687 687

IN EVANG. MATTHÆI, XIX-1, 2, 3, 4, 5. IN EVANG. MATTHÆI, XIX-1, 2, 3, 4, 5. minatur primo enim determinatur minatur primo enim determinatur quantum ad circumstantiam matrimo- quantum ad circumstantiam matrimo- nii secundo, determinatur quantum ad nii secundo, determinatur quantum ad consequentia divortium, quod vocatur consequentia divortium, quod vocatur a thoro separatio tertio, determinatur a thoro separatio tertio, determinatur quantum ad ea, quæ circumstant san- quantum ad ea, quæ circumstant san- ctitatem generis ejus quod est continen- ctitatem generis ejus quod est continen- tia et ex his satis patet divisio primæ tia et ex his satis patet divisio primæ partis. partis.

tione. Et tangit temeritatem quærentis, et tione. Et tangit temeritatem quærentis, et intentionem. Eccli. 1, 40 Accessisti ma- intentionem. Eccli. 1, 40 Accessisti ma- ligne ad Dominum, et cor tuum ple- ligne ad Dominum, et cor tuum ple- num est dolo et fallacia. num est dolo et fallacia.

Sed primo, præmittitur opportunitas Sed primo, præmittitur opportunitas illius doctrinæ ex loco, et quæstione illius doctrinæ ex loco, et quæstione quærentium et de hac dicit : quærentium et de hac dicit :

« Et factum est, cum consummasset « Et factum est, cum consummasset Jesus sermones istos, etc. » Jesus sermones istos, etc. »

Sermones, inquam, de potestate cla- Sermones, inquam, de potestate cla- vium, quas determinare incepit a capitu- vium, quas determinare incepit a capitu- lo sextodecimo usque huc, vel de remis- lo sextodecimo usque huc, vel de remis- sione, de qua in præcedenti capitulo de- sione, de qua in præcedenti capitulo de- terminavit. Eccli. XLII, 29: Consum- terminavit. Eccli. XLII, 29: Consum- matio sermonum ipse est. « Migravit a matio sermonum ipse est. « Migravit a Galilæa,» ubi plurimas virtutes osten- Galilæa,» ubi plurimas virtutes osten- dit, « et venit in fines Judææ, » ad pla- dit, « et venit in fines Judææ, » ad pla- gam meridianam, quæ Judæa dicitur ad gam meridianam, quæ Judæa dicitur ad differentiam Decapolis Samariæ et Gali- differentiam Decapolis Samariæ et Gali- lææ, « trans Jordanem, » quæ dicebatur lææ, « trans Jordanem, » quæ dicebatur Galilæa gentium. Galilæa gentium.

« Et secutæ sunt eum turbæ multæ. >> « Et secutæ sunt eum turbæ multæ. >>

Joan. vi, 2 Quia videbant signa quæ Joan. vi, 2 Quia videbant signa quæ faciebat super his qui infirmabantur. faciebat super his qui infirmabantur.

« Et curavit eos ibi. » Osee, vi, 2: « Et curavit eos ibi. » Osee, vi, 2: Ipse cepit, et sanabit nos: percutiet, Ipse cepit, et sanabit nos: percutiet, et curabit nos. et curabit nos.

« Et accesserunt ad eum Pharisæi, « Et accesserunt ad eum Pharisæi, tentantes eum, et dicentes: Si licet tentantes eum, et dicentes: Si licet homini dimittere uxorem suam qua- homini dimittere uxorem suam qua- cumque ex causa ? » cumque ex causa ? »

Secunda opportunitas ex interroga- Secunda opportunitas ex interroga-

1 Cf. Deuter. XXIV, 1. 1 Cf. Deuter. XXIV, 1.

« Si licet, etc. » Ecce quæstio ex qua- « Si licet, etc. » Ecce quæstio ex qua- cumque causa scripta 1. Marc. x, 2: cumque causa scripta 1. Marc. x, 2: Accedentes Pharisæi interrogabant eum : Accedentes Pharisæi interrogabant eum : Si licet viro uxorem dimittere, tentantes Si licet viro uxorem dimittere, tentantes

eum. eum.

« Qui respondens, ait eis: Non le- « Qui respondens, ait eis: Non le- gistis quia qui fecit hominem ab ini- gistis quia qui fecit hominem ab ini- tio, masculum et fœminam fecit eos: tio, masculum et fœminam fecit eos: et dixit : et dixit :

Propter hoc dimittet homo patrem Propter hoc dimittet homo patrem et matrem, et adhærebit uxori suæ ? »> et matrem, et adhærebit uxori suæ ? »>

Tria dicit redargutionem de negli- Tria dicit redargutionem de negli- gentia lectionis in studio legis, auctori- gentia lectionis in studio legis, auctori- tatem primo matrimonium instituentis, tatem primo matrimonium instituentis, et institutionis formam. et institutionis formam.

Et in hac forma dicit sex: quorum Et in hac forma dicit sex: quorum primum distinctio sexuum, secundum primum distinctio sexuum, secundum exclusio illegitimarum personarum, ter- exclusio illegitimarum personarum, ter- tium individuitas contrahentium, quar- tium individuitas contrahentium, quar- tum actus et finis matrimonii, quintum tum actus et finis matrimonii, quintum mutuum in utroque, et utriusque debi- mutuum in utroque, et utriusque debi- tum, sextum et ultimum impossibilitas tum, sextum et ultimum impossibilitas ad divortium. ad divortium.

Dicit ergo: Dicit ergo:

<< Non legistis ? » << Non legistis ? »

Quasi diceret Qui non legit in capite Quasi diceret Qui non legit in capite libri primi, omnino iners et reprehensi- libri primi, omnino iners et reprehensi- bilis est. Adhuc autem in hoc, non bilis est. Adhuc autem in hoc, non sua, sua, sed ea sed ea quæ naturalis et divinæ quæ naturalis et divinæ legis sunt, respondet, quæ integræ na- legis sunt, respondet, quæ integræ na- turæ data sunt: in qua lege natura- turæ data sunt: in qua lege natura- li peccati duritia nihil extorsit. li peccati duritia nihil extorsit.

« Quia qui fecit. » Pensanda est di- « Quia qui fecit. » Pensanda est di- stantia factoris (matrimonium instituen- stantia factoris (matrimonium instituen- tis in naturæ officium) et servi, qui per- tis in naturæ officium) et servi, qui per- misit quædam propter peccandi male- misit quædam propter peccandi male- ficium. Ad Hebr. 111, 5: Moyses quidem ficium. Ad Hebr. 111, 5: Moyses quidem

688 688

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

fidelis erat in tota domo ejus tam- fidelis erat in tota domo ejus tam- quam famulus, in testimonium eorum quam famulus, in testimonium eorum quæ dicenda erant. « Hominem ab quæ dicenda erant. « Hominem ab initio, » naturaliter conjugalem. Et ideo initio, » naturaliter conjugalem. Et ideo cum causa remaneat et natura, secunda cum causa remaneat et natura, secunda permissio nihil immutavit de institutione permissio nihil immutavit de institutione prima sed potius per gratiam novæ prima sed potius per gratiam novæ legis, secunda permissio revocanda est legis, secunda permissio revocanda est ad institutionem primam 1. ad institutionem primam 1.

: :

« Masculum et fæminam fecit eos. » « Masculum et fæminam fecit eos. » Ergo innaturalis usus hic est prohibitus. Ergo innaturalis usus hic est prohibitus. Ad Roman. 1, 26 et 27: Nam fœminæ Ad Roman. 1, 26 et 27: Nam fœminæ eorum immutaverunt naturalem usum, eorum immutaverunt naturalem usum, in eum usum qui est contra natu- in eum usum qui est contra natu- ram. Similiter autem et masculi, re- ram. Similiter autem et masculi, re- licto naturali usu fœminæ, exarserunt licto naturali usu fœminæ, exarserunt in desideriis suis invicem, masculi in in desideriis suis invicem, masculi in masculos (et fœminæ in fœminas) tur- masculos (et fœminæ in fœminas) tur- pitudinem operantes. Masculus autem ac- pitudinem operantes. Masculus autem ac- cipitur hic ut generans, et fœmina, ut cipitur hic ut generans, et fœmina, ut adjuvans. Genes. 11, 18: Faciamus adjuvans. Genes. 11, 18: Faciamus ei adjutorium simile sibi. Omnis ergo ei adjutorium simile sibi. Omnis ergo coitus non habens modum generantis coitus non habens modum generantis in viro, et adjuvantis in fœmina damna- in viro, et adjuvantis in fœmina damna- tus est et hoc est, quod vir incum- tus est et hoc est, quod vir incum- bat, et foemina succumbat, instrumen- bat, et foemina succumbat, instrumen- tis genitalibus sibi coaptatis. Si enim tis genitalibus sibi coaptatis. Si enim foemina supergrediatur, matrix eversa foemina supergrediatur, matrix eversa est, et vix capit semen: si a latere ac- est, et vix capit semen: si a latere ac- cumbat, latus matricis jacet super latus, cumbat, latus matricis jacet super latus, et iterum vix accipit: si posterius dis- et iterum vix accipit: si posterius dis- ponatur, distantia oris matricis et conca- ponatur, distantia oris matricis et conca- vi matricis impedit susceptionem semi- vi matricis impedit susceptionem semi- nis si autem succumbit, os matricis nis si autem succumbit, os matricis directe superponitur concavo matricis, directe superponitur concavo matricis, et directe fit fusio seminis et hoc modo et directe fit fusio seminis et hoc modo fecit Deus fœminam in adjutorium viro: fecit Deus fœminam in adjutorium viro: quod ipsa ostendit membrorum disposi- quod ipsa ostendit membrorum disposi- tio. Tob. v, &: Tu fecisti Adam de li- tio. Tob. v, &: Tu fecisti Adam de li- mo terræ, dedisitque ei adjutorium mo terræ, dedisitque ei adjutorium Hevam. Hevam.

« Et dixit, » statuendo: « Et dixit, » statuendo:

« Propter hoc dimittet homo patrem « Propter hoc dimittet homo patrem et matrem. >> et matrem. >>

Exclusio est illegitimarum persona- Exclusio est illegitimarum persona-

1 Cf. Supra, v, 31 el 32. 1 Cf. Supra, v, 31 el 32.

rum. In principio enim a matrimonio rum. In principio enim a matrimonio non excludebantur nisi pater et mater: non excludebantur nisi pater et mater: postea in lege plures 2 : et postea a san- postea in lege plures 2 : et postea a san- ctis Patribus iterum plures personæ ctis Patribus iterum plures personæ sunt exceptæ. sunt exceptæ.

Attende igitur quod pater et mater Attende igitur quod pater et mater tripliciter accipiuntur ex statu, ex na- tripliciter accipiuntur ex statu, ex na- tura, et ex persona. Ex statu primæ in- tura, et ex persona. Ex statu primæ in- nocentiæ, nec fuit servitus, nec causa nocentiæ, nec fuit servitus, nec causa servitutis. Et quoad hoc si adveniat con- servitutis. Et quoad hoc si adveniat con- ditio dispar, quam non præsciunt con- ditio dispar, quam non præsciunt con- trahentes, talis error impedit matrimo- trahentes, talis error impedit matrimo- nium. In natura autem parentum, natu- nium. In natura autem parentum, natu- ra dividitur substantia, virtute, et opere: ra dividitur substantia, virtute, et opere: sicut omnia quæ sunt potestatis alicujus, sicut omnia quæ sunt potestatis alicujus, per hæc tria dividuntur. Substantia au- per hæc tria dividuntur. Substantia au- tem parentum natura, virtute, et opere, tem parentum natura, virtute, et opere, indivisa in aliud, est in filiis et propa- indivisa in aliud, est in filiis et propa- gatio illius facit gradum primum. In gatio illius facit gradum primum. In filiorum autem filiis propter commi- filiorum autem filiis propter commi- stionem ad aliud, est natura in parte, et stionem ad aliud, est natura in parte, et virtus, et operatio. In filiorum nepoti- virtus, et operatio. In filiorum nepoti- bus propter duplicem misturam cum bus propter duplicem misturam cum alieno, non possumus dicere quod ma- alieno, non possumus dicere quod ma- neat nisi virtute et opere. Et in filio- neat nisi virtute et opere. Et in filio- rum pronepotibus expenditur et virtus rum pronepotibus expenditur et virtus ejus et operatio ultima et ideo post ejus et operatio ultima et ideo post istos gradus contrahitur: sic enim per- istos gradus contrahitur: sic enim per- venit in tertiam et quartem generatio- venit in tertiam et quartem generatio-

nem. nem.

« Et adhærebit uxori suæ, » « Et adhærebit uxori suæ, »

Affectu uxorio: et in hoc intelligi- Affectu uxorio: et in hoc intelligi- tur, quod non repudiabit eam est tur, quod non repudiabit eam est enim hæc adhæsio legis, non adhæsio enim hæc adhæsio legis, non adhæsio libidinis. I ad Corinth. vi, 16: Qui libidinis. I ad Corinth. vi, 16: Qui adhæret meretrici, unum corpus effici- adhæret meretrici, unum corpus effici- tur. In hoc autem, quod dicit, « suæ, » tur. In hoc autem, quod dicit, « suæ, » notat discretionem, et prohibetur ad- notat discretionem, et prohibetur ad- ulterium. Levit. xv, 20: Cum uxore ulterium. Levit. xv, 20: Cum uxore proximi tui non coibis. Jerem. v, 8: proximi tui non coibis. Jerem. v, 8: Unusquisque ad uxorem proximi sui Unusquisque ad uxorem proximi sui hinniebat. Unde per hoc, quod dicit, hinniebat. Unde per hoc, quod dicit, « adhærebit, » notatur consensus in- « adhærebit, » notatur consensus in- dividuitas per hoc, quod dicit, « uxori, » dividuitas per hoc, quod dicit, « uxori, » notatur amoris honestas, ut non utatur notatur amoris honestas, ut non utatur

2 Cf. Levit. XVIII, 6 et seq. 2 Cf. Levit. XVIII, 6 et seq.

IN EVANG. MATTHÆI, XIX-6. IN EVANG. MATTHÆI, XIX-6.

ea tamquam meretrice, vel fornicatrice: ea tamquam meretrice, vel fornicatrice: per hoc, quod dicit, « suæ, » notatur per hoc, quod dicit, « suæ, » notatur adulterii damnabilitas. adulterii damnabilitas.

« Et erunt duo in carne una. » « Et erunt duo in carne una. »

Hic notatur contrahentium individui- Hic notatur contrahentium individui- tas et ratione quidem primæ partis os- tas et ratione quidem primæ partis os- tenditur damnatio et inordinatio, et tenditur damnatio et inordinatio, et innaturalitas bigamiæ. Sed bigamia est innaturalitas bigamiæ. Sed bigamia est duplex, conjunctio scilicet cum pluri- duplex, conjunctio scilicet cum pluri- bus successive, quæ inducit irregulari- bus successive, quæ inducit irregulari- tatem, non peccatum. I ad Timoth. 111, tatem, non peccatum. I ad Timoth. 111, 2 Unius uxoris virum. Alia fuit con- 2 Unius uxoris virum. Alia fuit con- junctio ad plures simul: et hanc induxit junctio ad plures simul: et hanc induxit primus Lamech 1 : et ad tempus in san- primus Lamech 1 : et ad tempus in san- ctis Patribus dispensabatur, ut cum pro- ctis Patribus dispensabatur, ut cum pro- pagatione seminis fieret etiam propaga- pagatione seminis fieret etiam propaga- tio religionis. Et contra naturam est tio religionis. Et contra naturam est matrimonii, cum hic dicatur, « erunt matrimonii, cum hic dicatur, « erunt duo, » non tres, vel plures. duo, » non tres, vel plures.

Ex secunda parte, cum dicit, « in Ex secunda parte, cum dicit, « in carne una, » duo intelliguntur: quorum carne una, » duo intelliguntur: quorum unum est matrimonii proprius actus, et unum est matrimonii proprius actus, et alterum matrimonii principalis finis, sive alterum matrimonii principalis finis, sive bonum. Et potest primum esse, et me- bonum. Et potest primum esse, et me- dicina libidinis. I ad Corinth. v, 2: dicina libidinis. I ad Corinth. v, 2: Propter fornicationem unusquisque suam Propter fornicationem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquæque suum uxorem habeat, et unaquæque suum virum habeat. Potest etiam esse officium virum habeat. Potest etiam esse officium et opus generationis. Tob. vi, 21: Tertia et opus generationis. Tob. vi, 21: Tertia nocte, benedictionem consequeris, ut nocte, benedictionem consequeris, ut filii ex vobis procreentur incolumes. filii ex vobis procreentur incolumes. Finis autem est una caro prolis: et hoc Finis autem est una caro prolis: et hoc non potest esse, ut dicit Philosophus, ut non potest esse, ut dicit Philosophus, ut ex æquo veniat caro viri et fœminæ, ex æquo veniat caro viri et fœminæ, quia ex duobus similibus nihil fit: sed quia ex duobus similibus nihil fit: sed quod unum fiat spiritus corpus formans," quod unum fiat spiritus corpus formans," et alterum sit materia formata: et ideo et alterum sit materia formata: et ideo sexus in personis generantibus divisi, sexus in personis generantibus divisi, uniuntur in seminum commistione. Et uniuntur in seminum commistione. Et hoc est, quod dicit, « in carne una : » hoc est, quod dicit, « in carne una : » quia in illa est uterque generantium quia in illa est uterque generantium per totam virtutem sexuum, licet non per totam virtutem sexuum, licet non sit per figuram membrorum et hoc est, sit per figuram membrorum et hoc est, quod dicitur, Genes. v, 3, quod Adam quod dicitur, Genes. v, 3, quod Adam

1 Cf. Genes. IV, 19. 1 Cf. Genes. IV, 19.

XX XX

689 689

et Heva commisti genuerunt ad ima- et Heva commisti genuerunt ad ima- ginem et similitudinem suam. ginem et similitudinem suam.

« «

Itaque jam non sunt duo, sed una Itaque jam non sunt duo, sed una

caro. » caro. »

: :

4 et 4 et

Notatur hic in utroque utriusque de- Notatur hic in utroque utriusque de- bitum. Et notantur duo debitum, et bitum. Et notantur duo debitum, et signum. signum. Debitum : quia non sunt duo, sed Debitum : quia non sunt duo, sed uterque in altero. I ad Corinth. vii, uterque in altero. I ad Corinth. vii, 5 Mulier sui corporis potestatem non 5 Mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir. Similiter autem et vir habet, sed vir. Similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed sui corporis potestatem non habet, sed mulier. Nolite fraudare invicem. Et mulier. Nolite fraudare invicem. Et contra hanc justitiam est libellus repu- contra hanc justitiam est libellus repu- dii, quia sine culpa peccati perdit mu- dii, quia sine culpa peccati perdit mu- Irer quod perpetuo suum erat. Irer quod perpetuo suum erat.

Signum notatur in hoc, quod dicit: Signum notatur in hoc, quod dicit: «Una caro. » In hoc enim notatur indi- «Una caro. » In hoc enim notatur indi- viduitas conjunctionis spiritus ad Deum. viduitas conjunctionis spiritus ad Deum. Malach. 11, 15 Quid unus quærit, nisi Malach. 11, 15 Quid unus quærit, nisi semen Dei? semen Dei?

« Quod ergo Deus conjunxit, homo « Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet. » non separet. »

Ecce impossibilitas ad divortium. Et Ecce impossibilitas ad divortium. Et notantur duo in prima parte hujus con- notantur duo in prima parte hujus con- clusionis unum est auctoritas conjun- clusionis unum est auctoritas conjun- ctionis, causa stante in natura: secun- ctionis, causa stante in natura: secun- dum est quasi fundamentum. Primum dum est quasi fundamentum. Primum patet per se per secundum excludi- patet per se per secundum excludi- tur dispar cultus quia tales personas, tur dispar cultus quia tales personas, nisi cultui malo renuntient, et ad unum nisi cultui malo renuntient, et ad unum cultum veniant, Deus non conjungit. cultum veniant, Deus non conjungit. Malach. 11, 11 et 12: Contaminavit Ju- Malach. 11, 11 et 12: Contaminavit Ju- das sanctificationem Domini, quam di- das sanctificationem Domini, quam di- lexit, et habuit filiam dei alieni. Disper- lexit, et habuit filiam dei alieni. Disper- dat Dominus virum qui fecerit hoc, ma- dat Dominus virum qui fecerit hoc, ma- gistrum et discipulum de tabernaculis gistrum et discipulum de tabernaculis Jacob. Jacob.

Per secundum, quod dicit: « Homo Per secundum, quod dicit: « Homo non separet, » hoc est, causa humana non non separet, » hoc est, causa humana non separetur: si enim propter sanctitatem et separetur: si enim propter sanctitatem et contemplationem ex commuui consensu contemplationem ex commuui consensu

44 44

690 690

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

separentur a thoro, non homo separat, separentur a thoro, non homo separat, sed Deus sed tunc non datur repudium. sed Deus sed tunc non datur repudium. Sed quando propter odium separantur, Sed quando propter odium separantur, vel propter libidinem alterius, fit repu- vel propter libidinem alterius, fit repu- dium tunc homo separat. De primo di- dium tunc homo separat. De primo di- citur, I ad Corinth. v, 29: Qui habent citur, I ad Corinth. v, 29: Qui habent uxores, tamquam non habentes sint. uxores, tamquam non habentes sint.

« Dicunt illi: Quid ergo Moyses « Dicunt illi: Quid ergo Moyses mandavit dari libellum repudii, et di- mandavit dari libellum repudii, et di- mittere ? mittere ?

Ait illis: Quoniam Moyses ad duri- Ait illis: Quoniam Moyses ad duri- tiam cordis vestri permisit vobis di- tiam cordis vestri permisit vobis di- mittere uxores vestras: ab initio autem mittere uxores vestras: ab initio autem non fuit sic. non fuit sic.

Dico autem vobis, quia quicumque Dico autem vobis, quia quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob forni- dimiserit uxorem suam, nisi ob forni- cationem, et aliam duxerit, mocha- cationem, et aliam duxerit, mocha- tur: et qui dimissam duxerit, moecha- tur: et qui dimissam duxerit, moecha- tur. » tur. »

Hic tangitur damnatio adulterii. Et Hic tangitur damnatio adulterii. Et habet duo objectionem Pharisæorum, habet duo objectionem Pharisæorum, ex Deuter. xxiv, 1', et responsionem Do- ex Deuter. xxiv, 1', et responsionem Do- mini. mini.

Objectio Pharisæorum vincitur esse Objectio Pharisæorum vincitur esse mandatum, quod fuit permissum. mandatum, quod fuit permissum.

RESPONSIO Domini causam dicit per- RESPONSIO Domini causam dicit per- missionis, et esse permissionem, et ve- missionis, et esse permissionem, et ve- ram causam dicit dimissionis : et si juste ram causam dicit dimissionis : et si juste dimittatur a thoro, damnat conjunctio- dimittatur a thoro, damnat conjunctio- nem ad alterum. Et ubi damnat, duo di- nem ad alterum. Et ubi damnat, duo di- cit damnat enim adulterium dimittentis, cit damnat enim adulterium dimittentis, et adulterium dimissæ et per hoc patet et adulterium dimissæ et per hoc patet littera. ad Corinth. VII, 27: Alligatus littera. ad Corinth. VII, 27: Alligatus es uxori ? noli quærere solutionem. es uxori ? noli quærere solutionem.

: :

Attende autem, quod propter fornica- Attende autem, quod propter fornica- tionem dicit dimitti: et de hoc, supra, v, tionem dicit dimitti: et de hoc, supra, v, 32, notatum invenies, quomodo fornica- 32, notatum invenies, quomodo fornica- tio pejor est meretricio et incontinentia 2. tio pejor est meretricio et incontinentia 2. Ezechiel. xvi, 34: Factum est in te con- Ezechiel. xvi, 34: Factum est in te con-

1 En verba Deuteron. xxiv, 1, ex Vulgata : 1 En verba Deuteron. xxiv, 1, ex Vulgata : Si acceperit homo uxorem, et habuerit eam, et Si acceperit homo uxorem, et habuerit eam, et non invenerit gratiam ante oculos ejus propter non invenerit gratiam ante oculos ejus propter aliquam fœditatem, scribet libellum repudii, et aliquam fœditatem, scribet libellum repudii, et

tra consuetudinem mulierum in fornica- tra consuetudinem mulierum in fornica- tionibus tuis, et post te non erit fornica- tionibus tuis, et post te non erit fornica- tio in eo enim quod dedisti mercedes, et tio in eo enim quod dedisti mercedes, et mercedes non accepisti, factum est in te mercedes non accepisti, factum est in te contrarium. Adhuc autem, quando di- contrarium. Adhuc autem, quando di- mitti debet adultera, non pœnitens di- mitti debet adultera, non pœnitens di- mitti debet. Adhuc, si in simili est culpa mitti debet. Adhuc, si in simili est culpa dimittens, non potest dimittere. Item, si dimittens, non potest dimittere. Item, si dissimulat, videtur indulsisse: et sic agere dissimulat, videtur indulsisse: et sic agere non potest ad dimissionem. non potest ad dimissionem.

<< Dicunt ei discipuli ejus: Si ita est << Dicunt ei discipuli ejus: Si ita est causa hominis cum uxore, non expe- causa hominis cum uxore, non expe- dit nubere. dit nubere.

Qui dixit illis: Non omnes capiunt Qui dixit illis: Non omnes capiunt verbum istud, sed quibus datum est. verbum istud, sed quibus datum est.

Sunt enim eunuchi qui de matris Sunt enim eunuchi qui de matris utero sic nati sunt, et sunt eunuchi utero sic nati sunt, et sunt eunuchi qui facti sunt ab hominibus, et sunt qui facti sunt ab hominibus, et sunt eunuchi qui seipsos castraverunt eunuchi qui seipsos castraverunt propter regnum coelorum. Qui potest propter regnum coelorum. Qui potest capere, capiat. »> capere, capiat. »>

Ordinatio est castitatis ex dicto orta Ordinatio est castitatis ex dicto orta discipulorum. Videbant enim, quod uxor discipulorum. Videbant enim, quod uxor non est probanda ante contractum, et non est probanda ante contractum, et tamen non dimittenda propter multa quæ tamen non dimittenda propter multa quæ frequenter eveniunt: et hoc grave repu- frequenter eveniunt: et hoc grave repu- tabant. In verbo autem Domini, et con- tabant. In verbo autem Domini, et con- ceditur hoc quod est infirmitatis per in- ceditur hoc quod est infirmitatis per in- dulgentiam: et prædicatur hoc quod est dulgentiam: et prædicatur hoc quod est excellentis virtutis. Et in hoc tangit tria: excellentis virtutis. Et in hoc tangit tria: primo castos ex necessitate impotentiæ primo castos ex necessitate impotentiæ naturalis, secundo, ex necessitate impo- naturalis, secundo, ex necessitate impo- tentiæ casualis, et tertio, castos ex vir- tentiæ casualis, et tertio, castos ex vir- tute honestatis. Primi habent actum ca- tute honestatis. Primi habent actum ca- stitatis, et figuram membrorum, sed non stitatis, et figuram membrorum, sed non potentiam secundi nec figuram mem- potentiam secundi nec figuram mem- brorum habent, nec potentiam, nec ac- brorum habent, nec potentiam, nec ac- tum generationis: tertii autem figuram tum generationis: tertii autem figuram

dabit in manu illius, et dimittet eam de domo dabit in manu illius, et dimittet eam de domo sua, etc. sua, etc.

2 Cf. enarrationem in ŷ. 32 cap. v Matthæi, 2 Cf. enarrationem in ŷ. 32 cap. v Matthæi, pag. 206 et 207. pag. 206 et 207.

10 10

" "

19 19

14 14

18 18

IN EVANG. MATTHÆI, XIX-13, 14, 15. IN EVANG. MATTHÆI, XIX-13, 14, 15.

membrorum, et potentiam generationis, membrorum, et potentiam generationis, sed non voluntatem, nec actum. sed non voluntatem, nec actum.

De primis duobus, Eccli. xx, 2: Con- De primis duobus, Eccli. xx, 2: Con- cupiscentia spadonis devirginabit juven- cupiscentia spadonis devirginabit juven- culam. Eccli. xxx, 21: Spado comple- culam. Eccli. xxx, 21: Spado comple- ctens virginem, et suspirans. Deuter. XXIII, ctens virginem, et suspirans. Deuter. XXIII, 1 Non intrabit eunuchus attritis vel 1 Non intrabit eunuchus attritis vel amputatis testiculis, et abscisso vere- amputatis testiculis, et abscisso vere- tro, ecclesiam Domini. tro, ecclesiam Domini.

De tertio, Isa. LVI, 4 et 5: Hæc dicit De tertio, Isa. LVI, 4 et 5: Hæc dicit Dominus eunuchis: Qui custodierint Dominus eunuchis: Qui custodierint sabbata mea, et elegerint quæ volui, et sabbata mea, et elegerint quæ volui, et tenuerint foedus meum, dabo eis in domo tenuerint foedus meum, dabo eis in domo mea et in muris meis locum, etc. mea et in muris meis locum, etc.

« Qui potest capere capiat. » « Qui potest capere capiat. »

Per gratiam omnes possunt. Sed sicut Per gratiam omnes possunt. Sed sicut dicitur, I ad Corinth. v, 9: Melius est dicitur, I ad Corinth. v, 9: Melius est nubere, quam uri. nubere, quam uri.

« Tunc oblati sunt ei parvuli, ut « Tunc oblati sunt ei parvuli, ut manus eis imponeret, et oraret. Disci- manus eis imponeret, et oraret. Disci- puli autem increpabant eos. puli autem increpabant eos.

Jesus vero ait eis: Sinite parvulos, Jesus vero ait eis: Sinite parvulos, et nolite eos prohibere ad me venire: et nolite eos prohibere ad me venire: talium est enim regnum coelorum. talium est enim regnum coelorum.

Et cum imposuisset eis manus, Et cum imposuisset eis manus, abiit inde. » abiit inde. »

Ordinatum elicit mandatum in duo- Ordinatum elicit mandatum in duo-

bus in humilitate subdendi se præci- bus in humilitate subdendi se præci- pienti et præcepto : et in perfectione pienti et præcepto : et in perfectione mandatorum præceptorum. mandatorum præceptorum.

In primo notantur quatuor: offeren- In primo notantur quatuor: offeren- tium devotio, discipulorum indiscreta tium devotio, discipulorum indiscreta prohibitio, a Domino indiscretionis cor- prohibitio, a Domino indiscretionis cor- rectio, et parvulorum confirmatio et be- rectio, et parvulorum confirmatio et be- nedictio. nedictio.

Dicit igitur: Dicit igitur:

« Tunc oblati, etc. » « Tunc oblati, etc. »

Tangit tria devotionem offerentium, Tangit tria devotionem offerentium, innocentiam oblatorum, et intentionem innocentiam oblatorum, et intentionem

1 Vulgata habet, pauperculum. 1 Vulgata habet, pauperculum.

691 691

ad duo (alias a Domino) ad manus impo- ad duo (alias a Domino) ad manus impo- sitionem, et orationem. Numer. vi, 27: sitionem, et orationem. Numer. vi, 27: Invocabunt nomen meum super filios Is- Invocabunt nomen meum super filios Is- rael, et ego benedicam eis. rael, et ego benedicam eis.

« Discipuli autem, etc. » « Discipuli autem, etc. »

Tum quia timebant importunitate ve- Tum quia timebant importunitate ve- xari, tum etiam quia indiscretum repu- xari, tum etiam quia indiscretum repu- tabant parvulos non intelligentes quæ tabant parvulos non intelligentes quæ fiebant, confirmari, et benedici: sicut fiebant, confirmari, et benedici: sicut adhuc hæretici quidam hoc factum in adhuc hæretici quidam hoc factum in Ecclesia increpant, quæ parvulos susci- Ecclesia increpant, quæ parvulos susci- pit ad baptizandum et confirmandum. pit ad baptizandum et confirmandum. Numer. xiv, 31: Parvulos vestros, qui Numer. xiv, 31: Parvulos vestros, qui ignorant boni et mali distantiam... in- ignorant boni et mali distantiam... in- troducam, ut videant terram quæ vobis troducam, ut videant terram quæ vobis displicuit. Genes. XVII, 12: Infans octo displicuit. Genes. XVII, 12: Infans octo dierum circumcidetur. I Reg. 1, 25: dierum circumcidetur. I Reg. 1, 25: Puer parvulus Samuel oblatus est in Puer parvulus Samuel oblatus est in templum. templum.

« Jesus vero ait illis Sinite parvu- « Jesus vero ait illis Sinite parvu- los. » los. »

Reprimit indiscretionem discipulorum. Reprimit indiscretionem discipulorum. Isa. LXVI, 2 Ad quem respiciam, nisi Isa. LXVI, 2 Ad quem respiciam, nisi ad parvulum, et contritum spiritu, et ad parvulum, et contritum spiritu, et trementem sermones meos? I Reg. xv, trementem sermones meos? I Reg. xv, 17 Nonne cum parvulus esses in oculis 17 Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? tuis, caput in tribubus Israel factus es?

« Et nolite prohibere. » Proverb. III, « Et nolite prohibere. » Proverb. III, 27: Nolite prohibere benefacere eum, qui 27: Nolite prohibere benefacere eum, qui potest: si vales, et ipse istis benefac. Su- potest: si vales, et ipse istis benefac. Su- pra, XVIII, 6: Qui scandalizaverit unum pra, XVIII, 6: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, etc. de pusillis istis qui in me credunt, etc. Proverb. IX, 4 Si quis est parvulus, Proverb. IX, 4 Si quis est parvulus, veniat ad me. Ad Galat. IV, 1 Quanto veniat ad me. Ad Galat. IV, 1 Quanto tempore hæres parvulus est, nihil differt tempore hæres parvulus est, nihil differt

a servo. a servo.

: :

« Talium enim est regnum cælorum. » « Talium enim est regnum cælorum. » I ad Corinth. xiv, 20: Malitia parvuli I ad Corinth. xiv, 20: Malitia parvuli estote. Supra, xVIII, 3: Nisi conversi fue- estote. Supra, xVIII, 3: Nisi conversi fue- ritis, et efficiamini sicut parvuli, etc. ritis, et efficiamini sicut parvuli, etc. Job, XXII, 29: Qui humiliatus fuerit, erit Job, XXII, 29: Qui humiliatus fuerit, erit in gloria. in gloria.

16 16

692 692

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Qui dixit ei: Quid me interrogas « Qui dixit ei: Quid me interrogas de bono? Unus est bonus, Deus. » de bono? Unus est bonus, Deus. »

17 17

« Et cum imposuisset, etc. » « Et cum imposuisset, etc. »

Proverb. xxix, 23: Humilem spiritu Proverb. xxix, 23: Humilem spiritu suscipiet gloria. suscipiet gloria.

« Et ecce unus accedens ait illi: « Et ecce unus accedens ait illi: Magister bone, quid boni faciam ut Magister bone, quid boni faciam ut habeam vitam æternam ?» habeam vitam æternam ?»

Hic agitur de obedientia mandatorum. Hic agitur de obedientia mandatorum. Et habet tres partes, scilicet inquisitio- Et habet tres partes, scilicet inquisitio- nem boni, obedientiæ ostensionem, et nem boni, obedientiæ ostensionem, et impletionem. impletionem.

In prima duo notantur, dispositio vi- In prima duo notantur, dispositio vi- delicet quærentis, et modus quæstionis. delicet quærentis, et modus quæstionis. Dispositio quærentis est, quod « Unus, » Dispositio quærentis est, quod « Unus, »

forma virtutis, << accedens,» ad Domi- forma virtutis, << accedens,» ad Domi- num passu perfectionis. Marc. x, 17: Et num passu perfectionis. Marc. x, 17: Et cum egressus esset in viam, procurrens cum egressus esset in viam, procurrens quidam genu flexo ante eum, rogabat quidam genu flexo ante eum, rogabat eum Magister, etc. eum Magister, etc.

« Magister bone. » Modus est quæ- « Magister bone. » Modus est quæ- stionis, in qua ponit captationem benevo- stionis, in qua ponit captationem benevo- lentiæ, a perfectione sapientiæ et perfe- lentiæ, a perfectione sapientiæ et perfe- ctione virtutis laudando. Secundo, quærit ctione virtutis laudando. Secundo, quærit bonum exercendo in opere: « Quid boni bonum exercendo in opere: « Quid boni faciam, » et non quid boni sciam. Ter- faciam, » et non quid boni sciam. Ter- tio, summi boni effectivum conjungit, tio, summi boni effectivum conjungit, cum dicit : « Ut habeam vitam æter- cum dicit : « Ut habeam vitam æter-

nam. ) nam. )

Hic ostenditur obedientiæ via. Et ha- Hic ostenditur obedientiæ via. Et ha- bet duo redargutionem quærentis, et bet duo redargutionem quærentis, et ostensionem rei quæsitæ. ostensionem rei quæsitæ.

Redargutio est « Quid me interrogas Redargutio est « Quid me interrogas de bono? » Luc. XVIII, 19 Quid me de bono? » Luc. XVIII, 19 Quid me dicis bonum? Nemo bonus nisi solus dicis bonum? Nemo bonus nisi solus Deus. Et dicit Augustinus quod utrum- Deus. Et dicit Augustinus quod utrum- que dubium est. Unum propter imper- que dubium est. Unum propter imper- fectam fidem. Quid me dicis bonum? fectam fidem. Quid me dicis bonum? quia non dixerat nisi magister bone: quia non dixerat nisi magister bone: quod est boni et sapientis hominis, qui quod est boni et sapientis hominis, qui ex se non bonus est. Alterum dictum ex se non bonus est. Alterum dictum est propter imperfectam voluntatem: est propter imperfectam voluntatem: quia temporale bonum in corde eligens, quia temporale bonum in corde eligens, quæsivit de dono spirituali. quæsivit de dono spirituali.

« Unus est bonus, Deus, » essentiali- « Unus est bonus, Deus, » essentiali- ter, causaliter, et exemplariter, et fina- ter, causaliter, et exemplariter, et fina- liter et sic nihil est bonum nisi in liter et sic nihil est bonum nisi in quantum illud participatur, et in quan- quantum illud participatur, et in quan- tum ab illo est, et in illo relucet, et in tum ab illo est, et in illo relucet, et in quantum ad ipsum est. Exod. xXXIII, 19: quantum ad ipsum est. Exod. xXXIII, 19: Ego ostendam omne bonum tibi. Ego ostendam omne bonum tibi.

« Si autem vis ad vitam ingredi, « Si autem vis ad vitam ingredi, serva mandata. » serva mandata. »

Responsio ad quæstionem. Et duo ha- Responsio ad quæstionem. Et duo ha- bet, ostensionem obedientiæ in genere, bet, ostensionem obedientiæ in genere, et determinationem in specie. et determinationem in specie.

« Ingredi. » Eccli. 1, 5: Fons sapien- « Ingredi. » Eccli. 1, 5: Fons sapien- tiæ verbum Dei in excelsis, et ingressus tiæ verbum Dei in excelsis, et ingressus illius mandata æterna. Sapient. vi, 18: illius mandata æterna. Sapient. vi, 18: Initium illius verissima est disciplinæ Initium illius verissima est disciplinæ concupiscentia. «Serva mandata. » Pro- concupiscentia. «Serva mandata. » Pro- verb. vi, 20, et VII, 2: Serva mandata. verb. vi, 20, et VII, 2: Serva mandata.

« Magister. » Deuter. VIII, 5: Sicut eru- « Magister. » Deuter. VIII, 5: Sicut eru- dit filium suum homo, sic Dominus Deus dit filium suum homo, sic Dominus Deus tuus erudivit te. « Bone. » Nahum, 1, 7: tuus erudivit te. « Bone. » Nahum, 1, 7: Bonus Dominus, et confortans in die Bonus Dominus, et confortans in die tribulationis et sciens sperantes in se. tribulationis et sciens sperantes in se. « Quid boni faciam ? » Joan. vi, 28: « Quid boni faciam ? » Joan. vi, 28: Quid faciemus ut operemur opera Dei? Quid faciemus ut operemur opera Dei? Job, x1, 2: Numquid vir verbosus justi- Job, x1, 2: Numquid vir verbosus justi- ficabitur? Supra, vII, 21: Non omnis ficabitur? Supra, vII, 21: Non omnis qui dicit mihi: Domine, Domine, intra- qui dicit mihi: Domine, Domine, intra- bit in regnum cælorum : sed qui facit xit: Non homicidium facies: Non voluntatem Patris mei qui in cœlis est, bit in regnum cælorum : sed qui facit xit: Non homicidium facies: Non voluntatem Patris mei qui in cœlis est, ipse intrabit in regnum cœlorum. ipse intrabit in regnum cœlorum.

« Dicit illi Quæ ? Jesus autem di- « Dicit illi Quæ ? Jesus autem di-

adulterabis Non facies furtum: Non adulterabis Non facies furtum: Non falsum testimonium dices: falsum testimonium dices:

1 Marc. x, 18: Quid me dicis bonum? Nemo 1 Marc. x, 18: Quid me dicis bonum? Nemo

Honora patrem tuum et matrem Honora patrem tuum et matrem

10 10

bonus, nisi unus Deus. bonus, nisi unus Deus.

IN EVANG. MATTHÆI, XIX-18, 19, 20, 21. IN EVANG. MATTHÆI, XIX-18, 19, 20, 21.

tuam, et, Diliges proximum tuum sic- tuam, et, Diliges proximum tuum sic- ut teipsum. ut teipsum.

» »

« Dicit illi: Quæ ? » Quæstio est de- « Dicit illi: Quæ ? » Quæstio est de- terminationis. « Jesus autem dixit: Non terminationis. « Jesus autem dixit: Non homicidium, etc. » Determinat primo homicidium, etc. » Determinat primo quinque in opere, et sextum, quod est quinque in opere, et sextum, quod est forma operis. In opere autem contra ma- forma operis. In opere autem contra ma- lum tangit quatuor, et quintum in ordine lum tangit quatuor, et quintum in ordine ad bonum et contra malum in opere ad bonum et contra malum in opere tria, et quartum in verbo. In opere au- tria, et quartum in verbo. In opere au- tem contra malum proximi secundum tem contra malum proximi secundum nocumentum personæ, et contra nocu- nocumentum personæ, et contra nocu- mentum conservationis naturæ speciei, et mentum conservationis naturæ speciei, et contra id quod .datum est ad solatium contra id quod .datum est ad solatium utriusque. utriusque.

Attende autem, quod non dicit de Attende autem, quod non dicit de mandatis primæ tabulæ: quia ille pecca- mandatis primæ tabulæ: quia ille pecca- bat in effectu contra proximum retinen- bat in effectu contra proximum retinen- do, et non ita in affectu contra Domi- do, et non ita in affectu contra Domi-

num. num.

Dicit ergo: Dicit ergo: « Non homicidium fa- « Non homicidium fa- cies. Poena ponitur, Exod. xxi, 12: Qui cies. Poena ponitur, Exod. xxi, 12: Qui percusserit hominem volens occidere, percusserit hominem volens occidere, morte moriatur. morte moriatur.

«Non adulterabis 2. » Poena ponitur, «Non adulterabis 2. » Poena ponitur, Levit. xx, 10: Si mœchatus quis fuerit Levit. xx, 10: Si mœchatus quis fuerit cum uxore alterius, et adulterium per- cum uxore alterius, et adulterium per- petraverit cum conjuge proximi sui, petraverit cum conjuge proximi sui, morte moriantur et machus et adultera ³. morte moriantur et machus et adultera ³. «Non facies furtum*. Pœna tangi- «Non facies furtum*. Pœna tangi- tur, Exod. XXI, 16 et XXII, 1, 4: Pro- tur, Exod. XXI, 16 et XXII, 1, 4: Pro- verb. vi, verb. vi, 31 et xxix, 24: Eccli. v, 17, 31 et xxix, 24: Eccli. v, 17,

etc. etc.

«Non falsum testimonium dices *. » «Non falsum testimonium dices *. »

Deuter. xix, 18 et 19: Cumque diligen- Deuter. xix, 18 et 19: Cumque diligen- tissime perscrutantes, invenerint falsum tissime perscrutantes, invenerint falsum testem dixisse contra fratrem suum men- testem dixisse contra fratrem suum men- dacium reddent ei sicut fratri suo facere dacium reddent ei sicut fratri suo facere cogitavit. Proverb. xix, 5: Testis falsus cogitavit. Proverb. xix, 5: Testis falsus non erit impunitus. non erit impunitus.

« Honora, etc . » Eccli. 11, 7: Qui « Honora, etc . » Eccli. 11, 7: Qui honorat patrem suum, vita vivet lon- honorat patrem suum, vita vivet lon- giore. Et sequitur, y. 13: Gloria hominis giore. Et sequitur, y. 13: Gloria hominis

693 693

ex honore patris sui, et dedecus filii pater ex honore patris sui, et dedecus filii pater sine honore. sine honore.

« «

Diliges proximum tuum, etc 7. » Diliges proximum tuum, etc 7. » Ad Roman. xIII, 10: Plenitudo legis est Ad Roman. xIII, 10: Plenitudo legis est dilectio. dilectio.

« Dicit illi adolescens: Omnia hæc « Dicit illi adolescens: Omnia hæc custodivi a juventute mea: quid adhuc custodivi a juventute mea: quid adhuc mihi deest? » mihi deest? »

Ecce impletio obedientiæ: nec de vita Ecce impletio obedientiæ: nec de vita sua vincitur, nec tentat secundum Be- sua vincitur, nec tentat secundum Be- dam quia, Marc. x, 21, dicitur, quod dam quia, Marc. x, 21, dicitur, quod Jesus dilexit eum. Quidam autem di- Jesus dilexit eum. Quidam autem di- cunt quod tentaverit: quia duplex est cunt quod tentaverit: quia duplex est tentatio, simulatorum scilicet ut capiant, tentatio, simulatorum scilicet ut capiant, et imperfectorum, ut aliquid ad salutem et imperfectorum, ut aliquid ad salutem sufficiens inveniant et hoc secundo sufficiens inveniant et hoc secundo modo tentavit. modo tentavit.

Et dicit duo profitetur obedientiam, Et dicit duo profitetur obedientiam, et quærit perfectionem. et quærit perfectionem.

De primo dicit : « Hæc omnia custo- De primo dicit : « Hæc omnia custo- divi. » Jacob. II, 10: Quicumque totam divi. » Jacob. II, 10: Quicumque totam legem servaverit, offendat autem in uno, legem servaverit, offendat autem in uno, factus est omnium reus. « A juventute. » factus est omnium reus. « A juventute. » Thren. III, 27: Bonum est viro, cum por- Thren. III, 27: Bonum est viro, cum por- taverit jugum ab adolescentia sua. taverit jugum ab adolescentia sua.

De secundo dicit: « Quid adhuc mihi De secundo dicit: « Quid adhuc mihi deest? » Eccli. vi, 18: Fili, a juventute deest? » Eccli. vi, 18: Fili, a juventute tua excipe doctrinam. tua excipe doctrinam.

« Ait illi Jesus: Si vis perfectus esse, « Ait illi Jesus: Si vis perfectus esse, vade, vende quæ habes et da paupe- vade, vende quæ habes et da paupe- ribus, et habebis thesaurum in cœlo: ribus, et habebis thesaurum in cœlo:

et veni, sequere me. » et veni, sequere me. »

Hic ponitur regnum perfectorum. Et Hic ponitur regnum perfectorum. Et dicuntur tria perfectionis via, et qui ad dicuntur tria perfectionis via, et qui ad perfectionem non perveniunt, et quod perfectionem non perveniunt, et quod præmium perfectionis. præmium perfectionis.

« Si vis perfectus esse. » II ad Corinth. « Si vis perfectus esse. » II ad Corinth.

20 20

21 21

1 Cf. Exod. xx, 13 et Deuter v, 17. 1 Cf. Exod. xx, 13 et Deuter v, 17.

2 Cf. Exod. xx, 14 et Deuter. v, 18. 2 Cf. Exod. xx, 14 et Deuter. v, 18.

3 Cf. etiam Proverb. vi, 29 et seq. 3 Cf. etiam Proverb. vi, 29 et seq.

* Cf. Exod. xx, 15 et Deuter. v, 19. * Cf. Exod. xx, 15 et Deuter. v, 19.

5 Cf. Exod xx, 16 et Deuter v, 20. 5 Cf. Exod xx, 16 et Deuter v, 20.

6 Cf. Exod. xx, 12 et Deuter. v, 16. 6 Cf. Exod. xx, 12 et Deuter. v, 16.

7 Cf. Levit XIX, 18. 7 Cf. Levit XIX, 18.

694 694

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

x, 11 De cætero, fratres, gaudete, x, 11 De cætero, fratres, gaudete, perfecti estote. Ad Coloss. II, 14: Super perfecti estote. Ad Coloss. II, 14: Super omnia charitatem habete, quod est vin- omnia charitatem habete, quod est vin- culum perfectionis. culum perfectionis.

« Vade, vende quæ habes. » Non ut « Vade, vende quæ habes. » Non ut Ananias, et Saphira . Luc. XII, 33: Ananias, et Saphira . Luc. XII, 33: Vendite quæ possidetis, et date eleemo- Vendite quæ possidetis, et date eleemo- synam. « Et da pauperibus. » Psal. synam. « Et da pauperibus. » Psal. cx1, 9: Dispersit, dedit pauperibus. cx1, 9: Dispersit, dedit pauperibus. «< Et habebis thesaurum in cœlo. » Su- «< Et habebis thesaurum in cœlo. » Su- pra, vi, 20 Thesaurizate vobis thesau- pra, vi, 20 Thesaurizate vobis thesau- ros in cœlo. ros in cœlo.

« Et veni, sequere me. » I Joan. 11, 6: « Et veni, sequere me. » I Joan. 11, 6: Qui dicit se in Christo manere, debet, Qui dicit se in Christo manere, debet, sicut ille, scilicet Christus, ambulavit, sicut ille, scilicet Christus, ambulavit, et ipse ambulare. et ipse ambulare.

« Cum « Cum

audisset autem adolescens audisset autem adolescens verbum, abiit tristis: erat enim ha- verbum, abiit tristis: erat enim ha- bens multas possessiones. bens multas possessiones.

Jesus autem dixit discipulis suis: Jesus autem dixit discipulis suis: Amen dico vobis, quia dives difficile Amen dico vobis, quia dives difficile intrabit in regnum coelorum. intrabit in regnum coelorum.

Et iterum dico vobis: Facilius est Et iterum dico vobis: Facilius est camelum per foramen acus transire, camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum cœ- quam divitem intrare in regnum cœ- lorum. » lorum. »

Difficultas hujus tangitur. Et dicit Difficultas hujus tangitur. Et dicit duo primo enim ostenditur difficultas duo primo enim ostenditur difficultas tam in tristitia juvenis quam ex verbis tam in tristitia juvenis quam ex verbis Salvatoris et secundo, excluditur im- Salvatoris et secundo, excluditur im- possibilitas. possibilitas.

Dicit igitur primo: « Cum audisset Dicit igitur primo: « Cum audisset autem, etc. » Eccli. xiv, 2: Felix qui autem, etc. » Eccli. xiv, 2: Felix qui non habuit animi sui tristitiam, et non non habuit animi sui tristitiam, et non excidit aspe sua. Et, ibidem, Infra, y. 10: excidit aspe sua. Et, ibidem, Infra, y. 10: Oculus malus ad mala: et non sa- Oculus malus ad mala: et non sa- tiabitur pane, sed indigens et in tristitia tiabitur pane, sed indigens et in tristitia erit super mensam suam. II ad Corinth. erit super mensam suam. II ad Corinth. VII, 10: Sæculi tristitia mortem opera- VII, 10: Sæculi tristitia mortem opera- tur. « Erat enim habens muitas possessio- tur. « Erat enim habens muitas possessio- nes, etc. » Eccle. v, 10: Quid prodest nes, etc. » Eccle. v, 10: Quid prodest

1 Cf. Act. v, 1 et seq. 1 Cf. Act. v, 1 et seq.

possessori, nisi quod cernit divitias ocu- possessori, nisi quod cernit divitias ocu- lis suis? lis suis?

<< Jesus autem dixit discipulis suis. »> << Jesus autem dixit discipulis suis. »>

Quia alii non audivissent: « Amen Quia alii non audivissent: « Amen dico vobis. » Luc. XVIII, 24: Quam dif- dico vobis. » Luc. XVIII, 24: Quam dif- ficile qui pecunias habent in regnum Dei ficile qui pecunias habent in regnum Dei intrabunt! Marc. x, 23: Quam difficile intrabunt! Marc. x, 23: Quam difficile qui pecunias habent in regnum Dei intro- qui pecunias habent in regnum Dei intro- ibunt Eccle. v, 9: Qui amat divitias, ibunt Eccle. v, 9: Qui amat divitias, fructum non capiet ex eis. fructum non capiet ex eis.

. .

« Facilius est camelum, etc. » « Facilius est camelum, etc. »

In muro Jerusalem propter bella fini- In muro Jerusalem propter bella fini- tima magnæ portæ conclusæ fuerunt, et tima magnæ portæ conclusæ fuerunt, et parvulæ portulæ apertæ, quæ foramen parvulæ portulæ apertæ, quæ foramen acus vocabantur propter actitudinem, per acus vocabantur propter actitudinem, per quas animalia non nisi depositis oneribus quas animalia non nisi depositis oneribus intrabant et hoc est, quod dicit compa- intrabant et hoc est, quod dicit compa- rative loquens. Marc. x, 24: Filioli, rative loquens. Marc. x, 24: Filioli, quam difficile est confidentes in pecuniis quam difficile est confidentes in pecuniis in regnum. Dei introire! Proverb. x1, in regnum. Dei introire! Proverb. x1, 28: Qui confidit in divitiis suis corruet. 28: Qui confidit in divitiis suis corruet. Proverb. XXVIII, 20: Qui festinat di- Proverb. XXVIII, 20: Qui festinat di- tari, non erit innocens. tari, non erit innocens.

« Auditis autem his, discipuli mira- « Auditis autem his, discipuli mira- bantur valde, dicentes: Quis ergo po- bantur valde, dicentes: Quis ergo po- terit salvus esse? terit salvus esse?

Adspiciens autem Jesus, dixit illis: Adspiciens autem Jesus, dixit illis: Apud homines hoc impossibile est : Apud homines hoc impossibile est : apud Deum autem omnia possibilia apud Deum autem omnia possibilia sunt. » sunt. »

Hic duo dicuntur: discipulorum ad- Hic duo dicuntur: discipulorum ad- miratio, et impossibilitatis exclusio. miratio, et impossibilitatis exclusio.

Discipuli enim intellexerunt, quod di- Discipuli enim intellexerunt, quod di- ves est non solum qui habet, sed qui ves est non solum qui habet, sed qui vult habere, quales fere omnes sunt: et vult habere, quales fere omnes sunt: et hæc est causa quæstionis eorum. hæc est causa quæstionis eorum.

« Adspiciens autem Jesus dixit illis: « Adspiciens autem Jesus dixit illis: Apud homines hoc impossibile est : apud Apud homines hoc impossibile est : apud Deum autem omnia possibilia sunt. » Deum autem omnia possibilia sunt. »

25 25

20 20

27 27

28 28

29 29

80 80

IN EVANG. MATTHÆI, XIX-27, 28, 29, 30. IN EVANG. MATTHÆI, XIX-27, 28, 29, 30.

Luc. 1, 37 Non erit impossibile apud Luc. 1, 37 Non erit impossibile apud Deum omne verbum. Genes. XVIII, 14: Deum omne verbum. Genes. XVIII, 14: Numquid Deo quidquam est difficile ? Numquid Deo quidquam est difficile ?

« Tunc respondens Petrus, dixit ei: « Tunc respondens Petrus, dixit ei: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te quid ergo erit nobis? » sumus te quid ergo erit nobis? »

" "

Præmium ostenditur hic perfectionis. Præmium ostenditur hic perfectionis. Et duo hic tangumtur: perfectionis expo- Et duo hic tangumtur: perfectionis expo- sitio, et præmium. sitio, et præmium.

Dicit ergo «Tunc respondens Pe- Dicit ergo «Tunc respondens Pe- trus, »pro omnibus aliis. « Ecce nos re- trus, »pro omnibus aliis. « Ecce nos re- liquimus omnia . » Genes. xi, 1 : Egre- liquimus omnia . » Genes. xi, 1 : Egre- dere, etc. «Et secuti sumus te. » III Reg. dere, etc. «Et secuti sumus te. » III Reg. XIX, 20: Eliseus relictis bobus cucurrit XIX, 20: Eliseus relictis bobus cucurrit post Eliam. post Eliam.

«Quid ergo erit nobis,» in præmio ? «Quid ergo erit nobis,» in præmio ? Supra, x1, 50, exponitur præmium *. Supra, x1, 50, exponitur præmium *.

« Jesus autem dixit illis: Amen dico « Jesus autem dixit illis: Amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me, in vobis, quod vos qui secuti estis me, in regeneratione, cum sederit Filius ho- regeneratione, cum sederit Filius ho- minis in sede majestatis suæ, sedebi- minis in sede majestatis suæ, sedebi- tis et vos super sedes duodecim, judi- tis et vos super sedes duodecim, judi-

cantes duodecim tribus Israël. cantes duodecim tribus Israël.

Et omnis qui reliquerit domum, vel Et omnis qui reliquerit domum, vel fratres, aut sorores, aut patrem, aut fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum, centu- agros propter nomen meum, centu- plum accipiet, et vitam æternam pos- plum accipiet, et vitam æternam pos-

sidebit. sidebit.

Multi autem erunt primi novissimi, Multi autem erunt primi novissimi, et novissimi primi. « et novissimi primi. «

« Jesus autem dixit illis : » specialiter « Jesus autem dixit illis : » specialiter primo Apostolis et apostolicis viris: et primo Apostolis et apostolicis viris: et secundo, generaliter omnibus. secundo, generaliter omnibus.

Dicit igitur « Amen dico vobis, » Dicit igitur « Amen dico vobis, » fideli promissione. Ad Titum, 1, 2: Quam fideli promissione. Ad Titum, 1, 2: Quam promisit, qui non mentitur, Deus. « Quod promisit, qui non mentitur, Deus. « Quod

1 Cf. Supra, Iv, 20 et 22. 1 Cf. Supra, Iv, 20 et 22.

2 Cf. Deuter. XXXIII, 1 et seq. 2 Cf. Deuter. XXXIII, 1 et seq. 3 Cf. Daniel. VII, 13 et 14. 3 Cf. Daniel. VII, 13 et 14.

: :

695 695

vos qui secuti estis me, » quia parum est vos qui secuti estis me, » quia parum est relinquere ideo de illo non facit men- relinquere ideo de illo non facit men- tionem. Cantic. vII, 7: Si dederit homo tionem. Cantic. vII, 7: Si dederit homo omnem substantiam domus suæ, etc. Sed omnem substantiam domus suæ, etc. Sed magnum est sequi. Eccli. xx111, 38: Glo- magnum est sequi. Eccli. xx111, 38: Glo- ria magna est sequi Dominum: longitudo ria magna est sequi Dominum: longitudo enim dierum assumetur ab eo. enim dierum assumetur ab eo.

« In regeneratione, » non baptismatis, « In regeneratione, » non baptismatis, sed resurrectionis Sanctorum in gloria. sed resurrectionis Sanctorum in gloria. I ad Corinth. xv, 52: Nos immutatimur. I ad Corinth. xv, 52: Nos immutatimur. Ad Roman. vIII, 21: Ipsa creatura libe- Ad Roman. vIII, 21: Ipsa creatura libe- rabitur a servitute corruptionis in liber- rabitur a servitute corruptionis in liber- tatem gloriæ filiorum Dei. tatem gloriæ filiorum Dei.

« Cum sederit Filius hominis in sede « Cum sederit Filius hominis in sede

majestatis suæ ³. » Joan. v, 27: Potesta- majestatis suæ ³. » Joan. v, 27: Potesta- tem dedit ei judicium facere, quia Filius tem dedit ei judicium facere, quia Filius hominis est. Ad Hebr. x, 3: Sedet ad hominis est. Ad Hebr. x, 3: Sedet ad dexteram majestatis. « Sedebitis et vos, » dexteram majestatis. « Sedebitis et vos, » perfecti, quorum cor indivisum est ad perfecti, quorum cor indivisum est ad temporaliter delectantia, « super sedes temporaliter delectantia, « super sedes duodecim. » Apocal. iv, 4: In circuitu duodecim. » Apocal. iv, 4: In circuitu sedis sedilia viginti quatuor: et super sedis sedilia viginti quatuor: et super thronos viginti quatuor seniores seden- thronos viginti quatuor seniores seden- tes, hoc est, duodecim Patres, et duode- tes, hoc est, duodecim Patres, et duode- cim Apostoli, quia omnes stellæ ad duo- cim Apostoli, quia omnes stellæ ad duo- decim reducuntur. Apocal. XII, 1: In decim reducuntur. Apocal. XII, 1: In capite ejus corona stellarum duodecim. capite ejus corona stellarum duodecim. Ideo universitas significatur judicantium Ideo universitas significatur judicantium per duodecim. Vel, quia septenarius con- per duodecim. Vel, quia septenarius con- sistit ex tribus et quatuor, unius horum sistit ex tribus et quatuor, unius horum multiplicatio per alium facit duodecim ". multiplicatio per alium facit duodecim ".

Judicantes duodecim tribus Israel. » Judicantes duodecim tribus Israel. » Per hoc accipitur universitas judicando- Per hoc accipitur universitas judicando- rum. Psal. CXLIX, 9: Ut faciant in eis rum. Psal. CXLIX, 9: Ut faciant in eis judicium conscriptum: gloria hæc om- judicium conscriptum: gloria hæc om- nibus sanctis ejus. Per tribus autem ls- nibus sanctis ejus. Per tribus autem ls- rael significantur fideles imperfecte boni rael significantur fideles imperfecte boni et imperfecte mali, qui salvabuntur et et imperfecte mali, qui salvabuntur et condemnabuntur. Qui autem infideles condemnabuntur. Qui autem infideles sunt, de his dicitur, Joan. m, 18: Qui sunt, de his dicitur, Joan. m, 18: Qui non credit, jam judicatus est. non credit, jam judicatus est.

« Et omnis qui reliquerit, etc. » « Et omnis qui reliquerit, etc. » Istud patet per se. Dicuntur enim, Istud patet per se. Dicuntur enim,

* De hoc, vide supra in enarrationem super * De hoc, vide supra in enarrationem super ŷ. 1 cap. xI, pag. 477 et 478. ŷ. 1 cap. xI, pag. 477 et 478.

696 696

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Marc. x, 29 et 30, centies tantum acci- Marc. x, 29 et 30, centies tantum acci- pere in potentium persecutionibus, eo pere in potentium persecutionibus, eo quod sunt multi implentes in ipso spiri- quod sunt multi implentes in ipso spiri- tuale bonum, et charo venerantur affectu, tuale bonum, et charo venerantur affectu, et illos accipit in patres, etc. 1. Quidam et illos accipit in patres, etc. 1. Quidam etiam semper persequuntur hoc bonum, etiam semper persequuntur hoc bonum, et ideo accipit cum persecutionibus. Vel, et ideo accipit cum persecutionibus. Vel, centuplum, quia incomparabiliter valet centuplum, quia incomparabiliter valet plus quod accipit. Genes. xxvi, 12: Sevit plus quod accipit. Genes. xxvi, 12: Sevit Isaac in terra illa, et invenit in ipso Isaac in terra illa, et invenit in ipso anno centuplum. anno centuplum.

« Et vitam æternam possidebit. » Joan. « Et vitam æternam possidebit. » Joan. x, 28 Et ego vitam æternam do eis. x, 28 Et ego vitam æternam do eis.

Quia autem in sede judiciaria sedere Quia autem in sede judiciaria sedere magnum est, et vitam æternam habere, magnum est, et vitam æternam habere, ideo finalem adjungit conclusionem de ideo finalem adjungit conclusionem de modo habendi tantum præmium honoris, modo habendi tantum præmium honoris, et vitæ et felicitatis : et vitæ et felicitatis :

« Multi autem, etc. » « Multi autem, etc. »

Multitudo enim Judæorum quæ prima Multitudo enim Judæorum quæ prima electa fuerat, tandem reprobata est et electa fuerat, tandem reprobata est et novissimi dignitate et tempore de genti- novissimi dignitate et tempore de genti- bus perceptione gratiæ facti sunt primi. bus perceptione gratiæ facti sunt primi. Ad Ephes. 1, 13: Nunc autem in Christo Ad Ephes. 1, 13: Nunc autem in Christo Jesu, vos qui aliquando eratis longe, Jesu, vos qui aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi. Et in- facti estis prope in sanguine Christi. Et in- ter vocatos, qui prior est reputatione sui, ter vocatos, qui prior est reputatione sui, fit novissimus retributione. Luc. xiv, 11: fit novissimus retributione. Luc. xiv, 11: Omnis, qui se exaltat, humiliabitur: et Omnis, qui se exaltat, humiliabitur: et qui se humiliat, exaltabitur. qui se humiliat, exaltabitur.

Et hoc intendit adstruere per totum Et hoc intendit adstruere per totum sequens capitulum. sequens capitulum.

CAPUT XX. CAPUT XX.

Parabolam proponit de operariis in vineam conductis, quorum ultimis idem Parabolam proponit de operariis in vineam conductis, quorum ultimis idem datur denarius cum primis : Jesus discipulis passionem ac resurrectionem datur denarius cum primis : Jesus discipulis passionem ac resurrectionem suam prædicit : et occasione ambitionis filiorum Zebedæi docet discipulos, suam prædicit : et occasione ambitionis filiorum Zebedæi docet discipulos, quod non potestate et ostensione dominii, sed officio ministerii debeant esse quod non potestate et ostensione dominii, sed officio ministerii debeant esse majores egrediens vero Jericho duos cæcos illuminat. majores egrediens vero Jericho duos cæcos illuminat.

1. Simile est regnum coelorum homi. 1. Simile est regnum coelorum homi. ni patrifamilias, qui exiit primo ni patrifamilias, qui exiit primo mane conducere operarios in mane conducere operarios in vineam suam. vineam suam.

2. Conventione autem facta cum ope- 2. Conventione autem facta cum ope- rariis ex denario diurno, misit rariis ex denario diurno, misit eos in vineam suam. eos in vineam suam. 3. Et egressus circa horam tertiam, 3. Et egressus circa horam tertiam, vidit alios stantes in foro otiosos. vidit alios stantes in foro otiosos. 4. Et dixit illis: Ite et vos in vi- 4. Et dixit illis: Ite et vos in vi- neam meam, et quod justum neam meam, et quod justum fuerit dabo vobis. fuerit dabo vobis.

Marc. x, 29 et 30: Amen dico vobis, nemo Marc. x, 29 et 30: Amen dico vobis, nemo est qui reliquerit domum, aut fratres, aut sorores, est qui reliquerit domum, aut fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut filios, aut agros, aut patrem, aut matrem, aut filios, aut agros, propter me et propter evangelium, qui non acci- propter me et propter evangelium, qui non acci-

5. Illi autem abierunt. Iterum autem 5. Illi autem abierunt. Iterum autem exiit circa sextam et nonam ho- exiit circa sextam et nonam ho- ram et fecit similiter. ram et fecit similiter.

6. Circa undecimam vero exiit, et 6. Circa undecimam vero exiit, et invenit alios stantes, et dicit invenit alios stantes, et dicit illis Quid hic statis tota die illis Quid hic statis tota die otiosi? otiosi?

7. Dicunt ei: Quia nemo nos con- 7. Dicunt ei: Quia nemo nos con- duxit. Dicit illis Ite et vos in duxit. Dicit illis Ite et vos in vineam meam. vineam meam.

: :

8. Cum sero autem factum esset, di- 8. Cum sero autem factum esset, di- cit dominus vineæ procuratori cit dominus vineæ procuratori

piat centies tantum, nunc in tempore hoc, domos, piat centies tantum, nunc in tempore hoc, domos, et fratres, et sorores, et matres, et filios, et agros, et fratres, et sorores, et matres, et filios, et agros, cum persecutionibus, et in sæculo futuro vitam cum persecutionibus, et in sæculo futuro vitam æternam. æternam.

CAP. XX. MATTHÆI. CAP. XX. MATTHÆI.

suo Voca operarios, et redde suo Voca operarios, et redde illis mercedem, incipiens a no- illis mercedem, incipiens a no- vissimis usque ad primos. vissimis usque ad primos. 9. Cum venissent ergo qui circa un- 9. Cum venissent ergo qui circa un- decimam horam venerant, acce- decimam horam venerant, acce- perunt singulos denarios. perunt singulos denarios.

10. Venientes autem et primi, arbi- 10. Venientes autem et primi, arbi- trati sunt quod plus essent ac- trati sunt quod plus essent ac-

cepturi acceperunt autem et cepturi acceperunt autem et ipsi singulos denarios. ipsi singulos denarios.

697 697

21. Qui dixit ei: Quid vis? Ait illi: 21. Qui dixit ei: Quid vis? Ait illi: Dic ut sedeant hi duo filii mei, Dic ut sedeant hi duo filii mei, unus ad dexteram tuam, et unus ad dexteram tuam, et unus ad sinistram in regno unus ad sinistram in regno

tuo. tuo.

22. Respondens autem Jesus, dixit: 22. Respondens autem Jesus, dixit: Nescitis quid petatis. Potestis Nescitis quid petatis. Potestis bibere calicem quem ego bibi- bibere calicem quem ego bibi- turus sum? Dicunt ei: Possu- turus sum? Dicunt ei: Possu-

mus. mus.

11. Et accipientes murmurabant ad- 23. Ait illis Calicem quidem meum 11. Et accipientes murmurabant ad- 23. Ait illis Calicem quidem meum

versus patremfamilias, versus patremfamilias,

12. Dicentes: Hi novissimi una hora 12. Dicentes: Hi novissimi una hora fecerunt, et pares illos nobis fecerunt, et pares illos nobis fecisti, qui portavimus pondus fecisti, qui portavimus pondus diei et æstus. diei et æstus.

13. At ille respondens uni eorum, 13. At ille respondens uni eorum, dixit Amice, non facio tibi dixit Amice, non facio tibi injuriam nonne ex denario injuriam nonne ex denario convenisti mecum? convenisti mecum?

14. Tolle quod tuum est, et vade: 14. Tolle quod tuum est, et vade: volo autem et huic novissimo volo autem et huic novissimo dare sicut et tibi. dare sicut et tibi.

15. Aut non licet mihi quod volo face- 15. Aut non licet mihi quod volo face- re? an oculus tuus nequam est re? an oculus tuus nequam est quia ego bonus sum? quia ego bonus sum?

16. Sic erunt novissimi primi, et pri- 16. Sic erunt novissimi primi, et pri- mi novissimi 1: multi enim sunt mi novissimi 1: multi enim sunt vocati, pauci vero electi. vocati, pauci vero electi.

17. Et 17. Et

ascendens Jesus Jerosoly- ascendens Jesus Jerosoly- mam, assumpsit duodecim dis- mam, assumpsit duodecim dis- cipulos secreto, et ait illis : cipulos secreto, et ait illis : 18. Ecce ascendimus Jerosolymam, et 18. Ecce ascendimus Jerosolymam, et Filius hominis tradetur Princi- Filius hominis tradetur Princi- pibus sacerdotum, et Scribis, pibus sacerdotum, et Scribis, et condemnabunt eum morte, et condemnabunt eum morte, 19. Et tradent eum Gentibus ad illu- 19. Et tradent eum Gentibus ad illu- dendum, et flagellandum, et dendum, et flagellandum, et crucifigendum et tertia die re- crucifigendum et tertia die re- surget. surget.

20. Tunc accessit ad eum mater filio- 20. Tunc accessit ad eum mater filio- rum Zebedæi cum filiis suis ³, rum Zebedæi cum filiis suis ³, adorans et petens aliquid ab adorans et petens aliquid ab

eo. eo.

bibetis sedere autem ad dex- bibetis sedere autem ad dex- teram meam vel sinistram, non teram meam vel sinistram, non est meum dare vobis, sed quibus est meum dare vobis, sed quibus paratum est a Patre meo. paratum est a Patre meo. 24. Et audientes decem, indignati sunt 24. Et audientes decem, indignati sunt de duobus fratribus 4. de duobus fratribus 4.

25. Jesus autem vocavit eos ad se ³, 25. Jesus autem vocavit eos ad se ³, et ait Scitis quia principes et ait Scitis quia principes gentium dominantur eorum, et gentium dominantur eorum, et qui majores sunt potestatem qui majores sunt potestatem exercent in eos. exercent in eos.