CAP. XVI MATTHÆI. CAP. XVI MATTHÆI.

627 627

CAPUT XVI. CAPUT XVI.

Jesus signi petitione ipsum tentantes arguit, quod signa temporum non dijudi- Jesus signi petitione ipsum tentantes arguit, quod signa temporum non dijudi- carent: jubet discipulos cavere a fermento Pharisæorum ac Sadducæorum : carent: jubet discipulos cavere a fermento Pharisæorum ac Sadducæorum : ipsosque interrogat quem ipsum esse dicant, et Petro post illius responsionem ipsosque interrogat quem ipsum esse dicant, et Petro post illius responsionem promittit claves regni coelorum: suam autem passionem prædicens, a Petro promittit claves regni coelorum: suam autem passionem prædicens, a Petro increpatur propter quod Satanam ipsum appellat, docens quemque propriam increpatur propter quod Satanam ipsum appellat, docens quemque propriam crucem tollere, et Deum unicuique juxta sua opera redditurum. crucem tollere, et Deum unicuique juxta sua opera redditurum.

1. Et accesserunt ad eum Pharisæi et 1. Et accesserunt ad eum Pharisæi et Sadducæi tentantes : et rogave- Sadducæi tentantes : et rogave- runt eum ut signum de coelo runt eum ut signum de coelo ostenderet eis 1. ostenderet eis 1.

2. At ille respondens ait illis : Facto 2. At ille respondens ait illis : Facto vespere, dicitis 2 : Serenum erit, vespere, dicitis 2 : Serenum erit, rubicundum est enim coelum. rubicundum est enim coelum.

3. Et mane : Hodie tempestas, 3. Et mane : Hodie tempestas,

rutilat enim triste coelum. rutilat enim triste coelum. 4. Faciem ergo coeli dijudicare no- 4. Faciem ergo coeli dijudicare no- stis: signa autém temporum non stis: signa autém temporum non potestis scire. Generatio mala potestis scire. Generatio mala et adultera signum quærit 3 : et et adultera signum quærit 3 : et signum non dabitur ei, nisi si- signum non dabitur ei, nisi si- gnum Jonæ prophetæ *. Et re- gnum Jonæ prophetæ *. Et re- lictis illis, abiit. lictis illis, abiit.

5. Et cum venissent discipuli ejus 5. Et cum venissent discipuli ejus trans fretum, obliti sunt panes trans fretum, obliti sunt panes accipere. accipere.

6. Qui dixit illis : Intuemini, et 6. Qui dixit illis : Intuemini, et cavete a fermento Pharisæorum cavete a fermento Pharisæorum et Sadducæorum 5. et Sadducæorum 5.

7. At illi cogitabant intra se, dicen- 7. At illi cogitabant intra se, dicen- tes : Quia panes non acce- tes : Quia panes non acce- pimus. pimus.

8. Sciens autem Jesus, dixit : Quid 8. Sciens autem Jesus, dixit : Quid cogitatis intra vos, modicæ cogitatis intra vos, modicæ fidei, quia panes non habetis? fidei, quia panes non habetis?

3 3

1 Marc. VIII, 11. 1 Marc. VIII, 11.

2 Luc. XII, 54. 2 Luc. XII, 54.

³ Supra, XII, 39. ³ Supra, XII, 39.

4 Jonæ, II, 1. 4 Jonæ, II, 1.

5 Marc. VIII, 15; Luc. XII, 1. 5 Marc. VIII, 15; Luc. XII, 1.

9. Nondum intelligitis, neque recor- 9. Nondum intelligitis, neque recor- damini quinque panum in quin- damini quinque panum in quin- que millia hominum, et quot que millia hominum, et quot cophinos sumpsistis 6? cophinos sumpsistis 6? 10. Neque septem panum in quatuor 10. Neque septem panum in quatuor millia hominum, et quot sportas millia hominum, et quot sportas sumpsistis 7? sumpsistis 7?

11. Quare non intelligitis quia non 11. Quare non intelligitis quia non de pane dixi vobis: Cavete a de pane dixi vobis: Cavete a fermento Pharisæorum et Sad- fermento Pharisæorum et Sad- ducæorum? ducæorum?

12. Tunc intellexerunt quia non dixerit 12. Tunc intellexerunt quia non dixerit cavendum a fermento panum, cavendum a fermento panum, sed a doctrina Pharisæorum et sed a doctrina Pharisæorum et Sadducæorum. Sadducæorum.

13. Venit autem Jesus in partes Cæ- 13. Venit autem Jesus in partes Cæ- sareæ Philippi 8 : et interrogabat sareæ Philippi 8 : et interrogabat discipulos suos, dicens: Quem discipulos suos, dicens: Quem dicunt homines esse Filium ho- dicunt homines esse Filium ho- minis? minis?

14. At illi dixerunt: Alii Joannem 14. At illi dixerunt: Alii Joannem Baptistam, alii autem Eliam, Baptistam, alii autem Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum alii vero Jeremiam, aut unum ex prophetis. ex prophetis.

15. Dicit illis Jesus: Vos autem quem 15. Dicit illis Jesus: Vos autem quem me esse dicitis? me esse dicitis?

16. Respondens Simon Petrus dixit : 16. Respondens Simon Petrus dixit : Tu es Christus, Filius Dei vivi ¹º. Tu es Christus, Filius Dei vivi ¹º.

6 Supra, xiv, 17; 6 Supra, xiv, 17;

7 Supra, xv, 34. 7 Supra, xv, 34.

8 Marc. VIII, 27. 8 Marc. VIII, 27.

10 Joan. VI, 70. 10 Joan. VI, 70.

Joan. VI, Joan. VI,

9. 9.

Marc. VIII, 28; Luc. 1x, 19. Marc. VIII, 28; Luc. 1x, 19.

628 628

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

17. Respondens autem Jesus, dixit 17. Respondens autem Jesus, dixit ei Beatus es, Simon Bar Jona, ei Beatus es, Simon Bar Jona, quia caro et sanguis non reve- quia caro et sanguis non reve- lavit tibi, sed Pater meus qui in lavit tibi, sed Pater meus qui in coelis est. coelis est.

18. Et ego dico tibi quia tu es Petrus, 18. Et ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam, et portæ infe- Ecclesiam meam, et portæ infe- ri non prævalebunt -adversus ri non prævalebunt -adversus

eam 1. eam 1.

19. Et tibi dabo claves regni coelo- 19. Et tibi dabo claves regni coelo- rum et quodcumque ligave- rum et quodcumque ligave- ris super terram erit ligatum et ris super terram erit ligatum et in cœlis, et quodcumque sol- in cœlis, et quodcumque sol- veris super terram erit solutum veris super terram erit solutum et in cœlis 3. et in cœlis 3.

20. Tunc præcepit discipulis suis ut 20. Tunc præcepit discipulis suis ut nemini dicerent quia ipse esset nemini dicerent quia ipse esset

Jesus Christus. Jesus Christus.

23. Qui conversus, dixit Petro: Vade 23. Qui conversus, dixit Petro: Vade post me, Satana: scandalum es post me, Satana: scandalum es mihi quia non sapis ea quæ mihi quia non sapis ea quæ

: :

Dei sunt, sed ea quæ homi- Dei sunt, sed ea quæ homi-

num 4. num 4.

24. Tunc Jesus dixit discipulis suis : 24. Tunc Jesus dixit discipulis suis : Si quis vult post me venire, Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me 5. crucem suam, et sequatur me 5. 25. Qui enim voluerit animam suam 25. Qui enim voluerit animam suam salvam facere, perdet eam qui salvam facere, perdet eam qui autem perdiderit animam suam autem perdiderit animam suam propter me, inveniet eam 6. propter me, inveniet eam 6. 26. Quid enim prodest homini si 26. Quid enim prodest homini si mundum universum lucretur, mundum universum lucretur, animæ vero suæ detrimentum animæ vero suæ detrimentum patiatur? Aut quam dabit ho- patiatur? Aut quam dabit ho- mo commutationem pro anima mo commutationem pro anima sua? sua?

21. Exinde coepit Jesus ostendere dis- 27. Filius enim hominis venturus est 21. Exinde coepit Jesus ostendere dis- 27. Filius enim hominis venturus est

cipulis suis quia oporteret eum cipulis suis quia oporteret eum ire Jerosolymam, et multa pati a ire Jerosolymam, et multa pati a senioribus, et Scribis, et Prin- senioribus, et Scribis, et Prin- cipibus sacerdotum, et occidi, cipibus sacerdotum, et occidi, et tertia die resurgere. et tertia die resurgere.

22. Et assumens eum Petrus, cœpit 22. Et assumens eum Petrus, cœpit increpare illum, dicens: Absit increpare illum, dicens: Absit a te, Domine : non erit tibi a te, Domine : non erit tibi hoc. hoc.

in gloria Patris sui cum Ange- in gloria Patris sui cum Ange-

7 7

lis suis et tunc reddet uni- lis suis et tunc reddet uni- cuique secundum opera ejus. cuique secundum opera ejus. 28. Amen dico vobis, sunt quidam de 28. Amen dico vobis, sunt quidam de hic stantibus qui non gustabunt hic stantibus qui non gustabunt mortem, donec videant Filium mortem, donec videant Filium hominis venientem in regno hominis venientem in regno

suo 8. suo 8.

IN CAPUT XVI MATTHÆI IN CAPUT XVI MATTHÆI

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et accesserunt ad eum Pharisæi « Et accesserunt ad eum Pharisæi et Sadducæi tentantes et rogaverunt et Sadducæi tentantes et rogaverunt eum ut signum de coelo ostenderet eis. >> eum ut signum de coelo ostenderet eis. >>

Ab hoc loco incipit agere de potestate Ab hoc loco incipit agere de potestate qua Prælati ordinantur ad subditos. Et qua Prælati ordinantur ad subditos. Et

1 Joan. 1, 42. 1 Joan. 1, 42.

2 Isa. XXII, 22. 2 Isa. XXII, 22.

3 Joan. xx, 23. 3 Joan. xx, 23.

4 Marc. VIII, 33. 4 Marc. VIII, 33.

habet partes duas, in quarum prima est habet partes duas, in quarum prima est ipsius potestatis determinatio et collatio: ipsius potestatis determinatio et collatio: et hoc in isto capitulo, et sequenti conti- et hoc in isto capitulo, et sequenti conti- netur. Et in secunda determinatur usus, netur. Et in secunda determinatur usus, qui incipit in capitulo xvi. qui incipit in capitulo xvi.

Prima autem habet partes duas in Prima autem habet partes duas in quarum prima tangit potestatem secun- quarum prima tangit potestatem secun- dum ea in quibus est potestas in Eccle- dum ea in quibus est potestas in Eccle- siæ ministris in secunda autem tangit siæ ministris in secunda autem tangit ea ex quorum virtute operatur potestas, ea ex quorum virtute operatur potestas, sicut est Christi Passio, et Resurrectio, et sicut est Christi Passio, et Resurrectio, et hujusmodi et hoc continetur in capite hujusmodi et hoc continetur in capite sequenti. sequenti.

5 Supra, x, 38; Luc. 1x, 23 et xiv, 27. 5 Supra, x, 38; Luc. 1x, 23 et xiv, 27.

6 Luc. XVII, 33; Joan. XII, 25. 6 Luc. XVII, 33; Joan. XII, 25.

7 Act. XVII, 31 ; ad Roman. 11, 6. 7 Act. XVII, 31 ; ad Roman. 11, 6.

8 Marc. VIII, 39; Luc. 1x, 27. 8 Marc. VIII, 39; Luc. 1x, 27.

IN EVANG. MATTHÆI, XI-1, 2, 3, 4. IN EVANG. MATTHÆI, XI-1, 2, 3, 4.

Istud autem capitulum continet tria: Istud autem capitulum continet tria: primum est hæresis (quæ fundamento primum est hæresis (quæ fundamento potestatis contrariatur) remotio: secun- potestatis contrariatur) remotio: secun- dum est veri fundamenti positio, ibi, dum est veri fundamenti positio, ibi, . 13 « Venit Jesus in partes Cæsareæ.» . 13 « Venit Jesus in partes Cæsareæ.» Tertium est ipsius potestatis collatio, ibi, Tertium est ipsius potestatis collatio, ibi, . 17 . 17

: :

Beatus es, Simon Barjona. » Beatus es, Simon Barjona. » In prima harum partium duo continen- In prima harum partium duo continen- tur, quorum primum est hæresis confu- tur, quorum primum est hæresis confu- tatio, et secundum, ejusdem hæresis a tatio, et secundum, ejusdem hæresis a discipulis alienatio, ibi, y. 5 : « Et cum discipulis alienatio, ibi, y. 5 : « Et cum venissent discipuli ejus trans fretum. » venissent discipuli ejus trans fretum. »

Adhuc, in prima harum tria continen- Adhuc, in prima harum tria continen- tur. Hæreticorum videlicet tentatio, ten- tur. Hæreticorum videlicet tentatio, ten- tantium a Christo convictio, et convi- tantium a Christo convictio, et convi- ctorum exprobratio. Et hæc patent in lit-- ctorum exprobratio. Et hæc patent in lit--

tera. tera.

In tentatione dicit quatuor, simulato- In tentatione dicit quatuor, simulato- rum accessum, cum dicit: rum accessum, cum dicit:

« Et accesserunt ad eum, »> « Et accesserunt ad eum, »>

Simulando. Isa. LVII, 3: Accedite huc, Simulando. Isa. LVII, 3: Accedite huc, filii auguratricis, semen adulteri et forni- filii auguratricis, semen adulteri et forni- cariæ. Simile, Infra, xxII, 15 et seq. cariæ. Simile, Infra, xxII, 15 et seq.

Secundo, tangit tentantium vipeream Secundo, tangit tentantium vipeream professionem duplicem in perversitatem professionem duplicem in perversitatem justitiæ, cum dicit : « Pharisæi. » Isa. justitiæ, cum dicit : « Pharisæi. » Isa. LIX, 2 Iniquitates vestræ diviserunt in- LIX, 2 Iniquitates vestræ diviserunt in- ter vos et Deum vestrum. Et quoad per- ter vos et Deum vestrum. Et quoad per- versitatem fidei, cum dicit : « Et Saddu- versitatem fidei, cum dicit : « Et Saddu- cæi. » Infra, xxII, 23 Accesserunt ad cæi. » Infra, xxII, 23 Accesserunt ad eum Sadducæi, qui dicunt non esse resur- eum Sadducæi, qui dicunt non esse resur- ⚫rectionem '. ⚫rectionem '.

Tertio, tangit intentionis perversita- Tertio, tangit intentionis perversita- tem, cum dicit : « Tentantes. » Infra, tem, cum dicit : « Tentantes. » Infra, XXII, 18: Quid me tentatis, hypocritæ ? XXII, 18: Quid me tentatis, hypocritæ ? Quarto, tangit curiositatem, dicendo: Quarto, tangit curiositatem, dicendo: « Et rogaverunt eum.» Non de salute, sed « Et rogaverunt eum.» Non de salute, sed «ut signum de cœlo, » potestatis osten- «ut signum de cœlo, » potestatis osten- sivum, « ostenderet eis. » Volebant au- sivum, « ostenderet eis. » Volebant au- tem, ut iterum pascerentur pane cœlesti, tem, ut iterum pascerentur pane cœlesti, et gulæ eorum satisfieret in loco ubi pa- et gulæ eorum satisfieret in loco ubi pa- nis habebatur, sicut fecerat in deserto nis habebatur, sicut fecerat in deserto

1 Cf. Act. xx111, 8. 1 Cf. Act. xx111, 8.

2 Cf. IV Reg. 1, 10 et 12. 2 Cf. IV Reg. 1, 10 et 12.

629 629

ubi panis erat indigentia. Unde, Joan. ubi panis erat indigentia. Unde, Joan. VI, 30 et 31, dicunt: Quod ergo tu facis VI, 30 et 31, dicunt: Quod ergo tu facis signum, ut videamus, et credamus tibi ? signum, ut videamus, et credamus tibi ? Quid operaris ? Patres nostri manduca- Quid operaris ? Patres nostri manduca- verunt manna in deserto. Quidam tamen verunt manna in deserto. Quidam tamen dicunt, quod gratia curiositatis petebant dicunt, quod gratia curiositatis petebant signum de coelo, sicut Elias ignem fecit signum de coelo, sicut Elias ignem fecit descendere 2. Vel, quod solem faceret descendere 2. Vel, quod solem faceret stare, sicut Josue 3. Vel, solem retroce- stare, sicut Josue 3. Vel, solem retroce- dere, sicut, Isa. XXXVIII, 8. Sed primum dere, sicut, Isa. XXXVIII, 8. Sed primum est probabilius. est probabilius.

« At ille respondens, ait illis: Facto « At ille respondens, ait illis: Facto vespere, dicitis: Serenum erit, rubi- vespere, dicitis: Serenum erit, rubi- cundum est enim cœlum: cundum est enim cœlum: Et mane Et mane

Hodie tempestas, rutilat Hodie tempestas, rutilat enim triste cœlum. enim triste cœlum.

Faciem ergo coeli dijudicare nostis: Faciem ergo coeli dijudicare nostis: signa autem temporum non potestis signa autem temporum non potestis scire ! » scire ! »

Hic ponitur tentantium confutatio, in Hic ponitur tentantium confutatio, in qua duo dicuntur: primo enim ostendit qua duo dicuntur: primo enim ostendit facilitatem cognoscendi de suo adventu facilitatem cognoscendi de suo adventu veritatem ex similitudine: secundo, ar- veritatem ex similitudine: secundo, ar- guit ex illa similitudine, quod eum debe- guit ex illa similitudine, quod eum debe- rent cognoscere. rent cognoscere.

Ad primum proponit duo signa prono- Ad primum proponit duo signa prono- sticationis futurorum. Primum est sere- sticationis futurorum. Primum est sere- nitatis ad cognoscendam nativitatem : et nitatis ad cognoscendam nativitatem : et secundum est signum tempestatis in pas- secundum est signum tempestatis in pas- sione. Primum est signum operandi sa- sione. Primum est signum operandi sa- lutem et secundum, patiendi pro sal- lutem et secundum, patiendi pro sal- vandis. vandis.

De primo dicit : De primo dicit :

« Facto vespere, » « Facto vespere, »

Quando sol declinavit ad occasum, et Quando sol declinavit ad occasum, et radius visivus transit ad eum per vapores radius visivus transit ad eum per vapores juxta terram elevatos, « dicitis: Serenum juxta terram elevatos, « dicitis: Serenum erit, » pronosticando pro nocte futura, et erit, » pronosticando pro nocte futura, et die sequenti et hoc verum, quando ru- die sequenti et hoc verum, quando ru- bor serotinus splendorem auri politi præ- bor serotinus splendorem auri politi præ-

3 Cf. Josue, x, 13. 3 Cf. Josue, x, 13.

8 8

630 630

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tendit quoniam tunc est tenuis, et bene tendit quoniam tunc est tenuis, et bene a sole attractus et tunc trahit eum ad a sole attractus et tunc trahit eum ad inferius hemisphærium: et tunc per con- inferius hemisphærium: et tunc per con- sequens istud hemisphærium purgatur a sequens istud hemisphærium purgatur a vaporibus, et serenatur. Quando autem vaporibus, et serenatur. Quando autem ruborem cupri prætendit, significat eum ruborem cupri prætendit, significat eum esse spissum, et non a sole attractum : et esse spissum, et non a sole attractum : et ideo ille non significat serenum, sed præ- ideo ille non significat serenum, sed præ- dicit pluvias quia ille color resultat ex dicit pluvias quia ille color resultat ex hoc quod radii solis eum inferius percu- hoc quod radii solis eum inferius percu- tiunt, et non desuper attrahunt: et ideo tiunt, et non desuper attrahunt: et ideo non trahitur, sed relinquitur. non trahitur, sed relinquitur.

« Et mane, etc. >> « Et mane, etc. >>

Supple, coelo rubente, dicitis: << Hodie Supple, coelo rubente, dicitis: << Hodie tempestas,» supple, erit. « Rutilat enim tempestas,» supple, erit. « Rutilat enim triste cælum. » Aereum coelum dicitur triste cælum. » Aereum coelum dicitur triste, propter frigus opprimens, et hu- triste, propter frigus opprimens, et hu- midum resolvens, et molliens corpora : midum resolvens, et molliens corpora : et istud signum etiam debet accipi in ru- et istud signum etiam debet accipi in ru- bore cupri, quando sol inferioribus nobis bore cupri, quando sol inferioribus nobis immittit radios, emergens de hemisphæ- immittit radios, emergens de hemisphæ- rio quia tunc significat aquam impen- rio quia tunc significat aquam impen- dentem terræ. Si autem sit in corpore dentem terræ. Si autem sit in corpore solis rubor quasi flammæ, et in circuitu solis rubor quasi flammæ, et in circuitu aeris videatur quasi fumus cum pulvere aeris videatur quasi fumus cum pulvere respersus, et hoc totum rubicundum sit respersus, et hoc totum rubicundum sit lucentis ruboris: hoc significat longam lucentis ruboris: hoc significat longam serenitatem, quia significat vapores esse serenitatem, quia significat vapores esse incensos, et per incendium exsiccatos. incensos, et per incendium exsiccatos. Significat autem vespere rutilans cœlum Significat autem vespere rutilans cœlum sanguinis Christi ruborem occasu suæ lu- sanguinis Christi ruborem occasu suæ lu- cis effusum. Psal. xxix, 6: Ad vesperum cis effusum. Psal. xxix, 6: Ad vesperum demorabitur fletus. Serenitas autem, pul- demorabitur fletus. Serenitas autem, pul- sa nube dubitationis, significat gaudium sa nube dubitationis, significat gaudium Resurrectionis. Psal. xxix, 6: Ad matu- Resurrectionis. Psal. xxix, 6: Ad matu- tinum lætitia. Et ideo dicitur, Canticor. tinum lætitia. Et ideo dicitur, Canticor. v, 19 Dilectus meus candidus et rubi- v, 19 Dilectus meus candidus et rubi- cundus rubicundus autem in Passione, cundus rubicundus autem in Passione, candidus in Resurrectione. Iste, dicitur candidus in Resurrectione. Iste, dicitur ortus surgentis auroræ 1. Et propter eos ortus surgentis auroræ 1. Et propter eos qui in vitam secum resurgunt, dicitur, qui in vitam secum resurgunt, dicitur, Judicum, v, 31: Qui diligunt te, sicut Judicum, v, 31: Qui diligunt te, sicut sol in ortu suo splendet, ita rutilent. sol in ortu suo splendet, ita rutilent. II Regum, xxıшI, 4: Sicut lux auroræ, II Regum, xxıшI, 4: Sicut lux auroræ, oriente sole, mane absque nubibus ruti- oriente sole, mane absque nubibus ruti-

1 Cf Job, III, 9. 1 Cf Job, III, 9.

lat. Per ruborem autem sanguineum ob- lat. Per ruborem autem sanguineum ob- scurum in mane, Passio significatur in scurum in mane, Passio significatur in mane nascentis Ecclesiæ tempestas au- mane nascentis Ecclesiæ tempestas au- tem sequens conflictum significat, qui tem sequens conflictum significat, qui fuit omni vento doctrinæ hæreticorum. fuit omni vento doctrinæ hæreticorum. De rubore, Isaiæ, LXIII, 2: Quare ru- De rubore, Isaiæ, LXIII, 2: Quare ru- brum est indumentum tuum, et vesti- brum est indumentum tuum, et vesti- menta tua sicut calcantium in torculari ? menta tua sicut calcantium in torculari ? Vestimentum Christi sunt sancti Marty-. Vestimentum Christi sunt sancti Marty-. res. De tempestate hæreticorum, Nahum, res. De tempestate hæreticorum, Nahum, 1, 3 Dominus in tempestate, et turbine 1, 3 Dominus in tempestate, et turbine viæ ejus. Psal. XLIX, 3: In circuitu ejus viæ ejus. Psal. XLIX, 3: In circuitu ejus tempestas valida. tempestas valida.

Istis signis sic positis, dicit arguendo Istis signis sic positis, dicit arguendo a simili simul et a minori : a simili simul et a minori :

« Faciem ergo coeli, » « Faciem ergo coeli, »

Hoc est, dispositionem aeris, « diju- Hoc est, dispositionem aeris, « diju- dicare, » pronosticando de futuris, « no- dicare, » pronosticando de futuris, « no- stis: » quæ tamen sunt signa falsa. « Si- stis: » quæ tamen sunt signa falsa. « Si- gna autem temporum » certa per legem, gna autem temporum » certa per legem, per ænigmata Patriarcharum, per pro- per ænigmata Patriarcharum, per pro- phetias prædictas temporum, dico, ad- phetias prædictas temporum, dico, ad- ventus, et operum eorum, « non potestis ventus, et operum eorum, « non potestis scire, » facultatem vobis hæresi et invi- scire, » facultatem vobis hæresi et invi- dia auferente. Jerem. VIII, 7: Milvus in dia auferente. Jerem. VIII, 7: Milvus in colo cognovit tempus suum: turtur, et colo cognovit tempus suum: turtur, et hirundo, et ciconia custodierunt tempus hirundo, et ciconia custodierunt tempus adventus sui populus autem meus non adventus sui populus autem meus non cognovit judicium Domini. Isa. 1, 3 : cognovit judicium Domini. Isa. 1, 3 : Cognovit bos possessorem suum, et asi- Cognovit bos possessorem suum, et asi- nus præsepe domini sui: Israel autem nus præsepe domini sui: Israel autem me non cognovit, et populus meus non me non cognovit, et populus meus non intellexit. Luc. xix, 44: Ad terram pro- intellexit. Luc. xix, 44: Ad terram pro- sternent te... eo quod non cognovisti sternent te... eo quod non cognovisti tempus visitationis tuæ. tempus visitationis tuæ.

« Generatio mala et adultera signum « Generatio mala et adultera signum quærit et signum non dabitur ei, nisi quærit et signum non dabitur ei, nisi signum Jonæ Prophetæ. Et relictis illis, signum Jonæ Prophetæ. Et relictis illis, abiit. >> abiit. >>

Hic ponitur convictorum exprobratio. Hic ponitur convictorum exprobratio. Dicuntur autem : « Generatio mala, » Dicuntur autem : « Generatio mala, » quoad perversitatem morum, « adulte- quoad perversitatem morum, « adulte-

IN EVANG. MATTHÆI, XV1-4, 5, 6, 7. IN EVANG. MATTHÆI, XV1-4, 5, 6, 7.

ra » autem, quoad violationem fidei per ra » autem, quoad violationem fidei per idololatriam. Deuter. xxx11, 20: Genera- idololatriam. Deuter. xxx11, 20: Genera- tio enim perversa est, et infideles filii. tio enim perversa est, et infideles filii. Isa. Lvu, 3 Semen adulteri, et fornica- Isa. Lvu, 3 Semen adulteri, et fornica- riæ. Jerem. II, 13: Duo mala fecit po- riæ. Jerem. II, 13: Duo mala fecit po- pulus meus Me dereliquerunt fontem pulus meus Me dereliquerunt fontem aquæ vivæ, et foderunt sibi cisternas, ci- aquæ vivæ, et foderunt sibi cisternas, ci- sternas dissipatas, quæ continere non va- sternas dissipatas, quæ continere non va- lent aquas. « Signum, » majestatis indi- lent aquas. « Signum, » majestatis indi- cativum, « quærit. » I ad Corinth. 1, 22: cativum, « quærit. » I ad Corinth. 1, 22: Judæi signa petunt, et Græci sapientiam Judæi signa petunt, et Græci sapientiam quærunt. «Et signum non dabitur ei, quærunt. «Et signum non dabitur ei, nisi signum Jonæ Prophetæ, » hoc est, nisi signum Jonæ Prophetæ, » hoc est, infirmitatis, sicut superius expositum est. infirmitatis, sicut superius expositum est. Psal. Lxxxv, 17: Fac mecum signum in Psal. Lxxxv, 17: Fac mecum signum in bonum, ut videant qui oderunt me, et bonum, ut videant qui oderunt me, et confundatur: quoniam tu, Domine adju- confundatur: quoniam tu, Domine adju- visti me, et consolatus es me. Hoc enim visti me, et consolatus es me. Hoc enim est signum passionis, per quod omnis est signum passionis, per quod omnis homo est adjutus. homo est adjutus.

« Relictis illis, abiit. » « Relictis illis, abiit. »

Ecce hic tangitur relictio incorrigibi- Ecce hic tangitur relictio incorrigibi- lium. Infra, xx1, 43: Auferetur a vobis lium. Infra, xx1, 43: Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus. fructus ejus.

« Et cum venissent discipuli ejus « Et cum venissent discipuli ejus trans fretum, obliti sunt panes acci- trans fretum, obliti sunt panes acci- pere. » pere. »

Hic ex præcedentibus removet a suis Hic ex præcedentibus removet a suis Christus contrarium suæ potestati funda- Christus contrarium suæ potestati funda- mentum, quod est hæretica pravitas con- mentum, quod est hæretica pravitas con- tra fidem et traditiones impiæ contra tra fidem et traditiones impiæ contra justitiæ pietateni. justitiæ pietateni.

Dicit autem hic tria primum est, Dicit autem hic tria primum est, quod incidenter inducitur ad sciendum quod incidenter inducitur ad sciendum qualiter discipuli acceperunt intellectum qualiter discipuli acceperunt intellectum per verbum ex verbis Domini, quia pa- per verbum ex verbis Domini, quia pa- nes obliti sunt accipere. Secundum est nes obliti sunt accipere. Secundum est verbum, ex quo ille ortus est falsus in- verbum, ex quo ille ortus est falsus in- tellectus cum ipso malo intellectu quem tellectus cum ipso malo intellectu quem ex verbis habuerunt. Et tertium est illu- ex verbis habuerunt. Et tertium est illu- minatio, simul excludens errorem disci- minatio, simul excludens errorem disci-

1 Cf. Matth. xv, 39. 1 Cf. Matth. xv, 39.

631 631

pulorum in verbis, et hæresim tentato- pulorum in verbis, et hæresim tentato-

rum. rum.

De primo dicit : « Et cum venissent De primo dicit : « Et cum venissent discipuli ejus trans fretum, » hoc est, discipuli ejus trans fretum, » hoc est, trans fretum Genesareth, « obliti sunt trans fretum Genesareth, « obliti sunt panes accipere, » hoc est, fragmenta pa- panes accipere, » hoc est, fragmenta pa- num septem sportarum superioris con- num septem sportarum superioris con- vivii. Supra, xiv, 22: Et statim compelit vivii. Supra, xiv, 22: Et statim compelit Jesus illos ascendere in naviculam, et Jesus illos ascendere in naviculam, et præcedere eum trans fretum '. Et ita præcedere eum trans fretum '. Et ita etiam modo fugit turbas excitatas per etiam modo fugit turbas excitatas per sanitatis miraculum et in illo transitu sanitatis miraculum et in illo transitu panes obliti sunt accipere. panes obliti sunt accipere.

una una

Causa autem fuit quadruplex: Causa autem fuit quadruplex: quidem prohibitio de crastino sollicitudi- quidem prohibitio de crastino sollicitudi- nis, Supra, v1, 34: Nolite solliciti esse nis, Supra, v1, 34: Nolite solliciti esse in crastimum, etc. Secunda fuit occursus in crastimum, etc. Secunda fuit occursus pauperum famelicorum, quibus fragmen- pauperum famelicorum, quibus fragmen- ta in viaticum, quando a Domino reces- ta in viaticum, quando a Domino reces- serunt, ministraverunt. Proverb. xxxi, serunt, ministraverunt. Proverb. xxxi, 20: Manum suam aperuit inopi, et pal- 20: Manum suam aperuit inopi, et pal- mas suas extendit ad pauperem. Tertia mas suas extendit ad pauperem. Tertia causa est spes de Domino: quia jam fa- causa est spes de Domino: quia jam fa- ctis miraculorum excitati, certi erant ctis miraculorum excitati, certi erant quod nihil deficeret, Psal. xxxm, 10 et 11: quod nihil deficeret, Psal. xxxm, 10 et 11: Non est inopia timentibus eum...: inqui- Non est inopia timentibus eum...: inqui- rentes autem Dominum non minuentur rentes autem Dominum non minuentur omni bono. Quarta et ultima, interna omni bono. Quarta et ultima, interna dulcedo veri panis, quem secum habebant: dulcedo veri panis, quem secum habebant: illa enim rapti de exteriori pane cogitare illa enim rapti de exteriori pane cogitare nihil poterant. Sapient. xvi, 20 : Pa- nihil poterant. Sapient. xvi, 20 : Pa- ratum panem de cœlo præstitisti illis ratum panem de cœlo præstitisti illis sine labore, omne delectamentum in se sine labore, omne delectamentum in se habentem, et omnis saporis suavitatem. habentem, et omnis saporis suavitatem. Ideo ergo obliti sunt panes accipere. Ideo ergo obliti sunt panes accipere.

« Qui dixit illis: Intuemini, et ca-. « Qui dixit illis: Intuemini, et ca-. vete a fermento Pharisæorum et Sad- vete a fermento Pharisæorum et Sad- ducæorum. ducæorum.

At illi cogitabant intra se, dicentes: At illi cogitabant intra se, dicentes: Quia panes non accepimus. » Quia panes non accepimus. »

Istud est secundum. Inducta enim oc- Istud est secundum. Inducta enim oc- casione erroris discipulorum, inducit casione erroris discipulorum, inducit verbum, circa cujus errabant intelle- verbum, circa cujus errabant intelle- ctum : « Intuemini, » diligenter per in- ctum : « Intuemini, » diligenter per in-

632 632

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tellectum eo quod, sicut dicit Boetius: tellectum eo quod, sicut dicit Boetius: «Non vitatur malum nisi cognitum. » «Non vitatur malum nisi cognitum. » « Et cavete, » in vobis Doctoribus, et in « Et cavete, » in vobis Doctoribus, et in discipulis, «a fermento. » Fermentum discipulis, «a fermento. » Fermentum similitudinem habet conspersionis sive similitudinem habet conspersionis sive pastæ sed est corruptio ipsius et si- pastæ sed est corruptio ipsius et si- gnificat hæresim. « Pharisæorum, » gnificat hæresim. « Pharisæorum, » quorum hæresis fuit impia traditio plus- quorum hæresis fuit impia traditio plus- quam observata, legis prædicatio per quam observata, legis prædicatio per verbum, et per opus impugnatio, gloria verbum, et per opus impugnatio, gloria de apparente justitia, et pertinax avari- de apparente justitia, et pertinax avari- tia. «Et Sadducæorum, » quorum cor- tia. «Et Sadducæorum, » quorum cor- ruptio fuit hæresis contra resurrectionem: ruptio fuit hæresis contra resurrectionem: non dicere aliquid esse spiritum, nec non dicere aliquid esse spiritum, nec

Angelum', et auferre ab eis gloriam Angelum', et auferre ab eis gloriam

æternam propter solam legis exterio- æternam propter solam legis exterio- rem observationem Prophetas spernere : rem observationem Prophetas spernere : spe præsentium deservire et nihil ab ip- spe præsentium deservire et nihil ab ip- so post mortem exspectare. Marc. VIII, so post mortem exspectare. Marc. VIII, 15, additur Et a fermento Herodis, 15, additur Et a fermento Herodis, cujus corruptio est occulte insidiari Chri- cujus corruptio est occulte insidiari Chri- sto, gratiam sub simulata religione et sto, gratiam sub simulata religione et observatione necare, nuptiarum honesta- observatione necare, nuptiarum honesta- tem violare. Ad Galat. v, 9: Modicum tem violare. Ad Galat. v, 9: Modicum fermentum totam massam corrumpit. fermentum totam massam corrumpit. I ad Corinth. v, 7: Expurgate vetus fer- I ad Corinth. v, 7: Expurgate vetus fer- mentum, ut sitis nova conspersio sicut es- mentum, ut sitis nova conspersio sicut es- tis azymi. Osee, VII, 4: Quievit paululum tis azymi. Osee, VII, 4: Quievit paululum civitas a commistione fermenti, donec civitas a commistione fermenti, donec fermentaretur totum. Primum corrumpit fermentaretur totum. Primum corrumpit

in dolo simulatæ bonitatis secundum, in dolo simulatæ bonitatis secundum, in fraude simulatæ veritatis : et tertium, in fraude simulatæ veritatis : et tertium, in dolo justæ potestatis injuste enim vi- in dolo justæ potestatis injuste enim vi- detur princeps agere, si juramenta non detur princeps agere, si juramenta non teneat verbo proposito circa quod erra- teneat verbo proposito circa quod erra- bant discipuli. bant discipuli.

Tangitur error eorum secundum actum Tangitur error eorum secundum actum cordis et oris et hoc est quod dicit : cordis et oris et hoc est quod dicit :

« At illi cogitaverunt intra se, di- « At illi cogitaverunt intra se, di- centes, » centes, »

Ad invicem occulto murmure, « quia Ad invicem occulto murmure, « quia panes non accepimus. » Potest esse, quod panes non accepimus. » Potest esse, quod putabant Dominum velle custoditum esse putabant Dominum velle custoditum esse panem a se sanctificatum pro benedictio- panem a se sanctificatum pro benedictio- nis reverentia, et pro miraculi memoria, nis reverentia, et pro miraculi memoria,

1 Cf. Matth. XXII, 23; Act. XXIII, 8. 1 Cf. Matth. XXII, 23; Act. XXIII, 8.

sicut in Exodo jussit impleri Gomor, et sicut in Exodo jussit impleri Gomor, et poni in arca fœderis in testimonium 2. poni in arca fœderis in testimonium 2. Ad Hebr. ix, 4: In qua urna aurea ha- Ad Hebr. ix, 4: In qua urna aurea ha- bens manna. bens manna.

Sed quia Dominus non de hujusmodi Sed quia Dominus non de hujusmodi reliquiis cogitavit, sed meliorem panem reliquiis cogitavit, sed meliorem panem Ecclesiæ dimittere voluit, hoc est, panem Ecclesiæ dimittere voluit, hoc est, panem vivum qui de cœlo descendit, ut det vi- vivum qui de cœlo descendit, ut det vi- tam mundo ideo subjungit : tam mundo ideo subjungit :

« Sciens autem Jesus, dixit: Quid « Sciens autem Jesus, dixit: Quid cogitatis intra vos, modicæ fidei, quia cogitatis intra vos, modicæ fidei, quia panes non habetis? panes non habetis?

Nondum intelligitis, neque recorda- Nondum intelligitis, neque recorda- mini quinque panum in quinque mil- mini quinque panum in quinque mil- lia hominum, et quot cophinos sum- lia hominum, et quot cophinos sum- psistis? psistis?

h h

Neque septem panum in quatuor 10 Neque septem panum in quatuor 10 millia hominum, et quot sportas sum- millia hominum, et quot sportas sum- psistis? psistis?

Quare non intelligitis quia non de Quare non intelligitis quia non de pane dixi vobis: Cavete a fermento pane dixi vobis: Cavete a fermento Pharisæorum et Sadducæorum. Pharisæorum et Sadducæorum.

Tunc intellexerunt quia non dixerit Tunc intellexerunt quia non dixerit cavendum a fermento panum, sed a cavendum a fermento panum, sed a doctrina Pharisæorum et Sadducæo- doctrina Pharisæorum et Sadducæo-

rum. » rum. »

Incipit hic illuminare discipulos. Et Incipit hic illuminare discipulos. Et tangit duo, illuminationem doctrinæ, et tangit duo, illuminationem doctrinæ, et effectum ejus in discipulis. effectum ejus in discipulis.

Illuminatio quatuor facit: primo, er- Illuminatio quatuor facit: primo, er- rantes arguit secundo, in memoriam rantes arguit secundo, in memoriam præteritorum reducit tertio, cum incre- præteritorum reducit tertio, cum incre- patione verum intellectum ingerit et patione verum intellectum ingerit et quartum est, quod ante hæc est, quod in quartum est, quod ante hæc est, quod in modo cognitionis et visitationis eorum modo cognitionis et visitationis eorum signum divinæ sapientiæ omnia illumi- signum divinæ sapientiæ omnia illumi- nantis ostendit. nantis ostendit.

Et hoc tangit, cum dicit : « Sciens au- Et hoc tangit, cum dicit : « Sciens au- tem Jesus, dixit. » Ad Hebr. iv, 13: Non tem Jesus, dixit. » Ad Hebr. iv, 13: Non est ulla creatura invisibilis in conspectu est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus. « Quid cogitatis intra vos, modicæ ejus. « Quid cogitatis intra vos, modicæ

2 Cf. Exod. xv1, 32. 2 Cf. Exod. xv1, 32.

11 11

19 19

IN EVANG. MATTHÆI, XVI-9, 10, 11, 12, 13, 14. IN EVANG. MATTHÆI, XVI-9, 10, 11, 12, 13, 14.

fidei, » quæ non nisi parva præsumit, fidei, » quæ non nisi parva præsumit, « quia panes non habetis? » Lucæ, xxiv, « quia panes non habetis? » Lucæ, xxiv, 16 et 25 Oculi illorum tenebantur ne 16 et 25 Oculi illorum tenebantur ne eum agnoscerent... Et increpavit eos, di- eum agnoscerent... Et increpavit eos, di- cens O stulti, et tardi corde ad creden- cens O stulti, et tardi corde ad creden- dum ! dum !

« Nondum intelligitis « Nondum intelligitis

» »

Potentiam meæ deitatis, « neque recor- Potentiam meæ deitatis, « neque recor- damini » mirabilium præteritorum. Marc. damini » mirabilium præteritorum. Marc. VI, 52: Non intellexerunt de panibus dis- VI, 52: Non intellexerunt de panibus dis- cipuli erat enim cor eorum obcæcatum. cipuli erat enim cor eorum obcæcatum. Hoc tamen provenit ex simplicitate eo- Hoc tamen provenit ex simplicitate eo- rum. Psal. XCIII, 8: Intelligite, insipien- rum. Psal. XCIII, 8: Intelligite, insipien- tes in populo et stulti, aliquando sapite. tes in populo et stulti, aliquando sapite. Quinque panum in quinque millia ho- Quinque panum in quinque millia ho- minum, et quod cophinos sumpsistis? » minum, et quod cophinos sumpsistis? » Proverb. II, 10: Implebuntur horrea tua Proverb. II, 10: Implebuntur horrea tua saturitate. saturitate.

« «

« Neque septem panum in septem mil- « Neque septem panum in septem mil- lia hominum,» in præcedenti capitulo, lia hominum,» in præcedenti capitulo, . 37 et 38, « et quot sportas sumpsi- . 37 et 38, « et quot sportas sumpsi- stis? » Quæ sportæ spatulis palmarum, stis? » Quæ sportæ spatulis palmarum, et ex juncto textæ ex palma, spem æter- et ex juncto textæ ex palma, spem æter- norum et ex junco, qui in aquis radi- norum et ex junco, qui in aquis radi- ces habet, significant pietatem ex notitia ces habet, significant pietatem ex notitia Scripturarum. Scripturarum.

« Quare non intelligitis. « Quare non intelligitis.

» »

Cum increpatione illuminat. Marci, xvi, Cum increpatione illuminat. Marci, xvi, 14: Exprobravit incredulitatem eorum et 14: Exprobravit incredulitatem eorum et duritiam cordis. « Quia non de pane, » duritiam cordis. « Quia non de pane, » scilicet materiali, « dixi vobis: Cavete a scilicet materiali, « dixi vobis: Cavete a fermento Pharisæorum et Sadducæorum.» fermento Pharisæorum et Sadducæorum.» Et si doctrina perversa a Domino voca- Et si doctrina perversa a Domino voca- tur fermentum, consequens etiam est, tur fermentum, consequens etiam est, ut vera et catholica doctrina vocetur pa- ut vera et catholica doctrina vocetur pa- nis. Isa. xxi, 14: Qui habitatis terram nis. Isa. xxi, 14: Qui habitatis terram Austri, cum panibus occurrite fugienti. Austri, cum panibus occurrite fugienti. Terra Austri calida et luminosa, corda il- Terra Austri calida et luminosa, corda il- lustrata Spiritu intelligentiæ designat. lustrata Spiritu intelligentiæ designat.

« Tunc intellexerunt. » « Tunc intellexerunt. »

Luc. xxiv, 45 Aperuit illis sensum ut Luc. xxiv, 45 Aperuit illis sensum ut

1 Supra, xiv, 20 et 21. 1 Supra, xiv, 20 et 21.

633 633

intelligerent Scripturas.« Quia non dixe- intelligerent Scripturas.« Quia non dixe- rat cavendum a fermento panum : » quia, rat cavendum a fermento panum : » quia, supra, xv, 11, dixit: Non quod intrat in supra, xv, 11, dixit: Non quod intrat in os, coinquinat hominem: « sed a doctrina os, coinquinat hominem: « sed a doctrina Pharisæorum et Sadducæorum. » Supra, Pharisæorum et Sadducæorum. » Supra, vi, 15 Attendite a falsis prophetis, qui vi, 15 Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos, etc. Isa. Ix, 15: Propheta veniunt ad vos, etc. Isa. Ix, 15: Propheta docens mendacium, ipse est cauda, etc. docens mendacium, ipse est cauda, etc.

« Venit autem Jesus in partes Cæsa- « Venit autem Jesus in partes Cæsa- reæ Philippi: et interrogabat discipu- reæ Philippi: et interrogabat discipu- los suos, dicens: Quem dicunt homi- los suos, dicens: Quem dicunt homi- nes esse Filium hominis? nes esse Filium hominis?

At illi dixerunt: Alii Joannem Ba- At illi dixerunt: Alii Joannem Ba-

plistam, alii autem Eliam, alii vero plistam, alii autem Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex Prophetis. Jeremiam, aut unum ex Prophetis.

» »

Hic remotis hæresibus a cordibus fide- Hic remotis hæresibus a cordibus fide-

lium, tangit fidei fundationem in petra lium, tangit fidei fundationem in petra confessionis Apostolicæ. confessionis Apostolicæ.

Et dividitur in partes duas in quarum Et dividitur in partes duas in quarum prima ponitur inquisitio, et confessio ve- prima ponitur inquisitio, et confessio ve- ritatis personæ, in cujus sacramentis fi- ritatis personæ, in cujus sacramentis fi- des stabilitur in secunda autem poni- des stabilitur in secunda autem poni- tur instructio veritatis principalium sa- tur instructio veritatis principalium sa- cramentorum Passionis et Resurrectio- cramentorum Passionis et Resurrectio- nis, ibi, y. 21 : « Exinde cœpit Je- nis, ibi, y. 21 : « Exinde cœpit Je-

Sus. » Sus. »

Adhuc, prima continet duo, inquisitio- Adhuc, prima continet duo, inquisitio- nem, et confessionem opinionis eorum nem, et confessionem opinionis eorum quibus non est datum nosse mysterium quibus non est datum nosse mysterium Christi, nisi in parabolis et inquisitio- Christi, nisi in parabolis et inquisitio- nem et confessionem veritatis expressæ nem et confessionem veritatis expressæ ab his, quibus datum est nosse myste- ab his, quibus datum est nosse myste- rium regni Dei, ibi, y. 15: « Vos autem, rium regni Dei, ibi, y. 15: « Vos autem, etc. » etc. »

Adhuc, prior harum dividitur in tres Adhuc, prior harum dividitur in tres paragraphos: in quorum primo tangitur paragraphos: in quorum primo tangitur loci ad inquirendum congruentia: in se- loci ad inquirendum congruentia: in se- cundo, inquisitio de opinione Christi in cundo, inquisitio de opinione Christi in turba et in tertio, responsio discipulo- turba et in tertio, responsio discipulo- rum de audita fama. rum de audita fama. Dicit ergo: Dicit ergo:

13 13

14 14

634 634

<< Venit autem Jesus, » << Venit autem Jesus, »

D. ALB. MAG ORD. PRÆD. D. ALB. MAG ORD. PRÆD.

Sicut Salvator, ubique lumen doctri- Sicut Salvator, ubique lumen doctri- næ spargens, ubique perditos quærens, næ spargens, ubique perditos quærens, ubique salutem non salvatis ingerens. ubique salutem non salvatis ingerens. De primo, Job, xxv, 3: Super quem non De primo, Job, xxv, 3: Super quem non surget lumen illius? De secundo, Luc. surget lumen illius? De secundo, Luc. XIX, 10 XIX, 10

Venit enim Filius hominis quæ- Venit enim Filius hominis quæ- rere, et salvum facere quod perierat. De rere, et salvum facere quod perierat. De tertio, I ad Timoth. 1, 15: Fidelis Chri- tertio, I ad Timoth. 1, 15: Fidelis Chri- stus Jesus venit in hunc mundum pecca- stus Jesus venit in hunc mundum pecca- tores salvos facere, quorum primus ego tores salvos facere, quorum primus ego

sum. sum.

« In partes Cæsareæ. » Non profunde: « In partes Cæsareæ. » Non profunde: quia gentes ibi habitabant, et dixerat, quia gentes ibi habitabant, et dixerat, Supra, x, 5 In viam gentium ne abie- Supra, x, 5 In viam gentium ne abie- ritis. Sed tamen, per hoc quod ad vicina ritis. Sed tamen, per hoc quod ad vicina gentium declinabat, ideo salus gentium gentium declinabat, ideo salus gentium præfigurabatur. Joan. vir, 35: Numquid præfigurabatur. Joan. vir, 35: Numquid in dispersionem gentium iturus est, et in dispersionem gentium iturus est, et docturus gentes ? Isa. XLIX, 6: Dedi te in docturus gentes ? Isa. XLIX, 6: Dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque lucem gentium, ut sis salus mea usque

ad extremum terræ. ad extremum terræ.

« Cæsareæ Philippi. » Civitas est Pho- « Cæsareæ Philippi. » Civitas est Pho- nicis in terminis Judææ ad septentrio- nicis in terminis Judææ ad septentrio- nem, quam Philippus, filius Herodis, te- nem, quam Philippus, filius Herodis, te- trarcha Iturææ et Trachonitidis regionis, trarcha Iturææ et Trachonitidis regionis, ædificavit ob memoriam sui nominis, et ædificavit ob memoriam sui nominis, et ob honorem Imperatoris Tiberii Cæsaris. ob honorem Imperatoris Tiberii Cæsaris. Et ideo ab utroque composito nomine Et ideo ab utroque composito nomine vocabatur Cæsarea Philippi. Et erat ci- vocabatur Cæsarea Philippi. Et erat ci- vitas, ad quam tributum censicapitis de- vitas, ad quam tributum censicapitis de- ferebatur, pro quo descriptus erat univer- ferebatur, pro quo descriptus erat univer- sus orbis ab Augusto Cæsare'. Congruum sus orbis ab Augusto Cæsare'. Congruum ergo fuit, ut in loco, in quo orbis tribu- ergo fuit, ut in loco, in quo orbis tribu- tum solvit, Rex regum mundi Dominus, tum solvit, Rex regum mundi Dominus, exigeret tributum fidei, quod solvitur de exigeret tributum fidei, quod solvitur de animæ capite, quod est mens hominis. animæ capite, quod est mens hominis. Infra, xx11, 21: Reddite quæ sunt Cæsa- Infra, xx11, 21: Reddite quæ sunt Cæsa- ris Cæsari, et quæ sunt Dei Deo. ris Cæsari, et quæ sunt Dei Deo.

interrogabat discipulos suos, interrogabat discipulos suos,

«Et «Et dicens: » dicens: »

Non ignorans qui omnia novit, sed ut Non ignorans qui omnia novit, sed ut confessio fidei dignam acciperet funda- confessio fidei dignam acciperet funda- tionem. Ad Roman. x, 10: Corde credi- tionem. Ad Roman. x, 10: Corde credi-

1 Cf. Luc II, 1 et seq., et ni, 1 Cf. Luc II, 1 et seq., et ni,

1 et seq. 1 et seq.

tur ad justitiam, ore autem confessio fit tur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Psal. xcv, 6 Confessio et ad salutem. Psal. xcv, 6 Confessio et pulchritudo in conspectu ejus, sanctimo- pulchritudo in conspectu ejus, sanctimo- nia et magnificentia in sanctificatione nia et magnificentia in sanctificatione ejus. ejus.

« Quem dicunt homines esse Filium « Quem dicunt homines esse Filium hominis? » hominis? »

Ecce requisitio confessionis ab his qui Ecce requisitio confessionis ab his qui videntes non vident. Quærit autem de videntes non vident. Quærit autem de persona, cum dicit : « Quem ? » quia persona, cum dicit : « Quem ? » quia persona est duarum naturarum, quarum persona est duarum naturarum, quarum una innotuit per visum, et alios sensus, una innotuit per visum, et alios sensus, et opera infirmitatum: et ideo non quæ- et opera infirmitatum: et ideo non quæ- rit de illa, sed opponit, quando dicit : rit de illa, sed opponit, quando dicit : « Filium hominis. » Et est sensus : « Filium hominis. » Et est sensus : Quem sciunt homines esse Filium homi- Quem sciunt homines esse Filium homi- nis per naturam quæ offertur sensibus: nis per naturam quæ offertur sensibus: « quem » in persona « dicunt » esse ex « quem » in persona « dicunt » esse ex visu operum majestatis? Dicunt ne ali- visu operum majestatis? Dicunt ne ali- quid habere super hominem? Marc. vin, quid habere super hominem? Marc. vin, 27 Quem me dicunt esse homines? Pul- 27 Quem me dicunt esse homines? Pul- chre autem dicit homines, quia de Filio chre autem dicit homines, quia de Filio Dei nihil intelligere potuerunt super ho- Dei nihil intelligere potuerunt super ho- minem vel, homines dicit propter ratio- minem vel, homines dicit propter ratio- nem quia licet sensibus eorum objice- nem quia licet sensibus eorum objice- retur humana infirmitas, tamen rationi retur humana infirmitas, tamen rationi per opera præsentabatur majestas: et ex per opera præsentabatur majestas: et ex ratione facile cognoscere poterant quod ratione facile cognoscere poterant quod Deus erat qui talia faciebat. Joan. v, 36: Deus erat qui talia faciebat. Joan. v, 36: Ego habeo testimonium majus Joanne. Ego habeo testimonium majus Joanne. Opera enim quæ dedit mihi Pater ut Opera enim quæ dedit mihi Pater ut perficiam ea, ipsa opera quæ ego facio perficiam ea, ipsa opera quæ ego facio testimonium perhibent de me. Joan. vIII, testimonium perhibent de me. Joan. vIII, 43 Quare loquelam meam non cogno- 43 Quare loquelam meam non cogno- scitis? scitis?

« At illi dixerunt, » « At illi dixerunt, »

De falsa turbarum opinione responden- De falsa turbarum opinione responden- tes, qui diversis de causis supra dictis a tes, qui diversis de causis supra dictis a nobis Christum sequebatur. Joan. VII, nobis Christum sequebatur. Joan. VII, 12 Murmur multum erat in turba de 12 Murmur multum erat in turba de eo. Quidam dicebant: Quia bonus est. eo. Quidam dicebant: Quia bonus est. Alii autem dicebant: Non, sed seducit Alii autem dicebant: Non, sed seducit turbas. turbas.

IN EVANG. MATTHÆI, XVI-14, 15. IN EVANG. MATTHÆI, XVI-14, 15.

Sed tamen omnes illi, de quibus re- Sed tamen omnes illi, de quibus re- spondent discipuli, vera dicunt, sed im- spondent discipuli, vera dicunt, sed im- perfecte et hoc est : « Alii Joannem perfecte et hoc est : « Alii Joannem Baptistam, » propter vitæ perfectionem. Baptistam, » propter vitæ perfectionem. Supra, xiv, 2 Joannes Baptista surre- Supra, xiv, 2 Joannes Baptista surre- xit a mortuis, et ideo virtutes operantur xit a mortuis, et ideo virtutes operantur in eo. in eo.

« Alii autem Eliam, » propter perfe- « Alii autem Eliam, » propter perfe- ctionem potestatis: quia ignem de cœlo ctionem potestatis: quia ignem de cœlo deposuit super superbos ¹ : et ignem su- deposuit super superbos ¹ : et ignem su- pra sacrificia". pra sacrificia".

« Alii vero Jeremiam, » propter per- « Alii vero Jeremiam, » propter per- fectionem misericordiæ, quia populi pec- fectionem misericordiæ, quia populi pec- cata planxit. Jerem. Ix, 1: Quis dabit cata planxit. Jerem. Ix, 1: Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fon- capiti meo aquam, et oculis meis fon- tem lacrymarum? Et hujus gratia terræ tem lacrymarum? Et hujus gratia terræ nos composuit, et hujus gratia erran- nos composuit, et hujus gratia erran- tem populum in Ægyptum persecutus tem populum in Ægyptum persecutus

fuit 3. fuit 3.

« Aut unum ex Prophetis. » Dicunt « Aut unum ex Prophetis. » Dicunt unum, scilicet Eliseum, propter perfe- unum, scilicet Eliseum, propter perfe- ctionem spiritus et virtutis in prophetan- ctionem spiritus et virtutis in prophetan- do. IV Reg. v, 26 Nonne cor meum in do. IV Reg. v, 26 Nonne cor meum in præsenti erat, quando reversus est homo præsenti erat, quando reversus est homo de curru suo, etc., quia spiritus Eliæ du- de curru suo, etc., quia spiritus Eliæ du- pliciter erat in eo *. Vel, dicatur aliter, et pliciter erat in eo *. Vel, dicatur aliter, et melius, quod unus ex prophetis dicitur melius, quod unus ex prophetis dicitur formaliter accipiendo unicum «< ex Pro- formaliter accipiendo unicum «< ex Pro- phetis, » hoc est, singularis et hic est phetis, » hoc est, singularis et hic est ille de quo dicitur, Deuter. xvIII, 15: ille de quo dicitur, Deuter. xvIII, 15: Prophetam de gente tua et de fratribus Prophetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me, suscitabit tibi Dominus tuis sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum audies. Joan. vi, 14 : Deus tuus: ipsum audies. Joan. vi, 14 : Hic est vere Propheta qui venturus est Hic est vere Propheta qui venturus est in mundum. Luc. xxiv, 19: Fuit vir in mundum. Luc. xxiv, 19: Fuit vir Propheta, potens in opere, et sermone Propheta, potens in opere, et sermone coram Deo, et omni populo. coram Deo, et omni populo.

Et secundum hoc omnes aliquid altum Et secundum hoc omnes aliquid altum dixerunt de Christo. Est autem altum dixerunt de Christo. Est autem altum hominis ex tribus ex statu ante pecca- hominis ex tribus ex statu ante pecca- tum, et ex statu gratiæ, et ex statu glo- tum, et ex statu gratiæ, et ex statu glo- riæ resurgentium : et considerantes riæ resurgentium : et considerantes statum gloriæ resurgentium, dixerunt statum gloriæ resurgentium, dixerunt quod esset Joannes Baptista, præsumen- quod esset Joannes Baptista, præsumen- tes quod mortalis hominis non esset tes quod mortalis hominis non esset

1 Cf. IV Reg. 1, 10 et 12. 1 Cf. IV Reg. 1, 10 et 12.

2 Cf. III Reg. XVIII, 38. 2 Cf. III Reg. XVIII, 38.

3 Cf. Jerem. XLIII, 1 et seq. 3 Cf. Jerem. XLIII, 1 et seq.

635 635

tanta potestas in miraculis faciendis. tanta potestas in miraculis faciendis. Considerantes autem statum hominis in Considerantes autem statum hominis in paradiso, ubi eximiæ virtutis fuit, et ta- paradiso, ubi eximiæ virtutis fuit, et ta- men alimonia indiguit, dixerunt Chri- men alimonia indiguit, dixerunt Chri- stum esse Eliam. Considerantes autem stum esse Eliam. Considerantes autem statum hominis in gratia, duo considera- statum hominis in gratia, duo considera- bant, excellentiam videlicet sanctitatis : bant, excellentiam videlicet sanctitatis : et illi dixerunt esse Jeremiam, eo quod et illi dixerunt esse Jeremiam, eo quod dictum est de illo: Priusquam te forma- dictum est de illo: Priusquam te forma- rem in utero, novi te : et antequam exi- rem in utero, novi te : et antequam exi- res de vulva, sanctificavi te, et Prophe- res de vulva, sanctificavi te, et Prophe- tam in gentibus dedi te 5. Et hæc ma- tam in gentibus dedi te 5. Et hæc ma- xime dixerunt propter mirabilia quæ xime dixerunt propter mirabilia quæ audiverunt de infantia, nativitate et pue- audiverunt de infantia, nativitate et pue- ritia ipsius. Considerantes autem excel- ritia ipsius. Considerantes autem excel- lentiam in sapientia, dixerunt eum esse lentiam in sapientia, dixerunt eum esse Prophetam, qui venturus est in mun- Prophetam, qui venturus est in mun- dum. Joan. III, 31 et 32: Qui de cœlo dum. Joan. III, 31 et 32: Qui de cœlo venit, super omnes est. Et quod vidit et venit, super omnes est. Et quod vidit et audivit, hoc homo testatur. Glossa dicit audivit, hoc homo testatur. Glossa dicit ibi: «De cælo, hoc est, de altitudine ibi: «De cælo, hoc est, de altitudine humanæ naturæ. » humanæ naturæ. »

Sic ergo de Christo confitetur huma- Sic ergo de Christo confitetur huma- na opinio. na opinio.

« Dicit illis Jesus: Vos autem quem « Dicit illis Jesus: Vos autem quem me esse dicitis? » me esse dicitis? »

Hic ponitur requisitio veritatis. Et ha- Hic ponitur requisitio veritatis. Et ha- bet duo, scilicet confessionem, et con- bet duo, scilicet confessionem, et con- fessionis commendationem cum remune- fessionis commendationem cum remune- ratione, quæ est potestatis collatio. ratione, quæ est potestatis collatio. De primo dicit duo requisitionem De primo dicit duo requisitionem confessionis, et confessionem ipsam. confessionis, et confessionem ipsam.

De primo dicit : « Vos autem, » qui- De primo dicit : « Vos autem, » qui- bus datum est nosse mysterium regni bus datum est nosse mysterium regni coelorum (Supra, XIII, 11): Qui estis lux coelorum (Supra, XIII, 11): Qui estis lux mundi (Supra, v, 14): Quibus omnia mundi (Supra, v, 14): Quibus omnia quæcumque audivi a Patre, nota feci quæcumque audivi a Patre, nota feci (Joan. xv, 15). (Joan. xv, 15).

« Quem me esse dicitis? » Iterum « Quem me esse dicitis? » Iterum quærit de persona in humana natura ap- quærit de persona in humana natura ap- parente, et existente: sed non dicit parente, et existente: sed non dicit filium hominis, ut supra, sed simpliciter filium hominis, ut supra, sed simpliciter

4 Cf. IV Reg. 1, 9. 4 Cf. IV Reg. 1, 9.

5 Jerem. 1, 5. 5 Jerem. 1, 5.

15 15

16 16

636 636

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

de persona quærit : quia istis plus inno- de persona quærit : quia istis plus inno- tuit. Joan. 1, 14: Unigenitus, qui est in tuit. Joan. 1, 14: Unigenitus, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. I ad Corinth. sinu Patris, ipse enarravit. I ad Corinth. 11, 10: Nobis autem revelavit Deus per 11, 10: Nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum. Et hinc argumentum, Spiritum suum. Et hinc argumentum, quod Prælatus debet quærere, quæ de eo quod Prælatus debet quærere, quæ de eo sit opinio tam in plebe, quam inter Præ- sit opinio tam in plebe, quam inter Præ- latos alios. latos alios.

« Respondens Simon Petrus dixit. »> « Respondens Simon Petrus dixit. »>

Ille præ omnibus, et pro omnibus re- Ille præ omnibus, et pro omnibus re- spondit, qui omnibus præesse et prodes- spondit, qui omnibus præesse et prodes- se debuit. se debuit.

Dicit autem tria: primo quod respon- Dicit autem tria: primo quod respon- dit, quia quæstioni quæ ab homine fieri dit, quia quæstioni quæ ab homine fieri potuit, satisfecit: non sicut turbæ, mi- potuit, satisfecit: non sicut turbæ, mi- nus, nec sicut Pharisæi, falsa dicentes: nus, nec sicut Pharisæi, falsa dicentes: qui enim ad hominem quæstioni satisfa- qui enim ad hominem quæstioni satisfa- cere videntur, secundum Aristotelem, cere videntur, secundum Aristotelem, dicunt, sed non respondent. Job, xxxvIII, dicunt, sed non respondent. Job, xxxvIII, 3 Accinge sicut vir lumbos tuos : inter- 3 Accinge sicut vir lumbos tuos : inter- rogabo te, et responde mihi. rogabo te, et responde mihi.

<< Simon. » << Simon. »

: :

Obediens et per hoc significatur me- Obediens et per hoc significatur me- ritum, et idoneitas ad debitum et con- ritum, et idoneitas ad debitum et con- gruitatem responsionis. Psal. cxvIII, 104: gruitatem responsionis. Psal. cxvIII, 104: A mandatis tuis intellexi. Obedientia A mandatis tuis intellexi. Obedientia enim mandatorum plus dat intellectum enim mandatorum plus dat intellectum in divinis, quam labor studiorum : non in divinis, quam labor studiorum : non enim erit sacra Scriptura contemplatio- enim erit sacra Scriptura contemplatio- nis gratia, sed ut boni fiamus. Unde etiam nis gratia, sed ut boni fiamus. Unde etiam veri discipuli Christi tribus perficiuntur, veri discipuli Christi tribus perficiuntur, scilicet disciplina mandatorum, Isa. scilicet disciplina mandatorum, Isa. VIII, 16 Signa legem in discipulis meis. VIII, 16 Signa legem in discipulis meis. Deuter. XXXIII, 3 Qui appropinquant Deuter. XXXIII, 3 Qui appropinquant pedibus ejus, hoc est, vestigiis ejus, ac- pedibus ejus, hoc est, vestigiis ejus, ac- cipient de doctrina illius. Secundo, per- cipient de doctrina illius. Secundo, per- ficiuntur dilectione affectionis, Joan. XIII, ficiuntur dilectione affectionis, Joan. XIII, 35 In hoc cognoscent omnes quia disci- 35 In hoc cognoscent omnes quia disci- puli mei estis, si dilectionem habueritis puli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem. Tertium est cognitio verita- ad invicem. Tertium est cognitio verita- tis, quæ est secundum pietatem, Joan. tis, quæ est secundum pietatem, Joan. VIII, 31 et 32: Si vos manseritis in ser- VIII, 31 et 32: Si vos manseritis in ser-

1 A xepal, caput [KE, r.] 1 A xepal, caput [KE, r.]

mone meo, vere discipuli mei eritis: et mone meo, vere discipuli mei eritis: et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. Sic ergo obediens mandatis, et se- vos. Sic ergo obediens mandatis, et se- quens vestigia affectus dilectione, ma- quens vestigia affectus dilectione, ma- nens in sermone, vere Simon vocatur nens in sermone, vere Simon vocatur obediens, et idoneus ad respondendum. obediens, et idoneus ad respondendum.

<< Petrus, » << Petrus, »

Cognomine, Joan. 1, 42: Tu vocaberis Cognomine, Joan. 1, 42: Tu vocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus. Ce- Cephas, quod interpretatur Petrus. Ce- phas enim interpretatur caput et hoc phas enim interpretatur caput et hoc non est Petrus, nisi per similitudinem non est Petrus, nisi per similitudinem actus, sive effectus, et operis. Quia sicut actus, sive effectus, et operis. Quia sicut caput regit, et influit sensum et motum caput regit, et influit sensum et motum aliis membris, ita petra continet, et fir- aliis membris, ita petra continet, et fir- mat ædificium. Unde quod est caput in mat ædificium. Unde quod est caput in animalibus caput habentibus, hoc est pe- animalibus caput habentibus, hoc est pe- tra in ædificiis. Et tangitur in hoc re- tra in ædificiis. Et tangitur in hoc re- sponsionis facultas: quia Petrus dicitur sponsionis facultas: quia Petrus dicitur persica lingua agnoscens, eo quod illum persica lingua agnoscens, eo quod illum agnovit. Isa. XLV, 15, dicitur: Vere tu es agnovit. Isa. XLV, 15, dicitur: Vere tu es Deus absconditus. Et ibidem, . 14: Deus absconditus. Et ibidem, . 14: Non est absque te Deus. Regnum ergo Non est absque te Deus. Regnum ergo accipitur in Cepha, propter quod etiam accipitur in Cepha, propter quod etiam vertex dicitur Apostolorum, facultas in vertex dicitur Apostolorum, facultas in agnitione, et solidum veritatis agnitæ in agnitione, et solidum veritatis agnitæ in petra. Supra, vn, 24: Assimilabitur vi- petra. Supra, vn, 24: Assimilabitur vi- ro sapienti, qui ædificavit domum suam ro sapienti, qui ædificavit domum suam supra petram. Hic ergo bonus respon- supra petram. Hic ergo bonus respon- dens fuit, qui sicut vir intus virens, lum- dens fuit, qui sicut vir intus virens, lum- bos a revelatione carnis et sanguinis re- bos a revelatione carnis et sanguinis re- strinxit. strinxit.

« Tu es Christus, Filius Dei vivi. » « Tu es Christus, Filius Dei vivi. »

Hic tria tangit confessionem, confes- Hic tria tangit confessionem, confes- sionis commendationem, et commenda- sionis commendationem, et commenda- tæ confessionis retributionem. tæ confessionis retributionem.

In confessione duo sunt, quod est dei- In confessione duo sunt, quod est dei- ficatæ humanitatis, et quod est humana- ficatæ humanitatis, et quod est humana- tæ deitatis. Et quod quidem est huma- tæ deitatis. Et quod quidem est huma- natæ deitatis, triplex est significatio: signi- natæ deitatis, triplex est significatio: signi- ficatio personæ, et significatio æternæ ficatio personæ, et significatio æternæ permanentiæ, et significatio humanitatis permanentiæ, et significatio humanitatis deificatæ. deificatæ.

De persona dicit : De persona dicit :

<< Tu. >> << Tu. >>

IN EVANG. MATTHÆI, XVI-16. IN EVANG. MATTHÆI, XVI-16. << Filius. >> << Filius. >>

Discretionem notans, et articulatio- Discretionem notans, et articulatio- nem non enim alius est, nisi ipse. Ba- nem non enim alius est, nisi ipse. Ba- ruch, 1, 36 Hic est Deus noster, et non ruch, 1, 36 Hic est Deus noster, et non æstimabitur alius adversus eum. Id quod æstimabitur alius adversus eum. Id quod etiam articulatum significatur, est perso- etiam articulatum significatur, est perso- na. Exod. xv, 2. Iste Deus meus, et na. Exod. xv, 2. Iste Deus meus, et glorificabo eum. glorificabo eum.

<< Es. » << Es. »

Qui vere es. Exod. II, 14: Qui est, Qui vere es. Exod. II, 14: Qui est, misit me ad vos. Non enim salvare in misit me ad vos. Non enim salvare in æternum posset, nisi in æternum perma- æternum posset, nisi in æternum perma- neret. Ad Hebr. VII, 25: Semper vivens neret. Ad Hebr. VII, 25: Semper vivens ad interpellandum pro nobis. Item, XIII, ad interpellandum pro nobis. Item, XIII, 8: Jesus Christus heri, et hodie, ipse et 8: Jesus Christus heri, et hodie, ipse et in sæcula. Semper enim præsens est, qui in sæcula. Semper enim præsens est, qui numquam et nusquam deest. Psal. ci, numquam et nusquam deest. Psal. ci, 28 Tu autem idem ipse es, et anni tui 28 Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. non deficient.

« Christus. » « Christus. »

Humanam naturam significat penetra- Humanam naturam significat penetra- tam divina quasi unctione, ut unctio ab tam divina quasi unctione, ut unctio ab eo, sicut a capite in conjunctos sibi Apo- eo, sicut a capite in conjunctos sibi Apo- stolos, et discipulos, tamquam in bar- stolos, et discipulos, tamquam in bar- bam, et in vestimentum Ecclesiæ, et in bam, et in vestimentum Ecclesiæ, et in oram fimbriarum descendat 1. Isa. LXI, 1 : oram fimbriarum descendat 1. Isa. LXI, 1 : Spiritus Domini super me, eo quod un- Spiritus Domini super me, eo quod un- xerit Dominus me. Psal. XLIV, 8: Unxit xerit Dominus me. Psal. XLIV, 8: Unxit te Deus, Deus tuus, oleo lætitiæ præ te Deus, Deus tuus, oleo lætitiæ præ consortibus tuis. Unctus autem in Regem, consortibus tuis. Unctus autem in Regem, ut legem novam condat. et in Sacerdo- ut legem novam condat. et in Sacerdo- tem, ut sacra nova ministret. Psal. cix, tem, ut sacra nova ministret. Psal. cix, 4 Tu es Sacerdos in æternum secundum 4 Tu es Sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech. Isa. XXXIII, 22: ordinem Melchisedech. Isa. XXXIII, 22: Dominus legifer noster, Dominus Rex Dominus legifer noster, Dominus Rex noster ipse salvabit nos. noster ipse salvabit nos.

Deinde tangit confessionem ex parte Deinde tangit confessionem ex parte divinitatis humanatæ dicens tria: quod divinitatis humanatæ dicens tria: quod personæ est, quod naturæ, et quod ac- personæ est, quod naturæ, et quod ac- tus naturalis. Quod personæ est, quia tus naturalis. Quod personæ est, quia filius naturalis, in quo omnes filii adop- filius naturalis, in quo omnes filii adop- tivi adoptantur: et ideo dicit: tivi adoptantur: et ideo dicit:

1 Cf. Psal. cxXXII, 2. 1 Cf. Psal. cxXXII, 2.

637 637

Pater enim impotens generare, adop- Pater enim impotens generare, adop- tare non potest : in Deo autem potentia tare non potest : in Deo autem potentia non est ante actum : et ideo Deus unicum non est ante actum : et ideo Deus unicum habens, adoptat in filios eos qui confor- habens, adoptat in filios eos qui confor- mes sunt imagini Filii. Ad Roman. VIII, mes sunt imagini Filii. Ad Roman. VIII, 29 et 30 Quos præscivit, et prædestina- 29 et 30 Quos præscivit, et prædestina- vit conformes fieri imaginis Filii sui... vit conformes fieri imaginis Filii sui... Quos autem prædestinavit, hos et voca- Quos autem prædestinavit, hos et voca- vit et quos vocavit, hos et justificavit : vit et quos vocavit, hos et justificavit : quos autem justificavit, illos et glorifica- quos autem justificavit, illos et glorifica- vit. Joan. 1, 34 Ego vidi, et testimonium vit. Joan. 1, 34 Ego vidi, et testimonium perhibui quia hic est Filius Dei. Joan. perhibui quia hic est Filius Dei. Joan. 111, 16 Sic Deus dilexit mundum, ut 111, 16 Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret. Ut simus Filium suum unigenitum daret. Ut simus in vero Filio ejus. In vero enim Filio in vero Filio ejus. In vero enim Filio ejus sunt filii adoptivi, quando in eo in ejus sunt filii adoptivi, quando in eo in filios adoptantur. filios adoptantur.