57 57

582 582

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et scandalizabantur in eo. » Et scandalizabantur in eo. »

« Et veniens in patriam suam, » Ga- « Et veniens in patriam suam, » Ga- lilæam et est locus ad quem venit com- lilæam et est locus ad quem venit com- munis. «Docebat in Synagogis eorum. » munis. «Docebat in Synagogis eorum. » Ecce locus solemnis, ad quem omnes Ecce locus solemnis, ad quem omnes conveniunt. Posuit enim lucernam super conveniunt. Posuit enim lucernam super candelabrum, ut luceret omnibus qui in candelabrum, ut luceret omnibus qui in domo sunt. Et tangit effectum, qui pro- domo sunt. Et tangit effectum, qui pro- prius fuit causa sapientiæ in auditoribus. prius fuit causa sapientiæ in auditoribus.

Et ibi incipit scandalum, ubi incipere Et ibi incipit scandalum, ubi incipere debuit ædificatio eorum. Et dicuntur hic debuit ædificatio eorum. Et dicuntur hic quatuor primum est mirum causatum quatuor primum est mirum causatum ex sapientia dictorum: secundum est ex sapientia dictorum: secundum est offendiculum ex humilitate generis sum- offendiculum ex humilitate generis sum- ptum tertium est notitia nihil talium ptum tertium est notitia nihil talium ostendens: quartum et ultimum scanda- ostendens: quartum et ultimum scanda- lum ex comparatione humilis et notæ lum ex comparatione humilis et notæ originis ad tantam sapientiam, quanta originis ad tantam sapientiam, quanta videbatur in dictis. Et hæc patent in lit- videbatur in dictis. Et hæc patent in lit-

tera. tera.

Dicit ergo: Dicit ergo:

« Ita ut mirarentur. » « Ita ut mirarentur. »

Supra, VII, 28 et 29: Admirabantur Supra, VII, 28 et 29: Admirabantur turbæ super doctrina ejus. Erat enim turbæ super doctrina ejus. Erat enim docens eos sicut potestatem habens, et docens eos sicut potestatem habens, et non sicut Scribæ eorum et Pharisæi. non sicut Scribæ eorum et Pharisæi.

« Et dicerent: Unde huic sapientia ? « Et dicerent: Unde huic sapientia ? quæ apparet in dictis, « et virtutes? » quæ apparet in dictis, « et virtutes? » quæ apparent in factis. Fideli autem non quæ apparent in factis. Fideli autem non est hoc mirabile: quia, I ad Corinth. est hoc mirabile: quia, I ad Corinth. 1, 24, scit Christum Dei esse virtutem, 1, 24, scit Christum Dei esse virtutem, et Dei sapientiam 2. Nec est mirum, si et Dei sapientiam 2. Nec est mirum, si substantialiter virtus et sapientia exi- substantialiter virtus et sapientia exi- stens, ostendat virtutem et sapientiam: stens, ostendat virtutem et sapientiam: quia quod stultum est Dei, sapientius quia quod stultum est Dei, sapientius est hominibus, et quod infirmum est est hominibus, et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus ³. Dei, fortius est hominibus ³.

« Nonne hic est fabri filius? » « Nonne hic est fabri filius? »

Ecce scandalum ex humilitate generis: Ecce scandalum ex humilitate generis: quia vocatur in arte etac tu patris putativi, quia vocatur in arte etac tu patris putativi,

1 Supra, v, 15. 1 Supra, v, 15.

2 I ad Corinth. 1, 23, et 24: Nos prædicamus 2 I ad Corinth. 1, 23, et 24: Nos prædicamus Christum crucifixum..., Christum Dei virtutem, et Christum crucifixum..., Christum Dei virtutem, et

quia Joseph faber lignarius fuisse per- quia Joseph faber lignarius fuisse per- hibetur. Et licet ignorantes causam, non hibetur. Et licet ignorantes causam, non sine re dictum est: quia filius est ejus, sine re dictum est: quia filius est ejus, de quo dicitur, Psal. LXXIII, 16 et 17: de quo dicitur, Psal. LXXIII, 16 et 17: Tu fabricatus es auroram et solem. Tu Tu fabricatus es auroram et solem. Tu fecisti terminos terræ: æstatem et ver tu fecisti terminos terræ: æstatem et ver tu plasmasti ea. plasmasti ea.

Sed, Marc. vi, 3, non sic dicitur, sed Sed, Marc. vi, 3, non sic dicitur, sed dicunt: Nonne hic est faber, filius dicunt: Nonne hic est faber, filius Mariæ ? Sed dicendum, quod utrumque Mariæ ? Sed dicendum, quod utrumque dixerunt, unum ad notitiam referentes, dixerunt, unum ad notitiam referentes, et alterum ad despectum artificii, vel et alterum ad despectum artificii, vel actus, in quo victum Joseph quærebat. actus, in quo victum Joseph quærebat. Et ideo de notitia generis subinferunt: Et ideo de notitia generis subinferunt:

« Nonne et mater ejus dicitur « Nonne et mater ejus dicitur Maria? « Maria? «

Hoc verum est: sed non noverunt Hoc verum est: sed non noverunt quid dixit Angelus, Luc. 1, 35: Spiritus quid dixit Angelus, Luc. 1, 35: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Al- sanctus superveniet in te, et virtus Al- tissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod tissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur ex te Sanctum, vocabitur Fi- nascetur ex te Sanctum, vocabitur Fi- lius Dei. Quod si novissent, de nullo lius Dei. Quod si novissent, de nullo dubitassent. « Et fratres ejus, » non ute- dubitassent. « Et fratres ejus, » non ute- rini, sed consobrini : « Jacobus » minor, rini, sed consobrini : « Jacobus » minor, qui frater Domini dicebatur, « et Jo- qui frater Domini dicebatur, « et Jo- seph, » cognomento Justus, « et Si- seph, » cognomento Justus, « et Si- mon, » a loco unde ortus est dictus Ca- mon, » a loco unde ortus est dictus Ca- nanæus, cognomento Zelotes, « et nanæus, cognomento Zelotes, « et Judas, » cognomento Thaddeus: de qui- Judas, » cognomento Thaddeus: de qui- bus, supra, x, 3, habitum est. « Et so- bus, supra, x, 3, habitum est. « Et so- rores ejus, non uterinæ, sed consan- rores ejus, non uterinæ, sed consan- guineæ, « nonne omnes apud nos sunt ? » guineæ, « nonne omnes apud nos sunt ? » Obliti sunt jam ejus quod paulo ante, Obliti sunt jam ejus quod paulo ante, Matth. x, 50, dixerat: Quicumque fecerit Matth. x, 50, dixerat: Quicumque fecerit voluntatem Patris mei, qui in cœlis est voluntatem Patris mei, qui in cœlis est ipse meus frater, et soror, et mater est. ipse meus frater, et soror, et mater est.

Et comparantes magna dicta et facta Et comparantes magna dicta et facta ad generis infirmitatem, et mirantes, ad generis infirmitatem, et mirantes, quærunt: quærunt:

« Unde ergo huic omnia ista? « Unde ergo huic omnia ista?

Sed cum cognoverunt, quod ex ge- Sed cum cognoverunt, quod ex ge-

Dei sapientiam. Dei sapientiam.

3 I ad Corinth. 1, 25. 3 I ad Corinth. 1, 25.

IN EVANG. MATTHÆI, XIII-58. IN EVANG. MATTHÆI, XIII-58.

nere, studio, vel actu generis habere nere, studio, vel actu generis habere

583 583

« Jesus autem dixit eis: Non est « Jesus autem dixit eis: Non est

sua, et in domo sua. sua, et in domo sua.

Et non fecit ibi virtutes multas Et non fecit ibi virtutes multas propter incredulitatem illorum. » propter incredulitatem illorum. »

Hic incipit confutatio infidelium isto- Hic incipit confutatio infidelium isto- rum. Et tangit duo: quorum primum est rum. Et tangit duo: quorum primum est generale: et secundo, ad meritum indi- generale: et secundo, ad meritum indi- gnitatis eorum non multiplicantur inter gnitatis eorum non multiplicantur inter eos virtutes. eos virtutes.

non poterat, et videbant in digito Dei propheta sine honore, nisi in patria non poterat, et videbant in digito Dei propheta sine honore, nisi in patria hoc fieri, de levi poterant conjicere hoc fieri, de levi poterant conjicere quod ex Deo erant omnia, sicut dicitur, quod ex Deo erant omnia, sicut dicitur, Joan. Ix, 33: Nisi esset hic a Deo, non Joan. Ix, 33: Nisi esset hic a Deo, non poterat facere quidquam. Sed hoc est, poterat facere quidquam. Sed hoc est, quod dicitur, Joan. VII, 5, quia neque quod dicitur, Joan. VII, 5, quia neque fratres ejus credebant in eum. Talia fratres ejus credebant in eum. Talia enim sæpe fecit Deus. I Regum, xvi, 13, enim sæpe fecit Deus. I Regum, xvi, 13, ubi unxit David in regem, accipiens ubi unxit David in regem, accipiens eum de officio pastorum, sicut ipse dicit, eum de officio pastorum, sicut ipse dicit, Psal. LXXVII, 70: Elegit David servum Psal. LXXVII, 70: Elegit David servum suum, et sustulit eum de gregibus suum, et sustulit eum de gregibus ovium de post fœtantes accepit eum. ovium de post fœtantes accepit eum. Amos, 1, 1, et VII, 14, qui fuit pastor, et Amos, 1, 1, et VII, 14, qui fuit pastor, et rusticus. Et sic sæpe fecit Deus. 1 Reg. rusticus. Et sic sæpe fecit Deus. 1 Reg. II, 8: Suscitat de pulvere egenum, et de II, 8: Suscitat de pulvere egenum, et de stercore elevat pauperem: ut sedeat cum stercore elevat pauperem: ut sedeat cum principibus, et solium gloriæ teneat. Et principibus, et solium gloriæ teneat. Et adhuc ipsi omnium Judæorum parentes, adhuc ipsi omnium Judæorum parentes, Patriarchæ et Prophetæ existentes, non Patriarchæ et Prophetæ existentes, non fuerunt reges hominum, sed pastores fuerunt reges hominum, sed pastores ovium, sicut confitentur coram Pharaone, ovium, sicut confitentur coram Pharaone, Genes. XLVII, 3: Pastores ovium sumus Genes. XLVII, 3: Pastores ovium sumus servi tui, et nos, et patres nostri. Sed et hoc servi tui, et nos, et patres nostri. Sed et hoc conveniens fuit prophetiæ. Deuter. xvIII, conveniens fuit prophetiæ. Deuter. xvIII, 15, ubi dixit Moyses: Prophetam de 15, ubi dixit Moyses: Prophetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me, gente tua et de fratribus tuis sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum suscitabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum audies. audies.

Et ex his omnibus facile poterant in- Et ex his omnibus facile poterant in- telligere, quia ita debuit esse ortus telligere, quia ita debuit esse ortus Christi infidelitas autem transverterat Christi infidelitas autem transverterat eos in contrarium. eos in contrarium.

« Et scandalizabantur in eo, ⟫ « Et scandalizabantur in eo,

Non occasionem a Christo, sed ex se- Non occasionem a Christo, sed ex se- ipsis accipientes. Eccli. xxxII, 25: In ipsis accipientes. Eccli. xxxII, 25: In via ruinæ non eas, et non offendes in la- via ruinæ non eas, et non offendes in la- pides. Isa. vi, 13 et seq. Dominum pides. Isa. vi, 13 et seq. Dominum exercituum ipsum sanctificate: ipse pa- exercituum ipsum sanctificate: ipse pa- vor vester, et ipse terror vester: et erit vor vester, et ipse terror vester: et erit vobis in sanctificationem: in lapidem vobis in sanctificationem: in lapidem autem offensionis, et in petram scandali, autem offensionis, et in petram scandali, duabus domibus Israel: in laqueum et duabus domibus Israel: in laqueum et in ruinam habitantibus Jerusalem. Et in ruinam habitantibus Jerusalem. Et offendent ex eis plurimi, et cadent, et offendent ex eis plurimi, et cadent, et conterentur, et irretientur, et capientur. conterentur, et irretientur, et capientur.

Generale autem est, quod dicit, quod Generale autem est, quod dicit, quod << Non est Propheta sine honore, » qui << Non est Propheta sine honore, » qui proprie est præmium virtutis, « nisi in proprie est præmium virtutis, « nisi in patria sua » communi, « et » præcipue patria sua » communi, « et » præcipue « in domo sua, » hoc est, inter cogna- « in domo sua, » hoc est, inter cogna- tos et notos. Marc. vi, 4, et Luc. iv, 24, tos et notos. Marc. vi, 4, et Luc. iv, 24, dicitur sic: Amen dico vobis, quia nemo dicitur sic: Amen dico vobis, quia nemo Propheta acceptus in patria sua. Joan. Propheta acceptus in patria sua. Joan. IV, 44: Ipse Jesus testimonium perhibuit IV, 44: Ipse Jesus testimonium perhibuit quia Propheta in patria sua honorem quia Propheta in patria sua honorem non habet. Causa autem est, quia ma- non habet. Causa autem est, quia ma- gna relata ad parva minorantur: et ta- gna relata ad parva minorantur: et ta- lis relatio fit in patria, ubi visi sunt lis relatio fit in patria, ubi visi sunt Prophetæ in infirmis, et puerilibus, et Prophetæ in infirmis, et puerilibus, et humilibus. Unde, Genes. XII, 1, dicitur humilibus. Unde, Genes. XII, 1, dicitur Abrahæ Egredere de terra tua, et de Abrahæ Egredere de terra tua, et de cognatione tua. Et sequitur postea, y. 2: cognatione tua. Et sequitur postea, y. 2: Faciam te in gentem magnam. Simi- Faciam te in gentem magnam. Simi- liter, Numer. XII, 1 et seq., Aaron et Maria liter, Numer. XII, 1 et seq., Aaron et Maria jurgati sunt contra Moysen, cum apud jurgati sunt contra Moysen, cum apud extraneos fuisset in honore. Cantic. 1, extraneos fuisset in honore. Cantic. 1, 5: Filii matris meæ pugnaverunt con- 5: Filii matris meæ pugnaverunt con-

tra me. tra me.

« Et non fecit ibi virtutes multas. » « Et non fecit ibi virtutes multas. »

Tamen aliquas fecit, ut per eas quas Tamen aliquas fecit, ut per eas quas fecit convinceret eos juste damnandos, fecit convinceret eos juste damnandos, qui virtuti divinæ detraherent: et quia qui virtuti divinæ detraherent: et quia non multas fecit, demonstrarentur esse non multas fecit, demonstrarentur esse infideles, qui indigni essent quod propter. infideles, qui indigni essent quod propter. eos, vel coram eis virtutes faceret. Unde, eos, vel coram eis virtutes faceret. Unde, supra, x11, 39: Generatio mala et adul- supra, x11, 39: Generatio mala et adul- tera signum quærit, et signum non da- tera signum quærit, et signum non da- bitur ei. bitur ei.

Et hoc est, quod sequitur : « Pro- Et hoc est, quod sequitur : « Pro- pter incredulitatem illorum. » Marc. pter incredulitatem illorum. » Marc.

58 58

584 584

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

v1, 5, dicitur: Et non poterat ibi vir- v1, 5, dicitur: Et non poterat ibi vir- tutem ullam facere. Sed ad hoc di- tutem ullam facere. Sed ad hoc di- cendum, quod hoc possumus, quod de cendum, quod hoc possumus, quod de jure possumus Christus ergo potuit de jure possumus Christus ergo potuit de potentia deitatis facere quæ voluit, potentia deitatis facere quæ voluit, sed non potuit de congruo populi, sed non potuit de congruo populi, cum scivit quod indevoti fuerunt. cum scivit quod indevoti fuerunt.

Quia licet dicat Apostolus, I ad Corinth. Quia licet dicat Apostolus, I ad Corinth. XIV, 22, quod signa non fidelibus, sed XIV, 22, quod signa non fidelibus, sed infidelibus data sunt', tamen non sunt infidelibus data sunt', tamen non sunt

data nisi infidelibus ignorantibus, et jam data nisi infidelibus ignorantibus, et jam mirantibus fidem, et incipientibus fugere mirantibus fidem, et incipientibus fugere infidelitatem. infidelitatem.

CAPUT XIV. CAPUT XIV.

Caput Joannis datur puellæ saltatrici: Jesus quinque virorum millia in deserto Caput Joannis datur puellæ saltatrici: Jesus quinque virorum millia in deserto quinque panibus et duobus piscibus satiat, sublatis duodecim reliquiarum co- quinque panibus et duobus piscibus satiat, sublatis duodecim reliquiarum co- phinis et super mare ambulans discipulos tempestate agitatos confortat, phinis et super mare ambulans discipulos tempestate agitatos confortat, Petrumque a submersione liberat : in terra Genesar varii curantur languores Petrumque a submersione liberat : in terra Genesar varii curantur languores tactu vestimenti ipsius. tactu vestimenti ipsius.

1. In illo tempore audivit Herodes 1. In illo tempore audivit Herodes tetrarcha famam Jesu³, tetrarcha famam Jesu³,

2. Et ait pueris suis: Hic est Joan- 2. Et ait pueris suis: Hic est Joan- nes Baptista: ipse surrexit a nes Baptista: ipse surrexit a mortuis, et ideo virtutes ope- mortuis, et ideo virtutes ope- rantur in eo. rantur in eo.

3. Herodes enim tenuit Joannem ³ 3. Herodes enim tenuit Joannem ³ et alligavit eum, et posuit in et alligavit eum, et posuit in carcerem, propter Herodiadem, carcerem, propter Herodiadem, uxorem fratris sui. uxorem fratris sui.

4. Dicebat enim illi Joannes: Non 4. Dicebat enim illi Joannes: Non licet tibi habere eam. licet tibi habere eam.

5. Et volens illum occidere, timuit 5. Et volens illum occidere, timuit populum, quia sicut prophetam populum, quia sicut prophetam eum habebant *. eum habebant *.

6. Die autem natalis Herodis, saltavit 6. Die autem natalis Herodis, saltavit filia Herodiadis in medio, et filia Herodiadis in medio, et placuit Herodi. placuit Herodi.

7. Unde cum juramento pollicitus 7. Unde cum juramento pollicitus est ei dare quodcumque postu- est ei dare quodcumque postu- lasset ab eo. lasset ab eo.

8. At illa præmonita a matre sua : 8. At illa præmonita a matre sua :

1 I ad Corinth. xiv, 22: Linguæ in signum 1 I ad Corinth. xiv, 22: Linguæ in signum sunt non fidelibus, sed infidelibus sunt non fidelibus, sed infidelibus autem non infidelibus, sed fidelibus. autem non infidelibus, sed fidelibus.

2 Marc. vi, 14; Luc. 1x, 4. 2 Marc. vi, 14; Luc. 1x, 4.

prophetiæ prophetiæ

Da mihi, inquit, hic in disco Da mihi, inquit, hic in disco caput Joannis Baptistæ. caput Joannis Baptistæ. 9. Et contristatus est rex: propter 9. Et contristatus est rex: propter juramentum autem et eos qui juramentum autem et eos qui pariter recumbebant, jussit dari. pariter recumbebant, jussit dari. 10. Misitque et decollavit Joannem in 10. Misitque et decollavit Joannem in

carcere. carcere.

II. Et allatum est caput ejus in disco, II. Et allatum est caput ejus in disco, et datum est puellæ, et attulit et datum est puellæ, et attulit matri suæ. matri suæ.

12. Et accedentes discipuli ejus tule- 12. Et accedentes discipuli ejus tule- runt corpus ejus, et sepelierunt runt corpus ejus, et sepelierunt illud, et venientes nuntiaverunt illud, et venientes nuntiaverunt Jesu. Jesu.

13. Quod cum audisset Jesus, secessit 13. Quod cum audisset Jesus, secessit inde in navicula in locum de- inde in navicula in locum de-

5 5

sertum seorsum : et cum au- sertum seorsum : et cum au- dissent turbæ, secutæ sunt eum dissent turbæ, secutæ sunt eum pedestres de civitatibus. pedestres de civitatibus.

14. Et exiens vidit turbam multam, 14. Et exiens vidit turbam multam, et misertus est eis, et curavit et misertus est eis, et curavit languidos corum. languidos corum.

3 Marc. vi, 17; Luc. II, 19. 3 Marc. vi, 17; Luc. II, 19.

4 Infra, xx1, 26. 4 Infra, xx1, 26.

5 Marc. vi. 31; Luc, x1, 10; Joan. vi, 1. 5 Marc. vi. 31; Luc, x1, 10; Joan. vi, 1.

CAP. XIV MATTHÆI. CAP. XIV MATTHÆI.

15. Vespere autem facto, accesserunt 15. Vespere autem facto, accesserunt ad eum discipuli ejus, dicentes : ad eum discipuli ejus, dicentes : Desertus est locus, et hora jam 26. Desertus est locus, et hora jam 26. præteriit dimitte turbas, ut præteriit dimitte turbas, ut euntes in castella emant sibi euntes in castella emant sibi

escas. escas.

16. Jesus autem dixit eis: Non ha- 16. Jesus autem dixit eis: Non ha- bent necesse ire: date illis vos bent necesse ire: date illis vos

manducare. manducare.

17. Responderunt ei : Non habemus 17. Responderunt ei : Non habemus hic nisi quinque panes et duos hic nisi quinque panes et duos pisces 1. pisces 1.

18. Qui ait eis: Afferte mihi illos 18. Qui ait eis: Afferte mihi illos huc. huc.

19. Et cum jussisset turbam discum- 19. Et cum jussisset turbam discum- bere super foenum, acceptis bere super foenum, acceptis

585 585

25. Quarta autem vigilia noctis, venit 25. Quarta autem vigilia noctis, venit ad eos ambulans super mare. ad eos ambulans super mare. Et videntes eum super mare am- Et videntes eum super mare am- bulantem, turbati sunt, dicen- bulantem, turbati sunt, dicen- tes Quia phantasma est. Et tes Quia phantasma est. Et præ timore clamaverunt. præ timore clamaverunt. 27. Statimque Jesus locutus est eis, 27. Statimque Jesus locutus est eis, dicens Habete fiduciam : ego dicens Habete fiduciam : ego sum, nolite timere. sum, nolite timere. Respondens autem Petrus dixit: Respondens autem Petrus dixit: Domine, si tu es, jube me ad Domine, si tu es, jube me ad te venire super aquas. te venire super aquas.

28. 28.

29. At ipse ait: Veni. Et descendens 29. At ipse ait: Veni. Et descendens Petrus de navicula, ambula- Petrus de navicula, ambula-

bat super aquam ut veniret ad bat super aquam ut veniret ad Jesum. Jesum.

quinque panibus et duobus pi- 30. Videns vero ventum validum, ti- quinque panibus et duobus pi- 30. Videns vero ventum validum, ti-

scibus, adspiciens in coelum be- scibus, adspiciens in coelum be- nedixit et fregit, et dedit dis- nedixit et fregit, et dedit dis- cipulis panes, discipuli autem cipulis panes, discipuli autem turbis. turbis.

20. Et manducaverunt omnes, et sa- 20. Et manducaverunt omnes, et sa- turati sunt. Et tulerunt reli- turati sunt. Et tulerunt reli- quias, duodecim cophinos frag- quias, duodecim cophinos frag- mentorum plenos. mentorum plenos.

21. Manducantium autem fuit nume- 21. Manducantium autem fuit nume-

muit et cum coepisset mergi, muit et cum coepisset mergi, clamavit, dicens: Domine, sal- clamavit, dicens: Domine, sal- vum me fac. vum me fac.

31. Et continuo Jesus, extendens ma- 31. Et continuo Jesus, extendens ma- num, apprehendit eum : et ait num, apprehendit eum : et ait illi Modicæ fidei, quare dubi- illi Modicæ fidei, quare dubi- tasti? tasti?

32. Et cum ascendissent in naviculam, 32. Et cum ascendissent in naviculam,

" "

cessavit ventus. cessavit ventus.

rus quinque millia virorum, 33. Qui autem in navicula erant ve- rus quinque millia virorum, 33. Qui autem in navicula erant ve- exceptis mulieribus et parvu- exceptis mulieribus et parvu-

lis. lis.

nerunt et adoraverunt eum, nerunt et adoraverunt eum, dicentes Vere Filius Dei es. dicentes Vere Filius Dei es.

22. Et statim compulit Jesus discipu- 34. Et cum transfretassent, venerunt 22. Et statim compulit Jesus discipu- 34. Et cum transfretassent, venerunt

los ascendere in naviculam 2, et los ascendere in naviculam 2, et præcedere eum trans fretum, præcedere eum trans fretum, donec dimitteret turbas. donec dimitteret turbas.

23. Et dimissa turba, ascendit in 23. Et dimissa turba, ascendit in montem solus orare ³. Vespere montem solus orare ³. Vespere autem facto, solus erat ibi. autem facto, solus erat ibi. 24. Navicula autem in medio mari 24. Navicula autem in medio mari jactabatur fluctibus erat enim jactabatur fluctibus erat enim contrarius ventus. contrarius ventus.

in terram Genesar 4. in terram Genesar 4.

35. Et cum cognovissent eum viri loci 35. Et cum cognovissent eum viri loci illius, miserunt in universam illius, miserunt in universam regionem illam, et obtulerunt ei regionem illam, et obtulerunt ei omnes male habentes. omnes male habentes. 31. Et rogabant eum ut vel fimbriam 31. Et rogabant eum ut vel fimbriam vestimenti ejus tangerent. Et vestimenti ejus tangerent. Et quicumque tetigerunt salvi facti quicumque tetigerunt salvi facti

sunt. sunt.

1 Joan. VI, 9. 1 Joan. VI, 9.

• Marc. VI, 45. Marc. VI, 45.

3 Joan. vi, 15. 3 Joan. vi, 15.

* Marc. vi, 53. * Marc. vi, 53.

386 386

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CAPUT XIV MATTHÆI IN CAPUT XIV MATTHÆI

ENARRATIO. ENARRATIO.

« In illo tempore audivit Herodes te- « In illo tempore audivit Herodes te- trarchæ famam Jesu. trarchæ famam Jesu.

Et ait pueris suis: Hic est Joannes Et ait pueris suis: Hic est Joannes Baptista ipse surrexit a mortuis, Baptista ipse surrexit a mortuis, et ide o virtuteso perantur in eo. » et ide o virtuteso perantur in eo. »

In isto capitulo determinatur ordo In isto capitulo determinatur ordo Ecclesiæ secundum doctrinam veritatis Ecclesiæ secundum doctrinam veritatis penes quantitatem gratiæ quam præstat. penes quantitatem gratiæ quam præstat. Et habet duas partes: in quarum prima Et habet duas partes: in quarum prima per congruitatem primo ostenditur finis per congruitatem primo ostenditur finis ejus, quod fuit via ad eamdem gratiam ejus, quod fuit via ad eamdem gratiam introducendam et hoc significatur in introducendam et hoc significatur in interfectione Joannis. In secundo, osten- interfectione Joannis. In secundo, osten- ditur cursus communitatis gratiæ intro- ditur cursus communitatis gratiæ intro- ductæ, ibi, . 13: « Quod cum audisset ductæ, ibi, . 13: « Quod cum audisset Jesus, etc. » Jesus, etc. »

Prima harum subdividitur in partes Prima harum subdividitur in partes duas in quarum prima declarat, quali- duas in quarum prima declarat, quali- ter hæc historia de occisione Joannis ter hæc historia de occisione Joannis hic ad litteram introducitur: et in secunda hic ad litteram introducitur: et in secunda describitur, ibi, 3: Herodes enim te- describitur, ibi, 3: Herodes enim te- nuit, etc. » nuit, etc. »

In prima tria declarantur: fama ad In prima tria declarantur: fama ad Herodem de Jesu perveniens : error Herodem de Jesu perveniens : error circa personam Christi: et causa, quare circa personam Christi: et causa, quare putavit Christum esse Joanenm, quod est putavit Christum esse Joanenm, quod est causa erroris. causa erroris.

De primo dicit: De primo dicit:

« In illo tempore, » « In illo tempore, »

Cum sic de sapientia et virtute omnes Cum sic de sapientia et virtute omnes homines mirarentur, « audivit, » etiam homines mirarentur, « audivit, » etiam post alios, « Herodes tetracha famam post alios, « Herodes tetracha famam

1 Psal. CXXII, 2. 1 Psal. CXXII, 2.

2 Cf. Act. x11, 1 et 2. 2 Cf. Act. x11, 1 et 2.

Jesu. » Magis enim malitiosi reges tenti Jesu. » Magis enim malitiosi reges tenti et non accipientes sibi, ut dicit Augusti- et non accipientes sibi, ut dicit Augusti- nus, nisi eos qui gratiantur honores hu- nus, nisi eos qui gratiantur honores hu- jus mundi: nec solliciti de inquisitione jus mundi: nec solliciti de inquisitione salutis, non audiunt de Deo nisi post salutis, non audiunt de Deo nisi post alios omnium ore famam prædicante. alios omnium ore famam prædicante. Supra enim, ix, 26, habitum est, quod Supra enim, ix, 26, habitum est, quod exiit fama hæc in universam terram exiit fama hæc in universam terram illam. Et loquitur de regione Judææ. Et, illam. Et loquitur de regione Judææ. Et, Luc. iv, 14: Fama exiit per universam Luc. iv, 14: Fama exiit per universam regionem. Et loquitur de Galilæa. Et, Su- regionem. Et loquitur de Galilæa. Et, Su- pra, iv, 24 Abiit opinio ejus in totam pra, iv, 24 Abiit opinio ejus in totam Syriam. Omnem ergo terram occupante Syriam. Omnem ergo terram occupante fama, tandem violenter percussit etiam fama, tandem violenter percussit etiam aures Herodis. II ad Corinth. 11, 15: aures Herodis. II ad Corinth. 11, 15: Christi bonus odor sumus Deo in iis qui Christi bonus odor sumus Deo in iis qui salvi fiunt, et in iis, qui pereunt. Et præ- salvi fiunt, et in iis, qui pereunt. Et præ- cedit, . 14 « Deo autem gratias, qui... cedit, . 14 « Deo autem gratias, qui... odorem notitiæ suæ manifestat per nos in odorem notitiæ suæ manifestat per nos in omni loco. omni loco.

« Et ait pueris suis. » « Et ait pueris suis. »

Pueri sunt servi, pueri dicti, quia ad Pueri sunt servi, pueri dicti, quia ad modum puerorum ab alio moventur et modum puerorum ab alio moventur et ducuntur. Ecce sicut oculi servorum in ducuntur. Ecce sicut oculi servorum in manibus dominorum suorum 1. Ad manibus dominorum suorum 1. Ad Galat. iv, 1 Quanto tempore hæres par- Galat. iv, 1 Quanto tempore hæres par- vulus est, nihil differt a servo. Non vulus est, nihil differt a servo. Non ergo a puritate dicti sunt isti pueri: sed, ergo a puritate dicti sunt isti pueri: sed, ut diximus, quia ab alio minantur, mo- ut diximus, quia ab alio minantur, mo- ventur, et non motu proprio. Sed quare ventur, et non motu proprio. Sed quare non dixit extraneis ? Dicendum, quod non dixit extraneis ? Dicendum, quod iste versipellis finxit se dolere de morte iste versipellis finxit se dolere de morte Joannis et ideo apud extraneos de Joannis et ideo apud extraneos de morte non loquebatur, sed apud com- morte non loquebatur, sed apud com- plices scelerum suorum pueros suos. plices scelerum suorum pueros suos. Iste autem Herodes non est Ascalonita, Iste autem Herodes non est Ascalonita, qui pueros occidit, et sub quo Dominus qui pueros occidit, et sub quo Dominus natus fuit: sed filius ejus, qui Antipas natus fuit: sed filius ejus, qui Antipas cognomine vocabatur, cujus filius, nepos cognomine vocabatur, cujus filius, nepos primi Herodis, occidit Jacobum, fratrem primi Herodis, occidit Jacobum, fratrem Joannis, gladio, et captivavit Petrum 2. Joannis, gladio, et captivavit Petrum 2. Et hæc notata sunt supra, 11, 3 ³. Et hæc notata sunt supra, 11, 3 ³.

3 Cf. enarrationem supra factam, Matth. II, 3 Cf. enarrationem supra factam, Matth. II, 3, 19. 3, 19.

IN EVANG. MATTHÆI, XIV-3. IN EVANG. MATTHÆI, XIV-3.

« Hic est Joannes Baptista. « Hic est Joannes Baptista.

» »

Ecce error in personna Salvatoris Ecce error in personna Salvatoris Sed, Luc, 1x, 9, sic dicitur: Joannem ego Sed, Luc, 1x, 9, sic dicitur: Joannem ego decollavi. Quis est autem iste, de quo decollavi. Quis est autem iste, de quo ego talia audio ? Et dicendum, quod ego talia audio ? Et dicendum, quod utrumque dixit. Sed id quod dicit Lucas, utrumque dixit. Sed id quod dicit Lucas, dixit in principio famæ. Vincente autem dixit in principio famæ. Vincente autem fama, dixit quod scribitur hic: et in hoc fama, dixit quod scribitur hic: et in hoc notatur accusatio Herodis. Si enim eum notatur accusatio Herodis. Si enim eum occidit cujus sanctitatem tantam credidit, occidit cujus sanctitatem tantam credidit, ut nulli alii competeret fama tantarum ut nulli alii competeret fama tantarum virtutum, ex hoc reatiorem se ostendit virtutum, ex hoc reatiorem se ostendit quo sanctiorem Joannem esse dixit. quo sanctiorem Joannem esse dixit. Joannem enim tantum credidit, quod Joannem enim tantum credidit, quod Christus æstimari potuisset. Christus æstimari potuisset.

<< Ipse surrexit a mortuis. » << Ipse surrexit a mortuis. »

Ecce causa erroris. Joannes enim in Ecce causa erroris. Joannes enim in hac mortalitate (alias, mortali vita) vi- hac mortalitate (alias, mortali vita) vi- vens quidem signum fecit nullum, sicut vens quidem signum fecit nullum, sicut dicitur, Joan. x, 41. Et hoc statui suo dicitur, Joan. x, 41. Et hoc statui suo competebat, et non derogabat merito. competebat, et non derogabat merito. Status enim suus fuit, quod oportet Status enim suus fuit, quod oportet eum continue minui¹, et ideo miracula eum continue minui¹, et ideo miracula eum magnum in opinione hominum fa- eum magnum in opinione hominum fa- cere non debebant: non ergo hoc dero- cere non debebant: non ergo hoc dero- gabat merito. Herodes autem licet infi- gabat merito. Herodes autem licet infi- delis esset, tamen credidit resurrectio- delis esset, tamen credidit resurrectio- nem, et quod post resurrectionem Sancti nem, et quod post resurrectionem Sancti majoris virtutis essent quam ante et ideo majoris virtutis essent quam ante et ideo Joannem facere resurgentem dixit, quod Joannem facere resurgentem dixit, quod ante resurrectionem eum non posse fa- ante resurrectionem eum non posse fa- cere putavit, I ad Corinth. xv, 43: Se- cere putavit, I ad Corinth. xv, 43: Se- minatur in infirmitate, surget in virtute. minatur in infirmitate, surget in virtute. Et in hoc arguuntur Judæi resurrectio- Et in hoc arguuntur Judæi resurrectio- non credentes, quam alienigena non credentes, quam alienigena credidit. credidit.

nem nem

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Et ideo virtutes operantur in eo. » « Et ideo virtutes operantur in eo. »

Hypallage est. Ipse virtutes operatur Hypallage est. Ipse virtutes operatur in eis. Vel, dicatur quod propria, et non in eis. Vel, dicatur quod propria, et non figurata est locutio: quia duæ sunt causæ figurata est locutio: quia duæ sunt causæ virtutum, una quidem meritoria per con- virtutum, una quidem meritoria per con-

1 Joan. m, 30: Illum oportet crescere, me au- 1 Joan. m, 30: Illum oportet crescere, me au-

587 587

gruitatem, et si non per condignitatem : gruitatem, et si non per condignitatem : et hæc est ex parte populi: alia est ex et hæc est ex parte populi: alia est ex parte facientis effectiva miraculi. Et de parte facientis effectiva miraculi. Et de primo loquens, dicit: « Ideo virtutes primo loquens, dicit: « Ideo virtutes operantur in eo. » operantur in eo. »

« Herodes enim tenuit Joannem, et « Herodes enim tenuit Joannem, et alligavit eum, et posuit in carce- alligavit eum, et posuit in carce-

rem. » rem. »

Secunda pars istius historiæ, in qua Secunda pars istius historiæ, in qua describitur occisio Joannis. describitur occisio Joannis.

Dividitur autem pars ista in tres partes: Dividitur autem pars ista in tres partes: in quarum prima ostenditur Joannis cap- in quarum prima ostenditur Joannis cap- tivitas in secunda, occisio: et in tertia, tivitas in secunda, occisio: et in tertia, sepultura. Et hæc omnia patent in lit- sepultura. Et hæc omnia patent in lit- tera. tera.

In prima harum duo dicuntur: capti- In prima harum duo dicuntur: capti- vitas, et causa captivitatis. vitas, et causa captivitatis.

Captivitas autem tribus exaggeratur Captivitas autem tribus exaggeratur malis tentione, alligatione, et incarcera- malis tentione, alligatione, et incarcera- tione. Quorum primum fuit temerarium tione. Quorum primum fuit temerarium tenere prophetam secundum, impium tenere prophetam secundum, impium ligare membra plena Spiritu sancto: ter- ligare membra plena Spiritu sancto: ter- tium, sacrilegium incarcerare eum qui tium, sacrilegium incarcerare eum qui multos solverat a carcere dæmonum. multos solverat a carcere dæmonum. Et hoc est quod dicit: Et hoc est quod dicit:

<< Herodes enim tenuit Joannem, » << Herodes enim tenuit Joannem, »

Eum scilicet qui expeditus debuit præ- Eum scilicet qui expeditus debuit præ- cedere Christum in spiritu et virtute Eliæ, cedere Christum in spiritu et virtute Eliæ, impediens, quantum in ipso fuit, salutis impediens, quantum in ipso fuit, salutis viam. viam.

« Et alligavit eum, » qui libere sonare « Et alligavit eum, » qui libere sonare debuit, ut vox verbum, impediens salutis debuit, ut vox verbum, impediens salutis auditum. auditum.

« Et posuit eum in carcerem, » qui ma- « Et posuit eum in carcerem, » qui ma- jor erat inter natos mulierum, ad quem jor erat inter natos mulierum, ad quem omnes relictis propriis exibant ad viden- omnes relictis propriis exibant ad viden- dum et in hoc recludens virtutis formam dum et in hoc recludens virtutis formam et exemplum. et exemplum.

« Propter Herodiadem, uxorem fra- « Propter Herodiadem, uxorem fra- tris sui. tris sui.

tem minui. tem minui.

588 588

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Dicebat enim illi Joannes: Non li- Dicebat enim illi Joannes: Non li- cet tibi habere eam. cet tibi habere eam.

Et volens eum occidere, timuit po- Et volens eum occidere, timuit po- pulum, quia sicut Prophetam eum pulum, quia sicut Prophetam eum habebant. » habebant. »

« Propter Herodiadem uxorem fratris « Propter Herodiadem uxorem fratris sui,» scilicet Philippi. Hic tanguntur sui,» scilicet Philippi. Hic tanguntur causæ captivitatis: et dicuntur hic tria, causæ captivitatis: et dicuntur hic tria, scilicet vera causa, modus causæ, et ef- scilicet vera causa, modus causæ, et ef- fectus in Herode. fectus in Herode.

Causa enim fuit meretrix mulier, tho- Causa enim fuit meretrix mulier, tho- rum veri mariti adulterio simul et stu- rum veri mariti adulterio simul et stu- pro commaculans: erat enim ista Hero- pro commaculans: erat enim ista Hero- dias filia Aretæ regis, qui quia odivit dias filia Aretæ regis, qui quia odivit Philippum, filiam Philippo abstulit: et Philippum, filiam Philippo abstulit: et cum Philippus adversaretur Herodi cum Philippus adversaretur Herodi propter impietatem et crudelitatem istius propter impietatem et crudelitatem istius Herodis, in dolorem Philippi eam Herodi Herodis, in dolorem Philippi eam Herodi copulavit: et ipsa meretrix existens et copulavit: et ipsa meretrix existens et fornicatrix in hoc consensit, et sicut in fornicatrix in hoc consensit, et sicut in littera innuitur, hoc fieri procuravit. littera innuitur, hoc fieri procuravit. Eccli. XXII, 31 et seq. Erit in dedecus... Eccli. XXII, 31 et seq. Erit in dedecus... mulier omnis relinquens virum suum, mulier omnis relinquens virum suum, et statuens hæreditatem ex alieno matri- et statuens hæreditatem ex alieno matri- monio primo enim in lege Altissimi monio primo enim in lege Altissimi incredibilis fuit: secundo in virum suum incredibilis fuit: secundo in virum suum deliquit tertio in adulterio fornicata est. deliquit tertio in adulterio fornicata est. Eccli. xxvi, 10: Sicut boum jugum quod Eccli. xxvi, 10: Sicut boum jugum quod movetur, ita et mulier nequam : qui te- movetur, ita et mulier nequam : qui te- net illam quasi qui apprehendit scor- net illam quasi qui apprehendit scor- pionem. Eccle. vII, 27: Inveni amariorem pionem. Eccle. vII, 27: Inveni amariorem morte mulierem, quæ laqueus venarorum morte mulierem, quæ laqueus venarorum est, et sagena cor ejus, vincula sunt ma- est, et sagena cor ejus, vincula sunt ma- nus illius. nus illius.

Et subjungit modum causæ istius: Et subjungit modum causæ istius:

« Dicebat enim illi Joannes: Non li- « Dicebat enim illi Joannes: Non li- cet tibi habere eam. » cet tibi habere eam. »

Levit. xx, Levit. xx, 21 Qui duxerit uxorem 21 Qui duxerit uxorem fratris sui, rem facit illicitam, turpi- fratris sui, rem facit illicitam, turpi- tudinem fratris sui revelavit. Levit. tudinem fratris sui revelavit. Levit.

* Simile, I ad Corinth. v 1,: Omnino auditur * Simile, I ad Corinth. v 1,: Omnino auditur inter vos fornicatio, et talis fornicatio, qualis nec inter vos fornicatio, et talis fornicatio, qualis nec inter gentes, ita ut uxorem patris sui aliquis ha- inter gentes, ita ut uxorem patris sui aliquis ha- beat. beat.

xv111, 16 : › Turpitudinem uxoris fratris xv111, 16 : Turpitudinem uxoris fratris tui non revelabis. tui non revelabis.

Et attende modestiam Joannis, quali- Et attende modestiam Joannis, quali- ter sine improperio, solius veritatis amo- ter sine improperio, solius veritatis amo- re, non ex se, sed ex lege potius monens re, non ex se, sed ex lege potius monens de veritate quam corripiens, illicitas de- de veritate quam corripiens, illicitas de- testatur nuptias. Deferens enim regi, at- testatur nuptias. Deferens enim regi, at- tendens quod dicit Apostolus, ad Roman. tendens quod dicit Apostolus, ad Roman. XIII, 7 Cui honorem, honorem: non di- XIII, 7 Cui honorem, honorem: non di- cit: Progenies viperarum, sed simplici- cit: Progenies viperarum, sed simplici- ter «Non licet tibi habere eam. » Sa- ter «Non licet tibi habere eam. » Sa- pient. vii, 30 Sapientiam non vincit ma- pient. vii, 30 Sapientiam non vincit ma- litia. Omnino enim hæc audiebatur for- litia. Omnino enim hæc audiebatur for- nicatio in rege populi Dei, et talis, ut nicatio in rege populi Dei, et talis, ut uxorem fratris sui contra legem haberet ¹. uxorem fratris sui contra legem haberet ¹. Sed hoc fuit, quod dicit Amos, v, 10: Sed hoc fuit, quod dicit Amos, v, 10: Odio habuerunt corripientem in porta: Odio habuerunt corripientem in porta: et loquentem perfecte abominati sunt. et loquentem perfecte abominati sunt.

Sed qualiter dicit: Non licet tibi ha- Sed qualiter dicit: Non licet tibi ha- bere eam, cum iste fuerit alienigena bere eam, cum iste fuerit alienigena ex patre Idumæo. Dicunt autem qui- ex patre Idumæo. Dicunt autem qui- dam, quod forte legem Dei assumpserat, dam, quod forte legem Dei assumpserat, maxime quia mater dicitur Judæa maxime quia mater dicitur Judæa fuisse vel si hoc non fuit, tamen fuisse vel si hoc non fuit, tamen Prælatus populi Dei existens, legis forma Prælatus populi Dei existens, legis forma esse debuit, quamdiu præfuit: et ideo esse debuit, quamdiu præfuit: et ideo peccavit contra legem. Vel dicatur, quod peccavit contra legem. Vel dicatur, quod contra omnem legem naturalem et aliam contra omnem legem naturalem et aliam est habere uxorem alicujus, et præcipue est habere uxorem alicujus, et præcipue contra ordinem conjunctorum sanguine : contra ordinem conjunctorum sanguine : est enim hoc crimen committere contra est enim hoc crimen committere contra fratrem, et est fœdatio fratris. fratrem, et est fœdatio fratris.

« Et volens eum occidere. » « Et volens eum occidere. »

Ecce quid fecit tam levis admonitio in Ecce quid fecit tam levis admonitio in stupratore adultero: crudelitatem in pro- stupratore adultero: crudelitatem in pro- phetam, et timorem mundanum, quo- phetam, et timorem mundanum, quo- rum utrumque fuit maximum vitium. rum utrumque fuit maximum vitium.

De crudelitate dicit: «Volens eum De crudelitate dicit: «Volens eum occidere. » Psal. Liv, 24: Viri sanguinum occidere. » Psal. Liv, 24: Viri sanguinum et dolosi non dimidiebunt dies suos. Sa- et dolosi non dimidiebunt dies suos. Sa- pient. 11, 12 Circumveniamus justum, pient. 11, 12 Circumveniamus justum, quoniam inutilis est nobis, et contrarius quoniam inutilis est nobis, et contrarius

Iste Herodes Antipas filius erat Herodis Ma- Iste Herodes Antipas filius erat Herodis Ma- gni et mulieris Samaritanæ cui nomen Malthace. gni et mulieris Samaritanæ cui nomen Malthace. Cf. Joseph. Ant. XVII, 1-3. Cf. Joseph. Ant. XVII, 1-3.

IN EVANG. MATTHÆI, XIV-6, 7, 8. IN EVANG. MATTHÆI, XIV-6, 7, 8.

est operibus nostris, et improperat nobis est operibus nostris, et improperat nobis peccata legis. peccata legis.

De timore mundano ait: «Timuit De timore mundano ait: «Timuit Non quidem Non quidem populum. » populum. » propter propter irrationabilem tumultum populi, sed irrationabilem tumultum populi, sed potius propter propriam culpam: quia se potius propter propriam culpam: quia se culpabilem cognovit. « Quoniam sicut culpabilem cognovit. « Quoniam sicut prophetam eum habebant, » et majorem prophetam eum habebant, » et majorem propheta. Sapient. xvII, 10: Cum sit ti- propheta. Sapient. xvII, 10: Cum sit ti- mida nequitia, dat testimonium con- mida nequitia, dat testimonium con- demnationis semper enim præsumit demnationis semper enim præsumit sæva perturbata conscientia. Timor au- sæva perturbata conscientia. Timor au- tem iste mundanus non correxit culpam tem iste mundanus non correxit culpam conceptam, sed potius machinatus est conceptam, sed potius machinatus est causam quæ videretur opportuna ad causam quæ videretur opportuna ad scelus perpetrandum. Timor autem Dei scelus perpetrandum. Timor autem Dei corrigit culpam, sicut dicitur, Eccli. 1, corrigit culpam, sicut dicitur, Eccli. 1, 27 et 28: Timor Domini expellit pec- 27 et 28: Timor Domini expellit pec- catum: nam qui sine timore est non catum: nam qui sine timore est non poterit justificari. poterit justificari.

. .

« Die autem natalis Herodis, salta- « Die autem natalis Herodis, salta- vit filia Herodiadis in medio, et pla- vit filia Herodiadis in medio, et pla-

cuit Herodi. cuit Herodi.

Unde cum juramento pollicitus est Unde cum juramento pollicitus est ei dare quodcumque postulasset ab ei dare quodcumque postulasset ab

eo. eo.

At illa præmonita a matre sua: Da At illa præmonita a matre sua: Da mihi, inquit, hic in disco caput Joan- mihi, inquit, hic in disco caput Joan- nis Baptistæ. » nis Baptistæ. »

Hic incipit agere de morte Joannis. Et Hic incipit agere de morte Joannis. Et tangit duo, causam videlicet, et decolla- tangit duo, causam videlicet, et decolla- tionem. tionem.

Causam autem describit ab opportuni- Causam autem describit ab opportuni- tate temporis importuni et illiciti, dum tate temporis importuni et illiciti, dum inter vina sitiretur sanguis innocentis, et inter vina sitiretur sanguis innocentis, et inter epulas esuriretur caput Prophetæ inter epulas esuriretur caput Prophetæ ad mensam deportatum. Describit etiam ad mensam deportatum. Describit etiam ab inducente saltatrice garria histrionica ab inducente saltatrice garria histrionica motus meretricios (alias, meretricis) ma- motus meretricios (alias, meretricis) ma- tris detegente et describit ab illicito, et tris detegente et describit ab illicito, et stulto juramento tam regis quam sacri- stulto juramento tam regis quam sacri- kegi proditoris. kegi proditoris.

De primo dicit : De primo dicit :

« Die autem natalis Herodis. » « Die autem natalis Herodis. »

589 589

Dies quam celebravit, cum tamen no- Dies quam celebravit, cum tamen no- cumentum mundo illatum est, ut tam cumentum mundo illatum est, ut tam profanus nasceretur: in quo is in cujus profanus nasceretur: in quo is in cujus nativitate mundus gaudere præcipitur, nativitate mundus gaudere præcipitur, occideretur. Paraverat autem tunc festum. occideretur. Paraverat autem tunc festum. principibus, et populis Galilææ, sicut di- principibus, et populis Galilææ, sicut di- citur, Marc. vi, 21. In hac autem die, cum citur, Marc. vi, 21. In hac autem die, cum in peccatis, et ad tantum facinus natus in peccatis, et ad tantum facinus natus est, potius erat lugendum, sicut dicit est, potius erat lugendum, sicut dicit David, Psal. L, 7: Ecce in iniquitati- David, Psal. L, 7: Ecce in iniquitati- bus conceptus sum, et in peccatis con- bus conceptus sum, et in peccatis con- cepit me mater mea. Ad Ephes. 11, 3: cepit me mater mea. Ad Ephes. 11, 3: Sumus natura filii iræ. Job, 111, 3: Pe- Sumus natura filii iræ. Job, 111, 3: Pe- reat dies in qua natus sum, et nox in qua reat dies in qua natus sum, et nox in qua dictum est: Conceptus est homo. Jerem. dictum est: Conceptus est homo. Jerem. xx, 14 et 13: Maledicta dies in qua na- xx, 14 et 13: Maledicta dies in qua na- tus sum ! dies in qua peperit mater mea, tus sum ! dies in qua peperit mater mea, non sit benedicta! Maledictus vir, qui non sit benedicta! Maledictus vir, qui annuntiavit patri meo, dicens: Natus est annuntiavit patri meo, dicens: Natus est tibi puer masculus ! Hæc potius plan- tibi puer masculus ! Hæc potius plan- quam nata- quam nata- gendo dicere debuit Herodes, gendo dicere debuit Herodes, lis sui festum celebrare, qui tantum in- lis sui festum celebrare, qui tantum in-

felicitatis commisit ut decollaret Joan- felicitatis commisit ut decollaret Joan-

nem. nem.

« Saltavit filia Herodiadis in medio, « Saltavit filia Herodiadis in medio, et placuit Herodi. » et placuit Herodi. »

Causa inducens hic describitur, quæ Causa inducens hic describitur, quæ fuit repræsentatio turpissimi conceptus fuit repræsentatio turpissimi conceptus in matre, et admonitio scorti in uxore in matre, et admonitio scorti in uxore adultera et stupratrice, et libidinis in- adultera et stupratrice, et libidinis in- centivum in tota convivantium societate. centivum in tota convivantium societate. Saltus enim motus repræsentavit concu- Saltus enim motus repræsentavit concu- piscentiæ (alias, concupiscentiam) igno- piscentiæ (alias, concupiscentiam) igno- miniosæ suæ matris, quæ eam in libi- miniosæ suæ matris, quæ eam in libi- dinis concepit moribus. Filia autem di- dinis concepit moribus. Filia autem di- citur Herodiadis, eo quod non fuit filia citur Herodiadis, eo quod non fuit filia Herodis: quia consuetum est in Scriptura Herodis: quia consuetum est in Scriptura filias potius dici patrum quam matrum : filias potius dici patrum quam matrum : nec præsumitur filia fuisse Philippi, quia nec præsumitur filia fuisse Philippi, quia illa non petisset caput ejus qui repre- illa non petisset caput ejus qui repre- hendit separationem matris suæ a patre hendit separationem matris suæ a patre quem diligeret. Et quia non fit mentio quem diligeret. Et quia non fit mentio patris istius filiæ, præsumitur vilem pa- patris istius filiæ, præsumitur vilem pa- trem habuisse, et ex scorto matris nata: trem habuisse, et ex scorto matris nata: quod Herodes potius verecundari debuit, quod Herodes potius verecundari debuit,

590- 590-

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quam allici ex hoc in tam detestabile quam allici ex hoc in tam detestabile facinus perpetrandum 1. Præterea, filiæ facinus perpetrandum 1. Præterea, filiæ nobilium non discunt saltus, sed potius nobilium non discunt saltus, sed potius in verecundia puellari honestas exspe- in verecundia puellari honestas exspe- ctant nuptias et ideo omnium scorti ma- ctant nuptias et ideo omnium scorti ma- tris fuit ista testimonium. Et debuit di- tris fuit ista testimonium. Et debuit di- xisse Herodes, sicut Jehu dixit Joram, xisse Herodes, sicut Jehu dixit Joram, IV Reg. ix, 22: Adhuc fornicationes IV Reg. ix, 22: Adhuc fornicationes Jezabel, matris tuæ, et veneficia ejus Jezabel, matris tuæ, et veneficia ejus multa vigent et interfecisse filiam, et multa vigent et interfecisse filiam, et præcipitasse matrem ignominiosam.Saltu præcipitasse matrem ignominiosam.Saltu autem ipso, in quo verecunda nudantur, autem ipso, in quo verecunda nudantur, et motibus inordinatis dispositio repræ- et motibus inordinatis dispositio repræ- sentatur turpitudinis, fomenta libidinis sentatur turpitudinis, fomenta libidinis accipiebant assidentes. Proverb. VII, 10 accipiebant assidentes. Proverb. VII, 10 et 11: Occurrit mulier ornatu meretri- et 11: Occurrit mulier ornatu meretri- cio, præparata ad capiendum animas : cio, præparata ad capiendum animas : garrula et vaga, quietis impatiens. garrula et vaga, quietis impatiens.

« Unde cum juramento pollicitus « Unde cum juramento pollicitus est ei dare quodcumque postulasset. est ei dare quodcumque postulasset.

» »

Addit alius Evangelista Licet dimi- Addit alius Evangelista Licet dimi- dium regni mei 2. Et ex hoc accipitur, dium regni mei 2. Et ex hoc accipitur, quantum iste possessus fuit amore libi- quantum iste possessus fuit amore libi- dinis, qui talia obtulit thura libidinis dinis, qui talia obtulit thura libidinis aris, ut dimidium offerret regni sui. Os- aris, ut dimidium offerret regni sui. Os- tenditur autem, quod turpis fuit in causa tenditur autem, quod turpis fuit in causa jurandi, stultus in jurando, et impius in jurandi, stultus in jurando, et impius in reddendo. Libido enim causa fuit, stul- reddendo. Libido enim causa fuit, stul- titia generaliter jurare fecit, et vera im- titia generaliter jurare fecit, et vera im- pietas pietate mendaci contecta est. pietas pietate mendaci contecta est. Exod. XX, Exod. XX, 7: Non assumes nomen Domini 7: Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum. Iste autem assumpsit Dei tui in vanum. Iste autem assumpsit in turpem causam, et in stultum sacra- in turpem causam, et in stultum sacra- mentum. Supra, v, 34: Ego dico vobis, mentum. Supra, v, 34: Ego dico vobis, non jurare omnino. De hoc autem, ibi- non jurare omnino. De hoc autem, ibi- dem, plura dicta sunt: et ideo hic trans- dem, plura dicta sunt: et ideo hic trans- eunda . eunda .

In juramento autem isto tria conside- In juramento autem isto tria conside- rantur: obligatio stulta, ejus cui obliga- rantur: obligatio stulta, ejus cui obliga- tur petitio, ejusdem a scortatrice subor- tur petitio, ejusdem a scortatrice subor- natio (alias, subordinatio). De obligatione natio (alias, subordinatio). De obligatione jam dictum est. jam dictum est.

1 Joseph. Ant. XVII, 5, 4, vocat eam Salome 1 Joseph. Ant. XVII, 5, 4, vocat eam Salome et dicit eam filiam fuisse Philippi, quem, ut et dicit eam filiam fuisse Philippi, quem, ut supra notavit D. Albertus, dereliquerat Hero. supra notavit D. Albertus, dereliquerat Hero. dias ut Herodi Antipa copularetur. dias ut Herodi Antipa copularetur.

De subornatione subinfertur: De subornatione subinfertur:

« At illa præmonita a matre sua, » « At illa præmonita a matre sua, »

Non curam agente de filia, sed de scor- Non curam agente de filia, sed de scor- ti, et stupri sui libidine retinenda sine re- ti, et stupri sui libidine retinenda sine re- prehensione. Timuit enim, quoniam po- prehensione. Timuit enim, quoniam po- pulus habebat Joannem sicut prophetam, pulus habebat Joannem sicut prophetam, quod aliquando concitatus populus co- quod aliquando concitatus populus co- geret Herodem ad dimittendum eam : et geret Herodem ad dimittendum eam : et ideo subornavit filiam. Apocal. xvii, 6: ideo subornavit filiam. Apocal. xvii, 6: Vidi mulierem ebriam sanguine sancto- Vidi mulierem ebriam sanguine sancto- rum et de sanguine martyrum Jesu. rum et de sanguine martyrum Jesu.

« Da mihi in disco caput Joannis « Da mihi in disco caput Joannis Baptistæ. » Baptistæ. »

Notantur in hoc inverecundia saltatri- Notantur in hoc inverecundia saltatri- cis, crudelitas, et profana impietas. Ve- cis, crudelitas, et profana impietas. Ve- recundiæ puellaris est non posse videre recundiæ puellaris est non posse videre etiam animalia mortua et occisa. Sed, etiam animalia mortua et occisa. Sed, Eccli. xxvi, 12, dicit causam, quod for- Eccli. xxvi, 12, dicit causam, quod for- nicatio mulieris in extollentia oculorum, nicatio mulieris in extollentia oculorum, et in palpebris illius agnoscetur. et in palpebris illius agnoscetur.

Omnis mulier meretrix etiam est cru- Omnis mulier meretrix etiam est cru- delis et ideo ferali raptu quærens satiari delis et ideo ferali raptu quærens satiari pœnis, non simpliciter petit abscidi pœnis, non simpliciter petit abscidi caput, sed sibi in disco dari, in quo caput, sed sibi in disco dari, in quo cibus offerri (alias, afferri) consue- cibus offerri (alias, afferri) consue- verat. Jezabel pro certo ista filia, quæ, verat. Jezabel pro certo ista filia, quæ, III Reg. xxi, 2, juramento juravit se in III Reg. xxi, 2, juramento juravit se in crastino occisuram Eliam prophetam. crastino occisuram Eliam prophetam. Profanum autem non addere testimonium Profanum autem non addere testimonium turpissimæ causæ, cum nomen proponit turpissimæ causæ, cum nomen proponit occidendi et officium, dicens: « (Joannis occidendi et officium, dicens: « (Joannis Baptistæ,» quia Joannes (in quo est gra- Baptistæ,» quia Joannes (in quo est gra- tia) dicitur Baptista: via enim fuit pœni- tia) dicitur Baptista: via enim fuit pœni- tentiæ et purificationis. Causam ergo tentiæ et purificationis. Causam ergo mortis quam posuit, Deus voluit sic ex- mortis quam posuit, Deus voluit sic ex- primi: ut excusaretur scortum petens, primi: ut excusaretur scortum petens, et occisor obediens, et occisi declarare- et occisor obediens, et occisi declarare- tur causa, quæ martyrem facit et san- tur causa, quæ martyrem facit et san- ctum: pro zelo enim legis et castit atis est ctum: pro zelo enim legis et castit atis est interfectus. interfectus.

2 Marc. vi, 23 Quidquid petierit dabo tibi, 2 Marc. vi, 23 Quidquid petierit dabo tibi, licet dimidium regni mei. licet dimidium regni mei.

37. 37.

* Cf. supra ennarationem in Matth. v, 33- * Cf. supra ennarationem in Matth. v, 33-

IN EVANG. MATTHÆI, XIV-9, 10, 11, 12. IN EVANG. MATTHÆI, XIV-9, 10, 11, 12.

« Et contristatus est rex: propter « Et contristatus est rex: propter juramentum autem et eos qui pariter juramentum autem et eos qui pariter recumbebant, etc. » recumbebant, etc. »

Hic tangitur interfectio. Et tanguntur Hic tangitur interfectio. Et tanguntur duo primo enim repetuntur causæ in- duo primo enim repetuntur causæ in- ducentes, et postea subinfertur decol- ducentes, et postea subinfertur decol- latio. latio.

Inducentia autem sunt duo: obligatio Inducentia autem sunt duo: obligatio stulti juramenti, et discumbentes, quibus stulti juramenti, et discumbentes, quibus in velamen malitiæ præmittitur falsæ in velamen malitiæ præmittitur falsæ pietatis exterior obumbratio. pietatis exterior obumbratio.

De qua dicit : « Et contristatus est De qua dicit : « Et contristatus est rex. » Fingebat enim coram populo rex. » Fingebat enim coram populo se libenter audire Joannem, et multa se libenter audire Joannem, et multa facere pro eo. Et ideo etiam nunc si- facere pro eo. Et ideo etiam nunc si- mulat tristitiam, ac si victus religione mulat tristitiam, ac si victus religione juramenti facere cogatur. Innata enim juramenti facere cogatur. Innata enim erat ei ex patre fictio, qui etiam se velle erat ei ex patre fictio, qui etiam se velle adorare Christum simulabat 1. Isa. xxx11, adorare Christum simulabat 1. Isa. xxx11, 7 Fraudulenti vasa pessima sunt : 7 Fraudulenti vasa pessima sunt : ipse enim cogitationes concinnavit ad ipse enim cogitationes concinnavit ad perdendos mites in sermone menda- perdendos mites in sermone menda- cii, cum loqueretur pauper judicium. cii, cum loqueretur pauper judicium.

« Propter juramentum. » Ecce una « Propter juramentum. » Ecce una causa, non attendens quod stulte voverat causa, non attendens quod stulte voverat meliori consilio esse retractandum, et in meliori consilio esse retractandum, et in turpi voto mutandum esse voluntatis turpi voto mutandum esse voluntatis decretum quanto enim plus proceditur decretum quanto enim plus proceditur in malo, tanto est pejus: et ideo ju- in malo, tanto est pejus: et ideo ju- rando stultus, procedens ad impletionem rando stultus, procedens ad impletionem juramenti efficitur impius, et homi- juramenti efficitur impius, et homi-

cida. cida.

« Et propter eos qui pariter recum- « Et propter eos qui pariter recum- bebant,» quorum mentes saltatrix in bebant,» quorum mentes saltatrix in libidinem verterat, turpi motu lasciviæ libidinem verterat, turpi motu lasciviæ verecunda prætendens qualis enim fuit verecunda prætendens qualis enim fuit rex, tales vocavit convivas. Il Petr. II, rex, tales vocavit convivas. Il Petr. II, 13 et 14 Voluptatem existimantes diei 13 et 14 Voluptatem existimantes diei delicias, coinquinationes, et maculæ de- delicias, coinquinationes, et maculæ de- liciis affluentes, in conviviis suis luxu- liciis affluentes, in conviviis suis luxu- riantes vobiscum: oculos habentes ple- riantes vobiscum: oculos habentes ple- nos adulterii, et incessabilis delicti : nos adulterii, et incessabilis delicti : pellicientes animas instabiles. pellicientes animas instabiles.

« Jussit dari. « Jussit dari.

591 591

10 10

Misitque et decollavit Joannem in Misitque et decollavit Joannem in

carcere. carcere.

Et allatum est caput ejus in disco, Et allatum est caput ejus in disco, et datum est puellæ, et illa attulit ma- et datum est puellæ, et illa attulit ma- tri suæ. tri suæ.

Et accedentes discipuli ejus tule- Et accedentes discipuli ejus tule- runt corpus ejus, et sepelierunt illud, runt corpus ejus, et sepelierunt illud, et venientes nuntiaverunt Jesu. » et venientes nuntiaverunt Jesu. »

Ecce occisio. Et tangit tria delirita- Ecce occisio. Et tangit tria delirita- tem imperantis, impietatem obsequentis, tem imperantis, impietatem obsequentis, et infandam feritatem petentis. et infandam feritatem petentis.

.De primo dicit: « Jussit dari, » man- .De primo dicit: « Jussit dari, » man- dato sacrilego. Sapient. vI, 5: Cum es- dato sacrilego. Sapient. vI, 5: Cum es- setis ministri regni illius, non recte ju- setis ministri regni illius, non recte ju- dicastis. Daniel. XIII, 53: Innocentes dicastis. Daniel. XIII, 53: Innocentes opprimens, et dimittens noxios. opprimens, et dimittens noxios.

« Misitque, etc. » « Misitque, etc. »

Ministrum detestabilem, sceleris ex- Ministrum detestabilem, sceleris ex- secutorem, « et decollavit, » per illum, secutorem, « et decollavit, » per illum, Joannem in carcere. » Non enim produxit Joannem in carcere. » Non enim produxit eum populo, timens ne populus corripe- eum populo, timens ne populus corripe- ret eum, volens esse occultum, ut nemo ret eum, volens esse occultum, ut nemo sciret, nisi discumbentes, quorum men- sciret, nisi discumbentes, quorum men- tes scortatrix per saltatricem dementa- tes scortatrix per saltatricem dementa- verat. Isa. LVII, 1 Justus perit, et non verat. Isa. LVII, 1 Justus perit, et non est qui recogilet in corde suo et viri est qui recogilet in corde suo et viri misericordiæ colliguntur, quia non est misericordiæ colliguntur, quia non est qui intelligat a facie enim malitiæ col- qui intelligat a facie enim malitiæ col-

lectus est justus. lectus est justus.

« «

etc. » etc. »

Et allatum est caput Joannis, Et allatum est caput Joannis,

Ferale autem peccatum petentis est Ferale autem peccatum petentis est triplex, unum delectari in visu capitis: triplex, unum delectari in visu capitis: quod notatur, cum dicit : « Allatum est quod notatur, cum dicit : « Allatum est caput Joannis in disco, » ut vel sic sa- caput Joannis in disco, » ut vel sic sa- tiaretur pœnis ejus. Et secundum est re- tiaretur pœnis ejus. Et secundum est re- muneratio saltatricis, quod dicit : « Da- muneratio saltatricis, quod dicit : « Da- tum est puellæ. » Tertium est pretium, tum est puellæ. » Tertium est pretium, et redemptio liberi scorti, quod dicit : et redemptio liberi scorti, quod dicit : « Puella dedit matri suæ, » sic (alias, « Puella dedit matri suæ, » sic (alias, se) a scorto non temperans. se) a scorto non temperans.

11 11

12 12

1 Cf. supra, 11, 8. 1 Cf. supra, 11, 8.

592 592

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Reatum incidit perjurii et homicidii Reatum incidit perjurii et homicidii Herodes et ne crederetur a populo, qui Herodes et ne crederetur a populo, qui Joannem prophetam habuit, libenter oc- Joannem prophetam habuit, libenter oc- cidisse, reatum illiciti juramenti adjecit, cidisse, reatum illiciti juramenti adjecit, et per convivium natalis sui opportuni- et per convivium natalis sui opportuni- tatem tanti sceleris inquisivit, sicut tatem tanti sceleris inquisivit, sicut innuitur, Marc. VI, 20 et seq. Eccli. innuitur, Marc. VI, 20 et seq. Eccli. IX, 4 Cum saltatrice ne assiduus sis: IX, 4 Cum saltatrice ne assiduus sis: nec audias illam, ne pereas in ef- nec audias illam, ne pereas in ef- ficacia illius. Et quod quidem fecit Je- ficacia illius. Et quod quidem fecit Je- zabel aperta infidelitate per voluntatem, zabel aperta infidelitate per voluntatem, et non potuit perficere per opus, quia et non potuit perficere per opus, quia fugit Elias. Juravit enim dicens: Hæc fugit Elias. Juravit enim dicens: Hæc mihi faciant dii, et hæc addant, nisi mihi faciant dii, et hæc addant, nisi hac hora cras posuero animam tuam hac hora cras posuero animam tuam sicut animam unius ex illis. Aperta sicut animam unius ex illis. Aperta enim crudelitas effugitur. Et similiter, enim crudelitas effugitur. Et similiter, quod rex Israel juravit se facturum in quod rex Israel juravit se facturum in ira, et impatientia, IV Reg. vi, 31: Ilæc ira, et impatientia, IV Reg. vi, 31: Ilæc mihi faciat Deus et hæc addat, si ste- mihi faciat Deus et hæc addat, si ste- terit caput Elisei, filii Saphat, super terit caput Elisei, filii Saphat, super ipsum hodie! Et impeditus fuit perficere ipsum hodie! Et impeditus fuit perficere per seniores Israel. Similiter quod in- per seniores Israel. Similiter quod in- consulte juravit David se interfecturum consulte juravit David se interfecturum Nabal stultum, consilio meliori mutavit Nabal stultum, consilio meliori mutavit per interventum Abigail sapientis mulie- per interventum Abigail sapientis mulie- ris 2. Sed dolus non habet remedium : ris 2. Sed dolus non habet remedium : dolo enim detinuit, ne evaderet, et li- dolo enim detinuit, ne evaderet, et li- benter eum audire simulavit, et discipu- benter eum audire simulavit, et discipu- los obsequi permisit, ne putaretur velle los obsequi permisit, ne putaretur velle occidere sub obtentu nefandæ religionis, occidere sub obtentu nefandæ religionis, necesssitatem occidendi sibi paravit, necesssitatem occidendi sibi paravit, mentes convivarum poculis et saltatricis mentes convivarum poculis et saltatricis gestibus, et uxoris meretriciis (alias, me- gestibus, et uxoris meretriciis (alias, me- retricis) commentis obtinuit: et sic ne- retricis) commentis obtinuit: et sic ne- fas quod conceperat, perpetravit. Jerem. fas quod conceperat, perpetravit. Jerem. 1x, 8: Sagitta vulnerans lingua eorum, 1x, 8: Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum locuta est. Psal. x secundum Hæ- dolum locuta est. Psal. x secundum Hæ- bræos, 9: Insidiatur in abscondito, bræos, 9: Insidiatur in abscondito, quasi leo in spelunca sua. Insidiatur quasi leo in spelunca sua. Insidiatur ut rapiat pauperem. Eccli. XII, 16: ut rapiat pauperem. Eccli. XII, 16: In oculis suis lacrymabitur inimicus, In oculis suis lacrymabitur inimicus, et si invenerit tempus, non satiabitur et si invenerit tempus, non satiabitur sanguine. sanguine.

1 III Reg. xix, 22. 1 III Reg. xix, 22.

« Et accedentes discipuli, etc. » « Et accedentes discipuli, etc. »

Quos, ut dolum simularet, coram Ju- Quos, ut dolum simularet, coram Ju- dæis non prohibuit. « Tulerunt corpus dæis non prohibuit. « Tulerunt corpus ejus. » Ex hoc innuitur, quod de illo ejus. » Ex hoc innuitur, quod de illo loco ad locum alium tulerunt. loco ad locum alium tulerunt.

« Et sepelierunt illud. » Ultima pars « Et sepelierunt illud. » Ultima pars est ista de sepultura Joannis. Dicit est ista de sepultura Joannis. Dicit autem Hieronymus, quod Joannes in Se- autem Hieronymus, quod Joannes in Se- baste est occisus, et in Machoronta sepul- baste est occisus, et in Machoronta sepul- tus. Sebaste autem fuit, quæ et Samaria tus. Sebaste autem fuit, quæ et Samaria dicebatur, ubi Herodes fecit domum re- dicebatur, ubi Herodes fecit domum re- giam,in qua forte carcerali custodia deten- giam,in qua forte carcerali custodia deten- tus fuit Joannes. Et cum hoc concordat tus fuit Joannes. Et cum hoc concordat Josephus. In Ecclesiastica autem historia Josephus. In Ecclesiastica autem historia et in chronicis Eusebii narratur contra et in chronicis Eusebii narratur contra factum fuisse quod scilicet in Macho- factum fuisse quod scilicet in Macho- ronta occisus sit, et in Sebaste sepultus. ronta occisus sit, et in Sebaste sepultus. Sed de capite omnes confitentur, quod Sed de capite omnes confitentur, quod Jerosolymis sepultum sit. Machoronta Jerosolymis sepultum sit. Machoronta autem oppidum est ultra Jordanem, in autem oppidum est ultra Jordanem, in sorte duarum et dimidiæ tribuum. sorte duarum et dimidiæ tribuum.

« Et venientes nuntiaverunt Jesu. » « Et venientes nuntiaverunt Jesu. » Ecce quantum profuit missio discipulo- Ecce quantum profuit missio discipulo- rum Joannis ad Jesum, Supra, xi, 2 et rum Joannis ad Jesum, Supra, xi, 2 et seq. Persuasi enim tunc a Domino, nunc seq. Persuasi enim tunc a Domino, nunc veniunt, et nuntiant Jesu de morte et veniunt, et nuntiant Jesu de morte et qui prius æmulati sunt eum, nunc præ- qui prius æmulati sunt eum, nunc præ- nuntiant pericula, ut caveat sibi, ne nuntiant pericula, ut caveat sibi, ne similiter a doloso Herode occidatur. Luc. similiter a doloso Herode occidatur. Luc. XIII, 31 Exi, et vade hinc : quia Ile- XIII, 31 Exi, et vade hinc : quia Ile- rodes vult te occidere. rodes vult te occidere.

« Quod cum audisset Jesus, secessit « Quod cum audisset Jesus, secessit inde in navicula in locum desertum inde in navicula in locum desertum seorsum et cum audissent turbæ, seorsum et cum audissent turbæ, secutæ sunt eum pedestres de civita- secutæ sunt eum pedestres de civita- tibus. » tibus. »

Hic incipit agere de novæ gratiæ mul- Hic incipit agere de novæ gratiæ mul- tiplicatione. Manifestatur autem in no- tiplicatione. Manifestatur autem in no- bis dupliciter multiplicatio gratiæ : uno bis dupliciter multiplicatio gratiæ : uno modo, quando ea quibus abutendo in- modo, quando ea quibus abutendo in- grati efficimur, in usum gratiæ conver- grati efficimur, in usum gratiæ conver- tuntur, et in usu illo abundant : secundo tuntur, et in usu illo abundant : secundo

2 Cf. I Reg. xxv, 13 et seq. 2 Cf. I Reg. xxv, 13 et seq.

18 18

IN EVANG. MATTHÆI, XIV-13. IN EVANG. MATTHÆI, XIV-13.

autem modo manifestatur in nobis gra- autem modo manifestatur in nobis gra- tia per effectum proprium. Primum ho- tia per effectum proprium. Primum ho- rum est gratiæ divinæ in nobis signum, rum est gratiæ divinæ in nobis signum, secundum autem est gratiæ complemen- secundum autem est gratiæ complemen- tum. Ex primo, conformitas auctoris tum. Ex primo, conformitas auctoris gratiæ ad eum qui dedit legem osten- gratiæ ad eum qui dedit legem osten- ditur, quia ille pavit populum in deser- ditur, quia ille pavit populum in deser- ro, in quo legem dedit'. Ex secundo, ro, in quo legem dedit'. Ex secundo, rigoris legis datæ ostenditur tempera- rigoris legis datæ ostenditur tempera- mentum. Secundum incipit, ibi, y. 22 : mentum. Secundum incipit, ibi, y. 22 : « Et statim compulit Jesus discipu- « Et statim compulit Jesus discipu- los. » los. »

In primo autem horum tria determi- In primo autem horum tria determi- nantur, quorum unum est gratiæ istius nantur, quorum unum est gratiæ istius causa, et opportunitas: secundum, per- causa, et opportunitas: secundum, per- fectio cum circumstantibus eam, ibi, fectio cum circumstantibus eam, ibi, 7. 18: « Qui ait eis Afferte mihi 7. 18: « Qui ait eis Afferte mihi illos. »Tertium autem est istius gra- illos. »Tertium autem est istius gra- tiæ superabundantia, ibi, y. 20: « Et tiæ superabundantia, ibi, y. 20: « Et manducaverunt omnes. » manducaverunt omnes. »

Prima harum dividitur in tres: in Prima harum dividitur in tres: in quarum prima ponitur opportunitas istius quarum prima ponitur opportunitas istius gratiæ in secunda, allegatio discipulo- gratiæ in secunda, allegatio discipulo- rum ignorantium exhibitionem futuræ rum ignorantium exhibitionem futuræ gratiæ et in tertia ponitur instructio de gratiæ et in tertia ponitur instructio de gratia exhibenda. Et hæc patent in lit- gratia exhibenda. Et hæc patent in lit- tera. tera.

In prima harum sunt tres paragraphi: In prima harum sunt tres paragraphi: in quorum primo continetur opportuni- in quorum primo continetur opportuni- tas ex loco, in quo necesse fuit exhibere tas ex loco, in quo necesse fuit exhibere refectionis gratiam: in secundo, devotio refectionis gratiam: in secundo, devotio turbarum, expostulans per congruita- turbarum, expostulans per congruita- tem devotionis quod fieret in tertio po- tem devotionis quod fieret in tertio po- nitur præexhibitio gratiæ minoris, quæ nitur præexhibitio gratiæ minoris, quæ signum est secuturæ gratiæ communis. signum est secuturæ gratiæ communis. Et hæc patent in littera. Et hæc patent in littera.

In primo horum quatuor dicuntur, In primo horum quatuor dicuntur, quare videlicet a loco in quo fuit seces- quare videlicet a loco in quo fuit seces- sit, et recessit, et quo instrumento, et sit, et recessit, et quo instrumento, et quo pervenit. Et hoc plane dicit lit- quo pervenit. Et hoc plane dicit lit-

tera. tera.

De primo dicit : De primo dicit :

« Quod cum audisset Jesus, » « Quod cum audisset Jesus, »

Quod Herodes sic in innocentes de- Quod Herodes sic in innocentes de- baccharetur, et dolos tenderet ad occi- baccharetur, et dolos tenderet ad occi-

1 Cf. Exod. xvi, 4 et seq. 1 Cf. Exod. xvi, 4 et seq.

XX XX

593 593

dendum eos: et maxime quod sibi dendum eos: et maxime quod sibi etiam (volens placere Judæis) insidiare- etiam (volens placere Judæis) insidiare- tur non quod hoc prius nesciret sine tur non quod hoc prius nesciret sine nuntio: quia dicitur, Eccli. xx11, 29: nuntio: quia dicitur, Eccli. xx11, 29: Domino Deo antequam crearentur om- Domino Deo antequam crearentur om- nia sunt agnita. Sed in hoc et in omni- nia sunt agnita. Sed in hoc et in omni- bus aliis assumptæ humanitatis ostendit bus aliis assumptæ humanitatis ostendit naturam, sciens futuras hæreses Mani- naturam, sciens futuras hæreses Mani- chæorum negaturas veritatem assumpti chæorum negaturas veritatem assumpti hominis. hominis.

« Secessit inde, etc. » « Secessit inde, etc. »

Ne temeritati Herodis locum daret Ne temeritati Herodis locum daret homicidium homicidio, vel potius Dei- homicidium homicidio, vel potius Dei- cidium Propheticidio cumulandi, par- cidium Propheticidio cumulandi, par- cens ex misericordia etiam his qui in cens ex misericordia etiam his qui in sordibus erant, ne nimis sordescerent : sordibus erant, ne nimis sordescerent : et quia nondum impleta adhuc erant et quia nondum impleta adhuc erant sacramenta nostræ salutis : et ut fugere sacramenta nostræ salutis : et ut fugere discipulis ostenderet pro tempore, et de- discipulis ostenderet pro tempore, et de- clinare rabiem persequentium, cum grex clinare rabiem persequentium, cum grex non quæritur, sed tantum persona. Un- non quæritur, sed tantum persona. Un- de, Luc. XIII, 32 et 33, dicitur: Dicite de, Luc. XIII, 32 et 33, dicitur: Dicite vulpi illi: Ecce ejicio dæmonia, et sa- vulpi illi: Ecce ejicio dæmonia, et sa- nitates perficio hodie, et cras, et die nitates perficio hodie, et cras, et die tertia consummor. Verumtamen opor- tertia consummor. Verumtamen opor- tet me ambulare hodie et cras et se- tet me ambulare hodie et cras et se-

quenti die, quia non capit Prophetam quenti die, quia non capit Prophetam perire extra Jerusalem. Supra, xi, 14 et perire extra Jerusalem. Supra, xi, 14 et 15 15

Pharisæi consilium faciebant ad- Pharisæi consilium faciebant ad- versus eum quomodo perderent eum. versus eum quomodo perderent eum. Jesus autem sciens recessit inde et se- Jesus autem sciens recessit inde et se- cuti sunt eum multi, et curavit eos cuti sunt eum multi, et curavit eos

omnes. omnes.

« In navicula, » quæ fuit recedendi « In navicula, » quæ fuit recedendi instrumentum, quo citius se furori sub- instrumentum, quo citius se furori sub- duceret, et quo non sequi possent. duceret, et quo non sequi possent.

«In locum desertum seorsum. » Quia «In locum desertum seorsum. » Quia enim fuit locus, utcumque præstabat enim fuit locus, utcumque præstabat latendi habitaculum: et quia desertus, latendi habitaculum: et quia desertus, vitavit insidiantium Pharisæorum et Scri- vitavit insidiantium Pharisæorum et Scri- barum notitiam : et quia seorsum, longe barum notitiam : et quia seorsum, longe à via, sequestravit a tortorum notitia. à via, sequestravit a tortorum notitia. Marci, vi, 31 Venite seorsum in desertum Marci, vi, 31 Venite seorsum in desertum locum, et requiescite pusillum. Psal. locum, et requiescite pusillum. Psal. LXII, 3 In terra deserta, et invia, et LXII, 3 In terra deserta, et invia, et

38 38

14 14

594 594

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

inaquosa sic in sancto apparui tibi, inaquosa sic in sancto apparui tibi, ut viderem virtutem tuam et gloriam ut viderem virtutem tuam et gloriam

tuam. tuam.

« Et cum audissent turbæ, etc. » « Et cum audissent turbæ, etc. »

Secundus est paragraphus. Audive- Secundus est paragraphus. Audive- runt autem turbæ forte per nautas, vel runt autem turbæ forte per nautas, vel per alios commeantes: non enim quæsi- per alios commeantes: non enim quæsi- vit omnino latere, sed a loco furoris et vit omnino latere, sed a loco furoris et frequentia invidorum Pharisæorum se frequentia invidorum Pharisæorum se subducere desertum enim istud erat subducere desertum enim istud erat juxta mare Galilææ, quod est Tiberiadis, juxta mare Galilææ, quod est Tiberiadis, sicut dicitur, Joan. vi, 1. Et erat in fini- sicut dicitur, Joan. vi, 1. Et erat in fini- bus Bethsaidæ, sicut dicitur, Marc. VI, 45, bus Bethsaidæ, sicut dicitur, Marc. VI, 45, et Luc. 1x, 10: quia omnes quatuor Evan- et Luc. 1x, 10: quia omnes quatuor Evan- gelista scribunt istam historiam. Et ideo gelista scribunt istam historiam. Et ideo multitudo maxima de civitatibus et fini- multitudo maxima de civitatibus et fini- bus illarum civitatum ad eum illuc pro- bus illarum civitatum ad eum illuc pro- peravit. peravit.

Et hoc est quod sequitur : « Secutæ Et hoc est quod sequitur : « Secutæ sunt eum pedestres de civitatibus. » sunt eum pedestres de civitatibus. » Et in hoc notatur devotio in insecutio- Et in hoc notatur devotio in insecutio- ne, labor in hoc quod pedestres, diffi- ne, labor in hoc quod pedestres, diffi- cultas in hoc quod de civitatibus, quia cultas in hoc quod de civitatibus, quia illi ex commodis delicatioribus secuti illi ex commodis delicatioribus secuti sunt. Eccle. x, 7: Vidi servos in equis, sunt. Eccle. x, 7: Vidi servos in equis, et principes ambulantes super terram et principes ambulantes super terram quasi servos. III Reg. xx, 14 et seq., cum quasi servos. III Reg. xx, 14 et seq., cum prœliaretur Achab contra regem Syriæ, prœliaretur Achab contra regem Syriæ, devicit eum per pedissequos principum devicit eum per pedissequos principum provinciarum. Levit. x1, 20, dicitur, quod provinciarum. Levit. x1, 20, dicitur, quod de volucribus, gradiens quatuor pedibus de volucribus, gradiens quatuor pedibus immundum est. Amos, 11, 15: Ascensor immundum est. Amos, 11, 15: Ascensor equi non salvabit animam suam. equi non salvabit animam suam.

« Et exiens vidit turbam multam, « Et exiens vidit turbam multam, et misertus est eis, et curavit langui- et misertus est eis, et curavit langui- dos eorum. »> dos eorum. »>

Tertius est paragraphus, in quo qua- Tertius est paragraphus, in quo qua- tuor dicuntur aggratulationis videlicet tuor dicuntur aggratulationis videlicet occursus, et beneplaciti sive dilectionis occursus, et beneplaciti sive dilectionis respectus, et misericordiæ affectus, et respectus, et misericordiæ affectus, et miserationis effectus. Sic enim turbis miserationis effectus. Sic enim turbis

1 Psal. cx1, 4: Exortum est in tenebris lumen 1 Psal. cx1, 4: Exortum est in tenebris lumen rectis, misericors, et miserator, et justus Dominus. rectis, misericors, et miserator, et justus Dominus.

exortus est per occursum : in tenebris exortus est per occursum : in tenebris autem existentibus lumen rectis corde autem existentibus lumen rectis corde exhibuit per dilectionis respectum, mise- exhibuit per dilectionis respectum, mise- ricors fuit per misericordiæ affectum, et ricors fuit per misericordiæ affectum, et miserator Dominus per miserationis ef- miserator Dominus per miserationis ef- fectum 1. fectum 1.

Et attende, quod hic non exspectat ut Et attende, quod hic non exspectat ut rogetur : quia labor, et devotio tur- rogetur : quia labor, et devotio tur- barum omnem vincebant postulationem : barum omnem vincebant postulationem : ideo etiam ultro occurrit eis. ideo etiam ultro occurrit eis.

Dicit ergo «Et exiens, » de interio- Dicit ergo «Et exiens, » de interio- ribus deserti in occursum turbarum. Isa. ribus deserti in occursum turbarum. Isa. LXIV, 5 Occurristi lætanti, et facienti LXIV, 5 Occurristi lætanti, et facienti justitiam in viis tuis recordabuntur justitiam in viis tuis recordabuntur tui. Sic enim ex nimio desiderio redem- tui. Sic enim ex nimio desiderio redem- ptionis nostræ processit obviam cruci- ptionis nostræ processit obviam cruci- fixoribus. « Vidit turbam multam. » fixoribus. « Vidit turbam multam. » Marc. x, 21: Jesus intuitus eum, dilexit Marc. x, 21: Jesus intuitus eum, dilexit eum. Sapient, 1V, 15: Respectus Dei eum. Sapient, 1V, 15: Respectus Dei in electos illius. in electos illius.

« Et misertus est eis. » Marc. VI, 34: « Et misertus est eis. » Marc. VI, 34: Exiens vidit turbam multam Jesus : Exiens vidit turbam multam Jesus : et misertus est super eos, quia erant et misertus est super eos, quia erant sicut oves non habentes pastorem. Hæc sicut oves non habentes pastorem. Hæc autem misericordia fuit propositum pa- autem misericordia fuit propositum pa- scendi eos intus et extra. Isa. xxx, 19: scendi eos intus et extra. Isa. xxx, 19: Miserans miserebitur tui: ad vocem Miserans miserebitur tui: ad vocem clamoris tui statim ut audierit, respon- clamoris tui statim ut audierit, respon- debit tibi. debit tibi.

» »

«Et curavit languidos eorum. «Et curavit languidos eorum. Supra, IV, 23: Circuibat... sanans om- Supra, IV, 23: Circuibat... sanans om- nem languorem, et omnem infirmita- nem languorem, et omnem infirmita- tem in populo. Act. x, 38 : Pertransivit tem in populo. Act. x, 38 : Pertransivit benefaciendo, et sanando omnes oppres- benefaciendo, et sanando omnes oppres- sos a diabolo, quoniam Deus erat cum sos a diabolo, quoniam Deus erat cum illo. illo.

« Vespere autem facto, accesserunt « Vespere autem facto, accesserunt ad eum discipuli ejus, dicentes : De- ad eum discipuli ejus, dicentes : De- sertus est locus, et hora jam præter- sertus est locus, et hora jam præter- iit dimitte turbas, ut euntes in ca- iit dimitte turbas, ut euntes in ca- stella emant sibi escas. >> stella emant sibi escas. >>

Hæc est pars de legatione discipu- Hæc est pars de legatione discipu-

2 Cf. Joan. XVIII, 4. 2 Cf. Joan. XVIII, 4.

IN EVANG. MATTHÆI, XIV-15,16, 17. IN EVANG. MATTHÆI, XIV-15,16, 17.

lorum. Tanguntur hic duo, scilicet dis- lorum. Tanguntur hic duo, scilicet dis- cipulorum accessus, et allegatio. cipulorum accessus, et allegatio.

De accessu duo dicit, tempus in- De accessu duo dicit, tempus in- ducens, et ausum discipulorum. ducens, et ausum discipulorum.

Tempus inducens est quod dicit: Tempus inducens est quod dicit: « Vespere autem facto, » quia tardi- « Vespere autem facto, » quia tardi- tas temporis lassos invitabat ad requiem, tas temporis lassos invitabat ad requiem, « accesserunt ad eum discipuli ejus, » « accesserunt ad eum discipuli ejus, » ausu majoris familiaritatis. Supra, v, 1 : ausu majoris familiaritatis. Supra, v, 1 : Accesserunt ad eum discipuli ejus. Accesserunt ad eum discipuli ejus.

« Dicentes. » Allegando quatuor: loci « Dicentes. » Allegando quatuor: loci incongruitatem ad manendum, temporis incongruitatem ad manendum, temporis refectionis transitum et ideo dimit- refectionis transitum et ideo dimit- tendas esse turbas, et ad quid dimittan- tendas esse turbas, et ad quid dimittan- tur, assignantes. tur, assignantes.

Dicunt igitur « Desertus est locus. » Dicunt igitur « Desertus est locus. » Numer. xx, 5 Quare nos... adduxistis Numer. xx, 5 Quare nos... adduxistis in locum istum pessimum, qui seri non in locum istum pessimum, qui seri non potest, qui nec ficum gignit, nec vineas, potest, qui nec ficum gignit, nec vineas, nec malogranata, insuper et aquam non nec malogranata, insuper et aquam non habet ad bibendum ? « Et hora » refe- habet ad bibendum ? « Et hora » refe- ctionis « jam » dudum « præteriit. » ctionis « jam » dudum « præteriit. » Innuunt, quod sustinuerunt eum jejunan- Innuunt, quod sustinuerunt eum jejunan- tes usque ad vesperam, et laboraverunt tes usque ad vesperam, et laboraverunt longius venientes. Simile est, Act. xx, longius venientes. Simile est, Act. xx, 7: Protraxit autem sermonem Pau- 7: Protraxit autem sermonem Pau- lus usque in mediam noctem. lus usque in mediam noctem.

« Dimitte turbas. » In hoc notatur, « Dimitte turbas. » In hoc notatur, quod turba non petebat ire, suspensa quod turba non petebat ire, suspensa ad dulcedinem sermonis. Cantic. II, ad dulcedinem sermonis. Cantic. II, 14 Sonet vox tua in auribus meis : 14 Sonet vox tua in auribus meis : vox enim tua dulcis. Psal. CXVIII, 103: vox enim tua dulcis. Psal. CXVIII, 103: Quam dulcia faucibus meis eloquia Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel ori meo ! « Ut euntes tua, super mel ori meo ! « Ut euntes in castella, » vicina deserto: castella in castella, » vicina deserto: castella enim erant loca munita (alias, minuta) enim erant loca munita (alias, minuta) in finibus civitatum. Quasi dicat: Non in finibus civitatum. Quasi dicat: Non poterunt redire hodie ad propria, dimitte poterunt redire hodie ad propria, dimitte ergo, ut saltem ementes in castellis ne- ergo, ut saltem ementes in castellis ne- cessaria, refocillent membra lassitudine cessaria, refocillent membra lassitudine confracta. «Emant sibi escas. » Genes. confracta. «Emant sibi escas. » Genes. XLII, 2 Emite nobis necessaria, ut pos- XLII, 2 Emite nobis necessaria, ut pos- simus vivere, et non consumamur ino- simus vivere, et non consumamur ino- pia. pia.

« Jesus autem dixit eis: Non habent « Jesus autem dixit eis: Non habent

1 Cf. Act. VI, 1 et seq. 1 Cf. Act. VI, 1 et seq.

595 595

necesse ire date illis vos mandu- necesse ire date illis vos mandu-

care. » care. »

Hic ponitur discipulorum instructio. Hic ponitur discipulorum instructio. Et dicuntur tria: primo enim ponit eo- Et dicuntur tria: primo enim ponit eo- rum quæ allegabant exclusionem : se- rum quæ allegabant exclusionem : se- cundo, imperat discipulis turbarum ciba- cundo, imperat discipulis turbarum ciba- tionem tertio autem discipulorum ad tionem tertio autem discipulorum ad hoc ostenditur penuria. hoc ostenditur penuria.

: :

De primo dicit: « Non habent ne- De primo dicit: « Non habent ne- cesse ire, »habentes juxta se univer- cesse ire, »habentes juxta se univer- sorum Dominum, de quo dicitur, ad sorum Dominum, de quo dicitur, ad Roman. x, 12: Qui dives est in omnes Roman. x, 12: Qui dives est in omnes qui invocant illum. I Petr. v, 7: Om- qui invocant illum. I Petr. v, 7: Om- nem sollicitudinem vestram projicien- nem sollicitudinem vestram projicien- tes in eum, quoniam ipsi cura est de tes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. Psal. vobis. Psal. LIV, 23 Jacta super Do- LIV, 23 Jacta super Do- minum curam tuam, et ipse te enutriet. minum curam tuam, et ipse te enutriet. «Date illis vos manducare. » Ecce «Date illis vos manducare. » Ecce mandatum, per quod injungitur discipu- mandatum, per quod injungitur discipu- lis, ut subditis de hoc quod acceperunt a lis, ut subditis de hoc quod acceperunt a Domino, procurent pabulum tam spiri- Domino, procurent pabulum tam spiri- tus quam corporis, si necesse fuerit, et tus quam corporis, si necesse fuerit, et facultas adsit. Eccli. xxix, 33 Orna facultas adsit. Eccli. xxix, 33 Orna mensam et quæ in manu habes, ciba mensam et quæ in manu habes, ciba cæteros. Infra, xxiv, 45: Quis, putas, est cæteros. Infra, xxiv, 45: Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem consti- fidelis servus et prudens, quem consti- tuit dominus suus super familiam suam, tuit dominus suus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore? Econ- ut det illis cibum in tempore? Econ- tra de male providentibus dicitur, Thre- tra de male providentibus dicitur, Thre- nor. IV, 4: Parvuli petierunt panem, nor. IV, 4: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Dominus et non erat qui frangeret eis. Dominus autem dixit Petro, Joan. xxxi, 17: autem dixit Petro, Joan. xxxi, 17: Pasce oves meas. Hoc intellexerunt Pasce oves meas. Hoc intellexerunt Apostoli, quando pupillos, et viduas, et Apostoli, quando pupillos, et viduas, et alios pauperes fideles in suas suscepe- alios pauperes fideles in suas suscepe- runt procurationes 1. II ad Corinth. runt procurationes 1. II ad Corinth. XII, 15 Ego autem libentissime im- XII, 15 Ego autem libentissime im- pendam, et superimpendar ipse pro pendam, et superimpendar ipse pro animabus vestris. animabus vestris.

<< Responderunt ei: Non habemus << Responderunt ei: Non habemus hic nisi quinque panes, et duos pi- hic nisi quinque panes, et duos pi-

sces. >> sces. >>

Ecce excusatio discipulorum. « Non Ecce excusatio discipulorum. « Non

17 17

596 596

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

habemus hic nisi quinque panes. » Joan. habemus hic nisi quinque panes. » Joan. VI, 9, addit, hordeaceos. « Et duos pi- VI, 9, addit, hordeaceos. « Et duos pi-

sces. » sces. »

Sed contra, Joan. v1, 9: Est puer Sed contra, Joan. v1, 9: Est puer unus hic, qui habet, etc. Et ibi dicitur, unus hic, qui habet, etc. Et ibi dicitur, . 5, quod Jesus dixit ad Philippum : . 5, quod Jesus dixit ad Philippum : Unde ememus panes, ut manducent hi? Unde ememus panes, ut manducent hi? RESPONSIO, quod dixit hoc ad Philippum RESPONSIO, quod dixit hoc ad Philippum primo, quia specialiter indiguit instru- primo, quia specialiter indiguit instru- ctione propter simplicitatem et postea ctione propter simplicitatem et postea dixit ad omnes, quod continetur hic. dixit ad omnes, quod continetur hic. Et Philippus respondit quod dixit Joan- Et Philippus respondit quod dixit Joan- nes et postea omnes responderunt, nes et postea omnes responderunt, quod hic continetur. quod hic continetur.

: :

In hoc autem, quod non habebant pro In hoc autem, quod non habebant pro omnibus Apostolis et discipulis, nisi omnibus Apostolis et discipulis, nisi quinque panes, notatur parcitas eorum quinque panes, notatur parcitas eorum in comedendo. Et in hoc, quod secun- in comedendo. Et in hoc, quod secun- dum Joannem erant hordeacei, notatur dum Joannem erant hordeacei, notatur duritia victus et in duobus piscibus no- duritia victus et in duobus piscibus no- tatur parum dulcoramenti pro naturæ tatur parum dulcoramenti pro naturæ fragilitate. Eccli. XXXI, 24: Somnus fragilitate. Eccli. XXXI, 24: Somnus sanitatis in homine parco: dormiet sanitatis in homine parco: dormiet usque mane, et anima illius cum ipso usque mane, et anima illius cum ipso delectabitur. Daniel. x, 3: Panem delectabitur. Daniel. x, 3: Panem desiderabilem non comedi, et caro et desiderabilem non comedi, et caro et vinum non introierunt in os meum. vinum non introierunt in os meum. Piscis autem præbet frigidum dulcora- Piscis autem præbet frigidum dulcora- mentum, et non fovet libidinem. Eccli. mentum, et non fovet libidinem. Eccli. XXIII, 6 Aufer a me ventris concupi- XXIII, 6 Aufer a me ventris concupi- scentias, et concubitus concupiscentiæ scentias, et concubitus concupiscentiæ ne apprehendant me, et animæ irre- ne apprehendant me, et animæ irre- verenti et infrunitæ ne tradas me. verenti et infrunitæ ne tradas me.

Secundum mysterium autem, ut dicit Secundum mysterium autem, ut dicit Glossa, sunt quinque panes quinque li Glossa, sunt quinque panes quinque li brorum legis refectiones: et duo pisces brorum legis refectiones: et duo pisces Psalmi, qui sunt laudes et Prophetiæ, Psalmi, qui sunt laudes et Prophetiæ, quæ sunt futurorum prænuntiationes : quæ sunt futurorum prænuntiationes : quia licet in sensu conveniant, tamen quia licet in sensu conveniant, tamen modo differunt. Luc. XXII, 37: Dico vo- modo differunt. Luc. XXII, 37: Dico vo- bis, quoniam adhuc hoc quod scriptum bis, quoniam adhuc hoc quod scriptum est, scilicet, in lege Moysi, et Prophetis, est, scilicet, in lege Moysi, et Prophetis, et Psalmis, oportet impleri in me. et Psalmis, oportet impleri in me.

Vel forte, quinque panes sunt quin- Vel forte, quinque panes sunt quin- que que dona Spiritus sancti ad activam vi- dona Spiritus sancti ad activam vi- tam pertinentia: quæ sunt consilium in tam pertinentia: quæ sunt consilium in dubiis, fortitudo in adversis, scientia dubiis, fortitudo in adversis, scientia

1 Cf. Luc. x1, 5 et 6. 1 Cf. Luc. x1, 5 et 6.

in cavendis vitiis, pietas in communi- in cavendis vitiis, pietas in communi- candis bonis, et timor in fugiendis malis: candis bonis, et timor in fugiendis malis: duo autem pisces dulcorantes totum duo autem pisces dulcorantes totum hoc, sunt duo dona ad contemplationem hoc, sunt duo dona ad contemplationem pertinentia, intellectus in illustratione pertinentia, intellectus in illustratione mentis de auditu coelestium, et sapientia mentis de auditu coelestium, et sapientia in sapore divinorum. Isa. iv, 1: Appre- in sapore divinorum. Isa. iv, 1: Appre- hendent septem mulieres virum unum in hendent septem mulieres virum unum in die illa, dicentes: Panem nostrum com- die illa, dicentes: Panem nostrum com- edemus. edemus.

Vel, quinque panes sunt quinque Vel, quinque panes sunt quinque spirituales refectiones: primus est panis spirituales refectiones: primus est panis verbi in auditu. Supra, iv, 4 : Non in so- verbi in auditu. Supra, iv, 4 : Non in so- lo pane vivit homo, sed in omni verbo lo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei. Sapient. xvi, quod procedit de ore Dei. Sapient. xvi, 26 Non nativitatis fructus pascunt 26 Non nativitatis fructus pascunt homines, sed sermo tuus qui pascit om- homines, sed sermo tuus qui pascit om- nia, hos qui in te crediderint conser- nia, hos qui in te crediderint conser- vat. Secundus panis est Sacramentum. vat. Secundus panis est Sacramentum. Joan. VI, 51 Ego sum panis vivus, Joan. VI, 51 Ego sum panis vivus, qui de cœlo descendi. Sapient. xvi, 20: qui de cœlo descendi. Sapient. xvi, 20: Paralum panem de cælo præstitisti illis Paralum panem de cælo præstitisti illis sine labore, in se omne delectamentum sine labore, in se omne delectamentum habentem, et omnis saporis suavita- habentem, et omnis saporis suavita- tem. Tertius panis est gratiæ, cor ad tem. Tertius panis est gratiæ, cor ad virtutis robur confortantis. Psal. CII, 15: virtutis robur confortantis. Psal. CII, 15: Panis cor hominis confirmet. Et isti Panis cor hominis confirmet. Et isti sunt tres panes, quos is qui venit de via, sunt tres panes, quos is qui venit de via, amicus noster, a nobis petit 1. Quartus amicus noster, a nobis petit 1. Quartus est panis veritatis in intellectu. Eccli. est panis veritatis in intellectu. Eccli. xv, 3: Cibabit illum pane vitæ et xv, 3: Cibabit illum pane vitæ et intellectus. Hic est, de quo dicitur, intellectus. Hic est, de quo dicitur, Proverb. xxxi, 27 Panem otiosa non Proverb. xxxi, 27 Panem otiosa non comedit. Non enim datur otiantibus, sed comedit. Non enim datur otiantibus, sed facientibus veritatis intellectus. Quia facientibus veritatis intellectus. Quia dicit, Psal. cx, 10: Intellectus bo- dicit, Psal. cx, 10: Intellectus bo- nus omnibus facientibus eum. Psal. nus omnibus facientibus eum. Psal. CXVIII, 104 A mandatis tuis in- CXVIII, 104 A mandatis tuis in- tellexi. Quintus est panis refectionis tellexi. Quintus est panis refectionis internæ, qui est panis filiorum. Infra, internæ, qui est panis filiorum. Infra, xv, 26: Non est bonum sumere panem xv, 26: Non est bonum sumere panem filiorum, etc. Genes. XLIX, 20: Aser, filiorum, etc. Genes. XLIX, 20: Aser, pinguis panis ejus, et præbebit delicias pinguis panis ejus, et præbebit delicias regibus. Duo autem pisces sunt duæ regibus. Duo autem pisces sunt duæ gratiæ omnia dulcorantes: una est gu- gratiæ omnia dulcorantes: una est gu- stus spiritus in dulcedine, et altera pro- stus spiritus in dulcedine, et altera pro- fectio contemplationis in veritatis ad- fectio contemplationis in veritatis ad-