21 21

IN EVANG. MARCI, X-20, 21. IN EVANG. MARCI, X-20, 21.

Tanguntur autem hic tria, professio sa- Tanguntur autem hic tria, professio sa- pientiæ, generalitas obedientiæ, et perse- pientiæ, generalitas obedientiæ, et perse- verantia in bonis operibus a juventute. verantia in bonis operibus a juventute. Dicit igitur: « Magister, » in quo Dicit igitur: « Magister, » in quo perfectæ fidei existens, magistrum vocat perfectæ fidei existens, magistrum vocat ut sapientem aliquem doctorem. Joel, ut sapientem aliquem doctorem. Joel, II, 23: Exsultate et lætamini in Domino II, 23: Exsultate et lætamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis doctorem Deo vestro, quia dedit vobis doctorem justitiæ. justitiæ.

« Hæc omnia observavi. » Ecce gene- « Hæc omnia observavi. » Ecce gene- ralitas obedientiæ. Exod. xxIV, 7: Omnia ralitas obedientiæ. Exod. xxIV, 7: Omnia quæ locutus est Dominus, faciemus, et quæ locutus est Dominus, faciemus, et erimus obedientes. Psal. cxvIII, 6: Tunc erimus obedientes. Psal. cxvIII, 6: Tunc non confundar, cum perspexero in om- non confundar, cum perspexero in om- nibus mandatis tuis. nibus mandatis tuis.

« A juventute mea. » Perseverantia « A juventute mea. » Perseverantia tangitur. Dicit autem: « A juventute, » tangitur. Dicit autem: « A juventute, » quia dissolutio juventutis avertit ab quia dissolutio juventutis avertit ab obedientia mandatorum. Psal. xxiv, 7: obedientia mandatorum. Psal. xxiv, 7: Delicta juventutis meæ, et ignorantias Delicta juventutis meæ, et ignorantias meas ne memineris. Et ideo magis se meas ne memineris. Et ideo magis se exhibet commendabilem, quia dissolutio exhibet commendabilem, quia dissolutio juventutis ipsum ab observatione man- juventutis ipsum ab observatione man- datorum non avertit. Psal. LXX, 5 et 6: datorum non avertit. Psal. LXX, 5 et 6: Domine, spes mea a juventute mea. In te Domine, spes mea a juventute mea. In te confirmatus sum ex utero: de ventre confirmatus sum ex utero: de ventre matris meæ tu es protector meus. Job, matris meæ tu es protector meus. Job, XXIII, 11 et 12 Vestigia ejus secutus est XXIII, 11 et 12 Vestigia ejus secutus est pes meus: viam ejus custodivi, nec de- pes meus: viam ejus custodivi, nec de- clinavi ex ea. A mandatis labiorum clinavi ex ea. A mandatis labiorum ejus non recessi. ejus non recessi.

597 597

Joan. 1, 47, quando dixit: Ecce vere Joan. 1, 47, quando dixit: Ecce vere Israelita, in quo dolus non est. Israelita, in quo dolus non est.

« Dilexit eum, » propter præsentis « Dilexit eum, » propter præsentis justitiæ declarationem quam semper justitiæ declarationem quam semper Dominus diligit. Proverb. VIII, 16: Ego Dominus diligit. Proverb. VIII, 16: Ego diligentes me diligo: et qui mane vigi- diligentes me diligo: et qui mane vigi- lant ad me, invenient me. lant ad me, invenient me.

Objicitur autem contra ea quæ dicta Objicitur autem contra ea quæ dicta sunt. Quia dicit Hieronymus in Glossa sunt. Quia dicit Hieronymus in Glossa Matth. xix, 20, super illud: Omnia hæc Matth. xix, 20, super illud: Omnia hæc custodivi, etc.: « Mentitur: si enim di- custodivi, etc.: « Mentitur: si enim di- « ligeret proximum sicut seipsum, non « ligeret proximum sicut seipsum, non « esset tristis, cum sua pauperibus dare « esset tristis, cum sua pauperibus dare « juberetur. Videtur quod Dominus qui « juberetur. Videtur quod Dominus qui « odit hypocritas, justum non dilexit. »> « odit hypocritas, justum non dilexit. »> Contra hoc est Glossa Bedæ quæ hic po- Contra hoc est Glossa Bedæ quæ hic po- nitur quæ dicit: « Non putandus est nitur quæ dicit: « Non putandus est « voto tentantis, ut quidam putant, Do- « voto tentantis, ut quidam putant, Do- « minum interrogasse, et de sua vita « minum interrogasse, et de sua vita «< mentitus esse, cum se legis mandata «< mentitus esse, cum se legis mandata << custodire diy rit: sed simpliciter con- << custodire diy rit: sed simpliciter con- « fessus. Si enim mentiretur, numquam « fessus. Si enim mentiretur, numquam « arcana cordis ejus intuitus, eum dili- « arcana cordis ejus intuitus, eum dili- « gere diceretur. Jesus enim diligit eos « gere diceretur. Jesus enim diligit eos qui mandata legis etiam minora custo- qui mandata legis etiam minora custo- « diunt et quod in lege minus fuerat, « diunt et quod in lege minus fuerat, « his qui perfecti esse desiderant ostendit: « his qui perfecti esse desiderant ostendit: « quia non venit solvere legem, sed « quia non venit solvere legem, sed « adimplere. Unde addit: « Vade, quæ- « adimplere. Unde addit: « Vade, quæ- cumque habes vende, etc. » cumque habes vende, etc. »

« «

Ad istam autem quæ inducta est con- Ad istam autem quæ inducta est con- trarietatem, duæ sunt responsiones: qua- trarietatem, duæ sunt responsiones: qua- rum una est, quod primo iste hoc dixit rum una est, quod primo iste hoc dixit

« Jesus autem intuitus eum, dilexit modo tentantis et postea visa benigni- « Jesus autem intuitus eum, dilexit modo tentantis et postea visa benigni-

eum. » eum. »

Tangitur hic signum dilectionis ad sic Tangitur hic signum dilectionis ad sic mandata observantes, mandata observantes,

Tanguntur autem duo signa: quorum Tanguntur autem duo signa: quorum unum est intuitus cordis conscius, et unum est intuitus cordis conscius, et alterum dilectionis affectus justitiæ de- alterum dilectionis affectus justitiæ de- claratæ exhibitus nuntius. claratæ exhibitus nuntius.

Dicit igitur: «Jesus autem, » abscon- Dicit igitur: «Jesus autem, » abscon- ditorum conscius. I Reg. xv1, 7: Do- ditorum conscius. I Reg. xv1, 7: Do- minus intuetur cor. » minus intuetur cor. »

« Intuitus eum. » Sapient. IV, 15: « Intuitus eum. » Sapient. IV, 15: Respectus ejus in electos ejus. Psal. c, Respectus ejus in electos ejus. Psal. c, 6: Oculi mei ad fideles terræ, ut sedeant 6: Oculi mei ad fideles terræ, ut sedeant mecum. Sic intuitus est Nathanaelem, mecum. Sic intuitus est Nathanaelem,

tate Christi, corde conversus est: et hoc tate Christi, corde conversus est: et hoc respexit Dominus quando eum intuitus respexit Dominus quando eum intuitus est et dilexit. Primum ergo respicit Hie- est et dilexit. Primum ergo respicit Hie- ronymus secundum autem respicit Be- ronymus secundum autem respicit Be- da. Alia autem responsio est, quod iste da. Alia autem responsio est, quod iste simpliciter confessus est perfectionem simpliciter confessus est perfectionem vitæ in observantia mandatorum: sed vitæ in observantia mandatorum: sed multi sunt prompti ad custodiam manda- multi sunt prompti ad custodiam manda- torum, qui tamen non sunt parati ad torum, qui tamen non sunt parati ad perfectionem consiliorum et ideo iste perfectionem consiliorum et ideo iste non de mandatorum, sed de consiliorum non de mandatorum, sed de consiliorum observatione tristabatur: et Dominus in observatione tristabatur: et Dominus in eo dilexit communem observantiam man- eo dilexit communem observantiam man- datorum. Et quod dicit Hieronymus, datorum. Et quod dicit Hieronymus, quod mentitus est, quia si proximum ut quod mentitus est, quia si proximum ut

22 22

598 598

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

seipsum diligeret, non tristaretur sua seipsum diligeret, non tristaretur sua pauperibus erogare. Dicendum, quod pauperibus erogare. Dicendum, quod hoc verum est: quia non tristabatur hoc verum est: quia non tristabatur pauperibus erogare quod superfuerat, et pauperibus erogare quod superfuerat, et hoc sufficit ad proximi dilectionem. Luc. hoc sufficit ad proximi dilectionem. Luc. xı, 41: Quod superest, date eleemosy- xı, 41: Quod superest, date eleemosy- nam et ecce omnia munda sunt vobis. nam et ecce omnia munda sunt vobis. Sed tristabatur de abjectione omnium et Sed tristabatur de abjectione omnium et mendicatione et hoc non est saluti con- mendicatione et hoc non est saluti con- trarium, sed perfectioni secundum statum trarium, sed perfectioni secundum statum maximæ paupertatis. Et quod Hierony- maximæ paupertatis. Et quod Hierony- mus dicit hunc esse mentitum, Dicen- mus dicit hunc esse mentitum, Dicen- dum, quod non est mentitus simpliciter, dum, quod non est mentitus simpliciter, sed quoad statum maximæ charitatis pro- sed quoad statum maximæ charitatis pro- ximi quia secundum illum statum om- ximi quia secundum illum statum om- nia proximo impenduntur. nia proximo impenduntur.

« Et dixit ei: Unum tibi deest: « Et dixit ei: Unum tibi deest: vade, quæcumque habes vende et da vade, quæcumque habes vende et da pauperibus, et habebis thesaurum in pauperibus, et habebis thesaurum in coelo et veni, sequere me. coelo et veni, sequere me.

: :

Qui contristatus in verbo, abiit Qui contristatus in verbo, abiit moerens erat enim habens multas moerens erat enim habens multas possessiones. » possessiones. »

directio intentionis: in quinto, devotio directio intentionis: in quinto, devotio imitationis: in sexto autem, perfectio imitationis: in sexto autem, perfectio insecutionis Christi in hoc opere præ insecutionis Christi in hoc opere præ

cunctis. cunctis.

Dicit igitur: «Vade, » non passibus Dicit igitur: «Vade, » non passibus pedum, sed plus passibus virtutum. Psal. pedum, sed plus passibus virtutum. Psal. LXXXIII, 8: Ibunt de virtute in virtutem: LXXXIII, 8: Ibunt de virtute in virtutem: videbitur Deus deorum in Sion. Ezechiel. videbitur Deus deorum in Sion. Ezechiel. I, 14 Animalia ibant in similitudinem I, 14 Animalia ibant in similitudinem fulguris coruscantis. fulguris coruscantis.

« «

Quæcumque habes vende, » si ea Quæcumque habes vende, » si ea habes in potestate tua. Hieronymus: habes in potestate tua. Hieronymus: « Si habes in potestate tua rem tuam, « Si habes in potestate tua rem tuam, « vende si non habes, projice. Credenti « vende si non habes, projice. Credenti « totus mundus divitiarum est: infidelis « totus mundus divitiarum est: infidelis « etiam obolo indiget. » Luc. x11, 33: Ven- « etiam obolo indiget. » Luc. x11, 33: Ven- dite quæ possidetis, et date eleemosynam. dite quæ possidetis, et date eleemosynam. Luc. xvi, 9: Facite vobis amicos de mam- Luc. xvi, 9: Facite vobis amicos de mam- mona iniquitatis: ut cum defeceritis, mona iniquitatis: ut cum defeceritis, recipiant vos in æterna tabernacula. recipiant vos in æterna tabernacula.

«Et da pauperibus. » Ecce bonitas «Et da pauperibus. » Ecce bonitas erogationis. Pauperi enim dandum est erogationis. Pauperi enim dandum est qui non habet unde retribuat, non diviti. qui non habet unde retribuat, non diviti. Tob. 1v, 9 : Si multum tibi fuerit, abun- Tob. 1v, 9 : Si multum tibi fuerit, abun- danter tribue si exiguum tibi fuerit, danter tribue si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude. etiam exiguum libenter impertiri stude. Isa. LVIII, 7: Frange esurienti panem Isa. LVIII, 7: Frange esurienti panem

Addit fastigium perfectionis in obser- tuum, et egenos vagosque induc in do- Addit fastigium perfectionis in obser- tuum, et egenos vagosque induc in do- vantia consiliorum. vantia consiliorum.

Dividitur autem in duo: in quorum Dividitur autem in duo: in quorum primo, in observantia mandatorum os- primo, in observantia mandatorum os- tendit esse defectum perfectionis: in se- tendit esse defectum perfectionis: in se- cundo, ostenditur sublimior via perfe- cundo, ostenditur sublimior via perfe- ctionis. ctionis.

Dicit igitur: « Unum tibi deest. » Dicit igitur: « Unum tibi deest. » Glossa Ad perfectionem. Ad Philip. 111, Glossa Ad perfectionem. Ad Philip. 111, 12: Non quod jam acceperim, aut quod 12: Non quod jam acceperim, aut quod jam perfectus sim. Psal. cxxxvi, 16: jam perfectus sim. Psal. cxxxvi, 16: Imperfectum meum viderunt oculi tui. Imperfectum meum viderunt oculi tui. Daniel. v, 27 Appensus es in statera, Daniel. v, 27 Appensus es in statera, et inventus es minus habens. et inventus es minus habens.

« Vade, quæcumque, etc. » « Vade, quæcumque, etc. »

Sex autem dicit ad perfectionem per- Sex autem dicit ad perfectionem per- tinentia: in quorum primo notatur vir- tinentia: in quorum primo notatur vir- tutis profectus: in secundo, generalitas tutis profectus: in secundo, generalitas abdicationis terrenæ facultatis: in tertio, abdicationis terrenæ facultatis: in tertio, ponitur bonitas erogationis: in quarto, ponitur bonitas erogationis: in quarto,

mum tuam. Psal. cx1, 9: Dispersit, dedit mum tuam. Psal. cx1, 9: Dispersit, dedit pauperibus: justitia ejus manet in sæcu- pauperibus: justitia ejus manet in sæcu- lum sæculi. lum sæculi.

« Et habebis thesaurum in cœlo. » « Et habebis thesaurum in cœlo. »

Ecce directio intentionis. Matth. vi, 20: Ecce directio intentionis. Matth. vi, 20: Thesaurizate vobis thesauros in cœlo: Thesaurizate vobis thesauros in cœlo: ubi nec ærugo, neque tinea demolitur, ubi nec ærugo, neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt, nec furantur. et ubi fures non effodiunt, nec furantur. Thesauri autem isti sunt accumulationes Thesauri autem isti sunt accumulationes sanctorum meritorum, et præmiorum. sanctorum meritorum, et præmiorum. II ad Timoth. 1, 12: Scio cui credidi, et II ad Timoth. 1, 12: Scio cui credidi, et certus sum quia potens est depositum certus sum quia potens est depositum meum servare in illum diem meum servare in illum diem

« Et veni, » per imitationem. Jerem. « Et veni, » per imitationem. Jerem. LI, 50 Venite, nolite stare: recordamini LI, 50 Venite, nolite stare: recordamini procul Domini, et Jerusalem ascendat procul Domini, et Jerusalem ascendat super cor vestrum. Matth. x1, 28: Venite super cor vestrum. Matth. x1, 28: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. estis, et ego reficiam vos.

« Sequere me, » per perfectam inse- « Sequere me, » per perfectam inse- cutionem. Matth. iv, 19: Venite post me. cutionem. Matth. iv, 19: Venite post me.

23 23

24 24

IN EVANG. MARCI, X-22. 23, 24. IN EVANG. MARCI, X-22. 23, 24.

Glossa: «Sicut ego ambulo ambulate. » Glossa: «Sicut ego ambulo ambulate. » I Joan. 11, 6: Qui dicit se in Christo ma- I Joan. 11, 6: Qui dicit se in Christo ma- nere, debet sicut ille ambulavit, et ipse nere, debet sicut ille ambulavit, et ipse ambulare. ambulare.

« Qui contristatus verbo, » « Qui contristatus verbo, »

» »

Hoc est, in verbo, « abiit mærens. Hoc est, in verbo, « abiit mærens. Signum est imperfectionis ad consilio- Signum est imperfectionis ad consilio- rum observationem. Bene autem dicit rum observationem. Bene autem dicit quod « abiit, » quia a re divini intuitus quod « abiit, » quia a re divini intuitus et dilectionis, recessit ad curam rei fa- et dilectionis, recessit ad curam rei fa- miliaris. Ezechiel. 111, 14: Abii amarus in miliaris. Ezechiel. 111, 14: Abii amarus in indignatione spiritus mei. indignatione spiritus mei.

Et causam moestitiæ subjungit, dicens: Et causam moestitiæ subjungit, dicens: «< Erat enim habens, » et habitus ab eis, «< Erat enim habens, » et habitus ab eis, « multas possessiones. » Vere possessio- « multas possessiones. » Vere possessio- nes in quibus quiete penitus fuit ad ma- nes in quibus quiete penitus fuit ad ma- nendum. Matth. xix, 22: Cum audisset nendum. Matth. xix, 22: Cum audisset verbum adolescens, abiit tristis verbum adolescens, abiit tristis enim habens multas possessiones. Hie- enim habens multas possessiones. Hie- ronymus in Glossa : « Quasi spinas na- ronymus in Glossa : « Quasi spinas na- scentes et tribulos, quæ sementem domi- scentes et tribulos, quæ sementem domi- nicam suffocaverunt. >> nicam suffocaverunt. >>

erat erat

« Et circumspiciens Jesus, ait disci- « Et circumspiciens Jesus, ait disci- pulis suis : Quam difficile qui pecu- pulis suis : Quam difficile qui pecu- nias habent, in regnum Dei intro- nias habent, in regnum Dei intro- ibunt ! ibunt !

Discipuli autem obstupescebant in Discipuli autem obstupescebant in verbis ejus. » verbis ejus. »

Hic ostendit Dominus hujus doctrinæ Hic ostendit Dominus hujus doctrinæ difficultatem et altitudinem. difficultatem et altitudinem.

: :

Dividitur autem in partes duas: in Dividitur autem in partes duas: in quarum prima difficultatem hujus doctri- quarum prima difficultatem hujus doctri- næ declarat in secunda autem (quia dif- næ declarat in secunda autem (quia dif- ficile altiori præmio remunerandum est) ficile altiori præmio remunerandum est) ostendit quanto præmio talis perfectio ostendit quanto præmio talis perfectio remuneratur, ibi, y. 28 : « Et coepit ei remuneratur, ibi, y. 28 : « Et coepit ei Petrus dicere, etc. » Petrus dicere, etc. »

Adhuc autem dividitur prima harum Adhuc autem dividitur prima harum partium in duas in quarum prima dif- partium in duas in quarum prima dif- ficultatem ostendit absolute. In secunda ficultatem ostendit absolute. In secunda autem eamdem declarat sub comparatio- autem eamdem declarat sub comparatio- ne et quadam explanatione, ibi, y. 24: ne et quadam explanatione, ibi, y. 24: « At Jesus rursus respondens, ait, etc. » « At Jesus rursus respondens, ait, etc. »

599 599

Adhuc autem in prima sunt tria: in Adhuc autem in prima sunt tria: in quorum primo, ipsa circumspectione os- quorum primo, ipsa circumspectione os- tendit eorum qui talem doctrinam obser- tendit eorum qui talem doctrinam obser- vant raritatem: in secundo, doctrinæ vant raritatem: in secundo, doctrinæ tangit difficultatem in tertio, : tangit difficultatem in tertio, : tangit audientium stuporem. tangit audientium stuporem.

de hoc de hoc

Dicit igitur « Et circumspiciens Je- Dicit igitur « Et circumspiciens Je- sus, »utrum aliquis talis doctrinæ rema- sus, »utrum aliquis talis doctrinæ rema- neret observator, quia adolescens tristis neret observator, quia adolescens tristis desperaverat. Psal. xi, 2 et 3: Non est desperaverat. Psal. xi, 2 et 3: Non est intelligens aut requirens Deum: omnes intelligens aut requirens Deum: omnes inutiles facti sunt. II ad Timoth. IV, 9 : inutiles facti sunt. II ad Timoth. IV, 9 : Demas me reliquit, diligens hoc sæcu- Demas me reliquit, diligens hoc sæcu- lum. lum.

« Ait discipulis suis, » specialiter hu- « Ait discipulis suis, » specialiter hu- jus doctrinæ observatoribus. Luc. XXII, jus doctrinæ observatoribus. Luc. XXII, 28: Vos estis qui permansistis mecum 28: Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. Hi sunt qui di- in tentationibus meis. Hi sunt qui di- cunt, I Paralip. XII, cunt, I Paralip. XII, 18: Tui sumus, o 18: Tui sumus, o David, et tecum, fili Isai. David, et tecum, fili Isai.

« Quam difficile, etc. » « Quam difficile, etc. »

Infinitam ponit comparationem, ut Infinitam ponit comparationem, ut ostendatur magna esse difficultas. « Qui ostendatur magna esse difficultas. « Qui pecunias habent. » Habent autem pecu- pecunias habent. » Habent autem pecu- niam, qui habent eam ut futuræ necessi- niam, qui habent eam ut futuræ necessi- tatis fidejussorem, sicut dicit Philoso- tatis fidejussorem, sicut dicit Philoso- phus quia hæc ad omnia promittit suf- phus quia hæc ad omnia promittit suf- ficientiam. Et tales sunt qui amant eam ficientiam. Et tales sunt qui amant eam non ad necessitatem, sed sufficientiam non ad necessitatem, sed sufficientiam quærentes ex ea. Sic enim habens pe- quærentes ex ea. Sic enim habens pe- cuniam habetur ab ea. IV Reg. v, 1: cuniam habetur ab ea. IV Reg. v, 1: Naaman erat vir fortis et dives, sed le- Naaman erat vir fortis et dives, sed le- prosus. Appetitus enim pecuniæ, et sol- prosus. Appetitus enim pecuniæ, et sol- licitudo sunt lepræ divitibus adhærentes. licitudo sunt lepræ divitibus adhærentes.

« In regnum Dei, » gratiæ et gloriæ, « In regnum Dei, » gratiæ et gloriæ, « introibunt. » Sicut enim sæpe diximus, « introibunt. » Sicut enim sæpe diximus, regnum est confirmata potestas, in qua regnum est confirmata potestas, in qua regnum confirmatur in homine secun- regnum confirmatur in homine secun- dum justitiæ decorem, et virtutem, et dum justitiæ decorem, et virtutem, et opera tam in gratia quam in gloria. Ab opera tam in gratia quam in gloria. Ab hac autem confirmata potestate impedit hac autem confirmata potestate impedit sollicitudo divitiarum : quia illæ cum sollicitudo divitiarum : quia illæ cum labore acquiruntur, et cum timore et labore acquiruntur, et cum timore et sollicitudine retinentur, et cum magno sollicitudine retinentur, et cum magno dolore expenduntur, vel perduntur: et dolore expenduntur, vel perduntur: et ideo significantur per spinas verbum Dei ideo significantur per spinas verbum Dei

600 600

1 1

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

suffocantes quia spinæ, et pungunt, suffocantes quia spinæ, et pungunt, et retinent transeuntes. Isa. vi, 23: et retinent transeuntes. Isa. vi, 23: In spinas et in vepres erunt. Significan- In spinas et in vepres erunt. Significan- tur etiam per lutum tenax et densum, tur etiam per lutum tenax et densum, quod quasi gluten tenet pedes transeun- quod quasi gluten tenet pedes transeun- tium, Habacuc, 11, 6: Væ ei qui multi- tium, Habacuc, 11, 6: Væ ei qui multi- plicat non sua! Usquequo et aggravat plicat non sua! Usquequo et aggravat contra se densum lutum ? Matth. xix, contra se densum lutum ? Matth. xix, 23: Amen dico vobis, quia dives difficile 23: Amen dico vobis, quia dives difficile intrabit in regnum cœlorum. Luc. xviii, intrabit in regnum cœlorum. Luc. xviii, 24 Quam difficile, qui pecunias ha- 24 Quam difficile, qui pecunias ha- bent, in regnum Dei intrabunt! bent, in regnum Dei intrabunt!

Benignitatis signum est quod dicit : Benignitatis signum est quod dicit : « Filioli. » Dicit enim Priscianus, quod « Filioli. » Dicit enim Priscianus, quod diminutiva aliquando notant dilectionis diminutiva aliquando notant dilectionis amorem. Quasi dicat: Dilectissimi filii amorem. Quasi dicat: Dilectissimi filii mei, speciales in paupertate voluntaria mei, speciales in paupertate voluntaria imitatores, hæc verba vobis dicuntur. imitatores, hæc verba vobis dicuntur. Deuter. xxxii, 12: Benjamin ait: Aman- Deuter. xxxii, 12: Benjamin ait: Aman- tissimus Domini habitabit confidenter in tissimus Domini habitabit confidenter in eo quasi in thalamo tota die morabi- eo quasi in thalamo tota die morabi- tur. Hi enim omnia derelinquentes sunt tur. Hi enim omnia derelinquentes sunt filii dexteræ Dei vocati. filii dexteræ Dei vocati.

« Quam difficile est confidentes in « Quam difficile est confidentes in

« Discipuli autem obstupescebant in pecuniis, etc. » « Discipuli autem obstupescebant in pecuniis, etc. » verbis istis. >> verbis istis. >>

Stupor est motus cordis secundum sy- Stupor est motus cordis secundum sy- stolen in admirationem ducti: quia vide- stolen in admirationem ducti: quia vide- bant quasi nullos esse qui voluntate di- bant quasi nullos esse qui voluntate di- vites non essent et David, et alios san- vites non essent et David, et alios san- ctos patres divites fuisse legerant : et ctos patres divites fuisse legerant : et ideo verum intellectum verbi Domini ideo verum intellectum verbi Domini non capiebant: et ideo præ admiratione non capiebant: et ideo præ admiratione stupebant. Jerem. 11, 12: Obstupescite, stupebant. Jerem. 11, 12: Obstupescite, coeli, super hoc, et portæ ejus, desolamini coeli, super hoc, et portæ ejus, desolamini vehementer. Jerem. v, 30: Stupor et mi- vehementer. Jerem. v, 30: Stupor et mi- rabilia facta sunt in terra. rabilia facta sunt in terra.

« At Jesus rursus respondens, ait « At Jesus rursus respondens, ait illis Filioli, quam difficile est confi- illis Filioli, quam difficile est confi- dentes in pecuniis in regnum Dei in- dentes in pecuniis in regnum Dei in- troire ! » troire ! »

« At Jesus rursus respondens, » ad- « At Jesus rursus respondens, » ad- mirationi discipulorum, « ait illis, » mirationi discipulorum, « ait illis, » difficultatem doctrinæ sub comparatione difficultatem doctrinæ sub comparatione et quadam explanatione ostendens. et quadam explanatione ostendens.

Tanguntur autem hic tria, scilicet, Tanguntur autem hic tria, scilicet, quædam dictorum explanatio difficul- quædam dictorum explanatio difficul- tatis ad id quod secundum naturam est tatis ad id quod secundum naturam est impossibile, comparatio: et audientium impossibile, comparatio: et audientium major quam prius suspensio, et admira- major quam prius suspensio, et admira- tio. tio.

Dicit duo circa primum, scilicet benig- Dicit duo circa primum, scilicet benig- nitatis signum ad observantes, et doctri- nitatis signum ad observantes, et doctri- næ quamdam explanationem. næ quamdam explanationem.

1 Cf. Matth. XIII, 7. 1 Cf. Matth. XIII, 7.

Ecce explanatio: quia eos quos primo Ecce explanatio: quia eos quos primo dixit habere pecuniam, nunc exponendo dixit habere pecuniam, nunc exponendo dicit esse qui confidunt in pecuniis: un- dicit esse qui confidunt in pecuniis: un- de Glossa: « Qui multiplicandis divitiis de Glossa: « Qui multiplicandis divitiis incumbunt, patet quia vitæ alterius gau- incumbunt, patet quia vitæ alterius gau- dia quærere contemnunt. » Sed aliud dia quærere contemnunt. » Sed aliud est pecuniam habere, aliud amare. Multi est pecuniam habere, aliud amare. Multi habent, et non amant: multi non ha- habent, et non amant: multi non ha- bent, et amant: alii autem et habent et bent, et amant: alii autem et habent et amant alii vero nec habere, nec amare amant alii vero nec habere, nec amare se gaudent, qui certiores sunt: qui cum se gaudent, qui certiores sunt: qui cum Apostolo dicere possunt, ad Galat. vi, Apostolo dicere possunt, ad Galat. vi, 14 Mihi mundus crucifixus est, et ego 14 Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. Unde Salomon ait, Eccle. V, 9: mundo. Unde Salomon ait, Eccle. V, 9: Qui amat divitias, fructum non capiet Qui amat divitias, fructum non capiet ex eis, quia vanæ sunt. ex eis, quia vanæ sunt.

Sed ipse Dominus de his verbis ob- Sed ipse Dominus de his verbis ob- stupescentibus discipulis exponit, dicens: stupescentibus discipulis exponit, dicens: « Filioli, quam difficile est confidentes « Filioli, quam difficile est confidentes in pecuniis in regnum Dei introire! » in pecuniis in regnum Dei introire! » I ad Timoth. vI, 9: Qui volunt divites I ad Timoth. vI, 9: Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem, et in la- fieri, incidunt in tentationem, et in la- queum diaboli, et desideria multa inuti- queum diaboli, et desideria multa inuti- lia et nociva, quæ mergunt homines in lia et nociva, quæ mergunt homines in interitum et perditionem. Ideo dicit, Psal. interitum et perditionem. Ideo dicit, Psal. LXI, 11 Divitiæ si affluant, nolite cor. LXI, 11 Divitiæ si affluant, nolite cor. apponere. Ibidem etiam dicit Apostolus, apponere. Ibidem etiam dicit Apostolus, I ad Timoth. vi, 17 Divitibus hujus I ad Timoth. vi, 17 Divitibus hujus sæculi præcipe non sublime sapere, ne- sæculi præcipe non sublime sapere, ne- que sperare in incerto divitiarum. Isti que sperare in incerto divitiarum. Isti enim sunt confidentes in divitiis, et diffi- enim sunt confidentes in divitiis, et diffi- cile est tales in regnum Dei intrare hoc cile est tales in regnum Dei intrare hoc

: :

25 25

26 26

27 27

IN EVANG. MARCI, X-25, 26, 27. IN EVANG. MARCI, X-25, 26, 27.

modo, prout regnum Dei est diffini- modo, prout regnum Dei est diffini-

tum. tum.

« Facilius est camelum per foramen « Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare acus transire, quam divitem intrare in regnum Dei. in regnum Dei.

Qui magis admirabant, dicurrentes Qui magis admirabant, dicurrentes ad semetipsos: Et quis potest salvus ad semetipsos: Et quis potest salvus fieri? fieri?

Et intuens illos Jesus, ait: Apud Et intuens illos Jesus, ait: Apud homines impossibile est, sed non apud homines impossibile est, sed non apud Deum omnia enim possibilia sunt Deum omnia enim possibilia sunt apud Deum. » apud Deum. »

Tangit hic comparationem ad id quod Tangit hic comparationem ad id quod secundum naturam est impossibile. secundum naturam est impossibile.

Et hoc est quod dicit: «Facilius est ca- Et hoc est quod dicit: «Facilius est ca- melum per foramen acus transire. » Ca- melum per foramen acus transire. » Ca- melus oneriferum est animal et gibbosum: melus oneriferum est animal et gibbosum: et hoc onere, et gibbo retento, secundum et hoc onere, et gibbo retento, secundum naturam impossibile est transire per fora- naturam impossibile est transire per fora- men acus, tribus de causis: quarum una men acus, tribus de causis: quarum una est quantitas, et altera gibbus, et tertia est quantitas, et altera gibbus, et tertia acus. Sed in talibus non obstat ei natura: acus. Sed in talibus non obstat ei natura: et talia quæ impossibilia sunt secundum et talia quæ impossibilia sunt secundum naturam, apud Deum sunt possibilia. Qui naturam, apud Deum sunt possibilia. Qui enim se claustris virginis, et signaculis enim se claustris virginis, et signaculis sepulcri irreseratis traduxit, retenta na- sepulcri irreseratis traduxit, retenta na- turali quantitate: et se, quantitate pro- turali quantitate: et se, quantitate pro- prii corporis retenta, induxit in domum prii corporis retenta, induxit in domum ad discipulos, ipse etiam camelum gib- ad discipulos, ipse etiam camelum gib- bosum et oneratum potest per foramen bosum et oneratum potest per foramen acus traducere: quia natura ei non obstat acus traducere: quia natura ei non obstat qui auctor est naturæ. Luc. 1, 37: Non qui auctor est naturæ. Luc. 1, 37: Non erit impossibile apud Deum omne verbum. erit impossibile apud Deum omne verbum. Genes. XVIII, 14: Numquid Deo quid- Genes. XVIII, 14: Numquid Deo quid- quam est difficile ? Natura enim suo quam est difficile ? Natura enim suo obedit Factori. Sapient. xvi, 24: Creatura obedit Factori. Sapient. xvi, 24: Creatura enim tibi Factori deserviens, exardescit enim tibi Factori deserviens, exardescit in tormentum adversus injustos, et lenior in tormentum adversus injustos, et lenior fit ad benefaciendum pro his qui in te fit ad benefaciendum pro his qui in te confidunt. Quod autem amans pecuniam confidunt. Quod autem amans pecuniam intret in regnum Dei, est contra justitiam. intret in regnum Dei, est contra justitiam. divinam, quæ multo fortius ordinem divinam, quæ multo fortius ordinem suum servat quam natura. II ad Timoth. suum servat quam natura. II ad Timoth.

601 601

II, 13 Si non credimus, ille fidelis per- II, 13 Si non credimus, ille fidelis per- manet, negare seipsum non potest, hoc manet, negare seipsum non potest, hoc est, negare non potest justitiam suam. est, negare non potest justitiam suam. Et hoc est: Et hoc est:

« Quam divitem intrare in regnum « Quam divitem intrare in regnum Dei. » Dei. »

Ad hoc significandum dixit, Matth. v, Ad hoc significandum dixit, Matth. v, 3 Beati pauperes spiritu, quoniam ip- 3 Beati pauperes spiritu, quoniam ip- sorum est regnum cælorum. Pauperes sorum est regnum cælorum. Pauperes enim spiritu sunt qui quantumlibet mul- enim spiritu sunt qui quantumlibet mul- tum de terrenis habeant, tamen non con- tum de terrenis habeant, tamen non con- fidentes in terrenis se deficere sciunt, nisi fidentes in terrenis se deficere sciunt, nisi coelestia acquirant. Et quia pauperum est coelestia acquirant. Et quia pauperum est regnum coelorum, per oppositum confi- regnum coelorum, per oppositum confi- dentes in pecuniis, qui divites in pecu- dentes in pecuniis, qui divites in pecu- niis sunt, excluduntur a regno coelorum : niis sunt, excluduntur a regno coelorum : et hoc est significatum, Luc. xvi, 22 et et hoc est significatum, Luc. xvi, 22 et 23, ubi dives mortuus, sepultus est in 23, ubi dives mortuus, sepultus est in inferno: mendicus autem in sinum Abra- inferno: mendicus autem in sinum Abra- hæ est receptus. hæ est receptus.

Hæc est expositio litteralis. Hæc est expositio litteralis.

Sunt tamen et alii qui exponunt quod Sunt tamen et alii qui exponunt quod acus sit nominata quædam porta Jerusa- acus sit nominata quædam porta Jerusa- lem arcta valde et angusta, per quam ca- lem arcta valde et angusta, per quam ca- meli onerati transire non poterant, nisi meli onerati transire non poterant, nisi gibbo deposito, hoc est, sarcina quæ po- gibbo deposito, hoc est, sarcina quæ po- sita fuit super gibbum, et tunc transibant. sita fuit super gibbum, et tunc transibant. Unde dicunt quod intendit Dominus dice- Unde dicunt quod intendit Dominus dice- re, quod sicut camelus non potest transire re, quod sicut camelus non potest transire per illam portam quæ foramen acus vo- per illam portam quæ foramen acus vo- catur, nisi deposita sarcina, ita non pot- catur, nisi deposita sarcina, ita non pot- est transire dives in regnum coelorum, est transire dives in regnum coelorum, nisi deposito onere amoris et cupiditatis nisi deposito onere amoris et cupiditatis pecuniarum. Ad Hebr. XII, 1: Deponen- pecuniarum. Ad Hebr. XII, 1: Deponen- tes omne pondus et circumstans nos pec- tes omne pondus et circumstans nos pec- catum, per patientiam curramus ad pro- catum, per patientiam curramus ad pro- positum nobis certamen. Isa. LVIII, 6: positum nobis certamen. Isa. LVIII, 6: Dissolve colligationes impietatis..., et Dissolve colligationes impietatis..., et omne onus dirumpe. omne onus dirumpe.

« Qui magis admirabantur, » « Qui magis admirabantur, »

Hoc est, discipuli adhuc carnales, et Hoc est, discipuli adhuc carnales, et intellectum illuminatum non habentes. intellectum illuminatum non habentes. Matth. VII, Matth. VII, 28 et 29 Admirabantur su- 28 et 29 Admirabantur su-

es es

602 602

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

per doctrina ejus. Erat enim docens eos per doctrina ejus. Erat enim docens eos sicut potestatem habens ¹. sicut potestatem habens ¹.

: :

Et quia hoc tam constanter iteravit, et Et quia hoc tam constanter iteravit, et confirmavit, mirabantur, « dicentes ad confirmavit, mirabantur, « dicentes ad semetipsos » quia, sicut dicitur, Joan. semetipsos » quia, sicut dicitur, Joan. v11, 39 Nondum erat Spiritus datus, v11, 39 Nondum erat Spiritus datus, quia Jesus nondum erat glorificatus, sci- quia Jesus nondum erat glorificatus, sci- licet in cordibus eorum. licet in cordibus eorum.

« Et quis potest salvus fieri ? » « Et quis potest salvus fieri ? »

Cum penes omnes cupiant fieri divites. Cum penes omnes cupiant fieri divites. Cum enim plures sint pauperes quam Cum enim plures sint pauperes quam divites, non hoc dixissent, nisi ad divi- divites, non hoc dixissent, nisi ad divi- tum numerum pertinere intellexissent tum numerum pertinere intellexissent cunctos qui divitias adipisci voluissent. cunctos qui divitias adipisci voluissent.

« Et intuens illos Jesus, » « Et intuens illos Jesus, »

In quos erat dilectio ejus : quia amo- In quos erat dilectio ejus : quia amo- ris nuntius est oculus. Psal. c, 6: Oculi ris nuntius est oculus. Psal. c, 6: Oculi mei ad fideles terræ. mei ad fideles terræ.

«Ait» illis, ponens suorum sufficien- «Ait» illis, ponens suorum sufficien- tem explanationem dictorum: « Apud tem explanationem dictorum: « Apud homines, hoc est, humum sapientes, homines, hoc est, humum sapientes, « impossibile est, » quia humanus homo « impossibile est, » quia humanus homo habens divitias, amat eas et cum tali habens divitias, amat eas et cum tali amore impossibile est intrare in regnum amore impossibile est intrare in regnum Dei «sed apud Deum, » qui omnia Dei «sed apud Deum, » qui omnia potest, « non » est impossibile: quia potest, « non » est impossibile: quia ille per gratiam separare potest affectum ille per gratiam separare potest affectum a divitiis, sicut fecit in Abraham, et Da- a divitiis, sicut fecit in Abraham, et Da- vid, et Zachæo 2. Ad Philip. 11, 7 et 8 : vid, et Zachæo 2. Ad Philip. 11, 7 et 8 : Quæ mihi fuerunt lucra, hæc arbitratus Quæ mihi fuerunt lucra, hæc arbitratus sum propter Christum detrimenta..., et sum propter Christum detrimenta..., et arbitror ut stercora, ut Christum lucri- arbitror ut stercora, ut Christum lucri- faciam. Psal. LXXII, 25: Quid enim mihi faciam. Psal. LXXII, 25: Quid enim mihi est in cælo ? et a te quid volui super ter- est in cælo ? et a te quid volui super ter- ram? Tob. V, 25 Sufficiebat nobis ram? Tob. V, 25 Sufficiebat nobis paupertas nostra, ut divitias computare- paupertas nostra, ut divitias computare- mus hoc, etc. mus hoc, etc.

« Et coepit ei Petrus dicere. >> « Et coepit ei Petrus dicere. >>

Hic ostendit quam alto præmio talis est Hic ostendit quam alto præmio talis est remuneranda perfectio. remuneranda perfectio.

(quod est summæ perfectionis) a vertice (quod est summæ perfectionis) a vertice Apostolorum propalatio : et ejusdem Apostolorum propalatio : et ejusdem perfectionis digna remuneratio: et re- perfectionis digna remuneratio: et re- munerationis in discipulis admiratio. munerationis in discipulis admiratio.

et virtus: " et virtus: "

Dicit igitur « Et, » post tantam lau- Dicit igitur « Et, » post tantam lau- dem perfectionis: quia, sicut dicit Phi- dem perfectionis: quia, sicut dicit Phi- losophus, circa difficile et bonum est ars losophus, circa difficile et bonum est ars coepit ei Petrus, » vertex coepit ei Petrus, » vertex Apostolorum pro se et aliis loquens. Di- Apostolorum pro se et aliis loquens. Di- cit autem quod cœpit, quia de uno tan- cit autem quod cœpit, quia de uno tan- tum loquens (quod præcipuum aliorum tum loquens (quod præcipuum aliorum est) de multis aliis intellexit. Psal. LXXVI, est) de multis aliis intellexit. Psal. LXXVI, 11 Dixi: Nunc cœpi: hæc mutatio dex- 11 Dixi: Nunc cœpi: hæc mutatio dex-

teræ Excelsi. teræ Excelsi.

« Dicere, » non jactando, sed deside- « Dicere, » non jactando, sed deside- rans ut sua, et aliorum spes per præmii rans ut sua, et aliorum spes per præmii expressionem ad meliora provocaretur. expressionem ad meliora provocaretur. Ad Hebr. vi, 18 et 19: Fortissimum so- Ad Hebr. vi, 18 et 19: Fortissimum so- latium habeamus qui confugimus ad te- latium habeamus qui confugimus ad te- nendam propositam spem, quam sicut nendam propositam spem, quam sicut anchoram habemus animæ tutam ac fir- anchoram habemus animæ tutam ac fir-

mam. mam.

« Ecce nos dimisimus omnia, et se- « Ecce nos dimisimus omnia, et se- cuti sumus te. » cuti sumus te. »

Duo tangit dimissionem impedimenti Duo tangit dimissionem impedimenti ad bonum, et imitationem boni. ad bonum, et imitationem boni.

In abdicatione impedimenti dicit tria: In abdicatione impedimenti dicit tria: evidentiam paupertatis, dimissionem cu- evidentiam paupertatis, dimissionem cu- piditatis, et generalitatem sive universa- piditatis, et generalitatem sive universa- litatem in dimittendo rem quæ est impe- litatem in dimittendo rem quæ est impe- dimentum perfectionis. dimentum perfectionis.

Dicit igitur: « Ecce. » Quasi dicat: Dicit igitur: « Ecce. » Quasi dicat: Evidens est per signum voluntariæ pau- Evidens est per signum voluntariæ pau- pertatis, quod quasi lux omnibus lucet pertatis, quod quasi lux omnibus lucet in nobis. Matth. v, 16: Luceat lux ve- in nobis. Matth. v, 16: Luceat lux ve- stra coram hominibus, ut videant opera stra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem ve- vestra bona, et glorificent Patrem ve- strum qui in cœlis, est. Cantic. VII, 1 : strum qui in cœlis, est. Cantic. VII, 1 : Quid videbis in Sulamite, nisi choros Quid videbis in Sulamite, nisi choros castrorum? Sulamitis captiva interpre- castrorum? Sulamitis captiva interpre- tatur et significat egenos et pauperes tatur et significat egenos et pauperes Christi, in quibus de rebus mundi nihil Christi, in quibus de rebus mundi nihil videtur sed chori castrorum cœlestium videtur sed chori castrorum cœlestium præsidiorum, quibus semper immisti præsidiorum, quibus semper immisti

Dicuntur autem hic tria in operibus sunt, videntur in eis, et nihil aliud. Dicuntur autem hic tria in operibus sunt, videntur in eis, et nihil aliud.

1 Cf. Marc. 1, 22. 1 Cf. Marc. 1, 22.

2 Luc. xix, 8 et seq. 2 Luc. xix, 8 et seq.

IN EVANG. MARCI, X-28, 29, 30. IN EVANG. MARCI, X-28, 29, 30.

« Nos dimisimus. » Non enim nos di- « Nos dimisimus. » Non enim nos di- miserunt res, sed nos voluntarie dimisi- miserunt res, sed nos voluntarie dimisi- mus ipsas, non tantum ut teneamus ha- mus ipsas, non tantum ut teneamus ha- bitas, sed etiam ut non sequamur haben- bitas, sed etiam ut non sequamur haben- das res hujusmodi. Unde Hieronymus 1: das res hujusmodi. Unde Hieronymus 1: « Grandis fiducia: Petrus piscator erat, « Grandis fiducia: Petrus piscator erat, «<dives non fuerat, victum manu et arte «<dives non fuerat, victum manu et arte « quærebat et tamen loquitur confiden- « quærebat et tamen loquitur confiden- « ter, Dimisimus omnia, » quia omnium « ter, Dimisimus omnia, » quia omnium dimisit cupiditatem. Gregorius : « Tanta dimisit cupiditatem. Gregorius : « Tanta « a sequentibus Christum dimissa sunt, « a sequentibus Christum dimissa sunt, « quanta a non sequentibus concupisci « quanta a non sequentibus concupisci « potuerunt. » Matth. xix, 27: Ecce nos « potuerunt. » Matth. xix, 27: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te: reliquimus omnia, et secuti sumus te: quid ergo erit nobis ? Beatus Bernardus : quid ergo erit nobis ? Beatus Bernardus : « Bene, Petre et non ad insipientiam « Bene, Petre et non ad insipientiam « tibi, omnia dimisisti: quia eum qui « tibi, omnia dimisisti: quia eum qui « exsultavit ut gigas ad currendam viam, « exsultavit ut gigas ad currendam viam, « oneratus sarcina cupiditatis, sequi non « oneratus sarcina cupiditatis, sequi non « poteras. » Jerem. 11, 23: Cursor levis « poteras. » Jerem. 11, 23: Cursor levis explicans vias suas. explicans vias suas.

« Omnia, » nihil de omnibus cupien- « Omnia, » nihil de omnibus cupien- tes. Psal. LXXI, 25: Quid enim mihi tes. Psal. LXXI, 25: Quid enim mihi est in cœlo ? et a te quid volui super est in cœlo ? et a te quid volui super terram? Isa. LII, 11: Recedite, recedite, terram? Isa. LII, 11: Recedite, recedite, exite inde, pollutum nolite tangere. exite inde, pollutum nolite tangere. Apocal. xvIII, 4: Exite de illa, popu- Apocal. xvIII, 4: Exite de illa, popu- lus meus, ut ne participes sitis delicto- lus meus, ut ne participes sitis delicto- rum ejus, et de plagis ejus non acci- rum ejus, et de plagis ejus non acci- piatis. Causa enim delictorum Babylo- piatis. Causa enim delictorum Babylo- nis sunt bona fortunæ et hæc sunt pro- nis sunt bona fortunæ et hæc sunt pro- pter quæ plagantur. Isa. xxxIII, 15 et pter quæ plagantur. Isa. xxxIII, 15 et 16 Qui projicit avaritiam ex calum- 16 Qui projicit avaritiam ex calum- nia, et excutit manus suas ab omni mu- nia, et excutit manus suas ab omni mu- nere, qui obturat aures suas ne audiat nere, qui obturat aures suas ne audiat sanguinem, et claudit oculos suos ne vi- sanguinem, et claudit oculos suos ne vi- deat malum iste in excelsis habitabit. deat malum iste in excelsis habitabit. Excutiens enim manus ab omni munere, Excutiens enim manus ab omni munere, nihil accipit eorum quæ mundus offer- nihil accipit eorum quæ mundus offer- re potest et qui obturat aures ne au- re potest et qui obturat aures ne au- diat sanguinem, nulli propter sua per diat sanguinem, nulli propter sua per fraudes insidiatur: et qui claudit oculos fraudes insidiatur: et qui claudit oculos ne videat malum, vanitates et spectacula ne videat malum, vanitates et spectacula mundi cum dilectione non considerat: et mundi cum dilectione non considerat: et ideo dignus est ut in excelsis habitet. ideo dignus est ut in excelsis habitet. Sic ergo omnia discipuli dimiserunt. Sic ergo omnia discipuli dimiserunt.

S. HIERONYMUS, Lib. III in Matth. cap. 19. S. HIERONYMUS, Lib. III in Matth. cap. 19.

« Et secuti sumus te. » « Et secuti sumus te. »

603 603

Hieronymus « Non dixit, Qui reli- Hieronymus « Non dixit, Qui reli- «quistis omnia hoc enim et Crates «quistis omnia hoc enim et Crates « fecit Philosophus, et multi alii divitias « fecit Philosophus, et multi alii divitias «< contempserunt : sed adjungit quod «< contempserunt : sed adjungit quod « perfectum est, Secuti sumus te. » Sequi « perfectum est, Secuti sumus te. » Sequi enim Christum, est cum fidei dilectione enim Christum, est cum fidei dilectione et devotione Christum imitari. Et hoc et devotione Christum imitari. Et hoc est perfectionis, et dignitatis, et beatitu- est perfectionis, et dignitatis, et beatitu- dinis. Perfectionis quidem, quantum ad dinis. Perfectionis quidem, quantum ad virtutem: dignitatis, quia privilegii sin- virtutem: dignitatis, quia privilegii sin- gularis beatitudinis autem, quia est gularis beatitudinis autem, quia est Angelicæ felicitatis mortalem hominem Angelicæ felicitatis mortalem hominem de solatiis mortalis vitæ nihil appetere. de solatiis mortalis vitæ nihil appetere. Propter primum dicitur, Job. xxIII, 11 : Propter primum dicitur, Job. xxIII, 11 : Vestigia ejus secutus est pes meus: viam Vestigia ejus secutus est pes meus: viam ejus custodivi, et non declinavi ex ea. ejus custodivi, et non declinavi ex ea. Quod autem dignitatis sit, dicitur, Eccle. Quod autem dignitatis sit, dicitur, Eccle. 11, 12 Quid est homo ut sequi possit re- 11, 12 Quid est homo ut sequi possit re- gem Factorem suum? De insecutione gem Factorem suum? De insecutione felicitatis, Eccli. xxIII, 38: Gloria ma- felicitatis, Eccli. xxIII, 38: Gloria ma- gna est sequi Dominum longitudo gna est sequi Dominum longitudo enim dierum assumetur ab eo. Sic igitur enim dierum assumetur ab eo. Sic igitur sequi Dominum est perfectionis, secun- sequi Dominum est perfectionis, secun- dum virtutem dignitatis, secundum dum virtutem dignitatis, secundum excellentiam singularem et beatitudi- excellentiam singularem et beatitudi- nis, secundum gloriæ felicitatem. Hoc nis, secundum gloriæ felicitatem. Hoc est igitur quod dicit: « Secuti sumus est igitur quod dicit: « Secuti sumus te. » te. »

Matth. xix, 27, additur: Quid ergo Matth. xix, 27, additur: Quid ergo erit nobis? Hieronymus : « Quasi dicat: erit nobis? Hieronymus : « Quasi dicat: « Fecimus quod jussisti, quid ergo dabis « Fecimus quod jussisti, quid ergo dabis « nobis præmii ? »> « nobis præmii ? »>

« Respondens Jesus, ait: Amen di- « Respondens Jesus, ait: Amen di- co vobis, nemo est qui reliquerit do- co vobis, nemo est qui reliquerit do- mum, aut fratres, aut sorores, aut mum, aut fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut filios, aut patrem, aut matrem, aut filios, aut agros propter me et propter Evange- agros propter me et propter Evange- lium, lium,

Qui non accipiat centies tantum, Qui non accipiat centies tantum, nunc in tempore hoc, domos, et fra- nunc in tempore hoc, domos, et fra- tres, et sorores, et matres, et filios, et tres, et sorores, et matres, et filios, et

29 29

30 30

604 604

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

agros, cum persecutionibus, et in sæ- agros, cum persecutionibus, et in sæ-

culo futuro vitam æternam. culo futuro vitam æternam.

31 31

converti nolentes. Deuter. xIII, 6 et seq. : converti nolentes. Deuter. xIII, 6 et seq. : Si tibi voluerit persuadere frater tuus Si tibi voluerit persuadere frater tuus

Mulți autem erunt primi novissimi, filius matris tuæ, aut filius tuus vel filia, Mulți autem erunt primi novissimi, filius matris tuæ, aut filius tuus vel filia,

et novissimi primi. » . et novissimi primi. » .

Tangit dictæ perfectionis congruam Tangit dictæ perfectionis congruam remunerationem. remunerationem.

Tangit autem tria. Primo enim repe- Tangit autem tria. Primo enim repe- tit operis per singula perfectionem: se- tit operis per singula perfectionem: se- cundo, tangit in præsenti eam quæ com- cundo, tangit in præsenti eam quæ com- petit remunerationem, et in futuro. In petit remunerationem, et in futuro. In tertio autem, tangit eorum qui pertin- tertio autem, tangit eorum qui pertin- gunt ad hanc remunerationem, idonei- gunt ad hanc remunerationem, idonei- tatem et ordinem. tatem et ordinem.

Dicit igitur assertionem præmittens: Dicit igitur assertionem præmittens: « Amen dico vobis, » hoc est, vere dico « Amen dico vobis, » hoc est, vere dico vobis. Psal. xc11, 5: Testimonia tua cre- vobis. Psal. xc11, 5: Testimonia tua cre- dibilia facta sunt nimis. Tob. xiv, 6: dibilia facta sunt nimis. Tob. xiv, 6: Non excidit verbum Domini. Non excidit verbum Domini.

« Nemo est, » masculus, vel fœmina: « Nemo est, » masculus, vel fœmina: nobilis, vel ignobilis dives, vel pauper. nobilis, vel ignobilis dives, vel pauper. Ad Roman. x, 12: Idem Dominus om- Ad Roman. x, 12: Idem Dominus om- nium, dives in omnes qui invocant illum. nium, dives in omnes qui invocant illum.

« Qui reliquerit, » per affectum hæ- « Qui reliquerit, » per affectum hæ- reditatis habendam, « domum, » per reditatis habendam, « domum, » per quam omne id quod per dilectionem in- quam omne id quod per dilectionem in- habitatur intelligitur. Jerem. XII, 7 : habitatur intelligitur. Jerem. XII, 7 :

Reliqui domum meam, dimisi hæredi- Reliqui domum meam, dimisi hæredi- tatem meam dedi dilectam animam tatem meam dedi dilectam animam meam in manu inimicorum ejus. meam in manu inimicorum ejus.

« Aut fratres, » qui nolunt credere in « Aut fratres, » qui nolunt credere in Christum per fidem operantem dilectio- Christum per fidem operantem dilectio- nem. Cantic. I, 5 Filii matris meæ nem. Cantic. I, 5 Filii matris meæ pugnaverunt contra me. Jerem. ix, 4: pugnaverunt contra me. Jerem. ix, 4: In omni fratre suo non habeat fidu- In omni fratre suo non habeat fidu-

ciam. ciam.

: :

« Aut sorores, » nolentes cum eo per- « Aut sorores, » nolentes cum eo per- gere ad Deum, Matth. x, 36: Inimici gere ad Deum, Matth. x, 36: Inimici hominis, domestici ejus. hominis, domestici ejus.

« Aut patrem, aut matrem, » fidem « Aut patrem, aut matrem, » fidem in ipso impugnantes. Deuter. xxxIII, 9: in ipso impugnantes. Deuter. xxxIII, 9: Qui dixit patri suo et matri: Nescio Qui dixit patri suo et matri: Nescio vos et fratribus suis: Ignoro vos : et vos et fratribus suis: Ignoro vos : et nescierunt filios suos. Hi custodierunt nescierunt filios suos. Hi custodierunt eloquium tuum, et pactum tuum serva- eloquium tuum, et pactum tuum serva- verunt. Psal. XLIV, 11: Obliviscere po- verunt. Psal. XLIV, 11: Obliviscere po- pulum tuum, et domum patris tui. pulum tuum, et domum patris tui.

« Aut filios,» ad fidei devotionem « Aut filios,» ad fidei devotionem

sive uxor quæ est in sinu tuo, aut sive uxor quæ est in sinu tuo, aut amicus, quem diligis ut animam tuam, amicus, quem diligis ut animam tuam, clam dicens: Eamus, et serviamus diis clam dicens: Eamus, et serviamus diis alienis, quos ignaras tu, et patres tui, alienis, quos ignaras tu, et patres tui, cunctarum in circuitu gentium, quæ jux- cunctarum in circuitu gentium, quæ jux- ta vel procul sunt, ab initio usque ad ta vel procul sunt, ab initio usque ad finem terræ non acquiescas ei, nec au- finem terræ non acquiescas ei, nec au- dias, neque parcat ei oculus tuus, ut mi- dias, neque parcat ei oculus tuus, ut mi- serearis et occultes eum, sed statim in- serearis et occultes eum, sed statim in- terficies. terficies.

« Aut agros. » Genes. XII, 1: Egre- « Aut agros. » Genes. XII, 1: Egre- dere de terra tua, et de cognatione tua. dere de terra tua, et de cognatione tua. Act. 1v, 34 et 35: Quotquot possessores Act. 1v, 34 et 35: Quotquot possessores agrorum aut domorum erant, venden- agrorum aut domorum erant, venden- tes afferebant pretia eorum quæ vende- tes afferebant pretia eorum quæ vende- bant, et ponebant ante pedes Apostolo- bant, et ponebant ante pedes Apostolo-

rum. rum.

« Propter me, » « Propter me, »

Hoc est, propter devotionem fidei Hoc est, propter devotionem fidei meæ. Proverb. XII, 26: Qui negligit meæ. Proverb. XII, 26: Qui negligit damnum propter amicum, justus est. damnum propter amicum, justus est.

« Et propter Evangelium, » hoc est, « Et propter Evangelium, » hoc est, bonum nuntium, quod spiritualia tem- bonum nuntium, quod spiritualia tem- poralibus præponi docet. Psal. xvi, 4 : poralibus præponi docet. Psal. xvi, 4 : Propter verba labiorum tuorum Propter verba labiorum tuorum stodivi vias duras. stodivi vias duras.

ego cu- ego cu-

« Qui non accipiat centies tantum, » « Qui non accipiat centies tantum, »

In spiritualibus quia illa quidem per- In spiritualibus quia illa quidem per- fecta accipit in decem mandatis, et re- fecta accipit in decem mandatis, et re- tributionem decem mandatorum : quo- tributionem decem mandatorum : quo- rum quodlibet decuplum efficitur, dum rum quodlibet decuplum efficitur, dum quodlibet in admirabili dilectione Dei, et quodlibet in admirabili dilectione Dei, et in ardore devotionis, et luce veritatis, et in ardore devotionis, et luce veritatis, et tranquillitate mentis, et altitudine cordis tranquillitate mentis, et altitudine cordis (quod omnibus infimis superponitur, et (quod omnibus infimis superponitur, et ad nulla conculcanda inclinatur), et in ad nulla conculcanda inclinatur), et in virtute divina invincibili, et in potestate virtute divina invincibili, et in potestate liberæ severitatis quæ omnia legi Dei liberæ severitatis quæ omnia legi Dei contraria corripit, et in rectitudine legis, contraria corripit, et in rectitudine legis, et in mobilitate consilii danti, et in for- et in mobilitate consilii danti, et in for- ma perficit virtutis. Hæc enim decem ni- ma perficit virtutis. Hæc enim decem ni- si cuilibet adsint præcepta, non impletur si cuilibet adsint præcepta, non impletur

IN EVANG. MARCI, X-30, 31. IN EVANG. MARCI, X-30, 31.

secundum spiritualem observationem. Et secundum spiritualem observationem. Et sic decem in centum multiplicantur : sic decem in centum multiplicantur : quia perfectionem operum docet, et for- quia perfectionem operum docet, et for- mam accipit virtutis, et doctrinam con- mam accipit virtutis, et doctrinam con- silii, et rectitudinem legis, ut id quod silii, et rectitudinem legis, ut id quod facit sit licitum, a Deo consultum, et facit sit licitum, a Deo consultum, et virtuosum virtus autem in qua facit virtuosum virtus autem in qua facit opus sit alta, nulli subjecta, sit vigorosa, opus sit alta, nulli subjecta, sit vigorosa, sit a contrario expedita et remota affe- sit a contrario expedita et remota affe- ctus autem quo facit, sit fervidus, luci- ctus autem quo facit, sit fervidus, luci- dus, et tranquillus et finis sit admirabi- dus, et tranquillus et finis sit admirabi- liter purus et delectabilis. Sic enim hic liter purus et delectabilis. Sic enim hic accipiet centum pro uno quod dimisit. accipiet centum pro uno quod dimisit. Genes. xxvi, 12: Sevit Isaac in terra Genes. xxvi, 12: Sevit Isaac in terra illa, et invenit in ipso anno centuplum. illa, et invenit in ipso anno centuplum. Matth. XIX, 29 Centuplum accipiet. Matth. XIX, 29 Centuplum accipiet. Et hoc accipiet, Et hoc accipiet,

« Nunc in tempore hoc, » « Nunc in tempore hoc, »

In gratiæ delectatione. Luc. vi, 36 : In gratiæ delectatione. Luc. vi, 36 : Mensuram bonam, et confertam, et co- Mensuram bonam, et confertam, et co- agitatam, et supereffluentem dabunt in agitatam, et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. sinum vestrum.

« Domos, et fratres, et sorores, et ma- « Domos, et fratres, et sorores, et ma- tres, et filios, et agros : » quia pro quo- tres, et filios, et agros : » quia pro quo- libet quod reliquisse se gaudet, cen- libet quod reliquisse se gaudet, cen- tuplum invenit in spiritualibus. Merce- tuplum invenit in spiritualibus. Merce- dem etiam dictis centum quæ induxi- dem etiam dictis centum quæ induxi- mus divina enim et Angelorum novem mus divina enim et Angelorum novem ordinum dona, et gaudia jungit decuplo ordinum dona, et gaudia jungit decuplo operum perfectioni. operum perfectioni.

« Cum persecutionibus. » Duo enim « Cum persecutionibus. » Duo enim remunerantia adjungit, unum quidem remunerantia adjungit, unum quidem promissionem spiritualium quæ dicta promissionem spiritualium quæ dicta est et aliud quod pungit ad exeundum, est et aliud quod pungit ad exeundum, sicut filios Israel promissionibus vocavit sicut filios Israel promissionibus vocavit Dominus de Ægypto, et verberibus pu- Dominus de Ægypto, et verberibus pu- pugit Pharaonis ad exeundum: sic enim pugit Pharaonis ad exeundum: sic enim persecutio bona est quæ compellit ad persecutio bona est quæ compellit ad exeundum de mundo. Deuter. xxxIII, exeundum de mundo. Deuter. xxxIII, 19 Qui inundationem maris quasi lac 19 Qui inundationem maris quasi lac sugent, et thesauros absconditos arena- sugent, et thesauros absconditos arena- rum. Suguntur enim quasi lac inunda- rum. Suguntur enim quasi lac inunda- tiones maris, quando dulces reputantur tiones maris, quando dulces reputantur propter nomen Domini nostri. Matth. propter nomen Domini nostri. Matth. Luc. VI, 22 et 23: Beati eritis cum vos Luc. VI, 22 et 23: Beati eritis cum vos

1 Cf. Matth. v, 11 et 12. 1 Cf. Matth. v, 11 et 12.

' '

605 605

oderint homines, et cum separaverint oderint homines, et cum separaverint vos, et exprobraverint, et ejecerint no- vos, et exprobraverint, et ejecerint no- men vestrum tamquam malum propter men vestrum tamquam malum propter Filium hominis. Gaudete in illa die, et Filium hominis. Gaudete in illa die, et exsultate, ecce enim merces vestra multa exsultate, ecce enim merces vestra multa est in cœlo '. est in cœlo '.

« Et in sæculo futuro, » « Et in sæculo futuro, »

Quod erit post mortem in terra viven- Quod erit post mortem in terra viven- tium. Psal. xXVI, 13: Credo videre bo- tium. Psal. xXVI, 13: Credo videre bo- na Domini in terra viventium. na Domini in terra viventium.

« Vitam æternam. » Vita hæc conti- « Vitam æternam. » Vita hæc conti- nuus est deliciarum increati spiritus in- nuus est deliciarum increati spiritus in- fluxus in spiritum creatum in admirabili- fluxus in spiritum creatum in admirabili- bus, puris, et firmis contemplationibus, bus, puris, et firmis contemplationibus, et delectationibus ex his provenientibus, et delectationibus ex his provenientibus, nullum contrarium habentibus. Hic est nullum contrarium habentibus. Hic est enim vita beatitudinis, in quo totum est enim vita beatitudinis, in quo totum est vita de fonte vitæ sincere bibita. De quo vita de fonte vitæ sincere bibita. De quo dicitur, Joan. XIV, 19: Videtis me, quia dicitur, Joan. XIV, 19: Videtis me, quia ego vivo, et vos vivetis. Apocal. vn, 17: ego vivo, et vos vivetis. Apocal. vn, 17: Agnus qui in medio throni est, reget Agnus qui in medio throni est, reget illos, et deducet eos ad vitæ fontes aqua- illos, et deducet eos ad vitæ fontes aqua- rum, et absterget Deus omnem lacry- rum, et absterget Deus omnem lacry- mam ab oculis eorum. Hic est fons mam ab oculis eorum. Hic est fons vitæ, in Psalmo xxxv, 10: Domine, apud vitæ, in Psalmo xxxv, 10: Domine, apud te est fons vitæ : et in lumine tuo vide- te est fons vitæ : et in lumine tuo vide- bimus lumen. Hæc est aqua vitæ de qua bimus lumen. Hæc est aqua vitæ de qua dicitur, Joan. iv, 14: Fiet in eo fons dicitur, Joan. iv, 14: Fiet in eo fons aquæ salientis in vitam æternam. Æter- aquæ salientis in vitam æternam. Æter- na autem est propter tria, scilicet im- na autem est propter tria, scilicet im- mutabilitatem, simultatem, et simplici- mutabilitatem, simultatem, et simplici- tatem. De immutabilitate quidem dicit tatem. De immutabilitate quidem dicit Augustinus, quod « vera æternitas est Augustinus, quod « vera æternitas est vera. incommutabilitas. » Et ideo tota in vera. incommutabilitas. » Et ideo tota in ea absorbetur mors, sicut dicit Aposto- ea absorbetur mors, sicut dicit Aposto- lus, ut absorbeatur quod mortale est a lus, ut absorbeatur quod mortale est a vita 2. Quia, sicut dicit Augustinus, vita 2. Quia, sicut dicit Augustinus, quamvis mutabilis sit per naturam spiri- quamvis mutabilis sit per naturam spiri- tus creatus, tamen a Deo glorificatus et tus creatus, tamen a Deo glorificatus et beatificatus, numquam mutabilitatem beatificatus, numquam mutabilitatem et mortalitatem suam exerit, undique et mortalitatem suam exerit, undique fonte vitæ repletus. I ad Corinth. xv, fonte vitæ repletus. I ad Corinth. xv, 54 Absorpta est mors in victoria. I ad 54 Absorpta est mors in victoria. I ad Timoth. xi, 16: Solus habet immortali- Timoth. xi, 16: Solus habet immortali-

ad Corinth. v, 4. ad Corinth. v, 4.

606 606

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tatem, et lucem inhabitat inaccessibi- tatem, et lucem inhabitat inaccessibi- lem. lem.

Talis immutabilitatis continuus influ- Talis immutabilitatis continuus influ- xus ab immutabili spiritu, facit immuta- xus ab immutabili spiritu, facit immuta- bilem spiritum creatum: eo quod num- bilem spiritum creatum: eo quod num- quam mutabilitatem exerere potest in quam mutabilitatem exerere potest in ipso natura creata. Simultas autem est, ipso natura creata. Simultas autem est, quod in Deo non est successio vicis hu- quod in Deo non est successio vicis hu- jus, totum quod in eo est, stat simul: jus, totum quod in eo est, stat simul: et sic se influit in spiritum creatum: et sic se influit in spiritum creatum: et hoc dicit Apostolus, I ad Corinth. xv, et hoc dicit Apostolus, I ad Corinth. xv, 28 Erit Deus omnia in omnibus. Ja 28 Erit Deus omnia in omnibus. Ja cob. 11, 17 Apud quem non est transmu- cob. 11, 17 Apud quem non est transmu- tatio, nec vicissitudinis abumbratio. De. tatio, nec vicissitudinis abumbratio. De. simplicitate est, quod licet multis illumi- simplicitate est, quod licet multis illumi- nationibus et attributis percipiatur, ta- nationibus et attributis percipiatur, ta- men omnia hæc sunt unum simplex im- men omnia hæc sunt unum simplex im- mediate spiritui creato influxum: sicut mediate spiritui creato influxum: sicut una natura simplex est ignis, quæ in- una natura simplex est ignis, quæ in- fluxa est candenti ferro: quæ tamen in fluxa est candenti ferro: quæ tamen in multis proprietatibus a ferro percipitur, multis proprietatibus a ferro percipitur, scilicet, caloris adustione, luminis clari- scilicet, caloris adustione, luminis clari- tate, accensione, attractione, et multis tate, accensione, attractione, et multis aliis similitudinibus. Sic enim illapsus aliis similitudinibus. Sic enim illapsus spiritus simplex in spiritum creatum, spiritus simplex in spiritum creatum, trahit ad seipsum spiritum creatum et trahit ad seipsum spiritum creatum et trahendo eum ad se, unum simplex vi- trahendo eum ad se, unum simplex vi- vificat et simplificat ipsum, ne in plura vificat et simplificat ipsum, ne in plura de cætero dividatur. Et hoc est quod di- de cætero dividatur. Et hoc est quod di- cit Philosophus in libro de Causis, quod cit Philosophus in libro de Causis, quod intelligentia magis accedens ad unum intelligentia magis accedens ad unum primum, magis efficitur una et simplex. primum, magis efficitur una et simplex. Isa. LXVI, 12 Ecce ego declinabo in Isa. LXVI, 12 Ecce ego declinabo in vos quasi fluvium pacis, et quasi torren- vos quasi fluvium pacis, et quasi torren- tem inundantem gloriam gentium, quam tem inundantem gloriam gentium, quam sugetis. Hæc igitur est vita de qua dici- sugetis. Hæc igitur est vita de qua dici- tur, Joan. x, 10 Ego veni ut vitam tur, Joan. x, 10 Ego veni ut vitam habeant, et abundantius habeant. Hæc habeant, et abundantius habeant. Hæc igitur vita est quam in præmio acci- igitur vita est quam in præmio acci- piunt perfectionem Apostolicam imitan- piunt perfectionem Apostolicam imitan-

tes. tes.

« Multi autem primi erunt novissi- « Multi autem primi erunt novissi- mi. » mi. »

Tangit ordinem veniendi ad hanc mer- Tangit ordinem veniendi ad hanc mer- cedem. Adolescens enim cum toto popu- cedem. Adolescens enim cum toto popu- lo Judæorum in observatione mandato- lo Judæorum in observatione mandato-

rum videbatur esse primus, et ad hoc rum videbatur esse primus, et ad hoc præmium perfectionis Apostolicæ factus præmium perfectionis Apostolicæ factus est novissimus et gentilis qui novissi- est novissimus et gentilis qui novissi- mus videbatur, assumendo fidem factus mus videbatur, assumendo fidem factus est primus. est primus.

Et hæc est expositio litteralis. Et hæc est expositio litteralis.

Tamen novissimus veniet ad eam et Tamen novissimus veniet ad eam et ideo est sensus: Multi autem primi, » ideo est sensus: Multi autem primi, » Judæi promissionibus et observatione Judæi promissionibus et observatione legis primi, « erunt novissimi, » in fine legis primi, « erunt novissimi, » in fine mundi redeuntes. Ad Roman. xi, 25 et mundi redeuntes. Ad Roman. xi, 25 et

26 26

Cæcitas contigit in Israel, donec Cæcitas contigit in Israel, donec plenitudo gentium intraret: et sic omnis plenitudo gentium intraret: et sic omnis Israel salvus fieret. Matth. xx, 8: Voca Israel salvus fieret. Matth. xx, 8: Voca operarios, et redde illis mercedem suam operarios, et redde illis mercedem suam incipiens a novissimis usque ad primos. incipiens a novissimis usque ad primos. Et, ibidem, y. 16 : Erunt novissimi pri- Et, ibidem, y. 16 : Erunt novissimi pri- mi, et primi novissimi. Hæc est exposi- mi, et primi novissimi. Hæc est exposi- tio litteræ. tio litteræ.

Dicit autem hic Glossa, quia multi in- Dicit autem hic Glossa, quia multi in- cipiunt et non perficiunt. Et hæc est ter- cipiunt et non perficiunt. Et hæc est ter- ribilis sententia: unde Judas inceptione ribilis sententia: unde Judas inceptione primus, traditione factus est novissimus: primus, traditione factus est novissimus: et latro malis demeritis novissimus, fa- et latro malis demeritis novissimus, fa- ctus est confessione primus. Sed hæc ctus est confessione primus. Sed hæc expositio non est litteralis, quia novissi- expositio non est litteralis, quia novissi- mus hic a pervenientibus est exclusus : mus hic a pervenientibus est exclusus : et sic non sonat novissimus, quia novis- et sic non sonat novissimus, quia novis- simus unus est de pervenientibus sicut simus unus est de pervenientibus sicut primus. Tamen hæc Glossa est secundum primus. Tamen hæc Glossa est secundum alium Evangelistam qui dicit, Matth. alium Evangelistam qui dicit, Matth. xx, 16 Multi enim sunt vocati, pauci xx, 16 Multi enim sunt vocati, pauci vero electi, non electi autem sunt ex- vero electi, non electi autem sunt ex- clusi. clusi.

Alia expositio est, quod aliquando si- Alia expositio est, quod aliquando si- gno perfectionis primi sicut Religiosi, gno perfectionis primi sicut Religiosi, et Prælati, fiunt in præmio novissimi: et Prælati, fiunt in præmio novissimi: quia minori coram Deo præmio digni sunt quia minori coram Deo præmio digni sunt propter fastum superbiæ quo inflantur. propter fastum superbiæ quo inflantur. Et sæculares signo virtutis novissimi, Et sæculares signo virtutis novissimi, fiunt apud Deum secretorum cognitorem fiunt apud Deum secretorum cognitorem primi. Luc. xiv, 11: Qui se exaltat hu- primi. Luc. xiv, 11: Qui se exaltat hu- miliabitur, et qui se humiliat exaltabi- miliabitur, et qui se humiliat exaltabi- tur. Matth. xx, 14: Volo et huic novis- tur. Matth. xx, 14: Volo et huic novis- simo dare sicut et tibi. simo dare sicut et tibi.