictum est. Præceptum autem de dilectione proximi ambit et implet de dilectione proximi ambit et implet omnia mandata secundæ tabulæ. Ad omnia mandata secundæ tabulæ. Ad Roman. XIII, 8 et seq. : Nemini quid- Roman. XIII, 8 et seq. : Nemini quid- quam debeatis, nisi ut invicem diliga- quam debeatis, nisi ut invicem diliga- tis: qui enim diligit proximum, legem tis: qui enim diligit proximum, legem implevit nam: Non adulterabis: Non implevit nam: Non adulterabis: Non occides: Non furaberis: Non falsum occides: Non furaberis: Non falsum testimonium dices: Non concupisces: testimonium dices: Non concupisces: et si quod aliud est mandatum, in hoc et si quod aliud est mandatum, in hoc verbo instauratur: Diliges proximum verbo instauratur: Diliges proximum tuum sicut teipsum... Plenitudo ergo le- tuum sicut teipsum... Plenitudo ergo le- gis, hoc est, decalogi, estdilectio. Psal. gis, hoc est, decalogi, estdilectio. Psal. CXVIII, 96: Latum mandatum tuum nimis. CXVIII, 96: Latum mandatum tuum nimis.

De excellentia dignitatis est quod De excellentia dignitatis est quod charitas omnia merita informat ad pla- charitas omnia merita informat ad pla- centiam Dei. I ad Corinth. x11, 31: Ad- centiam Dei. I ad Corinth. x11, 31: Ad- huc excellentiorem viam vobis demon- huc excellentiorem viam vobis demon- stro. Et loquitur de charitatis mandato, stro. Et loquitur de charitatis mandato, quod linguis præfertur Angelorum quod linguis præfertur Angelorum scientiæ, et Prophetiæ, et fidei quæ scientiæ, et Prophetiæ, et fidei quæ montes transfert, et etiam ipsi martyrio, montes transfert, et etiam ipsi martyrio, et eleemosynis. et eleemosynis.

De majoritate autem permanentiæ in De majoritate autem permanentiæ in æternitate dicitur, I ad Corinth. x, æternitate dicitur, I ad Corinth. x, 8 Charitas numquam excidit : et pa- 8 Charitas numquam excidit : et pa- rum post, . 13 Nunc autem manent rum post, . 13 Nunc autem manent fides, spes, et charitas, tria hæc, ma- fides, spes, et charitas, tria hæc, ma- jor autem horum est charitas. Ex pri- jor autem horum est charitas. Ex pri- mo habet, quod est majus ad meren- mo habet, quod est majus ad meren- dum ex secundo, quod est majus ad dum ex secundo, quod est majus ad exaltandum ex tertio, quod est ma- exaltandum ex tertio, quod est ma- jus ad benefaciendum. jus ad benefaciendum.

<< Et ait illi, » << Et ait illi, »

... ...

Scilicet Jesu, «Scriba, » qui primo ten- Scilicet Jesu, «Scriba, » qui primo ten-

IN EVANG. MARCI, XII-33, 34, 35, 36. IN EVANG. MARCI, XII-33, 34, 35, 36.

tando quæsierat : sed nunc convictus tando quæsierat : sed nunc convictus responsione tentantis et observantis mali- responsione tentantis et observantis mali- tiam deponebat, sicut dicit Glossa. « Bene, tiam deponebat, sicut dicit Glossa. « Bene, Magister, in veritate dixisti. » Matth. Magister, in veritate dixisti. » Matth. XXII, 16 Viam Dei in veritate doces. XXII, 16 Viam Dei in veritate doces.

« Quia unus est Deus, » unice dili- « Quia unus est Deus, » unice dili- gibilis præ omnibus, « et non est alius gibilis præ omnibus, « et non est alius præter eum, » qui dilectionem cordis in præter eum, » qui dilectionem cordis in se trahat: quia alii falsi dii sunt, et se trahat: quia alii falsi dii sunt, et ideo non diligendi. ideo non diligendi.

Et mandatum est, « ut diligatur, » Et mandatum est, « ut diligatur, » intimo affectu, « ex toto corde, » quia intimo affectu, « ex toto corde, » quia ipse dulcedo est cordis, « et ex tota ipse dulcedo est cordis, « et ex tota mente, » omnia diligibilia per ratio- mente, » omnia diligibilia per ratio- nem movente et mensurante, ut diliga- nem movente et mensurante, ut diliga- tur quantus est ipse, « et ex toto in- tur quantus est ipse, « et ex toto in- tellectu, » quia lux est intellectus sine tellectu, » quia lux est intellectus sine obnubilatione, et ideo dilectio ejus non obnubilatione, et ideo dilectio ejus non vult aliquid tetrum sibi admisceri, sed vult aliquid tetrum sibi admisceri, sed in lumine manifestari sine errore, « et in lumine manifestari sine errore, « et ex tota anima, » quæ principium est ex tota anima, » quæ principium est et causa vitæ : ut tota vita referatur et causa vitæ : ut tota vita referatur ad ipsum, qui vita est animæ nostræ. ad ipsum, qui vita est animæ nostræ. Act. xvII, 28 In ipso vivimus, et mo- Act. xvII, 28 In ipso vivimus, et mo- vemur, et sumus. « Et ex tota forti- vemur, et sumus. « Et ex tota forti- tudine, ut nihil nos abstrahat ab ipso, tudine, ut nihil nos abstrahat ab ipso, sed omnes vires nostræ expendantur sed omnes vires nostræ expendantur in ipso. Psal. LVIII, 10: Fortitudinem in ipso. Psal. LVIII, 10: Fortitudinem meam ad te custodiam. meam ad te custodiam.

« Et diligere proximum tamquam se- « Et diligere proximum tamquam se- ipsum, » secundo loco, « majus est omni- ipsum, » secundo loco, « majus est omni- bus holocautomatibus, » quæ tota incen- bus holocautomatibus, » quæ tota incen- debantur. Isa. 1, 11 et 12 : Adipem pin- debantur. Isa. 1, 11 et 12 : Adipem pin- guium et sanguinem vitulorum nolui: guium et sanguinem vitulorum nolui: quis quæsivit hæc de manibus vestris, ut quis quæsivit hæc de manibus vestris, ut ambularetis in atriis meis ? Psal. xxxix, ambularetis in atriis meis ? Psal. xxxix, 7 et 8 Holocaustum et pro peccato non 7 et 8 Holocaustum et pro peccato non postulasti tunc dixi: Ecce venio. postulasti tunc dixi: Ecce venio.

« Et sacrificiis, » quæ non tota incen- « Et sacrificiis, » quæ non tota incen- debantur. Deuter. x, 12: Et nunc, Israel, debantur. Deuter. x, 12: Et nunc, Israel, quid Dominus Deus tuus petit a te, nisi quid Dominus Deus tuus petit a te, nisi ut diligas eum ex toto corde tuo? ut diligas eum ex toto corde tuo?

Sic ergo commendata responsione, et Sic ergo commendata responsione, et converso ad dilectionem tentatore, converso ad dilectionem tentatore,

« Jesus autem videns, › « Jesus autem videns, ›

» »

661 661

Hoc est, videri faciens, « quod sa Hoc est, videri faciens, « quod sa pienter respondisset, » in commendatio- pienter respondisset, » in commendatio- ne dicti Salvatoris: quod non prætulit ne dicti Salvatoris: quod non prætulit ceremonias legis mandato dilectionis, ceremonias legis mandato dilectionis, sicut Pharisæi et Sacerdotes fecerunt, sicut Pharisæi et Sacerdotes fecerunt, qui suas traditiones Dei mandatis præ- qui suas traditiones Dei mandatis præ- tulerunt. Matth. xv, 6: Irritum fecistis tulerunt. Matth. xv, 6: Irritum fecistis mandatum Dei propter traditionem ve- mandatum Dei propter traditionem ve-

stram. stram.

« Ait illi, » provocans eum ad me- « Ait illi, » provocans eum ad me- liorem veritatis cognitionem : liorem veritatis cognitionem :

« Non longe es, » ex quo jam verita- « Non longe es, » ex quo jam verita- tem mandati Dei cognovisti, et tradi- tem mandati Dei cognovisti, et tradi- tiones hominum non prætulisti, «non tiones hominum non prætulisti, «non longe es, » per intellectum, « a regno longe es, » per intellectum, « a regno Dei» cognoscendo. Non enim distas, Dei» cognoscendo. Non enim distas, nisi quod metum hominum postponas, nisi quod metum hominum postponas, et illi quem cognovisti firmiter adhæ- et illi quem cognovisti firmiter adhæ- reas. Iste enim fuit unus de illis de qui- reas. Iste enim fuit unus de illis de qui- bus dicitur, ad Hebr. II, 15: Timore bus dicitur, ad Hebr. II, 15: Timore mortis per totam vitam obnoxii erant mortis per totam vitam obnoxii erant servituti, hoc est, servilis legis oneribus. servituti, hoc est, servilis legis oneribus. Hoc est onus, quod neque patres nostri, Hoc est onus, quod neque patres nostri, neque nos portare potuimus '. neque nos portare potuimus '.

« Et nemo jam audebat eum inter- « Et nemo jam audebat eum inter- rogare. » rogare. »

Triumphus est victoris super tentato- Triumphus est victoris super tentato- res sicut, supra, 1, 34 et 39, triumpha- res sicut, supra, 1, 34 et 39, triumpha- verat super dæmones. Joan. XVI, 33: verat super dæmones. Joan. XVI, 33: Confidite, ego vici mundum. Tentator Confidite, ego vici mundum. Tentator homo sicut Satanas jam desperans abs- homo sicut Satanas jam desperans abs- cedit. Joan. XVI, 30: Et non opus est cedit. Joan. XVI, 30: Et non opus est tibi ut quis te interroget. tibi ut quis te interroget.

« Et respondens Jesus dicebat, do- « Et respondens Jesus dicebat, do- cens in templo: Quomodo dicunt cens in templo: Quomodo dicunt Scribæ Christum filium esse David? Scribæ Christum filium esse David?

Ipse enim David dicit in Spiritu 36 Ipse enim David dicit in Spiritu 36 sancto: Dixit Dominus Domino meo: sancto: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam ini- Sede a dextris meis, donec ponam ini- micos tuos scabellum pedum tuo- micos tuos scabellum pedum tuo-

rum. rum.

1 Act. xv, 10. 1 Act. xv, 10.

37 37

662 662

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ipse ergo David dicit eum Domi- Ipse ergo David dicit eum Domi- num, et unde est filius ejus ? num, et unde est filius ejus ?

Tangit hic demeritum quod est ex Tangit hic demeritum quod est ex ignorantia ejus qui est finis legis. Ad ignorantia ejus qui est finis legis. Ad Roman. x, 4 Finis legis, Christus, ad Roman. x, 4 Finis legis, Christus, ad justitiam omni credenti. justitiam omni credenti.

: :

Dicuntur autem hic tria: in quo- Dicuntur autem hic tria: in quo- rum primo doctrina commendatur: in rum primo doctrina commendatur: in secundo, subtilitas veritatis ostenditur : secundo, subtilitas veritatis ostenditur : in tertio, fructus doctrinæ in turba de- in tertio, fructus doctrinæ in turba de- scribitur. scribitur.

Dicit igitur « Et respondens Jesus, » Dicit igitur « Et respondens Jesus, » ei qui jam veritatem faciendorum co- ei qui jam veritatem faciendorum co- gnoverat, « dicebat, » etiam adjungens gnoverat, « dicebat, » etiam adjungens de veritate credendorum, « docens in de veritate credendorum, « docens in templo, » publice et solemniter. Isa. templo, » publice et solemniter. Isa. XLV, 19 Non in abscondito locutus XLV, 19 Non in abscondito locutus sum, in loco terræ tenebroso. Joan. sum, in loco terræ tenebroso. Joan. XVIII, 20 Ego semper docui in templo XVIII, 20 Ego semper docui in templo quo omnes Judæi conveniunt, et in oc- quo omnes Judæi conveniunt, et in oc- culto locutus sum nihil. culto locutus sum nihil.

« Quomodo ergo. » Tangit veritatis « Quomodo ergo. » Tangit veritatis subtilitatem dicens : « Ergo, » ex quo subtilitatem dicens : « Ergo, » ex quo tu jam intelligis traditiones et holo- tu jam intelligis traditiones et holo- causta animalium nihil esse nisi in figu- causta animalium nihil esse nisi in figu- ra: ergo, « quomodo, » hoc est, quo ra: ergo, « quomodo, » hoc est, quo intellectu, « dicunt Scribæ, » quorum intellectu, « dicunt Scribæ, » quorum tu unus es et præcipuus, Joan. in, 10: tu unus es et præcipuus, Joan. in, 10: Tu es magister in Israel, « Christum Tu es magister in Israel, « Christum esse filium David. » Si enim, ut dicunt, esse filium David. » Si enim, ut dicunt, unius, hoc est, humanæ naturæ est tan- unius, hoc est, humanæ naturæ est tan- tum, ita quod ut homo purus sit filius tum, ita quod ut homo purus sit filius David, tunc obviat inconveniens, quia, David, tunc obviat inconveniens, quia,

« Ipse enim David, » « Ipse enim David, »

Propheta inspiratus, « dicit in Spiri- Propheta inspiratus, « dicit in Spiri- tu sancto, » non in spiritu humano in tu sancto, » non in spiritu humano in quo est deceptio. Glossa: «Non errore, quo est deceptio. Glossa: «Non errore, non propria voluntate. » II Petr. 1, 21: non propria voluntate. » II Petr. 1, 21: Non voluntate humana allata est ali- Non voluntate humana allata est ali- quando prophetia, sed Spiritu sancto quando prophetia, sed Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homi- inspirati, locuti sunt sancti Dei homi-

nes. nes.

« Dixit Dominus, » « Dixit Dominus, »

Pater qui dicit, Exod. x, 2, et in multis Pater qui dicit, Exod. x, 2, et in multis aliis locis Ego Dominus. Esther, XIII, aliis locis Ego Dominus. Esther, XIII, 11 Dominus omnium es. 11 Dominus omnium es.

« Domino meo: » in quo modo locu- « Domino meo: » in quo modo locu- tionis notatur unus dicens, et alter ad tionis notatur unus dicens, et alter ad quem dicit qui de necessitate sunt duæ quem dicit qui de necessitate sunt duæ personæ et ille ad quem dicit Domi- personæ et ille ad quem dicit Domi- nus, fuit Dominus David, quem tantus nus, fuit Dominus David, quem tantus rex Dominum cognovit esse in Spiritu rex Dominum cognovit esse in Spiritu sancto, et se esse servum ipsius: di- sancto, et se esse servum ipsius: di- cens, Psal. CXV, cens, Psal. CXV, 16 O Domine, quia 16 O Domine, quia ego servus tuus: ego servus tuus, et fi- ego servus tuus: ego servus tuus, et fi- lius ancillæ tuæ. lius ancillæ tuæ.

« Sede, » quiete regni potitus. I Reg. « Sede, » quiete regni potitus. I Reg. II, 8: Ut sedeat cum principibus, et so- II, 8: Ut sedeat cum principibus, et so- lium gloriæ teneat. Luc. 1, 32: Dabit lium gloriæ teneat. Luc. 1, 32: Dabit illi Dominus Deus sedem David patris illi Dominus Deus sedem David patris ejus et regnabit in domo Jacob in ejus et regnabit in domo Jacob in

æternum. æternum.

« A dextris meis, » hoc est, in omni « A dextris meis, » hoc est, in omni æqualitate principatus. Ad Coloss. III, æqualitate principatus. Ad Coloss. III, 1 Ubi Christus est in dextera Dei se- 1 Ubi Christus est in dextera Dei se- dens. dens.

« Donec ponam, » hoc est, donec sub- « Donec ponam, » hoc est, donec sub- jiciendo perficiam, « inimicos tuos, » jiciendo perficiam, « inimicos tuos, » aut voluntarios, si se fidei tuæ et devo- aut voluntarios, si se fidei tuæ et devo- tioni tuæ subjiciunt: aut involuntarios, tioni tuæ subjiciunt: aut involuntarios, si se tibi opponere nituntur, « scabel- si se tibi opponere nituntur, « scabel- lum, hoc est, conculcationem, « pe- lum, hoc est, conculcationem, « pe- dum tuorum. » Voluntarii enim ado- dum tuorum. » Voluntarii enim ado- rant in loco ubi steterunt pedes deita- rant in loco ubi steterunt pedes deita- tis, cui in humana tua natura invo- tis, cui in humana tua natura invo- luntarii aut victi conculcabuntur. Ma- luntarii aut victi conculcabuntur. Ma- lach. v, 3: Calcabitis impios, cum lach. v, 3: Calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta pedum vestro- fuerint cinis sub planta pedum vestro- rum. Hoc enim est tempus quod de- rum. Hoc enim est tempus quod de- currit usque in diem judicii, quo om- currit usque in diem judicii, quo om- ni tempore Christo inimici subjiciun- ni tempore Christo inimici subjiciun- tur. Quod autem dicit Pater Filio: tur. Quod autem dicit Pater Filio: « Donec ponam, » et non quod Filius « Donec ponam, » et non quod Filius ponat (ut dicit Glossa) non est infirmi- ponat (ut dicit Glossa) non est infirmi- tatis Filii, sed ostendit quod alter in tatis Filii, sed ostendit quod alter in altero operatur. Nam et Filius subjicit altero operatur. Nam et Filius subjicit inimicos Patri. Isa. XLV, 1 et 2: Christo inimicos Patri. Isa. XLV, 1 et 2: Christo meo Cyro, cujus apprehendi dexteram, meo Cyro, cujus apprehendi dexteram, ut subjiciam ante faciem ejus gentes, ut subjiciam ante faciem ejus gentes, et dorsa regum vertam... Et portas et dorsa regum vertam... Et portas æreas conteram, et vectes ferreos con- æreas conteram, et vectes ferreos con-

Qui absolute Dominus est. Et hic est fringam. Qui absolute Dominus est. Et hic est fringam.

38 38

39 39

40 40

IN EVANG, MARCI, XII-37, 38, 39, 40. IN EVANG, MARCI, XII-37, 38, 39, 40.

663 663

« Ipse ergo David dicit eum Domi- Habacuc, 11, 2: Explana visum super « Ipse ergo David dicit eum Domi- Habacuc, 11, 2: Explana visum super tabulas, ut percurrat qui legerit. tabulas, ut percurrat qui legerit.

num. » num. »

Repetit id in quo est vis auctoritatis Repetit id in quo est vis auctoritatis inductæ. Et arguit ex hoc dicens: « Et inductæ. Et arguit ex hoc dicens: « Et unde est filius ejus ? » Pater enim su- unde est filius ejus ? » Pater enim su- per Filium si ambo sint ex una et sim- per Filium si ambo sint ex una et sim- plici natura non habet suppositionem, plici natura non habet suppositionem, sed e converso: et sic in Spiritu sancto sed e converso: et sic in Spiritu sancto falsum diceret, si eum Dominum voca- falsum diceret, si eum Dominum voca- ret, ad quem ipse habet superpositio- ret, ad quem ipse habet superpositio- nem. Et sic Scribæ falsum dicunt, di- nem. Et sic Scribæ falsum dicunt, di- centes Christum purum hominem. centes Christum purum hominem.

«Et multa turba eum libenter au- «Et multa turba eum libenter au- divit. divit.

Et dicebat eis in doctrina sua; Ca- Et dicebat eis in doctrina sua; Ca- Ivete a Scribis, qui volunt in .stolis Ivete a Scribis, qui volunt in .stolis ambulare et salutari in foro, ambulare et salutari in foro,

Et in primis cathedris sedere in sy- Et in primis cathedris sedere in sy- nagogis, et primos discubitus in cœ- nagogis, et primos discubitus in cœ- nis: nis:

Qui devorant domos viduarum sub Qui devorant domos viduarum sub obtentu prolixæ orationis: hi acci- obtentu prolixæ orationis: hi acci- pient prolixius judicium. » pient prolixius judicium. »

Hic dicit ab his causis reprobationis Hic dicit ab his causis reprobationis esse cavendum. esse cavendum.

Dicit autem hic tria: devotionem au- Dicit autem hic tria: devotionem au- dientium, cautelam Christi doctrinarum, dientium, cautelam Christi doctrinarum, et causam quare dicit esse cavendum. et causam quare dicit esse cavendum.

Dicit igitur: « Et multa turba, » sim- Dicit igitur: « Et multa turba, » sim- plicium simplici veritati intendentium, plicium simplici veritati intendentium, « eum libenter audiebat, »propterea « eum libenter audiebat, »propterea quia in potestate erat sermo ejus. Can- quia in potestate erat sermo ejus. Can- tie. 11, 14 Vox tua dulcis, et facies tua tie. 11, 14 Vox tua dulcis, et facies tua decora. Cantic. IV, 11: Mel et lac sub decora. Cantic. IV, 11: Mel et lac sub lingua tua. lingua tua.

« Et » ideo, propter devotionem ipso- « Et » ideo, propter devotionem ipso- rum, « dicebat illis,» ad utilitatem eo- rum, « dicebat illis,» ad utilitatem eo- rum, hoc est, turbarum, « in doctrina rum, hoc est, turbarum, « in doctrina sua: » et hæc est doctrina quam rudes sua: » et hæc est doctrina quam rudes in parabolis intelligere non poterant. in parabolis intelligere non poterant.

1 Cf. Eccli. IV. 36: Non sit porrecta manus tua 1 Cf. Eccli. IV. 36: Non sit porrecta manus tua

« Cavete a Scribis qui, » « Cavete a Scribis qui, »

Hoc est, quia illi « volunt in stolis Hoc est, quia illi « volunt in stolis ambulare. » Stola est talaris vestis pre- ambulare. » Stola est talaris vestis pre- tiosa, dicta a sólov Græco quod Latine tiosa, dicta a sólov Græco quod Latine est longum. Luc. xvi, 19 Induebatur est longum. Luc. xvi, 19 Induebatur purpura et bysso. purpura et bysso.

« Et salutari in foro, » solemni salu- « Et salutari in foro, » solemni salu- tatione, quæ cum muneribus ab inferio- tatione, quæ cum muneribus ab inferio- ribus superioribus consuevit exhiberi. ribus superioribus consuevit exhiberi. Matth. xxi, 7: Amant salutationes in Matth. xxi, 7: Amant salutationes in foro, et vocari ab hominibus Rabbi. foro, et vocari ab hominibus Rabbi.

« Et in primis cathedris, » « Et in primis cathedris, »

Dignitatum, « sedere. » Matth. XXIII, Dignitatum, « sedere. » Matth. XXIII, Super cathedram Moysi sederunt Super cathedram Moysi sederunt Scribæ et Pharisæi. Scribæ et Pharisæi.

2 2

« In synagogis » Pontificalibus. Psal. « In synagogis » Pontificalibus. Psal. CVI, CVI, 32 Exaltent eum in Ecclesia ple- 32 Exaltent eum in Ecclesia ple- bis, et in cathedra seniorum laudent bis, et in cathedra seniorum laudent

eum. eum.

« Et primos recubitus, » in altiori « Et primos recubitus, » in altiori loco eligere, « in cœnis : » contra hoc loco eligere, « in cœnis : » contra hoc quod dicitur, Luc. vix, 10: Recumbe in quod dicitur, Luc. vix, 10: Recumbe in novissimo loco. novissimo loco.

« Qui devorant, » « Qui devorant, »

Avido dente, « domos viduarum, » Avido dente, « domos viduarum, » quæ præ cæteris pro animabus marito- quæ præ cæteris pro animabus marito- rum suorum oblationibus sunt intentæ, rum suorum oblationibus sunt intentæ, « sub obtentu prolixæ » et simulatæ « sub obtentu prolixæ » et simulatæ « orationis, » hoc est, obtinentes hoc « orationis, » hoc est, obtinentes hoc prolixa oratione. Glossa: « Quasi patro- prolixa oratione. Glossa: « Quasi patro- ni in divino judicio futuri, ab infirmis ni in divino judicio futuri, ab infirmis et conscientia peccatorum turbatis pecu- et conscientia peccatorum turbatis pecu- niam accipere non dubitant: cum com- niam accipere non dubitant: cum com- mendet Deo orationem porrecta manus mendet Deo orationem porrecta manus ad dandum, et non contracta ad acci- ad dandum, et non contracta ad acci- piendum '. » Quibus illud congruit illud piendum '. » Quibus illud congruit illud Psalmi cv, 7: Oratio ejus fiat in pec- Psalmi cv, 7: Oratio ejus fiat in pec- catum. Matth. XXIII, 14 Væ vobis, catum. Matth. XXIII, 14 Væ vobis, Scribæ et Pharisæi hypocritæ, quia com- Scribæ et Pharisæi hypocritæ, quia com-

ad accipiendum, et ad dandum collecta. ad accipiendum, et ad dandum collecta.

41 41

42 42

664 664

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

editis domos viduarum, orationes lon- editis domos viduarum, orationes lon- gass orantes. Modo autem nostri Sacer- gass orantes. Modo autem nostri Sacer- dotes et Scribæ domos viduarum come- dotes et Scribæ domos viduarum come- dunt, non sub obtentu longæ orationis, dunt, non sub obtentu longæ orationis, sed sub violentia apertæ deprædationis. sed sub violentia apertæ deprædationis. Isa. 11, 14 et 15: Rapina pauperis in Isa. 11, 14 et 15: Rapina pauperis in domo vestra. Quare atteritis populum domo vestra. Quare atteritis populum meum, etc.? meum, etc.?

« Hi accipient prolixius judicium « Hi accipient prolixius judicium

>> >>

Suæ condemnationis. Glossa: «Quam Suæ condemnationis. Glossa: «Quam qui amant in angulis platearum orare. » qui amant in angulis platearum orare. » Hi enim non solum laudem hominum Hi enim non solum laudem hominum quærunt, sed etiam pecuniam quærunt. quærunt, sed etiam pecuniam quærunt. Isa. xxvII, 8 In mensura contra men- Isa. xxvII, 8 In mensura contra men- suram, cum abjecta fuerit, judicabis suram, cum abjecta fuerit, judicabis eam. Apocal. xviii, 7: Quantum glori- eam. Apocal. xviii, 7: Quantum glori- ficavit se, et in deliciis fuit, tantum date ficavit se, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Sapient. VI, illi tormentum et luctum. Sapient. VI, 7 Potentes patenter tormenta patien- 7 Potentes patenter tormenta patien- tur. tur.

Hoc est ergo quod intendit. Hoc est ergo quod intendit.

« Et sedens Jesus contra gazophyla- « Et sedens Jesus contra gazophyla- cium, adspiciebat quomodo turba ja- cium, adspiciebat quomodo turba ja- ctaret æs in gazophylacium: et multi ctaret æs in gazophylacium: et multi divites jactabant multa. divites jactabant multa.

Cum venisset autem vidua una pau- Cum venisset autem vidua una pau- per, misit duo minuta, quod est qua- per, misit duo minuta, quod est qua- drans. » drans. »

Hic tangit causam reprobationis, quæ Hic tangit causam reprobationis, quæ sumitur ex comparatione in operibus sumitur ex comparatione in operibus pietatis et misericordiæ. pietatis et misericordiæ.

Tanguntur autem hic tria: in quo- Tanguntur autem hic tria: in quo- rum primo notatur approbatio generali- rum primo notatur approbatio generali- ter omnium offerentium: in secundo, ter omnium offerentium: in secundo, specialiter attenditur oblatio pauperum : specialiter attenditur oblatio pauperum : in tertio autem, ex hoc accipitur instructio in tertio autem, ex hoc accipitur instructio discipulorum. discipulorum.

Dicit igitur: « Et sedens, » hoc est, Dicit igitur: « Et sedens, » hoc est, post detestationem avarorum et super- post detestationem avarorum et super- borum quiescens in devotione fidelium. borum quiescens in devotione fidelium. Psal. xxv, 4: Non sedi cum concilio va- Psal. xxv, 4: Non sedi cum concilio va- nitatis, et cum iniqua gerentibus non nitatis, et cum iniqua gerentibus non introibo. Cum his ergo non sedit. Psal. introibo. Cum his ergo non sedit. Psal.

c, 6: Oculi mei ad fideles terræ, ut se- c, 6: Oculi mei ad fideles terræ, ut se- deant mecum. deant mecum.

« Contra gazophylacium. » Glossa: « Contra gazophylacium. » Glossa: Puhasety Græce, servare Latine: gaze per- Puhasety Græce, servare Latine: gaze per- sice, divitiæ latine. Gazophylacium locus sice, divitiæ latine. Gazophylacium locus in quo divitiæ servantur. Erat autem in quo divitiæ servantur. Erat autem arca in qua populi donaria congregaban- arca in qua populi donaria congregaban- tur ad usus templi: unde, IV Reg. x11, 9: tur ad usus templi: unde, IV Reg. x11, 9: Tulit Joiada pontifex gazophylacium Tulit Joiada pontifex gazophylacium unum, aperuitque foramen desuper, et unum, aperuitque foramen desuper, et posuit illud juxta altare, ad dexteram posuit illud juxta altare, ad dexteram ingredientium domum Domini: mitte- ingredientium domum Domini: mitte- bantque in eo sacerdotes qui custodiebant bantque in eo sacerdotes qui custodiebant ostia omnem pecuniam quæ deferebatur. ostia omnem pecuniam quæ deferebatur. ad templum Domini. Dicebatur etiam ad templum Domini. Dicebatur etiam porticus quædam in qua fuit hoc gazo- porticus quædam in qua fuit hoc gazo- phylacium: et contra illam sedebat Do- phylacium: et contra illam sedebat Do- minus quando ista dixit: unde, Joan. minus quando ista dixit: unde, Joan. VIII, 20 Hæc verba locutus est Jesus in VIII, 20 Hæc verba locutus est Jesus in gazophylacio. gazophylacio.

: :

« Adspiciebat, » per approbationem, « Adspiciebat, » per approbationem, « quomodo turba jactaret æs in gazo- « quomodo turba jactaret æs in gazo- phylacium. » I Paralip. xxix, 17 et 18: phylacium. » I Paralip. xxix, 17 et 18: Populum tuum, qui hic repertus est, Populum tuum, qui hic repertus est, vidi cum ingenti gaudio tibi offere dona- vidi cum ingenti gaudio tibi offere dona- ria. Domine Deus, custodi in æternum ria. Domine Deus, custodi in æternum hanc voluntatem. hanc voluntatem.

« Et multi divites, » de hoc quod sibi « Et multi divites, » de hoc quod sibi abundavit, «jactabant, » in gazophyla- abundavit, «jactabant, » in gazophyla- cium, « multa. » Tob. 1v, 9: Si multum cium, « multa. » Tob. 1v, 9: Si multum tibi fuerit, abundanter tribue: si exi- tibi fuerit, abundanter tribue: si exi- guum tibi fuerit, etiam exiguum libenter guum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude. impertiri stude.

« Cum venisset autem, » « Cum venisset autem, »

Ex devotione, « una, » in paupertate. Ex devotione, « una, » in paupertate. et devotione ab aliis excepta, « vidua, » et devotione ab aliis excepta, « vidua, » solatio et lucro viri destituta, « pauper, » solatio et lucro viri destituta, « pauper, » in rebus fortunæ non sibi sufficiens, in rebus fortunæ non sibi sufficiens, « misit duo minuta. » Cum denarius « misit duo minuta. » Cum denarius usualis valuerit decem, duo minuta usualis valuerit decem, duo minuta erant quinta pars denarii, ut videtur.. erant quinta pars denarii, ut videtur.. Marcus tamen dicit : « Quod est qua- Marcus tamen dicit : « Quod est qua- drans. » « Glossa: «Quadrantem vocant drans. » « Glossa: «Quadrantem vocant calculatores quartam partem cujuslibet calculatores quartam partem cujuslibet rei, scilicet, loci, temporis, pecuniæ: rei, scilicet, loci, temporis, pecuniæ: forsitan ergo hic quartam partem siculi, forsitan ergo hic quartam partem siculi, hoc est, quinque obolos signat. » Si au- hoc est, quinque obolos signat. » Si au-

43 43

44 44

IN EVANG. MARCI, XII-43, 44. IN EVANG. MARCI, XII-43, 44.

tem minuta erant quinta denarii, forsi- tem minuta erant quinta denarii, forsi- tan graviora fiebant ut quartam facerent, tan graviora fiebant ut quartam facerent, hoc est, quod habebant duas. hoc est, quod habebant duas.

« Et convocans discipulos suos, ait « Et convocans discipulos suos, ait illis: Amen dico vobis, quoniam vidua illis: Amen dico vobis, quoniam vidua hæc pauper plus omnibus misit qui hæc pauper plus omnibus misit qui miserunt in gazophylacium. miserunt in gazophylacium.

Omnes enim ex eo quod abundabat Omnes enim ex eo quod abundabat illis miserunt hæc vero de pecunia' illis miserunt hæc vero de pecunia' sua omnia quæ habuit misit totum sua omnia quæ habuit misit totum victum suum. » victum suum. »

« Et convocans discipulos, » qui erant « Et convocans discipulos, » qui erant specialiter instruendi, tamquam Ecclesiæ specialiter instruendi, tamquam Ecclesiæ Prælati futuri, «< ait illis. » Prælati futuri, «< ait illis. »

Dicit autem duo: commendationem Dicit autem duo: commendationem oblationis, et rationem commendatio- oblationis, et rationem commendatio- nis. nis.

Dicit igitur: « Amen dico vobis. » Af- Dicit igitur: « Amen dico vobis. » Af- firmatione utitur: quia opinione hominum firmatione utitur: quia opinione hominum quantum et non ex quanto offeratur quantum et non ex quanto offeratur attenditur. attenditur.

« Quoniam vidua hæc, » solatio pa- « Quoniam vidua hæc, » solatio pa- troni carens, « pauper, » sibi non suffi- troni carens, « pauper, » sibi non suffi- ciens, « plus omnibus misit, » non effe- ciens, « plus omnibus misit, » non effe- ctu ponderis, sed affectu devotionis, ctu ponderis, sed affectu devotionis, « qui miserunt » suas « in gazophyla- « qui miserunt » suas « in gazophyla- cium » oblationes. Hieronymus: «< Inti- cium » oblationes. Hieronymus: «< Inti-

1 Vulgata habet, de penuria sua. 1 Vulgata habet, de penuria sua.

665 665

<< matur quam sit acceptabile Deo quod << matur quam sit acceptabile Deo quod « offertur bono animo: qui non offeren- « offertur bono animo: qui non offeren- «< tium substantiam, sed pensat con- «< tium substantiam, sed pensat con- << scientiam: nec perpendit quantum offe- << scientiam: nec perpendit quantum offe- « ras in ejus sacrificio, sed ex quanto. » « ras in ejus sacrificio, sed ex quanto. » Unde, Genes. iv, 4 et 5: Respexit Dominus Unde, Genes. iv, 4 et 5: Respexit Dominus ad Abel et ad munera ejus: ad Cain vero ad Abel et ad munera ejus: ad Cain vero et ad munera illius non respexit. et ad munera illius non respexit.

« Omnes enim ex eo quod abunda- « Omnes enim ex eo quod abunda- bat illis miserunt. >> bat illis miserunt. >>

Et hoc quidem est bonum, quamvis Et hoc quidem est bonum, quamvis non sit perfectum. Luc. x1, 41: Quod non sit perfectum. Luc. x1, 41: Quod superest date eleemosynam: et ecce om- superest date eleemosynam: et ecce om- nia munda sunt vobis. nia munda sunt vobis.

« Hæc vero, » vidua pauper, « de pecu- « Hæc vero, » vidua pauper, « de pecu- nia sua,» in qua sibi non sufficit. Job. nia sua,» in qua sibi non sufficit. Job. Si comedi buccellam meam Si comedi buccellam meam XXXI, 17 XXXI, 17 solus, et non comedit pupillus ex ea. solus, et non comedit pupillus ex ea.

« Omnia quæ » ad manum « habuit « Omnia quæ » ad manum « habuit misit. » Luc, XII, 33: Vendite quæ pos- misit. » Luc, XII, 33: Vendite quæ pos- sidetis, et date eleemosynam. sidetis, et date eleemosynam.

« Totum victum suum, » quem habuit « Totum victum suum, » quem habuit pro viatico, dedit ad templum, se Deo in pro viatico, dedit ad templum, se Deo in totum de cætero committens. Psal. XL, totum de cætero committens. Psal. XL, 2: Beatus qui intelligit super egenum et 2: Beatus qui intelligit super egenum et pauperem: in die mala liberabit eum Do pauperem: in die mala liberabit eum Do

minus. minus.

Sic ergo causa reprobationis sufficien Sic ergo causa reprobationis sufficien ter est determinata. ter est determinata.

2 Idem. 2 Idem.

666 666

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT XIII. CAPUT XIII.

Templum dicit evertendum, prædicitque bella et varias afflictiones ac persecutio- Templum dicit evertendum, prædicitque bella et varias afflictiones ac persecutio- nes, abominationemque desolationis: de pseudochristis et pseudoprophetis : nes, abominationemque desolationis: de pseudochristis et pseudoprophetis : post signa in corporibus coelestibus veniet cum gloria Filius hominis : et hujus post signa in corporibus coelestibus veniet cum gloria Filius hominis : et hujus signum dat a ficu: quia autem nemo tempus novit, jubet omnes vigilare. signum dat a ficu: quia autem nemo tempus novit, jubet omnes vigilare.

1. Et cum egrederetur de templo 1, 1. Et cum egrederetur de templo 1, ait illi unus ex discipulis suis : ait illi unus ex discipulis suis : Magister, adspice quales lapi- Magister, adspice quales lapi- des et quales structuræ. des et quales structuræ. 2. Et respondens Jesus, ait illi : 2. Et respondens Jesus, ait illi : Vides has omnes magnas ædifi- Vides has omnes magnas ædifi- cationes? Non relinquetur lapis cationes? Non relinquetur lapis super lapidem qui non destrua- super lapidem qui non destrua-

tur 2. tur 2.

3. Et cum sederet in monte Oliva- 3. Et cum sederet in monte Oliva- rum contra templum, interroga- rum contra templum, interroga- bant eum separatim Petrus, et bant eum separatim Petrus, et Jacobus, et Joannes, et An- Jacobus, et Joannes, et An- dreas: dreas:

4. Dic nobis quando ista fient? et 4. Dic nobis quando ista fient? et

quod signum erit quando hæc quod signum erit quando hæc omnia incipient consummari? omnia incipient consummari? 5. Et respondens Jesus, coepit dicere 5. Et respondens Jesus, coepit dicere illis Videte ne quis vos sedu- illis Videte ne quis vos sedu-

cat : cat :

6. Multi enim venient in nomine 6. Multi enim venient in nomine meo, dicentes quia ego sum: et meo, dicentes quia ego sum: et multos seducent. multos seducent.

7. Cum audieritis autem bella, et 7. Cum audieritis autem bella, et opiniones bellorum, ne timueri- opiniones bellorum, ne timueri- tis oportet enim hæc fieri, tis oportet enim hæc fieri, sed nondum finis. sed nondum finis.

8. Exsurget enim gens contra gen- 8. Exsurget enim gens contra gen- tem, et regnum super regnum, tem, et regnum super regnum, et erunt terræmotus per loca, et erunt terræmotus per loca, et fames. Initium dolorum hæc. et fames. Initium dolorum hæc.

1 Matth. xxiv, 1. 1 Matth. xxiv, 1.

2 Luc. xix, 44 et xx1, 6. 2 Luc. xix, 44 et xx1, 6.

9. Videte autem vosmetipsos. Tra- 9. Videte autem vosmetipsos. Tra-

dent enim vos in conciliis, et in dent enim vos in conciliis, et in synagogis vapulabitis, et ante synagogis vapulabitis, et ante præsides et reges stabitis prop- præsides et reges stabitis prop- ter me, in testimonium illis. ter me, in testimonium illis. 10. Et in omnes gentes primum opor- 10. Et in omnes gentes primum opor- tet prædicari evangelium. tet prædicari evangelium. 11. Et cum duxerint vos tradentes*, 11. Et cum duxerint vos tradentes*, nolite præcogitare quid loqua- nolite præcogitare quid loqua- mini: sed quod datum vobis mini: sed quod datum vobis fuerit in illa hora, id loquimi- fuerit in illa hora, id loquimi- ni non enim vos estis loquen- ni non enim vos estis loquen- tes, sed Spiritus sanctus. tes, sed Spiritus sanctus. 12. Tradet autem frater fratrem in 12. Tradet autem frater fratrem in mortem, et pater filium: et con- mortem, et pater filium: et con- surgent filii in parentes, et surgent filii in parentes, et morte afficient eos. morte afficient eos.

13. Et eritis odio omnibus propter 13. Et eritis odio omnibus propter nomen meum. Qui autem sus- nomen meum. Qui autem sus- tinuerit in finem, hic salvus tinuerit in finem, hic salvus erit. erit.

14. Cum autem videritis abominatio- 14. Cum autem videritis abominatio- nem desolationis stantem ubi nem desolationis stantem ubi non debet, qui legit intelligat : non debet, qui legit intelligat : tunc qui in Judæa sunt, fugiant tunc qui in Judæa sunt, fugiant in montes : in montes : 15. Et qui super tectum, ne descen- 15. Et qui super tectum, ne descen- dat in domum nec introeat, ut dat in domum nec introeat, ut tollat quid de domö sua : tollat quid de domö sua : 16. Et qui in agro erit, non revertatur 16. Et qui in agro erit, non revertatur retro tollere vestimentum suum. retro tollere vestimentum suum.

4 Matth. x, 19; Luc. XII, 11 et xx1, 14. 4 Matth. x, 19; Luc. XII, 11 et xx1, 14.

5 Daniel. IX, 27; Matth. xxiv, 15%; Luc. 5 Daniel. IX, 27; Matth. xxiv, 15%; Luc.

3 Ad Ephes. v et vi, 2; ad Thessal. 11, 3. 3 Ad Ephes. v et vi, 2; ad Thessal. 11, 3.

XXI, XXI,

20. 20.

IN EVANG. MARCI, XIII-1, 2. IN EVANG. MARCI, XIII-1, 2.

17. Væ autem prægnantibus et nu- 17. Væ autem prægnantibus et nu- trientibus in illis diebus! trientibus in illis diebus!

18. Orate vero ut hieme non fiant. 18. Orate vero ut hieme non fiant. 19. Erunt enim dies illi tribulationes 19. Erunt enim dies illi tribulationes tales, quales non fuerunt ab tales, quales non fuerunt ab initio creaturæ quam condidit initio creaturæ quam condidit Deus, usque nunc, neque fient. Deus, usque nunc, neque fient. 20. Et nisi breviasset Dominus dies, 20. Et nisi breviasset Dominus dies, non fuisset salva omnis caro: non fuisset salva omnis caro:

sed propter electos quos elegit, sed propter electos quos elegit, breviavit dies. breviavit dies.

21. Et tunc si quis vobis dixerit : 21. Et tunc si quis vobis dixerit : Ecce hic est Christus, ecce illic, Ecce hic est Christus, ecce illic, ne credideritis. ne credideritis.

22. Exsurgent enim pseudochristi et 22. Exsurgent enim pseudochristi et pseudoprophetæ, et dabunt sig- pseudoprophetæ, et dabunt sig- na et portenta ad seducendos, na et portenta ad seducendos, si fieri potest, etiam electos. si fieri potest, etiam electos.

23. Vos ergo videte: ecce prædixi yo- 23. Vos ergo videte: ecce prædixi yo- bis omnia. bis omnia.

24. Sed in illis diebus 2, post tribula- 24. Sed in illis diebus 2, post tribula- tionem illam, sol contenebrabi- tionem illam, sol contenebrabi- tur, et luna non dabit splendo- tur, et luna non dabit splendo- rem suum, rem suum,

25. Et stellæ coeli erunt decidentes, et 25. Et stellæ coeli erunt decidentes, et virtutes quæ in cœlis sunt mo- virtutes quæ in cœlis sunt mo- vebuntur. vebuntur.

26. Et tunc videbunt Filium hominis 26. Et tunc videbunt Filium hominis venientem in nubibus cum vir- venientem in nubibus cum vir- tute multa et gloria. tute multa et gloria. 27. Et tunc mittet Angelos suos³, et 27. Et tunc mittet Angelos suos³, et congregabit electos suos a qua- congregabit electos suos a qua-

IN CAPUT XIII MARCI IN CAPUT XIII MARCI

667 667

terræ terræ

tuor ventis, a summo tuor ventis, a summo usque ad summum cœli. usque ad summum cœli. 28. A ficu autem discite parabolam : 28. A ficu autem discite parabolam : cum jam ramus ejus tener fue- cum jam ramus ejus tener fue- rit et nata fuerint folia, cogno- rit et nata fuerint folia, cogno- scitis quia in proximo sit æstas : scitis quia in proximo sit æstas : 29. Sic et vos cum videritis hæc fieri, 29. Sic et vos cum videritis hæc fieri, scitote quod in proximo sit in scitote quod in proximo sit in ostiis. ostiis.

30. Amen dico vobis, quoniam non 30. Amen dico vobis, quoniam non transibit generatio hæc, donec transibit generatio hæc, donec omnia ista fiant, omnia ista fiant,