IN EVANG. MATTHÆI, XI-1. IN EVANG. MATTHÆI, XI-1.

477 477

novit, nisi Filius, et cui volue- novit, nisi Filius, et cui volue-

rit Filius revelare '. rit Filius revelare '.

28. Venite ad me, omnes qui labora- 28. Venite ad me, omnes qui labora- tis et onerati estis, et ego refi- tis et onerati estis, et ego refi- ciam vos. ciam vos.

29. Tollite jugum meum super vos, et 29. Tollite jugum meum super vos, et

IN CAPUT XI MATTHÆI IN CAPUT XI MATTHÆI

ENARRATIO. ENARRATIO.

consum- consum-

« Et factum est, cum « Et factum est, cum masset Jesus præcipiens duodecim masset Jesus præcipiens duodecim discipulis suis, transiit inde, ut doce- discipulis suis, transiit inde, ut doce- ret et prædicaret in civitatibus eo- ret et prædicaret in civitatibus eo-

rum. » rum. »

Habita ordinatione Prælatorum tam- Habita ordinatione Prælatorum tam- quam nobilium membrorum corporis quam nobilium membrorum corporis mystici, hic subjungit ordinem corporis mystici, hic subjungit ordinem corporis mystici secundum se in comparatione ad mystici secundum se in comparatione ad statum corporis, et in comparatione statum corporis, et in comparatione membrorum ad se invicem. Et ideo sunt membrorum ad se invicem. Et ideo sunt hic duæ partes in quarum prima pro- hic duæ partes in quarum prima pro- ponit ordinen determinatum secun- ponit ordinen determinatum secun- dum statum corporis, et in secunda de- dum statum corporis, et in secunda de- terminat ordinem secundum officia terminat ordinem secundum officia membrorum. membrorum.

Ordo autem status corporis deter- Ordo autem status corporis deter- minatur secundum tres status: secundum minatur secundum tres status: secundum scilicet ordinem inceptionis, et hoc deter- scilicet ordinem inceptionis, et hoc deter- minatur in isto capitulo: et secundum minatur in isto capitulo: et secundum ordinem progressionis, et officia per- ordinem progressionis, et officia per- sonarum in corpore mystico, ibi, a cap. sonarum in corpore mystico, ibi, a cap. x ad cap. xx1: et secundum ordinem x ad cap. xx1: et secundum ordinem finis, et iste tertius status determina- finis, et iste tertius status determina- tur a cap. xxi usque ad xxix. tur a cap. xxi usque ad xxix.

Istud autem capitulum, in quo deter- Istud autem capitulum, in quo deter- minatur ordo secundum initium corpo- minatur ordo secundum initium corpo- ris mystici, quod est corpus hominis ris mystici, quod est corpus hominis Christi, dividiur in partes duas : in qua- Christi, dividiur in partes duas : in qua-

1 Joan. vi, 46, et VII, 28, et VIII, 19, et x, 15. 1 Joan. vi, 46, et VII, 28, et VIII, 19, et x, 15. Jerem vi, 16. Jerem vi, 16.

discite a me, quia mitis sum et discite a me, quia mitis sum et humilis corde et invenietis re- humilis corde et invenietis re- quiem animabus vestris 2. quiem animabus vestris 2. 30. Jugum enim meum suave est, et 30. Jugum enim meum suave est, et onus meum leve ³. onus meum leve ³.

rum prima quasi continuat dicenda di- rum prima quasi continuat dicenda di- ctis, et utitur transitu quodam in se- ctis, et utitur transitu quodam in se- cunda autem tangit proprietatem princi- cunda autem tangit proprietatem princi- pii in principio Ecclesiæ, ibi, y. 2: pii in principio Ecclesiæ, ibi, y. 2: « Joannes autem cum audisset, etc. » « Joannes autem cum audisset, etc. »

In prima harum tria dicit: in quorum In prima harum tria dicit: in quorum primo præcedentis instructionis notat primo præcedentis instructionis notat consummationem per hoc, quod dicit: consummationem per hoc, quod dicit:

« Et factum est,» « Et factum est,»

Hoc est, dicere. Et perfectum est hoc Hoc est, dicere. Et perfectum est hoc de instructione. Deuter. xxXII, 4: Dei de instructione. Deuter. xxXII, 4: Dei perfecta sunt opera, et omnes viæ ejus perfecta sunt opera, et omnes viæ ejus judicia. judicia.

Determinat autem secundo quod fa- Determinat autem secundo quod fa- ctum est, cum dicit : ctum est, cum dicit :

« Cum consummasset Jesus, » « Cum consummasset Jesus, »

Hoc est, cum ad summam perduxisset Hoc est, cum ad summam perduxisset Jesus sermones istos. Jesus sermones istos.

« Præcipiens duodecim discipulis « Præcipiens duodecim discipulis suis. » suis. »

Ergo videtur, quod omnia quæ dixi Ergo videtur, quod omnia quæ dixi in præcedenti (alias, præsenti) capitulo, in præcedenti (alias, præsenti) capitulo, sint præcepta. sint præcepta.

Et ad hoc dicendum, quod ista in pri- Et ad hoc dicendum, quod ista in pri- ma et particulari missione sunt præcepta ma et particulari missione sunt præcepta eo modo intellecta, sicut in præcedenti- eo modo intellecta, sicut in præcedenti- bus interpretata sunt. Tamen præceptum bus interpretata sunt. Tamen præceptum dicitur dupliciter: præceptum scilicet dicitur dupliciter: præceptum scilicet magistri, et præceptum legislatoris. Præ- magistri, et præceptum legislatoris. Præ- ceptum autem magistri est sicut regula ceptum autem magistri est sicut regula

3 I Joan, v, 3. 3 I Joan, v, 3.

478 478

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

morum, vel operis, quod exercendum morum, vel operis, quod exercendum est: sed non obligat nisi sicut ars. Quia, est: sed non obligat nisi sicut ars. Quia, sicut dicit Tullius: « Ars est collectio sicut dicit Tullius: « Ars est collectio « multorum præceptorum ad eumdem « multorum præceptorum ad eumdem « finem tendentium » et de talibus « finem tendentium » et de talibus præceptis loquitur hic. Et hoc præce- præceptis loquitur hic. Et hoc præce- ptum dicitur quasi anteceptum, vel ca- ptum dicitur quasi anteceptum, vel ca- ptum, ut teneatur quasi ratio operum. ptum, ut teneatur quasi ratio operum. Aliter dicitur præceptum ex vi coactio- Aliter dicitur præceptum ex vi coactio- nis pœnæ obligatorium ad faciendum : nis pœnæ obligatorium ad faciendum : et hoc modo potest dici, quod non su- et hoc modo potest dici, quod non su- mitur hic præceptum, sed in Exod. xx, mitur hic præceptum, sed in Exod. xx, 3 Non habebis deos alienos 3 Non habebis deos alienos

me. me.

« Transiit inde. »> « Transiit inde. »>

coram coram

In demonstratione potestatis, bonita- In demonstratione potestatis, bonita- tis, et sapientiæ. In demonstratione po- tis, et sapientiæ. In demonstratione po- testatis, Luc. IV, 30: Jesus autem trans- testatis, Luc. IV, 30: Jesus autem trans- iens per medium illorum, ibat. Hic enim iens per medium illorum, ibat. Hic enim transitus factus est, cum Dominum vel- transitus factus est, cum Dominum vel- lent de monte præcipitare. lent de monte præcipitare.

In demonstratione autem bonitatis, Act. In demonstratione autem bonitatis, Act. x, 38 Qui pertransiit benefaciendo, et x, 38 Qui pertransiit benefaciendo, et sanando omnes oppressos a diabolo, etc. sanando omnes oppressos a diabolo, etc.

In demonstratione autem sapientiæ, In demonstratione autem sapientiæ, sicut dicitur hic, et supra, iv, 23: Cir- sicut dicitur hic, et supra, iv, 23: Cir- cuibat Jesus totam Galilæam, docens cuibat Jesus totam Galilæam, docens in synagogis eorum, et prædicans Evan- in synagogis eorum, et prædicans Evan- gelium regni. Adhuc autem aliquando gelium regni. Adhuc autem aliquando transivit per depositionem assumptæ transivit per depositionem assumptæ infirmitatis. Joan. XIII, 1 Sciens Jesus infirmitatis. Joan. XIII, 1 Sciens Jesus quia venit hora ejus ut transeat ex hoc quia venit hora ejus ut transeat ex hoc mundo ad Patrem. mundo ad Patrem.

Sic ergo dicit : « Transiit inde, » hoc Sic ergo dicit : « Transiit inde, » hoc est, de loco ubi Apostolos instruxerat, est, de loco ubi Apostolos instruxerat, « ut, » sicut Apostolis dixerat, ita exem- « ut, » sicut Apostolis dixerat, ita exem- plum dans, « doceret » rationalia, «< et plum dans, « doceret » rationalia, «< et prædicaret » supernaturalia, ad quæ fides prædicaret » supernaturalia, ad quæ fides illuminat. Matth. v, 23: Docens in illuminat. Matth. v, 23: Docens in synagogis eorum, et prædicans Evan- synagogis eorum, et prædicans Evan- gelium regni. « In civitatibus, gelium regni. « In civitatibus, » ubi » ubi major fuit confluxus hominum propter major fuit confluxus hominum propter urbanitates et ubi magis erant audi- urbanitates et ubi magis erant audi- tiones rationales ad discernendum au- tiones rationales ad discernendum au- dita. « Eorum, » hoc est Apostolorum : dita. « Eorum, » hoc est Apostolorum : non quæ suæ essent, vel inhabitarent, non quæ suæ essent, vel inhabitarent, sed de quibus nati, et in quibus noti et sed de quibus nati, et in quibus noti et

con- con-

conversati, ut ibi eos ad omnia conversati, ut ibi eos ad omnia temnenda instrueret. Vel, per notitiam temnenda instrueret. Vel, per notitiam eorum alios etiam attraheret, et ut os- eorum alios etiam attraheret, et ut os- tenderet aliis, quoniam fides primum tenderet aliis, quoniam fides primum Judæis esset offerenda, ut inter eos qui Judæis esset offerenda, ut inter eos qui Scripturas noverant, probata jam certi- Scripturas noverant, probata jam certi- ficata Gentibus offerretur. ficata Gentibus offerretur.

« Joannes autem cum audisset in « Joannes autem cum audisset in vinculis opera Christi, mittens duos vinculis opera Christi, mittens duos de discipulis suis, de discipulis suis,

Ait illi Tu es qui venturus es, an Ait illi Tu es qui venturus es, an alium exspectamus ? » alium exspectamus ? »

Hic post transitum in quo dicenda Hic post transitum in quo dicenda dictis continuavit, inceptionem Ecclesiæ dictis continuavit, inceptionem Ecclesiæ describit. describit.

Dividitur autem hæc pars in tres par- Dividitur autem hæc pars in tres par- tes in quarum prima ostenditur a die- tes in quarum prima ostenditur a die- bus Joannis finem esse Synagogæ, et bus Joannis finem esse Synagogæ, et principium Ecclesiæ: in secunda, po- principium Ecclesiæ: in secunda, po- nitur exprobratio eorum qui principia nitur exprobratio eorum qui principia fidei incipientis Ecclesiæ non recipiunt, fidei incipientis Ecclesiæ non recipiunt, ibi, y. 16 « Cui autem similem æstima- ibi, y. 16 « Cui autem similem æstima- bo. » In tertia, ponitur gratiarum actio bo. » In tertia, ponitur gratiarum actio ad Deum Patrem, pro his qui fidem na- ad Deum Patrem, pro his qui fidem na- scentis Ecclesiæ per revelationem Patris scentis Ecclesiæ per revelationem Patris acceperunt, ibi, y. 25: « In illo tem- acceperunt, ibi, y. 25: « In illo tem- pore repondens Jesus, dixit. » pore repondens Jesus, dixit. »

Prima harum dividitur in partes Prima harum dividitur in partes duas in quarum prima per officium Jo- duas in quarum prima per officium Jo- annis describitur Ecclesiæ principium : annis describitur Ecclesiæ principium : in secunda, describitur hujus principii in secunda, describitur hujus principii forma et modus, ibi, in medio y. 11: forma et modus, ibi, in medio y. 11: « Qui autem minor est in regno cœ- « Qui autem minor est in regno cœ- lorum. » lorum. »

Adhuc, prior harum duo continet: Adhuc, prior harum duo continet: quorum primum est directio ad Christum quorum primum est directio ad Christum sicut ad Ecclesiæ caput facta per Joan- sicut ad Ecclesiæ caput facta per Joan- nem secundum autem est laus Joan- nem secundum autem est laus Joan- nis terminatione Synagogæ, et prin- nis terminatione Synagogæ, et prin- cipio Ecclesiæ per præcursionis officium cipio Ecclesiæ per præcursionis officium ibi, y. 7 « Illis autem abentibus. » ibi, y. 7 « Illis autem abentibus. »

Adhuc, in primo horum duo continen- Adhuc, in primo horum duo continen- tur, directio scilicet facta ad Christum a tur, directio scilicet facta ad Christum a Joanne, et certificatio directorum, ibi, Joanne, et certificatio directorum, ibi, y. 4 : « Et respondens Jesus, etc. » y. 4 : « Et respondens Jesus, etc. »

IN EVANG. MATTHÆI, XI-2, 3. IN EVANG. MATTHÆI, XI-2, 3.

In primo horum tria sunt: opportu- In primo horum tria sunt: opportu- nitas, sive occasio missionis, missio, et nitas, sive occasio missionis, missio, et interrogationis injunctio. interrogationis injunctio.

De primo ergo dicit: De primo ergo dicit:

« Joannes autem » « Joannes autem »

Baptista, « cum audisset, » referenti- Baptista, « cum audisset, » referenti- bus discipulis, qui permittebantur ad bus discipulis, qui permittebantur ad cum accedere, propter hoc quod Hero- cum accedere, propter hoc quod Hero- des tenebat eum « in vinculis, » quibus des tenebat eum « in vinculis, » quibus procurante Herodiade vinctus fuit, sicut procurante Herodiade vinctus fuit, sicut dicitur, Marc. VI, 17: Ipse enim Hero- dicitur, Marc. VI, 17: Ipse enim Hero- des misit, ac tenuit Joannem, et vinxit des misit, ac tenuit Joannem, et vinxit eum in carcere propter Herodiadem. eum in carcere propter Herodiadem. Luc. III, 19, autem habetur idem. «Ope- Luc. III, 19, autem habetur idem. «Ope- ra Christi, » scilicet miracula. Joan. ra Christi, » scilicet miracula. Joan. v, 36 Opera quæ dedit mihi Pater ut v, 36 Opera quæ dedit mihi Pater ut perficiam ea, ipsa opera quæ ego facio perficiam ea, ipsa opera quæ ego facio testimonium perhibent de me. Hæc igitur testimonium perhibent de me. Hæc igitur est relatio discipulorum Christo inviden- est relatio discipulorum Christo inviden- tium, ut supra, 1x, 141, diximus, et causa tium, ut supra, 1x, 141, diximus, et causa est missionis. Unde sequitur: est missionis. Unde sequitur:

« Mittens duos. » « Mittens duos. »

Ut in ore duorum, vel trium testium Ut in ore duorum, vel trium testium stet omne verbum, etiam apud alios stet omne verbum, etiam apud alios dubitantes 2. dubitantes 2.

« De discipulis suis, » forte magis « De discipulis suis, » forte magis æmulantibus, ut illis certificatis etiam æmulantibus, ut illis certificatis etiam

alii certificarentur. alii certificarentur.

<< Ait illi. >> << Ait illi. >>

Ecce interrogationis injunctio. « Tu es Ecce interrogationis injunctio. « Tu es qui venturus es? » Simile, Joan. 1, 27: qui venturus es? » Simile, Joan. 1, 27: Qui post me venturus est, ante me fa- Qui post me venturus est, ante me fa- ctus est. Erat enim venturus Christus ctus est. Erat enim venturus Christus post Joannem, non modo in persona, post Joannem, non modo in persona, sed in efficacia sacramentorum, et in sed in efficacia sacramentorum, et in constitutione Ecclesiæ, et officio redem- constitutione Ecclesiæ, et officio redem- ptionis. ptionis.

« An alium exspectamus ? » Innuit « An alium exspectamus ? » Innuit Joannes alium exspectari, cujus exspe- Joannes alium exspectari, cujus exspe- ctatione voluit discipulos averti, ne cum ctatione voluit discipulos averti, ne cum

1 Cf. enarrationem D. Alberti in hunc locum 1 Cf. enarrationem D. Alberti in hunc locum Matthæi, IX, 14. Matthæi, IX, 14.

479 479

Judæis excæcati Antichristum pro Chri- Judæis excæcati Antichristum pro Chri- sto præstolarentur, et susciperent, sicut sto præstolarentur, et susciperent, sicut dicit Chrysostomus. Joan. v, 43: Ego dicit Chrysostomus. Joan. v, 43: Ego veni in nomine Patris mei, et non accepi- veni in nomine Patris mei, et non accepi- stis me si alius venerit in nomine suo, stis me si alius venerit in nomine suo, illum accipietis. illum accipietis.

Quæritur autem hic utrum Joannes Quæritur autem hic utrum Joannes dubitavit? Videtur autem mirabile si de dubitavit? Videtur autem mirabile si de hoc dubitare potuit, quem intra mater- hoc dubitare potuit, quem intra mater- na viscera obstrusus cognovit, quem na viscera obstrusus cognovit, quem Spiritus in deserto revelavit, cui colum- Spiritus in deserto revelavit, cui colum- ba insedit, super quem vox Patris into- ba insedit, super quem vox Patris into- nuit, quem digito demonstravit, cui te- nuit, quem digito demonstravit, cui te- stimonium quod mundi peccata tolleret stimonium quod mundi peccata tolleret perhibuit, de quo quod Agnus inmolan- perhibuit, de quo quod Agnus inmolan- dus esset prædixit, ad quem Andream dus esset prædixit, ad quem Andream cum alio misit, cui detrahentes discipu- cum alio misit, cui detrahentes discipu- los corripuit, cui Judæis quærentibus los corripuit, cui Judæis quærentibus testimonium perhibuit: testimonium perhibuit: legimus fecisse Joannem ». legimus fecisse Joannem ». Propter hoc dicit Gregorius, quod Propter hoc dicit Gregorius, quod non dubitavit Christum non dubitavit Christum esse Mes- esse Mes- « siam in lege promissum, vel venisse « siam in lege promissum, vel venisse « in carne (alias, carnem), sed potius, « in carne (alias, carnem), sed potius, << utrum per se descensurus esset ad in- << utrum per se descensurus esset ad in- « ferna, sicut per se venit in mun- « ferna, sicut per se venit in mun- «< dum, vel hoc per alium esset imple- «< dum, vel hoc per alium esset imple-

« «

« turus. >> « turus. >>

quæ omnia quæ omnia

Sed cum descensus ad inferos sit de Sed cum descensus ad inferos sit de articulis symboli Apostolorum, qualiter articulis symboli Apostolorum, qualiter Joannes illuminatus et illuminator ad Joannes illuminatus et illuminator ad fidem de illo potuit dubitare? fidem de illo potuit dubitare?

Et ad hoc posset dici, quod non du- Et ad hoc posset dici, quod non du- bitavit de articulo, sed de modo ar- bitavit de articulo, sed de modo ar- ticuli descensus enim completur in ticuli descensus enim completur in liberatione eorum qui in inferno sunt: liberatione eorum qui in inferno sunt: de quo non dubitavit Joannes, cum hoc de quo non dubitavit Joannes, cum hoc scriptum sciret, Zachar. ix, 11 Tu scriptum sciret, Zachar. ix, 11 Tu in sanguine testamenti tui emisisti vin- in sanguine testamenti tui emisisti vin- ctos tuos de lacu in quo non est aqua. ctos tuos de lacu in quo non est aqua. Et, Osee, XIII, 14: Ero mors tua, o Et, Osee, XIII, 14: Ero mors tua, o mors, morsus tuus ero, inferne. Sed quia mors, morsus tuus ero, inferne. Sed quia hoc Christi completur passione et vir- hoc Christi completur passione et vir- tute, sicut per causam potuit dubitare tute, sicut per causam potuit dubitare (alias, dubitari) de modo, utrum facta (alias, dubitari) de modo, utrum facta jam redemptione per mortem, alium jam redemptione per mortem, alium

Cf. Deuter. xvII, Cf. Deuter. xvII,

6. 6.

3 Cf. Luc. 1, 15; Joan. I et III, passim. 3 Cf. Luc. 1, 15; Joan. I et III, passim.

480 480

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

missurus esset eductionis ducem, qui missurus esset eductionis ducem, qui clausos jam liberatos educeret, vel per clausos jam liberatos educeret, vel per seipsum descendens inferna visitaturus seipsum descendens inferna visitaturus esset. Et sic loquitur Gregorius. Et hoc esset. Et sic loquitur Gregorius. Et hoc quærebat Joannes, utrum prænuntiare quærebat Joannes, utrum prænuntiare in inferno ad lætitiam ibi detentorum in inferno ad lætitiam ibi detentorum deberet. deberet.

Sed quia hoc in verbis Joannis non Sed quia hoc in verbis Joannis non exprimitur, ideo Ambrosius aliter solvere exprimitur, ideo Ambrosius aliter solvere videtur, distinguens triplicem esse cau- videtur, distinguens triplicem esse cau- sam interrogationis unam quidem ca- sam interrogationis unam quidem ca- citatis, sicut Judæi de Christo, Joan. x, citatis, sicut Judæi de Christo, Joan. x, 24 Quousque animam nostram tollis? 24 Quousque animam nostram tollis? si tu es Christus, dic nobis palam. Aliam si tu es Christus, dic nobis palam. Aliam autem dubitationis, sicut discipuli de autem dubitationis, sicut discipuli de Christo, Joan. 1, 31: Rabbi, ubi habitas? Christo, Joan. 1, 31: Rabbi, ubi habitas? Et hæc aliquando est dicta ad creden- Et hæc aliquando est dicta ad creden- dum tarditas, Luc. xxiv, 23: 0 stulti, et dum tarditas, Luc. xxiv, 23: 0 stulti, et tardi corde ad credendum! Tertiam, pie- tardi corde ad credendum! Tertiam, pie- tatis, Joan. x1, 34, Christus quærit de tatis, Joan. x1, 34, Christus quærit de Lazaro : Ubi posuistis eum ? Sicut Lazaro : Ubi posuistis eum ? Sicut etiam mater de filio in exsilium eunti etiam mater de filio in exsilium eunti quærit sciens Relinques matrem, fili, quærit sciens Relinques matrem, fili, tam dilectam, et tam te diligentem? tam dilectam, et tam te diligentem? Et hunc modum quæstionis dicit factum Et hunc modum quæstionis dicit factum esse a Joanne propter teneritudinem di- esse a Joanne propter teneritudinem di- lectionis ex pietate quærente, quod ta- lectionis ex pietate quærente, quod ta- men scivit futurum: quia indignum vi- men scivit futurum: quia indignum vi- dit esse Domino majestatis, licet ad red- dit esse Domino majestatis, licet ad red- emptionem esset necessarium. emptionem esset necessarium.

Sed quia nec hoc in verbis Joannis Sed quia nec hoc in verbis Joannis exprimitur, igitur cum Augustino et exprimitur, igitur cum Augustino et Chrysostomo videtur dicendum, quod Chrysostomo videtur dicendum, quod non sibi, sed discipulis Christi gloriam non sibi, sed discipulis Christi gloriam zelantibus quæsivit: ac si diceret: Sæpe zelantibus quæsivit: ac si diceret: Sæpe vos commonui, et non credidistis quod vos commonui, et non credidistis quod ipse esset ecce mitto duos ex vobis, et ipse esset ecce mitto duos ex vobis, et dicite ei: Tu es, etc., ut per vos ipsos dicite ei: Tu es, etc., ut per vos ipsos certificati magis acquiescatis. Ego enim certificati magis acquiescatis. Ego enim non sum Christus, sed ipse, qui spiri- non sum Christus, sed ipse, qui spiri- tum non accepit ad mensuram ', qui ut tum non accepit ad mensuram ', qui ut sponsus sibi exhibet gloriosam Eccle- sponsus sibi exhibet gloriosam Eccle- siam, non habentem maculam aut ru- siam, non habentem maculam aut ru- gam . gam .

1 Joan. III, 34: Non enim ad mensuram dat 1 Joan. III, 34: Non enim ad mensuram dat Deus spiritum. Deus spiritum.

« Et responpens Jesus, ait illis : « Et responpens Jesus, ait illis : Euntes renuntiate Joanni quæ audistis Euntes renuntiate Joanni quæ audistis et vidistis. >> et vidistis. >>

Ecce certificatio discipulorum de Ec- Ecce certificatio discipulorum de Ec- clesiæ fundatione. Et intermittitur causa clesiæ fundatione. Et intermittitur causa brevitatis historia, qualiter venientes a brevitatis historia, qualiter venientes a Joanne interrogationem apud Christum Joanne interrogationem apud Christum proposuerunt: «Euntes renuntiate Joan- proposuerunt: «Euntes renuntiate Joan- ni. » ni. »

Tria tangit ut Joanni amico, unde Tria tangit ut Joanni amico, unde gaudeat, renuntietur, et per quæ fides gaudeat, renuntietur, et per quæ fides confirmatur, et unde dubitantes repre- confirmatur, et unde dubitantes repre- henduntur. henduntur.

De primo dicit : « Euntes renuntiate De primo dicit : « Euntes renuntiate Joanni, » qui congaudet de vestra certi- Joanni, » qui congaudet de vestra certi- ficatione. Joan. 111, 29: Amicus sponsi, ficatione. Joan. 111, 29: Amicus sponsi, qui stat, et audit eum, gaudio gaudel qui stat, et audit eum, gaudio gaudel propter vocem sponsi. propter vocem sponsi.

« Quæ audistis et vidistis. » Præsentia « Quæ audistis et vidistis. » Præsentia enim vidistis, et præterita audistis. Et enim vidistis, et præterita audistis. Et per hoc intelligitur, quod aliquamdiu per hoc intelligitur, quod aliquamdiu fuerunt cum Jesu. Et quia plures disci- fuerunt cum Jesu. Et quia plures disci- pulorum Jesu etiam fuerant cum Joanne, pulorum Jesu etiam fuerant cum Joanne, sicut Andreas, ab illis tamquam a notis sicut Andreas, ab illis tamquam a notis et fide dignis de non visis audierant : et et fide dignis de non visis audierant : et sic per duos sensus disciplinales instructi, sic per duos sensus disciplinales instructi, sufficienter fuerant certificati. Job, XLII, sufficienter fuerant certificati. Job, XLII, 5 et 6: Auditu auris audivi te, nunc au- 5 et 6: Auditu auris audivi te, nunc au- tem oculus meus videt te. Idcirco ipse me tem oculus meus videt te. Idcirco ipse me reprehendo, et ago pœnitentiam. Luc. x, reprehendo, et ago pœnitentiam. Luc. x, 23: Beati oculi, qui vident quæ vos vi- 23: Beati oculi, qui vident quæ vos vi- detis, etc. detis, etc.

« Cæci vident, claudi ambulant, le- « Cæci vident, claudi ambulant, le- prosi mundantur, surdi audtunt, mor- prosi mundantur, surdi audtunt, mor- tui resurgunt,pauperes evangelizantur. tui resurgunt,pauperes evangelizantur. Et beatus est qui non fuerit scanda- Et beatus est qui non fuerit scanda- lizatus in me. » lizatus in me. »

Hic tangit duo quorum est unum re- Hic tangit duo quorum est unum re- paratio corporum, et alterum pertinens paratio corporum, et alterum pertinens ad reparationem perfectam animarum. ad reparationem perfectam animarum.

2 Ad Ephes. v, 27. 2 Ad Ephes. v, 27.

1 1

IN EVANG. MATTHÆI, XI-5, 6. IN EVANG. MATTHÆI, XI-5, 6.

Reparatio autem corporum aut est se- Reparatio autem corporum aut est se- cundum totum, aut secundum partem. cundum totum, aut secundum partem. Si secundum totum, aut secundum cor- Si secundum totum, aut secundum cor- ruptionem solius corporis, aut secundum ruptionem solius corporis, aut secundum conjuncti dissolutionem, ex hoc quod conjuncti dissolutionem, ex hoc quod anima corpus non continet corpore cor- anima corpus non continet corpore cor- rupto et priori quidem modo est lepro- rupto et priori quidem modo est lepro- sorum mundatio, secundo autem mortuo- sorum mundatio, secundo autem mortuo- rum resurrectio. Si autem est secundum rum resurrectio. Si autem est secundum partem, cum duo sint in quibus antiqui partem, cum duo sint in quibus antiqui dixerunt animatum perfecta anima ab dixerunt animatum perfecta anima ab inanimato differre, scilicet motu et sen- inanimato differre, scilicet motu et sen- su aut est secundum motum: et sic su aut est secundum motum: et sic est, quod claudi ambulant. Aut secun- est, quod claudi ambulant. Aut secun- dum reparationem sensus : et duo sensus dum reparationem sensus : et duo sensus sunt, qui et maxime sensus habent ra- sunt, qui et maxime sensus habent ra- tionem, et sunt disciplinabiles, qui sunt tionem, et sunt disciplinabiles, qui sunt visus, et auditus et secundum repara- visus, et auditus et secundum repara- tionem quidem visus est, quod cæci vi- tionem quidem visus est, quod cæci vi- dent secundum reparationem autem dent secundum reparationem autem auditus est, quod surdi audiunt: in his auditus est, quod surdi audiunt: in his intelligitur omnis alia reparatio. intelligitur omnis alia reparatio.

« Cæci vident. » « Cæci vident. »

Isa. xxxv, 5 et 6: Tunc aperientur Isa. xxxv, 5 et 6: Tunc aperientur oculi cæcorum, et aures surdorum pate- oculi cæcorum, et aures surdorum pate- bunt. Tunc saliet sicut cervus claudus, bunt. Tunc saliet sicut cervus claudus, et aperta erit lingua mutorum. Joan. ix, et aperta erit lingua mutorum. Joan. ix, 39: In judicium ego in hunc mundum 39: In judicium ego in hunc mundum veni, ut qui non vident videant, et qui vi- veni, ut qui non vident videant, et qui vi- dent cæci fiant. Et ibidem, y. 32: A sæ- dent cæci fiant. Et ibidem, y. 32: A sæ- culo non est auditum quia quis aperuit culo non est auditum quia quis aperuit oculos cæci nati. oculos cæci nati.

« Claudi ambulant. » « Claudi ambulant. »

Sophon. II, 19: Salvabo claudican- Sophon. II, 19: Salvabo claudican- tem, et eam quæ ejecta fuerat congregabo. tem, et eam quæ ejecta fuerat congregabo. Et hæc duo numquam acciderant nisi a Et hæc duo numquam acciderant nisi a Christo. Christo.

« Leprosi mundantur. » « Leprosi mundantur. »

Hoc raro, et si aliquando: tamen non Hoc raro, et si aliquando: tamen non

1 Cf. supra enarrationem B. Alberti in hæc 1 Cf. supra enarrationem B. Alberti in hæc verba Beati pauperes spiritu, etc., pag. 148 et verba Beati pauperes spiritu, etc., pag. 148 et

481 481

virtute propria mundantis, sicut Christus virtute propria mundantis, sicut Christus per imperium. Supra, vш, 3 Volo, per imperium. Supra, vш, 3 Volo, mundare. Luc. XVII, 12: Occurrerunt ei mundare. Luc. XVII, 12: Occurrerunt ei decem viri leprosi, etc. decem viri leprosi, etc.

« Surdi audiunt. » « Surdi audiunt. »

Marc. v, 37: Bene omnia fecit: et Marc. v, 37: Bene omnia fecit: et surdos fecit audire, et mutos loqui. surdos fecit audire, et mutos loqui.

« Mortui resurgunt. » « Mortui resurgunt. »

Et hoc ante raro accidit, et non propria Et hoc ante raro accidit, et non propria virtute per imperium, sed per preces : virtute per imperium, sed per preces : sed Christus imperando. Marc. v, 41: sed Christus imperando. Marc. v, 41: Puella (tibi dico) surge. Luc. VII, 14: Puella (tibi dico) surge. Luc. VII, 14: Adolescens, tibi dico, surge. Joan. xi, Adolescens, tibi dico, surge. Joan. xi, 43: Lazare, veni foras. 43: Lazare, veni foras.

« «

Pauperes evangelizantur. » Pauperes evangelizantur. »

Luc. xiv, 33: Qui non renuntiat om- Luc. xiv, 33: Qui non renuntiat om- nibus quæ possidet, non potest meus esse nibus quæ possidet, non potest meus esse discipulus. Amos, IX, 11: Suscitabo ta- discipulus. Amos, IX, 11: Suscitabo ta- bernaculum David quod cecidit, et reæ- bernaculum David quod cecidit, et reæ- dificabo aperturas murorum ejus, et ea dificabo aperturas murorum ejus, et ea quæ corruerant instaurabo. Hoc autem quæ corruerant instaurabo. Hoc autem quod pertinet ad perfectum animæ com- quod pertinet ad perfectum animæ com- plementum, est quod pauperes spiritu, plementum, est quod pauperes spiritu, qui, sicut supra, v,3, notavimus ¹, in omni- qui, sicut supra, v,3, notavimus ¹, in omni- existimant, « evangelizantur, » et non di- existimant, « evangelizantur, » et non di- bus hujus mundi bonis se insufficientes bus hujus mundi bonis se insufficientes vites qui in mundo se sufficere putant. vites qui in mundo se sufficere putant. Jacob, 11, 5: Nonne Deus elegit paupe- Jacob, 11, 5: Nonne Deus elegit paupe- res in hoc mundo, divites in fide, et hæ- res in hoc mundo, divites in fide, et hæ- redes regni quod repromisit Deus dili- redes regni quod repromisit Deus dili- gentibus se. gentibus se.

Deinde subjungit, unde reprehendun- Deinde subjungit, unde reprehendun- tur dubitantes, dicens: tur dubitantes, dicens:

« Et beatus est, » « Et beatus est, »

Per certam speciem beatitudinis futu- Per certam speciem beatitudinis futu- ræ, « qui » fide firmus, « non fuerit ræ, « qui » fide firmus, « non fuerit scandalizatus in me, » scilicet occasio- scandalizatus in me, » scilicet occasio- nem ruinæ in me non acceperit, cum in- nem ruinæ in me non acceperit, cum in-

seq. seq.

XX XX

31 31

482 482

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

firmitatem ostendam in passione. Luc. II, firmitatem ostendam in passione. Luc. II, 34 Ecce positus est hic in ruinam, et in 34 Ecce positus est hic in ruinam, et in resurrectionem multorum in Israel, et in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur. I Petr. 11, 7 : signum cui contradicetur. I Petr. 11, 7 : Vobis igitur honor credentibus, non cre- Vobis igitur honor credentibus, non cre- dentibus autem lapis. De quo lapide di- dentibus autem lapis. De quo lapide di- citur, Isa. VIII, 14, et ad Roman. ix, 32 citur, Isa. VIII, 14, et ad Roman. ix, 32 et 33, quem reprobaverunt ædificantes, et 33, quem reprobaverunt ædificantes, et lapis offensionis et petra scandali hi et lapis offensionis et petra scandali hi qui offendunt in verbo, nec credunt in qui offendunt in verbo, nec credunt in quo et positi sunt 1. quo et positi sunt 1.

«<lllis autem abeuntibus, cœpit Je- «<lllis autem abeuntibus, cœpit Je- sus dicere ad turbas de Joanne. » sus dicere ad turbas de Joanne. »

Hic ponitur laus Joannis, eo quod suæ Hic ponitur laus Joannis, eo quod suæ præcursionis officio fecit ad Ecclesiæ in- præcursionis officio fecit ad Ecclesiæ in- choationem: unde in hoc pars ista ter- choationem: unde in hoc pars ista ter-

minatur. minatur.

Laus autem Joannis est in tribus in Laus autem Joannis est in tribus in constantia virtutis, in austeritate rigoris, constantia virtutis, in austeritate rigoris, et in officio præcursionis: et hæc notan- et in officio præcursionis: et hæc notan- tur hic per tres responsiones trium in- tur hic per tres responsiones trium in- terrogationum per quas etiam patet is- terrogationum per quas etiam patet is- tius partis divisio. tius partis divisio.

Primo autem notatur, qualiter oppor- Primo autem notatur, qualiter oppor- tunitas inducitur istius laudis, cum dicit: tunitas inducitur istius laudis, cum dicit: « Illis autem, » discipulis Joannis, « Illis autem, » discipulis Joannis, « abeuntibus, » ne præsentibus eis adu- « abeuntibus, » ne præsentibus eis adu- latio videretur. Psal. cxL, 5: Oleum latio videretur. Psal. cxL, 5: Oleum peccatoris non impinguet caput meum. peccatoris non impinguet caput meum.

« Capit Jesus dicere ad turbas de Joan- « Capit Jesus dicere ad turbas de Joan- ne, » ne ex interrogatione facta per dis- ne, » ne ex interrogatione facta per dis- cipulos de Joanne scandalizarentur: fa- cipulos de Joanne scandalizarentur: fa- ciles enim, et proni erant ad scandalum, ciles enim, et proni erant ad scandalum, sicut et contra Dominum scandalizaban. sicut et contra Dominum scandalizaban. tur de facili aliquando de sua prædica- tur de facili aliquando de sua prædica- tione, sicut, infra, xv, 12: Scis quia Pha- tione, sicut, infra, xv, 12: Scis quia Pha- risæi, audito verbo hoc, scandalizati risæi, audito verbo hoc, scandalizati sunt ? Aliquando etiam de ipsis miraculis sunt ? Aliquando etiam de ipsis miraculis scandalizabantur. Marc. VI, 2 et 3 : Unde scandalizabantur. Marc. VI, 2 et 3 : Unde huic hæc omnia? et quæ est sapientia huic hæc omnia? et quæ est sapientia

1 Isa. VIII, 1 Isa. VIII, 44 Erit... in lapidem offensionis, 44 Erit... in lapidem offensionis, et in petram scandali, duabus domibus Israel. Ad et in petram scandali, duabus domibus Israel. Ad Roman. VIII, 33: Ecce pono in Sion lapidem of- Roman. VIII, 33: Ecce pono in Sion lapidem of- fensionis, et petram scandali et omnis qui credit fensionis, et petram scandali et omnis qui credit in eum non confundetur. Psal. CXVII, 22; Matth. in eum non confundetur. Psal. CXVII, 22; Matth.

quæ data est illi, et virtutes tales quær quæ data est illi, et virtutes tales quær per manus ejus efficiuntur? Nonne hic per manus ejus efficiuntur? Nonne hic est faber, filius Mariæ... ? Et scandali- est faber, filius Mariæ... ? Et scandali- zabantur in illo. Discipuli autem etiam zabantur in illo. Discipuli autem etiam post visa miracula scandalizabantur de post visa miracula scandalizabantur de passione. Unde, infra, xxvi, 31: Omnes passione. Unde, infra, xxvi, 31: Omnes vos scandalum patiemini in me in ista vos scandalum patiemini in me in ista nocte: et ideo multum præmunit a scan- nocte: et ideo multum præmunit a scan- dalo et laudat Joannem, quia scanda- dalo et laudat Joannem, quia scanda- lum contra Joannem redundaret in to- lum contra Joannem redundaret in to- tius Ecclesiæ concussionem. tius Ecclesiæ concussionem.

« Quid existis in desertum videre? « Quid existis in desertum videre? arundinem vento agitatam? arundinem vento agitatam?

Sed quid existis videre? hominem Sed quid existis videre? hominem mollibus vestitum ? Ecce qui mollibus mollibus vestitum ? Ecce qui mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt. » vestiuntur, in domibus regum sunt. »

In hac quæstione tria notantur : avi- In hac quæstione tria notantur : avi- ditas in exitu, et labor in progressu in ditas in exitu, et labor in progressu in desertum, admiratio in visu. Et hæc tria desertum, admiratio in visu. Et hæc tria sunt in omnibus aliis quæstionibus. sunt in omnibus aliis quæstionibus. Matth. 111, 5-6, exibant ad eum, ut bapti- Matth. 111, 5-6, exibant ad eum, ut bapti- zarentur ab ipso 2. Et, Joan. 1, 23, dici- zarentur ab ipso 2. Et, Joan. 1, 23, dici- tur Ego vox clamantis in deserto: quia tur Ego vox clamantis in deserto: quia cum labore sua relinquentes in desertum cum labore sua relinquentes in desertum exibant. Pro miraculo autem adspicie- exibant. Pro miraculo autem adspicie- bant pilis camelorum tectum, zona pel- bant pilis camelorum tectum, zona pel- licea præcinctum, locustis pastum: sicut licea præcinctum, locustis pastum: sicut habetur, supra, III, habetur, supra, III, 4. 4.

Hoc est ergo quod dicit: « Quid, » pro Hoc est ergo quod dicit: « Quid, » pro miraculo et prodigio, « existis, » vestra miraculo et prodigio, « existis, » vestra relinquentes, « in desertum, » fanti la- relinquentes, « in desertum, » fanti la- boris viam assumentes, « videre? » boris viam assumentes, « videre? »

Et hanc quæstionem solvit per aliam Et hanc quæstionem solvit per aliam quæstionem, dicens; « Arundinem vento quæstionem, dicens; « Arundinem vento agitatam, » hoc est, numquid hominem agitatam, » hoc est, numquid hominem levem omni vento circulatum? Qui in levem omni vento circulatum? Qui in prosperitate mihi testimonium perhibue- prosperitate mihi testimonium perhibue- rit, et modo in adversitate victus de me rit, et modo in adversitate victus de me dubitaverit ? Qui in juventute plenus spi- dubitaverit ? Qui in juventute plenus spi-

XXI, 42; Marc. XII, 10; Luc. xx, 17: Lapidem XXI, 42; Marc. XII, 10; Luc. xx, 17: Lapidem quem reprobaverunt ædificantes, hic factus est in quem reprobaverunt ædificantes, hic factus est in caput anguli. caput anguli.

2 Cf. Matth. III, 5 et 6; Marc. 1, 5; Luc. III, 2 Cf. Matth. III, 5 et 6; Marc. 1, 5; Luc. III, 3 et seq. 3 et seq.

IN EVANG. MATTHÆI, XI-7, 8. IN EVANG. MATTHÆI, XI-7, 8.

ritu fuerit, et modo vacuus sicut arundo? ritu fuerit, et modo vacuus sicut arundo? Qui sicut hypocrita foris exhibeat aliquid Qui sicut hypocrita foris exhibeat aliquid pulchritudinis, et intus nihil habeat nisi pulchritudinis, et intus nihil habeat nisi inanitatem vacuitatis? Cujus generatio inanitatem vacuitatis? Cujus generatio sit in humore concupiscentiæ, et habita- sit in humore concupiscentiæ, et habita- tio quies libidinis ? Qui tam fragilis sit et tio quies libidinis ? Qui tam fragilis sit et inconstans, cui nemo inniti debeat nisi inconstans, cui nemo inniti debeat nisi cum periculo innitentis confringatur ? cum periculo innitentis confringatur ? Quasi diceret? Non: sed potius constan- Quasi diceret? Non: sed potius constan- tem etiam in carcere, non inclinabilem a tem etiam in carcere, non inclinabilem a veritate, et spiritu quo repletus est ex veritate, et spiritu quo repletus est ex utero matris, nunc plenius exuberantem utero matris, nunc plenius exuberantem in veritatis confessione: qui non in hụ- in veritatis confessione: qui non in hụ- more carnalis concupiscentiæ natus, sed more carnalis concupiscentiæ natus, sed Angelo nuntiatus: et in siccitate deserti Angelo nuntiatus: et in siccitate deserti nutritus et ita fortis, quod nec mor- nutritus et ita fortis, quod nec mor- tis metu et carceris deserit veritatem. tis metu et carceris deserit veritatem.

Arundo enim flexibilis est vento, qui Arundo enim flexibilis est vento, qui persuasionem significat, III Reg. xiv, 15: persuasionem significat, III Reg. xiv, 15: Percutiet Dominus Deus Israel, sicut mo- Percutiet Dominus Deus Israel, sicut mo- veri solet arundo in aqua et evellet Is- veri solet arundo in aqua et evellet Is- rael de terra bona. Ad Ephes. iv, 14: rael de terra bona. Ad Ephes. iv, 14: Non simus parvuli fluctuantes, et non Non simus parvuli fluctuantes, et non circumferamur omni vento doctrinæ in circumferamur omni vento doctrinæ in nequitia hominum. Arundo etiam vacua nequitia hominum. Arundo etiam vacua est intus, et extra splendens et pulchra, est intus, et extra splendens et pulchra, Job, VIII, 11 Numquid virere potest Job, VIII, 11 Numquid virere potest scirpus absque humore? aut crescere ca- scirpus absque humore? aut crescere ca- rectum sine aqua ? Sapient, 1, 7: Tam- rectum sine aqua ? Sapient, 1, 7: Tam- quam scintillæ in arundineto discurrent quam scintillæ in arundineto discurrent justi, hoc est, in vacuis a gratia exten- justi, hoc est, in vacuis a gratia exten- dentes eos. Arundo etiam in humorosis dentes eos. Arundo etiam in humorosis crescit, Job, XL, 16: Sub umbra dormit, crescit, Job, XL, 16: Sub umbra dormit, in secreto calami, et in locis humentibus. in secreto calami, et in locis humentibus. Arundo etiam est fragilis, Isa. xxxv1, 6 : Arundo etiam est fragilis, Isa. xxxv1, 6 : Confidis super baculum arundineum Confidis super baculum arundineum confractum istum, super Ægyptum; cui confractum istum, super Ægyptum; cui si innixus fuerit homo, intrabit in ma- si innixus fuerit homo, intrabit in ma- num ejus, et perforabit eam. num ejus, et perforabit eam.

<< Sed quid existis videre? hominem << Sed quid existis videre? hominem mollibus vestitum. » mollibus vestitum. »

483 483

Litteraliter quidem mollis duo impor- Litteraliter quidem mollis duo impor- tat, mollitiem videlicet resolutæ commo- tat, mollitiem videlicet resolutæ commo- ditatis, et nitorem pretiosæ vestis. Luc. ditatis, et nitorem pretiosæ vestis. Luc. XVI, 19: Induebatur purpura, et bysso. XVI, 19: Induebatur purpura, et bysso. Byssus enim dicit resolutæ mollitiei com- Byssus enim dicit resolutæ mollitiei com- modum, et purpura pretiosæ vestis in- modum, et purpura pretiosæ vestis in- dumentum. Act. XII, 21 Herodes vesti- dumentum. Act. XII, 21 Herodes vesti- tus veste regia, sedit pro tribunali. Et tus veste regia, sedit pro tribunali. Et post modicum, y. 23: Consumptus a post modicum, y. 23: Consumptus a vermibus, exspiravit. Et dicitur in Histo- vermibus, exspiravit. Et dicitur in Histo- ria Ecclesiastica, quod vestis erat ex ria Ecclesiastica, quod vestis erat ex splendore auri et argenti contexta: in splendore auri et argenti contexta: in quam dum inciderent solis radii, ex po- quam dum inciderent solis radii, ex po- lito metallo reverberatis et multiplicatis lito metallo reverberatis et multiplicatis radiis splendorem prætendebat divinum : radiis splendorem prætendebat divinum : et ideo populus acclamabat Dei voces: et ideo populus acclamabat Dei voces: et tunc percussus consumptus a vermibus et tunc percussus consumptus a vermibus exspiravit ¹. I Petr. 111, 3: Quarum non exspiravit ¹. I Petr. 111, 3: Quarum non sit extrinsecus capillatura, aut circum- sit extrinsecus capillatura, aut circum- datio auri, aut indumenti vestimentorum datio auri, aut indumenti vestimentorum cultus. Eccli. x1, 4: In vestitu ne glorie- cultus. Eccli. x1, 4: In vestitu ne glorie- ris umquam. Augustinus: << Fateor, de ris umquam. Augustinus: << Fateor, de « veste pretiosa erubesco. Non enim de- « veste pretiosa erubesco. Non enim de- « cet hæc membra, non hos canos, non « cet hæc membra, non hos canos, non « hanc professionem. » « hanc professionem. »

: :

Metaphorice autem mollibus induitur, Metaphorice autem mollibus induitur, qui blandis adulantium sermonibus cir- qui blandis adulantium sermonibus cir- cumtectus peccatoribus adulatur. Psal. cumtectus peccatoribus adulatur. Psal. CXL, 5 Oleum peccatoris non impinguet CXL, 5 Oleum peccatoris non impinguet caput meum. Unde, Supra, 11, 7: Proge- caput meum. Unde, Supra, 11, 7: Proge- nies viperarum, quis demonstravit vobis nies viperarum, quis demonstravit vobis fugere a ventura ira? Eccli. XII, 11: Verba fugere a ventura ira? Eccli. XII, 11: Verba sapientium sicut stimuli, et quasi clavi : sapientium sicut stimuli, et quasi clavi : sed compungunt acute et in profundum. sed compungunt acute et in profundum. De his adulatoribus, Ezechiel. XIII, 18: De his adulatoribus, Ezechiel. XIII, 18: Væ quæ consuunt pulvillos sub omni Væ quæ consuunt pulvillos sub omni cubito manus! Pulvillus enim sub cubito cubito manus! Pulvillus enim sub cubito consuitur, quando mollis sermo peccato- consuitur, quando mollis sermo peccato- ri sub brachio peccati substernitur, quo ri sub brachio peccati substernitur, quo in peccato suaviter appodiatus diutius in peccato suaviter appodiatus diutius retineatur. retineatur.

« Ecce qui mollibus, » prædicto modo, « Ecce qui mollibus, » prædicto modo, « vestiuntur, in domibus, » non in carce- « vestiuntur, in domibus, » non in carce- Hoc accipitur dupliciter: litteraliter, et ribus, « regum sunt. » Reges enim gen- Hoc accipitur dupliciter: litteraliter, et ribus, « regum sunt. » Reges enim gen- metaphorice. metaphorice.

1 Act. XII, 21 et seq.: Statuto die, Herodes 1 Act. XII, 21 et seq.: Statuto die, Herodes vestitus veste regia, sedit pro tribunali, et con- vestitus veste regia, sedit pro tribunali, et con- cionabatur ad eos. Populus autem acclamabat: cionabatur ad eos. Populus autem acclamabat:

tium tales, ut dicit Aristoteles, gratian- tium tales, ut dicit Aristoteles, gratian-

Dei voces et non hominis. Confestim autem percus- Dei voces et non hominis. Confestim autem percus- sit eum angelus Domini, eo quod non dedisset ho- sit eum angelus Domini, eo quod non dedisset ho- norem Deo et consumptus a vermibus, exspiravit. norem Deo et consumptus a vermibus, exspiravit.

10 10

11 11

484 484

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur sicut Sardanapalus, qui in peccato tur sicut Sardanapalus, qui in peccato eisdem adulantur. Hi sunt enim, de qui- eisdem adulantur. Hi sunt enim, de qui- bus dicitur, Isa. xxx, 10: Dicunt videnti- bus dicitur, Isa. xxx, 10: Dicunt videnti- bus Nolite videre et adspicientibus: bus Nolite videre et adspicientibus: Nolite adspicere nobis ea quæ recta sunt: Nolite adspicere nobis ea quæ recta sunt: loquimini nobis placentia, videte nobis loquimini nobis placentia, videte nobis errores. Talis igitur non fuit, cujus cum errores. Talis igitur non fuit, cujus cum stupore adspexistis vestem de pilis ca- stupore adspexistis vestem de pilis ca- melorum, vilem et hispidam: et circa melorum, vilem et hispidam: et circa lumbos ejus zonam pelliceam: et qui lumbos ejus zonam pelliceam: et qui dure reprehendit regem cum Herodiade dure reprehendit regem cum Herodiade de conjunctione adulterina stupri crimine de conjunctione adulterina stupri crimine cumulata. cumulata.

« Sed quid existis videre? Prophe- « Sed quid existis videre? Prophe- tam? Etiam dico vobis, et plus quam tam? Etiam dico vobis, et plus quam prophetam. prophetam.

Hic est enim de quo scriptum est: Hic est enim de quo scriptum est: Ecce ego mitto Angelum meum ante Ecce ego mitto Angelum meum ante faciem tuam, qui præparabit viam faciem tuam, qui præparabit viam

tuam ante te. tuam ante te.

Amen dico vobis, non surrexit in- Amen dico vobis, non surrexit in- ter natos mulierum major Joanne Ba- ter natos mulierum major Joanne Ba- ptista. » ptista. »

Ecce commendatio ab auctoritate do- Ecce commendatio ab auctoritate do- ctrinæ. ctrinæ.

Et dicit tria quorum primum est do- Et dicit tria quorum primum est do- ctrinæ inspiratio divina: secundum, uti- ctrinæ inspiratio divina: secundum, uti- litas doctrinæ in præparanda Redempto- litas doctrinæ in præparanda Redempto- ris via tertium autem est vitæ sanctitas ris via tertium autem est vitæ sanctitas eximia. Et hæc patent in littera. eximia. Et hæc patent in littera.

Primum est ad Deum, secundum ad Primum est ad Deum, secundum ad proximum, tertium ad seipsum. Item, proximum, tertium ad seipsum. Item, primum est ex revelatione contemplatio- primum est ex revelatione contemplatio- nis, secundum est optimæ actionis, ter- nis, secundum est optimæ actionis, ter- tium autem eximiæ virtutis. Adhuc, pri- tium autem eximiæ virtutis. Adhuc, pri- mum est honoris, secundum utilitatis, mum est honoris, secundum utilitatis, tertium autem sanctitatis: et primum tertium autem sanctitatis: et primum horum secundo dat facultatem: secun- horum secundo dat facultatem: secun- dum autem tertio dat meritorum perfe- dum autem tertio dat meritorum perfe- ctionem. ctionem.

1 Cæteri tantum cecinere Vatum 1 Cæteri tantum cecinere Vatum Corde præsago jubar affuturum : Corde præsago jubar affuturum : Tu quidem mundi scelus auferentem Tu quidem mundi scelus auferentem

«< Sed quid existis videre? Prophe- «< Sed quid existis videre? Prophe- tam ? » tam ? »

Istam igitur quæstionem affirmando Istam igitur quæstionem affirmando determinans, dicit: « Etiam. » Quasi determinans, dicit: « Etiam. » Quasi dicat Ipse est Propheta, Luc. 1, 76: dicat Ipse est Propheta, Luc. 1, 76: Tu puer, Propheta Altissimi vocaberis, Tu puer, Propheta Altissimi vocaberis, etc. Jerem. 1, 5: In utera novi te, et Pro- etc. Jerem. 1, 5: In utera novi te, et Pro- phetam in Gentibus dedi te. Est enim phetam in Gentibus dedi te. Est enim « Propheta, » divinam habens inspira- « Propheta, » divinam habens inspira- tionem ad hoc, quod rerum de Verbi sa- tionem ad hoc, quod rerum de Verbi sa- cramentis eventus existentium sub immo- cramentis eventus existentium sub immo- bili veritate denuntiet. bili veritate denuntiet.

«< «<

Non solum autem est Propheta, sed Non solum autem est Propheta, sed

plus quam Propheta, » quia cæteri plus quam Propheta, » quia cæteri tantum cecinere vatum corde præsago tantum cecinere vatum corde præsago jubar affuturum: sed Joannes quiden jubar affuturum: sed Joannes quiden mundi scelus auferentem Agnum indice mundi scelus auferentem Agnum indice prodit. Prædixit enim et demonstravit. prodit. Prædixit enim et demonstravit. Vel, « Plus quam Propheta, » in hoc Vel, « Plus quam Propheta, » in hoc quod ante usum vitæ motum ostendit quod ante usum vitæ motum ostendit prophetiæ. Lucæ, 1, 44: Exsultavit in prophetiæ. Lucæ, 1, 44: Exsultavit in gaudio infans in utero meo. Adhuc etiam gaudio infans in utero meo. Adhuc etiam sicut Propheta Christum prædicavit post sicut Propheta Christum prædicavit post se venturum, plus autem quam Prophe- se venturum, plus autem quam Prophe- ta eum baptizavit, et per columbam de- ta eum baptizavit, et per columbam de- monstravit, et per vocem Patris. monstravit, et per vocem Patris.

Sed objicitur, Joan. 1, 21, dixit Joan- Sed objicitur, Joan. 1, 21, dixit Joan- nes: Non sum Propheta. Et Luc. xvi, nes: Non sum Propheta. Et Luc. xvi, 16 Lex, et Prophetæ usque ad Joan- 16 Lex, et Prophetæ usque ad Joan-

nem. nem.

RESPONSIO. Dicendum, quod Propheta RESPONSIO. Dicendum, quod Propheta proprie et strictissime loquendo est qui proprie et strictissime loquendo est qui procul in futurum fatur de Verbo et sacra- procul in futurum fatur de Verbo et sacra- mentis Verbi et hoc per divinam accipit mentis Verbi et hoc per divinam accipit inspirationem. Sed aliquo modo non pro- inspirationem. Sed aliquo modo non pro- prie dicitur Propheta nisi habens divi- prie dicitur Propheta nisi habens divi- nam inspirationem et materiam, quia de nam inspirationem et materiam, quia de Verbo et sacramentis ejus, sed non pro- Verbo et sacramentis ejus, sed non pro- cul in futurum promittens, sed digito ex- cul in futurum promittens, sed digito ex- hibens. Hoc enim est Apostoli et sic hibens. Hoc enim est Apostoli et sic Joannes est Propheta. Primo autem mo- Joannes est Propheta. Primo autem mo- do putabant Judæi Joannem esse Pro- do putabant Judæi Joannem esse Pro- phetam, quando negaverat se esse Chri- phetam, quando negaverat se esse Chri- stum, et hoc negavit Joannes : quia non stum, et hoc negavit Joannes : quia non

Indice prodis. Indice prodis.

Hymnus Matutin. in festo S. Joannis Baptistæ. Hymnus Matutin. in festo S. Joannis Baptistæ.

IN EVANG. MATTHÆI, XI-10, 11. IN EVANG. MATTHÆI, XI-10, 11.

fuisset præcursor Christi, sed promissor, fuisset præcursor Christi, sed promissor, ut alii Prophetæ. Et primo modo, dicti ut alii Prophetæ. Et primo modo, dicti Prophetæ et Lex currebant usque ad Prophetæ et Lex currebant usque ad Joannem, sicut infra dicetur. Joannem, sicut infra dicetur.

485 485

et sanctitatis. Dicit autem : « Inter natos et sanctitatis. Dicit autem : « Inter natos mulierum, » quia mulier est molliens mulierum, » quia mulier est molliens hominem, vel herum, et emollita est, ab hominem, vel herum, et emollita est, ab ipso et subacta: et sic nati mulierum ipso et subacta: et sic nati mulierum sunt nati per coitum : et ideo non inclu- sunt nati per coitum : et ideo non inclu-

« Hic enim est de quo scriptum ditur Virginis filius. Et hoc est quod di- « Hic enim est de quo scriptum ditur Virginis filius. Et hoc est quod di-

est. » est. »

Malach. III, 1: Ecce ego mitto ange- Malach. III, 1: Ecce ego mitto ange- lum meum, et præparabit viam ante fa- lum meum, et præparabit viam ante fa-

ciem meam. ciem meam.

: :

Et est commendatio ab officio, et sunt Et est commendatio ab officio, et sunt verba Patris ad Filium: « Ecce. » Quasi verba Patris ad Filium: « Ecce. » Quasi dicat In propatulo, et est publicum. dicat In propatulo, et est publicum. « Mitto, » in obsequium tuum, o fili, « Mitto, » in obsequium tuum, o fili, « Angelum meum, » non natura sed offi- « Angelum meum, » non natura sed offi- cio, et vitæ cœlibatu, et actu illumina- cio, et vitæ cœlibatu, et actu illumina- tionis. Officio quidem, quia parabat tionis. Officio quidem, quia parabat viam sicut Angeli. Luc. 1, 76: Præibis viam sicut Angeli. Luc. 1, 76: Præibis enim ante faciem Domini parare vias enim ante faciem Domini parare vias ejus. Isa. LXII, 10: Transite, transite ejus. Isa. LXII, 10: Transite, transite per per portas, parate viam populo, planum fa- portas, parate viam populo, planum fa- cite iter, eligite lapides. Angelus autem cite iter, eligite lapides. Angelus autem vitæ cœlibatu, quia virgo cœlibatum vitæ cœlibatu, quia virgo cœlibatum duxit. Matth. xxII, 30: Neque nubent, duxit. Matth. xxII, 30: Neque nubent, neque nubentur: sed erunt sicut Angeli neque nubentur: sed erunt sicut Angeli Dei in cœlo. Illuminatione, quia docuit Dei in cœlo. Illuminatione, quia docuit et illuminavit sicut Angeli faciunt. Ma- et illuminavit sicut Angeli faciunt. Ma- lach. 11, 7 Labia Sacerdotis custodient lach. 11, 7 Labia Sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent ex ore ejus, scientiam, et legem requirent ex ore ejus, quia Angelus Domini exercituum est. quia Angelus Domini exercituum est. Job, xxxvIII, 32: Numquid producis Job, xxxvIII, 32: Numquid producis Luciferum in tempore suo, Joan. v, 35: Luciferum in tempore suo, Joan. v, 35: Joannes erat lucerna ardens et lucens. Joannes erat lucerna ardens et lucens.

: :

« Ante faciem tuam, qui præparabit « Ante faciem tuam, qui præparabit viam tuam ante te. » Via enim hæc fuit viam tuam ante te. » Via enim hæc fuit via regenerationis, quam prædicando via regenerationis, quam prædicando baptismum pœnitentiæ præparavit Joan- baptismum pœnitentiæ præparavit Joan- nes. Luc. 1, 17: Ut convertat corda pa- nes. Luc. 1, 17: Ut convertat corda pa- trum in filios, et incredulos ad pruden- trum in filios, et incredulos ad pruden- tiam justorum, parare Domino plebem tiam justorum, parare Domino plebem perfectam. Isa. XL, 3: Parate viam Do- perfectam. Isa. XL, 3: Parate viam Do- mini, rectas facile in solitudine semitas mini, rectas facile in solitudine semitas Dei nostri. Dei nostri.

« Amen dico vobis, « Amen dico vobis, inter natos mulierum. » inter natos mulierum. »

non surrexit non surrexit

Commendatio est a perfectione virtutis Commendatio est a perfectione virtutis

cit: «Major, » bonitate, « Joanne Bap- cit: «Major, » bonitate, « Joanne Bap- tista. » Eccli. XLIV, 2: Non est inventus tista. » Eccli. XLIV, 2: Non est inventus similis illi in gloria, qui conservavit le- similis illi in gloria, qui conservavit le- gem Excelsi. Deuter. xxxIII, 10: Et gem Excelsi. Deuter. xxxIII, 10: Et Benjamin ait: Amantissimus Domini Benjamin ait: Amantissimus Domini habitabit confidenter in eo: quasi in habitabit confidenter in eo: quasi in thalamo tota die morabitur, et inter hu- thalamo tota die morabitur, et inter hu- meros illius requiescit. meros illius requiescit.

Vel, dicatur « major » dignitate officio Vel, dicatur « major » dignitate officio præcursionis: quia in hoc medius fuit præcursionis: quia in hoc medius fuit inter legem et gratiam, terminando scili- inter legem et gratiam, terminando scili- cet legem et introducendo gratiam: ita cet legem et introducendo gratiam: ita vicinior est optimo quam omnes umbræ vicinior est optimo quam omnes umbræ legis et Prophetarum, et sic major est legis et Prophetarum, et sic major est omnibus in lege et Prophetis quoad of- omnibus in lege et Prophetis quoad of- ficii dignitatem. Quod autem vicine se ficii dignitatem. Quod autem vicine se habeat ad gratiam. Joan. 1, 17: Lex per habeat ad gratiam. Joan. 1, 17: Lex per Moysen data est, gratia et veritas per Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Christum facta est. Et Joannes Jesum Christum facta est. Et Joannes ministerio suo medius major omnibus le- ministerio suo medius major omnibus le- galibus: et hunc sensum ego puto esse galibus: et hunc sensum ego puto esse litteralem. litteralem.

« Qui autem minor est in regno « Qui autem minor est in regno coelorum, major est illo. » coelorum, major est illo. »

In parte istius principii Ecclesiæ de- In parte istius principii Ecclesiæ de- scribitur forma et modus. scribitur forma et modus.

Et dicuntur hic tria: quorum primum Et dicuntur hic tria: quorum primum est modus ministrorum: secundum au- est modus ministrorum: secundum au- tem modus gratiam Ecclesiasticam per- tem modus gratiam Ecclesiasticam per- cipientium: tertium autem modus termi- cipientium: tertium autem modus termi- nationis Legis et Prophetarum. Et hæc nationis Legis et Prophetarum. Et hæc patent in littera. patent in littera.

De primo dicit : « Qui autem minor De primo dicit : « Qui autem minor est, » ministrorum scilicet, « in regno est, » ministrorum scilicet, « in regno cœlorum, » hoc est, in potestate Eccle- cœlorum, » hoc est, in potestate Eccle- siastica, quæ est regnum coelorum, sicut siastica, quæ est regnum coelorum, sicut sæpe supra determinatum est, « major sæpe supra determinatum est, « major est illo » quia ex quo medius est legis est illo » quia ex quo medius est legis et gratiæ, minister gratiæ major est eo et gratiæ, minister gratiæ major est eo per eamdem rationem: quia ipse major per eamdem rationem: quia ipse major est omnibus ministris dispensantibus le- est omnibus ministris dispensantibus le-

486 486

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gem, ut patet per antedicta. Confert enim gem, ut patet per antedicta. Confert enim gratiam, qui est minister regni coelorum, gratiam, qui est minister regni coelorum, quod non fecit Joannes. Sic enim cla- quod non fecit Joannes. Sic enim cla- ves datæ sunt his qui sunt in regno Chri- ves datæ sunt his qui sunt in regno Chri- sti, quod idem est cœlorum regnum, quæ sti, quod idem est cœlorum regnum, quæ non sunt datæ Joanni, vel ministris legis. non sunt datæ Joanni, vel ministris legis. Et hic est sensus litteralis et planus: et Et hic est sensus litteralis et planus: et hoc modo quilibet etiam malus homo hoc modo quilibet etiam malus homo minister regni coelorum major est et minister regni coelorum major est et Moyse et Prophetis et Joanne, quia Moyse et Prophetis et Joanne, quia Christus in eo confert quod non contulit Christus in eo confert quod non contulit in Moyse, Prophetis, vel Joanne. Nos in Moyse, Prophetis, vel Joanne. Nos enim sæpius ostendimus, quod regnum enim sæpius ostendimus, quod regnum est potestas completa ordinata ad unum : est potestas completa ordinata ad unum : et regnum cœlorum nihil aliud est nisi et regnum cœlorum nihil aliud est nisi potestas ordinata ad unum Regem Chri- potestas ordinata ad unum Regem Chri- stum, legibus et gradibus et consiliis et stum, legibus et gradibus et consiliis et urbanitatibus coeli distributa. urbanitatibus coeli distributa.

: :

Sunt autem diversæ Sanctorum expo- Sunt autem diversæ Sanctorum expo- sitiones non litteram sequentes, sed ali- sitiones non litteram sequentes, sed ali- ter prout cuilibet competit verba ista ve- ter prout cuilibet competit verba ista ve- rificantes. Et dicunt quidam quod minor rificantes. Et dicunt quidam quod minor in regno coelorum in reputatione homi- in regno coelorum in reputatione homi- num fuit Christus quam Joannes: et hic num fuit Christus quam Joannes: et hic major est Joanne, sicut ipse dicit, Joan. major est Joanne, sicut ipse dicit, Joan. I, 30 Post me venit vir qui ante me I, 30 Post me venit vir qui ante me factus est, quia prior me erat. Alii hoc factus est, quia prior me erat. Alii hoc referunt ad miracula: quia minor in referunt ad miracula: quia minor in regno coelorum quicumque sanctus dis- regno coelorum quicumque sanctus dis- cipulus Christo adhærens, major est cipulus Christo adhærens, major est Joanne in potestate signorum: quia om- Joanne in potestate signorum: quia om- nibus illis dictum est: Ægros sanate, le- nibus illis dictum est: Ægros sanate, le- prosos mundate, etc. De Joanne autem prosos mundate, etc. De Joanne autem dicitur, quod Joannes quidem signum dicitur, quod Joannes quidem signum fecit nullum 1. Alii referunt hoc ad eos fecit nullum 1. Alii referunt hoc ad eos qui regnant cum Christo: qui propter se- qui regnant cum Christo: qui propter se- curitatem majores sunt Joanne adhuc in curitatem majores sunt Joanne adhuc in dubiis hujus vitæ agente quamvis enim dubiis hujus vitæ agente quamvis enim tunc in limbo, fuerunt tamen Abrahæ tunc in limbo, fuerunt tamen Abrahæ sinu recepti securi spe felici adventum sinu recepti securi spe felici adventum Domini exspectabant. Domini exspectabant.

Sic igitur determinatum est qualiter Sic igitur determinatum est qualiter in ministro, pro hoc quod major est in ministro, pro hoc quod major est Joanne, regnum coelorum in potestate in- Joanne, regnum coelorum in potestate in- troducitur Ecclesiastica. troducitur Ecclesiastica.

« A diebus autem Joannis Baptista 1 « A diebus autem Joannis Baptista 1 usque nunc, regnum coelorum vim usque nunc, regnum coelorum vim patitur, et violenti rapiunt illud. patitur, et violenti rapiunt illud.

Omnes enim Prophetæ et Lex usque Omnes enim Prophetæ et Lex usque ad Joannem prophetaverunt. » ad Joannem prophetaverunt. »

Hic tangit qualiter percipitur hoc reg- Hic tangit qualiter percipitur hoc reg- num ab his qui colliguntur in ipso. num ab his qui colliguntur in ipso.

Dicit ergo quod « A diebus Joannis >> Dicit ergo quod « A diebus Joannis >> hoc regnum introducentis, « regnum cœ- hoc regnum introducentis, « regnum cœ- lorum, » quoad justitiam et leges quibus lorum, » quoad justitiam et leges quibus ordinatur regnum cœli, quoad distinctio- ordinatur regnum cœli, quoad distinctio- nem officiorum et urbanitatum, et quoad nem officiorum et urbanitatum, et quoad finem beatitudinis quæ in ipso acquiri- finem beatitudinis quæ in ipso acquiri- tur, « vim patitur. » « Vis est impetus tur, « vim patitur. » « Vis est impetus fortioris continens id quod vim patitur fortioris continens id quod vim patitur intra terminos alienos, » sicut dicit Tul- intra terminos alienos, » sicut dicit Tul- lius. « Violentum autem est, cujus prin- lius. « Violentum autem est, cujus prin- « cipium est in alio, conferente nihil ali- « cipium est in alio, conferente nihil ali- quid eo quod vim patitur, » sicut di- quid eo quod vim patitur, » sicut di- cunt Aristoteles et Damascenus. Et hoc cunt Aristoteles et Damascenus. Et hoc modo violenti spiritus se tenentes intra modo violenti spiritus se tenentes intra terminos cœlestis justitiæ sibi terminos cœlestis justitiæ sibi per natu- per natu- ram non debitos, dicuntur hic vim pati: ram non debitos, dicuntur hic vim pati: et quoad primam gratiam nihil omnino et quoad primam gratiam nihil omnino conferunt, nisi quod obicem non ponunt, conferunt, nisi quod obicem non ponunt, sed totum facit Spiritus sanctus. sed totum facit Spiritus sanctus.

« «

Et sic «violenti, » virtute spiritus, Et sic «violenti, » virtute spiritus, « rapiunt illud, » quod non fuit Legi « rapiunt illud, » quod non fuit Legi concessum, vel Joanni, qui talem spiri- concessum, vel Joanni, qui talem spiri- tum non conferebant. Unde, Luc. xvi, 16, tum non conferebant. Unde, Luc. xvi, 16, sic habetur. Ex eo, scilicet Joanne Bap- sic habetur. Ex eo, scilicet Joanne Bap- tista, regnum Dei evangelizatur,et om- tista, regnum Dei evangelizatur,et om- nis in illud vim facit. Raptus enim et nis in illud vim facit. Raptus enim et violentus est motus et subitus, quia vi violentus est motus et subitus, quia vi superioris naturæ agit et subito: quia superioris naturæ agit et subito: quia nescit tarda rerum molimina Spiritus nescit tarda rerum molimina Spiritus sancti gratia. Genes. XLIX, 9: Ad præ- sancti gratia. Genes. XLIX, 9: Ad præ- dam, fili mi, ascendisti. Isa. viii, 3 : Voca dam, fili mi, ascendisti. Isa. viii, 3 : Voca nomen ejus Accelera spolia detrahere, nomen ejus Accelera spolia detrahere, festina prædari. Isa. LIX, 19: Cum vene- festina prædari. Isa. LIX, 19: Cum vene- rit quasi fluvius violentus quem spiritus rit quasi fluvius violentus quem spiritus Domini cogit. Domini cogit.

10 10

1 Cf. Joan. v, 36. 1 Cf. Joan. v, 36.

IN EVANG. MATTHÆI, XI-15. IN EVANG. MATTHÆI, XI-15.

Omnes enim Prophetæ et Lex usque Omnes enim Prophetæ et Lex usque ad Joannem prophetaverunt. »> ad Joannem prophetaverunt. »>

Lex enim usque ad Joannem statum Lex enim usque ad Joannem statum habuit in umbra futurorum: Joanne au- habuit in umbra futurorum: Joanne au- tem Christum demonstrante, promissa tem Christum demonstrante, promissa Legis exhibita sunt, et figuræ veritate im- Legis exhibita sunt, et figuræ veritate im- pletæ et sacramenta sunt impleta per pletæ et sacramenta sunt impleta per gratiam. Joan. 1, 17: Gratia et veritas gratiam. Joan. 1, 17: Gratia et veritas per Jesum Christum facta est. Et ideo per Jesum Christum facta est. Et ideo tunc Lex habuit terminum, et perfecte tunc Lex habuit terminum, et perfecte 'terminata est, cum Dominus in cruce 'terminata est, cum Dominus in cruce dixit Consummatum est 1, scilicet ea dixit Consummatum est 1, scilicet ea quæ sunt de me finem habent. Similiter quæ sunt de me finem habent. Similiter Prophetæ spiritu magno videntes ultima, Prophetæ spiritu magno videntes ultima, (sicut dicitur, Eccli. XLVII, 27), non dice- (sicut dicitur, Eccli. XLVII, 27), non dice- bantur proprie Prophetæ, nisi quia de bantur proprie Prophetæ, nisi quia de Christi gratiis prophetabant, sicut dici- Christi gratiis prophetabant, sicut dici- tur, I Petr. 1, 10 et 11: De qua salute tur, I Petr. 1, 10 et 11: De qua salute exquisierunt atque scrutati sunt Pro- exquisierunt atque scrutati sunt Pro- phetæ, qui de futura in vobis gratia phetæ, qui de futura in vobis gratia prophetaverunt: scrutantes in quod vel prophetaverunt: scrutantes in quod vel quale tempus significaret in eis Spiritus quale tempus significaret in eis Spiritus Christi, prænuntians eas quæ in Christo Christi, prænuntians eas quæ in Christo sunt passiones et posteriores glorias: et sunt passiones et posteriores glorias: et tales Prophetæ non fuerunt nisi usque ad tales Prophetæ non fuerunt nisi usque ad exhibitionem sacramentorum Christi, exhibitionem sacramentorum Christi, quam introduxit Joannes. Eccli. xxxix, quam introduxit Joannes. Eccli. xxxix, 18: Da mercedem, Domine, sustinenti- 18: Da mercedem, Domine, sustinenti- bus te, ut Prophetæ tui fideles invenian- bus te, ut Prophetæ tui fideles invenian- tur et ideo licet postea fuerunt qui fu- tur et ideo licet postea fuerunt qui fu- tura quædam prædixerint, ut Agabus, et tura quædam prædixerint, ut Agabus, et filiæ Philippi Evangelistæ, et forte ad- filiæ Philippi Evangelistæ, et forte ad- huc sint quidam, tamen non sunt vero huc sint quidam, tamen non sunt vero nomine Prophetæ vocati, sed secundum nomine Prophetæ vocati, sed secundum diminutam nominis rationem, sicut patet diminutam nominis rationem, sicut patet ex superius inductis. Tangens ergo in- ex superius inductis. Tangens ergo in- ductionis novæ gratiæ modum, dicit Le- ductionis novæ gratiæ modum, dicit Le- gem et Prophetias terminari ad Joan- gem et Prophetias terminari ad Joan- nem, et inchoare per ipsum novæ legis nem, et inchoare per ipsum novæ legis exordium, in qua gratia et veritas præfi- exordium, in qua gratia et veritas præfi- guratæ exhibeantur. guratæ exhibeantur.