612 612

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sine causa autem colunt me, docen- Sine causa autem colunt me, docen- tes doctrinas et mandata hominum. » tes doctrinas et mandata hominum. »

Redargutio est convictorum per pro- Redargutio est convictorum per pro- phetiam ejus qui maximæ fuit auctorita- phetiam ejus qui maximæ fuit auctorita- tis in prophetia. Et quia accesserunt tis in prophetia. Et quia accesserunt quasi deferentes, ut occulte arguerent, quasi deferentes, ut occulte arguerent, dicit : « Hypocritæ. » Et ideo etiam, quia dicit : « Hypocritæ. » Et ideo etiam, quia tam diligentes erant insidiando, ut dum tam diligentes erant insidiando, ut dum non invenirent in Magistro quid repre- non invenirent in Magistro quid repre- henderent, quæsiverunt in discipulis: et henderent, quæsiverunt in discipulis: et non invenientes in Dei mandatis, conver- non invenientes in Dei mandatis, conver- terunt se ad traditiones seniorum: et in terunt se ad traditiones seniorum: et in his non invenerunt nisi in corporali et his non invenerunt nisi in corporali et exteriori munditia. exteriori munditia.

Dicit ergo: «Hypocritæ, » pro omni- Dicit ergo: «Hypocritæ, » pro omni- bus his. Infra, xxu, 13 et passim : Væ vo- bus his. Infra, xxu, 13 et passim : Væ vo- bis, Scribæ et Pharisæi hypocritæ. « Be- bis, Scribæ et Pharisæi hypocritæ. « Be- ne prophetavit de vobis Isaias, » Pro- ne prophetavit de vobis Isaias, » Pro- pheta, xxix, 131, « dicens : » pheta, xxix, 131, « dicens : »

« Populus hic labiis me honorat, « Populus hic labiis me honorat, etc. » etc. »

Cum, Psal. XLIX, 16 et 17, dicat: Cum, Psal. XLIX, 16 et 17, dicat: Peccatori dixit Deus: Quare tu enarras Peccatori dixit Deus: Quare tu enarras justitias meas, et assumis testamentum justitias meas, et assumis testamentum meum per os tuum? Tu vero odisti dis- meum per os tuum? Tu vero odisti dis- ciplinam, etc. Et sic honoraverunt. Infra, ciplinam, etc. Et sic honoraverunt. Infra, XXII, 16: Magister, scimus quia verax es, XXII, 16: Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces. « Cor au- et viam Dei in veritate doces. « Cor au- tem eorum longe est a me. » Jerem. xii, tem eorum longe est a me. » Jerem. xii, 2: Prope es tu ori eorum, et longe a 2: Prope es tu ori eorum, et longe a renibus eorum. Ad Roman. xvi, 18: Per renibus eorum. Ad Roman. xvi, 18: Per dulces sermones, et benedictiones, sedu- dulces sermones, et benedictiones, sedu- cunt corda innocentium. cunt corda innocentium.

« Sine causa » ante oculos « colunt « Sine causa » ante oculos « colunt me, » quia tale obsequium non remune- me, » quia tale obsequium non remune- ro. Supra, vi, 2: Amen dico vobis, rece- ro. Supra, vi, 2: Amen dico vobis, rece- perunt mercedem suam. Psal. LXXII, 27: perunt mercedem suam. Psal. LXXII, 27: Qui elongant se a te, peribunt. « Docen- Qui elongant se a te, peribunt. « Docen- tes doctrinas, » quoad falsas legis Dei tes doctrinas, » quoad falsas legis Dei interpretationes, et mandata homi- interpretationes, et mandata homi- num, » quoad traditiones suas. Hæc au- num, » quoad traditiones suas. Hæc au- tem littera est Septuaginta. Nostra enim tem littera est Septuaginta. Nostra enim

« «

1 En verba Isaiæ prophetæ ex Vulgata, xxix, 1 En verba Isaiæ prophetæ ex Vulgata, xxix, 13 et 14 Et dixit Dominus: Eo quod appropin- 13 et 14 Et dixit Dominus: Eo quod appropin- quat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat quat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat

sic habet, Isa. XXIX, 13: Eo quod appro- sic habet, Isa. XXIX, 13: Eo quod appro- pinquat populus iste ore suo, et labiis pinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, cor autem eorum lon- suis glorificat me, cor autem eorum lon- ge est a me, sine causa colunt me: et ti- ge est a me, sine causa colunt me: et ti- muerunt me mandato hominum et do- muerunt me mandato hominum et do- ctrinis.Homo enim doctrinam ex se face- ctrinis.Homo enim doctrinam ex se face- re non potest: quia omnis homo mendax, re non potest: quia omnis homo mendax, ut dicit Psalmus cxv, 11, et Apostolus, ad ut dicit Psalmus cxv, 11, et Apostolus, ad Roman. III, 4. Similiter ex se traditio- Roman. III, 4. Similiter ex se traditio- nem justam et bonam facere non potest, nem justam et bonam facere non potest, cum dicat Psalmus XII, 2, quod non est cum dicat Psalmus XII, 2, quod non est justus quisquam, non est intelligens, non justus quisquam, non est intelligens, non est requirens Deum, etc. Et, Luc. XI, 13: est requirens Deum, etc. Et, Luc. XI, 13: Vos cum sitis, etc. Et, supra, vi, 11. Vos cum sitis, etc. Et, supra, vi, 11. Ideo iste ergo cultus iniquus, falsus et Ideo iste ergo cultus iniquus, falsus et malus, et mandatis Dei contrarius sine malus, et mandatis Dei contrarius sine causa est: quia remunerationem causa est: quia remunerationem meretur. meretur.

non non

« Et convocatis ad se turbis, dixit « Et convocatis ad se turbis, dixit eis Audite et intelligite. eis Audite et intelligite.

: :

Non quod intrat in os coinquinat Non quod intrat in os coinquinat hominem: sed quod procedit ex ore, hominem: sed quod procedit ex ore, hoc coinquinat hominem. » hoc coinquinat hominem. »

Hic incipit in doctrina gratiæ præcel- Hic incipit in doctrina gratiæ præcel- lentem ostendere veritatem supra doctri- lentem ostendere veritatem supra doctri- nas hominum in lege, et super traditio- nas hominum in lege, et super traditio- nes in faciendis. Et habet tres partes: in nes in faciendis. Et habet tres partes: in quarum prima perspicuam palam omni- quarum prima perspicuam palam omni- bus ostendit veritatem: in secunda, di- bus ostendit veritatem: in secunda, di- cit hanc non dimittendam esse propter cit hanc non dimittendam esse propter scandalum: et in tertia, non intelligenti- scandalum: et in tertia, non intelligenti- bus eam adhibet expositionem. Et hæc bus eam adhibet expositionem. Et hæc patent in littera. patent in littera.

In prima harum tria facit: palam lo- In prima harum tria facit: palam lo- quitur, excitat attentionem, et liquidam quitur, excitat attentionem, et liquidam proponit veritatem. proponit veritatem.

Ut enim palam loquatur, dicit : « Et Ut enim palam loquatur, dicit : « Et convocatis ad se turbis. » Implens hoc, convocatis ad se turbis. » Implens hoc, quod supra dixit, x, 27: Quod in aure quod supra dixit, x, 27: Quod in aure auditis, prædicate super tecta. Quasi di- auditis, prædicate super tecta. Quasi di- ceret: Pharisæi mihi susurrant ad aurem, ceret: Pharisæi mihi susurrant ad aurem,

me, cor autem ejus longe est a me, et timuerunt me, cor autem ejus longe est a me, et timuerunt me mandato hominum et doctrinis, ideo ecce ego, me mandato hominum et doctrinis, ideo ecce ego,

etc. etc.

IN EVANG. MATTHÆI, XV-10, 11, 12. IN EVANG. MATTHÆI, XV-10, 11, 12.

quia qui male agit, odit lucem ego quia qui male agit, odit lucem ego autem omnibus manifeste dico: quod autem omnibus manifeste dico: quod enim omnes tangit, omnibus proponen- enim omnes tangit, omnibus proponen- dum est. dum est.

« Audite, » obediendo, « et intelli- « Audite, » obediendo, « et intelli- gite, » veritatem discernendo. «Audite » gite, » veritatem discernendo. «Audite » contradictiones, « et intelligite » contra contradictiones, « et intelligite » contra doctrinas hominum. Eccli. 11, 31: Auris doctrinas hominum. Eccli. 11, 31: Auris bona audiet cum omni concupiscentia bona audiet cum omni concupiscentia sapientiam. Vos ergo, turbæ devotæ, au- sapientiam. Vos ergo, turbæ devotæ, au- dite, et intelligite, non Scribæ et Phari- dite, et intelligite, non Scribæ et Phari- sæi. Proverb, III, 32: Abominatio Do- sæi. Proverb, III, 32: Abominatio Do- mini est omnis illusor, et cum simplici- mini est omnis illusor, et cum simplici- bus sermocinatio ejus. bus sermocinatio ejus.

613 613

hæc in novæ gratiæ populo non esse te- hæc in novæ gratiæ populo non esse te- nenda ³. nenda ³.

« Sed quod procedit de ore, hoc coin- « Sed quod procedit de ore, hoc coin- quinat hominem. » Sicut enim id quod quinat hominem. » Sicut enim id quod invenit homo polluto et corrupto humore invenit homo polluto et corrupto humore permistum, immundum est: ita illa quæ permistum, immundum est: ita illa quæ ex corruptione hominis ab intus proce- ex corruptione hominis ab intus proce- dunt, immunda sunt. Est autem os ex- dunt, immunda sunt. Est autem os ex- terius, quod loquitur ea quæ in spiritu terius, quod loquitur ea quæ in spiritu vocis formata sunt: spiritus autem ille vocis formata sunt: spiritus autem ille corporeus formam, quæ est intentio ver- corporeus formam, quæ est intentio ver- bi, accipit a spiritu incorporeo, qui est bi, accipit a spiritu incorporeo, qui est in corde et ille est primum os determi- in corde et ille est primum os determi- nans omnia cogitanda et loquenda et nans omnia cogitanda et loquenda et agenda et de hoc ore intelligitur quod agenda et de hoc ore intelligitur quod hic dicitur et illius organum est os exte- hic dicitur et illius organum est os exte- « Non quod intrat in os, coinquinat rius: et quidquid procedit ab illo ore « Non quod intrat in os, coinquinat rius: et quidquid procedit ab illo ore

hominem. » hominem. »

Ratio autem hæc est: quia quod in os Ratio autem hæc est: quia quod in os intrat ab exteriori, movetur in homi- intrat ab exteriori, movetur in homi- nem et ideo si hoc coinquinaret, seque- nem et ideo si hoc coinquinaret, seque- rentur duo inconvenientia; unum est, rentur duo inconvenientia; unum est, quod creatura Dei bona non esset, cum quod creatura Dei bona non esset, cum scriptum sit, Genes. 1, 31: Vidit Deus scriptum sit, Genes. 1, 31: Vidit Deus cuncta quæ fecerat, et erant valde bona. cuncta quæ fecerat, et erant valde bona. I ad Timoth. iv, 4: Omnis creatura Dei I ad Timoth. iv, 4: Omnis creatura Dei bona est, et nihil rejiciendum quod cum bona est, et nihil rejiciendum quod cum gratiarum actione percipitur. Secundum gratiarum actione percipitur. Secundum inconveniens esset, quod homo coinqui- inconveniens esset, quod homo coinqui- naretur inquinatione culpæ non de suo naretur inquinatione culpæ non de suo opere, vel dicto, vel cogitatione: quod opere, vel dicto, vel cogitatione: quod iterum falsum est: quia « peccatum est iterum falsum est: quia « peccatum est « dictum, vel factum, vel concupitum « dictum, vel factum, vel concupitum « contra legem Dei. » « contra legem Dei. »

Et attende, quod hic totus ille cibo- Et attende, quod hic totus ille cibo- rum discretorum modus, qui, Levit. xi, rum discretorum modus, qui, Levit. xi, 1 et seq., continetur, a doctrinis homi- 1 et seq., continetur, a doctrinis homi- num ad doctrinam Spiritus Dei est re- num ad doctrinam Spiritus Dei est re- vocatus, ut spiritualiter intelligatur, et vocatus, ut spiritualiter intelligatur, et non carnaliter. Et hoc Petro significatum non carnaliter. Et hoc Petro significatum est, Act. x, 15: Quod Deus purificavit, est, Act. x, 15: Quod Deus purificavit, tu commune ne dixeris. Et per conse- tu commune ne dixeris. Et per conse- quens omnia ceremonialia a doctrinis quens omnia ceremonialia a doctrinis humanis ad veritatem spiritus sunt revo- humanis ad veritatem spiritus sunt revo- cata. Unde etiam cum coram Apostolis cata. Unde etiam cum coram Apostolis quæstio magna fieret de his, judicaverunt quæstio magna fieret de his, judicaverunt

1 Joan. III, 20. 1 Joan. III, 20.

polluto et corrupto, immundum est, sicut polluto et corrupto, immundum est, sicut vomitus. Ad Titum, 1, 15 Coinquinatis vomitus. Ad Titum, 1, 15 Coinquinatis et infidelibus nihil est mundum, sed in- et infidelibus nihil est mundum, sed in- quinatæ sunt eorum et mens et conscien- quinatæ sunt eorum et mens et conscien- tia. Supra, xır, 35: Malus homo de ma- tia. Supra, xır, 35: Malus homo de ma- lo thesauro cordis sui profert mala. lo thesauro cordis sui profert mala. Psal. x sec. Hebr., 5: Non est Deus in Psal. x sec. Hebr., 5: Non est Deus in conspectu ejus : inquinatæ sunt viæ il- conspectu ejus : inquinatæ sunt viæ il- lius in omni tempore. Ad Hebr. x11, lius in omni tempore. Ad Hebr. x11, Ne qua radix amaritudinis sursum ger- Ne qua radix amaritudinis sursum ger- minans impediat, et per illam inquinen- minans impediat, et per illam inquinen- tur multi. tur multi.

15: 15:

« Tunc accedentes discipuli ejus, « Tunc accedentes discipuli ejus, dixerunt ei Scis quia Pharisæi, au dixerunt ei Scis quia Pharisæi, au dito verbo hoc, scandalizati sunt ? » dito verbo hoc, scandalizati sunt ? »

Hic ostendit, quod veritas etiam offen- Hic ostendit, quod veritas etiam offen- dens aliquos non est dimittenda propter dens aliquos non est dimittenda propter offensam (alias, offensionem) eorum. Et offensam (alias, offensionem) eorum. Et dicit duo objectionem scandali factam dicit duo objectionem scandali factam a discipulis, et determinationem obje- a discipulis, et determinationem obje- ctionis. ctionis.

Dicit ergo «Tunc accedentes discipuli Dicit ergo «Tunc accedentes discipuli ejus. » Et causa quæstionis est, vel ad- ejus. » Et causa quæstionis est, vel ad- monitionis quia et ipsos discipulos monitionis quia et ipsos discipulos adhuc carnaliter legi adhærentes tetigit adhuc carnaliter legi adhærentes tetigit istud, sicut et Pharisæos: et ideo obji- istud, sicut et Pharisæos: et ideo obji- ciunt scandalum. « Dixerunt ei, » quasi ciunt scandalum. « Dixerunt ei, » quasi

2 Cf. Act. xv, 1 et seq. 2 Cf. Act. xv, 1 et seq.

12 12

13 13

14 14

614 614

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in alios causam dicti referentes : « Scis, » in alios causam dicti referentes : « Scis, » qui omnia nosti antequam fiant, « quia qui omnia nosti antequam fiant, « quia Pharisæi, » carnaliter observantes, « au- Pharisæi, » carnaliter observantes, « au- dito hoc verbo, » cum insidiatores huc dito hoc verbo, » cum insidiatores huc missi sint ab Jerusalem, « scandalizati missi sint ab Jerusalem, « scandalizati sunt?» hoc est, offensi, et impingunt sunt?» hoc est, offensi, et impingunt teipsum tamquam accusatione dignum. teipsum tamquam accusatione dignum. Et dicunt scandalizati passive, deferentes Et dicunt scandalizati passive, deferentes Magistro qui non scandalizavit, licet illi Magistro qui non scandalizavit, licet illi scandalizentur. Isa. LIX, 10: Impegimus scandalizentur. Isa. LIX, 10: Impegimus meridie quasi in tenebris. meridie quasi in tenebris.

« At ille respondens ait: Omnis « At ille respondens ait: Omnis plantatio quam non plantavit Pater plantatio quam non plantavit Pater meus cœlestis, eradicabitur. meus cœlestis, eradicabitur.

Sinite illos cæci sunt, et duces cæ- Sinite illos cæci sunt, et duces cæ- corum cæcus autem si cæco duca- corum cæcus autem si cæco duca- tum præstet, ambo in foveam ca- tum præstet, ambo in foveam ca- dunt. » dunt. »

Hic determinat objectionem et primo Hic determinat objectionem et primo per generalem propositionem, quæ os- per generalem propositionem, quæ os- tendit removendas esse doctrinas, et tendit removendas esse doctrinas, et mandata hominum secundo autem di- mandata hominum secundo autem di- cit, quod sinendi sunt esse in scandalo cit, quod sinendi sunt esse in scandalo cæci hoc non videntes, quia propter ho- cæci hoc non videntes, quia propter ho- minem non est præjudicandum veritati: minem non est præjudicandum veritati: tertio, tangit nocumentum quod prove- tertio, tangit nocumentum quod prove- nit ex hoc quod veritas non videtur. Et nit ex hoc quod veritas non videtur. Et hæc patent in littera. hæc patent in littera.

: :

Dicit igitur « Omnis plantatio, » Dicit igitur « Omnis plantatio, » quæ est quasi superexcrescentia arbo- quæ est quasi superexcrescentia arbo- ris, quæ est sicut doctrina hominis, in ris, quæ est sicut doctrina hominis, in falso, vel carnali intellectu: vel traditio falso, vel carnali intellectu: vel traditio contra pietatem existens, « quam non » contra pietatem existens, « quam non » secundum spiritum «plantavit,» intus secundum spiritum «plantavit,» intus in radice veritatis et pietatis, «< Pater in radice veritatis et pietatis, «< Pater meus cœlestis, » qui agricola est, ut di- meus cœlestis, » qui agricola est, ut di- citur, Joan. xv, 1. Et plantat aliquando citur, Joan. xv, 1. Et plantat aliquando per se, aliquando per ministrum, vera in per se, aliquando per ministrum, vera in credendis, et pia in faciendis. Isa. LX, credendis, et pia in faciendis. Isa. LX, 21 Germen plantationis meæ, opus ma- 21 Germen plantationis meæ, opus ma- nus meæ ad glorificandum. Eccli. xxiv, nus meæ ad glorificandum. Eccli. xxiv, 42: Dixi: Rigabo hortum plantationum, 42: Dixi: Rigabo hortum plantationum, et inebriabo prati mei fructum. Per mi- et inebriabo prati mei fructum. Per mi- nistrum autem, I ad Corinth. III, 6: Ego nistrum autem, I ad Corinth. III, 6: Ego plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incre- plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incre-

mentum dedit. Et de Christo qui plantat, mentum dedit. Et de Christo qui plantat, ut dispensator et Filius, Isa. LI, 16: ut dispensator et Filius, Isa. LI, 16: Posui verba mea in ore tuo, et in umbra Posui verba mea in ore tuo, et in umbra manus meæ protexi te, ut plantes cœlos, manus meæ protexi te, ut plantes cœlos, et fundes terram. et fundes terram.

Ista ergo non eradicabitur, sed quam Ista ergo non eradicabitur, sed quam Deus non plantavit, sed homo per se et Deus non plantavit, sed homo per se et de suo, illa « eradicabitur. » Job, xv, de suo, illa « eradicabitur. » Job, xv, 29: Non ditabitur, nec perseverabit sub- 29: Non ditabitur, nec perseverabit sub- stantia ejus, nec mittet in terram ra- stantia ejus, nec mittet in terram ra- dicem suam. Sapient. iv, 3: Spuria vi- dicem suam. Sapient. iv, 3: Spuria vi- tulamina non dabunt radices altas, nec tulamina non dabunt radices altas, nec stabile fundamentum collocabunt. stabile fundamentum collocabunt.

Manichæus autem dicens duos planta- Manichæus autem dicens duos planta- tores, quod hic dicitur, sine causa alle- tores, quod hic dicitur, sine causa alle- gat quia plantatio quæ eradicatur gat quia plantatio quæ eradicatur plantata hic dicitur ab homine, non in plantata hic dicitur ab homine, non in fundamento veritatis et pietatis et hoc fundamento veritatis et pietatis et hoc fit libero arbitrio hominis, qui mendax fit libero arbitrio hominis, qui mendax est, sicut ante diximus et ideo funda- est, sicut ante diximus et ideo funda- mentum veritatis stabilis ex se non ha- mentum veritatis stabilis ex se non ha- bet. bet.

13 13

<< Sinite illos >> << Sinite illos >>

In scandalo quia «cæci sunt, » no- In scandalo quia «cæci sunt, » no- lentes videre, « et duces cæcorum, » quos lentes videre, « et duces cæcorum, » quos venire ad veritate impediunt. Sinere au- venire ad veritate impediunt. Sinere au- tem illos dicit duo: scilicet, quod per- tem illos dicit duo: scilicet, quod per- mittantur in turbatione, ne præjudicium mittantur in turbatione, ne præjudicium fiat veritati et quod vitentur in imita- fiat veritati et quod vitentur in imita- tione erroris. Apocal. xxi, 11: Qui in tione erroris. Apocal. xxi, 11: Qui in sordibus est, sordescat adhuc. Psal. LXXX, sordibus est, sordescat adhuc. Psal. LXXX, Dimisi eos secundum desideria cor- Dimisi eos secundum desideria cor- dis eorum, ibunt in adinventionibus dis eorum, ibunt in adinventionibus suis. Luc. XXII, 51: Sinite usque huc. suis. Luc. XXII, 51: Sinite usque huc. « Cæci sunt. » Isa. XLII, 19: Quis cæcus, « Cæci sunt. » Isa. XLII, 19: Quis cæcus, nisi servus meus ? Isa. LVI, 10: Specula- nisi servus meus ? Isa. LVI, 10: Specula- tores ejus cæci omnes, nescierunt univer- tores ejus cæci omnes, nescierunt univer- si. Ad Roman. 11, 19 et seq. : Confidis si. Ad Roman. 11, 19 et seq. : Confidis teipsum esse ducem cæcorum, lumen eo- teipsum esse ducem cæcorum, lumen eo- rum qui in tenebris sunt, eruditorem in- rum qui in tenebris sunt, eruditorem in- sipientium, magistrum infantium..... sipientium, magistrum infantium..... Qui ergo alium doces, teipsum non do- Qui ergo alium doces, teipsum non do-

ces. ces.

« Cæcus autem si cæco ducatum præ- « Cæcus autem si cæco ducatum præ- stet. » Tangit nocumentum, quod incur- stet. » Tangit nocumentum, quod incur- ritur, quando non lucide veritas docetur. ritur, quando non lucide veritas docetur. « Ambo in foveam, » peccati et damna- « Ambo in foveam, » peccati et damna-

IN EVANG. MATTHÆI, XV-14, 15, 16, 17, 18, 19, 20. IN EVANG. MATTHÆI, XV-14, 15, 16, 17, 18, 19, 20.

tionis, «< cadunt. » Isa. xxiv, 17: For- tionis, «< cadunt. » Isa. xxiv, 17: For- mido, et fovea, et laqueus super te, qui mido, et fovea, et laqueus super te, qui habitator es terræ. Psal. vi, 16: Incidit habitator es terræ. Psal. vi, 16: Incidit in foveam, etc. Psal. xc, 12 et 13: in foveam, etc. Psal. xc, 12 et 13: Beatus homo quem tu erudieris, Domine: Beatus homo quem tu erudieris, Domine: et de lege tua docueris eum. Ut mitiges et de lege tua docueris eum. Ut mitiges ei a diebus malis, donec fodiatur pecca- ei a diebus malis, donec fodiatur pecca- tori fovea. Job, XL, 8: Facies eorum de- tori fovea. Job, XL, 8: Facies eorum de- merge in foveam. merge in foveam.

« Respondens autem Petrus, dixit « Respondens autem Petrus, dixit ei Edissere nobis parabolam istam. ei Edissere nobis parabolam istam.

At ille dixit: Adhuc et vos sine in- At ille dixit: Adhuc et vos sine in- tellectu estis ? tellectu estis ?

Non intelligitis quia omne quod in Non intelligitis quia omne quod in os intrat, in ventrem vadit, et in se- os intrat, in ventrem vadit, et in se- cessum emittitur? cessum emittitur?

Quæ autem procedunt de ore, de Quæ autem procedunt de ore, de corde exeunt, et ea coinquinant homi- corde exeunt, et ea coinquinant homi-

nem. nem.

De corde enim exeunt cogitationes De corde enim exeunt cogitationes malæ, homicidia, adulteria, fornica- malæ, homicidia, adulteria, fornica- tiones, furta, falsa testimonia, et blas- tiones, furta, falsa testimonia, et blas- phemiæ. phemiæ.

Hæc sunt, quæ coinquinant homi- Hæc sunt, quæ coinquinant homi- nem. Non lotis autem manibus man- nem. Non lotis autem manibus man- ducare non coinquinat hominem. » ducare non coinquinat hominem. »

Hic liquide explanat promulgatam ve- Hic liquide explanat promulgatam ve- ritatem. Et dicit duo: inquisitionem Pe- ritatem. Et dicit duo: inquisitionem Pe- tri, et explanationem Christi. tri, et explanationem Christi.

Et explanatio Christi duo continet, Et explanatio Christi duo continet, scilicet partem intrantium non coinqui- scilicet partem intrantium non coinqui- nantium, et exeuntium et coinquinan- nantium, et exeuntium et coinquinan- tium. Et per hoc patet divisio. tium. Et per hoc patet divisio.

Dicit ergo Petrus : « Edissere nobis pa- Dicit ergo Petrus : « Edissere nobis pa- rabolam istam. » Detentus enim carnali rabolam istam. » Detentus enim carnali intellectu legis, putabat Christum para- intellectu legis, putabat Christum para- bolice loqui, qui doctrinas de cibis revo- bolice loqui, qui doctrinas de cibis revo- cavit ad novæ gratiæ veritatem. cavit ad novæ gratiæ veritatem.

« At ille dixit, » explanando. « At ille dixit, » explanando. Et primo ponit increpationem, dicens: Et primo ponit increpationem, dicens: « Adhuc et vos, » post tot audita, et visa « Adhuc et vos, » post tot audita, et visa

615 615

et exposita vos quibus datum est nosse et exposita vos quibus datum est nosse mysteria regni cœlorum ¹, «< sine intelle- mysteria regni cœlorum ¹, «< sine intelle- ctu» veritatis « estis. » Psal. LXXXI, 5: ctu» veritatis « estis. » Psal. LXXXI, 5: Nescierunt, neque intellexerunt, in tene- Nescierunt, neque intellexerunt, in tene- bris ambulant: movebuntur omnia fun- bris ambulant: movebuntur omnia fun- damenta terræ. damenta terræ.

«Non intelligitis quia omne quod in os «Non intelligitis quia omne quod in os intrat, » ab intrinseco, « in ventrem va- intrat, » ab intrinseco, « in ventrem va- dit, » et ideo non polluit: « et in seces- dit, » et ideo non polluit: « et in seces- sum emittitur. » Secessus vocatur omnis sum emittitur. » Secessus vocatur omnis porus per totum corpus sive manifestus, porus per totum corpus sive manifestus, sive occultus, per quem purgatur cor- sive occultus, per quem purgatur cor- pus, sive per resolutionem superfluitatis pus, sive per resolutionem superfluitatis siccæ, sive per resolutionem superfluitatis siccæ, sive per resolutionem superfluitatis humidæ, sive per sudores, sive per eva-. humidæ, sive per sudores, sive per eva-. porationes, sive per sorditiem omnium porationes, sive per sorditiem omnium pororum fiat. pororum fiat.

di- di-

Et attende, quod dicunt Rabanus et Et attende, quod dicunt Rabanus et Beda fratres, quod quidam arguunt Do- Beda fratres, quod quidam arguunt Do- minum hic tamquam physicæ disputatio- minum hic tamquam physicæ disputatio- nis ignarum, quod dixerit totum, et om- nis ignarum, quod dixerit totum, et om- ne nutrimentum transire per secessum, ne nutrimentum transire per secessum, et nihil in naturam corporis converti: et et nihil in naturam corporis converti: et ideo quidam nihil omnino de physicis ideo quidam nihil omnino de physicis scientes, volunt consolari locum istum, scientes, volunt consolari locum istum, et majores dicunt abusiones quas physici et majores dicunt abusiones quas physici magis derident, quam hoc quod hic dici- magis derident, quam hoc quod hic dici- tur. Dicunt enim quod in veritate nihil tur. Dicunt enim quod in veritate nihil de nutrimento transit in humanam natu- de nutrimento transit in humanam natu- ram, sed nutrimentum facit in ea quod ram, sed nutrimentum facit in ea quod plumbum facit in camino cum auro plumbum facit in camino cum auro cunt enim, quod defendit aurum ab in- cunt enim, quod defendit aurum ab in- cendio et sic nutrimentalis humor de- cendio et sic nutrimentalis humor de- fendit veritatem (alias, vitam) humanæ fendit veritatem (alias, vitam) humanæ naturæ, et non convertitur in ipsam : naturæ, et non convertitur in ipsam : sed ipsa in se multiplicatur ad sui esse, sed ipsa in se multiplicatur ad sui esse, et ad sui quantitatem. Et hoc deridet om- et ad sui quantitatem. Et hoc deridet om- nis physicus homo magis quam primum. nis physicus homo magis quam primum. Et in hoc quod nituntur evadere incide- Et in hoc quod nituntur evadere incide- runt. Ad quid enim oportet fieri tot ex- runt. Ad quid enim oportet fieri tot ex- pensas pro cibis? quia secundum hoc, pensas pro cibis? quia secundum hoc, omnis cibus æqualiter conveniens est omnis cibus æqualiter conveniens est corpori, si nullus incorporatur: quia corpori, si nullus incorporatur: quia non accipitur nisi ut humor resistens ca- non accipitur nisi ut humor resistens ca- lori. lori.

Adhuc, ille humor aut resistit calori, Adhuc, ille humor aut resistit calori, in quantum contrarius, aut in quantum in quantum contrarius, aut in quantum

1 Matth. xi, 11. 1 Matth. xi, 11.

616 616

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

conveniens? Si in quantum contrarius, conveniens? Si in quantum contrarius, tunc pro cibo et potu homini sufficit ad tunc pro cibo et potu homini sufficit ad vitam aquæ potus maxime, et erit ma- vitam aquæ potus maxime, et erit ma- xime delectabilis si in quantum est con- xime delectabilis si in quantum est con- veniens, hoc erit mirabile, quod conve- veniens, hoc erit mirabile, quod conve- niens resistat. Detur tamen eis secundum niens resistat. Detur tamen eis secundum hoc vivere homo delectabiliter potatus hoc vivere homo delectabiliter potatus solo oleo et hæc sunt absurda, et non solo oleo et hæc sunt absurda, et non proveniunt nisi ex procaci ignorantia quæ proveniunt nisi ex procaci ignorantia quæ se scire contendit, cum nihil sciat. se scire contendit, cum nihil sciat.

Dicamus igitur, quod si quis bene in- Dicamus igitur, quod si quis bene in- terius sciat physicam, Domini sermones terius sciat physicam, Domini sermones non habent dubitationem: quoniam Ari- non habent dubitationem: quoniam Ari- stoteles probavit in I de Generatione, stoteles probavit in I de Generatione, quod « caro materialis influit continue, quod « caro materialis influit continue, « et effluit in id quo nutritur animal « et effluit in id quo nutritur animal « quodcumque : » caro autem nutrimen- « quodcumque : » caro autem nutrimen- talis tota est caro dicta secundum mate- talis tota est caro dicta secundum mate- riam ergo tota et omnis influit per ci- riam ergo tota et omnis influit per ci- bum, et effluit per secessionem. Et ta- bum, et effluit per secessionem. Et ta- men in medio influxus et effluxus est men in medio influxus et effluxus est vera materia corporis et hoc non negat vera materia corporis et hoc non negat Dominus. Caro autem dicta secundum Dominus. Caro autem dicta secundum materiam, est quæ tantum ad supple- materiam, est quæ tantum ad supple- mentum vacuitatum corporis. De hac mentum vacuitatum corporis. De hac autem resurget, quod satis est ad statu- autem resurget, quod satis est ad statu- ram resurgentis, sicut etiam dicit de ca- ram resurgentis, sicut etiam dicit de ca- pillis. Augustinus in libro XXII de Civi- pillis. Augustinus in libro XXII de Civi- tate Dei: Et si non sit in aliquo (sicut in tate Dei: Et si non sit in aliquo (sicut in pueris) quod satis est, de ista supplebi- pueris) quod satis est, de ista supplebi- tur ab opifice et sicut diximus de carne, tur ab opifice et sicut diximus de carne, ita est de aliis membris similibus et ita est de aliis membris similibus et hæc est sententia Augustini. Et secun- hæc est sententia Augustini. Et secun- dum hoc nihil dubietatis est in littera. dum hoc nihil dubietatis est in littera. Qui enim dicunt hoc tantum esse de ve- Qui enim dicunt hoc tantum esse de ve- ritate humanæ naturæ, quod apparebit ritate humanæ naturæ, quod apparebit in resurrectione, licet verum dicant ali- in resurrectione, licet verum dicant ali- quo modo, tamen non satis dicunt: hoc quo modo, tamen non satis dicunt: hoc enim est de veritate humanæ naturæ, de enim est de veritate humanæ naturæ, de quo aliquando possum dicere: hæc est quo aliquando possum dicere: hæc est vera et vere natura humana : et hoc vera et vere natura humana : et hoc possum dicere de omni materia demon- possum dicere de omni materia demon- strata sub forma hominis: sed hoc non strata sub forma hominis: sed hoc non est de veritate humanæ naturæ, sine quo est de veritate humanæ naturæ, sine quo verior est humana natura, quam cum ip- verior est humana natura, quam cum ip- so sicut est corruptio, et senectus, et so sicut est corruptio, et senectus, et hujusmodi, quæ ex peccato acciderunt : hujusmodi, quæ ex peccato acciderunt : et per hoc patet solutio omnium. et per hoc patet solutio omnium.

« Quæ autem procedunt de ore, » « Quæ autem procedunt de ore, »

Primo interiori, quod informat os ex- Primo interiori, quod informat os ex- terius secundum infectionem (alias, im- terius secundum infectionem (alias, im- perfectionem) oris, sunt immunda et perfectionem) oris, sunt immunda et ideo immundant. Et hoc est quod se- ideo immundant. Et hoc est quod se- quitur: « De corde exeunt. » Et intelli- quitur: « De corde exeunt. » Et intelli- guntur exire non aliunde deviata, sed de guntur exire non aliunde deviata, sed de propriis cordis prodire conceptibus, et propriis cordis prodire conceptibus, et affectibus quia non semper diabolus affectibus quia non semper diabolus hoc immittit, sed sunt partus proprii cor- hoc immittit, sed sunt partus proprii cor- dis. «Et ea coinquinant hominem. » Ec- dis. «Et ea coinquinant hominem. » Ec- cli. XXIV, cli. XXIV, 4 Ab immundo quid munda- 4 Ab immundo quid munda- bitur? et a mendace quid verum dice- bitur? et a mendace quid verum dice-

tur? tur?

Et exemplificat illa per actus cordis et Et exemplificat illa per actus cordis et operis et locutionis, in majoribus ponens operis et locutionis, in majoribus ponens exemplum et hoc est : « De corde enim exemplum et hoc est : « De corde enim exeunt, » tamquam ex fonte, vel instru- exeunt, » tamquam ex fonte, vel instru- mento diaboli bona enim non exeunt mento diaboli bona enim non exeunt de corde, sed ex Deo. Isa. xxvi, 12: de corde, sed ex Deo. Isa. xxvi, 12: Omnia opera nostra operatus es nobis, Omnia opera nostra operatus es nobis, Domine. Joan. xv, 5: Sine me nihil pot- Domine. Joan. xv, 5: Sine me nihil pot- estis facere. II ad Corinth. ш, 5: Non estis facere. II ad Corinth. ш, 5: Non snfficientes sumus cogitare aliquid a snfficientes sumus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est. Quæ autem de pro- nostra ex Deo est. Quæ autem de pro- prio fundo (alias, ore) cordis exeunt, prio fundo (alias, ore) cordis exeunt, sunt « cogitationes malæ, » quoad ea quæ sunt « cogitationes malæ, » quoad ea quæ sunt cordis : « homicidia, adulteria, sunt cordis : « homicidia, adulteria, fornicationes, furta, » quoad opera no- fornicationes, furta, » quoad opera no- centia proximo in substantia corporis : centia proximo in substantia corporis : quoad esse individui, « homicidia : » et quoad esse individui, « homicidia : » et secundum nocumentum illatum in con- secundum nocumentum illatum in con- juncto sibi ad sustentationem speciei, juncto sibi ad sustentationem speciei, « adulteria: » et quoad solum concubi- « adulteria: » et quoad solum concubi- tum in corpus peccantem, « fornicatio- tum in corpus peccantem, « fornicatio- nes » et secundum nocumentum illatum nes » et secundum nocumentum illatum in his quæ data sunt in solatium infirmi- in his quæ data sunt in solatium infirmi- tatis sustendandæ, « furta» et quoad tatis sustendandæ, « furta» et quoad peccatum gravius in verbo contra proxi- peccatum gravius in verbo contra proxi- mum, « falsa testimonia, » in quibus in- mum, « falsa testimonia, » in quibus in- telligitur mendacium et perjurium: et telligitur mendacium et perjurium: et majus, quod est in verbo contra Deum, majus, quod est in verbo contra Deum,

« «

blasphemiæ, » de qua, Supra, x11, 32, blasphemiæ, » de qua, Supra, x11, 32, dixit quod non remittetur neque in hoc dixit quod non remittetur neque in hoc sæculo, neque in futuro. sæculo, neque in futuro.

« Hæc » igitur et his similia, «coinqui- « Hæc » igitur et his similia, «coinqui- nant hominem, » ex propriis hominum nant hominem, » ex propriis hominum

IN EVANG. MATTHÆI, XV-20, 21. IN EVANG. MATTHÆI, XV-20, 21.

617 617

actibus accipientes causam coinquinatio- tio per appropinquationem Christi, et actibus accipientes causam coinquinatio- tio per appropinquationem Christi, et nis. nis.

«Non lotis autem manibus manduca- «Non lotis autem manibus manduca- re non coinquinat hominem, » sicut su- re non coinquinat hominem, » sicut su- perius explanatum est: quia, sicut dicit perius explanatum est: quia, sicut dicit Chrysostomus << sæpe transibant sata fri- Chrysostomus << sæpe transibant sata fri- « cantes spicas, ubi aqua non fuit ad « cantes spicas, ubi aqua non fuit ad « lavandum, et sæpe agebant in desertis, « lavandum, et sæpe agebant in desertis, « ubi aqua non fuit. » Et sicut dicit Au- « ubi aqua non fuit. » Et sicut dicit Au- gustinus « Nimius appetitus munditiæ gustinus « Nimius appetitus munditiæ « corporalis sordes inducit mentis et « corporalis sordes inducit mentis et « ablutio corporis nihil penitus confert « ablutio corporis nihil penitus confert « ad munditiam mentis. » Unde, Jerem. « ad munditiam mentis. » Unde, Jerem. 11, 22: Si laveris te nitro, et multiplica- 11, 22: Si laveris te nitro, et multiplica- veris tibi herbam borith, maculata es veris tibi herbam borith, maculata es coram me, dicit Dominus Deus. Et Poe- coram me, dicit Dominus Deus. Et Poe- ta, de Helena : ta, de Helena :

Si fueris lota, si vita sequens bona tota: Si fueris lota, si vita sequens bona tota: Non eris ignota, non eris absque nota. Non eris ignota, non eris absque nota. Passa modo Paridem, Paridem modo testa Passa modo Paridem, Paridem modo testa [per idem, [per idem,

Es factura fidem, ne redeas in idem. Es factura fidem, ne redeas in idem. Rumor de veteri faciet ventura timeri: Rumor de veteri faciet ventura timeri: Cras poterunt fieri turpia, sicut heri, etc. Cras poterunt fieri turpia, sicut heri, etc.

« Et egressus inde Jesus, secessit in « Et egressus inde Jesus, secessit in partes Tyri et Sidonis. » partes Tyri et Sidonis. »

Probata auctoritate, pietate, et veritate Probata auctoritate, pietate, et veritate Evangelicæ veritatis, tangit hic demon- Evangelicæ veritatis, tangit hic demon- strationem illius veritatis in primitiis ad strationem illius veritatis in primitiis ad gentes primo, et postea in conversione gentes primo, et postea in conversione ultima ad conversionem Judæorum in ultima ad conversionem Judæorum in parte sequenti, ibi, y. 29: « Et cum parte sequenti, ibi, y. 29: « Et cum transisset inde Jesus, venit secus mare, transisset inde Jesus, venit secus mare, etc. etc.

In prima harum, in qua præsignatur In prima harum, in qua præsignatur transitus fidei ad gentes, tria continen- transitus fidei ad gentes, tria continen- tur in quorum primo ostenditur op- tur in quorum primo ostenditur op- portunitas salutis transferendæ ad gen- portunitas salutis transferendæ ad gen- tes et in secundo, probatio fidei et tes et in secundo, probatio fidei et devotionis gentium : et in tertio, com- devotionis gentium : et in tertio, com- mendatio cum effectu salutis. In prima mendatio cum effectu salutis. In prima offertur et petitur, in secunda probatur offertur et petitur, in secunda probatur et approbatur, in tertia autem commen- et approbatur, in tertia autem commen- datur et efficitur. Et hæc patent in lit- datur et efficitur. Et hæc patent in lit-

tera. tera.

In prima tanguntur duo, scilicet obla- In prima tanguntur duo, scilicet obla-

petitio per orationem mulieris. petitio per orationem mulieris.

De primo horum tanguntur tria: reces- De primo horum tanguntur tria: reces- sus ab obstinatis, cum dicit: sus ab obstinatis, cum dicit:

« Et egressus inde Jesus, » « Et egressus inde Jesus, »

A loco, in quo dolosi erant Judæi et A loco, in quo dolosi erant Judæi et Scribæ et Pharisæi ab Jerusalem ve- Scribæ et Pharisæi ab Jerusalem ve- nientes. Matth. XXIII, 38 Ecce relinque- nientes. Matth. XXIII, 38 Ecce relinque- tur vobis domus vestra deserta. Act. x, tur vobis domus vestra deserta. Act. x, 15 et seq., statim postquam dictum est 15 et seq., statim postquam dictum est Petro, quod nihil commune dicat quod Petro, quod nihil commune dicat quod Deus sanctificavit, mittitur ad Cornelium, Deus sanctificavit, mittitur ad Cornelium, qui fuit gentilis et hic statim post re- qui fuit gentilis et hic statim post re- probationem discretionis ciborum, Do- probationem discretionis ciborum, Do- minus vadit ad gentes. minus vadit ad gentes.

<< Secessit. » << Secessit. »

Secundum est, quod occulte ivit de- Secundum est, quod occulte ivit de- clinans calumnias tentantium. Simile, clinans calumnias tentantium. Simile, Supra, xiv, 13, ubi secessit propter He- Supra, xiv, 13, ubi secessit propter He-

rodem. rodem.

« In partes Tyri et Sidonis. » « In partes Tyri et Sidonis. »

Tertium est, quo ivit Tyrus enim et Tertium est, quo ivit Tyrus enim et Sidon civitates sunt gentilium, de qui- Sidon civitates sunt gentilium, de qui- bus, Supra, x1, 21: Quia si in Tyro et bus, Supra, x1, 21: Quia si in Tyro et Sidone factæ essent virtutes quæ factæ Sidone factæ essent virtutes quæ factæ sunt in vobis, olim in cilicio et cinere sunt in vobis, olim in cilicio et cinere pœnitentiam egissent. Act. xxi, 3 et seq., pœnitentiam egissent. Act. xxi, 3 et seq., dicitur, quod Tyri et Sidonii cum omni dicitur, quod Tyri et Sidonii cum omni gaudio receperunt verbum. gaudio receperunt verbum.

Sed cum, Supra, x, 5, dixerit : In Sed cum, Supra, x, 5, dixerit : In viam gentium ne abieritis, quare modo viam gentium ne abieritis, quare modo in propria persona vadit? Dicendum in propria persona vadit? Dicendum quod ipse suo mandato non obligatur. quod ipse suo mandato non obligatur. Vel, dicendum melius, quod non vadit ut Vel, dicendum melius, quod non vadit ut prædicet, vel maneat, quod supra prohi- prædicet, vel maneat, quod supra prohi- buit sed occasione præfigurandæ salu- buit sed occasione præfigurandæ salu- tis gentium, in commendatione fidei tis gentium, in commendatione fidei gentibus (alias, gentilibus) in compara- gentibus (alias, gentilibus) in compara- tione ad infidelitatem Scribarum et Pha- tione ad infidelitatem Scribarum et Pha- risæorum, quod non prohibuit. risæorum, quod non prohibuit.

Attende autem, quod dicit in partes, Attende autem, quod dicit in partes, et non in civitates: quia confinia tan- et non in civitates: quia confinia tan- tum intravit. Et egressus iste a Judæis, tum intravit. Et egressus iste a Judæis,

22 22

618 618

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sicut, Genes. XII, 1 Egredere de terra sicut, Genes. XII, 1 Egredere de terra tua, et de cognatione tua, dicit Pater ad tua, et de cognatione tua, dicit Pater ad Filium in typo Abrahæ. Secessit autem Filium in typo Abrahæ. Secessit autem in partes, et non in totum : quia Tyrus in partes, et non in totum : quia Tyrus angustia, et Sidon venatio interpretan- angustia, et Sidon venatio interpretan- tur et est angustia mala, quæ est culpæ, tur et est angustia mala, quæ est culpæ, et est angustia bona, quæ est pœnæ ex et est angustia bona, quæ est pœnæ ex misericordia assumptæ : et hanc partem misericordia assumptæ : et hanc partem Christus assumpsit, et non totam. Simi- Christus assumpsit, et non totam. Simi- liter est venatio mala, de qua dicitur, liter est venatio mala, de qua dicitur, Eccli. XII, 23: Venatio leonis onager in Eccli. XII, 23: Venatio leonis onager in eremo, hoc est, Nemroth: et est venatio eremo, hoc est, Nemroth: et est venatio bona, de qua, Jerem. xvi, 16: Mittam bona, de qua, Jerem. xvi, 16: Mittam eis multos venatores, et venabuntur eos. eis multos venatores, et venabuntur eos. Genes. xxvi, 3 et 4 : Cumque venatu Genes. xxvi, 3 et 4 : Cumque venatu aliquid apprehenderis, fac mihi inde aliquid apprehenderis, fac mihi inde pulmentum sicut velle me nosti, et affer pulmentum sicut velle me nosti, et affer ut comedam, et benedicat tibi anima mea: ut comedam, et benedicat tibi anima mea: Et hæc est venatio bona, quæ est in cap- Et hæc est venatio bona, quæ est in cap- tu silvestrium pecorum et hanc Chri- tu silvestrium pecorum et hanc Chri- stus intravit, cum se gentibus obtulit. stus intravit, cum se gentibus obtulit. Sic repulsi Paulus et Barnabas ab ob- Sic repulsi Paulus et Barnabas ab ob- stinatis, Act. XIII, 46, dixerunt: Quo- stinatis, Act. XIII, 46, dixerunt: Quo- niam repellitis verbum Dei, et indignos niam repellitis verbum Dei, et indignos vos judicatis æternæ vitæ, ecce converti- vos judicatis æternæ vitæ, ecce converti- mur ad Gentes. mur ad Gentes.

« Ecce mulier Chananæa, a finibus « Ecce mulier Chananæa, a finibus illis egressa. » illis egressa. »

Secundum est primæ partis, ubi tan- Secundum est primæ partis, ubi tan- gitur ex parte gentium petitio salutis. Et gitur ex parte gentium petitio salutis. Et tanguntur hic tria ex parte mulieris gen- tanguntur hic tria ex parte mulieris gen- tilis, scilicet sexus, patria, et devotio. tilis, scilicet sexus, patria, et devotio.

Sexus, cum dicit : « Et ecce mulier. » Sexus, cum dicit : « Et ecce mulier. » Sexus fragilis, facile seducibilis: modo Sexus fragilis, facile seducibilis: modo masculinum sibi ingerens animum, sic- masculinum sibi ingerens animum, sic- ut dicitur, II Machab. VII, 20: Supra mo- ut dicitur, II Machab. VII, 20: Supra mo- dum autem mater mirabilis, etc. Ruth, dum autem mater mirabilis, etc. Ruth, III, 11 Scit omnis Israel mulierem te III, 11 Scit omnis Israel mulierem te esse virtutis. esse virtutis.

Originem autem tangit in communi, Originem autem tangit in communi, et in speciali. In communi: « Chana- et in speciali. In communi: « Chana- næa. » Quia terra dicitur Chananæa, aut næa. » Quia terra dicitur Chananæa, aut quia de dispersione fuit Chananæorum quia de dispersione fuit Chananæorum expulsorum a filiis Israel, cum sorte ter- expulsorum a filiis Israel, cum sorte ter- ram acciperent. Congruit autem, quia ram acciperent. Congruit autem, quia mutata fuit a veteri vita in novam reli- mutata fuit a veteri vita in novam reli-

" "

gionis fidei conversationem. Ad Ephes. gionis fidei conversationem. Ad Ephes. IV, 23 et seq. Renovamini spiritu men- IV, 23 et seq. Renovamini spiritu men- tis vestræ, etc. Isa. xix, 18: Erunt tis vestræ, etc. Isa. xix, 18: Erunt quinque civitates, loquentes lingua Cha- quinque civitates, loquentes lingua Cha- naan, et jurantes per Dominum exerci- naan, et jurantes per Dominum exerci- tuum. In speciali etiam tangitur: « A fi- tuum. In speciali etiam tangitur: « A fi- nibus illis,» malæ angustiæ, et malæ nibus illis,» malæ angustiæ, et malæ venationis, « egressa » per pœnitentiam. venationis, « egressa » per pœnitentiam. Genes. xix, 14 Egredimini de loco isto, Genes. xix, 14 Egredimini de loco isto, quia, etc. Et infra, y. 17, dicitur ad Lot: quia, etc. Et infra, y. 17, dicitur ad Lot: Noli respicere post tergum, nec stes in Noli respicere post tergum, nec stes in omni circa regione. omni circa regione.

« Clamavit, dicens ei: Miserere mei, « Clamavit, dicens ei: Miserere mei, Domine, fili David: filia mea male a Domine, fili David: filia mea male a dæmonio vexatur. » dæmonio vexatur. »

Hic tangit qualis fuit in petitione. Et Hic tangit qualis fuit in petitione. Et dicit duo intentionem devotionis, et ra- dicit duo intentionem devotionis, et ra- tionabilitatem orationis. tionabilitatem orationis.

De intentione devotionis dicit : « Cla- De intentione devotionis dicit : « Cla- mavit, » non tam alta voce oris, quam mavit, » non tam alta voce oris, quam magna cordis devotione. Exod. XIV, 15: magna cordis devotione. Exod. XIV, 15: Quid clamas ad me? Jerem. xxxIII, 3 : Quid clamas ad me? Jerem. xxxIII, 3 : Clama ad me, et exaudiam te. « Dicens : » Clama ad me, et exaudiam te. « Dicens : » non confuso clamore, sed dicens quid non confuso clamore, sed dicens quid petat. Ad Roman. XII, 1: Rationabile sit petat. Ad Roman. XII, 1: Rationabile sit obsequium vestrum. obsequium vestrum.

« Miserere. »> « Miserere. »>

Tangit petitionem : et in hac petitione Tangit petitionem : et in hac petitione quædam ex parte sui, quædam ex parte quædam ex parte sui, quædam ex parte filiæ proponit, hoc est, ex parte orantis filiæ proponit, hoc est, ex parte orantis compassionem, et pietatis naturalis affe- compassionem, et pietatis naturalis affe- ctum ex parte ejus quem orat, confitetur ctum ex parte ejus quem orat, confitetur majestatem deitatis per fidem, et miseri- majestatem deitatis per fidem, et miseri- cordiam humilitatis per assumptam ex cordiam humilitatis per assumptam ex David humanitatem : ex parte autem David humanitatem : ex parte autem ejus pro qua orat, naturalis vinculi obli- ejus pro qua orat, naturalis vinculi obli- gationem, mali quod patiebatur intolera- gationem, mali quod patiebatur intolera- bilitatem, vexantis impietatem, doloris bilitatem, vexantis impietatem, doloris acerbitatem. acerbitatem.

Dicit ergo primum ex parte sui com- Dicit ergo primum ex parte sui com- passionem : « Miserere, » quia jam mi- passionem : « Miserere, » quia jam mi- sera sum, alienam passionem meam ef- sera sum, alienam passionem meam ef- ficiendo. Eccli. xxxvi, 1: Miserere nostri, ficiendo. Eccli. xxxvi, 1: Miserere nostri, Deus omnium, et respice nos, et ostende Deus omnium, et respice nos, et ostende nobis lucem miserationum tuarum. nobis lucem miserationum tuarum.

IN EVANG. MATTHÆI, XV-22, 23. IN EVANG. MATTHÆI, XV-22, 23.

«Mei, » quia pietate naturali ad hanc «Mei, » quia pietate naturali ad hanc compassionem me obligasti faciendo compassionem me obligasti faciendo matrem. Isa. XLIX, 15: Numquid obli- matrem. Isa. XLIX, 15: Numquid obli- visci potest mulier infantem suum, ut non visci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui? misereatur filio uteri sui?

Deinde subjungit ea quæ sunt ex parte Deinde subjungit ea quæ sunt ex parte ejus ad quem orat, dicens : « Domine, » ejus ad quem orat, dicens : « Domine, » in cujus ditione cuncta sunt posita', qui in cujus ditione cuncta sunt posita', qui vitæ et mortis habes potestatem. « Fili vitæ et mortis habes potestatem. « Fili David, » ex natura sciens compati. Ad David, » ex natura sciens compati. Ad Hebr. IV, 15 Non habemus Pontificem, Hebr. IV, 15 Non habemus Pontificem, qui non possit compati infirmitatibus qui non possit compati infirmitatibus nostris tentatum autem per omnia pro nostris tentatum autem per omnia pro similitudine absque peccato. Ad Hebr. similitudine absque peccato. Ad Hebr. 11, 17 Debuit per omnia fratribus simi- 11, 17 Debuit per omnia fratribus simi- lari, ut misericors fieret. Ex patre autem lari, ut misericors fieret. Ex patre autem habens ignoscendi facilitatem, qui in ma- habens ignoscendi facilitatem, qui in ma- nibus habens inimicum dimisit et fugit, nibus habens inimicum dimisit et fugit, improperia sibi convitiantem prohiberi improperia sibi convitiantem prohiberi noluit, suum persecutorem deplanxit 2. noluit, suum persecutorem deplanxit 2. Marc. x, 48 Fili David, miserere mei. Marc. x, 48 Fili David, miserere mei. Supra, ix, 27, miserere nostri, fili Da- Supra, ix, 27, miserere nostri, fili Da- vid. Matth. xx1, 9: Hosanna filio Da- vid. Matth. xx1, 9: Hosanna filio Da- vid. vid.

« Filia mea. » Allegat ex parte ejus pro « Filia mea. » Allegat ex parte ejus pro qua rogat, oblationis naturalis necessi- qua rogat, oblationis naturalis necessi- tatem. « Filia mea, » carnaliter, et ma- tatem. « Filia mea, » carnaliter, et ma- gis spiritualiter. Ad Galat. 1v, 19: Filioli gis spiritualiter. Ad Galat. 1v, 19: Filioli mei, quos iterum parturio, donec forme- mei, quos iterum parturio, donec forme- tur Christus in vobis. II ad Corinth. XI, tur Christus in vobis. II ad Corinth. XI, 29: Quis infirmatur, et ego non infir- 29: Quis infirmatur, et ego non infir- mor? «Male, » intolerabiliter. Thren. mor? «Male, » intolerabiliter. Thren. 1, 12 Videte, si est dolor sicut dolor 1, 12 Videte, si est dolor sicut dolor meus? « A dæmonio. » Supra, viii, 6: meus? « A dæmonio. » Supra, viii, 6: Domine, male torquetur a dæmonio. Je- Domine, male torquetur a dæmonio. Je- rem. vi, 23 Crudelis est, et non misere- rem. vi, 23 Crudelis est, et non misere- bitur. Jerem. xxiv, 9: Dabo eos in ve- bitur. Jerem. xxiv, 9: Dabo eos in ve- xationem afflictionemque omnibus regnis xationem afflictionemque omnibus regnis terræ. Et hoc est, quod dicit : « Vexa- terræ. Et hoc est, quod dicit : « Vexa- tur. » Isa. xix, 4: Tradam Ægyptum in tur. » Isa. xix, 4: Tradam Ægyptum in manu dominorum crudelium. manu dominorum crudelium.

« Qui non respondit ei verbum. Et « Qui non respondit ei verbum. Et accedentes discipuli ejus rogabant accedentes discipuli ejus rogabant

1 Cf. Esther, XIII, 9. 1 Cf. Esther, XIII, 9.

2 Cf. I.Reg xxiv, 5 et seq., xXVI, 9 et seq. : 2 Cf. I.Reg xxiv, 5 et seq., xXVI, 9 et seq. :

619 619

eum, dicentes: Dimitte eam, quia cla- eum, dicentes: Dimitte eam, quia cla- mat post nos. » mat post nos. »

Hic tangitur probatio mulieris per tria, Hic tangitur probatio mulieris per tria, scilicet per dissimulationem, abnegatio- scilicet per dissimulationem, abnegatio- nem, et exprobrationem et mulieris nem, et exprobrationem et mulieris approbatio per longanimitatem, et in- approbatio per longanimitatem, et in- stantissimam obsecrationem, et humili- stantissimam obsecrationem, et humili- tatis exprobratæ recognitionem, et con- tatis exprobratæ recognitionem, et con- fessionem. Et hæc patent in littera. fessionem. Et hæc patent in littera.

In primo horum tangitur dissimulatio In primo horum tangitur dissimulatio longanimiter (alias, longanimitatis) cla- longanimiter (alias, longanimitatis) cla- mantis primo, postea supplicatio disci- mantis primo, postea supplicatio disci- pulorum. pulorum.

Dicit ergo « Qui non respondit ei Dicit ergo « Qui non respondit ei verbum, » ut omnibus ostenderet longa- verbum, » ut omnibus ostenderet longa- nimitatem. Habacuc, 1, 2: Usquequo, nimitatem. Habacuc, 1, 2: Usquequo, Domine, clamabo, et non exaudies ? vo- Domine, clamabo, et non exaudies ? vo- ciferabor ad te vim patiens, et non sal- ciferabor ad te vim patiens, et non sal- vabis ? Cantic. v, 6: Vocavi, et non re- vabis ? Cantic. v, 6: Vocavi, et non re- spondit mihi. spondit mihi.

« Et accedentes discipuli rogabant « Et accedentes discipuli rogabant

eum. » eum. »

Tamquam acceptiores, pro quibus Tamquam acceptiores, pro quibus exaudiat. «Dicentes: Dimitte eam, » hoc exaudiat. «Dicentes: Dimitte eam, » hoc est, absolve nos ab ea, « quia clamat est, absolve nos ab ea, « quia clamat post nos, » importune instando. II ad post nos, » importune instando. II ad Timoth. IV, 2 Insta importune, oppor- Timoth. IV, 2 Insta importune, oppor- tune. Luc. XVIII, 1: Oportet semper ora- tune. Luc. XVIII, 1: Oportet semper ora- re et non deficere. Isa. LXII, 6 et 7: Qui re et non deficere. Isa. LXII, 6 et 7: Qui reminiscimini Domini, ne taceatis, et ne reminiscimini Domini, ne taceatis, et ne detis silentium ei. detis silentium ei.

Videtur autem secundum ea quæ hic Videtur autem secundum ea quæ hic dicuntur, quod Dominus fuit in via : dicuntur, quod Dominus fuit in via : Marc. autem, VII, 24 et 25, sic dicitur: Marc. autem, VII, 24 et 25, sic dicitur: Inde surgens Jesus, abiit in fines Tyri et Inde surgens Jesus, abiit in fines Tyri et Sidonis et ingressus domum, neminem Sidonis et ingressus domum, neminem voluit scire, et non potuit latere. Mulier voluit scire, et non potuit latere. Mulier enim statim ut audivit de eo, cujus filia enim statim ut audivit de eo, cujus filia habebat spiritum immundum, intravit habebat spiritum immundum, intravit et procidit ad pedes ejus. Ad hoc autem et procidit ad pedes ejus. Ad hoc autem dicendum, quod primo fuit in via, et se- dicendum, quod primo fuit in via, et se- cuta est in domum, et ibi nolens exaudi- cuta est in domum, et ibi nolens exaudi- re coram Judæis, exivit in viam iterum : re coram Judæis, exivit in viam iterum :

et II Reg. 1, 17. et II Reg. 1, 17.

24 24

25 25

620 620

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et tunc discipuli dixerunt, quæ hic di- et tunc discipuli dixerunt, quæ hic di- cuntur. Isa. xix, 20: Clamabunt ad Do- cuntur. Isa. xix, 20: Clamabunt ad Do- minum a facie tribulantis. minum a facie tribulantis.

« Ipse autem respondens ait: Non « Ipse autem respondens ait: Non sum missus nisi ad oves quæ perie- sum missus nisi ad oves quæ perie- runt domus Israel. » runt domus Israel. »

Hic tangitur abjectio (alias, objectio). Hic tangitur abjectio (alias, objectio). «Non sum missus, » a Patre per me «Non sum missus, » a Patre per me in persona, « nisi ad oves » errantes, in persona, « nisi ad oves » errantes, simplices et pios ex Judæis converten- simplices et pios ex Judæis converten- dos, « domus, » hoc est, familiæ, dos, « domus, » hoc est, familiæ, « Is- « Is- rael, » cujus semen totum est benedi- rael, » cujus semen totum est benedi- ctum sed opportuno tempore transibo ctum sed opportuno tempore transibo ad gentes per Apostolos, et tunc erit ad gentes per Apostolos, et tunc erit tempus ista quæ petis, perficiendi : quia tempus ista quæ petis, perficiendi : quia modo sacramenta salutis in Judæa perfi- modo sacramenta salutis in Judæa perfi- cio, eo quod salus ex Judæis est. cio, eo quod salus ex Judæis est.

Et dixi vobis, supra, x, 5: In viam Et dixi vobis, supra, x, 5: In viam gentium ne abieritis. Et hoc est : « Non gentium ne abieritis. Et hoc est : « Non sum missus » Isa. LXI, 1 Ad annun- sum missus » Isa. LXI, 1 Ad annun- tiandum mansuetis misit me, ut mederer tiandum mansuetis misit me, ut mederer contritis corde, etc 1. Mittitur enim dece- contritis corde, etc 1. Mittitur enim dece- ptis veritas, errantibus vita. Joan. xiv, ptis veritas, errantibus vita. Joan. xiv, 6 Ego sum via, et veritas, et vita. 6 Ego sum via, et veritas, et vita. «Nisi ad oves quæ perierunt.» I Petr. II, «Nisi ad oves quæ perierunt.» I Petr. II, 25 Eratis enim sicut oves errantes, sed 25 Eratis enim sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad Pastorem, et Epi- conversi estis nunc ad Pastorem, et Epi- scopum animarum vestrarum. Joan. xi, scopum animarum vestrarum. Joan. xi, 51 et 52 Prophetavit, quod Jesus mo- 51 et 52 Prophetavit, quod Jesus mo- riturus erat pro gente: et non tantum pro riturus erat pro gente: et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Luc. xv, 4: Non- congregaret in unum. Luc. xv, 4: Non- ne dimittit nonaginta novem in deserto, ne dimittit nonaginta novem in deserto, et vadit ad illam quæ perierat, donec in- et vadit ad illam quæ perierat, donec in- veniat eam. veniat eam.

operatur. De qua dicit: «At illa venit. » operatur. De qua dicit: «At illa venit. » Joan. iv, 7, Venit mulier ad haurien- Joan. iv, 7, Venit mulier ad haurien- dum aquam ex fonte misericordiæ. « Et dum aquam ex fonte misericordiæ. « Et adoravit eum, » latriæ adoratione. Isa. adoravit eum, » latriæ adoratione. Isa. LX, 14 Venient ad te curvi filii eorum LX, 14 Venient ad te curvi filii eorum qui humiliaverunt te. Isa. XLV, 14: Te qui humiliaverunt te. Isa. XLV, 14: Te adorabunt teque deprecabuntur. « Di- adorabunt teque deprecabuntur. « Di- cens: Domine, » qui solus habes immor- cens: Domine, » qui solus habes immor- talitatem, et lucem habitas inaccessabi- talitatem, et lucem habitas inaccessabi- litatem 2. litatem 2.

« Adjuva me.» Esther, xiv, 3: Domi. « Adjuva me.» Esther, xiv, 3: Domi. ne mi, qui rex noster es solus, adjuva ne mi, qui rex noster es solus, adjuva me solitariam, et cujus præter te nullus me solitariam, et cujus præter te nullus est auxiliator alius. Psal. LXXVIII, 9: est auxiliator alius. Psal. LXXVIII, 9: Adjuva nos, Deus salutaris noster. Non Adjuva nos, Deus salutaris noster. Non sicut dixit ille, Marc. ix, 21: Si quid sicut dixit ille, Marc. ix, 21: Si quid potes, adjuva nos misertus nostri. Et ideo potes, adjuva nos misertus nostri. Et ideo respondit ei Dominus, y. 18 et seq. : 0 respondit ei Dominus, y. 18 et seq. : 0 generatio incredula, quamdiu ero apud generatio incredula, quamdiu ero apud vos, quamdiu vos patiar?... Si potes vos, quamdiu vos patiar?... Si potes credere, omnia possibilia sunt credenti... credere, omnia possibilia sunt credenti... At ille dixit : Credo, Domine, adjuva At ille dixit : Credo, Domine, adjuva incredulitatem meam. incredulitatem meam.

« Qui respondens ait : Non est bo- « Qui respondens ait : Non est bo- num sumere panem filiorum, et mit- num sumere panem filiorum, et mit- țere canibus. »> țere canibus. »>

Hic tangitur exprobratio mulieris. Hic tangitur exprobratio mulieris.

«Non est bonum, » hoc est, non est «Non est bonum, » hoc est, non est adhuc tempori opportunum, «sumere pa- adhuc tempori opportunum, «sumere pa- nem filiorum, » promissum filiis, de qui- nem filiorum, » promissum filiis, de qui- bus dicitur, Osee, x1, 1: Ex Ægypto vo- bus dicitur, Osee, x1, 1: Ex Ægypto vo- cavi filium meum. Exod. IV, 22: Filius cavi filium meum. Exod. IV, 22: Filius meus primogenitus Israel. Panis autem meus primogenitus Israel. Panis autem est salus parata per doctrinam et gratiam est salus parata per doctrinam et gratiam Evangelii. Genes. XLIX, 20: Aser, pinguis Evangelii. Genes. XLIX, 20: Aser, pinguis panis ejus, et præbebit delicias regibus. panis ejus, et præbebit delicias regibus. Isa. xxx, 23 Panis frugum terræ erit Isa. xxx, 23 Panis frugum terræ erit

<< At illa venit, et adoravit eum, di- uberrimus, et pinguis. << At illa venit, et adoravit eum, di- uberrimus, et pinguis. cens Domine, adjuva me. » cens Domine, adjuva me. »

Contra abjectionem (alias, objectio- Contra abjectionem (alias, objectio- nem) proponit humillimam adorationem, nem) proponit humillimam adorationem, et instantissimam petitionem, et fidei ap- et instantissimam petitionem, et fidei ap- propinquationem, quæ per dilectionem propinquationem, quæ per dilectionem

1 Cf. Luc. IV, 18. 1 Cf. Luc. IV, 18.

« Et mittere canibus, » hoc est, genti- « Et mittere canibus, » hoc est, genti- libus, qui canes sunt per idololatriæ vo- libus, qui canes sunt per idololatriæ vo- racitem. Isa. Lvi, 11: Canes impuden- racitem. Isa. Lvi, 11: Canes impuden- tissimi nescierunt saturitatem. Supra, tissimi nescierunt saturitatem. Supra, 6 Nolite dare sanctum canibus. 6 Nolite dare sanctum canibus.

VII, VII,

2 Gf. I ad Timoth. vi, 16. 2 Gf. I ad Timoth. vi, 16.

20 20

38 38

IN EVANG. MATTHÆI, XV-27, 28, 29, 30 IN EVANG. MATTHÆI, XV-27, 28, 29, 30

« At illa dixit: Etiam, Domine: nam « At illa dixit: Etiam, Domine: nam et catelli edunt de micis quæ cadunt et catelli edunt de micis quæ cadunt de mensa dominorum suorum. » de mensa dominorum suorum. »

Opponit exprobationi humillimam Opponit exprobationi humillimam improperii recognitionem, et adhibet improperii recognitionem, et adhibet petitionis rationem. petitionis rationem.

Unde dicit «Etiam, Domine » Quasi Unde dicit «Etiam, Domine » Quasi dicat Canis sum: salvum per omnia est dicat Canis sum: salvum per omnia est verbum tuum. II Petr. 11, 22: Canis re- verbum tuum. II Petr. 11, 22: Canis re- versus ad suum vomitum. Tamen et si versus ad suum vomitum. Tamen et si vere (alias, vera) catula sum, tamen non vere (alias, vera) catula sum, tamen non peto modo salutem communem gentis peto modo salutem communem gentis meæ, sed unius miserere filiæ, cui hoc meæ, sed unius miserere filiæ, cui hoc opportunum est concedere. opportunum est concedere.

munes munes

« «

« Nam et catelli » quibus inter com- « Nam et catelli » quibus inter com- canes non paratur refectio, canes non paratur refectio, edunt, » non præparationes communes, edunt, » non præparationes communes, sed « de micis, »reliquiis gratiæ, « quæ sed « de micis, »reliquiis gratiæ, « quæ cadunt de mensa, » in qua sunt præpa- cadunt de mensa, » in qua sunt præpa- rationes communes, « dominorum suo- rationes communes, « dominorum suo- rum, » filiorum Israel, quibus iste panis rum, » filiorum Israel, quibus iste panis paratus est. Et est, ac si dicat: Ista filia paratus est. Et est, ac si dicat: Ista filia mea si debeat exspectare salutem com- mea si debeat exspectare salutem com- munem gentium, citius morietur quam munem gentium, citius morietur quam consequatur et ideo quædam reliquiæ consequatur et ideo quædam reliquiæ gratiæ per teipsum in eam deriventur. gratiæ per teipsum in eam deriventur. Hoc significatum est, Ruth, 11, 3, quæ Hoc significatum est, Ruth, 11, 3, quæ gentilis ivit in agrum Judæorum, et re- gentilis ivit in agrum Judæorum, et re- collegit spicas, quæ effugere poterant collegit spicas, quæ effugere poterant metentium manus. metentium manus.

: :

« Tunc respondens Jesus, ait illi : « Tunc respondens Jesus, ait illi : O mulier, magna est fides tua: fiat O mulier, magna est fides tua: fiat tibi sicut vis. Et sanata est filia ejus ex tibi sicut vis. Et sanata est filia ejus ex illa hora. » illa hora. »

Hic ponitur commendatio, et exaudi- Hic ponitur commendatio, et exaudi- tio. tio.

Unde, «Ait illi: O mulier. » Sexum Unde, «Ait illi: O mulier. » Sexum tangit, ut mirabilius sit, et commenda- tangit, ut mirabilius sit, et commenda- bilius. «Magna est fides tua. » Supra, bilius. «Magna est fides tua. » Supra, vin, 10: Non inveni tantam fidem in vin, 10: Non inveni tantam fidem in Israel. Fides enim vivit per opera, quan- Israel. Fides enim vivit per opera, quan- titatem accipit per dilectionem. Luc. vii, titatem accipit per dilectionem. Luc. vii, 47 Remittuntur ci peccata multa, quo- 47 Remittuntur ci peccata multa, quo-

621 621

niam dilexit multum. « Fiat tibi sicut niam dilexit multum. « Fiat tibi sicut vis. » Non ponit metam, quæ in fide ter- vis. » Non ponit metam, quæ in fide ter- minum non habuit, quin super omnia minum non habuit, quin super omnia veritati divinæ crederet. Proverb. x, 24: veritati divinæ crederet. Proverb. x, 24: Desiderium suum justis dabitur. Desiderium suum justis dabitur.

«Et sanata est filia ejus ex illa hora. » «Et sanata est filia ejus ex illa hora. » Psal. LXVII, 34: Dabit voci suæ vocem Psal. LXVII, 34: Dabit voci suæ vocem virtutis. Joan. IV, 53: Cognovit ergo virtutis. Joan. IV, 53: Cognovit ergo pater, quia illa hora erat, in qua dixit pater, quia illa hora erat, in qua dixit ei Jesus Filius tuus vivit et credidit ei Jesus Filius tuus vivit et credidit ipse, et domus ejus tota. ipse, et domus ejus tota.