162 162

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nem Angelorum manducavit homo. In nem Angelorum manducavit homo. In hoc enim notatur nobilitas. Communitas hoc enim notatur nobilitas. Communitas autem notatur, Sapient. xvi, 21: Deser- autem notatur, Sapient. xvi, 21: Deser- viens voluntati uniuscujusque eorum, viens voluntati uniuscujusque eorum, ad quod quisque volebat, convertebatur. ad quod quisque volebat, convertebatur. Est autem et alia convenientia: quia Est autem et alia convenientia: quia sicut ex multis granis depuratis a pa- sicut ex multis granis depuratis a pa- leis fit unus panis, ita de multis fideli- leis fit unus panis, ita de multis fideli- bus a peccato depuratis una fit Ecclesia. bus a peccato depuratis una fit Ecclesia. I ad Corinth. x, 17: Unus panis, unum I ad Corinth. x, 17: Unus panis, unum corpus multi sumus, omnes qui de uno corpus multi sumus, omnes qui de uno pane participamus. Adhuc autem in pane pane participamus. Adhuc autem in pane quælibet pars integra cibi et refectionis quælibet pars integra cibi et refectionis habet plenam rationem ita in Sacra- habet plenam rationem ita in Sacra- mento, quælibet pars formæ divisæ ha- mento, quælibet pars formæ divisæ ha- bet integrum Christum totum reficientem. bet integrum Christum totum reficientem. Joan. vi, 58 Qui manducat me, et ipse Joan. vi, 58 Qui manducat me, et ipse vivet propter me. Psal. CXLVII, 14 Adi- vivet propter me. Psal. CXLVII, 14 Adi- pe frumenti satiat te. Sapient. xvi, 20: pe frumenti satiat te. Sapient. xvi, 20: Paratum panem de cœlo præstitisti illis Paratum panem de cœlo præstitisti illis sine labore, omne delectamentum in se sine labore, omne delectamentum in se habentem, et omnis saporis suavitatem. habentem, et omnis saporis suavitatem.

« Et benedixit. >> « Et benedixit. >>

Quænam fuit ista benedictio? Aliqua Quænam fuit ista benedictio? Aliqua benedixit benedictione speciali, qua etiam benedixit benedictione speciali, qua etiam a discipulis agnitus est, Luc. XXIV, 35: a discipulis agnitus est, Luc. XXIV, 35: Quomodo cognoverunt eum in fractione Quomodo cognoverunt eum in fractione panis. Eccli. xxXXIX, 27 et 28: Benedi- panis. Eccli. xxXXIX, 27 et 28: Benedi- ctio illius quasi fluvius inundavit. ctio illius quasi fluvius inundavit. Quomodo cataclysmus aridam ine- Quomodo cataclysmus aridam ine- biavit, sic, etc. Hac benedictione etiam biavit, sic, etc. Hac benedictione etiam ipsum Sacramentum benedictione gratiæ ipsum Sacramentum benedictione gratiæ exuberat. Unde, Sapient.. xvi, 27 et 28: exuberat. Unde, Sapient.. xvi, 27 et 28: Manna quod ab igne non poterat exter- Manna quod ab igne non poterat exter- minari, statim ab exiguo radio solis ca- minari, statim ab exiguo radio solis ca- lefactum tabescebat, ut notum omnibus lefactum tabescebat, ut notum omnibus esset quoniam oportet prævenire solem ad esset quoniam oportet prævenire solem ad benedictionem tuam. Et pro hac benedi- benedictionem tuam. Et pro hac benedi- ctione Ecclesia utitur collectis etiam ante ctione Ecclesia utitur collectis etiam ante transsubstantiationem, et post, tam pro transsubstantiationem, et post, tam pro vivis quam pro mortuis eo quod ad vivis quam pro mortuis eo quod ad omnes hoc Sacramentum gratiæ exu- omnes hoc Sacramentum gratiæ exu- berat. Genes. XLIX, 20 Aser, pinguis berat. Genes. XLIX, 20 Aser, pinguis panis ejus, et præbebit delicias regi- panis ejus, et præbebit delicias regi-

bus. bus.

« Ac fregit. » « Ac fregit. »

Fractio est quintum, et est in acci- Fractio est quintum, et est in acci- dentibus, quæ non afficiunt corpus Do- dentibus, quæ non afficiunt corpus Do- mini, sed circumstant ipsum, ut osten- mini, sed circumstant ipsum, ut osten- dat ibi Dominum esse in cibi effectu dat ibi Dominum esse in cibi effectu spiritualis. Osee, XI, 4: Declinavi ad spiritualis. Osee, XI, 4: Declinavi ad eum ut vesceretur. Et ideo mirabile est eum ut vesceretur. Et ideo mirabile est accidens ibi esse sine subjecto, ad hoc accidens ibi esse sine subjecto, ad hoc quod cibi effectum in corpore ostendat: quod cibi effectum in corpore ostendat: et ideo etiam sicut corpus panis trans- et ideo etiam sicut corpus panis trans- substantiatur in carnem Christi veram, substantiatur in carnem Christi veram, ita etiam accidens in obsequium Sacra- ita etiam accidens in obsequium Sacra- menti recipit virtutem super posse acci- menti recipit virtutem super posse acci- dentis exaltatam: ut circumstando cor- dentis exaltatam: ut circumstando cor- pus Sacramenti, sicut diximus, ostendat pus Sacramenti, sicut diximus, ostendat virtutem ut etiam fractio sit in ipsis : virtutem ut etiam fractio sit in ipsis : quia verum corpus non frangitur, sed quia verum corpus non frangitur, sed fractis accidentibus, sub qualibet specie fractis accidentibus, sub qualibet specie et parte fractionis totum est corpus et parte fractionis totum est corpus Christi. Et ideo, Act. 11, 42, dicitur, Christi. Et ideo, Act. 11, 42, dicitur, quod Apostoli erant perseverantes in quod Apostoli erant perseverantes in fractione panis. Marc. VI, 41: Fregit fractione panis. Marc. VI, 41: Fregit panes, et dedit discipulis suis, ut po- panes, et dedit discipulis suis, ut po- nerent ante cos. Et præcepit, Joan. vi, nerent ante cos. Et præcepit, Joan. vi, 12, ut fragmenta colligerent, ne perirent. 12, ut fragmenta colligerent, ne perirent. Thren. IV, 4: Parvuli petierunt panem, Thren. IV, 4: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Hæc enim et non erat qui frangeret eis. Hæc enim fractio significat etiam iræ fractionem fractio significat etiam iræ fractionem divinæ, tam in vivos quam in mortuos divinæ, tam in vivos quam in mortuos in purgatorio existentes et bonitatem in purgatorio existentes et bonitatem suam in eos qui feliciter jam regnant suam in eos qui feliciter jam regnant cum ipso. Et ideo in tres partes frangi- cum ipso. Et ideo in tres partes frangi- tur hostia. Psal. cv, 23: Dixit Deus tur hostia. Psal. cv, 23: Dixit Deus ut disperderet eos, si non Moyses, electus ut disperderet eos, si non Moyses, electus ejus, stetisset in confractione in conspe- ejus, stetisset in confractione in conspe- ctu ejus. Moyses electus significat Chri- ctu ejus. Moyses electus significat Chri- stum in istius hostiæ fractione. stum in istius hostiæ fractione.

« «

Deditque discipulis suis. » Deditque discipulis suis. »

Hoc est sextum, quod ad distributio- Hoc est sextum, quod ad distributio- nem pertinet Sacramenti: ideo enim nem pertinet Sacramenti: ideo enim vocatur communio latine, synaxis græce, vocatur communio latine, synaxis græce, quia omnes in eo communicant, ut Chri- quia omnes in eo communicant, ut Chri- stus in omnibus sit. I ad Corinth. x, 16: stus in omnibus sit. I ad Corinth. x, 16: Panis, quem frangimus, nonne partici- Panis, quem frangimus, nonne partici- patio corporis Domini est? Ideo, Supra, patio corporis Domini est? Ideo, Supra, v1, 11, dicitur: Panem nostrum, non v1, 11, dicitur: Panem nostrum, non

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-26. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-26.

meum. Ideo etiam David rex, II Reg. meum. Ideo etiam David rex, II Reg. VI, 19, populo divisit tortulam panis, VI, 19, populo divisit tortulam panis, quæ tortula significabat Christi passio- quæ tortula significabat Christi passio- nem quo facto lætantes abierunt ad nem quo facto lætantes abierunt ad propria. «Dedit » autem, non tam ut propria. «Dedit » autem, non tam ut munus, quam postestatem dandi de cæ- munus, quam postestatem dandi de cæ- tero. Unde ista datione transtulit in eos tero. Unde ista datione transtulit in eos potestatem conficiendi et distribuendi. potestatem conficiendi et distribuendi. Unde, Luc. XXII, 19: Hoc facite in Unde, Luc. XXII, 19: Hoc facite in meam commemorationem. In quo verbo meam commemorationem. In quo verbo notatur acceptæ potestatis exercitium et notatur acceptæ potestatis exercitium et forte in hoc ipso verbo sacerdotes ordi- forte in hoc ipso verbo sacerdotes ordi- nati intelliguntur per translationem talis nati intelliguntur per translationem talis potestatis. Hoc significatum est supra, potestatis. Hoc significatum est supra, XIV, 19, et Joan. VIII, 10, ubi dicitur, XIV, 19, et Joan. VIII, 10, ubi dicitur, quod dedit discipulis, ut apponerent tur- quod dedit discipulis, ut apponerent tur- bis, et non tantum ut comederent. Su- bis, et non tantum ut comederent. Su- pra, x, 8 Gratis accepistis, gratis pra, x, 8 Gratis accepistis, gratis date. Dedit autem ad induendum, ad date. Dedit autem ad induendum, ad offerendum, et ad sumendum. De indui- offerendum, et ad sumendum. De indui- tione, ad Galat. III, 27: tione, ad Galat. III, 27:

Quicumque Quicumque

in Christo baptizati estis, Christum in- in Christo baptizati estis, Christum in- duistis. Ad Roman. XIII, 14: Induimi- duistis. Ad Roman. XIII, 14: Induimi- ni Dominum Jesum Christum. De obla- ni Dominum Jesum Christum. De obla- tione, Isa. LIII, 7: Oblatus est quia ipse tione, Isa. LIII, 7: Oblatus est quia ipse voluit. Ad sumendum, Joan. vi, 56: voluit. Ad sumendum, Joan. vi, 56: Caro mea vere est cibus, et sanguis Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. Induitur in orna- meus vere est potus. Induitur in orna- mentum conversationis, offertur in pre- mentum conversationis, offertur in pre- tium redemptionis, sumitur in restau- tium redemptionis, sumitur in restau- rum deperditæ spiritualitatis. De primo, rum deperditæ spiritualitatis. De primo, Isa. LXI, 10 Sed induit me Dominus Isa. LXI, 10 Sed induit me Dominus vestimentis salutis, et indumento justi- vestimentis salutis, et indumento justi- tiæ circumdedit me. De secundo, I Petr. tiæ circumdedit me. De secundo, I Petr. 1, 18 et 19: Non corruptibilibus auro vel 1, 18 et 19: Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vana vestra argento redempti estis de vana vestra conversatione paternæ traditionis, sed conversatione paternæ traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni immaculati pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi. De tertio, Joan. VI, 58: Qui Christi. De tertio, Joan. VI, 58: Qui manducat me, et ipse vivet propter me. manducat me, et ipse vivet propter me. Primum fit Christi virtute, secundum va- Primum fit Christi virtute, secundum va- lore, et tertium nostri ad ipsum mutatio- lore, et tertium nostri ad ipsum mutatio- ne. Est ille mutans nos ad ipsum, et non ne. Est ille mutans nos ad ipsum, et non mutatus, Jerem. xv, 19: Convertentur mutatus, Jerem. xv, 19: Convertentur ipsi ad te, et tu,non converteris ad eos. ipsi ad te, et tu,non converteris ad eos. Unde Augutini dictum est voce sonante Unde Augutini dictum est voce sonante de sublimi « Cibus sum grandium, de sublimi « Cibus sum grandium,

1 Cf. Exod. xvi, 15 et 16. 1 Cf. Exod. xvi, 15 et 16.

163 163

« cresce, et manducabis me: nec tu me « cresce, et manducabis me: nec tu me << mutabis in te sicut cibum carnis tuæ, << mutabis in te sicut cibum carnis tuæ, «< sed tu mutaberis in me. » «< sed tu mutaberis in me. »

« «

« Et ait Accipite et comedite. »> « Et ait Accipite et comedite. »>

«< «<

Hoc est septimum, et pertinet ad ve- Hoc est septimum, et pertinet ad ve- rum Sacramenti usum. Et duo modi rum Sacramenti usum. Et duo modi usus tanguntur: sacramentalis quidem, usus tanguntur: sacramentalis quidem, quando dicit : « Accipite: » hæc enim quando dicit : « Accipite: » hæc enim pertinent ad acceptionem, quæ est in pertinent ad acceptionem, quæ est in specie sacramentali. Quod autem dicit : specie sacramentali. Quod autem dicit : Comedite, » pertinet ad usum (alias, Comedite, » pertinet ad usum (alias, esum) spiritualem. esum) spiritualem. Dicit igitur: Dicit igitur: Accipite, »in fide, et Accipite, »in fide, et devotione, et reverentia. In fide, quia devotione, et reverentia. In fide, quia mysterium est fidei: in devotione, quia mysterium est fidei: in devotione, quia est plenæ charitatis sacramentum: in est plenæ charitatis sacramentum: in reverentia, quia omnium dignorum est reverentia, quia omnium dignorum est dignissimum et ideo tria sunt in man- dignissimum et ideo tria sunt in man- na, nomen, et collectio, et reservatio 1. na, nomen, et collectio, et reservatio 1. Nomen manna quod est : quid est hoc? Nomen manna quod est : quid est hoc? propter fidei admirationem: collectio, propter fidei admirationem: collectio, propter donationem: reservatio in urna. propter donationem: reservatio in urna. Urna aurea propter reverentiam ad di- Urna aurea propter reverentiam ad di- gnitatem. Accipitur igitur fide, ut creda- gnitatem. Accipitur igitur fide, ut creda- tur. Unde Augustinus : « Ut quid paras tur. Unde Augustinus : « Ut quid paras « dentem et ventrem ? crede, et man- « dentem et ventrem ? crede, et man- « ducasti. » Colligitur per devotionem, ut « ducasti. » Colligitur per devotionem, ut desideretur, Psal. LXXVII, 29, 30: Man- desideretur, Psal. LXXVII, 29, 30: Man- ducaverunt, et saturati sunt nimis, et ducaverunt, et saturati sunt nimis, et desiderium eorum attulit eis: non sunt desiderium eorum attulit eis: non sunt fraudati a desiderio suo. Conservatur in fraudati a desiderio suo. Conservatur in apotheca cordis, ut in memoria reserve- apotheca cordis, ut in memoria reserve- tur. Si enim amici abeuntis ad prandium tur. Si enim amici abeuntis ad prandium olerum nos invitantis recordamur, indi- olerum nos invitantis recordamur, indi- gnum est nos proprii corporis convivium gnum est nos proprii corporis convivium Domino abeunte deinceps non recordari. Domino abeunte deinceps non recordari. Isa. XLIII, 26: Reduc me in memoriam, Isa. XLIII, 26: Reduc me in memoriam, et judicemur simul. et judicemur simul.

« Et comedite, » spirituali manduca- « Et comedite, » spirituali manduca- tione: vos mihi incorporate, ut masticatio tione: vos mihi incorporate, ut masticatio fiat per meditationem (quæ est frequens fiat per meditationem (quæ est frequens reditus memoriæ super idem): digestio reditus memoriæ super idem): digestio non corporis, sed nostri fiat per confes- non corporis, sed nostri fiat per confes- sionem, quæ purum ab impuro novit sionem, quæ purum ab impuro novit separare: suctio autem corporis fiat per separare: suctio autem corporis fiat per

164 164

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

charitatis calorem : et unio fiat per spiri- charitatis calorem : et unio fiat per spiri- tus unitatem. Sic enim Christo incorpo- tus unitatem. Sic enim Christo incorpo- ramur, et incorporati secum ascendimus ramur, et incorporati secum ascendimus in cœlum et sic totum corpus mysticum, in cœlum et sic totum corpus mysticum, hoc modo efficitur corpus Christi. I ad hoc modo efficitur corpus Christi. I ad Corinth. x11, 27: Vos estis corpus Christi, Corinth. x11, 27: Vos estis corpus Christi, et membra de membro. De primo dixit, et membra de membro. De primo dixit, Psal. CXLII, 5 In factis manuum tua- Psal. CXLII, 5 In factis manuum tua- rum meditabar. Et iterum, Psal. LXXVI, rum meditabar. Et iterum, Psal. LXXVI, 4 Memor fui Dei, et delectatus sum, 4 Memor fui Dei, et delectatus sum, et exercitatus sum, et defecit spiritus et exercitatus sum, et defecit spiritus meus, scilicet præ admiratione bonitatis. meus, scilicet præ admiratione bonitatis. De secundo, Josue, VII, 19: Fili mi, da De secundo, Josue, VII, 19: Fili mi, da gloriam Domino Deo Israel, et confi- gloriam Domino Deo Israel, et confi- tere, scilicet peccatum tuum, atque in- tere, scilicet peccatum tuum, atque in- dica mihi quid feceris. De tertio, Isa. dica mihi quid feceris. De tertio, Isa. LXVI, 11 Ut sugatis...., et deliciis af- LXVI, 11 Ut sugatis...., et deliciis af- fluatis ab omnimoda gloria ejus. De fluatis ab omnimoda gloria ejus. De quarto, Joan. xvII, 23: Ego in eis, et tu quarto, Joan. xvII, 23: Ego in eis, et tu in me: ut sint consummati in unum. in me: ut sint consummati in unum. Sic ergo « comedite, » hoc est, spiri- Sic ergo « comedite, » hoc est, spiri-

tualiter sumite. tualiter sumite.

Et ait: Et ait:

« Hoc est corpus meum. » « Hoc est corpus meum. »

Hoc est octavum et ultimum, quod Hoc est octavum et ultimum, quod pertinet ad formam. Et si quæritur : pertinet ad formam. Et si quæritur : Quid per pronomen hoc demonstratur ? Quid per pronomen hoc demonstratur ? Dicendum, quod tota hæc oratio resol- Dicendum, quod tota hæc oratio resol- vitur ad rem, et res ipsa in unita et in- vitur ad rem, et res ipsa in unita et in- divisa virtute divina operatur. Et ideo divisa virtute divina operatur. Et ideo non est quærendum, quid dictiones in non est quærendum, quid dictiones in hac oratione positæ divisim operentur : hac oratione positæ divisim operentur : et hoc est, quod dixerunt antiqui Docto- et hoc est, quod dixerunt antiqui Docto- res, quod quando dictum est totum, res, quod quando dictum est totum, tunc totum factum est. Cum autem ele- tunc totum factum est. Cum autem ele- vatur jam consecratione facta, tunc ite- vatur jam consecratione facta, tunc ite- rum potest dici, quia hoc est corpus rum potest dici, quia hoc est corpus Christi verum: licet enim accidentia non Christi verum: licet enim accidentia non afficiant corpus Christi, verumtamen afficiant corpus Christi, verumtamen sunt de essentia Sacramenti, et osten- sunt de essentia Sacramenti, et osten- dunt Sacramenti verum effectum, et dunt Sacramenti verum effectum, et hunc ostendunt sacramentaliter: et ideo hunc ostendunt sacramentaliter: et ideo faciunt ad veram Christi demonstratio- faciunt ad veram Christi demonstratio- nem sacramentalem. Sicut enim dicit nem sacramentalem. Sicut enim dicit Innocentius, « Corpus Christi per figu- Innocentius, « Corpus Christi per figu- « ram propriam est in cœlo, sacramen- « ram propriam est in cœlo, sacramen- « taliter in altari, et ut Deus, est ubi- « taliter in altari, et ut Deus, est ubi-

«que. » Unde sicut propria lux, et pro- «que. » Unde sicut propria lux, et pro- pria figura et habitudo corporis vere de- pria figura et habitudo corporis vere de- monstrant eum in coelo, ubi est per monstrant eum in coelo, ubi est per propriæ figuræ repræsentationem: ita propriæ figuræ repræsentationem: ita accidentia coloris et figuræ et saporis et accidentia coloris et figuræ et saporis et odoris refectionis (alias, repræsentative) odoris refectionis (alias, repræsentative) demonstrant eum in altari, in quo per demonstrant eum in altari, in quo per veri cibi veritatem et repræsentationem veri cibi veritatem et repræsentationem est et ideo vere demonstratur, quando est et ideo vere demonstratur, quando dicitur Hoc est corpus meum. Nec est dicitur Hoc est corpus meum. Nec est verum, quod dicunt quidam, quod vide- verum, quod dicunt quidam, quod vide- tur sicut homo tectus velo: hoc enim tur sicut homo tectus velo: hoc enim non est verum sed videtur sub specie- non est verum sed videtur sub specie- bus veri Sacramenti, sicut dictum est. bus veri Sacramenti, sicut dictum est. Et commendatur devotio fidelium mani- Et commendatur devotio fidelium mani- bus protensis, et visu occurrentium ei : bus protensis, et visu occurrentium ei : et significatur hoc, Exod. xix, 17 etseq., et significatur hoc, Exod. xix, 17 etseq., ubi legitur, quod cum Dominus descen- ubi legitur, quod cum Dominus descen- deret, omnes occurrerunt ad ostia taber- deret, omnes occurrerunt ad ostia taber- naculorum suorum, et viderunt Domi- naculorum suorum, et viderunt Domi- num. Genes. xxxII, 30: Vidi Deum fa- num. Genes. xxxII, 30: Vidi Deum fa- cie ad faciem, et salva facta est anima. cie ad faciem, et salva facta est anima. mea. Numer. XXI, 8: Fac serpentem mea. Numer. XXI, 8: Fac serpentem æneum, et pone eum pro signo qui per- æneum, et pone eum pro signo qui per- cussus adspexerit eum, vivet. cussus adspexerit eum, vivet.

Sic ergo terminatur pars, quæ est de Sic ergo terminatur pars, quæ est de Sacramento corporis. Sacramento corporis.

« Et accipiens calicem, gratias egit, « Et accipiens calicem, gratias egit, et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc

omnes. omnes.

Hic est enim sanguis meus novi Hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. » in remissionem peccatorum. »

Tangit hic Sacramentum sanguinis. Et Tangit hic Sacramentum sanguinis. Et si quæritur, cum corpus non sit sine si quæritur, cum corpus non sit sine sanguine, nec sine anima: et hæc ambo sanguine, nec sine anima: et hæc ambo non sint sine deitate, cui unita sunt : non sint sine deitate, cui unita sunt : quare oportuit haberi specialiter Sacra- quare oportuit haberi specialiter Sacra- mentum sanguinis ? Et dicendum ad hoc, mentum sanguinis ? Et dicendum ad hoc, quod in memoriale summæ dilectionis quod in memoriale summæ dilectionis instituit Deus hoc Sacramentum. Opor- instituit Deus hoc Sacramentum. Opor- tuit autem nos maxime recordari maxi- tuit autem nos maxime recordari maxi- mi in factis Christi, et maximi in passio- mi in factis Christi, et maximi in passio- nibus. Maximum autem in factis est, nibus. Maximum autem in factis est, quod corpus suum dedit in cibum : quod corpus suum dedit in cibum :

27 27

28 28

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-27, 28. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-27, 28.

quia per hoc omnes nos sibi univit, cum quia per hoc omnes nos sibi univit, cum incarnatione non univerit sibi nisi unius incarnatione non univerit sibi nisi unius solius naturam. Unde Hilarius dicit, solius naturam. Unde Hilarius dicit, quod per istud Sacramentum omnes quod per istud Sacramentum omnes «naturaliter Christo unimur. » Maximum «naturaliter Christo unimur. » Maximum autem in passionibus est, quod sangui- autem in passionibus est, quod sangui- nem fudit et nobis illum infudit et hæc nem fudit et nobis illum infudit et hæc est causa quod oportebat habere speciale est causa quod oportebat habere speciale memoriale Passionis. Est autem corpus memoriale Passionis. Est autem corpus in cibum, et sanguis in potum, et cor- in cibum, et sanguis in potum, et cor- pus in pretium, et sanguis in ablutio- pus in pretium, et sanguis in ablutio- nem. Apocal. 1, 5: Dilexit nos, et lavit nem. Apocal. 1, 5: Dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. nos a peccatis nostris in sanguine suo. Dicit igitur: Dicit igitur:

« Et accipiens. « Et accipiens.

» »

Dicit autem hic novem circa Sacra- Dicit autem hic novem circa Sacra- mentum sanguinis: quorum primum mentum sanguinis: quorum primum est operatio divinæ virtutis in manibus est operatio divinæ virtutis in manibus humanis et hoc notatur, cum dicit: humanis et hoc notatur, cum dicit: « Accipiens. » Tactu enim enim contu- « Accipiens. » Tactu enim enim contu- lit transsubstantiabilitatem, sicut dictum lit transsubstantiabilitatem, sicut dictum est. Psal. LXXIV, 9: Calix in manu est. Psal. LXXIV, 9: Calix in manu Domini vini meri plenus misto. Domini vini meri plenus misto. Secundo tangit materiam, cum dicit: Secundo tangit materiam, cum dicit:

<< Calicem. » << Calicem. »

Calida est potio, simplex vinum, quod Calida est potio, simplex vinum, quod vere potus est, præcipue dulce et ru- vere potus est, præcipue dulce et ru- beum, quod designat sanguinem: unde beum, quod designat sanguinem: unde comparat se viti, Joan. xv, 5: Ego sum comparat se viti, Joan. xv, 5: Ego sum vitis, vos palmites. Hoc est vinum, de vitis, vos palmites. Hoc est vinum, de quo dicitur, Cantic. vII, 9: Dignum di- quo dicitur, Cantic. vII, 9: Dignum di- lecto meo ad potandum, labiisque et lecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum. Psal. dentibus illius ad ruminandum. Psal. CIII, 15 Vinum lætificat cor hominis: CIII, 15 Vinum lætificat cor hominis: et bonæ spei facit hominem, ut dicit et bonæ spei facit hominem, ut dicit Philosophus. Judicum, 1x, 13, dicit vi- Philosophus. Judicum, 1x, 13, dicit vi- tis Numquid possum deserere vinum tis Numquid possum deserere vinum meum, quod lætificat Deum et homines? meum, quod lætificat Deum et homines? Inebriat etiam, III Esdræ, 111, 10 For- Inebriat etiam, III Esdræ, 111, 10 For- te est vinum. Cantic. v, 1: Inebria- te est vinum. Cantic. v, 1: Inebria- mini, charissimi. Cantic. 11, 4 et 5: In- mini, charissimi. Cantic. 11, 4 et 5: In- troduxit me rex in cellam vinariam : troduxit me rex in cellam vinariam :

1 Cf. Supra, XIV, 19. 1 Cf. Supra, XIV, 19.

2 2

Apocal. xvII, 15: Aquæ quas vidisti... popu. Apocal. xvII, 15: Aquæ quas vidisti... popu.

165 165

ordinavit in me charitatem. Fulcite me ordinavit in me charitatem. Fulcite me floribus, stipate me malis, quia amore floribus, stipate me malis, quia amore langueo. Psal. xx11, 5: Calix meus ine- langueo. Psal. xx11, 5: Calix meus ine- brians quam præclarus est! Sic ergo brians quam præclarus est! Sic ergo vinum est calidum, portativum, lætifi- vinum est calidum, portativum, lætifi- cans, spem elevans, et inebrians: quæ cans, spem elevans, et inebrians: quæ omnia sunt in Sacramento, quod calefa- omnia sunt in Sacramento, quod calefa- cit devotione, potat refectione, lætificat cit devotione, potat refectione, lætificat spirituali exsultatione, spem certificat spirituali exsultatione, spem certificat magni meriti, quod est in Passione: ine- magni meriti, quod est in Passione: ine- briat autem charitate. Psal. cxvi, 13: briat autem charitate. Psal. cxvi, 13: Calicem salutaris accipiam, etc. Genes. Calicem salutaris accipiam, etc. Genes. 11 Lavabit in vino stolam suam, 11 Lavabit in vino stolam suam, et in sanguine uvæ pallium suum. et in sanguine uvæ pallium suum.

XLIX, XLIX,

<< Gratias egit. >> << Gratias egit. >>

Supra dixit Benedixit, hoc est, gra- Supra dixit Benedixit, hoc est, gra- tias egit, dicens, quod in passionibus de- tias egit, dicens, quod in passionibus de- bemus gratias agere, dicentes illud bemus gratias agere, dicentes illud Apostoli, ad Roman. VIII, 18: Non sunt Apostoli, ad Roman. VIII, 18: Non sunt condignæ passiones hujus temporis ad condignæ passiones hujus temporis ad futuram gloriam quæ revelabitur in futuram gloriam quæ revelabitur in nobis. Joan. x1, 41: Pater, gratias ago nobis. Joan. x1, 41: Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me. Supra, xi, tibi, quoniam audisti me. Supra, xi, 25 Confiteor tibi, Pater, Domine cœli 25 Confiteor tibi, Pater, Domine cœli et terræ. I ad Corinth. x, 16: Calix be- et terræ. I ad Corinth. x, 16: Calix be- nedictionis, cui benedicimus, nonne com- nedictionis, cui benedicimus, nonne com- municatio sanguinis Christi est ? municatio sanguinis Christi est ?

Sed hic non dicitur calix mistus aqua: Sed hic non dicitur calix mistus aqua: quare ergo Ecclesia miscet? Ad hoc di- quare ergo Ecclesia miscet? Ad hoc di- cendum, quod Apocal. XVII, 15, dicitur, cendum, quod Apocal. XVII, 15, dicitur, quod aquæ sunt populi et gentes 2 : et quod aquæ sunt populi et gentes 2 : et quia vult significare transitum populi in quia vult significare transitum populi in Christum, ideo miscet: insipidum popu- Christum, ideo miscet: insipidum popu- lum designans in saporem gratiæ Christi lum designans in saporem gratiæ Christi transiturum et hoc designatur, Proverb. transiturum et hoc designatur, Proverb. 1x, 5, ubi sapientia loquitur dicens: 1x, 5, ubi sapientia loquitur dicens: Bibite vinum quod miscui vobis. Et de Bibite vinum quod miscui vobis. Et de hoc specialiter gratias agit: quia in hoc hoc specialiter gratias agit: quia in hoc redemptus est populus et hoc significa- redemptus est populus et hoc significa- vit, Joan. II, 7 et seq., aquam mutans vit, Joan. II, 7 et seq., aquam mutans in vinum. Unde et tam parum aquæ de- in vinum. Unde et tam parum aquæ de- bet poni, quod tota transeat in vini na- bet poni, quod tota transeat in vini na- turam. Ex quo enim non ponitur nisi turam. Ex quo enim non ponitur nisi

li sunt, et gentes, et linguæ. li sunt, et gentes, et linguæ.

166 166

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

propter significatum, tantum facit ibi propter significatum, tantum facit ibi gutta, quantum faceret mare totum. gutta, quantum faceret mare totum. Quartum est in potestatis collatione : Quartum est in potestatis collatione : et hoc tangit, cum dicit etiam: et hoc tangit, cum dicit etiam:

« Et dedit illis, >> « Et dedit illis, >>

In potestate consecrandum, et confi- In potestate consecrandum, et confi- ciendum, et distribuendum et hoc si- ciendum, et distribuendum et hoc si- gnificatum est, Supra, xxv, 14: Tradi- gnificatum est, Supra, xxv, 14: Tradi- dit illis bona sua. Isa. LXIII, 7: Misera- dit illis bona sua. Isa. LXIII, 7: Misera- tionum Domini recordabor, laudem Do- tionum Domini recordabor, laudem Do- mini super omnibus quæ largitus est no- mini super omnibus quæ largitus est no- bis. II ad Corinth. ix, 15: Gratias Deo bis. II ad Corinth. ix, 15: Gratias Deo super inenarrabili dono ejus. super inenarrabili dono ejus.

« Dicens Bibite ex hoc omnes. » « Dicens Bibite ex hoc omnes. »

Quintum est, quod est sumptio com- Quintum est, quod est sumptio com- municationis. Psal. Lxxx, 17: De petra, municationis. Psal. Lxxx, 17: De petra, melle saturavit eos, hoc est dulcissimo melle saturavit eos, hoc est dulcissimo sanguine de petra Christo fluente. I ad sanguine de petra Christo fluente. I ad Corinth. x, 3 et 4: Omnes eamdem es- Corinth. x, 3 et 4: Omnes eamdem es- cam spiritalem manducaverunt, et om- cam spiritalem manducaverunt, et om- nes eumdem potum spiritalem biberunt nes eumdem potum spiritalem biberunt (bibebant autem de spiritali, consequente (bibebant autem de spiritali, consequente eos, petra: petra autem erat Christus). eos, petra: petra autem erat Christus). Hic sanguis habet ea quæ sunt potus : Hic sanguis habet ea quæ sunt potus : nutrimentum enim vehit, membris in- nutrimentum enim vehit, membris in- fluit, incensa exstinguit, arida infundit, fluit, incensa exstinguit, arida infundit, indurata remollit, sitim exstinguit: et indurata remollit, sitim exstinguit: et ideo vere est potus. Joannis, VI, 56: ideo vere est potus. Joannis, VI, 56: Sanguis meus vere est potus. Propter Sanguis meus vere est potus. Propter primum dicitur, Isa. Lxvi, 12: Ego decli- primum dicitur, Isa. Lxvi, 12: Ego decli- nabo sicut flumen pacis, et quasi torren- nabo sicut flumen pacis, et quasi torren- tem inundantem gloriam gentium, quam tem inundantem gloriam gentium, quam sugetis. Propter secundum dicit, Psal. sugetis. Propter secundum dicit, Psal. xxxv, 9 Inebriabuntur ab ubertate do- xxxv, 9 Inebriabuntur ab ubertate do- mus tuæ et torrente voluptatis tuæ po- mus tuæ et torrente voluptatis tuæ po- tabis eos. Propter tertium dicitur, Eccli. tabis eos. Propter tertium dicitur, Eccli. xv, 3 Aqua sapientiæ salutaris potabit xv, 3 Aqua sapientiæ salutaris potabit illum. Aqua enim refrigerat, et præcipue illum. Aqua enim refrigerat, et præcipue quæ de latere Christi est egressa 1. Pro- quæ de latere Christi est egressa 1. Pro- pter quartum dicitur in Psalmo LXIV, pter quartum dicitur in Psalmo LXIV, 11: 11: In stillicidiis ejus lætabitur germinans, In stillicidiis ejus lætabitur germinans, ariditate jam amissa. Propter quintum ariditate jam amissa. Propter quintum dicitur, quod sicut sanguis hirci mollit dicitur, quod sicut sanguis hirci mollit

1 Cf. Joan. xix, 34. 1 Cf. Joan. xix, 34.

adamantem, ita sanguis Christi pro pec- adamantem, ita sanguis Christi pro pec- catis oblatus mollit cor durum, Ad Hebr. catis oblatus mollit cor durum, Ad Hebr. IX, 13 et 14 Si enim sanguis hircorum IX, 13 et 14 Si enim sanguis hircorum et vitulorum inquinatos sanctificat ad et vitulorum inquinatos sanctificat ad emundationem carnis, quanto magis emundationem carnis, quanto magis sanguis Christi emundabit conscientiam sanguis Christi emundabit conscientiam nostram ad serviendum Deo viventi. nostram ad serviendum Deo viventi. Propter sextum dicitur, Joan. IV, 13: Propter sextum dicitur, Joan. IV, 13: Qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, Qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in æternum. Hæc est enim mi- non sitiet in æternum. Hæc est enim mi- sta sanguini lateris Christi. sta sanguini lateris Christi.

« Hic est enim sanguis meus. >> « Hic est enim sanguis meus. >>

Hoc est sextum, et pertinet ad formam Hoc est sextum, et pertinet ad formam Sacramenti in verbis enim his fit trans- Sacramenti in verbis enim his fit trans- substantiatio vini in sanguinem. Et quod substantiatio vini in sanguinem. Et quod additur «Novi et æterni testamenti, »> additur «Novi et æterni testamenti, »> et « mysterium fidei, » competit Sacra- et « mysterium fidei, » competit Sacra- mento jam perfecto. mento jam perfecto.

Sed tunc quæritur: Utrum sint duo Sed tunc quæritur: Utrum sint duo Sacramenta propter duas materias et Sacramenta propter duas materias et formas ? Et dicendum, quod non : quia formas ? Et dicendum, quod non : quia verum Sacramentum est corpus Christi, verum Sacramentum est corpus Christi, quod idem et totum est sub forma panis, quod idem et totum est sub forma panis, et sub specie vini. Et si objicitur de col- et sub specie vini. Et si objicitur de col- lecta, quæ dicitur: « Perficiant in nobis, lecta, quæ dicitur: « Perficiant in nobis, « Domine, tua Sacramenta quod conti- « Domine, tua Sacramenta quod conti- «nent. » Dicendum, quod hoc dictum «nent. » Dicendum, quod hoc dictum est propter species exteriores visibilium est propter species exteriores visibilium elementorum Sacramenti. Ad Hebr. 1x, elementorum Sacramenti. Ad Hebr. 1x, 12 Per proprium sanguinem introivit 12 Per proprium sanguinem introivit semel in Sancta, æterna redemptione in- semel in Sancta, æterna redemptione in-

venta. venta.

« Novi testamenti. » « Novi testamenti. »

Hoc est septimum, et est sanguinis Hoc est septimum, et est sanguinis proprius effectus: quod videlicet dedicator proprius effectus: quod videlicet dedicator est novi testamenti quo testatus est no- est novi testamenti quo testatus est no- bis hæreditatem. Ad Hebr. vii, 8 et 9: bis hæreditatem. Ad Hebr. vii, 8 et 9: Ecce dies venient, dicit Dominus, et Ecce dies venient, dicit Dominus, et consummabo super domum Israel, et su- consummabo super domum Israel, et su- per domum Juda testamentum novum : per domum Juda testamentum novum : non secundum testamentum quod feci non secundum testamentum quod feci patribus eorum 2. Ad Hebr. 1x, 13: Ideo patribus eorum 2. Ad Hebr. 1x, 13: Ideo novi testamenti mediator est, ut morte in- novi testamenti mediator est, ut morte in-

2 Cf. Jerem. xXXI, 31. 2 Cf. Jerem. xXXI, 31.

29 29

80 80

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-28, 29, 30. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-28, 29, 30.

tercedente, in redemptionem earum præ- tercedente, in redemptionem earum præ- varicationum quæ erant sub priori testa- varicationum quæ erant sub priori testa- mento, repromissionem accipiant, qui mento, repromissionem accipiant, qui vocati sunt æternæ hæreditatis. vocati sunt æternæ hæreditatis.

« Qui pro multis effundetur. >» « Qui pro multis effundetur. >»

Octavum est, et est finis. Et dicit: Octavum est, et est finis. Et dicit: « Pro multis » effective, licet pro om- « Pro multis » effective, licet pro om- nibus sufficienter effusus sit. Psal. xxix, nibus sufficienter effusus sit. Psal. xxix, 10: Quæ utilitas in sanguine meo, dum 10: Quæ utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? supple, in descendo in corruptionem? supple, in his pro quibus effudi sanguinem. his pro quibus effudi sanguinem.

« In remissionem peccatorum. » « In remissionem peccatorum. »

Nonum est, et est intentio. Ad Hebr. Nonum est, et est intentio. Ad Hebr. IX, 22: Sine sanguinis effusione non fit IX, 22: Sine sanguinis effusione non fit remissio. Ad Hebr. XIII, 12 Jesus, ut remissio. Ad Hebr. XIII, 12 Jesus, ut sanctificaret per suum sanguinem popu- sanctificaret per suum sanguinem popu- lum, extra portam passus est. Hinc est, lum, extra portam passus est. Hinc est, quod dicit Apostolus, ad Hebr. 1x, 19 et quod dicit Apostolus, ad Hebr. 1x, 19 et 20 Lecto omni mandato legis a Moyse 20 Lecto omni mandato legis a Moyse universo populo, accipiens sanguinem vi- universo populo, accipiens sanguinem vi- tulorum et hircorum, cum aqua, et lana tulorum et hircorum, cum aqua, et lana coccinea, et hyssopo, ipsum quoque li- coccinea, et hyssopo, ipsum quoque li- brum et omnem populum aspersit, di- brum et omnem populum aspersit, di- cens Hic est sanguis testamenti, quod cens Hic est sanguis testamenti, quod mandavit ad vos Deus. mandavit ad vos Deus.

non non

bibam bibam

« Dico autem vobis, « Dico autem vobis, amodo de hoc genimine vitis, usque amodo de hoc genimine vitis, usque in diem illum cum illud bibam vobis- in diem illum cum illud bibam vobis- cum novum in regno Patris mei. cum novum in regno Patris mei.

Et hymno dicto, exierunt in mon- Et hymno dicto, exierunt in mon- tem Oliveti. »>> tem Oliveti. »>>

Hic ponitur Veteris Testamenti et Sa- Hic ponitur Veteris Testamenti et Sa- cramenti terminatio. Et dicit duo, scili- cramenti terminatio. Et dicit duo, scili- cet cessationem Veteris, et inchoationem cet cessationem Veteris, et inchoationem Novi. Novi.

Cessationem Veteris tangit dupliciter, Cessationem Veteris tangit dupliciter, per auctoritatem finientis ipsum, et per per auctoritatem finientis ipsum, et per

inhibitionem ritus: inhibitionem ritus:

1 Cf. Exod. XXIV, 31. 1 Cf. Exod. XXIV, 31.

2 Joan. 1, 17 Gratia et veritas per Jesum 2 Joan. 1, 17 Gratia et veritas per Jesum

167 167

De primo dicit: « Dico autem vobis, » De primo dicit: « Dico autem vobis, » qui auctor sum legis. Ex quo enim calix qui auctor sum legis. Ex quo enim calix sanguinis mei novi testamenti dedicator sanguinis mei novi testamenti dedicator est, ideo veteravit. Ad Hebr. vi, 13: est, ideo veteravit. Ad Hebr. vi, 13: Dicendo novum, veteravit prius. Quod Dicendo novum, veteravit prius. Quod autem antiquatur, et senescit, prope in- autem antiquatur, et senescit, prope in- teritum est. « Dico autem vobis, » per teritum est. « Dico autem vobis, » per quem gratia et veritas facta est 2. Et ideo quem gratia et veritas facta est 2. Et ideo semen sæculare et sanctificationis cultu- semen sæculare et sanctificationis cultu- ræ de cætero termino: quia sicut supra ræ de cætero termino: quia sicut supra dixi, XI, 13: Omnes prophetæ et lex dixi, XI, 13: Omnes prophetæ et lex usque ad Joannem prophetaverunt: et usque ad Joannem prophetaverunt: et ex tunc aperte nova gratia prædicari in- ex tunc aperte nova gratia prædicari in- cepit, quæ modo in passione mea con- cepit, quæ modo in passione mea con-

summatur. summatur.

Et ideo dicit « Non bibam, amodo, » Et ideo dicit « Non bibam, amodo, » ego in membris meis, « de hoc genimine ego in membris meis, « de hoc genimine vitis, » de cujus genimine bibi in cœna vitis, » de cujus genimine bibi in cœna agni typici. Levit. xxvi, 10: « Vetera no- agni typici. Levit. xxvi, 10: « Vetera no- vis supervenientibus projicietis. « Us- vis supervenientibus projicietis. « Us- que. » Exclusivum est, quia nec tunc que. » Exclusivum est, quia nec tunc bibam. In diem » surgentis auroræ bibam. In diem » surgentis auroræ resurrectionis, quando ad matutinum resurrectionis, quando ad matutinum surgit lætitia post fletum passionis, qui surgit lætitia post fletum passionis, qui ad vesperam demorabitur, quando post ad vesperam demorabitur, quando post noctem, quæ præcessit, abjectis operibus noctem, quæ præcessit, abjectis operibus tenebrarum, indutus armis lucis filios lu- tenebrarum, indutus armis lucis filios lu- cis efficiam. cis efficiam.

« Cum, » in membris meis, « illud « Cum, » in membris meis, « illud bibam novum, » quod nunc institui, bibam novum, » quod nunc institui, «< vobiscum, » quos ministros institui, «< vobiscum, » quos ministros institui, « in » novo « regno Patris méi: » quod « in » novo « regno Patris méi: » quod est Ecclesiasticæ potestatis perfectio, in est Ecclesiasticæ potestatis perfectio, in sacro principatu et urbanitate continente, sacro principatu et urbanitate continente, et officiorum distributione, et legibus et officiorum distributione, et legibus justitiæ hæc enim omnia sunt de regno, justitiæ hæc enim omnia sunt de regno, juxta illud Malach. 1, 10 et 11 : Munus juxta illud Malach. 1, 10 et 11 : Munus non suscipiam de manu vestra. Ab ortu non suscipiam de manu vestra. Ab ortu enim solis usque ad occasum, magnum enim solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus: et in est nomen meum in gentibus: et in omni loco sanctificatur et offertur nomini omni loco sanctificatur et offertur nomini meo oblatio munda. Hoc significatum meo oblatio munda. Hoc significatum est, Genes. xiv, 18, ubi Melchisedech est, Genes. xiv, 18, ubi Melchisedech obtulit panem et vinum Abrahæ reverso obtulit panem et vinum Abrahæ reverso a cæde regum. Et ideo post Sacerdotium a cæde regum. Et ideo post Sacerdotium leviticum dixit Spiritus sanctus: Tu es leviticum dixit Spiritus sanctus: Tu es

Christum facta est. Christum facta est.

31 31

32 32

168 168

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sacerdos in æternum secundum ordinem Sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech eo quod post sacerdo- Melchisedech eo quod post sacerdo- tium non succedet aliud. tium non succedet aliud.

« «

Aliter etiam exponitur, sed non ita Aliter etiam exponitur, sed non ita bene, quod sit sensus : « Non bibam bene, quod sit sensus : « Non bibam amodo, » a tempore passionis, « de hoc amodo, » a tempore passionis, « de hoc genimine vitis, » hoc est, mei calicis: quia genimine vitis, » hoc est, mei calicis: quia non plus patiar: et tunc quod sequitur: non plus patiar: et tunc quod sequitur: Usque dum, etc., » est inclusivum : Usque dum, etc., » est inclusivum : quia etiam de cætero non bibam plus quia etiam de cætero non bibam plus calicem passionis. Et sic dicebat, Supra calicem passionis. Et sic dicebat, Supra xx, 22 Potestis bibere calicem, quem xx, 22 Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum? Ad Roman. vi, 9 et ego bibiturus sum? Ad Roman. vi, 9 et 10 Christus resurgens a mortuis jam 10 Christus resurgens a mortuis jam non moritur, mors illi ultra non domi- non moritur, mors illi ultra non domi- nabitur. Quod enim mortuus peccato, nabitur. Quod enim mortuus peccato, mortuus est semel: quod autem vivit, vivit. mortuus est semel: quod autem vivit, vivit. Deo. Deo.

« Et hymno dicto, etc.» « Et hymno dicto, etc.»

Pars est, in qua est gratiarum actio. Pars est, in qua est gratiarum actio. Psal. xxi, 27 Edent pauperes, et satu- Psal. xxi, 27 Edent pauperes, et satu- rabuntur, et laudabunt Dominum qui rabuntur, et laudabunt Dominum qui requirunt eum: vivent corda eorum in requirunt eum: vivent corda eorum in sæculum sæculi. I ad Thessal. V, 18: sæculum sæculi. I ad Thessal. V, 18: In omnibus gratias agite. In omnibus gratias agite.

« Tunc dicit illis Jesus: Omnes vos « Tunc dicit illis Jesus: Omnes vos scandalum patiemini in me in ista scandalum patiemini in me in ista nocte. Scriptum est enim Percutiam nocte. Scriptum est enim Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis. pastorem, et dispergentur oves gregis. Postquam autem resurrexero, præ- Postquam autem resurrexero, præ- cedam vos in Galilæam. >> cedam vos in Galilæam. >>

Hic incipit ponere circumstantias op- Hic incipit ponere circumstantias op- purtunitatis ex loco, in quo captus est purtunitatis ex loco, in quo captus est Dominus sine turbis, ad quem declinavit Dominus sine turbis, ad quem declinavit propter sequestrum quod exigit quies propter sequestrum quod exigit quies orationis. Unde, Joan. x11, 2, dicitur, orationis. Unde, Joan. x11, 2, dicitur, quod sciebat autem et Judas locum, quia quod sciebat autem et Judas locum, quia frequenter Jesus convenerat illuc cum dis- frequenter Jesus convenerat illuc cum dis- cipulis suis. cipulis suis.

Dividitur autem in duas partes ita: Dividitur autem in duas partes ita: Prima continet traditionis futuræ, se- Prima continet traditionis futuræ, se-

cundum quod inductiva est scandali, cundum quod inductiva est scandali, prædictionem: in secunda autem tangi- prædictionem: in secunda autem tangi- tur solitudo captata propter orationem, tur solitudo captata propter orationem, ibi, y. 36 « Tunc venit Jesus cum illis ibi, y. 36 « Tunc venit Jesus cum illis in villam, quæ dicitur Gethsemani. in villam, quæ dicitur Gethsemani.

In prima duo continentur: quorum In prima duo continentur: quorum primum est prædictio scandali generalis primum est prædictio scandali generalis ex traditione in secundo autem tangi- ex traditione in secundo autem tangi- tur scandalum spirituale Petri, ibi, y. 33 : tur scandalum spirituale Petri, ibi, y. 33 : Respondens autem Petrus. Respondens autem Petrus.

« «

Circa primum tanguntur tria, scilicet Circa primum tanguntur tria, scilicet prædictio scandali, quod est signum prædictio scandali, quod est signum præscientiæ divinæ confirmatio Scrip- præscientiæ divinæ confirmatio Scrip- turæ, quod est signum divinæ præordina- turæ, quod est signum divinæ præordina- tionis eorum quæ sunt in passione: et tionis eorum quæ sunt in passione: et prædictio resurrectionis, quæ est tempe- prædictio resurrectionis, quæ est tempe- ramentum tristitiæ primum enim os- ramentum tristitiæ primum enim os- tendit passionem esse voluntariam in tendit passionem esse voluntariam in ipso patiente, secundum confirmat fidem ipso patiente, secundum confirmat fidem in audiente, tertium autem prævenit tem- in audiente, tertium autem prævenit tem- perando scandalum in infirmitate. perando scandalum in infirmitate.

Dicit igitur « Tunc, » in monte Oli- Dicit igitur « Tunc, » in monte Oli- veti constitutus, ubi exspectabat tradito- veti constitutus, ubi exspectabat tradito- rem, « dicit illi Jesus, » volens præmu- rem, « dicit illi Jesus, » volens præmu- nire de futuro scandalo. Gregorius : « Mi- nire de futuro scandalo. Gregorius : « Mi- « nus enim jacula feriunt, quæ prævi- « nus enim jacula feriunt, quæ prævi- « dentur. Et nos tolerabilius mundi mala « dentur. Et nos tolerabilius mundi mala suscipimus, si contra hæc per clypeum suscipimus, si contra hæc per clypeum præscientiæ communimur. » Joan. xiv, præscientiæ communimur. » Joan. xiv, 29: Et nunc dixi vobis prius quam fiat, 29: Et nunc dixi vobis prius quam fiat, ut cum factum fuerit, credatis. ut cum factum fuerit, credatis.

« «

« Omnes vos, » eo quod estis adhuc « Omnes vos, » eo quod estis adhuc pusilli in fide. Supra, xiv, 31: Modica pusilli in fide. Supra, xiv, 31: Modica fidei, quare dubitasti? fidei, quare dubitasti?

«Scandalum patiemini. » Supra, xvIII, «Scandalum patiemini. » Supra, xvIII, 7: Necesse est enim ut veniant scandala: 7: Necesse est enim ut veniant scandala: verumtamen væ homini illi per quem scan- verumtamen væ homini illi per quem scan- dalum venit! Intelligitur autem hic scan- dalum venit! Intelligitur autem hic scan- dalum passivum, quod est impactio in in- dalum passivum, quod est impactio in in- firmitatem Christi activum autem scan- firmitatem Christi activum autem scan- dalum fecit Judas de quo dicitur, Su- dalum fecit Judas de quo dicitur, Su- pra, XVIII, 6: Qui scandalizaverit unum pra, XVIII, 6: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, expe- de pusillis istis qui in me credunt, expe- dit ei ut suspendatur mola asinaria in dit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profundum collo ejus, et demergatur in profundum maris. maris.

« In me, » hoc est, in mea infirmitate: « In me, » hoc est, in mea infirmitate:

1 Psal. CIX, 4. 1 Psal. CIX, 4.

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-31, 32, 33. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-31, 32, 33.

quia tradar sicut ignarus futurorum, ca- quia tradar sicut ignarus futurorum, ca- piar sicut impotens agendorum, illudar piar sicut impotens agendorum, illudar et accusabor sicut reus malorum. Luc. et accusabor sicut reus malorum. Luc. 11, 34 Ecce positus est hic in ruinam et 11, 34 Ecce positus est hic in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel, et in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur. in signum cui contradicetur.

« In ista nocte, » quando non modo « In ista nocte, » quando non modo lucis exterioris occasus est, sed lux vera, lucis exterioris occasus est, sed lux vera, quæ illuminat omnem hominem venien- quæ illuminat omnem hominem venien- tem in hunc mundum ', suæ claritatis tem in hunc mundum ', suæ claritatis pati videbitur occasum. Job, 111, 6, 4: pati videbitur occasum. Job, 111, 6, 4: Noctem illam tenebrosus turbo possi- Noctem illam tenebrosus turbo possi- deat... et non illustretur lumine. deat... et non illustretur lumine.

« Scriptum est enim. » « Scriptum est enim. »

Et sic patet, quod est ordinatio divina Et sic patet, quod est ordinatio divina prædicta a Prophetis. Eccli. xxxvi, 18: prædicta a Prophetis. Eccli. xxxvi, 18: Prophetæ tui fideles inveniantur. Est au- Prophetæ tui fideles inveniantur. Est au- tem scriptum, Zachariæ, XIII, 7² : « Per- tem scriptum, Zachariæ, XIII, 7² : « Per- cutiam pastorem, » Christum, qui dicit, cutiam pastorem, » Christum, qui dicit, Joan. x, 11 Bonus pastor animam suam Joan. x, 11 Bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. « Et dispergentur dat pro ovibus suis. « Et dispergentur oves gregis. » III Reg. xx, 17: Vidi oves gregis. » III Reg. xx, 17: Vidi cunctum Israel dispersum in montibus, cunctum Israel dispersum in montibus, quasi oves non habentes pastorem, sine quasi oves non habentes pastorem, sine consolatione de dispersione. Quia dicitur, consolatione de dispersione. Quia dicitur, Ezechiel. xxxi, 11 et 12 Ecce ego re- Ezechiel. xxxi, 11 et 12 Ecce ego re- quiram oves meas..., et liberabo eas de quiram oves meas..., et liberabo eas de omnibus locis in quibus dispersæ fuerant omnibus locis in quibus dispersæ fuerant in die nubis et caliginis. Et, Joan. xvi, in die nubis et caliginis. Et, Joan. xvi, 32 Ecce venit hora, et jam venit, ut dis- 32 Ecce venit hora, et jam venit, ut dis- pergamini unusquisque in propria, et me pergamini unusquisque in propria, et me solum relinquatis. Nostra littera sic ha- solum relinquatis. Nostra littera sic ha- bet, Zachar. xIII, 7 Framea, suscitare bet, Zachar. xIII, 7 Framea, suscitare super pastorem meum, et super virum super pastorem meum, et super virum cohærentem mihi, dicit Dominus exerci- cohærentem mihi, dicit Dominus exerci- tuum: percute pastorem, et dispergentur tuum: percute pastorem, et dispergentur oves. Septuaginta sic: « Percute pasto- oves. Septuaginta sic: « Percute pasto- rem, et eripe oves. » rem, et eripe oves. »

>> >>

« Postquam autem resurrexero. « Postquam autem resurrexero. Temperamentum est tristitiæ. « Præce- Temperamentum est tristitiæ. « Præce- dam vos in Galilæam. » Sophon. II, 8: dam vos in Galilæam. » Sophon. II, 8: Exspecta me in die resurrectionis. Infra, Exspecta me in die resurrectionis. Infra, XXVIII, 7: Cito euntes, dicite discipulis XXVIII, 7: Cito euntes, dicite discipulis

1 Joan. 1, 9. 1 Joan. 1, 9.

2 Zachar. XIII, 7: Percute pastorem, et disper- 2 Zachar. XIII, 7: Percute pastorem, et disper- gentur oves. gentur oves.

169 169

ejus quia surrexit, et ecce præcedit vos ejus quia surrexit, et ecce præcedit vos in Galilæam ibi eum videbitis: ecce in Galilæam ibi eum videbitis: ecce prædixi vobis. Ibi enim incepit prædi- prædixi vobis. Ibi enim incepit prædi- care, et ibi voluit lucem resurrectionis care, et ibi voluit lucem resurrectionis ostendere non quoniam prius non ap- ostendere non quoniam prius non ap- paruerit, sed quia primo ibi mandata de paruerit, sed quia primo ibi mandata de Ecclesia instituenda dedit. Ibi enim dixit: Ecclesia instituenda dedit. Ibi enim dixit: Euntes in mundum universum, etc. ³. Euntes in mundum universum, etc. ³.

« «

Respondens autem Petrus, ait illi : Respondens autem Petrus, ait illi : Etsi omnes scandalizati fuerint in te, Etsi omnes scandalizati fuerint in te, ego numquam scandalizabor. » ego numquam scandalizabor. »

Hic tangit scandalum speciale Petri, Hic tangit scandalum speciale Petri, qui vertex vocatur Apostolorum. Et tan- qui vertex vocatur Apostolorum. Et tan- guntur duo quorum primum est, in quo guntur duo quorum primum est, in quo Petrus ex fervore præponit se imbecilli- Petrus ex fervore præponit se imbecilli- tati aliorum secundum autem, in quo tati aliorum secundum autem, in quo confidit se fortiorem omni gravitate peri- confidit se fortiorem omni gravitate peri- culorum, ibi, y. 35: « Ait illi Petrus : culorum, ibi, y. 35: « Ait illi Petrus : Etiamsi oportuerit, etc. » Etiamsi oportuerit, etc. »

: :

In primo horum adhuc sunt duo: in In primo horum adhuc sunt duo: in quorum primo Petri fervor minus exper- quorum primo Petri fervor minus exper- tus exprimitur: in secundo autem per tus exprimitur: in secundo autem per sapientiam Christi modeste reprimitur, sapientiam Christi modeste reprimitur, ibi, . 34 Ait illi Jesus: Amen dico ibi, . 34 Ait illi Jesus: Amen dico tibi, etc. tibi, etc.

Dicit igitur : Dicit igitur :

« Respondens autem Petrus, ait illi. » « Respondens autem Petrus, ait illi. » Nec est mendacium, nec temeritas: sed Nec est mendacium, nec temeritas: sed fervor dilectionis sapienter diligentis. fervor dilectionis sapienter diligentis.

« Etsi omnes scandalizati fuerint in « Etsi omnes scandalizati fuerint in te, » hoc est, in tua infirmitate causam, te, » hoc est, in tua infirmitate causam, vel occasionem ruinæ acceperint, « ego vel occasionem ruinæ acceperint, « ego numquam scandalizabor. » Accepit fidu- numquam scandalizabor. » Accepit fidu- ciam ab eo, quod ante, multis retro ciam ab eo, quod ante, multis retro abeuntibus, cum Christus diceret paucis, abeuntibus, cum Christus diceret paucis, qui remanserant: Numquid et vos vultis qui remanserant: Numquid et vos vultis abire? dixerat Petrus: Domine, ad quem abire? dixerat Petrus: Domine, ad quem ibimus? verba vitæ æternæ habes *. Et ibimus? verba vitæ æternæ habes *. Et quia tunc perstiterat, putabat se in æter- quia tunc perstiterat, putabat se in æter- num non commovendum. Psal. cxxiv, 1: num non commovendum. Psal. cxxiv, 1: Qui confidunt in Domino sicut mons Qui confidunt in Domino sicut mons Sion, non commovebitur in æternum. Sion, non commovebitur in æternum.

3 Marc. XVI, 15 3 Marc. XVI, 15

4 Cf. Joan. vi, 68 et 69. 4 Cf. Joan. vi, 68 et 69.

33 33

34 34

170 170

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Amor enim ita repleverat eum, quod de Amor enim ita repleverat eum, quod de nullo nisi de non recedendo a Christo nullo nisi de non recedendo a Christo cogitabat. Ad Roman. VIII, 38 et 39: cogitabat. Ad Roman. VIII, 38 et 39: Certus sum quia neque mors, neque vi- Certus sum quia neque mors, neque vi- ta..., neque creatura alia poterit nos se- ta..., neque creatura alia poterit nos se- parare a charitate Dei, quæ est in Chri- parare a charitate Dei, quæ est in Chri-

sto Jesu. sto Jesu.

« Ait illi Jesus: Amen dico tibi, quia « Ait illi Jesus: Amen dico tibi, quia in hac nocte, antequam gallus cantet, in hac nocte, antequam gallus cantet, ter me negabis. »> ter me negabis. »>

Repressio est fervoris Petri. Repressio est fervoris Petri.

« Amen dico tibi, » hoc est, vere, qui « Amen dico tibi, » hoc est, vere, qui sum veritas. Joan. xiv, 6: Ego sum via, sum veritas. Joan. xiv, 6: Ego sum via, et veritas, et vita. « Quia in hac nocte, » et veritas, et vita. « Quia in hac nocte, » non tam exteriori quam interiori. Sa- non tam exteriori quam interiori. Sa- pient. XVII, 5 Ignis quidem nulla vis, pient. XVII, 5 Ignis quidem nulla vis, nec siderum limpidæ flammæ poterunt nec siderum limpidæ flammæ poterunt illuminare illam noctem horrendam. illuminare illam noctem horrendam.

« Antequam gallus cantet, » Sic tres « Antequam gallus cantet, » Sic tres Evangelistaæ dicunt: Matthæus, Lucas, Evangelistaæ dicunt: Matthæus, Lucas, Joannes. Solus Marcus xiv, 30, dicit: Joannes. Solus Marcus xiv, 30, dicit: Priusquam gallus bis vocem dederit. Et Priusquam gallus bis vocem dederit. Et solvitur contrarietas, quæ videtur: quia solvitur contrarietas, quæ videtur: quia in mente quidem Petri concepta negatio in mente quidem Petri concepta negatio tota deliberatione perfecta fuit ante pri- tota deliberatione perfecta fuit ante pri- mum galli cantum, sed in operis exsecu- mum galli cantum, sed in operis exsecu- tione non fuit ante primum perfecta tione non fuit ante primum perfecta trina negatio, nisi postquam gallus bis trina negatio, nisi postquam gallus bis vocem dedit, sicut dicit Marcus, Job, vocem dedit, sicut dicit Marcus, Job, XXXVIII, 36: Quis dedit gallo intelligen- XXXVIII, 36: Quis dedit gallo intelligen- tiam? Naturale enim est, quod anima- tiam? Naturale enim est, quod anima- lia, quæ parum circa propria sollicitan- lia, quæ parum circa propria sollicitan- tur, fortiter percipiunt mutationes ele- tur, fortiter percipiunt mutationes ele- mentorum quæ fiunt ex renovatione an- mentorum quæ fiunt ex renovatione an- gulorum solis et ideo sero et media gulorum solis et ideo sero et media nocte et mane, quando angulos horizon- nocte et mane, quando angulos horizon- tis et mediæ terræ mutat sol, gallus can- tis et mediæ terræ mutat sol, gallus can- tat et hoc vocatur intelligentia. tat et hoc vocatur intelligentia.

« Ter me negabis. » Sed cum Petrus « Ter me negabis. » Sed cum Petrus liberum arbitrium ex dicto Domini non liberum arbitrium ex dicto Domini non amiserit, potuit fieri post hoc dictum, amiserit, potuit fieri post hoc dictum, quod non negasset: igitur potuit va- quod non negasset: igitur potuit va- cillare dictum Domini, quod est impossi- cillare dictum Domini, quod est impossi- bile. Supra, xXIV, 35: Coelum et terra bile. Supra, xXIV, 35: Coelum et terra

transibunt, verba autem mea non præ- transibunt, verba autem mea non præ- teribunt. Ad hoc dicendum videtur, quod teribunt. Ad hoc dicendum videtur, quod cum dicitur, « ter me negabis, » est di- cum dicitur, « ter me negabis, » est di- ctum quasi res dependens ad futurum, et ctum quasi res dependens ad futurum, et ideo contingens, quod neque verum est, ideo contingens, quod neque verum est, neque falsum, et quoad hoc super ipsum neque falsum, et quoad hoc super ipsum cadit Petri liberum arbitrium. Dictum cadit Petri liberum arbitrium. Dictum autem hoc in dicente consideratum non autem hoc in dicente consideratum non respicit futurum, sed ab æterno præsci- respicit futurum, sed ab æterno præsci- tur et quoad hoc est immobilis veritatis, tur et quoad hoc est immobilis veritatis, et sic non cadit super ipsum arbitrium. et sic non cadit super ipsum arbitrium. Unde non sequitur, si non negasset, quod Unde non sequitur, si non negasset, quod vacillasset dictum Domini: sed sequitur, vacillasset dictum Domini: sed sequitur, quod tunc non fuisset præscitum : et ideo quod tunc non fuisset præscitum : et ideo a Domino non prædictum fuisset. Non a Domino non prædictum fuisset. Non advertit Petrus illud Ecclesiastici, XXVII, advertit Petrus illud Ecclesiastici, XXVII, 6: Vasa figuli probat fornax, et homi- 6: Vasa figuli probat fornax, et homi- nes justos tentatio tribulationis. Domi- nes justos tentatio tribulationis. Domi- nus autem et hunc cæcum fervorem et nus autem et hunc cæcum fervorem et casum Petri permisit, ut in seipso disce- casum Petri permisit, ut in seipso disce- ret, qualiter aliis compati pastor Eccle- ret, qualiter aliis compati pastor Eccle- siæ deberet: et hæc est sententia Grego- siæ deberet: et hæc est sententia Grego- rii. Eccli. xxxiv, 9: Qui non est tentatus, rii. Eccli. xxxiv, 9: Qui non est tentatus, quid scit? Et, Eccli. xxx1, 18: Intellige quid scit? Et, Eccli. xxx1, 18: Intellige quæ sunt proximi tui ex te ipso. quæ sunt proximi tui ex te ipso.

« Ait illi Petrus ; Etiamsi oportuerit « Ait illi Petrus ; Etiamsi oportuerit me mori tecum, non te negabo. Simi- me mori tecum, non te negabo. Simi- liter et omnes discipuli dixerunt. » liter et omnes discipuli dixerunt. »

Hic ostenditur, qualiter Petrus pro- Hic ostenditur, qualiter Petrus pro- mittit se omnibus periculis fortiorem. Et mittit se omnibus periculis fortiorem. Et tanguntur duo: promissio confidentiæ tanguntur duo: promissio confidentiæ Petri, et aliorum consensus discipulo- Petri, et aliorum consensus discipulo-

rum. rum.

« Dicit igitur: « Eliamsi opportuerit « Dicit igitur: « Eliamsi opportuerit me mori tecum. » Sciebat enim illud me mori tecum. » Sciebat enim illud Cantic. vi, 6, quod fortis est ut mors Cantic. vi, 6, quod fortis est ut mors dilectio. II Reg. xv, 21 : Vivit Dominus, dilectio. II Reg. xv, 21 : Vivit Dominus, et vivit dominus meus rex, quia in quo- et vivit dominus meus rex, quia in quo- cumque loco fueris, domine mi rex, cumque loco fueris, domine mi rex, sive in morte, sive in vita, ibi erit servus sive in morte, sive in vita, ibi erit servus tuus. IV Reg. 11, 2, 4, 6: Vivit Dominus, tuus. IV Reg. 11, 2, 4, 6: Vivit Dominus, et vivit anima tua, quia non derelin- et vivit anima tua, quia non derelin- quam te. Advertit forte, quod Dominus quam te. Advertit forte, quod Dominus præceperat Ne terreamini ab his qui præceperat Ne terreamini ab his qui

35 35

.. ..

IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-35, 36, 37, 38, 39. IN EVANG. MATTHÆI, XXVI-35, 36, 37, 38, 39.

occidunt corpus, et post hæc non habent occidunt corpus, et post hæc non habent amplius quid faciant. amplius quid faciant.

« Similiter et omnes discipuli dixe- « Similiter et omnes discipuli dixe- runt. » runt. »

Petro consentientes: et ideo etiam solus Petro consentientes: et ideo etiam solus Petrus corrigitur, ut per ipsum alii corri- Petrus corrigitur, ut per ipsum alii corri- gantur. Luc. XXII, 31 et 32: Simon, Si- gantur. Luc. XXII, 31 et 32: Simon, Si- mon, ecce Satanas expetivit vos ut cribraret mon, ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum ego autem rogavi pro te sicut triticum ego autem rogavi pro te ut non deficiat fides tua: et tu aliquando ut non deficiat fides tua: et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos. Istis conversus, confirma fratres tuos. Istis poterat dici quod dicit Apostolus ad Titum, poterat dici quod dicit Apostolus ad Titum, I, 16 Confitentur se nosse Deum, factis I, 16 Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Et illud Eccle. v, 3: Si autem negant. Et illud Eccle. v, 3: Si quid vovisti Deo, ne moreris reddere : quid vovisti Deo, ne moreris reddere : displicet enim dei infidelis et stulta pro- displicet enim dei infidelis et stulta pro- missio. missio.

« Tunc venit Jesus cum illis in « Tunc venit Jesus cum illis in villam quæ dicitur Gethsemani, et villam quæ dicitur Gethsemani, et dixit discipulis suis: Sedete hic, donec dixit discipulis suis: Sedete hic, donec vadam illuc, et orem. vadam illuc, et orem.

Et assumpto Petro et duobus filiis Et assumpto Petro et duobus filiis Zebedæi, cœpit contristari et moestus Zebedæi, cœpit contristari et moestus

esse. esse.

Tunc ait illis: Tristis est anima mea Tunc ait illis: Tristis est anima mea usque ad mortem: sustinete hic, et usque ad mortem: sustinete hic, et vigilate mecum. vigilate mecum.

Et progressus pusillum, procidit in Et progressus pusillum, procidit in faciem suam, orans et dicens: Pater faciem suam, orans et dicens: Pater mi, si possibile est, transeat a me calix mi, si possibile est, transeat a me calix iste verumtamen non sicut ego volo, iste verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu. >> sed sicut tu. >>

Hic tangit sequestrum orationis, quod Hic tangit sequestrum orationis, quod quæsivit ubi orans pro humani generis quæsivit ubi orans pro humani generis redemptione inveniretur a traditore, et a redemptione inveniretur a traditore, et a turbis Tangit autem hic tria: scilicet, turbis Tangit autem hic tria: scilicet, quam quiete, et quam vigilanter, et quam quam quiete, et quam vigilanter, et quam instanter oportet orare in tentatione. Et instanter oportet orare in tentatione. Et post hæc tria, docet quam patienter, et post hæc tria, docet quam patienter, et

Luc. XII, 4. Cf. etiam, Matth. x, 28. Luc. XII, 4. Cf. etiam, Matth. x, 28. Luc. xx, 39: Et egressus ibat secundum Luc. xx, 39: Et egressus ibat secundum

171 171

quam constanter oportet se exhibere quam constanter oportet se exhibere passioni, ibi, in medio y. 45: « Dormite passioni, ibi, in medio y. 45: « Dormite jam, et requiescite. » jam, et requiescite. »

Prima tria patent in Littera. Prima tria patent in Littera.

Circa primum dicit septem primum Circa primum dicit septem primum est, quod elegit locum orationi quietæ est, quod elegit locum orationi quietæ congruum secundo, a communi frequen- congruum secundo, a communi frequen- tia etiam bonorum recessum tertio, tia etiam bonorum recessum tertio, suarum passionum fidele adhibet testi- suarum passionum fidele adhibet testi- monium: quarto, in oratione etiam a monium: quarto, in oratione etiam a paucis procurat silentium: quinto, hu- paucis procurat silentium: quinto, hu- militatis in orando prætendit signum: militatis in orando prætendit signum: sexto, in prima orationis parte humanum sexto, in prima orationis parte humanum ostendit affectum: septimo, divinæ vo- ostendit affectum: septimo, divinæ vo- luntatis in omnibus præponit consilium: luntatis in omnibus præponit consilium: et ista per ordinem in Littera continentur. et ista per ordinem in Littera continentur.

De primo dicit : « Tunc venit Jesus cum De primo dicit : « Tunc venit Jesus cum illis in villam quæ dicitur Gethsemani, » illis in villam quæ dicitur Gethsemani, » Lucas dicit in monte Olivarum factum Lucas dicit in monte Olivarum factum esse 2. Joan. XVIII, 1, dicit, quod egressus esse 2. Joan. XVIII, 1, dicit, quod egressus est Jesus trans torrentem Cedron, ubi erat est Jesus trans torrentem Cedron, ubi erat hortus in quem introivit ipse et discipuli hortus in quem introivit ipse et discipuli ejus. Et dicendum, quod idem totum : ejus. Et dicendum, quod idem totum : quia torrens Cedron est in valle montis quia torrens Cedron est in valle montis Olivarum, quam transgressus fuit Jesus. Olivarum, quam transgressus fuit Jesus. Gethsemani autem est casale quoddam Gethsemani autem est casale quoddam ad radices montis Oliveti, juxta quod ad radices montis Oliveti, juxta quod erat hortus consitus arboribus, in quo erat hortus consitus arboribus, in quo facta sunt quæ hic narrantur. II Reg. xv, facta sunt quæ hic narrantur. II Reg. xv, 23 Rex transgrediebatur torrentem Ce- 23 Rex transgrediebatur torrentem Ce- dron, et cunctus populus incedebat con- dron, et cunctus populus incedebat con- tra viam quæ respicit ad desertum. Et in tra viam quæ respicit ad desertum. Et in hoc notatur captatio occulti loci seque- hoc notatur captatio occulti loci seque- strati a tumultu mundi, quando volumus strati a tumultu mundi, quando volumus orare. Marc. vi, 31: Venite seorsum in orare. Marc. vi, 31: Venite seorsum in desertum locum, et requiescite pusillum. desertum locum, et requiescite pusillum. Osee, 11, 14: Ducam eam in solitudi- Osee, 11, 14: Ducam eam in solitudi- nem, et loquar ad cor ejus. nem, et loquar ad cor ejus.