132 132

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Quia super pauca fuisti fidelis. » « Quia super pauca fuisti fidelis. »

Commemoratio est meriti et promissio Commemoratio est meriti et promissio præmii et sunt omnia pauca, quæ in præmii et sunt omnia pauca, quæ in præsenti pati vel agere possumus, re- præsenti pati vel agere possumus, re- spectu eorum quæ in remuneratione ex- spectu eorum quæ in remuneratione ex- spectamus. spectamus.

Et hoc est, quod dicit : « Super multa Et hoc est, quod dicit : « Super multa te constituam. » Ad Roman. vi, 18: te constituam. » Ad Roman. vi, 18: Non sunt condigna passiones hujus tem- Non sunt condigna passiones hujus tem- poris ad futuram gloriam quæ revelabi- poris ad futuram gloriam quæ revelabi- tur in nobis. Sapient. 1, 5 In paucis tur in nobis. Sapient. 1, 5 In paucis vexati, in multis bene disponentur. II ad vexati, in multis bene disponentur. II ad Corinth. IV, Corinth. IV, 17 et 18 Id enim quod in 17 et 18 Id enim quod in præsenti est momentaneum et leve tribu- præsenti est momentaneum et leve tribu- lationis nostræ, supra modum in subli- lationis nostræ, supra modum in subli- mitate æternum gloriæ pondus operatur mitate æternum gloriæ pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis quæ in nobis, non contemplantibus nobis quæ videntur, sed quæ non videntur. videntur, sed quæ non videntur.

« Intra in gaudium domini tui. » « Intra in gaudium domini tui. »

: :

Ecce remuneratio gaudii. Introitus au- Ecce remuneratio gaudii. Introitus au- tem iste significat undique circumfusum tem iste significat undique circumfusum esse gaudium. Joan. xvi, 24: Petite, ut esse gaudium. Joan. xvi, 24: Petite, ut gaudium vestrum sit plenum: supra, in gaudium vestrum sit plenum: supra, in visione Dei intus, felici conscientia : visione Dei intus, felici conscientia : subtus, in decore justitiæ circumqua- subtus, in decore justitiæ circumqua- que, in glorificatione creaturæ. Isa. LX, que, in glorificatione creaturæ. Isa. LX, 5 Videbis, et afflues, mirabitur et dila- 5 Videbis, et afflues, mirabitur et dila- tabitur cor tuum. Psal. xxxv, 9: In- tabitur cor tuum. Psal. xxxv, 9: In- ebriabuntur ab ubertate domus tuæ, et ebriabuntur ab ubertate domus tuæ, et torrente voluptatis tuæ potabis eos. torrente voluptatis tuæ potabis eos.

« Accessit autem et qui duo talenta « Accessit autem et qui duo talenta acceperat. » acceperat. »

Hoc est, bonum naturæ in naturali Hoc est, bonum naturæ in naturali justitia et bonum gratiæ in fide et per- justitia et bonum gratiæ in fide et per- fecta vita. Vel, qui intellectum habuit fecta vita. Vel, qui intellectum habuit instructionis et operationem virtutis, ve- instructionis et operationem virtutis, ve- ritate et virtute lucrum reportans et est ritate et virtute lucrum reportans et est idem modus expositionis, qui et prius. idem modus expositionis, qui et prius. Accedit enim præparando se et recogno- Accedit enim præparando se et recogno- scendo commissum. I ad Corinth. iv, 7: scendo commissum. I ad Corinth. iv, 7: Quid habes quod non accepisti? Quod si Quid habes quod non accepisti? Quod si « qui duo talenta acceperat, » I Para- « qui duo talenta acceperat, » I Para- lip. xxix, 14 Tua sunt omnia : et quæ lip. xxix, 14 Tua sunt omnia : et quæ de manu tua accepimus, dedimus tibi : de manu tua accepimus, dedimus tibi :

« obtulit » meritorum profectum, non « obtulit » meritorum profectum, non sibi, sed Deo attribuendo. Isa. LX, 6: sibi, sed Deo attribuendo. Isa. LX, 6: Aurum et thus deferentes, et laudem Do- Aurum et thus deferentes, et laudem Do- mino annuntiantes. Aurum gratiæ et mino annuntiantes. Aurum gratiæ et thus redolens, boni naturæ, perfecti in thus redolens, boni naturæ, perfecti in gratia. Vel, aurum sapientiæ, et thus gratia. Vel, aurum sapientiæ, et thus operationis bonæ. operationis bonæ.

« Et ait, » gratias agendo : « Domine, « Et ait, » gratias agendo : « Domine, duo talenta. II ad Corinth. ix, 15: duo talenta. II ad Corinth. ix, 15: Gratias ago Deo super inenarrabili dono Gratias ago Deo super inenarrabili dono ejus. « Ecce alia duo, » super conserva- ejus. « Ecce alia duo, » super conserva- tam sortem, « lucratus sum. » Jerem. tam sortem, « lucratus sum. » Jerem. 19 Convertentur ipsi ad te, et tu 19 Convertentur ipsi ad te, et tu non converteris ad cos. Job, xxvII, 6: non converteris ad cos. Job, xxvII, 6: Justificationem meam quam cœpi tene- Justificationem meam quam cœpi tene- re, non deseram. Apocal. III, 11: Tene re, non deseram. Apocal. III, 11: Tene quod habes, ut nemo accipiat coronam quod habes, ut nemo accipiat coronam

XV, XV,

tuam. tuam.

« «

Ait illi dominus ejus : Euge, Ait illi dominus ejus : Euge, serve bone et fidelis, quia super pau- serve bone et fidelis, quia super pau- ca fuisti fidelis, super multa te con- ca fuisti fidelis, super multa te con- stiuam intra in gaudium domini stiuam intra in gaudium domini tui. » tui. »

Commendatio est gratitudinis et pro- Commendatio est gratitudinis et pro-

fectus. fectus.

" "

Euge, etc. » Euge, etc. »

Euge multiplices notat affectus in sa- Euge multiplices notat affectus in sa- cra Scriptura est enim exsultatorium, cra Scriptura est enim exsultatorium, Ezechiel. xxv, 3 Pro eo quod dixisti : Ezechiel. xxv, 3 Pro eo quod dixisti : Euge, euge super sanctuarium meum. Euge, euge super sanctuarium meum. Aliquando derisorium, Psal. xxxiv, 21: Aliquando derisorium, Psal. xxxiv, 21: Dilataverunt super me os suum di- Dilataverunt super me os suum di- xerunt Euge, euge, viderunt oculi no- xerunt Euge, euge, viderunt oculi no- stri. Aliquando adulatorium, Psal. xxxiv, stri. Aliquando adulatorium, Psal. xxxiv, 16 Ferant confestim confusionem suam 16 Ferant confestim confusionem suam qui dicunt mihi: Euge, euge. Aliquan- qui dicunt mihi: Euge, euge. Aliquan- do exhortatorium, Psal. xxxiv, 25 : Non do exhortatorium, Psal. xxxiv, 25 : Non dicant in cordibus suis: Euge, euge, dicant in cordibus suis: Euge, euge, animæ nostræ nec dicant: Devoravimus animæ nostræ nec dicant: Devoravimus

сит. сит.

« Serve. » Propter debitum. Psal. « Serve. » Propter debitum. Psal. cxv, 16 Ego servus tuus, et filius an- cxv, 16 Ego servus tuus, et filius an- cillæ tuæ. cillæ tuæ.

23 23

IN EVANG. MATTHÆI, XXV-23, 24. IN EVANG. MATTHÆI, XXV-23, 24.

« Bone. » Propter formam gratiæ, et « Bone. » Propter formam gratiæ, et diffusionem communicationis sui in alte- diffusionem communicationis sui in alte- rum bonum enim est diffusivum sui. rum bonum enim est diffusivum sui. Plato « Boni est optima adducere. » Plato « Boni est optima adducere. » Isa. LX, Isa. LX, 21 et 22 Germen plantationis 21 et 22 Germen plantationis meæ, opus manus meæ ad glorifican- meæ, opus manus meæ ad glorifican- dum. Minimus erit in mille, et parvulus dum. Minimus erit in mille, et parvulus in gentem robustissimam. Proverb. xi, in gentem robustissimam. Proverb. xi, 10: In bonis justorum exsultabit civitas. 10: In bonis justorum exsultabit civitas. Sapient. vIII, 9: Mecum communicabit Sapient. vIII, 9: Mecum communicabit de bonis suis. de bonis suis.

« Et fidelis » in commisso, Econtra « Et fidelis » in commisso, Econtra illi expositioni quam fecimus supra. Vel, illi expositioni quam fecimus supra. Vel,

« «

1 1

fidelis » intentione, nihil sibi de gloria fidelis » intentione, nihil sibi de gloria Domini sui attribuendo. Isa. xxi, 2: Domini sui attribuendo. Isa. xxi, 2: Qui fraudulentus est, infideliter aget. Qui fraudulentus est, infideliter aget. Eccli. xLv, 4 In fide et lenitate ipsius Eccli. xLv, 4 In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illum, et elegit eum ex sanctum fecit illum, et elegit eum ex omni carne. Ad Hebr. 11, 5: Moyses omni carne. Ad Hebr. 11, 5: Moyses fidelis erat in tota domo ejus tamquam fidelis erat in tota domo ejus tamquam famulus, in testimonium eorum quæ di- famulus, in testimonium eorum quæ di- cenda erant. cenda erant.

» »

« Quia super pauca fuisti fidelis. « Quia super pauca fuisti fidelis. Commemoratio meriti et promissio præ- Commemoratio meriti et promissio præ- mii. Isa. XLIX, 6: Parum est ut sis mihi mii. Isa. XLIX, 6: Parum est ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Jacob, et servus ad suscitandas tribus Jacob, et fæces Israel convertendas: ecce dedi te in fæces Israel convertendas: ecce dedi te in lucem gentium. lucem gentium.

« Supra multa te constituam. » Es- « Supra multa te constituam. » Es- ther, vi, 9 Sic honorabitur quemcum- ther, vi, 9 Sic honorabitur quemcum- que voluerit rex honorare. Luc. XXII, 29: que voluerit rex honorare. Luc. XXII, 29: Ego dispono vobis sicut disposuit mihi Ego dispono vobis sicut disposuit mihi Pater meus regnum. Pater meus regnum.

« Intra in gaudium domini tui » ut « Intra in gaudium domini tui » ut in abysso submergaris gaudiorum. Isa. in abysso submergaris gaudiorum. Isa. xxxv, 10: Gaudium et lætitiam obtine- xxxv, 10: Gaudium et lætitiam obtine- bunt, et fugiet dolor et gemitus. Luc. bunt, et fugiet dolor et gemitus. Luc. vi, 38 : Mensuram bonam, et confertam, vi, 38 : Mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt et coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Psal. LXXXIX, 15: Læ in sinum vestrum. Psal. LXXXIX, 15: Læ tati sumus pro diebus quibus nos humi- tati sumus pro diebus quibus nos humi- liasti, annis quibus vidimus mala. Psal. liasti, annis quibus vidimus mala. Psal. xv, 11 Adimplebis me lætitia cum vul- xv, 11 Adimplebis me lætitia cum vul- tu tuo delectationes in dextera tua us- tu tuo delectationes in dextera tua us-

que que

in finem. in finem.

133 133

« Accedens autem et qui unum ta- « Accedens autem et qui unum ta- lentum acceperat, ait: Domine, scio lentum acceperat, ait: Domine, scio quia homo durus es: metis ubi non se- quia homo durus es: metis ubi non se- minasti, et congregas ubi non spar- minasti, et congregas ubi non spar- sisti. » sisti. »

Hic ponitur ratio de malis, præcipue Hic ponitur ratio de malis, præcipue quæ consistunt in omissione bonorum, quæ consistunt in omissione bonorum, in quibus aliqui se putant excusatos. in quibus aliqui se putant excusatos. Et dicuntur duo primum est culpa Et dicuntur duo primum est culpa servi secundum condemnatio ejusdem servi secundum condemnatio ejusdem per sententiam domini. per sententiam domini.

Circa primum dicuntur tria, scilicet Circa primum dicuntur tria, scilicet accessus præsumptionis, accusatio do- accessus præsumptionis, accusatio do- mini superioris, et excusatio sui torpo- mini superioris, et excusatio sui torpo- ris. ris.

Accessus præsumptionis proponitur, Accessus præsumptionis proponitur, cum dicit : « Accedens et qui unum ta- cum dicit : « Accedens et qui unum ta- lentum acceperat, » præsumptione pro- lentum acceperat, » præsumptione pro- pria. Unde, Glossa Interlinearis : « In- pria. Unde, Glossa Interlinearis : « In- « felicissimum habens a sua conscientia « felicissimum habens a sua conscientia « testimonium. » Sic dicitur, Supra, 1v, « testimonium. » Sic dicitur, Supra, 1v, Accedens tentator dixit. Accedens tentator dixit.

3 3

Unum autem talentum est naturale Unum autem talentum est naturale bonum, sive intellectus, sive quidquid bonum, sive intellectus, sive quidquid habet homo naturalium bonorum, quæ habet homo naturalium bonorum, quæ in unitate retinet, et non multiplicat per in unitate retinet, et non multiplicat per profectum. Contra quod dicitur, Luc. profectum. Contra quod dicitur, Luc. XIX, 13 Negotiamini dum venio. Job, XIX, 13 Negotiamini dum venio. Job, v, 7 Homo nascitur ad laborem. Eze- v, 7 Homo nascitur ad laborem. Eze- chiel. xvi, 49: Hæc fuit iniquitas Sodo- chiel. xvi, 49: Hæc fuit iniquitas Sodo- mæ, abundantia, et otium. Proverb. XII, mæ, abundantia, et otium. Proverb. XII, 11 Qui sectatur otium, stultissimus est. 11 Qui sectatur otium, stultissimus est.

: :

« Et ait. » Non gratias agendo, sed « Et ait. » Non gratias agendo, sed dominum suum superiorem accusando, dominum suum superiorem accusando, detrahendo ei in duobus, scilicet, contra detrahendo ei in duobus, scilicet, contra misericordiam vocando durum vel au- misericordiam vocando durum vel au- sterum, et contra justitiam vocando ra- sterum, et contra justitiam vocando ra- ptorem. ptorem.

Et hoc est, quod dicit : « Domine, » Et hoc est, quod dicit : « Domine, » contra se vocat eum dominum, cujus contra se vocat eum dominum, cujus non implevit mandatum. non implevit mandatum.

«< Scio quia homo durus es, » «< Scio quia homo durus es, »

Hoc est, austerus es: quia duram et ar- Hoc est, austerus es: quia duram et ar-

1 Vulg. habet incredulus. 1 Vulg. habet incredulus.

134 134

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ctam viam proponis, quæ ducit ad vitam. ctam viam proponis, quæ ducit ad vitam. Genes. XLII, 7 Joseph quasi ad alienos Genes. XLII, 7 Joseph quasi ad alienos fratribus durius loquebatur. Job, xxx, fratribus durius loquebatur. Job, xxx, 21 Mutatus es mihi in crudelem, et in 21 Mutatus es mihi in crudelem, et in duritia manus tuæ adversaris mihi. duritia manus tuæ adversaris mihi.

Et proponit contra justitiam duo: Et proponit contra justitiam duo: « Metis ubi non seminasti. » Seminare « Metis ubi non seminasti. » Seminare est verbum prædicationis proponere. Su- est verbum prædicationis proponere. Su- pra, xiv, 16 Exiit qui seminat, semina- pra, xiv, 16 Exiit qui seminat, semina- re semen suum. Metere est falce judicii re semen suum. Metere est falce judicii præcidere. Apocal. XIII, 3: Misit falcem præcidere. Apocal. XIII, 3: Misit falcem suam in terram, et demessa est terra. suam in terram, et demessa est terra. Metere ubi non seminavit, est fidem per Metere ubi non seminavit, est fidem per judicium requirere ab his quibus per se judicium requirere ab his quibus per se ipsum verbum prædicationis non propo- ipsum verbum prædicationis non propo- suit, ut dicit Gregorius. Et hoc licet piger suit, ut dicit Gregorius. Et hoc licet piger accuset, non est injustum : quia in omnem accuset, non est injustum : quia in omnem terram exivit sonus eorum 1. Adhuc au- terram exivit sonus eorum 1. Adhuc au- tem insitum est rationi verbum, et Dei tem insitum est rationi verbum, et Dei notitia impressa omnibus. Jacob. 1, 21: notitia impressa omnibus. Jacob. 1, 21: Suscipite insitum verbum, quod potest Suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestras. Deuter. xxx, salvare animas vestras. Deuter. xxx, 14 Juxta te est sermo valde, in ore tuo, 14 Juxta te est sermo valde, in ore tuo, et in corde tuo. Et, ad Roman. x, 8 : et in corde tuo. Et, ad Roman. x, 8 : Prope est verbum in ore tuo, et in corde Prope est verbum in ore tuo, et in corde tuo: hoc est verbum fidei, quod prædica- tuo: hoc est verbum fidei, quod prædica-

mus. mus.

Aliud proponit contra justitiam : « Et Aliud proponit contra justitiam : « Et congregas ubi non sparsisti. » Congre- congregas ubi non sparsisti. » Congre- gare est virtutum fructus exigere. Eccli. gare est virtutum fructus exigere. Eccli. xxiv, 23: Flores mei fructus honoris et xxiv, 23: Flores mei fructus honoris et honestatis. Supra, xш, 30 Triticum honestatis. Supra, xш, 30 Triticum congregate in horreum meum. Spargere congregate in horreum meum. Spargere est virtutis exempla ostendere. Congre- est virtutis exempla ostendere. Congre- gare autem ubi non sparsit, est per judi- gare autem ubi non sparsit, est per judi- cium futurum fructus bonorum operum cium futurum fructus bonorum operum exigere ab his quibus exempla virtutum exigere ab his quibus exempla virtutum nula per se ipsum præbuit. Psal. cx, 1: nula per se ipsum præbuit. Psal. cx, 1: In consilio justorum, et congregatione. In consilio justorum, et congregatione. Supra, XII, 48: Elegerunt bonos in vasa, Supra, XII, 48: Elegerunt bonos in vasa, malos autem foras miserunt. Isa. xliii, malos autem foras miserunt. Isa. xliii, 5 Ab Oriente adducam semen tuum, 5 Ab Oriente adducam semen tuum, et ab Occidente congregabo te. Nec hoc et ab Occidente congregabo te. Nec hoc est injustum : quia alii ostenderunt, est injustum : quia alii ostenderunt, quos misit et virtus per se ipsam pla- quos misit et virtus per se ipsam pla- cere debet. Unde contra hoc, quod cere debet. Unde contra hoc, quod dicit austerum, est hoc quod dicit, dicit austerum, est hoc quod dicit,

1 Psal. XVIII, 5, et ad Roman. x, 18. 1 Psal. XVIII, 5, et ad Roman. x, 18.

1 Joan. v, 3 Mandata ejus gravia non 1 Joan. v, 3 Mandata ejus gravia non sunt. Et, Supra, XI, 30 Jugum meum sunt. Et, Supra, XI, 30 Jugum meum suave est, et onus meum leve. Contra hoc suave est, et onus meum leve. Contra hoc autem, quod dicit injustum, est quod di- autem, quod dicit injustum, est quod di- citur in Psalmo XVIII, 9 et seq.: Justitiæ citur in Psalmo XVIII, 9 et seq.: Justitiæ Domini rectæ, lætificantes corda... Ju- Domini rectæ, lætificantes corda... Ju- dicia Domini vera,... dulciora super mel dicia Domini vera,... dulciora super mel et favum. Etenim servus tuus custodit et favum. Etenim servus tuus custodit

ea. ea.

« Et timens abii, et abscondi talentum « Et timens abii, et abscondi talentum tuum in terra: ecce habes quod tuum tuum in terra: ecce habes quod tuum est. » est. »

Hic sui proponit excusationem, ut cul- Hic sui proponit excusationem, ut cul- pa ab ipso retorqueatur in dominum. pa ab ipso retorqueatur in dominum. Psal. cxL, 4 Non declines cor meum in Psal. cxL, 4 Non declines cor meum in verba malitiæ, ad excusandas excusatio- verba malitiæ, ad excusandas excusatio- nes in peccatis. Proponit autem tria, ti- nes in peccatis. Proponit autem tria, ti- morem videlicet amittendi, providentiam morem videlicet amittendi, providentiam conservandi, et æquitatem reddendi. conservandi, et æquitatem reddendi.

De primo dicit : « Timens abii, » ab- De primo dicit : « Timens abii, » ab- stractus a te ad me ipsum conservandum: stractus a te ad me ipsum conservandum: « timens » ne dum alios lucrari vellem, « timens » ne dum alios lucrari vellem, commodum meum perderem. Sapient. commodum meum perderem. Sapient. XVII, 10 Cum sit timida nequitia, dat XVII, 10 Cum sit timida nequitia, dat testimonium condemnationis. Et est ac si testimonium condemnationis. Et est ac si dicat: propter alios dispendium mei non dicat: propter alios dispendium mei non

debui subire. debui subire.

« Et abscondi talentum tuum in ter- « Et abscondi talentum tuum in ter- ra, » mihi terrena procurans commoda ra, » mihi terrena procurans commoda aliis me subtraxi. Contra quod dicitur, aliis me subtraxi. Contra quod dicitur, Eccli. xxix, 13: Perde pecuniam propter Eccli. xxix, 13: Perde pecuniam propter fratrem et amicum: et ne abscondas illam fratrem et amicum: et ne abscondas illam sub lapide in perditionem. Proverb. v, sub lapide in perditionem. Proverb. v, 16 Deriventur fontes tui foras, et in 16 Deriventur fontes tui foras, et in plateis aquas tuas divide. Act. xx, plateis aquas tuas divide. Act. xx, Non facio animam meam, hoc est, ani- Non facio animam meam, hoc est, ani- malem vitam, pretiosiorem quam me. malem vitam, pretiosiorem quam me. II ad Corinth. XII, 15: Ego libentissime II ad Corinth. XII, 15: Ego libentissime impendam, et superimpendar ipse pro impendam, et superimpendar ipse pro animabus vestris. animabus vestris.

« Ecce habes quod tuum est. » « Ecce habes quod tuum est. »

24: 24:

Æquitatem proponit reddendi. Supra, Æquitatem proponit reddendi. Supra,

25 25

IN EVANG. MATTHÆI, XXV-26, 27. IN EVANG. MATTHÆI, XXV-26, 27.

xx, 13 et 14 : Non facio tibi injuriam... xx, 13 et 14 : Non facio tibi injuriam... Tolle quod tuum est, et vade. Mentitus Tolle quod tuum est, et vade. Mentitus autem est in caput suum: quia cum ser- autem est in caput suum: quia cum ser- vus sit, debitum et paratum obsequium vus sit, debitum et paratum obsequium multiplicationis subtraxit. Daniel. xi, multiplicationis subtraxit. Daniel. xi, 59 Recte mentitus es et tu in caput 59 Recte mentitus es et tu in caput tuum. Unde, Lucæ, xix, 22, addit: De tuum. Unde, Lucæ, xix, 22, addit: De ore tuo te judico, serve nequam. Malach. ore tuo te judico, serve nequam. Malach. 1,6 Si Dominus ego sum, ubi est timor 1,6 Si Dominus ego sum, ubi est timor

meus ? meus ?

« Respondens autem dominus ejus, « Respondens autem dominus ejus, dixit ei Serve male et piger, sciebas dixit ei Serve male et piger, sciebas quia meto ubi non semino, et congre- quia meto ubi non semino, et congre- go ubi non sparsi. » go ubi non sparsi. »

Hic ponitur condemnatio servi. Et di- Hic ponitur condemnatio servi. Et di- cuntur duo increpatio assignans con- cuntur duo increpatio assignans con- demnationis causam, et condemnatio demnationis causam, et condemnatio infligens poenam, ibi, y. 28: « Tollite, infligens poenam, ibi, y. 28: « Tollite,

etc. » etc. »

Increpando dicit duo: improperatio- Increpando dicit duo: improperatio- nem culpæ et desidiæ, et causam. nem culpæ et desidiæ, et causam.

Increpans igitur culpam transgressio- Increpans igitur culpam transgressio-

nis dicit : nis dicit :

« Serve male. » Eccli. xxxIII, 28: Ser- « Serve male. » Eccli. xxxIII, 28: Ser- vo malevolo tortura et compedes. Malus vo malevolo tortura et compedes. Malus enim sérvus est, qui in tantum prorum- enim sérvus est, qui in tantum prorum- pit præsumptionis, quod bono et suo do- pit præsumptionis, quod bono et suo do- mino calumniam imponit. Supra, xx, 15: mino calumniam imponit. Supra, xx, 15: An oculus tuus nequam est, quia ego An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum? Supra, x1, 39: Generatio bonus sum? Supra, x1, 39: Generatio mala, et adultera. Deuter. xxx11, 5 et 6: mala, et adultera. Deuter. xxx11, 5 et 6: Generatio prava atque perversa, hæccine Generatio prava atque perversa, hæccine reddis Domino ? reddis Domino ?

« Et piger. » Improperat inertiam de- « Et piger. » Improperat inertiam de- sidiæ. Proverb. xx, 4: Propter frigus sidiæ. Proverb. xx, 4: Propter frigus piger arare noluit. Ex hoc autem, quod piger arare noluit. Ex hoc autem, quod malus, piger est: quia Dionysius dicit, malus, piger est: quia Dionysius dicit, quod « malum est infœcundum et pi- quod « malum est infœcundum et pi- « grum. » « grum. »

« Sciebas. » Causa increpationis. Et ha- « Sciebas. » Causa increpationis. Et ha- bet duo in primo ex ore servi arguit bet duo in primo ex ore servi arguit præmittens et in secundo concludit. præmittens et in secundo concludit.

Attende autem, quod non dicit: Scie- Attende autem, quod non dicit: Scie-

11 ad Corinth. III, 9. 11 ad Corinth. III, 9.

135 135

bas quia ego durus sum: quia hoc bas quia ego durus sum: quia hoc quod dixit contra misericordiam, omnino quod dixit contra misericordiam, omnino falsum est. Joel, 11, 13: Benignus et mi- falsum est. Joel, 11, 13: Benignus et mi- sericors est. Sed dicit « Quia meto ubi sericors est. Sed dicit « Quia meto ubi non semino, » quod et Apostoli fecerunt. non semino, » quod et Apostoli fecerunt. Joan. IV, 38: Ego misi vos metere quod Joan. IV, 38: Ego misi vos metere quod non laborastis. Nunc autem et hoc non non laborastis. Nunc autem et hoc non nisi secundum humanam præsentiam ve- nisi secundum humanam præsentiam ve- rum est: quia secundum divinam opera- rum est: quia secundum divinam opera- tionem Dei agricultura estis ‘. Isa. tionem Dei agricultura estis ‘. Isa. XXVII, 24 et 25: Proscindet humum XXVII, 24 et 25: Proscindet humum suam..., et seret gith, et cyminum spar- suam..., et seret gith, et cyminum spar- get, et ponet triticum per ordinem. Isa. get, et ponet triticum per ordinem. Isa. IV, 2 Erit germen Domini in magnifi- IV, 2 Erit germen Domini in magnifi- centia et gloria, et fructus terræ subli- centia et gloria, et fructus terræ subli-

mis. mis.

« Et colligo ubi non sparsi. » Supra, « Et colligo ubi non sparsi. » Supra, xx1, 34 Misit servos suos, ut acciperent xx1, 34 Misit servos suos, ut acciperent fructus. Secundum divinam tamen na- fructus. Secundum divinam tamen na- turam per omnia opera sua significationis turam per omnia opera sua significationis suæ sparsit indicia. Supra, XII, 30: Qui suæ sparsit indicia. Supra, XII, 30: Qui non est mecum, contra me est : et qui non est mecum, contra me est : et qui non congregat mecum, spargit. non congregat mecum, spargit.

« «

Oportuit ergo te committere pecu- Oportuit ergo te committere pecu- nia meam nummulariis, et veniens nia meam nummulariis, et veniens ego recepissem utique quod meum ego recepissem utique quod meum est cum usura. » est cum usura. »

Ecce conclusio et quod putabat in ex- Ecce conclusio et quod putabat in ex- cusationem sui dicere, retorquet contra cusationem sui dicere, retorquet contra eum, et condemnat. Psal. XLIX, 21: Ar- eum, et condemnat. Psal. XLIX, 21: Ar- guam te, et statuam contra faciem guam te, et statuam contra faciem

tuam. tuam.

« Pecuniam meam, » bonum tibi cre- « Pecuniam meam, » bonum tibi cre- ditum, « committere, » per doctrinam, ditum, « committere, » per doctrinam, « nummulariis, » his qui fœnerantur « nummulariis, » his qui fœnerantur imaginem meam proximis : et sic multi- imaginem meam proximis : et sic multi- plicant eam. Isti enim sunt nummularii plicant eam. Isti enim sunt nummularii spirituales, qui de templo non ejiciciun- spirituales, qui de templo non ejiciciun- tur 2. Supra, Deuteron. XXVIII, 12: Fœ- tur 2. Supra, Deuteron. XXVIII, 12: Fœ- nerabis gentibus multis, et ipse a nullo nerabis gentibus multis, et ipse a nullo foenus accipies. Luc. vII, 41: Duo debi- foenus accipies. Luc. vII, 41: Duo debi- tores erant cuidam fæeneratori, hoc est, tores erant cuidam fæeneratori, hoc est, prædicatori. Duo debitores: contempla- prædicatori. Duo debitores: contempla- tivi, et activi. tivi, et activi.

2 Cf. Supra, xx, 12. 2 Cf. Supra, xx, 12.

27 27

28 28

29 29

30 30

136 136

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et veniens ego, » ad rationem au- « Et veniens ego, » ad rationem au- diendam in judicio. Isa. v, 3: Judicate diendam in judicio. Isa. v, 3: Judicate inter me et vineam meam. inter me et vineam meam.

« «

Recepissem utique quod meum est, » Recepissem utique quod meum est, » hoc est, sortem. Supra, xx, 21 : Red- hoc est, sortem. Supra, xx, 21 : Red- dite quæ sunt Cæsaris, Cæsari: et quæ dite quæ sunt Cæsaris, Cæsari: et quæ sunt Dei, Deo. sunt Dei, Deo.

« Cum usura » superexcrescente. Li- « Cum usura » superexcrescente. Li- cet enim detester usuram corporalem, cet enim detester usuram corporalem, quæ opprimit pauperes, Psal. xiv, 5: quæ opprimit pauperes, Psal. xiv, 5: Qui pecuniam suam non dedit ad usu- Qui pecuniam suam non dedit ad usu- ram. Ezechiel. xvII, 8: Ad usuram non ram. Ezechiel. xvII, 8: Ad usuram non commodaverit, et amplius non acceperit: commodaverit, et amplius non acceperit: tamen exiguo usuram incrementi boni spi- tamen exiguo usuram incrementi boni spi- ritualis. Proverb. xix, 17: Fæeneratur Do- ritualis. Proverb. xix, 17: Fæeneratur Do- mino qui miseretur pauperis. Eccli. xxix, mino qui miseretur pauperis. Eccli. xxix, 1 Qui facit misericordiam, fœneratur 1 Qui facit misericordiam, fœneratur proximo suo. Supra, v1, 20: Thesauri- proximo suo. Supra, v1, 20: Thesauri- zate vobis thesauros in cœlo. zate vobis thesauros in cœlo.

« Tollite itaque ab eo talentum, et « Tollite itaque ab eo talentum, et date ei qui habet decem talenta. date ei qui habet decem talenta.

Omni enim habenti dabitur, et Omni enim habenti dabitur, et

abundabit : ei autem qui non habet, abundabit : ei autem qui non habet, et quod videtur habere auferetur ab eo. et quod videtur habere auferetur ab eo. Et inutilem servum ejicite in tene- Et inutilem servum ejicite in tene- bras exteriores: illic erit fletus et stri- bras exteriores: illic erit fletus et stri- dor dentium. »> dor dentium. »>

Hic incipit condemnare tripliciter : Hic incipit condemnare tripliciter : poenalitate in subtractione boni commissi, poenalitate in subtractione boni commissi, et ejectione extra communicationem loci et ejectione extra communicationem loci et sanctorum habitaculi, et in inflictione et sanctorum habitaculi, et in inflictione supplicii. supplicii.

In primo sunt tria pigri spoliatio, In primo sunt tria pigri spoliatio, operosi ditatio, et utriusque horum ra- operosi ditatio, et utriusque horum ra- tio. tio.

De pigri spoliatione dicit : « Tollite De pigri spoliatione dicit : « Tollite itaque, » o vos, dæmones: et est verbum itaque, » o vos, dæmones: et est verbum justæ promissionis. Jerem. xvi, 13 : justæ promissionis. Jerem. xvi, 13 : Servietis diis alienis, die ac nocte, qui Servietis diis alienis, die ac nocte, qui non dabunt vobis requiem '. Thren. v, 5: non dabunt vobis requiem '. Thren. v, 5: Cervicibus nostris minabamur, lassis non Cervicibus nostris minabamur, lassis non dabatur requies. dabatur requies.

« Ab eo talentum, » boni naturæ per « Ab eo talentum, » boni naturæ per

1 Cf. Deuter. IV, 28. 1 Cf. Deuter. IV, 28.

continuam imminutionem de peccato in continuam imminutionem de peccato in peccatum. II Regum, 111, 1 : Domus Saul peccatum. II Regum, 111, 1 : Domus Saul erat decrescens. Psal. Lxxx, 13: Ibunt in erat decrescens. Psal. Lxxx, 13: Ibunt in adinventionibus suis. Job, xx, 18: Luet adinventionibus suis. Job, xx, 18: Luet quæ fecit omnia, nec tamen consumetur. quæ fecit omnia, nec tamen consumetur. Quia licet continuo minuatur, non con- Quia licet continuo minuatur, non con- sumitur quia naturale est et natura sumitur quia naturale est et natura manente, tolli non potest, quod poten- manente, tolli non potest, quod poten- tialiter infinitum est. tialiter infinitum est.

«Et date ei qui habet quinque talenta :>> «Et date ei qui habet quinque talenta :>> quia sicut in malo minuitur, ita in bonis, quia sicut in malo minuitur, ita in bonis, continuis profectibus augetur: et hoc si- continuis profectibus augetur: et hoc si- gnificatur in domo David, qui ibat pro- gnificatur in domo David, qui ibat pro- ficiscens, et semper seipso robustior 2. Si ficiscens, et semper seipso robustior 2. Si objiciatur : Quare non additur ei qui ha- objiciatur : Quare non additur ei qui ha- bet duo ? Jam solutum est: quia et illi bet duo ? Jam solutum est: quia et illi additur: sed additio plus apparet in eo additur: sed additio plus apparet in eo qui plus proficit. Gregorius tamen dicit, qui plus proficit. Gregorius tamen dicit, quod plus in pondere habet qui duo, quod plus in pondere habet qui duo, « quam qui quinque, sicut supra dictum « quam qui quinque, sicut supra dictum « est et ideo ei qui quinque habet, ad- « est et ideo ei qui quinque habet, ad- << ditur : >> quia plerumque accidit, quod << ditur : >> quia plerumque accidit, quod simplex bene utens sensibus donum in- simplex bene utens sensibus donum in- tellectus meretur. Eccli. xv, 3: Cibabit tellectus meretur. Eccli. xv, 3: Cibabit illum pane vitæ et intellectus, et aqua illum pane vitæ et intellectus, et aqua sapientiæ salutaris potabit illum. sapientiæ salutaris potabit illum.

« Omni enim habenti dabitur, et « Omni enim habenti dabitur, et abundabit. » abundabit. »

Ratio est duorum præcedentium: et Ratio est duorum præcedentium: et secundum expositionem priorem plana secundum expositionem priorem plana est littera quia habenti ex. habitu bona est littera quia habenti ex. habitu bona gratiæ, superadditur incrementis conti- gratiæ, superadditur incrementis conti- nuis bonum naturæ ex profectu justitiæ : nuis bonum naturæ ex profectu justitiæ : et sic abundabit. II ad Corinth. ix, 10 et et sic abundabit. II ad Corinth. ix, 10 et 11 Multiplicabit semen vestrum, et au- 11 Multiplicabit semen vestrum, et au- gebit incrementa frugum justitiæ vestræ : gebit incrementa frugum justitiæ vestræ : ut in omnibus locupletati abundetis in ut in omnibus locupletati abundetis in omnem simplicitatem. Ibidem, supra, omnem simplicitatem. Ibidem, supra, y. 8 Potens est Deus omnem gratiam y. 8 Potens est Deus omnem gratiam abundare facere in vobis, ut in omnibus abundare facere in vobis, ut in omnibus semper omnem sufficientiam habentes, semper omnem sufficientiam habentes, abundetis in omne opus bonum. Eccli. abundetis in omne opus bonum. Eccli. 10 Sapientiæ Dei adstabit laus, et 10 Sapientiæ Dei adstabit laus, et in ore fideli abundabit. Sic enim, Joan. 1, in ore fideli abundabit. Sic enim, Joan. 1, 16 De plenitudine ejus nos omnes acce- 16 De plenitudine ejus nos omnes acce-

XV, XV,

2 II Reg. III, 1. 2 II Reg. III, 1.

IN EVANG. MATTHÆI, XXV-28, 29, 30, 31. IN EVANG. MATTHÆI, XXV-28, 29, 30, 31.

pimus, et gratiam pro gratia. Zachar. pimus, et gratiam pro gratia. Zachar. IV, 7: Exæquabit gratiam gratiæ ejus. IV, 7: Exæquabit gratiam gratiæ ejus. « Ei autem qui non habet » habitum, « Ei autem qui non habet » habitum, qui est facultas virtutis: ille enim non qui est facultas virtutis: ille enim non habet non alia de causa, nisi quia pec- habet non alia de causa, nisi quia pec- catum ademit eam. Luc. x, 30: Despo- catum ademit eam. Luc. x, 30: Despo- liaverunt eum, et plagis impositis abie- liaverunt eum, et plagis impositis abie- runt, semivivo relicto. runt, semivivo relicto.

« Et quod videtur habere, » quia vi- « Et quod videtur habere, » quia vi- tiatur bonum naturæ, potius videtur ha- tiatur bonum naturæ, potius videtur ha- bere quam habeatur: non enim habetur bere quam habeatur: non enim habetur ut bonum nisi quando integrum et per- ut bonum nisi quando integrum et per- fectum habetur per gratiam. Isa. XXII, fectum habetur per gratiam. Isa. XXII, 16 Quid tu hic, aut quasi quis hic? 16 Quid tu hic, aut quasi quis hic? Apocal. 111, 1: Nomen habes quod vivas, Apocal. 111, 1: Nomen habes quod vivas,

et mortuus es. et mortuus es.

« Auferetur ab eo, » continuis defe- « Auferetur ab eo, » continuis defe- ctibus. Psal. cxXXVI, 7: Dicunt: Exina- ctibus. Psal. cxXXVI, 7: Dicunt: Exina- nite, exinanite usque ad fundamentum nite, exinanite usque ad fundamentum in ea. in ea.

« Et inutilem servum. » « Et inutilem servum. »

Jerem. xx11, 30: Scribe virum istum Jerem. xx11, 30: Scribe virum istum sterilem, virum qui in diebus suis non sterilem, virum qui in diebus suis non prosperabitur. prosperabitur.

« Ejicite » extra habitaculum bono- « Ejicite » extra habitaculum bono- rum. Quasi diceret: Mundate et liberate rum. Quasi diceret: Mundate et liberate locum ab ipso. Jerem. xv, 1 : Ejice locum ab ipso. Jerem. xv, 1 : Ejice illos a facie mea, et egrediantur. Genes. illos a facie mea, et egrediantur. Genes. IV, 14 Ecce ejicis me hodie a facie tua: IV, 14 Ecce ejicis me hodie a facie tua: omnis igitur qui invenerit me, occidet omnis igitur qui invenerit me, occidet

me. me.

« In tenebras exteriores » tetri carce- « In tenebras exteriores » tetri carce- ris, quia vixit in tenebris cæcitatis inte- ris, quia vixit in tenebris cæcitatis inte- rioris. Thren. III, 2: Me minavit, et ad- rioris. Thren. III, 2: Me minavit, et ad- duxit in tenebras, et non in lucem. Job, duxit in tenebras, et non in lucem. Job, III, 6 Noctem illam tenebrosus turbo III, 6 Noctem illam tenebrosus turbo possideat. Exod. x, 21: Sint tenebræ possideat. Exod. x, 21: Sint tenebræ tam densæ, ut palpari queant. tam densæ, ut palpari queant.

« lllic erit fletus. » « lllic erit fletus. »

Apocal. xiv, 11: Fumus tormentorum Apocal. xiv, 11: Fumus tormentorum eorum ascendet in sæcula sæculorum. eorum ascendet in sæcula sæculorum.

« Et stridor dentium. » Propter frigus. « Et stridor dentium. » Propter frigus. Psal. CXLVIII, 8 Nix, glacies, spiritus Psal. CXLVIII, 8 Nix, glacies, spiritus procellarum, quæ faciunt verbum ejus. procellarum, quæ faciunt verbum ejus. Eccli. XLII, 22 Frigidus ventus aquilo Eccli. XLII, 22 Frigidus ventus aquilo

137 137

flavit, et gelavit crystallus ab aqua. Je- flavit, et gelavit crystallus ab aqua. Je- rem. 1, 14 Ab aquilone pandetur ma- rem. 1, 14 Ab aquilone pandetur ma- lum ventus frigidus a plaga tenebrosa lum ventus frigidus a plaga tenebrosa veniens. veniens.

Et hoc est, quod dicit : Et hoc est, quod dicit :

« Cum autem venerit Filius hominis « Cum autem venerit Filius hominis in majestate sua, et omnes Angeli in majestate sua, et omnes Angeli ejus cum eo, tunc sedebit seper sedem ejus cum eo, tunc sedebit seper sedem majestatis suæ. » majestatis suæ. »

Perfectis parabolis (quæ movent ad vi- Perfectis parabolis (quæ movent ad vi- gilantiam contra omnes præoccupantes gilantiam contra omnes præoccupantes judicium, tangit hic modum judicii. Cir- judicium, tangit hic modum judicii. Cir- ca quem modum dicit duo, scilicet mo- ca quem modum dicit duo, scilicet mo- dum judicis et modum judicii, ibi, dum judicis et modum judicii, ibi, y. 32 « Et congregabuntur. » y. 32 « Et congregabuntur. »

Modus autem judicis describitur in Modus autem judicis describitur in quinque, scilicet secundum præsentiam : quinque, scilicet secundum præsentiam : secundum eam in qua apparebit, natu- secundum eam in qua apparebit, natu- ram secundum majestatis potentiam : ram secundum majestatis potentiam : secundum numerosam ministrorum fre- secundum numerosam ministrorum fre- quentiam secundum possessionem ju- quentiam secundum possessionem ju- diciariam. diciariam.

De primo horum dicit : « Cum vene- De primo horum dicit : « Cum vene- rit, » hoc est, judex præsentialiter in rit, » hoc est, judex præsentialiter in mundo apparuerit. Actuum, 1, 11: Sic mundo apparuerit. Actuum, 1, 11: Sic veniet, quemadmodum vidistis eum. veniet, quemadmodum vidistis eum.

27: 27:

Natura describitur, ibi, « Filius homi- Natura describitur, ibi, « Filius homi- nis, » quia in illa apparebit. Joan. v, nis, » quia in illa apparebit. Joan. v, Potestatem dedit ei judicium facere, Potestatem dedit ei judicium facere, quia Filius hominis est. Actuum, xvii, quia Filius hominis est. Actuum, xvii, 31 Statuit diem in quo judicaturus est 31 Statuit diem in quo judicaturus est orbem in æquitate, in viro in quem sta- orbem in æquitate, in viro in quem sta- tuit, fidem præbens omnibus, suscitans tuit, fidem præbens omnibus, suscitans eum a mortuis. Constituit virum, in quo eum a mortuis. Constituit virum, in quo judicabit orbem terrarum. Daniel. VII, judicabit orbem terrarum. Daniel. VII, 13 Ecce cum nubibus cæli quasi Filius 13 Ecce cum nubibus cæli quasi Filius hominis veniebat, in majestate sua. Daniel. hominis veniebat, in majestate sua. Daniel. VII, 14 Potestas ejus potestas æterna, VII, 14 Potestas ejus potestas æterna, quæ non auferetur: et regnum ejus, quod quæ non auferetur: et regnum ejus, quod non corrumpetur. Psal. LXXI, 19: Reple- non corrumpetur. Psal. LXXI, 19: Reple- bitur majestate ejus omnis terra. bitur majestate ejus omnis terra.

« Et omnes Angeli ejus cum eo. » Da- « Et omnes Angeli ejus cum eo. » Da- niel. vII, 10: Milliam illium ministrabant niel. vII, 10: Milliam illium ministrabant ei, et decies millies centena millia assi- ei, et decies millies centena millia assi- stebant ei. Supra, xxiv, 31 : Mittet Ange- stebant ei. Supra, xxiv, 31 : Mittet Ange-

31 31

32 32

138 138

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

los suos cum tuba, et voce magna. Su- los suos cum tuba, et voce magna. Su- pra, x, 41 Mittet Angelos suos, et pra, x, 41 Mittet Angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala. colligent de regno ejus omnia scandala.

IV, IV,

« Tunc sedebit, »> « Tunc sedebit, »>

Ecce auctoritas judiciaria. Apocalyps. Ecce auctoritas judiciaria. Apocalyps. 2: Sedes posita erat in cœlo, et supra 2: Sedes posita erat in cœlo, et supra sedem sedens. Daniel. VII, 9: Throni po- sedem sedens. Daniel. VII, 9: Throni po-

siti sunt. Psal. LXXXVIII, 38: Thronus siti sunt. Psal. LXXXVIII, 38: Thronus ejus sicut sol in conspectu meo. Isa. vi, ejus sicut sol in conspectu meo. Isa. vi, 1: Vidi Dominum sedentem super solium 1: Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum et plena erat om- excelsum et elevatum et plena erat om- nis terra majestate ejus. nis terra majestate ejus.

Et attende differentias primi adventus Et attende differentias primi adventus

et secundi. Primus enim fuit in infirmi- et secundi. Primus enim fuit in infirmi- tate, in humilitate, et in salutem, et tate, in humilitate, et in salutem, et Apostolorum missionem. Et de infirmi- Apostolorum missionem. Et de infirmi- tate, Isa. Ix, 6: Parvulus natus est no- tate, Isa. Ix, 6: Parvulus natus est no- bis. De humilitate, Ad Philip. 11, 8: bis. De humilitate, Ad Philip. 11, 8: Humiliavit semetipsum factus obediens, Humiliavit semetipsum factus obediens, etc. De salute, Joan. 111, 17: Non enim etc. De salute, Joan. 111, 17: Non enim misit Deus Filium suum in mundum, misit Deus Filium suum in mundum, ut judicet mundum sed ut salvetur ut judicet mundum sed ut salvetur mundus per ipsum. De missione Apo- mundus per ipsum. De missione Apo- stolorum tamquam pusilli gregis'. Su- stolorum tamquam pusilli gregis'. Su- pra, x1, 25 : Confiteor tibi Pater..., quia pra, x1, 25 : Confiteor tibi Pater..., quia abscondisti hæc a sapientibus et pruden- abscondisti hæc a sapientibus et pruden- tibus, et revelasti ea parvulis. Secundus tibus, et revelasti ea parvulis. Secundus autem est in potestate et majestate ad autem est in potestate et majestate ad judicandum, et cum frequentia Angelo- judicandum, et cum frequentia Angelo- sicut patet per antedicta. sicut patet per antedicta.

rum, rum,

« Et congregabuntur ante eum om- « Et congregabuntur ante eum om- nes gentes. » nes gentes. »

Hic tangitur modus judicii. Hic tangitur modus judicii.

Et tanguntur tria. Primum est congre- Et tanguntur tria. Primum est congre- gatio judicandorum ante tribunal Christi: gatio judicandorum ante tribunal Christi: secundum est discretio judicandorum bo- secundum est discretio judicandorum bo- norum a malis: tertium est sententia cum norum a malis: tertium est sententia cum causa sua, quæ est commendatio meri- causa sua, quæ est commendatio meri- torum, et exprobratio demeritorum. torum, et exprobratio demeritorum.

De primo dicit « Congregabuntur De primo dicit « Congregabuntur ante eum omnes gentes » Joel, 11, 2: ante eum omnes gentes » Joel, 11, 2: Congregabo omnes gentes, et deducam Congregabo omnes gentes, et deducam

1 Cf. Luc. XII, 32: Nolite timere, pusillus 1 Cf. Luc. XII, 32: Nolite timere, pusillus

eas in vallem Josaphat et disceptabo eas in vallem Josaphat et disceptabo cum eis. II ad Corinth. v, 10: Omnes nos cum eis. II ad Corinth. v, 10: Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Chri- manifestari oportet ante tribunal Chri- sti, ut referat unusquisque propria cor- sti, ut referat unusquisque propria cor- poris, prout gessit. poris, prout gessit.

« Et separabit eos ab invicem, sicut « Et separabit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves ab hœdis: pastor segregat oves ab hœdis:

Et statuet oves quidem a dextris Et statuet oves quidem a dextris suis, hoedos autem a sinistris. » suis, hoedos autem a sinistris. »

Eccce secundum. Et dicit tria, scilicet Eccce secundum. Et dicit tria, scilicet quis, qualiter, et quomodo separabit. quis, qualiter, et quomodo separabit.

Quis, quia ipse separabit eos: virtute Quis, quia ipse separabit eos: virtute enim gratiæ et veritatis, quæ per Jesum enim gratiæ et veritatis, quæ per Jesum facta est, separabuntur. Hæc enim gratia facta est, separabuntur. Hæc enim gratia est, quæ assimilat sanctos judici, et di- est, quæ assimilat sanctos judici, et di- vidit inter filios regni et filios perdi- vidit inter filios regni et filios perdi- tionis. Apocal. XVIII, 4: Exite de illa, tionis. Apocal. XVIII, 4: Exite de illa, populus meus. Numer. xv1, 28: Rece- populus meus. Numer. xv1, 28: Rece- dite a tabernaculis hominum impio- dite a tabernaculis hominum impio-

rum. rum.

« Sicut pastor, » jam ad caulas gre- « Sicut pastor, » jam ad caulas gre- gem congregans. Ezechiel. xxxiv, 11 et gem congregans. Ezechiel. xxxiv, 11 et 12: Ego ipse requiram oves meas, et 12: Ego ipse requiram oves meas, et visitabo eas, sicut visitat pastor gregem visitabo eas, sicut visitat pastor gregem suum in die, quando fuerit in medio suum in die, quando fuerit in medio ovium suarum dissipatarum. ovium suarum dissipatarum.

« Segregat oves, » bonos, mansuetos, « Segregat oves, » bonos, mansuetos, simplices, et utiles. Psal. xcIV, 7: Nos simplices, et utiles. Psal. xcIV, 7: Nos populus pascuæ ejus, et oves manus ejus. populus pascuæ ejus, et oves manus ejus. Ezechiel. XXXIV, 31 Vos autem, greges Ezechiel. XXXIV, 31 Vos autem, greges mei, greges pascuæ meæ, homines estis: mei, greges pascuæ meæ, homines estis: et ego Dominus Deus vester, dicit Domi- et ego Dominus Deus vester, dicit Domi- nus Deus. Joan. x, 14 Ego cognosco nus Deus. Joan. x, 14 Ego cognosco oves meas, et cognoscunt me meæ. Et, oves meas, et cognoscunt me meæ. Et, ibidem, yy. 3 et 4: Proprias oves vocat ibidem, yy. 3 et 4: Proprias oves vocat nominatim..., et ante eas vadit: et oves nominatim..., et ante eas vadit: et oves illum sequuntur. illum sequuntur.

« Ab hædis, » indomitis, fœtentibus, « Ab hædis, » indomitis, fœtentibus, scandentibus alta, depascentibus viridia scandentibus alta, depascentibus viridia ramorum, cornibus acutis et altis impin- ramorum, cornibus acutis et altis impin- gentibus. Zachariæ, x, 3: Super hircos gentibus. Zachariæ, x, 3: Super hircos visitabo. De ista segregatione, Osee, XIII, visitabo. De ista segregatione, Osee, XIII, 14 et 15 Consolatio abscondita est ab 14 et 15 Consolatio abscondita est ab

grex, etc. grex, etc.

33 33

IN EVANG. MATTHÆI, XXV-32, 33, 34. IN EVANG. MATTHÆI, XXV-32, 33, 34.

139 139

oculis meis. Quia ipse inter fratres di- majestatem et justitiam, dicens : « Tunc oculis meis. Quia ipse inter fratres di- majestatem et justitiam, dicens : « Tunc videt. videt.

Quomodo autem statuet separatos, Quomodo autem statuet separatos, subjungit dicens : subjungit dicens :

« Et statuet oves quidem a dextris « Et statuet oves quidem a dextris suis. » suis. »

In præcedentibus dictum est, quare In præcedentibus dictum est, quare dextera significat æterna et potiora bona. dextera significat æterna et potiora bona. Ad Coloss. III, 1: Quæ sursum sunt, Ad Coloss. III, 1: Quæ sursum sunt, quærite, ubi Christus est in dextera Dei quærite, ubi Christus est in dextera Dei sedens. Ad Hebr. 1, 3: Sedet ad dexte- sedens. Ad Hebr. 1, 3: Sedet ad dexte- ram majestatis in excelsis. Unde etiam, ram majestatis in excelsis. Unde etiam, I ad Thessalonic. IV, 17, dicitur, quod I ad Thessalonic. IV, 17, dicitur, quod simul rapiemur obviam Christo in aera, simul rapiemur obviam Christo in aera, et sic semper cum Domino erimus. et sic semper cum Domino erimus.

<< Hædos autem a sinistris : » inferius << Hædos autem a sinistris : » inferius in terra manentibus, et non diu. Pro- in terra manentibus, et non diu. Pro- verb. iv, 27 Vias quæ a dextris sunt verb. iv, 27 Vias quæ a dextris sunt novit Dominus perversæ vero sunt quæ novit Dominus perversæ vero sunt quæ a sinistris sunt. Situs enim loci re- a sinistris sunt. Situs enim loci re- spondet cordis amori. Sursum pergent, spondet cordis amori. Sursum pergent, qui coelestia deorsum in terram, qui qui coelestia deorsum in terram, qui terrena dilexerunt. Cantic. II, 6: Læva terrena dilexerunt. Cantic. II, 6: Læva ejus sub capite meo, et dextera illius ejus sub capite meo, et dextera illius amplexabitur me. amplexabitur me.

« Tunc dicet rex his qui a dextris « Tunc dicet rex his qui a dextris ejus erunt. » ejus erunt. »

Hic ponitur sententia cum causa sua. Hic ponitur sententia cum causa sua. Et habet duas partes, sententiam vi- Et habet duas partes, sententiam vi- delicet, et effectum, ibi, y. 46 : « Et delicet, et effectum, ibi, y. 46 : « Et ibunt hi, etc. >> ibunt hi, etc. >>

Sententia etiam habet duas partes. Sententia etiam habet duas partes. Primo ponitur sententia salutis a dex- Primo ponitur sententia salutis a dex- tris et postea sententia condemnationis tris et postea sententia condemnationis a sinistris, ibi, y. 41 Tunc dicet et a sinistris, ibi, y. 41 Tunc dicet et his, etc. » his, etc. »

: :

dicet rex. » Vere rex a regendo. Qui, dicet rex. » Vere rex a regendo. Qui, sicut dicitur, Apocalyps. xix, 11 et 16: sicut dicitur, Apocalyps. xix, 11 et 16: Vocatur Fidelis, et Verax et cum ju- Vocatur Fidelis, et Verax et cum ju- stitia judicat et pugnat... et habet in stitia judicat et pugnat... et habet in vestimento et in femore suo scriptum : vestimento et in femore suo scriptum : Rex regum, et Dominus dominantium. Rex regum, et Dominus dominantium. Jerem. XXIII, 5 Regnabit rex, et sa- Jerem. XXIII, 5 Regnabit rex, et sa- piens erit et faciet judicium et justi- piens erit et faciet judicium et justi-

tiam. tiam.

« His qui a dextris ejus erunt. » Psal. « His qui a dextris ejus erunt. » Psal. CIX, 1 Sede a dextris meis, etc. Psal. CIX, 1 Sede a dextris meis, etc. Psal. XLIV, 10Adstitit regina a dextris tuis XLIV, 10Adstitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato circumdata varietate, in vestitu deaurato circumdata varietate, hoc est, bonorum Ecclesia. hoc est, bonorum Ecclesia.

« Venite, benedicti Patris mei. » « Venite, benedicti Patris mei. »

Tangit duo invitationem, et ejus ad Tangit duo invitationem, et ejus ad quod invitat, magnitudinem et hono- quod invitat, magnitudinem et hono-

rem. rem.

In invitatione duo dicit : invitatio- In invitatione duo dicit : invitatio- nem, et invitatorum honestatem. nem, et invitatorum honestatem.

De invitatione dicit : « Venite. » Je- De invitatione dicit : « Venite. » Je- rem. LI, 50 Qui fugistis gladium, ve- rem. LI, 50 Qui fugistis gladium, ve- nite, nolite stare recordamini procul nite, nolite stare recordamini procul Domini, et Jerusalem ascendat super Domini, et Jerusalem ascendat super cor vestrum. Ibi verificabitur quod su- cor vestrum. Ibi verificabitur quod su- pra dixit, x1, 28: Venite ad me, etc., et pra dixit, x1, 28: Venite ad me, etc., et ego reficiam vos. ego reficiam vos.

Invitatorum honestas tangitur secun- Invitatorum honestas tangitur secun- dum gratiam, et secundum justitiam. dum gratiam, et secundum justitiam.

Secundum gratiam, cum dicitur: «Be- Secundum gratiam, cum dicitur: «Be- nedicti. »Benedictio enim ad gratiam nedicti. »Benedictio enim ad gratiam respicit, in qua benedicti sunt omnes. respicit, in qua benedicti sunt omnes. I Petr. II, 9 In hoc vocati estis, ut be- I Petr. II, 9 In hoc vocati estis, ut be- nedictionem hæreditate possideatis. nedictionem hæreditate possideatis.

Justitia tangitur per hoc quod dicitur : Justitia tangitur per hoc quod dicitur : « Patris mei. » Per hoc enim quod adop- « Patris mei. » Per hoc enim quod adop- tati sunt a Patre unum naturalem filium tati sunt a Patre unum naturalem filium habente (quia aliter non adoptaret, si habente (quia aliter non adoptaret, si omnino infœcundus esset) facti sunt hæ- omnino infœcundus esset) facti sunt hæ- redes. Ad Roman. vi, 17: Hæredes redes. Ad Roman. vi, 17: Hæredes quidem Dei, cohæredes autem Christi. Ad quidem Dei, cohæredes autem Christi. Ad Coloss. 1, 13, 12: Eripuit nos de pote- Coloss. 1, 13, 12: Eripuit nos de pote- state tenebrarum, et transtulit in regnum state tenebrarum, et transtulit in regnum filii dilectionis suæ, et dignos nos fecit filii dilectionis suæ, et dignos nos fecit in partem sortis sanctorum in lumine. in partem sortis sanctorum in lumine. In invitatione primo describit judicis Psal. xv, 6: Funes ceciderunt mihi in In invitatione primo describit judicis Psal. xv, 6: Funes ceciderunt mihi in

In prima harum sunt tres paragraphi: In prima harum sunt tres paragraphi: quorum primus continet invitationem, quorum primus continet invitationem, quæ est per modum sententiæ: secundus, quæ est per modum sententiæ: secundus, meritorum commendationem : tertius, meritorum commendationem : tertius, commendationis admirationem. Et hæc commendationis admirationem. Et hæc per ordinem jacent in littera. per ordinem jacent in littera.

140 140

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Possidete paratum vobis regnum « Possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi. » a constitutione mundi. »

: :

præclaris: etenim hæreditas mea præcla- Sic enim est Alpha et Omega, principium præclaris: etenim hæreditas mea præcla- Sic enim est Alpha et Omega, principium ra est mihi. ra est mihi. et finis ut reducat nos in se, ubi pri- et finis ut reducat nos in se, ubi pri- mo præparavit, ubi vita, et lux fuimus, mo præparavit, ubi vita, et lux fuimus, et erimus. Ad Roman. ix, 23 Volens et erimus. Ad Roman. ix, 23 Volens ostendere divitias gloriæ suæ in vasa ostendere divitias gloriæ suæ in vasa misericordiæ, quæ præparavit in glo- misericordiæ, quæ præparavit in glo- riam. Psal. xxx, 21: Abscondes eos in riam. Psal. xxx, 21: Abscondes eos in abscondito faciei tuæ, a conturbatione abscondito faciei tuæ, a conturbatione hominum. hominum.

Ecce ad quid invitat. Et tangit tria. Ecce ad quid invitat. Et tangit tria. fructum, prædestinationem, et gloriam. fructum, prædestinationem, et gloriam. Fructum in hoc quod dicit : « Possi- Fructum in hoc quod dicit : « Possi- dete. »Dicit enim Hermes Trismegistus, dete. »Dicit enim Hermes Trismegistus, quod possessio est post sessio, et cum quod possessio est post sessio, et cum homo subnixus sit Deo, sub Deo sedere homo subnixus sit Deo, sub Deo sedere in deliciis et bonis Dei, et ad nutum illa in deliciis et bonis Dei, et ad nutum illa et quiete habere est possidere. Job, et quiete habere est possidere. Job, XXXVI, 33: Annuntiat de luce amico suo, XXXVI, 33: Annuntiat de luce amico suo, quod possessio ejus sit, et ad eam possit quod possessio ejus sit, et ad eam possit ascendere. Numer. XVIII, 20: Ego ero ascendere. Numer. XVIII, 20: Ego ero possessio eorum¹. possessio eorum¹.

Hoc ergo pertinet ad fructum. Hoc ergo pertinet ad fructum.

« Paratum vobis regnum a consti- « Paratum vobis regnum a consti- tutione mundi. » tutione mundi. »

Hoc est prædestinationis, in qua est Hoc est prædestinationis, in qua est Deus ipse præparans Deus ipse præparans et nobis præра- et nobis præра- rans, ut benevolentiam ostendat : et rans, ut benevolentiam ostendat : et præparans a prima mundi constitutione, præparans a prima mundi constitutione, quæ in mente sapientiæ ab æterno fuit, quæ in mente sapientiæ ab æterno fuit, ut in præparatione potentia. Et in hoc ut in præparatione potentia. Et in hoc quod vobis, » notatur benevolentia. In quod vobis, » notatur benevolentia. In hoc autem, quod « a mundi constitutio- hoc autem, quod « a mundi constitutio- ne,» sapientia denotatur. De primo, Isa. ne,» sapientia denotatur. De primo, Isa.

LXIV, LXIV,

4: Oculus non vidit, Deus, absque 4: Oculus non vidit, Deus, absque te, quæ præparasti exspectantibus te. te, quæ præparasti exspectantibus te. I ad Corinth. II, 9, dicitur, quod oculus I ad Corinth. II, 9, dicitur, quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus hominis ascendit, quæ præparavit Deus iis qui diligunt illum. De secundo, Sa- iis qui diligunt illum. De secundo, Sa- pient. xvi, 21 Substantia tua dulcedi- pient. xvi, 21 Substantia tua dulcedi- nem tuam quam in filios habes, osten- nem tuam quam in filios habes, osten- debat. Psal. LXVII, 11: Parasti in dulce- debat. Psal. LXVII, 11: Parasti in dulce- dine tua pauperi, Deus. De tertio, ad dine tua pauperi, Deus. De tertio, ad Ephes, 1, 3 et 4: Benedixit nos in omni Ephes, 1, 3 et 4: Benedixit nos in omni benedictione spirituali..., sicut elegit nos benedictione spirituali..., sicut elegit nos in Christo ante mundi constitutionem. in Christo ante mundi constitutionem.

1 Vulgata habet, Numer, xviii, 20: Ego pars 1 Vulgata habet, Numer, xviii, 20: Ego pars et hæreditas tua in medio filiorum Israel. et hæreditas tua in medio filiorum Israel. 2 Cf. Apocal. 1, 8, et xx1, 6, et xx11, 13. 2 Cf. Apocal. 1, 8, et xx1, 6, et xx11, 13.

« «

Regnum. »Hoc pertinet ad glo- Regnum. »Hoc pertinet ad glo- riam et hoc est regnum, in quo omnes riam et hoc est regnum, in quo omnes sancti ut reges regnabunt. Apocal. 1, 5 : sancti ut reges regnabunt. Apocal. 1, 5 : Princeps regum terræ. Sapient. v, 17: Princeps regum terræ. Sapient. v, 17: Accipient regnum decoris et diadema Accipient regnum decoris et diadema speciei de manu Domini. Apocal. XXII, speciei de manu Domini. Apocal. XXII, 3, 5: Factum est regnum Dei nostri, et 3, 5: Factum est regnum Dei nostri, et Christi filii ejus et regnabunt in sæcula Christi filii ejus et regnabunt in sæcula sæculorum 3. sæculorum 3.

« Esurivi enim, et dedistis mihi 35 « Esurivi enim, et dedistis mihi 35 manducare sitivi, et dedistis mihi manducare sitivi, et dedistis mihi bibere hospes eram, et collegistis bibere hospes eram, et collegistis

me: me:

Nudus, et cooperuistis me: infir- Nudus, et cooperuistis me: infir- mus, et visitatis me in carcere eram, mus, et visitatis me in carcere eram, et venistis ad me. » et venistis ad me. »

Ecce meritorum commendatio. Ecce meritorum commendatio. Et attende, quod commendat opera Et attende, quod commendat opera misericordiæ, quia in illis homo maxime misericordiæ, quia in illis homo maxime de suo facit: humanum enim est fluere de suo facit: humanum enim est fluere pietate in poximum. Justitia autem non pietate in poximum. Justitia autem non sic, sed obligatio efficit opus. Similiter sic, sed obligatio efficit opus. Similiter charitas ex vinculo dilecti : et sic de aliis. charitas ex vinculo dilecti : et sic de aliis. Et non facit mentionem de sepultura Et non facit mentionem de sepultura mortuorum, quia licet dicatur Christus mortuorum, quia licet dicatur Christus esurire in pauperibus, non tamen con- esurire in pauperibus, non tamen con- grue dicitur mori in morientibus et grue dicitur mori in morientibus et mortuus non vere dicitur membrum ca- mortuus non vere dicitur membrum ca- pitis vivi. De aliis autem omnibus facit pitis vivi. De aliis autem omnibus facit mentionem. mentionem.

Quædam autem sunt a defectu interio- Quædam autem sunt a defectu interio- ri dissolvente substantiam et substan- ri dissolvente substantiam et substan-

3 Apocal. xx11, 3 et 5: Sedes Dei et Agni in illa 3 Apocal. xx11, 3 et 5: Sedes Dei et Agni in illa erunt... Et regnabunt in sæcula sæculorum. erunt... Et regnabunt in sæcula sæculorum.

36 36

IN EVANG. MATTHÆI, XXV-35, 36. IN EVANG. MATTHÆI, XXV-35, 36.

tiam siccam dissolvit fames. Et de illo tiam siccam dissolvit fames. Et de illo dicit: dicit:

« Esurivi enim, et dedistis mihi « Esurivi enim, et dedistis mihi manducare. » manducare. »

Isa. LVII, 7 Frange esurienti panem Isa. LVII, 7 Frange esurienti panem tuum. Eccli. IV, 2 Animam esurien- tuum. Eccli. IV, 2 Animam esurien- tem ne despexeris. Ad Roman. XII, 20: tem ne despexeris. Ad Roman. XII, 20: Si esurierit inimicus tuus, ciba illum: Si esurierit inimicus tuus, ciba illum: si sitit, potum da illi 1. si sitit, potum da illi 1.

Contra defectum autem, qui dissolvit Contra defectum autem, qui dissolvit humidam substantiam, dicit : « Sitivi, humidam substantiam, dicit : « Sitivi, et dedistis mihi bibere. » Supra, x, 42: et dedistis mihi bibere. » Supra, x, 42: Qui dederit calicem aquæ frigidæ, non Qui dederit calicem aquæ frigidæ, non perdet mercedem suam. Genes. XXIV, perdet mercedem suam. Genes. XXIV, 18 et 19 Bibe, domine mi... quin et 18 et 19 Bibe, domine mi... quin et camelis tuis hauriam aquam, etc. camelis tuis hauriam aquam, etc.

« Hospes eram, etc. » « Hospes eram, etc. »

Hospitalitas est beneficium quod or- Hospitalitas est beneficium quod or- dinatur contra dissolvens extrinsecus: dinatur contra dissolvens extrinsecus: et hoc est aer continens. Est autem læ- et hoc est aer continens. Est autem læ- dens impugnando turbine tempestatum, dens impugnando turbine tempestatum, et pluviarum et caumatum et frigorum. et pluviarum et caumatum et frigorum. Et contra hoc est hospitium, in quo Et contra hoc est hospitium, in quo clausus aer quiescit ab hujusmodi turbi- clausus aer quiescit ab hujusmodi turbi- nibus. Et de hoc dicit : « Ilospes eram, nibus. Et de hoc dicit : « Ilospes eram, et collegistis me. » Et hoc notat ex modo et collegistis me. » Et hoc notat ex modo loquendi « Collegistis, » hoc est, turbi- loquendi « Collegistis, » hoc est, turbi- ne aeris me ne aeris me dissolutum recollegistis. dissolutum recollegistis. Job, xxxı, 32 : Foris non mansit pere- Job, xxxı, 32 : Foris non mansit pere- grinus, ostium meum viatori patuit. grinus, ostium meum viatori patuit. Luc. xxiv, 29 Et coegerunt illum, di- Luc. xxiv, 29 Et coegerunt illum, di- centes Mane nobiscum, Domine, quo- centes Mane nobiscum, Domine, quo- niam advesperascit. Ad Hebr. x11, 2: niam advesperascit. Ad Hebr. x11, 2: Ilospitalitatem nolite oblivisci, per hanc Ilospitalitatem nolite oblivisci, per hanc enim latuerunt quidam, Angelis hospitio enim latuerunt quidam, Angelis hospitio receptis. Genes. XVII, 3 et seq., de Abra- receptis. Genes. XVII, 3 et seq., de Abra- ham, qui recepit Angelos, et Genes. ham, qui recepit Angelos, et Genes. XIX, 1 et seq., de Lot. XIX, 1 et seq., de Lot.

« Nudus, etc. »> « Nudus, etc. »>

Secunda læsio aeris est alterando ex Secunda læsio aeris est alterando ex sua qualitate, frigoris quidem aliquando, sua qualitate, frigoris quidem aliquando,

1 Cf. Proverb xxv 21. 1 Cf. Proverb xxv 21.

141 141

et aliquando caloris qui evocat calorem et aliquando caloris qui evocat calorem naturalem, et dissolvit corpus : et con- naturalem, et dissolvit corpus : et con- tra duo ista est vestimentum, de quo tra duo ista est vestimentum, de quo dicit: «Nudus, supple, eram, et cooperui- dicit: «Nudus, supple, eram, et cooperui- stis me. » Isa. LVIII, 7: Cum videris nu- stis me. » Isa. LVIII, 7: Cum videris nu- dum operi eum. Job, xxx1, 19 et 20: Si dum operi eum. Job, xxx1, 19 et 20: Si despexi pereuntem, eo quod non ha- despexi pereuntem, eo quod non ha- buerit indumentum, et absque operi- buerit indumentum, et absque operi- mento pauperem. Si non benedixerunt mento pauperem. Si non benedixerunt mihi latera ejus, et de velleribus ovium mihi latera ejus, et de velleribus ovium mearum calefactus est. mearum calefactus est.

« Infirmus, etc. » « Infirmus, etc. »

Infirmitas est defectus interior, non Infirmitas est defectus interior, non substantiam nisi per accidens, sed quali- substantiam nisi per accidens, sed quali- tatem complexionis per se dissolvens: tatem complexionis per se dissolvens: et est defectus accidentalis, de quo dicit: et est defectus accidentalis, de quo dicit:

« Infirmus, supple, fui, et visitastis « Infirmus, supple, fui, et visitastis me. » Eccli. v, 39: Non te pigeat visi. me. » Eccli. v, 39: Non te pigeat visi. tare infirmum: ex his enim in dilectione tare infirmum: ex his enim in dilectione firmaberis. Job, v, 24: Visitans speciem firmaberis. Job, v, 24: Visitans speciem tuam, non peccabis. Jacob, 1, 27: Reli- tuam, non peccabis. Jacob, 1, 27: Reli- gio munda et immaculata apud Deum gio munda et immaculata apud Deum et Patrem, hæc est: Visitare pupillos et et Patrem, hæc est: Visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum, et imma- viduas in tribulatione eorum, et imma- culatum se custodire ab hoc sæculo. culatum se custodire ab hoc sæculo.