IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-47, 48, 49, 50. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-47, 48, 49, 50.

In primo sunt duo: ministri videlicet In primo sunt duo: ministri videlicet sceleris, et signum traditionis. sceleris, et signum traditionis.

Ministri sceleris describuntur in duce, Ministri sceleris describuntur in duce, et sequacibus. et sequacibus.

De duce dicit: « Adhuc eo loquente, De duce dicit: « Adhuc eo loquente, ut arctius in corde discipulorum infigere- ut arctius in corde discipulorum infigere- tur, quod non erat ignarus omnium quæ tur, quod non erat ignarus omnium quæ venerunt super eum, sed præscius. Joan. venerunt super eum, sed præscius. Joan. XIII, 1 Sciens Jesus quia venit hora XIII, 1 Sciens Jesus quia venit hora "jus, etc. "jus, etc.

« Ecce Judas, unus de duodecim, » « Ecce Judas, unus de duodecim, » ingratus et proditor, Act. 1, 16: De Ju- ingratus et proditor, Act. 1, 16: De Ju- da, qui fuit dux eorum qui comprehen- da, qui fuit dux eorum qui comprehen- derunt Jesum. Joan. VI, 71: Nonne ego derunt Jesum. Joan. VI, 71: Nonne ego ros duodecim elegi, et ex vobis unus dia- ros duodecim elegi, et ex vobis unus dia- bolus est. bolus est.

« Et cum eo turba, » multitudine for- « Et cum eo turba, » multitudine for- tis, armis impugnationis armata et mu- tis, armis impugnationis armata et mu- nita, « missi, » ut ordinariam et publi- nita, « missi, » ut ordinariam et publi- cam viderentur habere potestatem : et cam viderentur habere potestatem : et hoc est, quod dicit : « Cum eo turba hoc est, quod dicit : « Cum eo turba multa a turbando vere turba dicta. multa a turbando vere turba dicta. Sicut rex Syriæ misit exercitum ad com- Sicut rex Syriæ misit exercitum ad com- prehendum Eliseum 1. Et sicut Saul ele- prehendum Eliseum 1. Et sicut Saul ele- git tria millia virorum fortium, et egres- git tria millia virorum fortium, et egres- sus est ad comprehendendum David 2. sus est ad comprehendendum David 2.

« Cum gladiis et fustibus. » Quæ sunt « Cum gladiis et fustibus. » Quæ sunt arma impugnationis, non defensionis : arma impugnationis, non defensionis : et ideo illicita, quando adhibentur ad no- et ideo illicita, quando adhibentur ad no- cumentum innocentis unde, infra, y. 55: cumentum innocentis unde, infra, y. 55: Tamquam ad latronem existis cum Tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus comprehendere me. gladiis et fustibus comprehendere me. Exod. xv, 9 Dixit inimicus: Perse- Exod. xv, 9 Dixit inimicus: Perse- quar et comprehendam, dividam spolia, quar et comprehendam, dividam spolia, implebitur anima mea: evaginabo gla- implebitur anima mea: evaginabo gla- dium meum, interficiet eos manus mea. dium meum, interficiet eos manus mea.

« Missi a principibus, » in quibus pu- « Missi a principibus, » in quibus pu- blica potestas judiciorum fuit, « Sacer- blica potestas judiciorum fuit, « Sacer- dotum, in quibus scientia legis et san- dotum, in quibus scientia legis et san- etitas debuit esse ordinis, « et senioribus etitas debuit esse ordinis, « et senioribus populi,» in quibus debuit esse consilium populi,» in quibus debuit esse consilium agendorum in humanis. Et hæc omnia agendorum in humanis. Et hæc omnia perversa facta sunt: quia, Proverb. xxix, perversa facta sunt: quia, Proverb. xxix, 24, dicitur Qui cum fure participat, 24, dicitur Qui cum fure participat, odit animam suam. Jam autem partici- odit animam suam. Jam autem partici- pabant cum Juda, de quo dicitur, Joan. pabant cum Juda, de quo dicitur, Joan. XII, 6 Quia fur erat et loculos habens, XII, 6 Quia fur erat et loculos habens,

1 Cf. IV Reg. VI, 14. 1 Cf. IV Reg. VI, 14.

XXI XXI

177 177

ea quæ mittebantur portabat. Isa. 1, 23 : ea quæ mittebantur portabat. Isa. 1, 23 : Principes tui infideles, socii furum. De Principes tui infideles, socii furum. De senioribus autem dicitur, Daniel. xi, 5: senioribus autem dicitur, Daniel. xi, 5: Egressa est iniquitas a senioribus judi- Egressa est iniquitas a senioribus judi- cibus, qui videbantur regere populum. cibus, qui videbantur regere populum.

« Qui autem tradidit eum dedit illis « Qui autem tradidit eum dedit illis signum, dicens : Quemcumque oscu- signum, dicens : Quemcumque oscu- latus fuero, ipse est: tenete eum. latus fuero, ipse est: tenete eum.

Et confestim accedens ad Jesum, Et confestim accedens ad Jesum, dixit: Ave, Rabbi. Et osculatus est dixit: Ave, Rabbi. Et osculatus est

eum. eum.

Dixitque illi Jesus: Amice, ad quid Dixitque illi Jesus: Amice, ad quid venisti ? » venisti ? »

Hic ponitur traditoris signum. Et tan- Hic ponitur traditoris signum. Et tan- guntur duo. Determinatio videlicet signi guntur duo. Determinatio videlicet signi per verbum et exhibitio per opus. per verbum et exhibitio per opus.

De primo dicit : « Qui autem tradidit De primo dicit : « Qui autem tradidit eum. » Joan. xIII, 2: Cum diabolus jam eum. » Joan. xIII, 2: Cum diabolus jam misisset in cor ut traderet eum Judas misisset in cor ut traderet eum Judas Simonis Iscariotæ. Et nota studium ma- Simonis Iscariotæ. Et nota studium ma- litiæ, et dolum. Studium in hoc quod litiæ, et dolum. Studium in hoc quod signum dedit dolum in hoc, quod non signum dedit dolum in hoc, quod non aperte videretur eum persequi, sed ex aperte videretur eum persequi, sed ex confidentia familiaritatis accedere ad os- confidentia familiaritatis accedere ad os- culum amoris. Proverb. vi, 12 et seq. : culum amoris. Proverb. vi, 12 et seq. : Homo apostata, vir inutilis, graditur Homo apostata, vir inutilis, graditur ore perverso, annuit oculis, terit pede, ore perverso, annuit oculis, terit pede, digito loquitur, pravo corde machinatur digito loquitur, pravo corde machinatur malum. Isa. XXXII, 7: Fraudulenti vasa malum. Isa. XXXII, 7: Fraudulenti vasa pessima sunt: ipse enim cogitationes con- pessima sunt: ipse enim cogitationes con- cinnavit ad perdendos mites in sermone cinnavit ad perdendos mites in sermone mendacii, cum loqueretur pauper judi- mendacii, cum loqueretur pauper judi- cium. cium.

Sed quæritur, Quare signum dabat de Sed quæritur, Quare signum dabat de eo, qui omnibus continuo fuit manife- eo, qui omnibus continuo fuit manife- stus? Et ad hoc dicit Hieronymus, quod stus? Et ad hoc dicit Hieronymus, quod putabat signa, quæ fecerat Salvator, ma- putabat signa, quæ fecerat Salvator, ma- gicis esse facta artibus. Et quia in monte gicis esse facta artibus. Et quia in monte audierat transfiguratum, timebat ne aliam audierat transfiguratum, timebat ne aliam faciem sibi sumeret, et sic evaderet ma- faciem sibi sumeret, et sic evaderet ma- nus capientium, si palam ut persecutor nus capientium, si palam ut persecutor accessisset. accessisset.

« Dedit eis signum » suæ proditioni « Dedit eis signum » suæ proditioni

2 Cf. I Reg. xxiv, 3. 2 Cf. I Reg. xxiv, 3.

12 12

49 49

50 50

178 178

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

congruum, sed homicidio valde inconso- congruum, sed homicidio valde inconso- num. Psal. LXXIII, 4: Posuerunt signa num. Psal. LXXIII, 4: Posuerunt signa sua, signa. II ad Thessal. 11, 9: Cujus sua, signa. II ad Thessal. 11, 9: Cujus est adventus secundum operationem Sa- est adventus secundum operationem Sa- tanæ, in omni virtute, et signis, et prodi- tanæ, in omni virtute, et signis, et prodi- giis mendacibus. giis mendacibus.

«< «<

Quemcumque osculatus fuero, ipse Quemcumque osculatus fuero, ipse

est. » est. »

Sicut agnus a lupo osculatur. Proverb. Sicut agnus a lupo osculatur. Proverb. XXVI, 6 Meliora sunt vulnera diligen- XXVI, 6 Meliora sunt vulnera diligen- tis, quam fraudulenta oscula odientis. tis, quam fraudulenta oscula odientis.

« Tenete eum. » Marcus, xiv, 44, ad- « Tenete eum. » Marcus, xiv, 44, ad- dit: Et ducite caute. Quasi dicat: De dit: Et ducite caute. Quasi dicat: De manibus non dimittite, ne transfiguratus manibus non dimittite, ne transfiguratus evadat. evadat.

« Et confestim accedens. >> « Et confestim accedens. >>

Ecce signi exhibitio. « Ad Jesum, Ecce signi exhibitio. « Ad Jesum, dixit Ave, Rabbi. » Falsa salutatio per dixit Ave, Rabbi. » Falsa salutatio per ave, quod væ mortis ministrat et procu- ave, quod væ mortis ministrat et procu- rat. Jerem. ix, 8: Ore suo pacem cum rat. Jerem. ix, 8: Ore suo pacem cum amico suo loquitur, et occulte ponit ei amico suo loquitur, et occulte ponit ei insidias. insidias.

« Et osculatus est eum. » II Reg. xx, « Et osculatus est eum. » II Reg. xx, 9 et 10, dixit Joab Amasæ: Salve, mi 9 et 10, dixit Joab Amasæ: Salve, mi frater. Et tenuit manu dextera mentum frater. Et tenuit manu dextera mentum Amasæ, quasi osculans eum..., et per- Amasæ, quasi osculans eum..., et per- cussit eum in latere, et occidit eum. cussit eum in latere, et occidit eum. Proverb. x1, 9 Qui despicit amicum Proverb. x1, 9 Qui despicit amicum suum, indigens corde est. suum, indigens corde est.

: :

Patientiam Patientiam

« Dixitque illi Jesus. » « Dixitque illi Jesus. » opponens contra omnia illata mala. Ja- opponens contra omnia illata mala. Ja- cob. I, 4: Patientia opus perfectum ha- cob. I, 4: Patientia opus perfectum ha- bet, ut sitis perfecti et integri, in nullo bet, ut sitis perfecti et integri, in nullo deficientes. deficientes.

<< Amice. » << Amice. »

Ex parte Christi enim amicitia salva Ex parte Christi enim amicitia salva fuit quia bonum pro malo reddidit, fuit quia bonum pro malo reddidit, quod est amicorum. Sed quia amicitia quod est amicorum. Sed quia amicitia inter duos est, et Judas egit inimicitias, inter duos est, et Judas egit inimicitias, ideo dicit Glossa, quod est ironia. Supra, ideo dicit Glossa, quod est ironia. Supra, XXII, 12 Amice, quomodo huc intrasti XXII, 12 Amice, quomodo huc intrasti non habens vestem nuptialem, hoc est, non habens vestem nuptialem, hoc est, amici habitum, sed proditoris ? Eccli. vi, amici habitum, sed proditoris ? Eccli. vi,

8: Est amicus secundum tempus, et non 8: Est amicus secundum tempus, et non permanebit in die tribulationis. permanebit in die tribulationis.

« Ad quid venisti ? » « Ad quid venisti ? »

Hoc est, de statu Apostoli in quam vi- Hoc est, de statu Apostoli in quam vi- lem foveam proditoris cecidisti? Isa. lem foveam proditoris cecidisti? Isa. XIV, 12: Quomodo cecidisti de cœlo, Lu- XIV, 12: Quomodo cecidisti de cœlo, Lu- cifer, qui mane oriebaris ? corruisti in cifer, qui mane oriebaris ? corruisti in terram. Ezechiel. xxvII, 16: Ejeci te terram. Ezechiel. xxvII, 16: Ejeci te de monte Dei..., de medio lapidum igni- de monte Dei..., de medio lapidum igni-

torum. torum.

« Tunc accesserunt, et manus in- « Tunc accesserunt, et manus in- jecerunt in Jesum, et tenuerunt eum. » jecerunt in Jesum, et tenuerunt eum. »

Hic post perfectam traditionem tangi- Hic post perfectam traditionem tangi- tur captivitas sive comprehensio Domini, tur captivitas sive comprehensio Domini, quæ terminatur ad illusionem, sicut ante quæ terminatur ad illusionem, sicut ante dictum est. Habet autem partes duas: dictum est. Habet autem partes duas: comprehensionem videlicet, et tractionem comprehensionem videlicet, et tractionem in captivitatem, ibi, y. 57: « At illi te- in captivitatem, ibi, y. 57: « At illi te- nentes Jesum, etc. » Comprehensio tollit nentes Jesum, etc. » Comprehensio tollit agendi libertatem: tractio compellit ad agendi libertatem: tractio compellit ad sustinentiæ difficultatem. Comprehensio sustinentiæ difficultatem. Comprehensio ergo sua solvit in nobis difficultatem ad ergo sua solvit in nobis difficultatem ad bene operandum : et tractio sua redimit bene operandum : et tractio sua redimit inclinationem ad malum, qua trahimur inclinationem ad malum, qua trahimur ex lege membrorum. Hæc autem duo ex lege membrorum. Hæc autem duo tanguntur, ad Roman. vir, 18 et 19: Per- tanguntur, ad Roman. vir, 18 et 19: Per- ficere bonum non invenio. Non enim quod ficere bonum non invenio. Non enim quod volo bonum, hoc facio: sed quod nolo volo bonum, hoc facio: sed quod nolo malum, hoc ago. malum, hoc ago.

Prima adhuc dividitur in duo: in com- Prima adhuc dividitur in duo: in com- prehensionem, et in auxiliantium destitu- prehensionem, et in auxiliantium destitu- tionem, ibi, in medio y. 56: « Tunc dis- tionem, ibi, in medio y. 56: « Tunc dis- cipuli, relicto eo, etc. » cipuli, relicto eo, etc. »

Adhuc prior dividitur secundum ea Adhuc prior dividitur secundum ea quæ circumstant comprehensionem, quæ quæ circumstant comprehensionem, quæ sunt quatuor: quorum primum est, quod sunt quatuor: quorum primum est, quod comprehenditur ut infirmus secundum comprehenditur ut infirmus secundum autem est, quod ostenditur comprehensio autem est, quod ostenditur comprehensio non esse infirmitatis, sed dispensationis non esse infirmitatis, sed dispensationis discipulis in tertio, ostenditur volunta- discipulis in tertio, ostenditur volunta- ria esse comprehensio turbis in quarto ria esse comprehensio turbis in quarto autem ostenditur esse præordinata consi- autem ostenditur esse præordinata consi- lio Patris, quod expressum est in Scrip- lio Patris, quod expressum est in Scrip- turis et istæ partes patent in littera. turis et istæ partes patent in littera. In prima, qua ostenditur infirmitas In prima, qua ostenditur infirmitas

: :

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-51, 52. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-51, 52.

comprehensi, tanguntur tres actus malo- comprehensi, tanguntur tres actus malo- rum unus est præsumptuosus accessus : rum unus est præsumptuosus accessus : secundus est violentus captus sacrilegæ secundus est violentus captus sacrilegæ manus et tertius est pertinacis malitiæ manus et tertius est pertinacis malitiæ

tentus. tentus.

Dicit igitur: « Tunc accesserunt, » Dicit igitur: « Tunc accesserunt, » signo accepto. Eccli. 1, 40: Accessisti signo accepto. Eccli. 1, 40: Accessisti maligne ad Dominum, et cor tuum ple- maligne ad Dominum, et cor tuum ple- num est dolo. Isa. LVII, 3: Accedite huc, num est dolo. Isa. LVII, 3: Accedite huc, filii auguratricis, semen adulteri, et for- filii auguratricis, semen adulteri, et for- nicariæ. Exod. xix, 13: Si bestia tetige- nicariæ. Exod. xix, 13: Si bestia tetige- rit montem, lapidabitur. Bestia (quasi rit montem, lapidabitur. Bestia (quasi vastia dicta) homicidæ sunt. vastia dicta) homicidæ sunt.

« Et manus » sacrilegas « injecerunt in « Et manus » sacrilegas « injecerunt in Jesum. » Job, xvi, 12: Conclusit me Deus Jesum. » Job, xvi, 12: Conclusit me Deus apud iniquum, et manibus impiorum me apud iniquum, et manibus impiorum me tradidit. tradidit.

« Et tenuerunt eum: » pertinaci mali- « Et tenuerunt eum: » pertinaci mali- tia « tenuerunt » tenentem omnia. Thren. tia « tenuerunt » tenentem omnia. Thren. IV, 20 Ante faciem nostram Christus IV, 20 Ante faciem nostram Christus Dominus captus est in peccatis nostris : Dominus captus est in peccatis nostris : cui diximus: In umbra tua vivemus in cui diximus: In umbra tua vivemus in gentibus. gentibus.

« Et ecce unus ex his qui erant cum « Et ecce unus ex his qui erant cum Jesu, extendens manum, exemit gla- Jesu, extendens manum, exemit gla- dium suum, et percutiens servum prin- dium suum, et percutiens servum prin- cipis sacerdotum, amputavit auricu- cipis sacerdotum, amputavit auricu- lam ejus. » lam ejus. »

Hic ostenditur hæc comprehensio non Hic ostenditur hæc comprehensio non esse infirmitatis, sed dispensationis: et esse infirmitatis, sed dispensationis: et in hac dicuntur quatuor. Unum et pri- in hac dicuntur quatuor. Unum et pri- mum paratum auxilium, quod Petrus ex- mum paratum auxilium, quod Petrus ex- hibuit secundum, repressio zeli auxi- hibuit secundum, repressio zeli auxi- liantis tertium est ratio repressionis : et liantis tertium est ratio repressionis : et quartum, ostensio dispensationis. quartum, ostensio dispensationis.

De primo ergo dicit : « Et ecce unus, » De primo ergo dicit : « Et ecce unus, » inter tot discipulos, et est ille, qui fer- inter tot discipulos, et est ille, qui fer- vore se omnibus prætulit. Unde, Joan. vore se omnibus prætulit. Unde, Joan. XVIII, 10 Simon Petrus habens gla- XVIII, 10 Simon Petrus habens gla- dium, eduxit eum, et percussil pontifi- dium, eduxit eum, et percussil pontifi- cis servum, etc. cis servum, etc.

« Ex his qui erant cum Jesu. » Luc. « Ex his qui erant cum Jesu. » Luc. XXII, 28 Vos estis qui permansistis me- XXII, 28 Vos estis qui permansistis me-

1 Luc. XXII, 33. 1 Luc. XXII, 33.

179 179

cum in tentationibus meis. Joan. xv, 27: cum in tentationibus meis. Joan. xv, 27: Ab initio mecum estis. Ab initio mecum estis.

« Extendens manum, » ut fortiorem « Extendens manum, » ut fortiorem daret ictum. Isa. v, 25: Non est aversus daret ictum. Isa. v, 25: Non est aversus furor ejus, sed adhuc manus ejus extenta furor ejus, sed adhuc manus ejus extenta

« Exemit gladium, » eodem zelo quo « Exemit gladium, » eodem zelo quo dixerat: Tecum paratus sum et in carce- dixerat: Tecum paratus sum et in carce- rem et in mortem ire 1. Forte putabat se rem et in mortem ire 1. Forte putabat se ita debere facere: quia, Luc. xx11, 36, ita debere facere: quia, Luc. xx11, 36, dicitur: Qui non habet, vendat tunicam dicitur: Qui non habet, vendat tunicam suam, et emat gladium. Unde etiam suam, et emat gladium. Unde etiam ibi dicitur, quod dixerunt, yy. 49 et 51: ibi dicitur, quod dixerunt, yy. 49 et 51: Domine, si percutimus in gladio ? Et Domine, si percutimus in gladio ? Et Jesus dixit Sinite usque huc, hoc est, Jesus dixit Sinite usque huc, hoc est, permittite eos captivare me. Sed inter permittite eos captivare me. Sed inter loquendum, antequam Petrus hoc intelli- loquendum, antequam Petrus hoc intelli- geret, fervore succensus dedit ictum. geret, fervore succensus dedit ictum.

« Et percutiens servum principis sa- « Et percutiens servum principis sa- cerdotum, » eo quod ille potestate do- cerdotum, » eo quod ille potestate do- mini sui accepta, videbatur esse caput mini sui accepta, videbatur esse caput cohortis, et cogitabat Petrus, quod illo cohortis, et cogitabat Petrus, quod illo interfecto, alii confusi fugerent: et volens interfecto, alii confusi fugerent: et volens vibrare gladium in cerebrum ejus, decli- vibrare gladium in cerebrum ejus, decli- nato capite ad latus, « amputavit auri- nato capite ad latus, « amputavit auri- culam ejus dexteram. » Et Lucas addit, culam ejus dexteram. » Et Lucas addit, quod Jesus tangens auriculam sanavit quod Jesus tangens auriculam sanavit eum: ut probaret illud Psalmi cxix, 7: eum: ut probaret illud Psalmi cxix, 7: Cum his qui oderunt pacem, eram paci- Cum his qui oderunt pacem, eram paci- ficus: cum loquebar illis, impugnabant ficus: cum loquebar illis, impugnabant me gratis. me gratis.

« Tunc ait illi Jesus: Converte gla- « Tunc ait illi Jesus: Converte gla- dium tuum in locum suum: omnes dium tuum in locum suum: omnes enim qui acceperint gladium gladio enim qui acceperint gladium gladio peribunt. peribunt.

» »

Hic tangitur compressio expetentis vin- Hic tangitur compressio expetentis vin- dictam duobus modis: primo, per inhibi- dictam duobus modis: primo, per inhibi- tionem secundo, per poenæ comminatio- tionem secundo, per poenæ comminatio-

nem. nem.

De primo dicit: « Converte gladium De primo dicit: « Converte gladium tuum in locum suum. » Cesset vindicta, tuum in locum suum. » Cesset vindicta, exhibeatur patientia. Supra, v, 39: Si exhibeatur patientia. Supra, v, 39: Si quis te percusserit in dexteram maxil- quis te percusserit in dexteram maxil- lam tuam, præbe illi et alteram. II Reg. lam tuam, præbe illi et alteram. II Reg.

2 Luc. XXIV. 2 Luc. XXIV.

51. 51.

180 180

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

XIX, 22 Quid mihi et vobis, filii Sar- XIX, 22 Quid mihi et vobis, filii Sar- viæ ? cur efficimini mihi hodie in Sa- viæ ? cur efficimini mihi hodie in Sa- tan? an ignoro me hodie factum regem tan? an ignoro me hodie factum regem super Israel? super Israel?

Sed hic objicitur: quia dicit Beda, Sed hic objicitur: quia dicit Beda, quod non sunt immunes a scelere, qui quod non sunt immunes a scelere, qui permiserunt Christum occidere, cum po- permiserunt Christum occidere, cum po- tuerint prohibere. Hoc igitur defendens tuerint prohibere. Hoc igitur defendens Petrus, non videtur esse prohibendus. Et Petrus, non videtur esse prohibendus. Et dicendum, quod injuria potest repelli dicendum, quod injuria potest repelli pluribus modis. Aut enim repellitur per pluribus modis. Aut enim repellitur per impedimentum aliquod, sicut, Act. xxIII, impedimentum aliquod, sicut, Act. xxIII, 10, fecit Paulus, quando fecit præmuniri 10, fecit Paulus, quando fecit præmuniri Præsidem, ut custodiretur a militibus, Præsidem, ut custodiretur a militibus, ne interficeretur: et sicut aliquis tenet ne interficeretur: et sicut aliquis tenet manum alicujus, ne lædat: vel etiam manum alicujus, ne lædat: vel etiam totum insanientem, ne lædat: et hoc cui- totum insanientem, ne lædat: et hoc cui- libet tam clerico quam laico conceditur. libet tam clerico quam laico conceditur. Potest etiam repelli injuria propulsando Potest etiam repelli injuria propulsando eam et hoc dupliciter aut enim fit vi eam et hoc dupliciter aut enim fit vi privata, aut publica. Si vi privata: aut privata, aut publica. Si vi privata: aut cum armis, vel sine armis. Sine armis: cum armis, vel sine armis. Sine armis: aut zelo defensionis, aut vindictæ. Et aut zelo defensionis, aut vindictæ. Et

portat princeps: vindex in iram est ei portat princeps: vindex in iram est ei qui malum agit. II Machab. xv, 16: Ac- qui malum agit. II Machab. xv, 16: Ac- cipe sanctum gladium munus a Deo, in cipe sanctum gladium munus a Deo, in quo dejicies adversarios populi mei Is- quo dejicies adversarios populi mei Is- rael. Sed quia Petrus fuit sacerdos, et rael. Sed quia Petrus fuit sacerdos, et passio fuit dispensatoria, ideo est prohi- passio fuit dispensatoria, ideo est prohi- bitus. Ad Titum, 1, 7: Oportet Episco- bitus. Ad Titum, 1, 7: Oportet Episco- pum sine crimine esse, non violentum 1, pum sine crimine esse, non violentum 1, non percussorem. non percussorem.

« Gladio peribit: » materiali et spiri- « Gladio peribit: » materiali et spiri- tuali, qui est excommunicatio: quia rea- tuali, qui est excommunicatio: quia rea- tum interius incurrit, qui gladium non tum interius incurrit, qui gladium non juris ordine suscipit. Job, xix, 29 : Fu- juris ordine suscipit. Job, xix, 29 : Fu- gite a facie gladii, quoniam ultor ini- gite a facie gladii, quoniam ultor ini- quitatum gladius est. Apocal. 1, 16: De quitatum gladius est. Apocal. 1, 16: De ore ejus gladius ex utraque parte acutus ore ejus gladius ex utraque parte acutus exibat. Psal. vi, 13: Gladium suum vi- exibat. Psal. vi, 13: Gladium suum vi- bravit, arcum suum tetendit, et paravit bravit, arcum suum tetendit, et paravit illum. illum.

« An putas quia non possum rogare « An putas quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi mo- Patrem meum, et exhibebit mihi mo-

zelo defensionis sine armis impugnatio- do plus quam duodecim legiones An- zelo defensionis sine armis impugnatio- do plus quam duodecim legiones An-

nis, etiam cum armis defensionis omni- nis, etiam cum armis defensionis omni- bus licet tam clericis quam laicis. Si au- bus licet tam clericis quam laicis. Si au- tem publica et cum armis impugnationis, tem publica et cum armis impugnationis, non licet clericis, sed permittitur laicis, non licet clericis, sed permittitur laicis, flagrante injuria statim cum moderamine flagrante injuria statim cum moderamine inculpatæ tutelæ. Sed si intervallum sit inculpatæ tutelæ. Sed si intervallum sit inter injuriam illatam et defensionem, inter injuriam illatam et defensionem, non permittitur nisi per eum qui judex non permittitur nisi per eum qui judex est, et ordinariam habet ultionis pote- est, et ordinariam habet ultionis pote- statem ille enim justa bella movere pot- statem ille enim justa bella movere pot- est contra injuriam facientes. est contra injuriam facientes.

gelorum ? gelorum ?

Quomodo ergo implebuntur Scriptu- Quomodo ergo implebuntur Scriptu- ræ, quia sic oportet fieri ? »> ræ, quia sic oportet fieri ? »>

Hic ostendit discipulo, qui caput est Hic ostendit discipulo, qui caput est aliorum, quod dispensative patitur, et non aliorum, quod dispensative patitur, et non ex infirmitate. Propter quod etiam, Su- ex infirmitate. Propter quod etiam, Su- pra, xvI, 23, dixit: Vade post me, Sa- pra, xvI, 23, dixit: Vade post me, Sa- tana quia non sapis ea quæ Dei sunt. tana quia non sapis ea quæ Dei sunt.

Et dicit sic «An putas. » Quasi di- Et dicit sic «An putas. » Quasi di- cat Mirum est, si hoc putas, tot signis cat Mirum est, si hoc putas, tot signis

« Omnis enim qui gladium accepe- potentiam meam expertus. « Omnis enim qui gladium accepe- potentiam meam expertus. rit. » rit. »

Comminatio est, per quam reprimit Comminatio est, per quam reprimit Petrum. Est autem accipere invectus ad Petrum. Est autem accipere invectus ad capientem et intelligitur gladium acci- capientem et intelligitur gladium acci- pere propria sponte, capiens gladium ad pere propria sponte, capiens gladium ad expetendam ultionem: si enim datur expetendam ultionem: si enim datur ordinarie sibi gladius, tunc exercet com- ordinarie sibi gladius, tunc exercet com- missum, et non accipit usurpatum. Ad missum, et non accipit usurpatum. Ad Roman. XII, 4: Non sine causa gladium Roman. XII, 4: Non sine causa gladium

1 Vulgata habet, non vinolentum. 1 Vulgata habet, non vinolentum.

« Quia non possum rogare Patrem « Quia non possum rogare Patrem meum, » de quo, Joan. x1, 42, dixi: Quia meum, » de quo, Joan. x1, 42, dixi: Quia semper me audis : « et exhibebit mihi mo- semper me audis : « et exhibebit mihi mo- do,» in hac necessitate, « do,» in hac necessitate, « plus quam plus quam duodecim legiones Angelorum: » quo- duodecim legiones Angelorum: » quo- niam scriptum est 2 : Quoniam Angelis niam scriptum est 2 : Quoniam Angelis suis mandavit de te, etc. Qui enim hoc suis mandavit de te, etc. Qui enim hoc feci servis, IV Reg. vi, 17 Ecce mons feci servis, IV Reg. vi, 17 Ecce mons plenus equorum, et curruum igneorum plenus equorum, et curruum igneorum in circuitu Elisei: multo magis si vellem, in circuitu Elisei: multo magis si vellem,

2 Psal. xc, 11. 2 Psal. xc, 11.

53 53

54 54

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-53, 54, 55. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-53, 54, 55.

facerem hoc mihi Magistro et Domino. facerem hoc mihi Magistro et Domino. Quasi dicat: Quid mihi prodest defensio Quasi dicat: Quid mihi prodest defensio Apostolorum, qui possum habere duode- Apostolorum, qui possum habere duode- cim legiones Angelorum, in quibus sunt cim legiones Angelorum, in quibus sunt septuaginta duo millia Angelorum,sex mil- septuaginta duo millia Angelorum,sex mil- libus pro legione una computatis? Et hi libus pro legione una computatis? Et hi sunt innumeri Angeli qui per totum mun- sunt innumeri Angeli qui per totum mun- dum præsunt septuaginta duabus linguis dum præsunt septuaginta duabus linguis hominum et post Resurrectionem cum hominum et post Resurrectionem cum Tito et Vespasiano venientes, perdide- Tito et Vespasiano venientes, perdide- runt homicidas illos de quibus, Supra, runt homicidas illos de quibus, Supra, XXII, 7: Missis exercitibus suis, perdidit XXII, 7: Missis exercitibus suis, perdidit homicidas illos, et civitatem illorum suc- homicidas illos, et civitatem illorum suc- cendit. cendit.

181 181

prehensionis modestæ de inutilitate ar- prehensionis modestæ de inutilitate ar- morum contra innocentem et non se de- morum contra innocentem et non se de- fendentem secundo, dicit innuendo quod fendentem secundo, dicit innuendo quod cum tempus suum nondum advenerat, cum tempus suum nondum advenerat, eum tenere non potuerunt: cum autem eum tenere non potuerunt: cum autem tempus præfinitum venit, sine armis po- tempus præfinitum venit, sine armis po- tuerunt tenuisse. tuerunt tenuisse.

Et hoc est «In illa hora, » cum de- Et hoc est «In illa hora, » cum de- fensionem respuit, « dixit Jesus turbis. » fensionem respuit, « dixit Jesus turbis. » Joan. v11, 49: Turba hæc, quæ non no- Joan. v11, 49: Turba hæc, quæ non no- vit legem, maledicti sunt. vit legem, maledicti sunt.

« Tamquam ad latronem » nocentem, « Tamquam ad latronem » nocentem, et se defendentem, « existis cum gladiis et se defendentem, « existis cum gladiis et fustibus, » quæ arma sunt expugnatio- et fustibus, » quæ arma sunt expugnatio- nis, « comprehendere me, » qui licet sim nis, « comprehendere me, » qui licet sim

« Quomodo ergo implebuntur Scrip- similis peccatori, non sum latro: sed « Quomodo ergo implebuntur Scrip- similis peccatori, non sum latro: sed turæ ? » turæ ? »

Ecce ostendit præordinationem. Act. III, Ecce ostendit præordinationem. Act. III, 18: Deus, quæ prænuntiavit per os om- 18: Deus, quæ prænuntiavit per os om- nium prophetarum, pati Christum suum, nium prophetarum, pati Christum suum, sic implevit. sic implevit.

« Quia sic oportet fieri. » Si enim, ut « Quia sic oportet fieri. » Si enim, ut Cassiodorus dicit, Prophetia est divina Cassiodorus dicit, Prophetia est divina inspiratio rerum eventus immobili veri- inspiratio rerum eventus immobili veri- tate denuntians, tunc oportet fieri ne- tate denuntians, tunc oportet fieri ne- cessitate ordinis, quamvis non sit ibi rei cessitate ordinis, quamvis non sit ibi rei ordinatæ necessitas. Quamvis enim de ordinatæ necessitas. Quamvis enim de potentia absoluta fuerit alius modus pos- potentia absoluta fuerit alius modus pos- sibilis nostræ liberationis, tamen de po- sibilis nostræ liberationis, tamen de po- tentia ordinata, et prænuntiata, non fuit tentia ordinata, et prænuntiata, non fuit alius possibilis. Luc. xxiv, 25, 26:0 alius possibilis. Luc. xxiv, 25, 26:0 stulti, et tardi corde ad credendum in stulti, et tardi corde ad credendum in omnibus quæ locuti sunt Prophetæ! Non- omnibus quæ locuti sunt Prophetæ! Non- ne hæc oportuit pati Christum, et ita in- ne hæc oportuit pati Christum, et ita in- trare in gloriam suam ? trare in gloriam suam ?

« In illa hora dixit Jesus turbis : « In illa hora dixit Jesus turbis : Tamquam ad latronem existis cum Tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus comprehendere me: gladiis et fustibus comprehendere me: quotidie apud vos sedebam docens in quotidie apud vos sedebam docens in templo, et non me tenuistis. >> templo, et non me tenuistis. >>

Ostendit hic turbis, quod voluntarie Ostendit hic turbis, quod voluntarie se obtulit et dicit duo. Primum est re- se obtulit et dicit duo. Primum est re-

propter verba labiorum Patris, custodivi propter verba labiorum Patris, custodivi vias latronis, cauterium habens circum- vias latronis, cauterium habens circum- cisionis, et possibilitatem primi latronis, cisionis, et possibilitatem primi latronis, qui similitudinem Dei furari voluit, et qui similitudinem Dei furari voluit, et per rapinam voluit esse æqualis Deo: per rapinam voluit esse æqualis Deo: ego autem cum in forma Dei sim, non ego autem cum in forma Dei sim, non rapinam arbitror me esse æqualem Deo '. rapinam arbitror me esse æqualem Deo '.

«Quotidie, » hoc est, sæpe his diebus : «Quotidie, » hoc est, sæpe his diebus : et tangit hic quatuor, quæ debet habere et tangit hic quatuor, quæ debet habere Doctor, scilicet prædicationis instantiam, Doctor, scilicet prædicationis instantiam, cum dicit: « Quotidie. » II ad Timoth. cum dicit: « Quotidie. » II ad Timoth. 2 Insta opportune, importune: ar- 2 Insta opportune, importune: ar- gue, obsecra, increpa, in omni patientia gue, obsecra, increpa, in omni patientia et doctrina. et doctrina.

IV, IV,

Secundum est, quod quærat audientes: Secundum est, quod quærat audientes: et hoc notat, cum dicit : « Apud vos. » et hoc notat, cum dicit : « Apud vos. » Supra, 1x, 35: Circuibat Jesus omnes ci- Supra, 1x, 35: Circuibat Jesus omnes ci- vitates, et castella, docens in synagogis vitates, et castella, docens in synagogis eorum, et prædicans Evangelium regni. eorum, et prædicans Evangelium regni.

Tertium est quies, quod notat, cum Tertium est quies, quod notat, cum subdit: «Sedebam. » Psal. cv1, 32: In subdit: «Sedebam. » Psal. cv1, 32: In cathedra seniorum laudent eum. cathedra seniorum laudent eum.

Quartum est locus publicus, cum di- Quartum est locus publicus, cum di- cit: « In templo. » Joan. xvIII, 20: Ego cit: « In templo. » Joan. xvIII, 20: Ego semper docui in synagoga, et in templo, semper docui in synagoga, et in templo, quo omnes Judæi conveniunt. quo omnes Judæi conveniunt.

« Et non me tenuistis, » quia tempus « Et non me tenuistis, » quia tempus meum nondum venerat. Quasi dicat: Sic meum nondum venerat. Quasi dicat: Sic nec modo teneretis nisi vellem. Psal. nec modo teneretis nisi vellem. Psal. LIII, 8: Voluntarie sacrificabo tibi. Psal. LIII, 8: Voluntarie sacrificabo tibi. Psal. XXXIX, 8, 9: In capite libri scriptum est XXXIX, 8, 9: In capite libri scriptum est

1 Cf. ad Philip. 11, 6. 1 Cf. ad Philip. 11, 6.

56 56

57 57

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

de me, ut facerem voluntatem tuam. de me, ut facerem voluntatem tuam. Deus meus, volui, etc. Deus meus, volui, etc.

« Hoc autem totum factum est, ut « Hoc autem totum factum est, ut adimplerentur Scripturæ propheta- adimplerentur Scripturæ propheta-

rum. » rum. »

lum, » ductu tractionis, « ad Caipham. >> lum, » ductu tractionis, « ad Caipham. >> I Paralip. xx, 5 et seq., legitur, quod I Paralip. xx, 5 et seq., legitur, quod David volens ampliare cultum Domini, David volens ampliare cultum Domini, instituit viginti quatuor summos sacer- instituit viginti quatuor summos sacer- dotes. Qui ordo tamen postea in capti- dotes. Qui ordo tamen postea in capti- vitate babylonica corruptus est, sed rein- vitate babylonica corruptus est, sed rein- tegratus ab Esdra. Quod sacerdotium tegratus ab Esdra. Quod sacerdotium Herodes sub Romanis imperans vendidit, Herodes sub Romanis imperans vendidit,

Hic ostenditur passio esse a Spiritu et quæstum suum fecit et emerunt ip- Hic ostenditur passio esse a Spiritu et quæstum suum fecit et emerunt ip- sancto præordinata. sancto præordinata.

» »

Et hoc est, quod dicit : «< Hoc autem Et hoc est, quod dicit : «< Hoc autem totum, » quod dictum est de traditione totum, » quod dictum est de traditione et comprehensione, «factum est, » in et comprehensione, «factum est, » in expletione operis, « ut » consecutionem expletione operis, « ut » consecutionem notat, non causam, « adimplerentur, notat, non causam, « adimplerentur, superimplerentur, « Scripturæ propheta- superimplerentur, « Scripturæ propheta- rum. » Eccli. xXXVI, 18: Da mercedem, rum. » Eccli. xXXVI, 18: Da mercedem, Domine, sustinentibus te, ut prophetæ Domine, sustinentibus te, ut prophetæ tui fideles inveniantur. Psal. L, 6 : Ju- tui fideles inveniantur. Psal. L, 6 : Ju- stificeris in sermonibus tuis, et vincas stificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. cum judicaris.

<< Tunc discipuli omnes, relicto eo, << Tunc discipuli omnes, relicto eo, fugerunt. » fugerunt. »

Hic auxilii tangitur destitutio: quia si Hic auxilii tangitur destitutio: quia si aliquis auxiliari debuit, discipuli debuis- aliquis auxiliari debuit, discipuli debuis- sent et in littera patet. Job, xix, 13 et sent et in littera patet. Job, xix, 13 et 14 Noti mei quasi alieni recesserunt a 14 Noti mei quasi alieni recesserunt a me. Dereliquerunt me propinqui mei. me. Dereliquerunt me propinqui mei. Psal. xxxvi, 11: Dereliquit me virtus Psal. xxxvi, 11: Dereliquit me virtus mea et lumen oculorum meorum, hoc mea et lumen oculorum meorum, hoc est, Apostoli, et ipsum non est mecum. est, Apostoli, et ipsum non est mecum.

« At illi tenentes Jesum, duxerunt « At illi tenentes Jesum, duxerunt ad Caipham, principem sacerdotum, ad Caipham, principem sacerdotum, ubi Scribæ et seniores convenerant. » ubi Scribæ et seniores convenerant. »

Hic tangitur qualiter tractus est Domi- Hic tangitur qualiter tractus est Domi- nus a ministris sceleris ad hujus sceleris nus a ministris sceleris ad hujus sceleris auctores et ordinatores. Et tanguntur hic auctores et ordinatores. Et tanguntur hic duo, scilicet qualiter trahebatur : et qua- duo, scilicet qualiter trahebatur : et qua- liter omni solatio præsidii destituebatur, liter omni solatio præsidii destituebatur, ibi, y. 58 « Petrus autem sequebatur. » ibi, y. 58 « Petrus autem sequebatur. » Dicit igitur: « At illi, » sceleris mini- Dicit igitur: « At illi, » sceleris mini- stri, «tenentes Jesum, » qui tamen om- stri, «tenentes Jesum, » qui tamen om- nia tenebat. Ad Hebr. 1, 3: Portans om- nia tenebat. Ad Hebr. 1, 3: Portans om- nia verbo virtutis suæ. « Duxerunt il- nia verbo virtutis suæ. « Duxerunt il-

sum Annas et Caiphas, et per vices anni sum Annas et Caiphas, et per vices anni instabant. Tunc autem administrabat instabant. Tunc autem administrabat Caiphas: et hoc est, quod dicit : Caiphas: et hoc est, quod dicit :

« Principem sacerdotum. » Joan. xi, « Principem sacerdotum. » Joan. xi, 49 Uunus ex ipsis, Caiphas nomine, 49 Uunus ex ipsis, Caiphas nomine, cum esset Pontifex anni illius. Sed con- cum esset Pontifex anni illius. Sed con- tra, Joan. XVIII, 13 Adduxerunt eum tra, Joan. XVIII, 13 Adduxerunt eum ad Annam primum. Dicendum, quod ad Annam primum. Dicendum, quod primum ad Annam duxerunt, sed non primum ad Annam duxerunt, sed non ut audiretur, sed ut in lætitiam et deri- ut audiretur, sed ut in lætitiam et deri- sum ibi ostenderetur: sed ad Caipham sum ibi ostenderetur: sed ad Caipham ducitur, ut audiatur in judicio, et accu- ducitur, ut audiatur in judicio, et accu- sationes ejus ibi ordinentur. sationes ejus ibi ordinentur.

« Ubi » omnes « Scribæ, » qui littera- « Ubi » omnes « Scribæ, » qui littera- turæ calumnias invenire scirent. Luc. turæ calumnias invenire scirent. Luc. XI, 52: Væ vobis legisperitis, quia tuli- XI, 52: Væ vobis legisperitis, quia tuli- stis clavem scientiæ et Pharisæi, qui stis clavem scientiæ et Pharisæi, qui simulata sanctitate accusationes zelo ju- simulata sanctitate accusationes zelo ju- stitiæ factas esse probarent. Supra, vi, stitiæ factas esse probarent. Supra, vi, 16 Exterminant facies suas. 16 Exterminant facies suas.

« Et seniores, » qui longa experientia « Et seniores, » qui longa experientia malitiæ multa objicere scirent, et re- malitiæ multa objicere scirent, et re- sponsis obviare. Jerem. iv, 22: Sapientes sponsis obviare. Jerem. iv, 22: Sapientes sunt, ut faciant mala, bene autem face- sunt, ut faciant mala, bene autem face- re nescierunt. Omnes isti « convene- re nescierunt. Omnes isti « convene- rant. » Act. IV, 27 et 28: Convenerunt rant. » Act. IV, 27 et 28: Convenerunt in civitate ista adversus sanctum puerum in civitate ista adversus sanctum puerum tuum Jesum..., facere quæ manus tua et tuum Jesum..., facere quæ manus tua et consilium tuum decreverunt fieri. Psal. consilium tuum decreverunt fieri. Psal. II, 2 Convenerunt in unum adversus II, 2 Convenerunt in unum adversus Dominum, etc. Dominum, etc.

« Petrus autem sequebatur eum a « Petrus autem sequebatur eum a longe, usque in atrium principis sa- longe, usque in atrium principis sa- cerdotum ? Et ingressus intro, sedebat cerdotum ? Et ingressus intro, sedebat cum ministris, ut videret finem. » cum ministris, ut videret finem. »

His tangitur destitutio solatii: Petrus His tangitur destitutio solatii: Petrus

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-58, 59, 60. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-58, 59, 60.

enim, qui se promiserat socium esse tri- enim, qui se promiserat socium esse tri- bulationis, jam non cum ipso in carce- bulationis, jam non cum ipso in carce- rem vadit, sed longe sequitur. rem vadit, sed longe sequitur.

Et dicit hic quatuor per ordinem : Et dicit hic quatuor per ordinem : Petrus autem sequebatur, hoc est, Petrus autem sequebatur, hoc est, non oblitus charitatis pristinæ. Daniel. non oblitus charitatis pristinæ. Daniel. 111, 41 Sequimur te in toto corde, et 111, 41 Sequimur te in toto corde, et timemus te. Joan. XIII, 36: Quo ego vado, timemus te. Joan. XIII, 36: Quo ego vado, non potes me modo sequi, hoc est, con- non potes me modo sequi, hoc est, con- sequi sequeris autem postea. sequi sequeris autem postea.

: :

« A longe. » Hoc est timoris, et hoc est « A longe. » Hoc est timoris, et hoc est secundum. secundum.

Sed quomodo dicitur sequi, cum ante Sed quomodo dicitur sequi, cum ante dictum sit, quod discipuli omnes relicto dictum sit, quod discipuli omnes relicto eo fugerunt? Sed dicendum, quod pri- eo fugerunt? Sed dicendum, quod pri- mo fugerunt, sed postea occulte rever- mo fugerunt, sed postea occulte rever- tentes, sequebantur duo, Petrus et disci- tentes, sequebantur duo, Petrus et disci- pulus alius, qui erat amictus sindone su- pulus alius, qui erat amictus sindone su- per nudo. Qui erat notus Pontifici, per nudo. Qui erat notus Pontifici, sicut narrat Joannes, xvIII, 15. sicut narrat Joannes, xvIII, 15.

« Usque ad atrium principis sacerdo- « Usque ad atrium principis sacerdo- tum » exterius in curiam, quia ibi erat tum » exterius in curiam, quia ibi erat multitudo ministrorum qui adduxerant multitudo ministrorum qui adduxerant Jesum. Principes autem jam intra se in Jesum. Principes autem jam intra se in domum receperant vinctum Jesum. domum receperant vinctum Jesum.

« Et ingressus intro. » « Et ingressus intro. »

Hoc significabat desiderium Petri. In- Hoc significabat desiderium Petri. In- gressus autem fuit per discipulum qui erat gressus autem fuit per discipulum qui erat notus Pontifici. « Sedebat cum mini- notus Pontifici. « Sedebat cum mini- stris, » exspectans, « ut videret finem » stris, » exspectans, « ut videret finem » eorum quæ fiebant circa Jesum. eorum quæ fiebant circa Jesum.

Sed quæritur, cum iste percusserit au- Sed quæritur, cum iste percusserit au- riculam servi Pontificis, qualiter audebat riculam servi Pontificis, qualiter audebat sequi? Dicendum, quod in tenebris per- sequi? Dicendum, quod in tenebris per- cussit, et ideo notus non fuit: multis cussit, et ideo notus non fuit: multis enim ibi adstantibus nesciverunt qui enim ibi adstantibus nesciverunt qui ictum dederat et ideo supra, y. 51, ictum dederat et ideo supra, y. 51, Evangelista dixit: Unus ex his qui erant Evangelista dixit: Unus ex his qui erant cum Jesu. Et quod Joannes, xvIII, 10, cum Jesu. Et quod Joannes, xvIII, 10, dicit Simon ergo Petrus habens gla- dicit Simon ergo Petrus habens gla- dius hoc scivit familiariter, quia sem- dius hoc scivit familiariter, quia sem- per proximi esse consueverunt Joannes per proximi esse consueverunt Joannes et Petrus et ideo Joannes hoc vidit, sed et Petrus et ideo Joannes hoc vidit, sed alii non viderunt. alii non viderunt.

: :

« «

183 183

Principes autem sacerdotum, et Principes autem sacerdotum, et omne concilium quærebant falsum omne concilium quærebant falsum testimonium contra Jesum, ut eum testimonium contra Jesum, ut eum morti traderent. morti traderent.

Et non invenerunt, cum multi falsi Et non invenerunt, cum multi falsi testes accessissent. » testes accessissent. »

Hic tangitur de condemnatione facta Hic tangitur de condemnatione facta per linguas et consilium Judæorum. Sunt per linguas et consilium Judæorum. Sunt autem in hoc duo principaliter inducta, autem in hoc duo principaliter inducta, quæ Christum multum afflixerunt: quo- quæ Christum multum afflixerunt: quo- rum unum est falsi criminis impositio rum unum est falsi criminis impositio per inimicum: secundum est veritatis per inimicum: secundum est veritatis negatio per eum qui præcipuus erat inter negatio per eum qui præcipuus erat inter amicos. Et hæc patent in littera. amicos. Et hæc patent in littera.

In prima parte tria sunt per ordinem, In prima parte tria sunt per ordinem, videlicet accusatio, condemnatio, et illu- videlicet accusatio, condemnatio, et illu- sio. sio.

In accusatione dupliciter procedunt: In accusatione dupliciter procedunt: præ ordinatur enim accusatio ex testi- præ ordinatur enim accusatio ex testi- monio aliorum et subjungitur accusatio monio aliorum et subjungitur accusatio ex confessione propria. ex confessione propria.

Item, testimonium alienum duplex Item, testimonium alienum duplex inducitur falsum videlicet, et verum, inducitur falsum videlicet, et verum, sed falso intellectu inductum. Et hæc sed falso intellectu inductum. Et hæc omnia per ordinem patent in littera. omnia per ordinem patent in littera.

In primo falso testimonio quatuor di- In primo falso testimonio quatuor di- cuntur, videlicet testantium instantia, cuntur, videlicet testantium instantia, testimonii falsitatis insufficientia: testan- testimonii falsitatis insufficientia: testan- tium malitia: et ad inveniendum etiam tium malitia: et ad inveniendum etiam falsum testimonium impotentia. falsum testimonium impotentia.

" "

De primo dicit : « Principes autem De primo dicit : « Principes autem sacerdotum, sicut auctores, « et omne sacerdotum, sicut auctores, « et omne concilium, » sicut consentiens neci. concilium, » sicut consentiens neci. Eccli. XVI, 7: In synagoga peccan- Eccli. XVI, 7: In synagoga peccan- tium exardebit ignis, et in gente incre- tium exardebit ignis, et in gente incre- dibili exardescet ira. Isa. 1, 13: Iniqui dibili exardescet ira. Isa. 1, 13: Iniqui sunt cælus vestri. Genes. XLIX, 6: In sunt cælus vestri. Genes. XLIX, 6: In coetu illorum non sit gloria mea. coetu illorum non sit gloria mea.

« Quærebant. » Ecce instantia Psal. « Quærebant. » Ecce instantia Psal. XXXVII, 13 : Qui inquirebant mala mihi, XXXVII, 13 : Qui inquirebant mala mihi, locuti sunt vanitates. « Falsum testimo- locuti sunt vanitates. « Falsum testimo- nium, » quia defecit eis veritas. Job, nium, » quia defecit eis veritas. Job, XVI, 18: Hæc passus sum absque iniqui- XVI, 18: Hæc passus sum absque iniqui- tate manus meæ, cum haberem mundas tate manus meæ, cum haberem mundas ad Deum preces. Job, xv1, 9: Suscitatur ad Deum preces. Job, xv1, 9: Suscitatur

1 Marc. xiv, 51 et 52. 1 Marc. xiv, 51 et 52.

59 59

60 60

184 184

D. ALB. PRÆD. MAG. ORD. D. ALB. PRÆD. MAG. ORD.

falsiloquus adversus faciem meam con- falsiloquus adversus faciem meam con- tradicens mihi. tradicens mihi.

« Ut eum morti traderent. » Ecce ma- « Ut eum morti traderent. » Ecce ma- litia. Ostendunt se esse genimina vipera- litia. Ostendunt se esse genimina vipera- rum sic enim falso testimonio bonum rum sic enim falso testimonio bonum civem Naboth interfecerunt patres eo- civem Naboth interfecerunt patres eo- rum 1. rum 1.

« Et non invenerunt, » « Et non invenerunt, »

« Et dixerunt 2: Hic dixit: Possum « Et dixerunt 2: Hic dixit: Possum destruere templum Dei, et post tri- destruere templum Dei, et post tri- duum reædificare illud. »> duum reædificare illud. »>

Hoc non dixit Dominus, sed sic, Hoc non dixit Dominus, sed sic, Joan. 11, 19 Solvite templum hoc, etc. Joan. 11, 19 Solvite templum hoc, etc. Sed isti videntes, quod facilius erat de- Sed isti videntes, quod facilius erat de- struere quam construere et audientes, struere quam construere et audientes, quod post triduum excitaret, arguebant quod post triduum excitaret, arguebant

Quia honestas famæ falsitatem menti- quod etiam in triduo destrueret. Et hoc Quia honestas famæ falsitatem menti- quod etiam in triduo destrueret. Et hoc tam exclusit. tam exclusit.

« Cum multi falsi testes accessissent. » « Cum multi falsi testes accessissent. » Multi enim laboraverunt. Psal. LXIII, 7: Multi enim laboraverunt. Psal. LXIII, 7: Defecerunt scrutantes scrutinio. Jerem. Defecerunt scrutantes scrutinio. Jerem.

II, II,

5 Quid invenerunt patres vestri in 5 Quid invenerunt patres vestri in me iniquitatis, quia ambulaverunt post me iniquitatis, quia ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt ? Unde de vanitatem, et vani facti sunt ? Unde de talibus, Daniel. XIII, 55 Recte mentitus talibus, Daniel. XIII, 55 Recte mentitus es in caput tuum. es in caput tuum.

« Novissime autem venerunt duo « Novissime autem venerunt duo falsi testes, falsi testes,

Et dixerunt Hic dicit: Possum de- Et dixerunt Hic dicit: Possum de- struere templum Dei, et post triduum struere templum Dei, et post triduum reædificare illud. » reædificare illud. »

Hic tangitur verum perverso intellectu Hic tangitur verum perverso intellectu acceptum. acceptum.

Unde dicit « Novissime, » quando Unde dicit « Novissime, » quando jam omnes defecerant, « venerunt duo jam omnes defecerant, « venerunt duo falsi testes. » Exod. xx, 16: Non loque- falsi testes. » Exod. xx, 16: Non loque- ris contra proximum tuum falsum testi- ris contra proximum tuum falsum testi- monium. Quia vero sciverunt, quod lex monium. Quia vero sciverunt, quod lex dicit, Deuter. xix, 15: Non stabit unus dicit, Deuter. xix, 15: Non stabit unus testis contra aliquem..., sed in ore duo- testis contra aliquem..., sed in ore duo- rum, vel trium testium stabit omne ver- rum, vel trium testium stabit omne ver- bum ideo jungunt se duo falsi testes, bum ideo jungunt se duo falsi testes, quia falso intellectu quod vere dictum quia falso intellectu quod vere dictum erat, acceperunt. Job, x, 17: Instauras erat, acceperunt. Job, x, 17: Instauras testes tuos contra me, et multiplicas iram testes tuos contra me, et multiplicas iram tuam adversum me. Jerem. XII, 8: Fa- tuam adversum me. Jerem. XII, 8: Fa- cta est mihi hæreditas mea quasi leo in cta est mihi hæreditas mea quasi leo in silva dedit contra me vocem. silva dedit contra me vocem.

1 Cf. III Reg. XXI, 13. 1 Cf. III Reg. XXI, 13.

2 Joan. 11, 19 Solvite templum hoc, et in tribus 2 Joan. 11, 19 Solvite templum hoc, et in tribus

dixit Dominus prædicens sacramentum dixit Dominus prædicens sacramentum Passionis suæ, et prædicens Resurrectio- Passionis suæ, et prædicens Resurrectio- nem unde, ibidem, Joan. 11, 21, additur: nem unde, ibidem, Joan. 11, 21, additur: Ille autem dicebat de templo corporis Ille autem dicebat de templo corporis sui. sui.

« Et surgens princeps sacerdotum « Et surgens princeps sacerdotum ait illi Nihil respondes ad ea quæ isti ait illi Nihil respondes ad ea quæ isti adversum te testificantur ? adversum te testificantur ? Jesus autem tacebat. » Jesus autem tacebat. »

Incipit exigere propriam confessionem, Incipit exigere propriam confessionem, ut accuset ex ipsa et dicuntur hic tria. ut accuset ex ipsa et dicuntur hic tria. Primo enim in furorem captus exigit ob- Primo enim in furorem captus exigit ob- jectorum responsionem: secundo, adju- jectorum responsionem: secundo, adju- rans exigit confessionem: tertio, ex con- rans exigit confessionem: tertio, ex con- fessione format accusationis condemna- fessione format accusationis condemna- tionem. Et hæc patent in littera. tionem. Et hæc patent in littera.

Dicit ergo « Et surgens princeps sa- Dicit ergo « Et surgens princeps sa- cerdotum, » quia motu corporis indicabat cerdotum, » quia motu corporis indicabat insaniam mentis de hoc, quod conve- insaniam mentis de hoc, quod conve- niens testimonium contra Dominum non niens testimonium contra Dominum non inveniebatur, ita avidus fuit mortis ejus. inveniebatur, ita avidus fuit mortis ejus. Proverb. 1, 16: Pedes illorum ad ma- Proverb. 1, 16: Pedes illorum ad ma- lum currunt, et festinant ut effundant lum currunt, et festinant ut effundant sanguinem. Isa. LVII, 20: Impii quasi sanguinem. Isa. LVII, 20: Impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest. mare fervens, quod quiescere non potest.

«Dixit illi,» insidiose. Eccli. XI, 33: «Dixit illi,» insidiose. Eccli. XI, 33: Bona in mala convertens insidiatur, et Bona in mala convertens insidiatur, et in electis imponet maculam. Psal. x se- in electis imponet maculam. Psal. x se- cundum Hebræos, 9: Insidiatur quasi cundum Hebræos, 9: Insidiatur quasi leo in spelunca sua: insidiatur ut rapiat leo in spelunca sua: insidiatur ut rapiat pauperem. pauperem.

diebus excitabo illud. diebus excitabo illud.

62 62

63 63

04 04

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-63, 64, 65, 66. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-63, 64, 65, 66.

« Nihil respondes ad ea quæ isti » fal- « Nihil respondes ad ea quæ isti » fal- si testes « adversum te testificantur ? » si testes « adversum te testificantur ? » Ipse potius princeps respondere debuit, Ipse potius princeps respondere debuit, et falsos testes examinare, et dijudicare, et falsos testes examinare, et dijudicare, et facere eis sicut male egerunt contra et facere eis sicut male egerunt contra innocentem sicut fecit Daniel, x111, 51 innocentem sicut fecit Daniel, x111, 51 et seq. Hoc enim erat officii sui. Pro- et seq. Hoc enim erat officii sui. Pro- verb. xix, 9 Falsus testis non erit im- verb. xix, 9 Falsus testis non erit im- punitus. punitus.

« Jesus autem tacebat. » « Jesus autem tacebat. »

Proverb. XXIII, 9: In auribus insi- Proverb. XXIII, 9: In auribus insi- pientium ne laquaris, quia despicient pientium ne laquaris, quia despicient doctrinam eloquii tui. Isa. LIII, 7: Quasi doctrinam eloquii tui. Isa. LIII, 7: Quasi agnus coram tondente se obmutescet, et agnus coram tondente se obmutescet, et non aperiet os suum. Psal. xxxvII, 15: non aperiet os suum. Psal. xxxvII, 15: Factus sum sicut homo non audiens, et Factus sum sicut homo non audiens, et non habens in ore suo redargutiones. non habens in ore suo redargutiones.

« Et princeps sacerdotum ait illi : « Et princeps sacerdotum ait illi : Adjuro te per Deum vivum, ut dicas Adjuro te per Deum vivum, ut dicas nobis si tu es Christus, Filius Dei. nobis si tu es Christus, Filius Dei.

Dicit illi Jesus: Tu dixisti : verum- Dicit illi Jesus: Tu dixisti : verum- tamen dico vobis, amodo videbitis Fi- tamen dico vobis, amodo videbitis Fi- lium hominis sedentem a dextris vir- lium hominis sedentem a dextris vir- tutis Dei, et venientem in nubibus tutis Dei, et venientem in nubibus coeli. » coeli. »

Et hoc est secundum. « Adjuro te per Et hoc est secundum. « Adjuro te per Deum vivum,» in comparatione idolo Deum vivum,» in comparatione idolo rum, de quibus dicitur: Neque enim est rum, de quibus dicitur: Neque enim est spiritus in ore ipsorum 1. Interrogat au- spiritus in ore ipsorum 1. Interrogat au- tem primum, antequam in vituperia illu- tem primum, antequam in vituperia illu- sionum prorumpat, ut conformet se sa- sionum prorumpat, ut conformet se sa- pienti. Eccli. x1, 7: Priusquam interro- pienti. Eccli. x1, 7: Priusquam interro- ges, ne vituperes quemquam. ges, ne vituperes quemquam.

« Ut dicas nobis, » Joan. 1, 22: Quid « Ut dicas nobis, » Joan. 1, 22: Quid dicis de te ipso ? Quasi dicat: Audisti dicis de te ipso ? Quasi dicat: Audisti quid alii de te dicunt et voluit alios quid alii de te dicunt et voluit alios primo proponere, ut ex dicto illorum primo proponere, ut ex dicto illorum irritaretur, et sic provocatus mala dice- irritaretur, et sic provocatus mala dice-

ret. ret.

« Si tu es Christus, » Messias in lege « Si tu es Christus, » Messias in lege promissus, et hoc quoad humanitatem, promissus, et hoc quoad humanitatem,

1 Psal. CXXXIV, 17. 1 Psal. CXXXIV, 17.

185 185

« Filius Dei » vivi quoad deitatem. Hoc « Filius Dei » vivi quoad deitatem. Hoc Martha simpliciter confessa est, Joan. xi, Martha simpliciter confessa est, Joan. xi, 27 Ego credidi, quia tu es Christus 27 Ego credidi, quia tu es Christus Filius Dei vivi, qui in hunc mundum Filius Dei vivi, qui in hunc mundum venisti. Sed iste quærit insidiose. venisti. Sed iste quærit insidiose.

<< Dicit illi Jesus: Tu dixisti. » << Dicit illi Jesus: Tu dixisti. »

Joan. xv, 37: Ego in hoc natus Joan. xv, 37: Ego in hoc natus sum, ut testimonium perhibeam veritati. sum, ut testimonium perhibeam veritati. Et caute dicit : « Tu dixisti, » quia et si Et caute dicit : « Tu dixisti, » quia et si non affirmando, tamen quærendo dixit. non affirmando, tamen quærendo dixit. Joan. VIII, 23 Tu quis es? Et respon- Joan. VIII, 23 Tu quis es? Et respon- dit: Principium qui et loquor vobis.. dit: Principium qui et loquor vobis.. Joan. v, 18, propterea persequebantur Joan. v, 18, propterea persequebantur eum Judæi, non solum quia frangebat eum Judæi, non solum quia frangebat sabbatum, sed quia se dixit Filium Dei, sabbatum, sed quia se dixit Filium Dei, æqualem se faciens Deo. æqualem se faciens Deo.

" "

« Verumtamen dico vobis, » licet mo- « Verumtamen dico vobis, » licet mo- do absconditus sit vultus meus, et de- do absconditus sit vultus meus, et de- spectus. Amodo, » post Passionem in spectus. Amodo, » post Passionem in secundo adventu, « videbitis Filium ho- secundo adventu, « videbitis Filium ho- minis. » Joan. v, 22: Pater non judicat minis. » Joan. v, 22: Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit quemquam, sed omne judicium dedit Filio. «Sedentem, » regnantem, « a Filio. «Sedentem, » regnantem, « a dextris virtutis Dei,» in potioribus bo- dextris virtutis Dei,» in potioribus bo- nis. Psal. cix, 1: Dixit Dominus, etc. nis. Psal. cix, 1: Dixit Dominus, etc. Act. v, 56 Video cælos apertos, et Fi- Act. v, 56 Video cælos apertos, et Fi- lium hominis stantem a dextris Dei. lium hominis stantem a dextris Dei. Apocal. 1, 7 Ecce venit cum nubibus, et Apocal. 1, 7 Ecce venit cum nubibus, et videbit eum omnis oculus, et qui eum videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. « Et venientem in nubibus pupugerunt. « Et venientem in nubibus coeli. » Daniel. vi, 13: Ecce cum nubi- coeli. » Daniel. vi, 13: Ecce cum nubi- bus coeli quasi Filius hominis veniebat. » bus coeli quasi Filius hominis veniebat. »

« Tunc princeps sacerdotum scidit « Tunc princeps sacerdotum scidit vestimenta sua, dicens: Blasphema- vestimenta sua, dicens: Blasphema- vit quid adhuc egemus testibus ? vit quid adhuc egemus testibus ? Ecce nunc audistis blasphemiam : Ecce nunc audistis blasphemiam :

Quid vobis videtur? At illi respon- Quid vobis videtur? At illi respon- dentes dixerunt Reus est mortis. >> dentes dixerunt Reus est mortis. >>

: :

Hoc est tertium. Et dicuntur in eo Hoc est tertium. Et dicuntur in eo quatuor primum est signum detestatio- quatuor primum est signum detestatio- nis dicti Salvatoris: secundum, senten- nis dicti Salvatoris: secundum, senten-

2 Cf. Isa. LIII, 3. 2 Cf. Isa. LIII, 3.

65 65

66 66

186 186

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tia Pontificis de crimine imposito Salva- tia Pontificis de crimine imposito Salva- tori tertium est inquisitio sententiæ tori tertium est inquisitio sententiæ condemnationis et quartum est senten- condemnationis et quartum est senten- tia consilii communis. tia consilii communis.

: :

Dicit igitur: « Tunc,» hoc audito, Dicit igitur: « Tunc,» hoc audito, « princeps sacerdotum. » Sophon. 111, « princeps sacerdotum. » Sophon. 111, 4 Sacerdotes ejus polluerunt sanctum. 4 Sacerdotes ejus polluerunt sanctum. « Scidit vestimenta sua, » quasi volens « Scidit vestimenta sua, » quasi volens ostendere detestationem blasphemiæ. ostendere detestationem blasphemiæ. Sicut Ezechias audiens blasphemiam Sicut Ezechias audiens blasphemiam Rapsacis scidit vestimenta sua exsiliens Rapsacis scidit vestimenta sua exsiliens de solio, et tamen iste libenter audivit. de solio, et tamen iste libenter audivit.

« Dicens Blasphemavit, » in hoc « Dicens Blasphemavit, » in hoc quod se Filium Dei fecit. Joan. x, 33 quod se Filium Dei fecit. Joan. x, 33 et seq. De bono opere non lapidamus te, et seq. De bono opere non lapidamus te, sed de blasphemia et quia tu homo sed de blasphemia et quia tu homo cum sis, facis teipsum Deum. Sed ad hoc cum sis, facis teipsum Deum. Sed ad hoc respondet Salvator: Si illos dixit Deos, respondet Salvator: Si illos dixit Deos, ad quos sermo Dei factus est, et non pot- ad quos sermo Dei factus est, et non pot- est solvi Scriptura, quem Pater sancti- est solvi Scriptura, quem Pater sancti- ficavit, et misit in mundum, vos dicitis: ficavit, et misit in mundum, vos dicitis: Quia blasphemas, quia dixi: Filius Quia blasphemas, quia dixi: Filius Dei sum. Dei sum.

« Quid adhuc egemus testibus ? » « Quid adhuc egemus testibus ? »

Quasi Quasi

dicat: Frustra laboramus. dicat: Frustra laboramus. « Ecce nunc audistis blasphemiam » qua « Ecce nunc audistis blasphemiam » qua sibi attribuit divinitatem. Job, xv, 5 et sibi attribuit divinitatem. Job, xv, 5 et 6 Docuit iniquitas tua os tuum, et imi- 6 Docuit iniquitas tua os tuum, et imi- taris linguam blasphemantium. Con- taris linguam blasphemantium. Con- demnabit te os tuum, et non ego. demnabit te os tuum, et non ego.

« Quid vobis videtur ? » « Quid vobis videtur ? »

Quærit judicium ab his qui sitiunt san- Quærit judicium ab his qui sitiunt san- guinem ipsius, quos scivit cito daturos guinem ipsius, quos scivit cito daturos mortis sententiam. Exod. xxII, 7: In- mortis sententiam. Exod. xxII, 7: In- nocentem et justum non interficies 2. nocentem et justum non interficies 2. Exod. xx, 2 In judicio non plurimo- Exod. xx, 2 In judicio non plurimo- rum acquiesces sententiæ, ut a vero de- rum acquiesces sententiæ, ut a vero de- vies. vies.

« At illi respondentes dixerunt: Reus « At illi respondentes dixerunt: Reus est mortis. » Sapient, II, 21: Hæc cogi- est mortis. » Sapient, II, 21: Hæc cogi-

taverunt et erraverunt: excæcavit enim taverunt et erraverunt: excæcavit enim illos malitia eorum. Sapient. vi, 5: illos malitia eorum. Sapient. vi, 5: Cum essetis ministri regni illius, non recte Cum essetis ministri regni illius, non recte

1 Cf. Isa. XXXVII, 1. 1 Cf. Isa. XXXVII, 1.

judicastis, nec custodistis legem justitiæ, judicastis, nec custodistis legem justitiæ, neque secundum voluntatem Dei ambu- neque secundum voluntatem Dei ambu- lastis. Exterius tamen volebant se con- lastis. Exterius tamen volebant se con- formare legi, Levit. xxiv, 16: Qui blas- formare legi, Levit. xxiv, 16: Qui blas- phemaverit nomen Domini, morte mo- phemaverit nomen Domini, morte mo- riatur. riatur.

<< Tunc exspuerunt in faciem ejus. » << Tunc exspuerunt in faciem ejus. »

Hic tangitur illusio, quæ conficitur ex Hic tangitur illusio, quæ conficitur ex tribus ex illusione vilitatis immunditiæ, tribus ex illusione vilitatis immunditiæ, et ex afflictione verborum exprobratæ et ex afflictione verborum exprobratæ blasphemiæ, et ex irrisione tamquam blasphemiæ, et ex irrisione tamquam prolatæ stultitiæ. prolatæ stultitiæ.

De primo dicit : « Tunc exspuerunt in De primo dicit : « Tunc exspuerunt in faciem ejus, » tamquam os illud con- faciem ejus, » tamquam os illud con- spuentes, quod immunditia blasphemiæ spuentes, quod immunditia blasphemiæ se polluit. Isa. L, 6: Faciem meam non se polluit. Isa. L, 6: Faciem meam non averti ab increpantibus et conspuentibus averti ab increpantibus et conspuentibus in me. Job, xxx, 10 Faciem meam con- in me. Job, xxx, 10 Faciem meam con- spuere non verentur. spuere non verentur.

« Et colaphis eum cæciderunt: alii « Et colaphis eum cæciderunt: alii autem palmas in faciem ejus dederunt, autem palmas in faciem ejus dederunt, Dicentes Prophetiza nobis, Christe: Dicentes Prophetiza nobis, Christe: quis est qui te percussit ? >> quis est qui te percussit ? >>

Tangit afflictionem duplicem cola Tangit afflictionem duplicem cola phos in collo, quo Adam gluttivit veti- phos in collo, quo Adam gluttivit veti- tum pomum alapas in maxilla, qua tum pomum alapas in maxilla, qua masticavit. masticavit.

Dicit igitur: «Et colaphis eum cæci- Dicit igitur: «Et colaphis eum cæci- derunt » Isa. L, 6: Corpus meum dedi derunt » Isa. L, 6: Corpus meum dedi percutientibus, et genas meas vellenti- percutientibus, et genas meas vellenti-

bus. bus.

« Alii autem palmas, » extensas, « in « Alii autem palmas, » extensas, « in faciem ejus dederunt, » percutientes ma- faciem ejus dederunt, » percutientes ma- xillas ejus. Thren. 111, 30: Dabit percu- xillas ejus. Thren. 111, 30: Dabit percu- tienti se maxillam, saturabitur oppro- tienti se maxillam, saturabitur oppro- briis. Job, xv1, 11: Exprobrantes percus- briis. Job, xv1, 11: Exprobrantes percus- serunt maxillam meam. Mich. v, 1: In serunt maxillam meam. Mich. v, 1: In virga percutient maxillam judicis Israel. virga percutient maxillam judicis Israel. Proverb. xvII, 26: Non est bonum dam- Proverb. xvII, 26: Non est bonum dam-

2 Cf. Daniel. XIII, 53. 2 Cf. Daniel. XIII, 53.

67 67

68 68

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-68, 69, 70. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-68, 69, 70.

187 187

num inferre justo, nec percutere princi- impatiens, nec valens in domo consistere num inferre justo, nec percutere princi- impatiens, nec valens in domo consistere pem qui recta judicat. pem qui recta judicat.