42 42

43 43

44 44

45 45

46 46

IN EVANG. MARCI, IX-42, 43, 44, 45, 46, 47. IN EVANG. MARCI, IX-42, 43, 44, 45, 46, 47.

ei ut suspendatur mola asinaria in collo ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profundum ma- ejus, et demergatur in profundum ma- ris. Et ut dicit Glossa, loquitur secun- ris. Et ut dicit Glossa, loquitur secun- dum morem provinciæ. Hæc enim pœna dum morem provinciæ. Hæc enim pœna majorum (alias, malorum) criminum erat. majorum (alias, malorum) criminum erat. Et revera, melius est innoxium pœna Et revera, melius est innoxium pœna atrocissima temporaliter finire vitam cor- atrocissima temporaliter finire vitam cor- poralem, quam lædendo fratrem mortem poralem, quam lædendo fratrem mortem animæ mereri perpetuam. Alia autem animæ mereri perpetuam. Alia autem Glossa dicit: « Nota quod in bono opere Glossa dicit: « Nota quod in bono opere nostro aliquando cavendum est scanda- nostro aliquando cavendum est scanda- lum proximi, aliquando pro nihilo ha- lum proximi, aliquando pro nihilo ha- bendum. In quantum enim sine peccato bendum. In quantum enim sine peccato possumus, vitare scandalum debemus: possumus, vitare scandalum debemus: si autem de veritate scandalum est, uti- si autem de veritate scandalum est, uti- lius irasci permittitur, quam veritas re- lius irasci permittitur, quam veritas re- linquatur: sed in hac Glossa, scandalum linquatur: sed in hac Glossa, scandalum dicitur quæcumque conturbatio proxi- dicitur quæcumque conturbatio proxi- morum pusillorum. Quæstionem autem morum pusillorum. Quæstionem autem de scandalo nos jam notavimus 1. de scandalo nos jam notavimus 1.

« Et si scandalizaverit te manus tua, « Et si scandalizaverit te manus tua, abscinde illam bonum est tibi debi- abscinde illam bonum est tibi debi- lem introire in vitam, quam duas ma- lem introire in vitam, quam duas ma- nus habentem ire in gehennam, in nus habentem ire in gehennam, in ignem inexstinguibilem, ignem inexstinguibilem,

Ubi vermis eorum non moritur, et Ubi vermis eorum non moritur, et ignis non exstinguitur. ignis non exstinguitur.

567 567

Ubi vermis eorum non moritur, et Ubi vermis eorum non moritur, et ignis non exstinguitur. ignis non exstinguitur.

12. 12.

>> >>

Secundum est, in quo exaggeratur Secundum est, in quo exaggeratur scandalum per damnum, quod potius scandalum per damnum, quod potius quam scandalum est subeundum: et tan- quam scandalum est subeundum: et tan- git tria de manu scilicet, pede, et git tria de manu scilicet, pede, et

oculo. oculo.

De manu quidem dicit: « Et si scanda- De manu quidem dicit: « Et si scanda- lizaverit te, » hoc est, si causam vel oc- lizaverit te, » hoc est, si causam vel oc- casionem ruinæ, verbo vel facto minus casionem ruinæ, verbo vel facto minus recto tibi dederit, « manus tua, » hoc recto tibi dederit, « manus tua, » hoc est, ille qui pro te operatur sicut manus est, ille qui pro te operatur sicut manus tua, et qui te defendit sicut dextera tua, tua, et qui te defendit sicut dextera tua, « abscinde eam, » per separationem tui « abscinde eam, » per separationem tui ab ipso, et relinque illum. Non enim ab ipso, et relinque illum. Non enim loquitur de membrorum corporalium de- loquitur de membrorum corporalium de- truncatione, sed potius de scandalizan- truncatione, sed potius de scandalizan- tium nobis conjunctorum separatione. tium nobis conjunctorum separatione. Matth. xvIII, 8: Si autem manus tua Matth. xvIII, 8: Si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscide eum, vel pes tuus scandalizat te, abscide eum, et projice abs te. et projice abs te.

Et subjungit rationem : « Bonum, » Et subjungit rationem : « Bonum, » hoc est, utilius « est tibi debilem, » hoc hoc est, utilius « est tibi debilem, » hoc adjutorio amici temporalis destitutum, adjutorio amici temporalis destitutum, « introire in vitam, » scilicet æternam, in « introire in vitam, » scilicet æternam, in quam intrabis si causam cadendi in pec- quam intrabis si causam cadendi in pec- catum a nullo accipies, « quam duas ma- catum a nullo accipies, « quam duas ma- nus, » hoc est, duo adjutoria, «haben- nus, » hoc est, duo adjutoria, «haben- tem,» tuum scilicet, et amici, « mitti, » tem,» tuum scilicet, et amici, « mitti, » propter causam ruinæ, « in gehennam propter causam ruinæ, « in gehennam ignis, » hoc est, in infernum. Hoc ver- ignis, » hoc est, in infernum. Hoc ver- bum, ut dicit Hieronymus, novum in bum, ut dicit Hieronymus, novum in Evangelio Salvator posuit pro inferno, Evangelio Salvator posuit pro inferno, quod ante eum in nullo auctore positum quod ante eum in nullo auctore positum invenitur. Sumptum est autem a Josue invenitur. Sumptum est autem a Josue XVIII, 16, quia quidam Ennom habuit XVIII, 16, quia quidam Ennom habuit Ubi vermis eorum non moritur, et vallem, in quam jugis erat ignis sacrifi- Ubi vermis eorum non moritur, et vallem, in quam jugis erat ignis sacrifi- ignis non exstinguitur. ignis non exstinguitur.

Et si pes tuus te scandalizat, am- Et si pes tuus te scandalizat, am- puta illum: bonum est tibi claudum puta illum: bonum est tibi claudum introire in vitam æternam, quam introire in vitam æternam, quam duos pedes habentem mitti in gehen- duos pedes habentem mitti in gehen- nam ignis inexstinguibilis, nam ignis inexstinguibilis,

Quod si oculus tuus scandalizat te, Quod si oculus tuus scandalizat te, ejice eum bonum est tibi luscum in- ejice eum bonum est tibi luscum in- troire in regnum Dei, quam duos ocu- troire in regnum Dei, quam duos ocu- los habentem mitti in gehennam los habentem mitti in gehennam ignis, ignis,

1 Cf. Enarrationes in Matthæum, XVIII, 6 et 1 Cf. Enarrationes in Matthæum, XVIII, 6 et seq. seq. Tom. XX hujusce editionis. Tom. XX hujusce editionis.

2 Josue, XVIII, 16: Descenditque in Geennom 2 Josue, XVIII, 16: Descenditque in Geennom

ciorum idolorum. Unde gehennom est ciorum idolorum. Unde gehennom est idem quod vallis Ennom 2: et quia ibi idem quod vallis Ennom 2: et quia ibi multus et jugis erat ignis, propter hoc multus et jugis erat ignis, propter hoc ignem dæmonum infernalem ab illa valle ignem dæmonum infernalem ab illa valle denominavit. Jerem. VII, 31 et 32: Ædi- denominavit. Jerem. VII, 31 et 32: Ædi- ficaverunt excelsa Topheth, quæ est in ficaverunt excelsa Topheth, quæ est in valle filii Ennom: ut incenderet filios valle filii Ennom: ut incenderet filios

(id est, vallem Ennom) juxta latus Jebusæi ad (id est, vallem Ennom) juxta latus Jebusæi ad austrum, etc. austrum, etc.

47 47

568 568

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

suos et filias suas igni: quæ nec præ- suos et filias suas igni: quæ nec præ- cepi, nec cogitavi in corde meo. Ideo ecce cepi, nec cogitavi in corde meo. Ideo ecce dies venient, dicit Dominus, et non dice- dies venient, dicit Dominus, et non dice- tur amplius Topheth, et vallis filii En- tur amplius Topheth, et vallis filii En- nom, sed Vallis interfectionis. nom, sed Vallis interfectionis.

quæ cremat, quæ cremat,

Hac ergo similitudine dicit: « In ge- Hac ergo similitudine dicit: « In ge- hennam ignis inexstinguibilis, » quia hennam ignis inexstinguibilis, » quia ignis ille a verbo sententiæ Domini su- ignis ille a verbo sententiæ Domini su- mit virtutem. Et quia verbum suum ni- mit virtutem. Et quia verbum suum ni- hil habet contrarium, ideo ignis ille ex- hil habet contrarium, ideo ignis ille ex- stingui non poterit. Ignis enim ille nec stingui non poterit. Ignis enim ille nec virtutem consumendi ea virtutem consumendi ea nec naturam illuminandi habet, ut dicit nec naturam illuminandi habet, ut dicit Gregorius, nisi ad ea quæ molesta sunt Gregorius, nisi ad ea quæ molesta sunt et invite videntur: sed a sententia Do- et invite videntur: sed a sententia Do- mini habet virtutem affligendi reum. Isa. mini habet virtutem affligendi reum. Isa. XXVI, 11 Ignis hostes tuos devoret. Deu- XXVI, 11 Ignis hostes tuos devoret. Deu- ter. xxx11, 22: Ignis succensus est in fu- ter. xxx11, 22: Ignis succensus est in fu- rore meo, et ardebit usque ad inferni no- rore meo, et ardebit usque ad inferni no- vissima. vissima.

« Ubi vermis eorum non moritur. >> « Ubi vermis eorum non moritur. >>

Vermis hic dicitur conscientiæ remor- Vermis hic dicitur conscientiæ remor- sus, qui non cessabit in eis. sus, qui non cessabit in eis.

consum- consum-

« Et ignis,» afflictivus, non « Et ignis,» afflictivus, non ptivus, « non exstinguetur, » quia ex quo ptivus, « non exstinguetur, » quia ex quo non consumit, numquam ei deerit ma- non consumit, numquam ei deerit ma- teria. Judith, xVI, 21: Dabit ignem et teria. Judith, xVI, 21: Dabit ignem et vermes in carnes eorum, ut urantur et vermes in carnes eorum, ut urantur et sentiant usque in sempiternum. Eccli. sentiant usque in sempiternum. Eccli. VII, 19: Vindicta carnis impii ignis et VII, 19: Vindicta carnis impii ignis et

vermes. vermes.

« Et si pes tuus, » « Et si pes tuus, »

Hoc est, ille qui te portat sicut pes, et Hoc est, ille qui te portat sicut pes, et supportat te in labore vel sollicitudine, supportat te in labore vel sollicitudine, « scandalizat te, » verbo vel facto mi- « scandalizat te, » verbo vel facto mi- nus recto tibi dat causam ruinæ vel oc- nus recto tibi dat causam ruinæ vel oc- casionem, « amputa illum, » per tuam casionem, « amputa illum, » per tuam ab ipso sequestrationem: hoc est enim ab ipso sequestrationem: hoc est enim periculum in falsis fratribus. Jerem. ix, periculum in falsis fratribus. Jerem. ix, 4 et 5 Unusquisque se a proximo 4 et 5 Unusquisque se a proximo suo custodiat, et in omni fratre suo suo custodiat, et in omni fratre suo non habeat fiduciam: quia omnis fra- non habeat fiduciam: quia omnis fra- ter supplantans supplantabit, et omnis ter supplantans supplantabit, et omnis amicus fraudulenter incedet et vir amicus fraudulenter incedet et vir

fratrem suum deridebit, et veritatem fratrem suum deridebit, et veritatem non loquentur. Hic ergo talis pes est non loquentur. Hic ergo talis pes est

scandalizans. Proverb. xxv, 19 et 20: scandalizans. Proverb. xxv, 19 et 20: Dens putridus, et pes lassus, qui sperat Dens putridus, et pes lassus, qui sperat super infideli in die angustiæ, et amittit super infideli in die angustiæ, et amittit pallium in die frigoris. Talis enim pes pallium in die frigoris. Talis enim pes et supportationem subtrahit in die anə et supportationem subtrahit in die anə gustiæ, et pallium charitatis non expan- gustiæ, et pallium charitatis non expan- dit in die tentationis, quando refrigescit dit in die tentationis, quando refrigescit charitas multorum. charitas multorum.

Et hic ergo pes amputandus est, quia Et hic ergo pes amputandus est, quia « bonum, » hoc est, utile « est tibi clau- « bonum, » hoc est, utile « est tibi clau- dum,» tali amico te supportante caren- dum,» tali amico te supportante caren- tem, introire in vitam æternam, » in tem, introire in vitam æternam, » in

qua supportante te de cætero non indi- qua supportante te de cætero non indi- gebis, et quia Angeli te supporta- gebis, et quia Angeli te supporta- bunt. Luc. xv1, 22: Factum est ut mo- bunt. Luc. xv1, 22: Factum est ut mo- reretur mendicus, et portaretur ab Ange- reretur mendicus, et portaretur ab Ange- lis in sinum Abrahæ. Vel, « in vitam » lis in sinum Abrahæ. Vel, « in vitam » gratiæ in quam te Sancti portabunt. Ad gratiæ in quam te Sancti portabunt. Ad Roman. xv, 1 Debemus nos firmiores Roman. xv, 1 Debemus nos firmiores imbecillitates infirmorum sustinere, et imbecillitates infirmorum sustinere, et non nobis placere. Ad Galat. vi, 2: Alter non nobis placere. Ad Galat. vi, 2: Alter alterius onera portate. alterius onera portate.

« Quam duos pedes habentem, » hoc « Quam duos pedes habentem, » hoc est, duas supportationes, tuam et amici est, duas supportationes, tuam et amici scandalizantis, « mitti, » per ruinæ cau scandalizantis, « mitti, » per ruinæ cau sam, vel occasionem, « in ignem æter- sam, vel occasionem, « in ignem æter- num. » Isa. xxx, 33: Præparata est ab num. » Isa. xxx, 33: Præparata est ab heri Topheth, a rege præparata, pro- heri Topheth, a rege præparata, pro- funda, et dilatata. Nutrimenta ejus, funda, et dilatata. Nutrimenta ejus, ignis et ligna multa: flatus Domini ignis et ligna multa: flatus Domini sicut torrens sulphuris succendens cam. sicut torrens sulphuris succendens cam.

Et hoc est quod subdit: « Inexstingui- Et hoc est quod subdit: « Inexstingui- bilem, » quem flatus Domini, hoc est, bilem, » quem flatus Domini, hoc est, spiritus iræ Domini continue succendit. spiritus iræ Domini continue succendit.

« Ubi vermis eorum non moritur. » « Ubi vermis eorum non moritur. »

Isa. xiv, 11 Subter te sternetur ti- Isa. xiv, 11 Subter te sternetur ti- nea, et operimentum tuum erunt vermes. nea, et operimentum tuum erunt vermes. « Et ignis non exstinguetur. « Et ignis non exstinguetur. » Isa. L, » Isa. L, 11 Ecce vos omnes accendentes ignem, 11 Ecce vos omnes accendentes ignem, accincti flammis, ambulate in lumine accincti flammis, ambulate in lumine ignis vestri, et in flammis quas succen- ignis vestri, et in flammis quas succen- distis: de manu mea factum est hoc distis: de manu mea factum est hoc vobis, in doloribus dormietis. vobis, in doloribus dormietis.

« Quod si oculus tuus, » « Quod si oculus tuus, »

IN EVANG. MARCI, IX-46, 47, 48, 49, 50. IN EVANG. MARCI, IX-46, 47, 48, 49, 50.

569 569

« Omnis enim igne salietur, et om « Omnis enim igne salietur, et om nis victima sale salietur. nis victima sale salietur.

48 48

49 49

Hoc est, consultor, vel provisor, vel Hoc est, consultor, vel provisor, vel gubernator, qui tibi est pro oculo, gubernator, qui tibi est pro oculo, « scandalizet te, » verbo vel facto mi- « scandalizet te, » verbo vel facto mi- nus recto tibi dat causam casus, vel oc- nus recto tibi dat causam casus, vel oc- casionem. Thren. 111, 51: Oculus meus casionem. Thren. 111, 51: Oculus meus deprædatus est animam meam in cunctis deprædatus est animam meam in cunctis filiabus urbis meæ. Matth. vi, 23: Si filiabus urbis meæ. Matth. vi, 23: Si oculus tuus fuerit nequam, totum cor- oculus tuus fuerit nequam, totum cor- pus tuum tenebrosum erit. pus tuum tenebrosum erit.

« Erue eum, » per tui ab ipso separa- « Erue eum, » per tui ab ipso separa- tionem. Numer. xvi, 26: Recedite a tionem. Numer. xvi, 26: Recedite a tabernaculis hominum impiorum. tabernaculis hominum impiorum.

« Bonum est tibi, » hoc est, utile, « Bonum est tibi, » hoc est, utile, « luscum, » sive monoculum: ut non « luscum, » sive monoculum: ut non nisi tuam ipsius providentiam, et consi- nisi tuam ipsius providentiam, et consi- lium, et gubernationem, in temporali- lium, et gubernationem, in temporali- bus habeas, «< introire in regnum Dei, » bus habeas, «< introire in regnum Dei, » ubi multi tibi providebunt, et consulent: ubi multi tibi providebunt, et consulent: de quibus dicitur, Ezechiel. I, 18, quod de quibus dicitur, Ezechiel. I, 18, quod plena sunt animalia oculis ante et retro. plena sunt animalia oculis ante et retro.

« Quam duos oculos, » hoc est, du- « Quam duos oculos, » hoc est, du- plicem provisionem vel consilium, ha- plicem provisionem vel consilium, ha- bentem,» tuum proprium, et mali ami- bentem,» tuum proprium, et mali ami- ci. Luc. xvi, 8: Filii hujus sæculi pru- ci. Luc. xvi, 8: Filii hujus sæculi pru- dentiores filiis lucis in generatione sua dentiores filiis lucis in generatione sua

sunt. sunt.

« Mitti, » propter peccatum cui ille « Mitti, » propter peccatum cui ille dat causam, dat causam, vel occasionem, « in ge- vel occasionem, « in ge- hennam ignis. » Matth. xxv, 41: Disce- hennam ignis. » Matth. xxv, 41: Disce- dite a me, maledicti, in ignem æternum, dite a me, maledicti, in ignem æternum, qui paratus est diabolo, et angelis ejus. qui paratus est diabolo, et angelis ejus.

Bonum est sal: quod si sal insul- Bonum est sal: quod si sal insul- sum fuerit, in quo illud condietis ? sum fuerit, in quo illud condietis ? Habete in vobis sal, et pacem ha- Habete in vobis sal, et pacem ha- bete inter vos. » bete inter vos. »

Hoc est quartum de habenda discre- Hoc est quartum de habenda discre- tione circa regnum subditorum. tione circa regnum subditorum.

Dicuntur autem hic tria: quorum pri- Dicuntur autem hic tria: quorum pri- mum est, de salis utilitate: secundum, mum est, de salis utilitate: secundum, de salis sanctificatione: tertium autem, de salis sanctificatione: tertium autem, de salis insulsi nocivitate. Glossa autem de salis insulsi nocivitate. Glossa autem quædam dicenda dictis continuat, di- quædam dicenda dictis continuat, di- cens : « Quia tertio mentionem facit cens : « Quia tertio mentionem facit ignis et vermis, ostendit quomodo utrum- ignis et vermis, ostendit quomodo utrum- que valeamus vitare: ut vermes sale que valeamus vitare: ut vermes sale arceantur, et ignis inferni igne sancti arceantur, et ignis inferni igne sancti Spiritus depellatur. » Spiritus depellatur. »

Et hoc est quod dicit : « Omnis enim, » Et hoc est quod dicit : « Omnis enim, » supple, homo, vel Dei « victima, » quæ supple, homo, vel Dei « victima, » quæ se ipsam in sacrificium Deo obtulerit, se ipsam in sacrificium Deo obtulerit, sicut dicitur, ad Roman. XII, 1: Obse- sicut dicitur, ad Roman. XII, 1: Obse- cro vos per misericordiam Dei, ut exhi- cro vos per misericordiam Dei, ut exhi- beatis corpora vestra hostiam viventem, beatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem, rationabile sanctam, Deo placentem, rationabile obsequium vestrum. obsequium vestrum.

Talis igitur omnis homo, et omnis Talis igitur omnis homo, et omnis hostia, ad hoc ut Deo placeat, «igne sa- hostia, ad hoc ut Deo placeat, «igne sa- lietur. » Effectum ponit pro causa per lietur. » Effectum ponit pro causa per metonymiam: quia sal exsiccat et pur-. metonymiam: quia sal exsiccat et pur-. gat: unde sensus est: Igne exsiccatur et gat: unde sensus est: Igne exsiccatur et purgatur nihil enim ita purificat cor- purgatur nihil enim ita purificat cor-

« Ubi vermis eorum non mori- pora putrescentia, sicut ignis : quia ignis « Ubi vermis eorum non mori- pora putrescentia, sicut ignis : quia ignis

tur. » tur. »

Tunc dentem acuit in æternum. Tunc dentem acuit in æternum.

humorem putridum de profundo extra- humorem putridum de profundo extra- hit, et consumit et partes quæ humo- hit, et consumit et partes quæ humo- rem putridum generant abjiciendo con- rem putridum generant abjiciendo con-

Job, xx1, 26 In pulvere dormient, et stringit, ne iterum putredinem vel rege- Job, xx1, 26 In pulvere dormient, et stringit, ne iterum putredinem vel rege- vermes operient eos. vermes operient eos.

« Et ignis non exstinguetur, » quia « Et ignis non exstinguetur, » quia nec materia ejus consumitur, nec con- nec materia ejus consumitur, nec con- trarium habet a quo corrumpatur. Isa. trarium habet a quo corrumpatur. Isa. LXVI, 24 Vermis eorum non morietur, LXVI, 24 Vermis eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur: et et ignis eorum non exstinguetur: et erunt usque ad satietatem visionis omni erunt usque ad satietatem visionis omni carni, hoc est, beatis. carni, hoc est, beatis.

nerare, vel emittere possint. Volens nerare, vel emittere possint. Volens ergo Dominus per simile in spiritualibus ergo Dominus per simile in spiritualibus ostendere Apostolis et Prælatis, qualiter ostendere Apostolis et Prælatis, qualiter sapienter et discrete regant subditos, ita sapienter et discrete regant subditos, ita quod omnino sint bonus odor Deo, docet quod omnino sint bonus odor Deo, docet quod igne arceant, tam in se quam in quod igne arceant, tam in se quam in aliis, fœtorem putrescentis concupiscen- aliis, fœtorem putrescentis concupiscen- tiæ et omnia quæcumque cogitant et tiæ et omnia quæcumque cogitant et loquuntur vel operantur, sale condian- loquuntur vel operantur, sale condian- tur sapientiæ. tur sapientiæ.

50 50

570 570

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ignis autem est quadruplex: sed pri- Ignis autem est quadruplex: sed pri- mus causa est trium aliorum ignium. mus causa est trium aliorum ignium.

Primus quidem est ignis Spiritus Primus quidem est ignis Spiritus sancti, Act. 11, 3 Apparuerunt Apo- sancti, Act. 11, 3 Apparuerunt Apo- stolis dispertitæ linguæ tamquam ignis, stolis dispertitæ linguæ tamquam ignis, seditque supra singulos eorum, scilicet seditque supra singulos eorum, scilicet Spiritus sanctus. Deuter. iv, 24: Deus Spiritus sanctus. Deuter. iv, 24: Deus tuus ignis consumens est. tuus ignis consumens est.

Secundus ignis est fervor charitatis, Secundus ignis est fervor charitatis, Luc. XII, 49 Ignem veni mittere in ter- Luc. XII, 49 Ignem veni mittere in ter- ram, et quid volo nisi ut accendatur ? ram, et quid volo nisi ut accendatur ? Ezechiel. 1, 13 Hæc erat visio discur- Ezechiel. 1, 13 Hæc erat visio discur- rens in medio quatuor animalium, rens in medio quatuor animalium, splendor ignis, et de igne fulgur egre- splendor ignis, et de igne fulgur egre- diens. diens.

Tertius ignis est fervor devotionis in Tertius ignis est fervor devotionis in affectu orationis. Psal. xxxviii, 4: Con- affectu orationis. Psal. xxxviii, 4: Con- caluit cor meum intra me: et in medi- caluit cor meum intra me: et in medi- tatione mea exardescet ignis. Iste est tatione mea exardescet ignis. Iste est ignis sacrificii et holocausti, quod Deo ignis sacrificii et holocausti, quod Deo incenditur. Levit. vi, 12: Ignis in al- incenditur. Levit. vi, 12: Ignis in al- tari semper ardebit. tari semper ardebit.

Quartus ignis est iræ per zelum bo- Quartus ignis est iræ per zelum bo- num, vindicantem et urentem in se num, vindicantem et urentem in se quod dolet admisisse. Psal. xxv, 2: quod dolet admisisse. Psal. xxv, 2: Ure renes meos, et cor meum: et vide Ure renes meos, et cor meum: et vide si via iniquitatis in me est¹. Psal. xvi, 3 : si via iniquitatis in me est¹. Psal. xvi, 3 : Igne me examinasti, et non est inventa Igne me examinasti, et non est inventa in me iniquitas. Eccli. xxvi1, 6: Vasa in me iniquitas. Eccli. xxvi1, 6: Vasa figuli probat fornax, et homines justos figuli probat fornax, et homines justos tentatio tribulationis. Tribulatio autem tentatio tribulationis. Tribulatio autem ista, vel est a se facta, aut in se ex zelo ista, vel est a se facta, aut in se ex zelo vindicat quod dolet admisisse, vel ab vindicat quod dolet admisisse, vel ab alio illata patienter suffertur, ut per tri- alio illata patienter suffertur, ut per tri- bulationem ab admissis malis expurge- bulationem ab admissis malis expurge- tur. Sapient. III, 6 et 5: Tamquam au- tur. Sapient. III, 6 et 5: Tamquam au- rum in fornace probavit illos, et quasi rum in fornace probavit illos, et quasi holocausti hostiam accepit illos, et inve- holocausti hostiam accepit illos, et inve- nit illos dignos se. nit illos dignos se.

Igitur ignis Spiritus sancti purificat Igitur ignis Spiritus sancti purificat spiritum, cui illabitur: ignis autem cha- spiritum, cui illabitur: ignis autem cha- ritatis purificat affectum, quando affe- ritatis purificat affectum, quando affe- ctus charitate informatur: ignis autem ctus charitate informatur: ignis autem devotionis purificat desiderium, ut Deo devotionis purificat desiderium, ut Deo dignum sacrificium offeratur: ignis au- dignum sacrificium offeratur: ignis au- tem tribulationis vindicantis purificat tem tribulationis vindicantis purificat loca delectationum, ne in peccatis quis loca delectationum, ne in peccatis quis

1 Cf. Psal. cxxXVIII, 24. 1 Cf. Psal. cxxXVIII, 24.

delectetur : et sic secundum unam delectetur : et sic secundum unam quamdam, quæ ibidem est Glossam, illud quamdam, quæ ibidem est Glossam, illud Apostoli, I ad Corinth. 11, 13, intelligi- Apostoli, I ad Corinth. 11, 13, intelligi- tur: Uniuscujusque opus quale sit tur: Uniuscujusque opus quale sit ignis probabit. Et infra, y. 15: Si cujus ignis probabit. Et infra, y. 15: Si cujus opus arserit, quod super fundamentum opus arserit, quod super fundamentum fidei ædificavit, detrimentum patietur : fidei ædificavit, detrimentum patietur : ipse autem salvus erit, sic tamen quasi ipse autem salvus erit, sic tamen quasi per ignem. per ignem.

Sic ergo legenda est littera: Sic ergo legenda est littera:

« Omnis » homo, vel « omnis » ho- « Omnis » homo, vel « omnis » ho- stia, «igne » isto quadruplici « salietur, » stia, «igne » isto quadruplici « salietur, » hoc est, ad saporem suavitatis divinæ, et hoc est, ad saporem suavitatis divinæ, et exsiccationem et restrictionem fœtoris exsiccationem et restrictionem fœtoris deducetur. Genes. VIII, 21: Odoratus est deducetur. Genes. VIII, 21: Odoratus est Dominus odorem suavitatis, et benedixit Dominus odorem suavitatis, et benedixit eis. eis.

« Et omnis » homo, vel « victima « Et omnis » homo, vel « victima sale,» sapientiæ et discretionis, « sa- sale,» sapientiæ et discretionis, « sa- lietur, hoc est, omnis victima sale lietur, hoc est, omnis victima sale debet esse salita. Levit. II, 13: In om- debet esse salita. Levit. II, 13: In om- ni oblatione tua offeres sal. Quia nihil ni oblatione tua offeres sal. Quia nihil oblatum Deo placet, quod sale discre- oblatum Deo placet, quod sale discre- tionis et sapientiæ divinæ omnia con- tionis et sapientiæ divinæ omnia con- dientis, non est salitum. Job, v1, 6: dientis, non est salitum. Job, v1, 6: Numquid poterit comedi insulsum, quod Numquid poterit comedi insulsum, quod non est sale conditum ? Attende autem, non est sale conditum ? Attende autem, quod etiam nimis salsum habet saporem quod etiam nimis salsum habet saporem abominabilem: et ita innuitur quando abominabilem: et ita innuitur quando in rebus tanta adhibetur discretio, quan- in rebus tanta adhibetur discretio, quan- tam natura negotii exigit : et tanta sa- tam natura negotii exigit : et tanta sa- pientia, tunc sufficit: et si magis aliquis pientia, tunc sufficit: et si magis aliquis adhibeat quam exigit negotii qualitas, adhibeat quam exigit negotii qualitas, abominabile est. Ad Roman. XII, 3: abominabile est. Ad Roman. XII, 3: Dico per gratiam Dei, quæ data est mihi, Dico per gratiam Dei, quæ data est mihi, omnibus qui sunt inter vos, non plus omnibus qui sunt inter vos, non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem. Matth. v, 13: Vos estis ad sobrietatem. Matth. v, 13: Vos estis sal terræ, quia Apostolica sapientia sal terræ, quia Apostolica sapientia cuncta sunt condienda : fatuus enim cuncta sunt condienda : fatuus enim insulsus vocatur. insulsus vocatur.

<< Bonum est sal, » << Bonum est sal, »

Hoc est cunctis condiendis est utile Hoc est cunctis condiendis est utile sal. Unde Ambrosius : « Inter omnia sal. Unde Ambrosius : « Inter omnia quæ creasti, non minimam gratiam con- quæ creasti, non minimam gratiam con-

IN EVANG. MARCI, IX-49, 50. IN EVANG. MARCI, IX-49, 50.

ferre dignatus es sali: ut ex illo possint ferre dignatus es sali: ut ex illo possint universa condiri. » Et hoc significatum universa condiri. » Et hoc significatum est, IV Reg. 11, 20 et seq., ubi Eliseus est, IV Reg. 11, 20 et seq., ubi Eliseus sanavit aquas per immissionem salis, sanavit aquas per immissionem salis, ita quod non erat ultra in eis mors vel ita quod non erat ultra in eis mors vel sterilitas quia insipida humanæ conver- sterilitas quia insipida humanæ conver- sationis condivit sale discretionis et sa- sationis condivit sale discretionis et sa- pientiæ divinæ : ut de cætero nec mor- pientiæ divinæ : ut de cætero nec mor- tem proferret in peccatis, nec sterilita- tem proferret in peccatis, nec sterilita- tem pateretur in otiosis et fatuis. Sic tem pateretur in otiosis et fatuis. Sic ergo bonum est sal. ergo bonum est sal.

« Quod si sal insulsum fuerit. » Sal « Quod si sal insulsum fuerit. » Sal est insulsum quando non condit: et hoc est insulsum quando non condit: et hoc est quando Prælatus ad communem po- est quando Prælatus ad communem po- puli sæcularis convertitur insipiditatem. puli sæcularis convertitur insipiditatem. Matth. v, 13 Quod si sal evanuerit, Matth. v, 13 Quod si sal evanuerit, etc. 1. etc. 1.

« In quo illud » sal « condietis, » quo « In quo illud » sal « condietis, » quo ad saporem salis revertatur? Ac si di- ad saporem salis revertatur? Ac si di- cat In nullo quia si salis est sal, tunc cat In nullo quia si salis est sal, tunc ut probat Philosophus, ibitur in infini- ut probat Philosophus, ibitur in infini- tum, et sic numquam devenitur ad con- tum, et sic numquam devenitur ad con- diens primum et sic intolerabile dam- diens primum et sic intolerabile dam- num est, si sal sit insulsum. Cavete ergo num est, si sal sit insulsum. Cavete ergo ne sal insulsum efficiatur. Ad Coloss. ne sal insulsum efficiatur. Ad Coloss.

IV, IV,

6: Sermo vester semper in gratia sale 6: Sermo vester semper in gratia sale sit conditus. sit conditus.

<< Habete >> << Habete >>

Ergo « sal in vobis, » ut in vobis sa- Ergo « sal in vobis, » ut in vobis sa- por sit sapientiæ, quæ magis dicitur a por sit sapientiæ, quæ magis dicitur a sapore quam a sapere: ut in vobis nul- sapore quam a sapere: ut in vobis nul- lus sit foetor libidinis, nihil insulsum lus sit foetor libidinis, nihil insulsum fatuitatis quia sic alios condietis. Unde, fatuitatis quia sic alios condietis. Unde,

1 Luc. XIV, 34: Si autem sal evanuerit, etc. 1 Luc. XIV, 34: Si autem sal evanuerit, etc. Alia versio habet: Quod si sal infatuatum fue- Alia versio habet: Quod si sal infatuatum fue-

571 571

IV Reg. II, 20 : Afferte mihi vas novum, IV Reg. II, 20 : Afferte mihi vas novum, et mittite in illud sal. Vas enim innova- et mittite in illud sal. Vas enim innova- tum, spiritus est innovatus, qui debet tum, spiritus est innovatus, qui debet esse sal ne fœtorem contrahat, et ut ha- esse sal ne fœtorem contrahat, et ut ha- beat unde alios condiat: quia aliter Præ- beat unde alios condiat: quia aliter Præ- latus esse non potest. latus esse non potest.

« Et pacem habete in vos, »> « Et pacem habete in vos, »>

Quia salis sapor asper est aliquando, Quia salis sapor asper est aliquando, et purgativus ideo monet ut quando et purgativus ideo monet ut quando alios condiunt, diligenter caveant ne alios condiunt, diligenter caveant ne pacem unitatis Ecclesiæ rumpant : quia pacem unitatis Ecclesiæ rumpant : quia (sicut diximus) si nimis aliquid saliatur, (sicut diximus) si nimis aliquid saliatur, abominabile efficitur: unde Glossa: abominabile efficitur: unde Glossa: « Qui sapienter loquitur, magnopere me- « Qui sapienter loquitur, magnopere me- tuat, ne ejus eloquio audientium unitas tuat, ne ejus eloquio audientium unitas rumpatur. » Nolite rumpere pacem, sed rumpatur. » Nolite rumpere pacem, sed estote solliciti servare unitatem spiritus estote solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis 2. Sic conditos esse et in vinculo pacis 2. Sic conditos esse et condire alios jubet Apostolus, ad Galat. condire alios jubet Apostolus, ad Galat. VI, 1 Si præoccupatus fuerit homo in VI, 1 Si præoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, aliquo delicto, vos qui spirituales estis, instruite illum in spiritu lenitatis: con- instruite illum in spiritu lenitatis: con- siderans teipsum, ne et tu tenteris. Quod siderans teipsum, ne et tu tenteris. Quod enim dicit, præoccupatum in aliquo de- enim dicit, præoccupatum in aliquo de- licto, notat insulsum. Quod autem addit, licto, notat insulsum. Quod autem addit, instruite illum, notat salis apponendum instruite illum, notat salis apponendum condimentum. Quod vero subdit, in spi- condimentum. Quod vero subdit, in spi- ritu lenitatis, etc., notat sollicitos esse ritu lenitatis, etc., notat sollicitos esse debere, ne per nimiam salis appositio- debere, ne per nimiam salis appositio- nem provocent ad amaritudinem : et sic nem provocent ad amaritudinem : et sic pacis violent unitatem. Hoc est ergo quod pacis violent unitatem. Hoc est ergo quod dicitur hic Apostolica idoneitate. dicitur hic Apostolica idoneitate.

rit, etc. rit, etc.

2 Ad Ephes. iv, 3. 2 Ad Ephes. iv, 3.

572 572

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT X. CAPUT X.

Nullo modo dimittendam uxorem adstruit aliam ducendo: parvulos complexus, Nullo modo dimittendam uxorem adstruit aliam ducendo: parvulos complexus, benedicit eis: dives qui præcepta a juventute observarat, non amplectitur benedicit eis: dives qui præcepta a juventute observarat, non amplectitur Christi consilium de omnibus divendendis: quid referent præmii qui omnia Christi consilium de omnibus divendendis: quid referent præmii qui omnia relinquunt: rursum suam prædicit passionem: occcasione ambitionis filiorum relinquunt: rursum suam prædicit passionem: occcasione ambitionis filiorum Zebedæi docet discipulos quod non ostensione dominii, sed officio ministerii Zebedæi docet discipulos quod non ostensione dominii, sed officio ministerii debeant esse majores: Bartimæum cæcum sanat. debeant esse majores: Bartimæum cæcum sanat.

1. Et inde exsurgens venit in fines 1. Et inde exsurgens venit in fines Judææ ultra Jordanem 1 : et Judææ ultra Jordanem 1 : et conveniunt iterum turbæ ad conveniunt iterum turbæ ad eum, et sicut consueverat ite- eum, et sicut consueverat ite- rum docebat illos. rum docebat illos.

2. Et accedentes Pharisæi interroga- 2. Et accedentes Pharisæi interroga- bant eum Si licet viro uxorem bant eum Si licet viro uxorem dimittere, tentantes eum. dimittere, tentantes eum.

3. At ille respondens, dixit eis: Quid 3. At ille respondens, dixit eis: Quid vobis præcepit Moyses? vobis præcepit Moyses?

4. Qui dixerunt: Moyses permisit 4. Qui dixerunt: Moyses permisit libellum repudii scribere, et di- libellum repudii scribere, et di- mittere 2. mittere 2.

5. Quibus respondens Jesus, ait : 5. Quibus respondens Jesus, ait : Ad duritiam cordis vestri scri- Ad duritiam cordis vestri scri- psit vobis præceptum istud. psit vobis præceptum istud. 6. Ab initio autem creaturæ, mascu- 6. Ab initio autem creaturæ, mascu- lum et fœminam fecit eos Deus ³. lum et fœminam fecit eos Deus ³. 7. Propter hoc relinquet homo pa- 7. Propter hoc relinquet homo pa- trem suum et matrem, et adhæ- trem suum et matrem, et adhæ- rebit ad uxorem suam*, rebit ad uxorem suam*,

8. Et erunt duo in carne una 5. Ita- 8. Et erunt duo in carne una 5. Ita- que jam non sunt duo, sed una que jam non sunt duo, sed una

caro. caro.

9. Quod ergo Deus conjunxit homo 9. Quod ergo Deus conjunxit homo

non separet. non separet.

10. Et in domo iterum discipuli ejus 10. Et in domo iterum discipuli ejus de eodem interrogaverunt eum. de eodem interrogaverunt eum.

1 Matth. XIX, 1. 1 Matth. XIX, 1.

2 Deuter. xxiv, 1. 2 Deuter. xxiv, 1.

3 Genes. 1, 27. 3 Genes. 1, 27.

* Genes. 11, 24; Matth. xix, 5; I ad Corinth. * Genes. 11, 24; Matth. xix, 5; I ad Corinth.

11. Et ait illis: Quicumque dimiserit 11. Et ait illis: Quicumque dimiserit uxorem suam, et aliam duxerit, uxorem suam, et aliam duxerit, adulterium committit super adulterium committit super

eam. eam.

: :

12. Et si uxor dimiserit virum suum 12. Et si uxor dimiserit virum suum et alii nupserit, moechatur. et alii nupserit, moechatur. 13. Et offerebant illi parvulos ut tan- 13. Et offerebant illi parvulos ut tan- geret illos discipuli autem geret illos discipuli autem comminabantur offerentibus. comminabantur offerentibus. 14. Quos cum videret Jesus, indigne 14. Quos cum videret Jesus, indigne tulit, et ait illis : Sinite parvu- tulit, et ait illis : Sinite parvu- los venire ad me, et ne prohi- los venire ad me, et ne prohi- bueritis eos talium enim est bueritis eos talium enim est regnum Dei. regnum Dei.

15. Amen dico vobis, quisquis non 15. Amen dico vobis, quisquis non receperit regnum Dei velut par- receperit regnum Dei velut par- vulus, non intrabit in illud. vulus, non intrabit in illud. 16. Et complexans eos et imponens 16. Et complexans eos et imponens manus super illos, benedicebat manus super illos, benedicebat

eos. eos.

17. Et cum egressus esset in viam, 17. Et cum egressus esset in viam, procurrens quidam, genu flexo procurrens quidam, genu flexo ante eum, rogabat eum: Magi- ante eum, rogabat eum: Magi- ster bone, quid faciam ut vitam ster bone, quid faciam ut vitam æternam percipiam 6? æternam percipiam 6?

18. Jesus autem dixit ei: Quid me 18. Jesus autem dixit ei: Quid me dicis bonum? Nemo bonus, ni- dicis bonum? Nemo bonus, ni- si unus Deus. si unus Deus.

VII, 10; ad Ephes. v, 31. VII, 10; ad Ephes. v, 31.

5 I ad Corinth. vi, 16. 5 I ad Corinth. vi, 16.

6 Matth. xix, 16; Luc. XVIII, 18. 6 Matth. xix, 16; Luc. XVIII, 18.

CAP X MARCI. CAP X MARCI.

573 573

19. Præcepta nosti: Ne adulteres, 3o. Qui non accipiat centies tantum, 19. Præcepta nosti: Ne adulteres, 3o. Qui non accipiat centies tantum,

Ne occidas, Ne fureris, Ne fal- Ne occidas, Ne fureris, Ne fal- sum testimonium dixeris, Ne sum testimonium dixeris, Ne fraudem feceris, Honora patrem fraudem feceris, Honora patrem

tuum et matrem 1. tuum et matrem 1.

20. At ille respondens, ait illi: Ma- 20. At ille respondens, ait illi: Ma- gister, hæc omnia observavi a gister, hæc omnia observavi a

juventute mea. juventute mea.

21. Jesus autem intuitus eum, dilexit 21. Jesus autem intuitus eum, dilexit eum, et dixit ei: Unum tibi eum, et dixit ei: Unum tibi deest vade, quæcumque habes deest vade, quæcumque habes vende et da pauperibus, et ha- vende et da pauperibus, et ha- bebis thesaurum in coelo : et bebis thesaurum in coelo : et veni, sequere me. veni, sequere me.

22. Qui contristatus in verbo abiit 22. Qui contristatus in verbo abiit morens erat enim habens mul- morens erat enim habens mul- tas possessiones. tas possessiones.

23. Et circumspiciens Jesus, ait dis- 23. Et circumspiciens Jesus, ait dis- cipulis suis Quam difficile qui cipulis suis Quam difficile qui pecunias habent in regnum Dei pecunias habent in regnum Dei introibunt!' introibunt!'

24. Discipuli autem obstupescebant in 24. Discipuli autem obstupescebant in verbis ejus. At Jesus rursus re- verbis ejus. At Jesus rursus re- spondens, ait illis : Filioli, quam spondens, ait illis : Filioli, quam difficile est confidentes in pecu- difficile est confidentes in pecu- niis in regnum Dei introire! niis in regnum Dei introire! 25. Facilius est camelum per foramen 25. Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem in_ acus transire, quam divitem in_ trare in regnum Dei. trare in regnum Dei.

26. Qui magis admirabantur, dicentes 26. Qui magis admirabantur, dicentes ad semetipsos Et quis potest ad semetipsos Et quis potest salvus fieri? salvus fieri?

27. Et intuens illos Jesus, ait : Apud 27. Et intuens illos Jesus, ait : Apud homines impossibile est, sed homines impossibile est, sed non apud Deum omnia enim non apud Deum omnia enim possibilia sunt apud Deum. possibilia sunt apud Deum. 28. Et coepit ei Petrus dicere 2: Ecce 28. Et coepit ei Petrus dicere 2: Ecce nos dimisimus omnia, et secuti nos dimisimus omnia, et secuti

sumus te. sumus te.

nunc in tempore hoc, domos, et nunc in tempore hoc, domos, et fratres, et sorores, et matres, et fratres, et sorores, et matres, et filios, et agros, cum persecutio- filios, et agros, cum persecutio- nibus, et in sæculo futuro vitam nibus, et in sæculo futuro vitam

æternam. æternam.

31. Multi autem erunt primi novissi- 31. Multi autem erunt primi novissi- mi, et novissimi primi ³. mi, et novissimi primi ³.

32. Erant autem in via ascendentes 32. Erant autem in via ascendentes Jerosolymam: et præcedebat Jerosolymam: et præcedebat illos Jesus, et stupebant, et se- illos Jesus, et stupebant, et se- quentes timebant. Et assumens quentes timebant. Et assumens iterum duodecim, coepit illis di- iterum duodecim, coepit illis di- cere quæ essent ei eventura * : cere quæ essent ei eventura * : 33. Quia ecce ascendimus Jerosoly- 33. Quia ecce ascendimus Jerosoly- mam, et Filius hominis tradetur mam, et Filius hominis tradetur principibus sacerdotum, et scri- principibus sacerdotum, et scri- bis, et senioribus, et damnabunt bis, et senioribus, et damnabunt eum morte, et tradent eum gen- eum morte, et tradent eum gen- tibus: tibus:

34. Et illudent ei, et conspuent eum, 34. Et illudent ei, et conspuent eum, et flagellabunt eum, et interfi- et flagellabunt eum, et interfi- cient eum et tertia die resur- cient eum et tertia die resur- get. get.

35. Et accedunt ad eum Jacobus et 35. Et accedunt ad eum Jacobus et Joannes, filii Zebedæi, dicen- Joannes, filii Zebedæi, dicen- tes : Magister, volumus, tes : Magister, volumus, quodcumque petierimus facias quodcumque petierimus facias nobis. nobis.

ut ut

36. At ille dixit eis: Quid vultis ut 36. At ille dixit eis: Quid vultis ut faciam vobis ? faciam vobis ?

37. Et dixerunt : Da nobis ut unus ad 37. Et dixerunt : Da nobis ut unus ad dexteram tuam, et alius ad si- dexteram tuam, et alius ad si- nistram tuam sedeamus in glo- nistram tuam sedeamus in glo- ria tua. ria tua.

38. Jesus autem ait eis: Nescitis quid 38. Jesus autem ait eis: Nescitis quid petatis. Potestis bibere calicem petatis. Potestis bibere calicem quem ego bibo? aut baptismo quem ego bibo? aut baptismo quo ego baptizor baptizari? quo ego baptizor baptizari? At illi dixerunt ei: Possumus. At illi dixerunt ei: Possumus. Jesus autem ait eis : Calicem Jesus autem ait eis : Calicem quidem quem ego bibo bibetis, quidem quem ego bibo bibetis, et baptismo quo ego baptizor et baptismo quo ego baptizor baptizabimini : baptizabimini :

29. Respondens Jesus, ait: Amen di- 39. 29. Respondens Jesus, ait: Amen di- 39. co vobis, nemo est qui relique- co vobis, nemo est qui relique- rit domum, aut fratres, aut so- rit domum, aut fratres, aut so- rores, aut patrem, aut matrem, rores, aut patrem, aut matrem, aut filios, aut agros, propter me aut filios, aut agros, propter me et propter evangelium, et propter evangelium,

1 Exod. xx, 13. et seq. 1 Exod. xx, 13. et seq.

2 Matth. xix, 27; Luc. xvi11, 28. 2 Matth. xix, 27; Luc. xvi11, 28.

8 Matth. xix, 30. 8 Matth. xix, 30.

40. 40.

Sedere autem ad dexteram meam Sedere autem ad dexteram meam

Luc. XVIII, 31. Luc. XVIII, 31.

5 Matth. xx, 20. 5 Matth. xx, 20.

574 574

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vel ad sinistram, non est meum vel ad sinistram, non est meum dare vobis, sed quibus paratum dare vobis, sed quibus paratum

est. est.

41. Et audientes decem, coeperunt in- 41. Et audientes decem, coeperunt in- dignari de Jacobo et Joanne. dignari de Jacobo et Joanne. 42. Jesus autem vocans eos, ait illis : 42. Jesus autem vocans eos, ait illis : Scitis quia hi qui videntur prin- Scitis quia hi qui videntur prin- cipari gentibus, dominantur eis, cipari gentibus, dominantur eis, et principes eorum potestatem et principes eorum potestatem habent ipsorum ¹. habent ipsorum ¹.

43. Non ita est autem in vobis: sed 43. Non ita est autem in vobis: sed quicumque voluerit fieri major, quicumque voluerit fieri major, erit vester minister: erit vester minister: 44. Et quicumque voluerit in vobis 44. Et quicumque voluerit in vobis primus esse, erit omnium ser- primus esse, erit omnium ser-

vus. vus.

45. Nam et Filius hominis non venit 45. Nam et Filius hominis non venit ut ministraretur ei, sed ut mi- ut ministraretur ei, sed ut mi- nistraret, et daret animam suam nistraret, et daret animam suam redemptionem pro multis. redemptionem pro multis. 46. Et veniunt Jericho 2 : et profici- 46. Et veniunt Jericho 2 : et profici- scente eo de Jericho, et discipu- scente eo de Jericho, et discipu- lis ejus, et plurima multitudine, lis ejus, et plurima multitudine, filius Timæi, Bartimæus cæcus, filius Timæi, Bartimæus cæcus,

IN CAPUT X MARCI IN CAPUT X MARCI

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et inde exsurgens venit in fines « Et inde exsurgens venit in fines Judææ ultra Jordanem. » Judææ ultra Jordanem. »

Tangit hic communem omnium in- Tangit hic communem omnium in- structionem pertinentem ad salutem. structionem pertinentem ad salutem. Dividitur autem hæc pars in duas : in Dividitur autem hæc pars in duas : in quarum prima perfectam omnium eo- quarum prima perfectam omnium eo- rum, quæ ad salutem pertinent, ponit rum, quæ ad salutem pertinent, ponit doctrinam. In secunda autem, ad faciem doctrinam. In secunda autem, ad faciem Leonis se convertens, per miraculum Leonis se convertens, per miraculum ponit doctrinæ confirmationem, ibi, y. ponit doctrinæ confirmationem, ibi, y. 46 «Et veniunt Jericho, etc. » 46 «Et veniunt Jericho, etc. »

1 Luc. 11,. 1 Luc. 11,.

sedebat juxta viam mendicans. sedebat juxta viam mendicans. 47. Qui cum audisset quia Jesus Na- 47. Qui cum audisset quia Jesus Na- zarenus est, coepit clamare et zarenus est, coepit clamare et

: :

dicere Jesu, fili David, misere- dicere Jesu, fili David, misere- re mei. re mei.

48. Et comminabantur ei multi ut 48. Et comminabantur ei multi ut

taceret. At ille multo magis taceret. At ille multo magis clamabat Fili David, miserere clamabat Fili David, miserere mei. mei.

49. Et stans Jesus præcepit illum 49. Et stans Jesus præcepit illum vocari. Et vocant cæcum, di- vocari. Et vocant cæcum, di- centes ei Animæquior esto: centes ei Animæquior esto:

surge, vocat te. surge, vocat te.

50. Qui, projecto vestimento suo, ex- 50. Qui, projecto vestimento suo, ex- siliens venit ad eum. siliens venit ad eum.

51. Et respondens Jesus dixit illi : 51. Et respondens Jesus dixit illi : Quid tibi vis faciam? Cæcuis Quid tibi vis faciam? Cæcuis autem dixit ei: Rabboni, ut autem dixit ei: Rabboni, ut videam. videam.

52. Jesus autem ait illi: Vade, fides 52. Jesus autem ait illi: Vade, fides tua te salvum fecit. Et confe- tua te salvum fecit. Et confe- stim vidit, et sequebatur eum in stim vidit, et sequebatur eum in via. via.

Prima harum adhuc duas habet par- Prima harum adhuc duas habet par- tes in quarum prima, ponit ea quæ ad tes in quarum prima, ponit ea quæ ad salutem exiguntur ex parte nostra: in salutem exiguntur ex parte nostra: in secunda autem, ponit ea quæ salutem secunda autem, ponit ea quæ salutem perficiunt ex parte sua, ibi, in medio perficiunt ex parte sua, ibi, in medio y. 32 « Et assumens iterum duode- y. 32 « Et assumens iterum duode- cim, etc. » cim, etc. »

Adhuc autem prior harum in tres Adhuc autem prior harum in tres dividitur partes: in quarum prima, po- dividitur partes: in quarum prima, po- nitur doctrina salutis secundum legem nitur doctrina salutis secundum legem naturæ, instituta in paradiso in se- naturæ, instituta in paradiso in se- cunda, ponitur doctrina simplicis humi- cunda, ponitur doctrina simplicis humi- litatis, ostensa in Salvatoris exemplo, litatis, ostensa in Salvatoris exemplo, ibi, y. 13 « Et offerebant illi parvulos, ibi, y. 13 « Et offerebant illi parvulos, etc. » In tertia, ponitur doctrina salutis etc. » In tertia, ponitur doctrina salutis cum perfectionis fastigio, ibi, y. 17 : « Et cum perfectionis fastigio, ibi, y. 17 : « Et cum egressus esset in via, etc. » cum egressus esset in via, etc. »

In prima harum tria continentur, sci- In prima harum tria continentur, sci- licet, occasio hujus doctrinæ salutis ex licet, occasio hujus doctrinæ salutis ex parte turbæ ad salutarem doctrinam parte turbæ ad salutarem doctrinam confluentis in secunda, ponitur occasio confluentis in secunda, ponitur occasio

2 Matth. xx, 29; Luc. xvi, 35. 2 Matth. xx, 29; Luc. xvi, 35.

IN EVANG. MARCI, X-1. IN EVANG. MARCI, X-1.

ejusdem ex parte Pharisæi tentantis : et ejusdem ex parte Pharisæi tentantis : et in tertia, occasionata ponitur doctrina in tertia, occasionata ponitur doctrina salutis. salutis.

In primo horum quatuor dicuntur, In primo horum quatuor dicuntur, scilicet, loci in quo discipulos specialiter scilicet, loci in quo discipulos specialiter docuerat relictio: loci competentis ad docuerat relictio: loci competentis ad salutis doctrinam petitio turbæ requi- salutis doctrinam petitio turbæ requi- rentis doctrinam devotio et consueta rentis doctrinam devotio et consueta doctoris doctrinæ salutis propositio. doctoris doctrinæ salutis propositio. Dicit igitur: Dicit igitur:

<< Et exinde, » << Et exinde, »

Hoc est, de Galilæa, « exsurgens, » Hoc est, de Galilæa, « exsurgens, » ut aliis prodesset qui in aliis locis mora- ut aliis prodesset qui in aliis locis mora- bantur unde Glossa: « Hucusque ea bantur unde Glossa: « Hucusque ea quæ in Galilæa fecit et docuit. Hic nar- quæ in Galilæa fecit et docuit. Hic nar- rat quæ in Judæa fecit, et docuit, et rat quæ in Judæa fecit, et docuit, et passus est et primo quæ trans Jorda- passus est et primo quæ trans Jorda- nem ad Orientem: deinde quæ extra nem ad Orientem: deinde quæ extra Jordanem quando venit Jericho, et Be- Jordanem quando venit Jericho, et Be- thaniam, et Jerusalem. » Et est hæc thaniam, et Jerusalem. » Et est hæc Glossa continuans gesta quæ narrat Glossa continuans gesta quæ narrat Marcus secundum locorum in quibus Marcus secundum locorum in quibus facta sunt successionem.. facta sunt successionem..

Spiritualiter tamen doctor salutis Do- Spiritualiter tamen doctor salutis Do- minus (inquam) exsurgit, quia corda minus (inquam) exsurgit, quia corda audientium sursum erigit, sicut sol se audientium sursum erigit, sicut sol se exaltans cuncta ad se trahit quæ lumine exaltans cuncta ad se trahit quæ lumine suo tangit. Eccle. 1, 5: Oritur sol, et oc- suo tangit. Eccle. 1, 5: Oritur sol, et oc- cidit et ad locum suum revertitur. cidit et ad locum suum revertitur.

Eccli. XLIII, 2: Sol, vas admirabile Eccli. XLIII, 2: Sol, vas admirabile opus Excelsi. opus Excelsi.

Sic ergo, « exinde exsurgens, » et se Sic ergo, « exinde exsurgens, » et se exaltans in lumine, quædam loca relin- exaltans in lumine, quædam loca relin- quit, et ad quædam accedit. Relicta vel quit, et ad quædam accedit. Relicta vel despiciens, propter indevotionem: vel despiciens, propter indevotionem: vel sibi relinquens, ad propriæ fragilitatis sibi relinquens, ad propriæ fragilitatis considerationem vel tentationi expo- considerationem vel tentationi expo- nens, propter virtutis exercitationem. nens, propter virtutis exercitationem.

De primo horum dicitur, Matth. De primo horum dicitur, Matth. XXIII, 38 et 39: Ecce relinquetur vobis XXIII, 38 et 39: Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta. Dico enim vobis, domus vestra deserta. Dico enim vobis, non me videbitis amodo. Job, xxiv, 13: non me videbitis amodo. Job, xxiv, 13: Ipsi fuerunt rebelles lumini. Tales sol Ipsi fuerunt rebelles lumini. Tales sol exsurgens deserit, sicut lumen deserit exsurgens deserit, sicut lumen deserit

1 Cf. II ad Corinth. xii, 7. 1 Cf. II ad Corinth. xii, 7.

575 575

13: 13:

cæcos a se aversos: quosdam autem de- cæcos a se aversos: quosdam autem de- serit ad suæ fragilitatis considerationem. serit ad suæ fragilitatis considerationem. Cantic. 1, 7: Si ignoras te, o pulcherrima Cantic. 1, 7: Si ignoras te, o pulcherrima inter mulieres, egredere, et abi post ve- inter mulieres, egredere, et abi post ve- stigia gregum, et pasce hoedos tuos juxta stigia gregum, et pasce hoedos tuos juxta tabernacula pastorum. Hoc est, si tu, tabernacula pastorum. Hoc est, si tu, quæ pulcherrima es pulchritudine et quæ pulcherrima es pulchritudine et compositione virtutis, ignoras te per compositione virtutis, ignoras te per oblivionem propriæ fragilitatis, egre- oblivionem propriæ fragilitatis, egre- dere, hoc est, egredieris de sereno tuæ dere, hoc est, egredieris de sereno tuæ lucis quæ te tenet et venustat et sta- lucis quæ te tenet et venustat et sta- tim relicta sequeris vestigia gregum ad tim relicta sequeris vestigia gregum ad modum bestiarum et abi dissoluta ef- modum bestiarum et abi dissoluta ef- fecta, et pasces sensuum delectatione fecta, et pasces sensuum delectatione hoedos foetidos, et pecorinos motus, hoedos foetidos, et pecorinos motus, juxta tabernacula pastorum, hoc est, ad juxta tabernacula pastorum, hoc est, ad similitudinem aliorum pastorum peco- similitudinem aliorum pastorum peco- rinos motus pascentium. Psal. LXXX, rinos motus pascentium. Psal. LXXX, Dimisi eos secundum desideria cordis Dimisi eos secundum desideria cordis eorum ibunt in adinventionibus suis. eorum ibunt in adinventionibus suis. Sic Paulus de lumine æternæ contem- Sic Paulus de lumine æternæ contem- plationis projectus est in stimulum car- plationis projectus est in stimulum car- nis . Quosdam autem deserens, tenta- nis . Quosdam autem deserens, tenta- tioni exponit ad virtutis exercitationem, tioni exponit ad virtutis exercitationem, Tobiæ, x11, 13: Quia acceptus eras Deo, Tobiæ, x11, 13: Quia acceptus eras Deo, necesse fuit ut tentatio probaret te. In necesse fuit ut tentatio probaret te. In hoc sensu dicitur, Mich. vII, 8: Cum hoc sensu dicitur, Mich. vII, 8: Cum sedero in tenebris, Dominus lux mea est. sedero in tenebris, Dominus lux mea est. In tenebris enim tentationis caute et pa- In tenebris enim tentationis caute et pa- tienter sedens, ad lucem pro certo con- tienter sedens, ad lucem pro certo con- solationis deveniet. Tob. 11, 21 et 22: solationis deveniet. Tob. 11, 21 et 22: Hoc pro certo habet omnis qui te colit, Hoc pro certo habet omnis qui te colit, quod vita ejus, si in probatione fuerit, quod vita ejus, si in probatione fuerit, coronabitur si autem in tribulatione coronabitur si autem in tribulatione fuerit, liberabitur et si in correptione fuerit, liberabitur et si in correptione fuerit, ad misericordiam tuam venire fuerit, ad misericordiam tuam venire licebit. Non enim delectaris in perditio- licebit. Non enim delectaris in perditio- nibus nostris : quia post tempestatem, nibus nostris : quia post tempestatem, tranquillum facis et post lacrymatio- tranquillum facis et post lacrymatio- nem et fletum, exsultationem infundis. nem et fletum, exsultationem infundis. In hoc sensu dictum est illud Psalmi In hoc sensu dictum est illud Psalmi CXXXVIII, 12 et 11: Nox sicut dies illu- CXXXVIII, 12 et 11: Nox sicut dies illu- minabitur: et nox illuminatio mea in minabitur: et nox illuminatio mea in deliciis meis. Psal. XVII, 29 et 30: Deus deliciis meis. Psal. XVII, 29 et 30: Deus meus, illumina tenebras meas: quoniam meus, illumina tenebras meas: quoniam in te eripiar a tentatione. in te eripiar a tentatione.

: :

Sic ergo exinde exsurgens, Sic ergo exinde exsurgens,

576 576

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Venit in fines Judææ ultra Jorda- « Venit in fines Judææ ultra Jorda-

nem. » nem. »

Describit locum ad quem venit doctor Describit locum ad quem venit doctor salutis, ut ex loci congruitate intelligatur salutis, ut ex loci congruitate intelligatur opportunitas doctrinæ. Unde Glossa: opportunitas doctrinæ. Unde Glossa: << Cum omnis Judæorum provincia gene- << Cum omnis Judæorum provincia gene- raliter ad discretionem aliarum gentium raliter ad discretionem aliarum gentium Judæa dicta sit, specialius tamen meri- Judæa dicta sit, specialius tamen meri- diana plaga dicitur Judæa, ad distin- diana plaga dicitur Judæa, ad distin- ctionem Galilææ, et Decapoleos, et cæte- ctionem Galilææ, et Decapoleos, et cæte- rarum in eadem provincia regionum. » rarum in eadem provincia regionum. »

In hujus ergo plagæ meridianæ «fines In hujus ergo plagæ meridianæ «fines venit » Jesus causa docendæ salutis. Joan. venit » Jesus causa docendæ salutis. Joan. x, 40 Abiit iterum trans Jordanem in x, 40 Abiit iterum trans Jordanem in eum locum, ubi erat Joannes baptizans eum locum, ubi erat Joannes baptizans primum, et mansit illic. Illuc autem ve- primum, et mansit illic. Illuc autem ve- nit tam propter prophetiæ vaticinium, nit tam propter prophetiæ vaticinium, quam propter Joannis testimonium. De quam propter Joannis testimonium. De primo dicitur, Isa. ix, 1, 2: Trans Jorda- primo dicitur, Isa. ix, 1, 2: Trans Jorda- nem Galilææ gentium, populus qui am- nem Galilææ gentium, populus qui am- bulabat in tenebris, vidit lucem magnam. bulabat in tenebris, vidit lucem magnam. De secundo dicitur, Joan. x, 41 et 42: De secundo dicitur, Joan. x, 41 et 42: Multi venerunt ad eum, et dicebant: Multi venerunt ad eum, et dicebant: Quia Joannes quidem signum fecit nul- Quia Joannes quidem signum fecit nul- lum. Omnia autem quæcumque dixit lum. Omnia autem quæcumque dixit Joannes de hoc, vera erant. Et multi cre- Joannes de hoc, vera erant. Et multi cre- diderunt in eum. diderunt in eum.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Et conveniunt iterum turbæ ad « Et conveniunt iterum turbæ ad eum, et sicut consueverat iterum do- eum, et sicut consueverat iterum do- cebat illos. » cebat illos. »

Jacob, audite Israel patrem vestrum. Jacob, audite Israel patrem vestrum. Eccli. LI, 31 Appropiate ad me, indo- Eccli. LI, 31 Appropiate ad me, indo- cti, et congregate vos in domum doctrinæ cti, et congregate vos in domum doctrinæ et disciplinæ. Deuter. xxxIII, 3 : Qui ap- et disciplinæ. Deuter. xxxIII, 3 : Qui ap- propinquant pedibus ejus, accipient de propinquant pedibus ejus, accipient de

doctrina illius. doctrina illius.

Convenerunt autem turbæ tripliciter : Convenerunt autem turbæ tripliciter : primo, per principia fidei adjuvante in- primo, per principia fidei adjuvante in- tellectu ex ipsis errorum varietatibus. tellectu ex ipsis errorum varietatibus. II ad Corinth. x, 5: In captivitatem re- II ad Corinth. x, 5: In captivitatem re- digentes omnem intellectum in obse- digentes omnem intellectum in obse- quium Christi. Sic congregari oravit qui quium Christi. Sic congregari oravit qui dixit, Psal. cv, 47: Congrega nos de na- dixit, Psal. cv, 47: Congrega nos de na- tionibus, hoc est, de errore nationum : tionibus, hoc est, de errore nationum : ut confiteamur nomini sancto tuo (libera ut confiteamur nomini sancto tuo (libera confessione fidei), et gloriemur in laude confessione fidei), et gloriemur in laude tua. Secundo, convenerunt adunatione tua. Secundo, convenerunt adunatione sensuum in puram cordis contemplatio- sensuum in puram cordis contemplatio- nem. Isa. XLVI, 8: Redite, prævaricato- nem. Isa. XLVI, 8: Redite, prævaricato- res, ad cor. Redite, inquam, per sensuum res, ad cor. Redite, inquam, per sensuum exteriorum a mundi vanis spectaculis exteriorum a mundi vanis spectaculis aversionem. Et iterum: Redite per aver- aversionem. Et iterum: Redite per aver- sionem sensuum interiorum (qui sunt sionem sensuum interiorum (qui sunt sensus communis, imaginatio, phantasia, sensus communis, imaginatio, phantasia, æstimativa, et memoria) ad intellectum æstimativa, et memoria) ad intellectum simplicem. Psal. LXXXIV, 9: Loquetur simplicem. Psal. LXXXIV, 9: Loquetur pacem in plebem suam, et super sanctos pacem in plebem suam, et super sanctos suos, et in eos qui convertuntur ad cor. suos, et in eos qui convertuntur ad cor. Sicut, Joan. IV, 16, mulieri audituræ ver- Sicut, Joan. IV, 16, mulieri audituræ ver- ba Domini (quæ ante per quinque viros ba Domini (quæ ante per quinque viros dissoluta, lascivia ferebatur) dicitur : dissoluta, lascivia ferebatur) dicitur : Voca virum tuum, unica unicum, et veni Voca virum tuum, unica unicum, et veni huc. Tertio, convenerunt omnem vim huc. Tertio, convenerunt omnem vim cordis per intentionem adunantes in cordis per intentionem adunantes in Christi verbum. Nehem. seu II Esdræ, Christi verbum. Nehem. seu II Esdræ,

Hic tangitur doctrinæ occasio sumpta VIII, 3: Aures omnis populi erant ere- Hic tangitur doctrinæ occasio sumpta VIII, 3: Aures omnis populi erant ere- ex turbarum devotione. ex turbarum devotione.

Dicuntur autem hic tria turbarum ad Dicuntur autem hic tria turbarum ad audiendum devotio, consueta Domini ad audiendum devotio, consueta Domini ad docendum dignatio, et doctrinæ salutis docendum dignatio, et doctrinæ salutis impertitio. impertitio.

De primo dicitur: « Et convenerunt » De primo dicitur: « Et convenerunt » in cor unum et animam unam, « iterum in cor unum et animam unam, « iterum turbæ ad eum, » sicut sæpius fecerant turbæ ad eum, » sicut sæpius fecerant turbæ quæ quamvis per errorem Pha- turbæ quæ quamvis per errorem Pha- risæorum se turbarent, tamen turbatio- risæorum se turbarent, tamen turbatio- nem erroris eorum vincentes, conveniunt nem erroris eorum vincentes, conveniunt ad eum sicut ad salutis doctorem. Genes. ad eum sicut ad salutis doctorem. Genes. XLIX, 2 Congregamini, et audite, filii XLIX, 2 Congregamini, et audite, filii

ctæ, hoc est, ad superiora actæ : quia to- ctæ, hoc est, ad superiora actæ : quia to- tam mentis convolutionem, ut dicit Dio- tam mentis convolutionem, ut dicit Dio- nysius, adunaverant in Deum. nysius, adunaverant in Deum.

« Et ideo sicut consueverat. » « Et ideo sicut consueverat. »

Consuetæ enim benevolentiæ exhibuit Consuetæ enim benevolentiæ exhibuit effectum. Eccli. xxiv, 46 Adhuc doctri- effectum. Eccli. xxiv, 46 Adhuc doctri- nam quasi prophetiam effundam. Ante- nam quasi prophetiam effundam. Ante- quam enim ad ipsum lux cordis, et in- quam enim ad ipsum lux cordis, et in- telligentiæ nostræ sibi præbeatur, ipse telligentiæ nostræ sibi præbeatur, ipse prævenit docens : probans illud Joannis, prævenit docens : probans illud Joannis, 1, 9, esse verum: Erat lux vera, quæ 1, 9, esse verum: Erat lux vera, quæ

IN EVANG. MARCI X-2. IN EVANG. MARCI X-2.

illuminat omnem hominem venientem in illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Unde sicut consuetum hunc mundum. Unde sicut consuetum est luci lucere, sic consuetum erat Chri- est luci lucere, sic consuetum erat Chri- sto docere. sto docere. Sic ergo Sic ergo

« Docebat illos. >> « Docebat illos. >>

Docere autem, ut dicit Chrysostomus, Docere autem, ut dicit Chrysostomus, est id quod suadetur et proponitur, hu- est id quod suadetur et proponitur, hu- manis exemplis et rationibus probare et manis exemplis et rationibus probare et credibile facere. » Isa VIII, 1: Scribe in credibile facere. » Isa VIII, 1: Scribe in eo stylo hominis, hoc est, quod humanus eo stylo hominis, hoc est, quod humanus possit accipere intellectus. Habacuc, 11, possit accipere intellectus. Habacuc, 11, 2 Scribe visum, et explana eum super 2 Scribe visum, et explana eum super tabulas, ut percurrat qui legerit eum. tabulas, ut percurrat qui legerit eum. Quidam autem hoc non faciunt, sed alta Quidam autem hoc non faciunt, sed alta docent et dicunt quæ docere similitudi- docent et dicunt quæ docere similitudi- nibus et rationibus intelligibilibus sibi nibus et rationibus intelligibilibus sibi fastum excitant, et non auditoribus uti- fastum excitant, et non auditoribus uti- litatem faciunt. Contra quod dicitur, I ad litatem faciunt. Contra quod dicitur, I ad Corinth. 11, 4 Non in persuasibilibus Corinth. 11, 4 Non in persuasibilibus humanæ sapientiæ verbis, sed in osten- humanæ sapientiæ verbis, sed in osten- sione spiritus. Isa. xxxш, 19: Populum sione spiritus. Isa. xxxш, 19: Populum impudentem non videbis, populum alti impudentem non videbis, populum alti sermonis, ita ut non possis intelligere sermonis, ita ut non possis intelligere disertitudinem linguæ ejus, in quo nulla disertitudinem linguæ ejus, in quo nulla est sapientia. Quidam autem loquentes est sapientia. Quidam autem loquentes non docent nisi opiniones contentiosas, non docent nisi opiniones contentiosas, quæ doceri non possunt: quia phanta- quæ doceri non possunt: quia phanta- sticæ sunt, et erroribus vicinæ cujus sticæ sunt, et erroribus vicinæ cujus signum est, quia sunt singulares et Chri- signum est, quia sunt singulares et Chri- stianæ fidei non concordantes. II ad Ti- stianæ fidei non concordantes. II ad Ti- moth. 11, 14 Noli contendere verbis: ad moth. 11, 14 Noli contendere verbis: ad nihilum enim utile est, nisi ad subver- nihilum enim utile est, nisi ad subver- sionem audientium. Et ideo verbum Dei sionem audientium. Et ideo verbum Dei modo hominis doceri debet, et digito modo hominis doceri debet, et digito Dei cordibus inscribi. Modo hominis, Dei cordibus inscribi. Modo hominis, sicut dicitur, II Esdræ, vi, 8: Legerunt sicut dicitur, II Esdræ, vi, 8: Legerunt in Libro Esdras et Nehemias et Levitæ in Libro Esdras et Nehemias et Levitæ distincte, et aperte ad intelligendum: et distincte, et aperte ad intelligendum: et intellexerunt audientes, cum legeretur. intellexerunt audientes, cum legeretur. Ad hoc in Ecclesia datur clericis Ordo, Ad hoc in Ecclesia datur clericis Ordo, qui vocatur Lectorum. Digito autem Dei qui vocatur Lectorum. Digito autem Dei scribitur, quando indicio expresso divi- scribitur, quando indicio expresso divi- næ virtutis et Spiritus sancti hoc quod næ virtutis et Spiritus sancti hoc quod dicit confirmatur. I ad Corinth. 11, 13: dicit confirmatur. I ad Corinth. 11, 13: Loquimur non in doctis humanæ sapien- Loquimur non in doctis humanæ sapien- tiæ verbis, sed in doctrina Spiritus, spiri- tiæ verbis, sed in doctrina Spiritus, spiri-

XXI XXI

577 577

tualibus spiritualia comparantes. Sic, tualibus spiritualia comparantes. Sic, Exod. xxxiv, 29, descendit Moyses de Exod. xxxiv, 29, descendit Moyses de monte, populo quem docturus erat, per monte, populo quem docturus erat, per modum docendi se coaptans. Sic porta- modum docendi se coaptans. Sic porta- vit in manibus, hoc est, in operibus ta- vit in manibus, hoc est, in operibus ta- bulas digito Dei conscriptas. bulas digito Dei conscriptas.