672 672

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tis? Daniel. x, 21: Nemo est adjutor tis? Daniel. x, 21: Nemo est adjutor meus in omnibus his, nisi Michael, prin- meus in omnibus his, nisi Michael, prin- ceps vester. Act. XII, 15: Angelus ejus ceps vester. Act. XII, 15: Angelus ejus est. « In cœlis. » Per metonymiam, hoc est. « In cœlis. » Per metonymiam, hoc est, in cœlestibus per contemplationem, est, in cœlestibus per contemplationem, exeuntes quocumque currant per mini- exeuntes quocumque currant per mini- sterium semper enim assistunt intimis sterium semper enim assistunt intimis per contemplationem. Tob. XII, 15: Ego per contemplationem. Tob. XII, 15: Ego sum Raphael Angelus, unus ex septem sum Raphael Angelus, unus ex septem qui adstamus ante Dominum Hoc dixit, qui adstamus ante Dominum Hoc dixit, quando ministravit in terra circa Tobiam. quando ministravit in terra circa Tobiam. « Semper vident: » et ideo eadem æter- « Semper vident: » et ideo eadem æter- nitate quæ Deus est, mutabilitatem na- nitate quæ Deus est, mutabilitatem na- turæ transcendunt, « faciem, » præsen- turæ transcendunt, « faciem, » præsen- tiam, « Patris, » qui vult exhibere omne tiam, « Patris, » qui vult exhibere omne quod bonun est, « mei, » per consubstan- quod bonun est, « mei, » per consubstan- tialitatem, quia substantiam vident, tialitatem, quia substantiam vident,

« «

qui in cœlis est: » ubi exhibet clarita- qui in cœlis est: » ubi exhibet clarita- tem vitæ beatæ. Daniel. vII, 10: Millia tem vitæ beatæ. Daniel. vII, 10: Millia millium ministrabant ei. Job, xxv, 3: millium ministrabant ei. Job, xxv, 3: Numquid est numerus militum ejus? et Numquid est numerus militum ejus? et super quem non surgit lumen illius? super quem non surgit lumen illius?

« Venit enim filius hominis, etc. » « Venit enim filius hominis, etc. »

Ratio est sumpta ab utilitate et fine Ratio est sumpta ab utilitate et fine Incarnationis, quem vult frustrare, qui Incarnationis, quem vult frustrare, qui scandalizando perdit quos ille sanguine scandalizando perdit quos ille sanguine suo acquisivit et hoc est quod dicit : suo acquisivit et hoc est quod dicit : «Salvare quod perierat. » Luc. xix, 10: «Salvare quod perierat. » Luc. xix, 10: Venit enim Filius hominis quærere et Venit enim Filius hominis quærere et salvum facere quod perierat. Ezechiel. salvum facere quod perierat. Ezechiel. XXXIV, 16: Quod perierat requiram. Ad XXXIV, 16: Quod perierat requiram. Ad Hebr. x, 29: Quanto magis putatis Hebr. x, 29: Quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, qui Filium deteriora mereri supplicia, qui Filium Dei conculvaverit, et sanguinem testa- Dei conculvaverit, et sanguinem testa- menti pollutum duxerit, in quo sancti- menti pollutum duxerit, in quo sancti- ficatus est, et spiritui gratiæ contume- ficatus est, et spiritui gratiæ contume- liam fecerit ? liam fecerit ?

« Quid vobis videtur ? Si fuerint « Quid vobis videtur ? Si fuerint alicui centum oves, et erraverit una alicui centum oves, et erraverit una ex eis. » ex eis. »

Sicut in præcedenti parte docuit per Sicut in præcedenti parte docuit per scandalum nullum debere averti a via scandalum nullum debere averti a via

1 Cf. Apocal. xxii, 8 et 9. 1 Cf. Apocal. xxii, 8 et 9.

recta, ita ab hoc loco docet qualiter aver- recta, ita ab hoc loco docet qualiter aver- si debent revocari. Dividitur ergo in par- si debent revocari. Dividitur ergo in par- tes duas, in quarum prima docet hoc tes duas, in quarum prima docet hoc quod dictum est. Quia autem aliquis cre-- quod dictum est. Quia autem aliquis cre-- deret quod hoc semel sufficeret, ideo in deret quod hoc semel sufficeret, ideo in secundo de nullius correctione esse de- secundo de nullius correctione esse de- sperandum docet, dum est in via et ideo sperandum docet, dum est in via et ideo semper esse revocandum cum veniæ et semper esse revocandum cum veniæ et iudulgentiæ exhibitione, ibi, 21: iudulgentiæ exhibitione, ibi, 21: « Tunc accedens Petrus ad eum, dixit. » « Tunc accedens Petrus ad eum, dixit. » Adhuc autem in prima duo dicit, re- Adhuc autem in prima duo dicit, re- vocationem, et modum, ibi, y. 15: « Si vocationem, et modum, ibi, y. 15: « Si autem peccaverit in te frater tuus, etc. » autem peccaverit in te frater tuus, etc. »

In prima adhuc duo primo enim pro- In prima adhuc duo primo enim pro- ponit parabolam de requirendo errante: ponit parabolam de requirendo errante: et secundo explicat, et innuit explana- et secundo explicat, et innuit explana- tionem, ibi, y. 14: «Sic non est voluntas, tionem, ibi, y. 14: «Sic non est voluntas, etc. » etc. »

In prima dicit quatuor: possessionem In prima dicit quatuor: possessionem unius ovis, errorem, inquisitionem, et unius ovis, errorem, inquisitionem, et gaudium natum de inventa. gaudium natum de inventa.

do: do:

Dicit igitur coelestia terrenis comparan- Dicit igitur coelestia terrenis comparan-

« Quid vobis, » « Quid vobis, »

O animarum pastores, « videtur, » O animarum pastores, « videtur, » humana ratione coelestia æstimentibus? humana ratione coelestia æstimentibus?

« Si fuerint, » in passione, « centum « Si fuerint, » in passione, « centum oves alicui. » Centenarius numerus qua- oves alicui. » Centenarius numerus qua- drus ex denario, virtutum et operum si- drus ex denario, virtutum et operum si- gnificat perfectionem. Ezechiel. XLI, 13: gnificat perfectionem. Ezechiel. XLI, 13: Mensus est domus longitudinem centum Mensus est domus longitudinem centum cubitorum. Oves autem homines, et An- cubitorum. Oves autem homines, et An- geli propter ovium utilitatem et in pastu geli propter ovium utilitatem et in pastu similitudinem: quia, Ezechiel. xxxiv, 14: similitudinem: quia, Ezechiel. xxxiv, 14: In pascuis uberrimis pascam eas, et in In pascuis uberrimis pascam eas, et in montibus excelsis Israel, hoc est, in ver- montibus excelsis Israel, hoc est, in ver- ticibus Trinitatis erunt pascua earum. ticibus Trinitatis erunt pascua earum. Joan. x, 9 Ingredietur, et egredietur, Joan. x, 9 Ingredietur, et egredietur, et pascua inveniet. Ingredietur contem- et pascua inveniet. Ingredietur contem- plando, et egredietur agendo : intus ad plando, et egredietur agendo : intus ad veritatem, et extra ad virtutem: hæc est veritatem, et extra ad virtutem: hæc est enim mensura hominis, quæ est Angeli 1. enim mensura hominis, quæ est Angeli 1. Deuter. XXXII, 8: Constituit terminos Deuter. XXXII, 8: Constituit terminos populorum juxta nnmerum filiorum populorum juxta nnmerum filiorum Israel, hoc est, Angelorum Dei. Fine Israel, hoc est, Angelorum Dei. Fine

IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-12. IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-12.

enim contemplationis, et opere laudis, et enim contemplationis, et opere laudis, et stabulo mansionis homo et Angeli com- stabulo mansionis homo et Angeli com- munerantur. Joan. ✗, 16 Fiet unum munerantur. Joan. ✗, 16 Fiet unum ovile, et unus pastor. « Alicui » dicit: ovile, et unus pastor. « Alicui » dicit: quia non sunt nisi uni Domino Jesu quia non sunt nisi uni Domino Jesu Christo. Hic enim solus possidet ut pa- Christo. Hic enim solus possidet ut pa- stor, qui dicit: Ego sum pastor bonus. stor, qui dicit: Ego sum pastor bonus. Psal. XCIV, Psal. XCIV, 7: Nos populus pascuæ ejus, 7: Nos populus pascuæ ejus, et oves manus ejus. Ezechiel. xXXIV, et oves manus ejus. Ezechiel. xXXIV, 31: 31: Vos autem, greges mei, greges pascua Vos autem, greges mei, greges pascua homines estis, domus Israel. homines estis, domus Israel.

meæ, meæ,

« Et erraverit una ex eis. » Errans ovis « Et erraverit una ex eis. » Errans ovis non est perdita, sed est in via perditionis. non est perdita, sed est in via perditionis. Cum igitur malum Angeli sit (sicut dicit Cum igitur malum Angeli sit (sicut dicit Dionysius) contra deiformem intellectum Dionysius) contra deiformem intellectum esse et deiformis intellectus sit imme- esse et deiformis intellectus sit imme- diate in primum lumen, unde exivit, diate in primum lumen, unde exivit, converti malum dæmonis est ab ipso lu- converti malum dæmonis est ab ipso lu- mine (quod non est via, sed finis) averti, mine (quod non est via, sed finis) averti, et ideo cadit a beatitudine et beatificante, et ideo cadit a beatitudine et beatificante, et non a via (quæ est ad beatitudinem et et non a via (quæ est ad beatitudinem et beatificantem). Malum autem hominis, beatificantem). Malum autem hominis, sive animæ rationalis, est contra ratio- sive animæ rationalis, est contra ratio- nem esse, quæ est inquisitiva eorum nem esse, quæ est inquisitiva eorum quæ sunt via ad finem per speculum et quæ sunt via ad finem per speculum et ænigma et ideo malum ejus est casus a ænigma et ideo malum ejus est casus a via, et non a fine. Recedens autem a via via, et non a fine. Recedens autem a via potest redire et ideo ille quæri potest : potest redire et ideo ille quæri potest : et ideo non dicit duas in natura errasse, et ideo non dicit duas in natura errasse, sed unam, quæ est homo: alia enim ca- sed unam, quæ est homo: alia enim ca- dens non errat, sed damnatur, et ideo dens non errat, sed damnatur, et ideo non quæritur. Isa. L1, 6: Omnes nos non quæritur. Isa. L1, 6: Omnes nos quasi oves erravimus...: posuit Domi- quasi oves erravimus...: posuit Domi- nus in eo iniquitatem omnium nostrum. nus in eo iniquitatem omnium nostrum. Psal. CXVIII, 176: Erravi sicut ovis quæ Psal. CXVIII, 176: Erravi sicut ovis quæ periit quære servum tuum, Domine. periit quære servum tuum, Domine.

« Nonne relinquit nonaginta novem « Nonne relinquit nonaginta novem in montibus, et vadit quærere eam in montibus, et vadit quærere eam quæ erravit? »> quæ erravit? »>

Hic tangit requisitionem. Et tangit Hic tangit requisitionem. Et tangit tria quid quærens relinquit, qualiter tria quid quærens relinquit, qualiter quærit, et inventionis modum innuit. quærit, et inventionis modum innuit.

De primo dicit: Nonne relinquit nona- De primo dicit: Nonne relinquit nona- ginta novem in montibus? » Relinquere ginta novem in montibus? » Relinquere

1 Joan. x, 14. 1 Joan. x, 14.

XX XX

673 673

autem hic non est per subtractionem præ- autem hic non est per subtractionem præ- sentiæ faciei, cum immediate ante di- sentiæ faciei, cum immediate ante di- ctum sit, quod semper vident faciem Pa- ctum sit, quod semper vident faciem Pa- tris in coelis. Una autem est facies Patris tris in coelis. Una autem est facies Patris et Filii et Spiritus sancti. Joan. 1, 13: et Filii et Spiritus sancti. Joan. 1, 13: Nemo ascendit in cœlum, nisi qui descen- Nemo ascendit in cœlum, nisi qui descen- dit de cœlo, Filius hominis qui est in dit de cœlo, Filius hominis qui est in cœlo. Sed relinquit, naturam eorum non cœlo. Sed relinquit, naturam eorum non assumendo. Ad Hebr. 1, 16: Nusquam assumendo. Ad Hebr. 1, 16: Nusquam enim Angelos apprehendit, sed semen enim Angelos apprehendit, sed semen Abrahæ apprehendit. Cantic. 11, 8: Ecce Abrahæ apprehendit. Cantic. 11, 8: Ecce iste venit saliens in montibus, transiliens iste venit saliens in montibus, transiliens colles. Sic enim salit in montibus gau- colles. Sic enim salit in montibus gau- diorum, quod transilit colles dignitatis diorum, quod transilit colles dignitatis Angelorum. « Nonaginta novem, » hoc Angelorum. « Nonaginta novem, » hoc est, Angelos, qui in novem sunt ordini- est, Angelos, qui in novem sunt ordini- bus et hi novem in denarium perfe- bus et hi novem in denarium perfe- ctionis divinæ, in illuminatione theopha- ctionis divinæ, in illuminatione theopha- narium, multiplicantur. narium, multiplicantur.

« In montibus, » in quibus pascuntur « In montibus, » in quibus pascuntur in vertice luminis contemplandæ Trinita- in vertice luminis contemplandæ Trinita- tis. Psal. Lxxv, 5: Illuminans tu mirabi- tis. Psal. Lxxv, 5: Illuminans tu mirabi- liter a montibus æternis. Luc. xv, 4, liter a montibus æternis. Luc. xv, 4, dicitur In deserto. Desertum autem di- dicitur In deserto. Desertum autem di- citur, quia a peccantibus desertuni est. citur, quia a peccantibus desertuni est. Psal. LXIV, 13: Pinguescent speciosa. Psal. LXIV, 13: Pinguescent speciosa. deserti, et exsultatione colles accingen- deserti, et exsultatione colles accingen-

tur. tur.

: :

Deinde tangit inquisitionem dicens: Deinde tangit inquisitionem dicens:

<< Et vadit, »> << Et vadit, »>

Pedem movendo de coelo in terram, et Pedem movendo de coelo in terram, et in humanitate ponendo. Psal. LIX, 10: in humanitate ponendo. Psal. LIX, 10: In Idumæam extendam calceamentum In Idumæam extendam calceamentum meum mihi alienigenæ subditi sunt. meum mihi alienigenæ subditi sunt. Baruch, 11, 38: In terris visus est, Baruch, 11, 38: In terris visus est, etc. «Quærere. » Ecce actus requisitio- etc. «Quærere. » Ecce actus requisitio- nis. Luc. xv, 8: Quærit diligenter, donec nis. Luc. xv, 8: Quærit diligenter, donec inveniat. Ezechiel. xxxiv, 11: Ecce ego inveniat. Ezechiel. xxxiv, 11: Ecce ego ipse requiram oves meas. » Unde im- ipse requiram oves meas. » Unde im- properat malis pastoribus, ibidem y. 6: properat malis pastoribus, ibidem y. 6: dicens: Non erat qui requireret. Et, pau- dicens: Non erat qui requireret. Et, pau- lo ante, v. 4: Quod infirmum fuit, non lo ante, v. 4: Quod infirmum fuit, non consolidastis, et quod ægrotum non sa- consolidastis, et quod ægrotum non sa- nastis: quod confractum est non alliga- nastis: quod confractum est non alliga- stis, et quod abjectum est non reduxistis, stis, et quod abjectum est non reduxistis,

43 43

13 13

614 614

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et quod perierat non quæsistis: sed cum et quod perierat non quæsistis: sed cum austeritate imperabatis eis, et cum po- austeritate imperabatis eis, et cum po- tentia. tentia.

Quid autem quærit, subdit dicens: Quid autem quærit, subdit dicens: « Eam quæ erravit. »I Petr. 11, 25: Era- « Eam quæ erravit. »I Petr. 11, 25: Era- tis enim sicut oves errantes, sed con- tis enim sicut oves errantes, sed con- versi estis nunc ad Pastorem et Epi- versi estis nunc ad Pastorem et Epi- scopum animarum vestrarum. scopum animarum vestrarum.

« Et si contigerit ut inveniat eam, « Et si contigerit ut inveniat eam, amen dico vobis, quia gaudet super amen dico vobis, quia gaudet super eam magis quam super nonaginta eam magis quam super nonaginta novem quæ non erraverunt. novem quæ non erraverunt.

Sic non est voluntas ante Patrem Sic non est voluntas ante Patrem vestrum qui in cœlis est, ut pereat unus vestrum qui in cœlis est, ut pereat unus de pusillis istis. »> de pusillis istis. »>

Modus est inventionis. Et ponit con- Modus est inventionis. Et ponit con- ditionem propter motum liberi arbitrii : ditionem propter motum liberi arbitrii : quia qui creavit te sine te, non justifi- quia qui creavit te sine te, non justifi- cabit te sine te. Psal. LXXXVIII, 21: Inveni cabit te sine te. Psal. LXXXVIII, 21: Inveni David servum meum, oleo sancto meo David servum meum, oleo sancto meo unxi eum, hoc est, oleo gratiæ. Deuter. unxi eum, hoc est, oleo gratiæ. Deuter. XXXII, 10: Invenit eum in terra deserta, XXXII, 10: Invenit eum in terra deserta, in loco horroris, et vastæ solitudinis, in loco horroris, et vastæ solitudinis, hoc est, in deserto, a virtutis cultu, in hoc est, in deserto, a virtutis cultu, in horrore culpæ, et vastæ solitudinis se- horrore culpæ, et vastæ solitudinis se- questratæ a beatorum Angelorum so- questratæ a beatorum Angelorum so- cietate, et cohabitatione. cietate, et cohabitatione.

« Amen dico vobis. » De gaudio tangit « Amen dico vobis. » De gaudio tangit propter illam inventam: « Quia gaudet propter illam inventam: « Quia gaudet super eam. » Luc. xv, 6: Congratula- super eam. » Luc. xv, 6: Congratula- minimihi, quia inveni ovem meam, quæ minimihi, quia inveni ovem meam, quæ perierat. Ibidem, y. 32: Epulari et gau- perierat. Ibidem, y. 32: Epulari et gau- dere oportebat, quia frater tuus hic mor- dere oportebat, quia frater tuus hic mor- tuus erat, et revixit: pērierat, et inven- tuus erat, et revixit: pērierat, et inven- tus est. Isa. LXII, 5: Gaudebit super te tus est. Isa. LXII, 5: Gaudebit super te Deus tuus. Deus tuus.

« Magis quam super nonaginta no- « Magis quam super nonaginta no- vem quæ non erraverunt. » Hoc potest vem quæ non erraverunt. » Hoc potest intelligi de majoritate extensiva, sive dis- intelligi de majoritate extensiva, sive dis- creta vel extensa, sive per modum con- creta vel extensa, sive per modum con- tinuitatis accepta. Si primo modo, tunc tinuitatis accepta. Si primo modo, tunc sensus est: Gaudebit magis quia de plu- sensus est: Gaudebit magis quia de plu- ribus quia de dolore contra peccatum ribus quia de dolore contra peccatum

1 Cf. Luc. XI, 13. 1 Cf. Luc. XI, 13.

in compunctione, et de amore ad bonum in compunctione, et de amore ad bonum in virtutis opere. IV Reg. 11, 9: Obsecro in virtutis opere. IV Reg. 11, 9: Obsecro ut fiat in me duplex spiritus tuus. Qui ut fiat in me duplex spiritus tuus. Qui est simplex in Christo, in peccatore du- est simplex in Christo, in peccatore du- plicatur, et peccati remissionem et virtu- plicatur, et peccati remissionem et virtu- tum opera perficiens. Secundo modo in- tum opera perficiens. Secundo modo in- telligitur in casu: quia justus qui non telligitur in casu: quia justus qui non indiget poenitentia, securus est: et hæc indiget poenitentia, securus est: et hæc securitas est frequenter generans torpo- securitas est frequenter generans torpo- rem devotionis, et gratiæ: datur exem- rem devotionis, et gratiæ: datur exem- plum de milite, qui licet aliquando fu- plum de milite, qui licet aliquando fu- gerit, tamen conversus, postea cum duce gerit, tamen conversus, postea cum duce fortiter hostem stravit : qui plus diligitur fortiter hostem stravit : qui plus diligitur quam qui numquam fugit, nec umquam quam qui numquam fugit, nec umquam in bello acer et pugnax apparuit. Ad Ro- in bello acer et pugnax apparuit. Ad Ro- man. VIII, 28: Scimus quoniam diligen- man. VIII, 28: Scimus quoniam diligen- tibus Deum omnia cooperantur in bo- tibus Deum omnia cooperantur in bo- num. Glossa etiam peccata. Eccle. Ix, num. Glossa etiam peccata. Eccle. Ix, 4 Melior est canis vivus leone mortuo. 4 Melior est canis vivus leone mortuo. Nehem. seu II Esdræ, VII, 10: Gau- Nehem. seu II Esdræ, VII, 10: Gau- dium Domini est fortitudo nostra. dium Domini est fortitudo nostra.

« Sic non est voluntas, etc. »> « Sic non est voluntas, etc. »>

Innuit expositionem. « Ante Patrem Innuit expositionem. « Ante Patrem vestrum, » qui novit bona data dare fi- vestrum, » qui novit bona data dare fi- liis. Qui etiam dulcedinem suam filiis liis. Qui etiam dulcedinem suam filiis ostendit. « Qui in cælis est, » et terrenis ostendit. « Qui in cælis est, » et terrenis non mutatur affectibus : « ut pereat unus non mutatur affectibus : « ut pereat unus de pusillis istis. » Ezechiel. XVIII, 23: de pusillis istis. » Ezechiel. XVIII, 23: Numquid voluntatis meæ est mors im- Numquid voluntatis meæ est mors im- pii, dicit Dominus Deus, et non ut conver- pii, dicit Dominus Deus, et non ut conver- tatur a viis suis, et vivat? I ad Timoth. tatur a viis suis, et vivat? I ad Timoth. II, 4 Qui omnes homines vult salvos II, 4 Qui omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. fieri, et ad agnitionem veritatis venire. II Reg. xiv, 14: Nec vult Deus perire II Reg. xiv, 14: Nec vult Deus perire animam, sed retractat cogitans ne peni- animam, sed retractat cogitans ne peni- tus pereat qui abjectus est. tus pereat qui abjectus est.

« Si autem peccaverit in te frater « Si autem peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe eum inter te et tuus, vade, et corripe eum inter te et ipsum solum. Si te audierit, lucratus ipsum solum. Si te audierit, lucratus eris fratrem tuum. » eris fratrem tuum. »

Hic tangit correctionis et revocationis Hic tangit correctionis et revocationis

2 Cf. Sapient. vi, 21. 2 Cf. Sapient. vi, 21.

13 13

IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-15. IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-15.

modum. Et dicuntur duo: quorum pri- modum. Et dicuntur duo: quorum pri- mum est revocatio: secundum autem est mum est revocatio: secundum autem est confirmatio sententiæ contra obstina- confirmatio sententiæ contra obstina- tum, ibi, . 18: « Amen dico vobis. » tum, ibi, . 18: « Amen dico vobis. »

In primo tres inducit gradus: corre- In primo tres inducit gradus: corre- ptionis, convictionis, accusationis, vel de- ptionis, convictionis, accusationis, vel de- nuntiationis. nuntiationis.

675 675

hoc duobus modis. Uno modo, quantum hoc duobus modis. Uno modo, quantum ad peccati nocumentum quod in te est, ad peccati nocumentum quod in te est, et non in alium: sicut si contumeliam, et non in alium: sicut si contumeliam, vel damnum irrogat tibi: tunc enim tui vel damnum irrogat tibi: tunc enim tui arbitrii est remittere injuriam, et mone- arbitrii est remittere injuriam, et mone- re de correctione peccati, sicut inferius re de correctione peccati, sicut inferius habetur, quod peccanti in nos septuagies habetur, quod peccanti in nos septuagies

De gradu correptionis dicit duo quis septies dimittendum est, si veniam petat. De gradu correptionis dicit duo quis septies dimittendum est, si veniam petat. debet corripi, et qualiter. debet corripi, et qualiter.

* » * »

Quis? « Si peccaverit frater tuus. » Quis? « Si peccaverit frater tuus. » Tria dicit « Si peccaverit: quia Tria dicit « Si peccaverit: quia non corripitur, nisi qui peccavit: non non corripitur, nisi qui peccavit: non est autem peccatum, nisi mortale pecca- est autem peccatum, nisi mortale pecca- tum de aliis enim venialibus non est cor- tum de aliis enim venialibus non est cor- reptio, quia, Jacob. III, 2, dicitur: In reptio, quia, Jacob. III, 2, dicitur: In multis offendimus omnes. I Joan. 8 : multis offendimus omnes. I Joan. 8 : Si dixerimus quoniam peccatum non Si dixerimus quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est. in nobis non est.

I, I,

Secundum est, quod dicit: « In te. » Secundum est, quod dicit: « In te. » Et in hoc notantur tria secundum Glos- Et in hoc notantur tria secundum Glos- sam Primum notatur ex discretione na- sam Primum notatur ex discretione na- turæ In te enim peccare, est in hominem turæ In te enim peccare, est in hominem peccare, et non in Deum. Si enim in peccare, et non in Deum. Si enim in Deum solum peccat: tunc aut peccatum Deum solum peccat: tunc aut peccatum ejus in nullum omnino nocumentum pro- ejus in nullum omnino nocumentum pro- ximi procedit, aut ita est principaliter in ximi procedit, aut ita est principaliter in Deum, quod etiam per accidens nocet Deum, quod etiam per accidens nocet proximo. Primo modo est peccatum oc- proximo. Primo modo est peccatum oc- cultum, quod nemo scit, nisi solus Deus: cultum, quod nemo scit, nisi solus Deus: et tu ut Deus et tunc, ut dicit Glossa, et tu ut Deus et tunc, ut dicit Glossa, « Non est nostri arbitrii aliquid facere de « Non est nostri arbitrii aliquid facere de « peccato illo, nisi forte admonendo in « peccato illo, nisi forte admonendo in « secreto, sicut Deus monet: sed non « secreto, sicut Deus monet: sed non « possumus procedere ad publicum adhi- « possumus procedere ad publicum adhi- << bendo unum, vel plures, ut proda- << bendo unum, vel plures, ut proda-

«<mus. » Alio modo est in Deum princi- «<mus. » Alio modo est in Deum princi- paliter, et secundario in proximum, sicut paliter, et secundario in proximum, sicut est blasphemia, vel retractio a sacrificio, est blasphemia, vel retractio a sacrificio, vel laude Dei et de hoc, in quantum est vel laude Dei et de hoc, in quantum est contra proximum, debet fieri correctio: contra proximum, debet fieri correctio: sed de offensa et emenda non est nostri sed de offensa et emenda non est nostri arbitrii æstimare secundum satisfactio- arbitrii æstimare secundum satisfactio- nem proximi, sed potius secundum inju- nem proximi, sed potius secundum inju- riam illatam Deo. I Reg. 11, 25: Si pec- riam illatam Deo. I Reg. 11, 25: Si pec- caverit vir in virum, placari ei potest caverit vir in virum, placari ei potest Deus si autem in Dominum peccaverit Deus si autem in Dominum peccaverit vir, quis orabit pro eo ? Alio modo, vir, quis orabit pro eo ? Alio modo, « in te » notat discretionem personæ et « in te » notat discretionem personæ et

Alio modo in te peccat, sicut dicit Au- Alio modo in te peccat, sicut dicit Au- gustinus, « quando te sciente peccat. » gustinus, « quando te sciente peccat. » Sed tunc distinguendum est: quia te Sed tunc distinguendum est: quia te sciente intelligitur, te sciente tua scien- sciente intelligitur, te sciente tua scien- tia, quæ scientia humana est, hoc est, tia, quæ scientia humana est, hoc est, quando signo, vel facto prodit in tuam quando signo, vel facto prodit in tuam notitiam, quod signum, vel factum est notitiam, quod signum, vel factum est infallibilis nuntius peccati: quia tunc infallibilis nuntius peccati: quia tunc fit te sciente, et non temerario judicio fit te sciente, et non temerario judicio tuo. Si autem venit ad te scientia Dei, tuo. Si autem venit ad te scientia Dei, hoc est, cordis secreti revelatione, non hoc est, cordis secreti revelatione, non hoc est te sciente, sed potius Deo sciente, hoc est te sciente, sed potius Deo sciente, et te ut Deo sciente: et sive ita revelet et te ut Deo sciente: et sive ita revelet tibi in forma confessionis, sive sine for- tibi in forma confessionis, sive sine for- ma confessionis, non debes procedere ma confessionis, non debes procedere ad correctionem. Adhuc, si fallaci nun- ad correctionem. Adhuc, si fallaci nun- tio veniat ad te, non fit te sciente: sic- tio veniat ad te, non fit te sciente: sic- ut si dicatur tibi, et nullum aliud exstet ut si dicatur tibi, et nullum aliud exstet indicium tunc enim nisi valde confir- indicium tunc enim nisi valde confir- metur verbum dicentis, non debes cre- metur verbum dicentis, non debes cre- dere et ideo non ad correctionem pro- dere et ideo non ad correctionem pro- cedere. Sed quando visus probat, vel alia cedere. Sed quando visus probat, vel alia certa indicia, tunc fit te sciente humana certa indicia, tunc fit te sciente humana scientia, et tunc fit in te, hoc est, contra scientia, et tunc fit in te, hoc est, contra te te

quia te scandalizat, quantum in ipso quia te scandalizat, quantum in ipso est: et fit contra cordis tui dilectionem, est: et fit contra cordis tui dilectionem, qua diligis fratrem sicut teipsum : et ideo qua diligis fratrem sicut teipsum : et ideo debes procedere ad correctionem: et hoc debes procedere ad correctionem: et hoc est quod dicitur, I ad Corinth. vIII, 12: est quod dicitur, I ad Corinth. vIII, 12: Sic peccantes in fratres, et percutientes Sic peccantes in fratres, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Chri- conscientiam eorum infirmam, in Chri- stum peccatis. stum peccatis.

Deinde tangit, quis peccat, quando di- Deinde tangit, quis peccat, quando di- cit: «Frater tuus, » quem debes diligere cit: «Frater tuus, » quem debes diligere sicut teipsum et ideo dicit Augustinus, sicut teipsum et ideo dicit Augustinus, quod « hoc non fit crudeliter, sed mise- quod « hoc non fit crudeliter, sed mise- « ricorditer, ne contagione pestifera plu- « ricorditer, ne contagione pestifera plu- << rimos perdat.» Il Machab. vi, 13: Mul- << rimos perdat.» Il Machab. vi, 13: Mul- to tempore non sinere peccatoribus ex to tempore non sinere peccatoribus ex sententia agere, sed statim ultiones ad- sententia agere, sed statim ultiones ad- hibere, magni beneficii est indicium. hibere, magni beneficii est indicium.

16 16

17 17

676 676

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Levit. xix, 18 Diliges amicum tuum Levit. xix, 18 Diliges amicum tuum sicut teipsum. Et ideo sicut in meipso sicut teipsum. Et ideo sicut in meipso volo emendari peccatum sine confusione, volo emendari peccatum sine confusione, si fieri potest, ita volo in proximo. si fieri potest, ita volo in proximo.

<< Vade, etc. » << Vade, etc. »

Sed si prope me est, æqualiter ibo ? Sed si prope me est, æqualiter ibo ? RESPONSIO. Vade duobus pedibus, com- RESPONSIO. Vade duobus pedibus, com- passionis, et charitatis: tunc enim non passionis, et charitatis: tunc enim non indignabitur. Jerem. x, 24: Corripe me, indignabitur. Jerem. x, 24: Corripe me, Domine..., verumtamen non in furore Domine..., verumtamen non in furore tuo, ne forte ad nihilium redigas me. tuo, ne forte ad nihilium redigas me. Psal. v1, Psal. v1, 2 Domine, ne in furore tuo 2 Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. arguas me, neque in ira tua corripias me. «Corripe eum. » Proverb. xvII, 10: «Corripe eum. » Proverb. xvII, 10: Plus proficit correptio apud prudentem, Plus proficit correptio apud prudentem, quam centum plagæ apud stultum. Pro- quam centum plagæ apud stultum. Pro- verb. xxix, 15: Virga atque correctio verb. xxix, 15: Virga atque correctio tribuit sapientiam. II ad Thessal. in, 15: tribuit sapientiam. II ad Thessal. in, 15: Nolite quasi inimicum existimare, eum Nolite quasi inimicum existimare, eum scilicet qui non obedit verbo nostro, scilicet qui non obedit verbo nostro, sed corripite ut fratrem. « Inter te et ip- sed corripite ut fratrem. « Inter te et ip- sum solum, » ne forte publicatus, huma- sum solum, » ne forte publicatus, huma- nam amittat verecundiam et tunc non nam amittat verecundiam et tunc non curet corrigi. Jerem. 11, 3: Frons mu- curet corrigi. Jerem. 11, 3: Frons mu- lieris meretricis facta est tibi, noluisti lieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere. erubescere.

« Si te audierit, » corrigendo vitium, « Si te audierit, » corrigendo vitium, «<lucratus es fratrem tuum. » Jacob. v, «<lucratus es fratrem tuum. » Jacob. v, 20 Qui converti fecerit peccatorem ab 20 Qui converti fecerit peccatorem ab errore viæ suæ, salvabit animam ejus errore viæ suæ, salvabit animam ejus a morte, et operiet multitudinem pecca- a morte, et operiet multitudinem pecca-

torum. torum.

« Si autem te non audierit, adhibe te- « Si autem te non audierit, adhibe te- cum unum vel duos, ut in ore duorum cum unum vel duos, ut in ore duorum vel trium testium stet omne verbum. vel trium testium stet omne verbum.

Quod si non audierit eos, dic Ec- Quod si non audierit eos, dic Ec- clesiæ si autem Ecclesiam non au- clesiæ si autem Ecclesiam non au- dierit, sit tibi sicut ethnicus et publi- dierit, sit tibi sicut ethnicus et publi-

canus. » canus. »

quod non correxit, quando dicit : « S quod non correxit, quando dicit : « S autem te non audierit, » hoc est, si ad te autem te non audierit, » hoc est, si ad te pervenerit certo indicio, quod te non au- pervenerit certo indicio, quod te non au- divit et hoo non fit, nisi quando pecca- divit et hoo non fit, nisi quando pecca- tum iterat, et jam hoc in notitiam ser- tum iterat, et jam hoc in notitiam ser- pere incipit si enim in occulto fiat, pere incipit si enim in occulto fiat, adhuc tunc non potest sciri si audivit, vel adhuc tunc non potest sciri si audivit, vel non audivit. Et hoc modo exponit Au- non audivit. Et hoc modo exponit Au- gustinus in Regula. Unde vult Augusti- gustinus in Regula. Unde vult Augusti- nus quod tunc observetur peccans cum nus quod tunc observetur peccans cum alio, qui etiam hoc deprehendit : ut co- alio, qui etiam hoc deprehendit : ut co- ram illo arguatur ad quem etiam perve- ram illo arguatur ad quem etiam perve- nit notitia criminis et hæc sunt verba : nit notitia criminis et hæc sunt verba : « Si autem negaverit, tunc neganti ad- « Si autem negaverit, tunc neganti ad- << hibendi sunt alii, ut coram uno pos- << hibendi sunt alii, ut coram uno pos- « sit argui, vel a duobus, vel tribus con- « sit argui, vel a duobus, vel tribus con- << vinci. >> << vinci. >>

Et hoc est quod dicit: Adhibe tecum Et hoc est quod dicit: Adhibe tecum unum,» ad cujus notitiam, sicut ad tuam, unum,» ad cujus notitiam, sicut ad tuam, devenit quia aliter non est adhiben- devenit quia aliter non est adhiben- dus. Si autem tu dicas ei nescienti, tunc dus. Si autem tu dicas ei nescienti, tunc ambo estis unus: quia ex uno corde lo- ambo estis unus: quia ex uno corde lo- quimini. Et sic patet, quod istud est pec- quimini. Et sic patet, quod istud est pec- catum quod non omnino est occultum, catum quod non omnino est occultum, sed serpit in notitiam plurium. Unus au- sed serpit in notitiam plurium. Unus au- tem adhibetur, coram quo arguatur. tem adhibetur, coram quo arguatur. Psal. XLIX, 21: Arguam te, et statuam Psal. XLIX, 21: Arguam te, et statuam contra faciem tuam. II ad Timoth. iv, contra faciem tuam. II ad Timoth. iv, 2 Argue, obsecra, increpa in omni pa- 2 Argue, obsecra, increpa in omni pa- tientia et doctrina. « Vel duos » unus tientia et doctrina. « Vel duos » unus enim non adhibetur in testem. Deuter. enim non adhibetur in testem. Deuter. XIX, 15: Non stabit testis unus contra XIX, 15: Non stabit testis unus contra aliquem, sed in ore duorum aut trium aliquem, sed in ore duorum aut trium testium stabit omne verbum. Si autem testium stabit omne verbum. Si autem coram uno qui scit ut tu, redargutus non coram uno qui scit ut tu, redargutus non corrigitur tunc « duos, » vel plures te- corrigitur tunc « duos, » vel plures te- cum adhibe, qui eo modo sciant quo tu cum adhibe, qui eo modo sciant quo tu scis, et non ex solo dicto tuo. Unde, scis, et non ex solo dicto tuo. Unde, Augustinus, « ut possit jam ab uno teste Augustinus, « ut possit jam ab uno teste « argui, sed a duobus, vel tribus con- « argui, sed a duobus, vel tribus con- « vinci. » Et iste est gradus convictio- « vinci. » Et iste est gradus convictio- nis. nis.

Quidam autem dicunt, quod in denun- Quidam autem dicunt, quod in denun- tiatione adhibetur unus, sed in accusa- tiatione adhibetur unus, sed in accusa- tione duo. Sed hoc nihil est: quia in de- tione duo. Sed hoc nihil est: quia in de- nuntiatione nullus testis est necessarius. nuntiatione nullus testis est necessarius. Sed alia est expositio secundum Augu- Sed alia est expositio secundum Augu- stinum, et bona est, et hoc innuit littera stinum, et bona est, et hoc innuit littera Duo igitur dicit: primo notitiam, sequens : « Ut in ore duorum, vel trium Duo igitur dicit: primo notitiam, sequens : « Ut in ore duorum, vel trium

Secundus est gradus, qui habet in se Secundus est gradus, qui habet in se duos, scilicet redargutionis, et convictio- duos, scilicet redargutionis, et convictio- nis. nis.

18 18

IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-17, 18, 19, 20. IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-17, 18, 19, 20.

testium stet omne verbum. » Non dicit: testium stet omne verbum. » Non dicit: in ore unius, quia injustum est audire in ore unius, quia injustum est audire unum contra unum. Dicit autem testium, unum contra unum. Dicit autem testium,

ut habeant testium formam in testifican- ut habeant testium formam in testifican- do, et vitam ad hoc quod stabile creda- do, et vitam ad hoc quod stabile creda- tur dictum eorum. tur dictum eorum.

cum cum

« Quod si non audierit eos, » « Quod si non audierit eos, » jam videat quod de crimine convinci jam videat quod de crimine convinci possit, si ipse se judicaverit, et correxerit, possit, si ipse se judicaverit, et correxerit, non est ulterius publicandus. I ad Co- non est ulterius publicandus. I ad Co- rinth. x1, 31: Si nosmetipsos dijudica- rinth. x1, 31: Si nosmetipsos dijudica- remus, non utique judicaremur. Si remus, non utique judicaremur. Si ergo istos se non corrigens non audiat, ergo istos se non corrigens non audiat, « dic Ecclesiæ, » hoc est, Prælato in « dic Ecclesiæ, » hoc est, Prælato in conventu et Synodo accusa. I ad Timoth. conventu et Synodo accusa. I ad Timoth. v, 20 Peccantes coram omnibus argue, v, 20 Peccantes coram omnibus argue, ut et cæteri timorem habeant. Augusti- ut et cæteri timorem habeant. Augusti- nus «Convictus vero secundum Præ- nus «Convictus vero secundum Præ- positi vel Presbyteri arbitrium debet positi vel Presbyteri arbitrium debet << emendatoriam subire vindictam : quam << emendatoriam subire vindictam : quam << si ferre recusaverit, de vestra societate << si ferre recusaverit, de vestra societate projiciatur. » projiciatur. »

« «

« «

Et hoc est, quod sequitur : « Si autem Et hoc est, quod sequitur : « Si autem Ecclesiam non audierit, » ut secundum Ecclesiam non audierit, » ut secundum arbitrium Prælati corrigatur, « sit tibi arbitrium Prælati corrigatur, « sit tibi quasi ethnicus, » hoc est, gentilis : quia quasi ethnicus, » hoc est, gentilis : quia græce vos est gens, hoc est, in fide non græce vos est gens, hoc est, in fide non conjunctus « et publicanus, » qui pu- conjunctus « et publicanus, » qui pu- blice, et contumaciter peccat. Pro infide- blice, et contumaciter peccat. Pro infide- litate enim abjicitur, et pro peccato pu- litate enim abjicitur, et pro peccato pu- blico, in quo contumax invenitur, hoc blico, in quo contumax invenitur, hoc est, per excommunicationem abjiciatur. est, per excommunicationem abjiciatur. Joan. IV, 9 Non coutuntur Judæi Sa- Joan. IV, 9 Non coutuntur Judæi Sa- maritanis. II Joan. y. 10 et 11: Non maritanis. II Joan. y. 10 et 11: Non dixeritis ei Ave: qui enim dicit illi dixeritis ei Ave: qui enim dicit illi Ave, communicat operibus ejus mali- Ave, communicat operibus ejus mali- gnis. I ad Corinth. v, 11: Cum ejusmodi gnis. I ad Corinth. v, 11: Cum ejusmodi

nec cibum sumere. nec cibum sumere.

« «

Amen dico vobis, quæcumque Amen dico vobis, quæcumque alligaveritis super terram erunt ligata alligaveritis super terram erunt ligata et in cœlo, et quæcumque solveritis et in cœlo, et quæcumque solveritis super terram erunt soluta et in cœlo. » super terram erunt soluta et in cœlo. »

Tangit hic hujus sententiæ vigorem Tangit hic hujus sententiæ vigorem

1 Cf. enarrationem in hunc locum Matthæi, 1 Cf. enarrationem in hunc locum Matthæi,

677 677

tribus modis: in effectu vinculi, in im- tribus modis: in effectu vinculi, in im- precatione mali, et in cooperatione Dei. precatione mali, et in cooperatione Dei. De primo dicit : « Quæcumque alli- De primo dicit : « Quæcumque alli- gaveritis super terram, » excommuni- gaveritis super terram, » excommuni- cando, « erunt ligala et in cœlo. » De cando, « erunt ligala et in cœlo. » De hoc, Supra, xvi, 19, dictum est: Quod- hoc, Supra, xvi, 19, dictum est: Quod- cumque ligaveris, etc.. Talibus gradibus cumque ligaveris, etc.. Talibus gradibus correctionis præcedentibus et admonitio- correctionis præcedentibus et admonitio- nis. Sapient. XII, 2: Eos qui exerrant nis. Sapient. XII, 2: Eos qui exerrant partibus, hoc est, gradatim, corripis, et partibus, hoc est, gradatim, corripis, et de quibus peccant, admones et alloque- de quibus peccant, admones et alloque- ris, ut relicta malitia credant in te, Do- ris, ut relicta malitia credant in te, Do- mine. mine.

« Iterum dico vobis, quia si duo ex « Iterum dico vobis, quia si duo ex vobis consenserint super terram, de vobis consenserint super terram, de omni re quamcumque petierint fiet omni re quamcumque petierint fiet illis a Patre meo qui in cœlis est. »> illis a Patre meo qui in cœlis est. »>

Tangit malum per excommunicationem Tangit malum per excommunicationem in peccatum. Et innuit vigorem quem in peccatum. Et innuit vigorem quem habet sententia a convincentibus contu- habet sententia a convincentibus contu- macem in accusando, et ab Ecclesia in macem in accusando, et ab Ecclesia in approbando sententiam. Et ideo dicit : approbando sententiam. Et ideo dicit : « Si duo, » notando numerum testium, « Si duo, » notando numerum testium, « consenserint: » notat uniformitatem « consenserint: » notat uniformitatem testium. «Consenserint super terram » testium. «Consenserint super terram » dicit: quia in cœlo non secundum testes, dicit: quia in cœlo non secundum testes, sed secundum conscientiam judicatur. sed secundum conscientiam judicatur. I Reg. XVI, 7: Homo videt ea quæ pa- I Reg. XVI, 7: Homo videt ea quæ pa- rent, Dominus autem intuetur cor. rent, Dominus autem intuetur cor.

« De omni re, " quod non de corde « De omni re, " quod non de corde subornato de rei veritate, « quamcumque subornato de rei veritate, « quamcumque petierint. » Proverb. x, 24: Desiderium petierint. » Proverb. x, 24: Desiderium suum justis dabitur. « Fiet illi a Patre suum justis dabitur. « Fiet illi a Patre meo qui in cælis est. » Et ideo timenda meo qui in cælis est. » Et ideo timenda est sententia Ecclesiæ valde, quia com- est sententia Ecclesiæ valde, quia com- pletur per Patrem coelestem in districto pletur per Patrem coelestem in districto examine. Unde, Luc. x, 16: Qui vos examine. Unde, Luc. x, 16: Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit. spernit.

« Ubi enim sunt duo vel'tres con- « Ubi enim sunt duo vel'tres con-

XVI, 19, pag. 642 et seq. XVI, 19, pag. 642 et seq.

20 20

21 21

22 22

678 678

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gregati in nomine meo, ibi sum in septies, sed usque septuagies sep- gregati in nomine meo, ibi sum in septies, sed usque septuagies sep-

medio eorum. » medio eorum. »

Tangit robur sententiæ per Dei co- Tangit robur sententiæ per Dei co- operationem et per « duo vel tres » tan- operationem et per « duo vel tres » tan- git numerum. Per hoc quod dicit : git numerum. Per hoc quod dicit : « Congregati,» tangit formam testium « Congregati,» tangit formam testium duplicem in vita enim congregatus est duplicem in vita enim congregatus est Ecclesiæ, qui communicat, et ad omnem Ecclesiæ, qui communicat, et ad omnem admittitur actum legitimum. Supra, xi, admittitur actum legitimum. Supra, xi, 30 Qui non est mecum, contra me est : 30 Qui non est mecum, contra me est : et qui non congregat mecum, spargit. et qui non congregat mecum, spargit. Secunda congregatio est in testificando, Secunda congregatio est in testificando, Psal. XLIX, Psal. XLIX, 5 Congregate illi Sanctos 5 Congregate illi Sanctos ejus, qui ordinant testamentum ejus. ejus, qui ordinant testamentum ejus. « In nomine meo. » Illi enim non sunt « In nomine meo. » Illi enim non sunt suspecti, quia in nomine Christi testis suspecti, quia in nomine Christi testis veritatis est testis simpliciter et ille est, veritatis est testis simpliciter et ille est, qui non nisi amore nominis Dei dicit, qui non nisi amore nominis Dei dicit, quod dicit. Isa. xxvI, 8: Nomen tuum et quod dicit. Isa. xxvI, 8: Nomen tuum et memoriale tuum in desiderio animæ. memoriale tuum in desiderio animæ.

« Ibi sum, » cooperans ligando et sol- « Ibi sum, » cooperans ligando et sol- vendo, « in medio eorum, » hoc est, in vendo, « in medio eorum, » hoc est, in ore judicis, qui medius est inter actorem ore judicis, qui medius est inter actorem et reum, nequaquam in partem alteram et reum, nequaquam in partem alteram declinans. Joan. xx, 19: Stetit Jesus in declinans. Joan. xx, 19: Stetit Jesus in medio disciplorum suorum, et dixit eis: medio disciplorum suorum, et dixit eis: Pax vobis. Joan. 1, 26: Medius vestrum Pax vobis. Joan. 1, 26: Medius vestrum stetit, quem vos nescitis. Sic ergo in cœlis stetit, quem vos nescitis. Sic ergo in cœlis effectum habet vinculum consensus Ec- effectum habet vinculum consensus Ec- clesiæ, et Sanctorum fulcit testimonium: clesiæ, et Sanctorum fulcit testimonium: Christus autem veritas operatur factum. Christus autem veritas operatur factum. I ad Corinth. v, 4 et 5: In nomine Do- I ad Corinth. v, 4 et 5: In nomine Do- mini nostri Jesu Christi, congregatis vo- mini nostri Jesu Christi, congregatis vo- bis et meo spiritu, cum virtute Domini bis et meo spiritu, cum virtute Domini Jesu, tradere hujusmodi Satanæ in inte- Jesu, tradere hujusmodi Satanæ in inte- ritum carnis, ut spiritus salvus sit in die ritum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Jesu Christi. Domini nostri Jesu Christi.

« Tunc accedens Petrus ad eum, « Tunc accedens Petrus ad eum, dixit Domine quoties peccabit in me dixit Domine quoties peccabit in me frater meus, et dimittam ei ? usque frater meus, et dimittam ei ? usque septies? septies?

Dicit illi Jesus: Non dico tibi usque Dicit illi Jesus: Non dico tibi usque

1 Cf. supra enarrationem in y. 15 hujus ca- 1 Cf. supra enarrationem in y. 15 hujus ca- pitis, pag. 674 et 675. pitis, pag. 674 et 675.

ties. » ties. »

Hic agitur de perfecta receptione fra- Hic agitur de perfecta receptione fra- tris pœnitentis. Sicut enim custodiendus tris pœnitentis. Sicut enim custodiendus est, ne aberret et sicut quærendus et est, ne aberret et sicut quærendus et revocandus est, quando aberraverit : sic revocandus est, quando aberraverit : sic est misericorditer recipiendus, quando est misericorditer recipiendus, quando redire satagit et de hoc hic determina- redire satagit et de hoc hic determina- tur. Et ideo duo dicit: in quorum primo tur. Et ideo duo dicit: in quorum primo docet quis recipiendus, et in secundo per docet quis recipiendus, et in secundo per modum legislatoris coactivum sermonem modum legislatoris coactivum sermonem subjungit. subjungit.

De primo dicit duo: Petri interrogatio- De primo dicit duo: Petri interrogatio- nem, et Christi responsionem. Excitatus nem, et Christi responsionem. Excitatus enim Petrus ex commissione clavium, enim Petrus ex commissione clavium, et ex gaudio inventæ ovis, et ex pro- et ex gaudio inventæ ovis, et ex pro- missione exauditionis, prorumpit ad in- missione exauditionis, prorumpit ad in- terrogandum, dicens : « Domine, quoties terrogandum, dicens : « Domine, quoties peccabit in me? » Hoc supra¹ expositum peccabit in me? » Hoc supra¹ expositum est. « Frater meus, » ex fidei professione est. « Frater meus, » ex fidei professione conjunctus. Et hoc dicit, quia si in dis- conjunctus. Et hoc dicit, quia si in dis- pari cultu existens, quantumcumque pari cultu existens, quantumcumque peccet, per susceptionem Baptismi con- peccet, per susceptionem Baptismi con- sequitur veniam, nec quærit aliam re- sequitur veniam, nec quærit aliam re- missionem. « Et dimittam ei ? » ex quo missionem. « Et dimittam ei ? » ex quo dimittuntur nobis debita nisi dimitta- dimittuntur nobis debita nisi dimitta- mus et ex quo mihi das absolutionis mus et ex quo mihi das absolutionis potestatem. potestatem.

: :

Et adjungit interrogationem : « Usque Et adjungit interrogationem : « Usque septies? » legerat Petrus, Proverb. xxiv, septies? » legerat Petrus, Proverb. xxiv, 16 16

Septies cadet justus in die, et resur- Septies cadet justus in die, et resur- get et putavit, quod in hac remissione get et putavit, quod in hac remissione deberet esse contentus. deberet esse contentus.

« Dicit illi Jesus, » « Dicit illi Jesus, »

Apud quem est misericordia, et co- Apud quem est misericordia, et co- piosa est apud eum redemptio : « Non piosa est apud eum redemptio : « Non dico tibi usque septies. » Non enim mi- dico tibi usque septies. » Non enim mi- sericordiæ Dei ponendus est terminus ³, sericordiæ Dei ponendus est terminus ³, «sed usque septuagies septies, » hoc «sed usque septuagies septies, » hoc est, septies septuaginta vicibus, quæ fa- est, septies septuaginta vicibus, quæ fa- ciunt quadringenta et nonaginta et octo ciunt quadringenta et nonaginta et octo vices et hoc excedit humanum posse vices et hoc excedit humanum posse in peccando una die. Vel, secundum in peccando una die. Vel, secundum

2 Cf. Supra, vi, 12. 2 Cf. Supra, vi, 12. 3 Cf. Judith, Ix, 17. 3 Cf. Judith, Ix, 17.

IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-22, 23, 24, 25. IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-22, 23, 24, 25.

Augustinum, « Undecies septem fa- Augustinum, « Undecies septem fa- « ciunt septuaginta septem: et per un- « ciunt septuaginta septem: et per un- « decim significatur transgressio, per « decim significatur transgressio, per « septuaginta autem decalogus per ino- « septuaginta autem decalogus per ino- « bedientiam septem capitalium vitiorum « bedientiam septem capitalium vitiorum « violatus, et per septem omne tem- « violatus, et per septem omne tem- «pus. » Et tunc sensus est, quod in omni «pus. » Et tunc sensus est, quod in omni transgressione, et omni inobedientia, et transgressione, et omni inobedientia, et omni plenitudine vitiorum, et omni tem- omni plenitudine vitiorum, et omni tem- pore delinquenti, omnia sis paratus di- pore delinquenti, omnia sis paratus di- mittere et sic nullus terminus ponitur mittere et sic nullus terminus ponitur misericordiæ infinitæ. Ezechiel. XVIII, misericordiæ infinitæ. Ezechiel. XVIII, 21 et 22: Si impius egerit pænitentiam 21 et 22: Si impius egerit pænitentiam ab omnibus peccatis suis,.. omnium ini- ab omnibus peccatis suis,.. omnium ini- quitatum ejus, quas operatus est, non quitatum ejus, quas operatus est, non recordabor. Eccli. xxvIII, 2 et 3 : Relin- recordabor. Eccli. xxvIII, 2 et 3 : Relin- que proximo tuo nocenti te, et tunc depre- que proximo tuo nocenti te, et tunc depre- canti tibi peccata solventur. Homo homi- canti tibi peccata solventur. Homo homi- ni reservat iram, et a Deo quærit mede- ni reservat iram, et a Deo quærit mede- lam ? lam ?

: :

« Ideo assimilatum est regnum cœ- « Ideo assimilatum est regnum cœ- lorum homini regi, qui voluit ratio- lorum homini regi, qui voluit ratio- nem ponere cum servis suis. >> nem ponere cum servis suis. >>

Adjungit hic sermonem coactivum, Adjungit hic sermonem coactivum, sicut omnis lex a ligando dicitur propter sicut omnis lex a ligando dicitur propter coactionem quam habet. Dividitur au- coactionem quam habet. Dividitur au- tem in partes duas in parabolam, et ex- tem in partes duas in parabolam, et ex- planationem quam in fine adjungit, et planationem quam in fine adjungit, et per se patet. per se patet.

In parabola tria inducit: remissionem In parabola tria inducit: remissionem clementiæ, vitium ingratitudinis huma- clementiæ, vitium ingratitudinis huma- næ, et post remissæ revocationem culpæ. næ, et post remissæ revocationem culpæ. Et hæc patent in littera. Et hæc patent in littera.

In perfectione autem remissionis tria In perfectione autem remissionis tria inducit per ordinem, videlicet dispositio- inducit per ordinem, videlicet dispositio- nem regis debita exigentis, et humilita- nem regis debita exigentis, et humilita- tem peccatoris debentis, et remissionem tem peccatoris debentis, et remissionem Dei misericordis. Dei misericordis.

In primo tria inducit: Regis videlicet In primo tria inducit: Regis videlicet coelestis potentiam, sapientiam, et mise- coelestis potentiam, sapientiam, et mise- ricordiam. Et his præmittit modum, quo ricordiam. Et his præmittit modum, quo loquitur per parabolam, dicens : « Ideo loquitur per parabolam, dicens : « Ideo assimilatum est regnum cælorum, » hoc assimilatum est regnum cælorum, » hoc est, factum justitiæ regni coelorum huma- est, factum justitiæ regni coelorum huma- no facto comparatur : et ideo dicitur, ad no facto comparatur : et ideo dicitur, ad Roman. x, 8 Prope est verbum in ore Roman. x, 8 Prope est verbum in ore

679 679

tuo, et in corde tuo: quia divina frequen- tuo, et in corde tuo: quia divina frequen- ter rationabilibus humanis comparantur. ter rationabilibus humanis comparantur.

« Homini regi. » Ecce potentia: ut « Homini regi. » Ecce potentia: ut per hoc, quod dicit, « homini, » notetur per hoc, quod dicit, « homini, » notetur quod rationabiliter, et humane disposuit quod rationabiliter, et humane disposuit potentia. Esther, xIII, 2: Volui nequa- potentia. Esther, xIII, 2: Volui nequa- quam abuti potentiæ magnitudine, sed quam abuti potentiæ magnitudine, sed clementia et lenitate gubernare subjectos. clementia et lenitate gubernare subjectos. Per hoc autem quod dicit, « regi, » no- Per hoc autem quod dicit, « regi, » no- tatur potentia. Eccli. 1, 8 Rex potens, tatur potentia. Eccli. 1, 8 Rex potens, et metuendus nimis. et metuendus nimis.

« Qui voluit rationem ponere cum « Qui voluit rationem ponere cum servis suis. » servis suis. »

Et notantur quatuor, quæ sunt propria Et notantur quatuor, quæ sunt propria sapientiæ: primum est prudentia, in eo sapientiæ: primum est prudentia, in eo quod « voluit, » quia prudentia est con- quod « voluit, » quia prudentia est con- sideratio rerum conferentium: secundum sideratio rerum conferentium: secundum est industria in hoc quod dicit, « ratio- est industria in hoc quod dicit, « ratio- nem. » Calculare enim non est nisi indu- nem. » Calculare enim non est nisi indu- striam habentium. Tertium est stabilis striam habentium. Tertium est stabilis ratio conceptorum, quæ notatur per hoc ratio conceptorum, quæ notatur per hoc quod dicit, « ponere. » Quarto, notatur quod dicit, « ponere. » Quarto, notatur ordo, qui proprie sapientis est, in hoc ordo, qui proprie sapientis est, in hoc quod dicit, «< cum servis suis. » Ordinare quod dicit, «< cum servis suis. » Ordinare enim debet sapiens familiam ad rectitu- enim debet sapiens familiam ad rectitu- dinem. Esther, 11, 8: Non expedit re- dinem. Esther, 11, 8: Non expedit re- gno tuo ut insolescat per licentiam. De gno tuo ut insolescat per licentiam. De sapientia ista, Jerem. xx111, 5: Regnabit sapientia ista, Jerem. xx111, 5: Regnabit rex, et sapiens erit. III Reg. III, 28 : Ti- rex, et sapiens erit. III Reg. III, 28 : Ti- merunt regem, videntes sapientiam Dei merunt regem, videntes sapientiam Dei esse in eo ad faciendum judicium. Eccli. esse in eo ad faciendum judicium. Eccli. x, 1 Judex sapiens judicabit populum x, 1 Judex sapiens judicabit populum suum. Proverb. xx, 8: Rex qui sedet in suum. Proverb. xx, 8: Rex qui sedet in solio judicii, dissipat omne malum in- solio judicii, dissipat omne malum in- tuitu suo. tuitu suo.

« Et cum coepisset rationem ponere, « Et cum coepisset rationem ponere, oblatus est ei unus qui debebat ei de- oblatus est ei unus qui debebat ei de- cem millia talenta. cem millia talenta.

Cum autem non haberet unde red- Cum autem non haberet unde red- deret, jussit eum dominus venumdari, deret, jussit eum dominus venumdari, et uxorem ejus, et filios, et omnia et uxorem ejus, et filios, et omnia quæ habebat, et reddi. »> quæ habebat, et reddi. »>

Hic incipit tangere inisericordiam. Et Hic incipit tangere inisericordiam. Et

24 24

25 25

680 680

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bonum, non invenio. bonum, non invenio.

tanguntur hic duo primo enim omnium 18 Velle, adjacet mihi: perficere autem tanguntur hic duo primo enim omnium 18 Velle, adjacet mihi: perficere autem ostenditur in peccatorem justa severitas: ostenditur in peccatorem justa severitas: ut ostendatur ei quid pro peccato meruit, ut ostendatur ei quid pro peccato meruit, et quam gratus misericorditer remittenti et quam gratus misericorditer remittenti esse tenetur. Secundo autem ex miseri- esse tenetur. Secundo autem ex miseri- cordia, peccati ostenditur propitiatio fa- cordia, peccati ostenditur propitiatio fa- cta humiliter petenti. cta humiliter petenti.

Circa severitatem inducit tria: primo Circa severitatem inducit tria: primo enim inducit severitatis justissimam cau- enim inducit severitatis justissimam cau- sam secundo, nullam misericordiæ viam sam secundo, nullam misericordiæ viam apparere tertio, severitatis scientiam. apparere tertio, severitatis scientiam.

De primo dicit: « Cum coepisset ratio- De primo dicit: « Cum coepisset ratio- nem ponere, » hoc est, conscientias per nem ponere, » hoc est, conscientias per districtam inquisitionem examinare. Luc. districtam inquisitionem examinare. Luc. XVI, 2 Redde rationem villicationis tuæ. XVI, 2 Redde rationem villicationis tuæ. Sapient. vi, 4 Interrogabit opera vestra, Sapient. vi, 4 Interrogabit opera vestra, et cogitationes scrutabitur. Matth. xn, et cogitationes scrutabitur. Matth. xn, 36 Omne verbum otiosum quod locuti 36 Omne verbum otiosum quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo fuerint homines, reddent rationem de eo in die judicii. in die judicii.

« Oblatus est ei unus, » captus, et vin- « Oblatus est ei unus, » captus, et vin- culis peccatorum adstrictus. II Paralip. culis peccatorum adstrictus. II Paralip. in Orat. Manassæ, circa medium: Incur- in Orat. Manassæ, circa medium: Incur- vatus sum multo vinculo ferreo..., et vatus sum multo vinculo ferreo..., et non est respiratio mihi. non est respiratio mihi.

« Qui debebat decem millia talenta. » « Qui debebat decem millia talenta. » Decalogum enim, et quadraturam vir- Decalogum enim, et quadraturam vir- tutum corrumpens, talentum ponderis tutum corrumpens, talentum ponderis circumstantiarum etiam perdiderat. II Pa- circumstantiarum etiam perdiderat. II Pa- ralip. in Orat. Manassæ circa medium: ralip. in Orat. Manassæ circa medium: Peccavi supra numerum arenæ maris : Peccavi supra numerum arenæ maris : multiplicatæ sunt iniquitates meæ. Jacob. multiplicatæ sunt iniquitates meæ. Jacob. III, 2 In multis offendimus omnes. Isa. III, 2 In multis offendimus omnes. Isa.

I, I,

4 Væ genti peccatrici, populo gravi 4 Væ genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis scelera- iniquitate, semini nequam, filiis scelera-

tis ! tis !

« Cum autem non haberet unde red- « Cum autem non haberet unde red- deret, etc. » deret, etc. »

Ecce quod nulla fuit via misericordiæ Ecce quod nulla fuit via misericordiæ Dei si enim gemitum habuisset, vel pro- Dei si enim gemitum habuisset, vel pro- positum, vel Sanctorum communionem, positum, vel Sanctorum communionem, habuisset unde redderet: modo nihil ha- habuisset unde redderet: modo nihil ha- buit. Apocal. 11, 17: Nescis quia tu mi- buit. Apocal. 11, 17: Nescis quia tu mi- ser es, et miserabilis, et pauper et cæcus, ser es, et miserabilis, et pauper et cæcus, et nudus. Ex se enim nihil habere potest et nudus. Ex se enim nihil habere potest sine gratia. Psal. LXXVI, 39: Spiritus sine gratia. Psal. LXXVI, 39: Spiritus vadens, et non rediens. Ad Roman. VII, vadens, et non rediens. Ad Roman. VII,

: :

« Jussit eum. » Ecce scientia severita- « Jussit eum. » Ecce scientia severita- tis et hanc audit servus quotidie in cor- tis et hanc audit servus quotidie in cor- de, et in scriptis. « Jussit eum dominus de, et in scriptis. « Jussit eum dominus venumdari, » pœnis æternis mancipari, venumdari, » pœnis æternis mancipari, « et uxorem, » hoc est, carnalem concu- « et uxorem, » hoc est, carnalem concu- piscentiam quæ allexerat eum, « et fi- piscentiam quæ allexerat eum, « et fi- lios, » hoc est, opera. De primo dicitur, lios, » hoc est, opera. De primo dicitur, Isa. L, 1 Iniquitatibus vestris venditi Isa. L, 1 Iniquitatibus vestris venditi estis. De secundo, Luc. xiv, 20: Uxo- estis. De secundo, Luc. xiv, 20: Uxo- rem duxi, et ideo non possum venire. rem duxi, et ideo non possum venire. De tertio, Sapient. IV, 6: Filii qui na- De tertio, Sapient. IV, 6: Filii qui na- scentur, testes sunt nequitiæ adversus pa- scentur, testes sunt nequitiæ adversus pa-

rentes. rentes.

« Et omnia quæ habebat, » hujus « Et omnia quæ habebat, » hujus inundi delectabilia. Isa. xxxix, 6 : Aufe- inundi delectabilia. Isa. xxxix, 6 : Aufe- rentur omnia quæ in domo tua sunt in rentur omnia quæ in domo tua sunt in Babylonem. «Reddi, » per supplicia pœ- Babylonem. «Reddi, » per supplicia pœ- narum. Job, xx, 18: Luet quæ fecit om- narum. Job, xx, 18: Luet quæ fecit om- nia. Supra, v, 26: Non exies inde, do nia. Supra, v, 26: Non exies inde, do nec reddas novissimum quadrantem. nec reddas novissimum quadrantem.

Videns autem servus quæ meruit, si Videns autem servus quæ meruit, si secum districte ageretur, secum districte ageretur,

« Procidens autem servus ille, ora- « Procidens autem servus ille, ora- bat eum, dicens: Patientiam habe in bat eum, dicens: Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi. » me, et omnia reddam tibi. »

Exhibet reverentiam adorationis, sup- Exhibet reverentiam adorationis, sup- plicitatem orationis, deprecationem pa- plicitatem orationis, deprecationem pa- tientiæ et mansuetudinis, et promissio- tientiæ et mansuetudinis, et promissio- nem futuræ satisfactionis: et in reverentia nem futuræ satisfactionis: et in reverentia adorationis immiscet recogitationem suæ adorationis immiscet recogitationem suæ conditionis. conditionis.

De adoratione dicit : « Procidens au- De adoratione dicit : « Procidens au- tem. » Exod. IV, 31: Proni adoraverunt. tem. » Exod. IV, 31: Proni adoraverunt. Supra, 11, 11 Procidentes adoraverunt Supra, 11, 11 Procidentes adoraverunt eum. « Servus ille. » Conditionis propriæ eum. « Servus ille. » Conditionis propriæ recogitatio: quia illaqueatum se vidit recogitatio: quia illaqueatum se vidit peccato. Joan. VIII, 34: Qui facit pecca- peccato. Joan. VIII, 34: Qui facit pecca- tum, servus est peccati. Psal. cxv, 34 : tum, servus est peccati. Psal. cxv, 34 : O Domine, quia ego servus tuus, etc. O Domine, quia ego servus tuus, etc. « Orabat eum. » Ecce supplex petitio. « Orabat eum. » Ecce supplex petitio. II Paralip. in Orat. Manassæ, ad finem: II Paralip. in Orat. Manassæ, ad finem: Peccavi, Domine, peccavi: et iniquitas Peccavi, Domine, peccavi: et iniquitas meas ego agnosco. Quare, peto, rogans meas ego agnosco. Quare, peto, rogans te, remitte mihi. te, remitte mihi.

20 20

ร ร

IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-26, 27, 28. IN EVANG. MATTHÆI, XVIII-26, 27, 28.

« Dicens: Patientiam habe in me. » « Dicens: Patientiam habe in me. » Deprecatio est patientiæ et mansuetudi- Deprecatio est patientiæ et mansuetudi- nis, quæ multos differendo ad pœniten- nis, quæ multos differendo ad pœniten- tiam adducit. Joel, 11, 13: Benignus et tiam adducit. Joel, 11, 13: Benignus et misericors est, patiens et multæ miseri- misericors est, patiens et multæ miseri- cordiæ, et præstabilis super malitia. Ad cordiæ, et præstabilis super malitia. Ad Roman. ix, 22: Sustinuit in multa pa- Roman. ix, 22: Sustinuit in multa pa- tientia vasa iræ, apta ad interitum. Est tientia vasa iræ, apta ad interitum. Est enim patientia æquanimis tolerantia eo- enim patientia æquanimis tolerantia eo- rum quæ adversantur. rum quæ adversantur.

« Et omnia reddam tibi. » En promis- « Et omnia reddam tibi. » En promis- sio emendæ. Osee, xiv, 3: Omnem aufer sio emendæ. Osee, xiv, 3: Omnem aufer iniquitatem, accipe bonum, et reddemus iniquitatem, accipe bonum, et reddemus vitulos labiorum nostrorum, credendo in vitulos labiorum nostrorum, credendo in te, et veniendo ad te, omnia reddidi. Ad te, et veniendo ad te, omnia reddidi. Ad Roman. x, 4 Finis legis, Christus, ad Roman. x, 4 Finis legis, Christus, ad justitiam omni credenti. justitiam omni credenti.

« Misertus autem dominus servi il- « Misertus autem dominus servi il- lius, dimisit eum, et debitum dimisit lius, dimisit eum, et debitum dimisit ei. » ei. »

Hic tangit misericordiam in affectu re- Hic tangit misericordiam in affectu re- laxationis culpæ, et in affectu remissionis laxationis culpæ, et in affectu remissionis pœnæ. pœnæ.

Dicit igitur « Misertus autem Domi- Dicit igitur « Misertus autem Domi- nus. » II ad Corinth. 1, 3: Pater mise- nus. » II ad Corinth. 1, 3: Pater mise- ricordiarum, et Deus totius consolatio- ricordiarum, et Deus totius consolatio- nis. Eccli. XII, 3: Altissimus odio habet nis. Eccli. XII, 3: Altissimus odio habet peccatores, et misertus est poenitentibus. peccatores, et misertus est poenitentibus. « Servi illius, » cui duritia fuit exhiben- « Servi illius, » cui duritia fuit exhiben- da. Sed ne amplius esset servus, dimisit da. Sed ne amplius esset servus, dimisit -eum, hoc est, manumisit, et filium fecit, -eum, hoc est, manumisit, et filium fecit, et liberum. et liberum.

bat eum, bat eum,

bes. » bes. »

681 681

dicens Redde quod de- dicens Redde quod de-

Hic secundo tangitur tantæ remissionis Hic secundo tangitur tantæ remissionis ingratitudo. Et dicuntur duo: ingratitu- ingratitudo. Et dicuntur duo: ingratitu- do, et ingratitudinis accusatio. do, et ingratitudinis accusatio.

Circa primum dicit tria: primo enim Circa primum dicit tria: primo enim dicitur conservi debitoris a servo crudeli dicitur conservi debitoris a servo crudeli invasio secundo, humilis et supplex con- invasio secundo, humilis et supplex con- servi pro indulgentia deprecatio : tertio, servi pro indulgentia deprecatio : tertio, indulgentiæ et remissionis dura abnega- indulgentiæ et remissionis dura abnega- tio: quæ per ordinem jacent in littera. tio: quæ per ordinem jacent in littera.

In primo sex ad vituperium ingrati In primo sex ad vituperium ingrati proponuntur: primum est beneficii rece- proponuntur: primum est beneficii rece- pti immemoratio, cum dicit : « Egres- pti immemoratio, cum dicit : « Egres- sus, » hoc est, extra memoriam indulgen- sus, » hoc est, extra memoriam indulgen- tiæ perceptæ, a conspectu Dei (cui sem- tiæ perceptæ, a conspectu Dei (cui sem- per adstare gratias agens debuit) gressus. per adstare gratias agens debuit) gressus. Joan. XIII, 30: Cum accepisset buccellam, Joan. XIII, 30: Cum accepisset buccellam, exivit continuo. Erat autem nox. exivit continuo. Erat autem nox.