IN EVANG. MATTHÆI. VIII-10, 11. IN EVANG. MATTHÆI. VIII-10, 11.

magna dupliciter, intensive scilicet et magna dupliciter, intensive scilicet et facilitate credendi. Et bene potest esse facilitate credendi. Et bene potest esse quod intensive majorem invenerit in qui- quod intensive majorem invenerit in qui- busdam Judæis secundum statum præ- busdam Judæis secundum statum præ- sentem, sed quoad facilitatem credendi sentem, sed quoad facilitatem credendi non invenit tantam: quia Judæi inducti non invenit tantam: quia Judæi inducti et edocti per Scripturas crediderunt, iste et edocti per Scripturas crediderunt, iste autem non. Vel dicatur, quod non inclu- autem non. Vel dicatur, quod non inclu- dit eos quibus loquebatur, sed alios de dit eos quibus loquebatur, sed alios de Israel, sicut consuetum est, cum dicimus Israel, sicut consuetum est, cum dicimus quibusdam fidelibus Judæis, non inven- quibusdam fidelibus Judæis, non inven- ta est tanta fides in Judæis, quanta in ta est tanta fides in Judæis, quanta in gentibus. Et ideo Judæi dicuntur fæces : gentibus. Et ideo Judæi dicuntur fæces : quia eliquatis electis fidelibus, alii quasi quia eliquatis electis fidelibus, alii quasi nihil rationis, et omnino nihil fidei ha- nihil rationis, et omnino nihil fidei ha- buerint. Isa. XLIX, 6 Parum est ut sis buerint. Isa. XLIX, 6 Parum est ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Jacob, mihi servus ad suscitandas tribus Jacob, et fæces Israel convertendas: ecce dedi te et fæces Israel convertendas: ecce dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea us- in lucem gentium, ut sis salus mea us- que ad extremum terræ. De his ergo fæ- que ad extremum terræ. De his ergo fæ- cibus hic loquebatur, cibus hic loquebatur,

« Dico autem vobis, quod multi ab « Dico autem vobis, quod multi ab Oriente et Occidente venient, et re- Oriente et Occidente venient, et re- cumbent cum Abraham et Isaac et cumbent cum Abraham et Isaac et Jacob in regno coelorum, » Jacob in regno coelorum, »

Ecce subjungit de futura gentium vo- Ecce subjungit de futura gentium vo- catione. Dicit autem tria, multitudinem catione. Dicit autem tria, multitudinem videlicet undecumque venientium, et videlicet undecumque venientium, et quietem eorum in promissionibus Pa- quietem eorum in promissionibus Pa- trum, et collectionem eorumdem in trum, et collectionem eorumdem in unum Christi regnum. unum Christi regnum.

Multitudinem autem venientium de- Multitudinem autem venientium de- scribit dupliciter a multitudine, cum scribit dupliciter a multitudine, cum

dicit: dicit:

<< Multi. » << Multi. »

Isa. LX, 4 Leva in circuitu tuo oculos Isa. LX, 4 Leva in circuitu tuo oculos tuos, et vide omnes isti congregati sunt, tuos, et vide omnes isti congregati sunt, venerunt tibi. Jerem. xxx1, 8 Inter venerunt tibi. Jerem. xxx1, 8 Inter quos erunt cæcus et claudus, prægnans quos erunt cæcus et claudus, prægnans et pariens simul, cœtus magnus rever- et pariens simul, cœtus magnus rever- tentium huc. tentium huc.

1 Matth. xxiv, 31: Et mittet Angelos suos,... 1 Matth. xxiv, 31: Et mittet Angelos suos,...

387 387

Deinde tangit adversitatem locorum Deinde tangit adversitatem locorum de quibus veniunt, cum dicit : de quibus veniunt, cum dicit :

« Ab Oriente et Occidente. » « Ab Oriente et Occidente. »

Isa. XLIII, 5 et 6: Ab Oriente addu- Isa. XLIII, 5 et 6: Ab Oriente addu- cam semen tuum, et ab Occidente con- cam semen tuum, et ab Occidente con- gregabo te. Dicam Aquiloni: Da : et gregabo te. Dicam Aquiloni: Da : et Austro Noli prohibere. Jerem. xxxi, 8 : Austro Noli prohibere. Jerem. xxxi, 8 : Ecce ego adducam eos de terra Aqui- Ecce ego adducam eos de terra Aqui- lanis, et congregabo eos ab extremis lanis, et congregabo eos ab extremis

terræ. terræ.

Sed tunc quæritur, quare non nomi- Sed tunc quæritur, quare non nomi- nat nisi duas plagas coeli, cum alibi di- nat nisi duas plagas coeli, cum alibi di- cat, a quatuor ventis coeli esse congre- cat, a quatuor ventis coeli esse congre- gandos 1. gandos 1.

Ad hoc dicendum, quod in cœlo est Ad hoc dicendum, quod in cœlo est duplex Oriens, et duplex Occidens, se- duplex Oriens, et duplex Occidens, se- cundum motum rectum videlicet circuli cundum motum rectum videlicet circuli æquinoctialis, et secundum motum obli- æquinoctialis, et secundum motum obli- quum circuli signorum. Secundum mo- quum circuli signorum. Secundum mo- tum rectum circuli æquinoctialis oritur tum rectum circuli æquinoctialis oritur sol et quælibet stella super circulum ho- sol et quælibet stella super circulum ho- rizontis, quando in mane emergit, et oc- rizontis, quando in mane emergit, et oc- cidit in sero sub eodem, quando de- cidit in sero sub eodem, quando de- clinat ad occasum : et secundum hanc clinat ad occasum : et secundum hanc distantiam duorum punctorum tota terræ distantiam duorum punctorum tota terræ longitudo distinguitur. Secundum mo- longitudo distinguitur. Secundum mo- tum autem obliquum oritur sol et cæte- tum autem obliquum oritur sol et cæte- ræ stellæ, quando ascendere incipiunt a ræ stellæ, quando ascendere incipiunt a puncto Capricorni, et continue ascen- puncto Capricorni, et continue ascen- dunt a meridie in aquilonem super polos dunt a meridie in aquilonem super polos orbis signorum rotati, donec perveniunt orbis signorum rotati, donec perveniunt ad punctum Cancri in aquilone: deci- ad punctum Cancri in aquilone: deci- dunt autem, quando descendunt a pun- dunt autem, quando descendunt a pun- cto Cancri in aquilone continue rotati cto Cancri in aquilone continue rotati usque ad punctum Capricorni in meri- usque ad punctum Capricorni in meri- die et secundum hæc duo puncta, di- die et secundum hæc duo puncta, di- stinguitur cœli et terræ longitudo et la- stinguitur cœli et terræ longitudo et la- titudo et secundum hoc in communi titudo et secundum hoc in communi sumendo, Oriens et Occidens intelligitur sumendo, Oriens et Occidens intelligitur totius terræ longitudo. Apocal. vn, 9: totius terræ longitudo. Apocal. vn, 9: Vidi turbam magnam, quam dinumera- Vidi turbam magnam, quam dinumera- re nemo poterat, ex omnibus gentibus, et re nemo poterat, ex omnibus gentibus, et tribubus, et populis, et linguis, stantes tribubus, et populis, et linguis, stantes ante thronum. ante thronum.

Aliter potest dici, sed non ita conve- Aliter potest dici, sed non ita conve-

et congregabunt electos ejus a quatuor ventis, etc. et congregabunt electos ejus a quatuor ventis, etc.

388 388

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nienter, quod tota terræ longitudo quæ nienter, quod tota terræ longitudo quæ est inter Oriens et Occidens, habitatur: est inter Oriens et Occidens, habitatur: sed non tota latitudo, quæ est inter Me- sed non tota latitudo, quæ est inter Me- ridiem et Aquilonem, habitabilis est: ridiem et Aquilonem, habitabilis est: sed tantum climatum latitudo, quæ sep- sed tantum climatum latitudo, quæ sep- tem et parum ultra tunc sunt deprehen- tem et parum ultra tunc sunt deprehen- sa et ideo tangit puncta longitudinis. sa et ideo tangit puncta longitudinis. Malach. 1, 11 Ab ortu solis usque ad Malach. 1, 11 Ab ortu solis usque ad occasum magnum est nomen meum in occasum magnum est nomen meum in gentibus, et in omni loco sacrificatur et gentibus, et in omni loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munda. Psal. offertur nomini meo oblatio munda. Psal. cx1, 3 A solis ortu usque ad occcasum cx1, 3 A solis ortu usque ad occcasum laudabile nomen Domini. laudabile nomen Domini.

: :

« Et recumbent cum Abraham et « Et recumbent cum Abraham et Isaac et Jacob.>> Isaac et Jacob.>>

Recubitus iste dicit quietem in pro- Recubitus iste dicit quietem in pro- missionibus Patrum quia in his tribus missionibus Patrum quia in his tribus perfecta promissio de semine nascituro, perfecta promissio de semine nascituro, sicut diximus in principio hujus libri ', sicut diximus in principio hujus libri ', quia in Abraham facta est promissio, in quia in Abraham facta est promissio, in Isaac autem distinctio eorum quæ ad Isaac autem distinctio eorum quæ ad promissiones pertinent, in Jacob autem promissiones pertinent, in Jacob autem pertinentium ad promissionem plena be- pertinentium ad promissionem plena be- nedictio. Et quia hæc exiguntur ad pro- nedictio. Et quia hæc exiguntur ad pro- missionem, ideo hos tres commemorat missionem, ideo hos tres commemorat præ aliis. Ad Ephes. 1, 5 et 6: Revela- præ aliis. Ad Ephes. 1, 5 et 6: Revela- tum est sanctis Apostolis ejus et prophe- tum est sanctis Apostolis ejus et prophe- tis in Spiritu, gentes esse cohæredes, et tis in Spiritu, gentes esse cohæredes, et concorporales, et comparticipes promis- concorporales, et comparticipes promis- sionis ejus in Christo Jesu per Evange- sionis ejus in Christo Jesu per Evange- lium. Ad Roman. xv, 8 et seq. : Dico lium. Ad Roman. xv, 8 et seq. : Dico Christum Jesum ministrum fuisse cir- Christum Jesum ministrum fuisse cir- cumcisionis propter veritatem Dei, ad cumcisionis propter veritatem Dei, ad confirmandas promissiones patrum : confirmandas promissiones patrum : gentes autem super misericordia honora- gentes autem super misericordia honora- re Deum, sicut scriptum est: Propterea re Deum, sicut scriptum est: Propterea confitebor tibi in gentibus, Domine, et confitebor tibi in gentibus, Domine, et nomini tuo cantabo. Et iterum dicit : nomini tuo cantabo. Et iterum dicit : Lætamini, gentes, cum plebe ejus. Lætamini, gentes, cum plebe ejus.

<< Filii autem regni ejicientur. » << Filii autem regni ejicientur. »

Hic dicit futuram Judæorum ejectio- Hic dicit futuram Judæorum ejectio- nem. Et hic dicit tria: naturam, ejectio- nem. Et hic dicit tria: naturam, ejectio-

1 Cf. enarrationem in principio Evangelii se. 1 Cf. enarrationem in principio Evangelii se.

nem a præmissis, et miseriam loci in nem a præmissis, et miseriam loci in quem projicientur. quem projicientur.

Naturam tangit, quando dicit : Naturam tangit, quando dicit :

« Filii autem regni, » « Filii autem regni, »

Hoc est, nati in regnum ex hæreditate Hoc est, nati in regnum ex hæreditate Patrum, si non degenerassent. Ad Ro- Patrum, si non degenerassent. Ad Ro- man. XI, 28 Secundum electionem, man. XI, 28 Secundum electionem, charissimi propter patres. Ab hac autem charissimi propter patres. Ab hac autem generatione degeneraverunt, sicut dici- generatione degeneraverunt, sicut dici- tur, Isa. 1, 4 Væ genti peccatrici, po- tur, Isa. 1, 4 Væ genti peccatrici, po- pulo gravi iniquitate, semini nequam, pulo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis ! dereliquerunt Domi- filiis sceleratis ! dereliquerunt Domi- num, blasphemaverunt sanctum Israel, num, blasphemaverunt sanctum Israel, abalienati sunt retrorsum. abalienati sunt retrorsum.

<< Ejicientur, » << Ejicientur, »

Ecce expulsio contra spem promissio- Ecce expulsio contra spem promissio- num. Psal. v, 11: Secundum multitu- num. Psal. v, 11: Secundum multitu- dinem impietatum eorum expelle eos, dinem impietatum eorum expelle eos, quoniam irritaverunt te, Domine. Jerem. quoniam irritaverunt te, Domine. Jerem. xx, 33 et 34: Vos estis onus, Domini xx, 33 et 34: Vos estis onus, Domini scilicet projiciam quippe vos, dicit Do- scilicet projiciam quippe vos, dicit Do- minus. Et propheta, et sacerdos, et po- minus. Et propheta, et sacerdos, et po- pulus qui dicit: Onus Domini, etc. pulus qui dicit: Onus Domini, etc.

« In tenebras exteriores: ibi erit « In tenebras exteriores: ibi erit fletus et stridor dentium. » fletus et stridor dentium. »

Hic determinat miseriam in quam pro- Hic determinat miseriam in quam pro- jicientur. Et sunt tres et quarta præ- jicientur. Et sunt tres et quarta præ- supponitur tamquam harum trium cau- supponitur tamquam harum trium cau-

sa. sa.

Tenebræ autem exteriores sunt tene- Tenebræ autem exteriores sunt tene- brosus carcer inferni: fletus significat fu- brosus carcer inferni: fletus significat fu- mum incendii et stridor dentium algo- mum incendii et stridor dentium algo- rem gelicidii. rem gelicidii.

His præsupponuntur tenebræ interio- His præsupponuntur tenebræ interio- res excæcati animi, sive cordis, de qui- res excæcati animi, sive cordis, de qui- bus dicitur, Isa. VI, 10: Excæca cor po- bus dicitur, Isa. VI, 10: Excæca cor po- puli hujus, et aures ejus aggrava, et puli hujus, et aures ejus aggrava, et oculos ejus claude ne forte videat ocu- oculos ejus claude ne forte videat ocu- lis suis, et auribus suis audiat, et corde lis suis, et auribus suis audiat, et corde suo intelligat, et convertatur, et sanem suo intelligat, et convertatur, et sanem eum. Sapient. XVII, 3: Dum putant se eum. Sapient. XVII, 3: Dum putant se

cundum Matthæum, cap. 1, ŷ. 2. cundum Matthæum, cap. 1, ŷ. 2.

IN EVANG. MATTHÆI, VIII-12. IN EVANG. MATTHÆI, VIII-12.

latere in obscuris peccatis, tenebroso obli- latere in obscuris peccatis, tenebroso obli- vionis velamento dispersi sunt, paven- vionis velamento dispersi sunt, paven- tes horrende, et cum admiratione nimia tes horrende, et cum admiratione nimia perturbati. perturbati.

« In tenebras exteriores. >> « In tenebras exteriores. >>

Ab his ergo, et cum his, et in his te- Ab his ergo, et cum his, et in his te- nebris, ad exteriores » æterni carceris nebris, ad exteriores » æterni carceris « tenebras » projicientur. Isa. LX, 2 : « tenebras » projicientur. Isa. LX, 2 : Ecce tenebræ operient terram, et caligo Ecce tenebræ operient terram, et caligo populos. Hoc enim de terra infernali est populos. Hoc enim de terra infernali est dictum, ubi nec lux est corporalis, nec dictum, ubi nec lux est corporalis, nec lux spiritualis. Thren. I, 2 Me mina- lux spiritualis. Thren. I, 2 Me mina- vit, et adduxit in tenebras, et non in lu- vit, et adduxit in tenebras, et non in lu- cem. Job, 111, 6: Noctem illam tenebro- cem. Job, 111, 6: Noctem illam tenebro- sus turbo possideat, Et, supra, y. 4: Non sus turbo possideat, Et, supra, y. 4: Non illustretur lumine. illustretur lumine.

<< Ibi erit fletus. » << Ibi erit fletus. »

CONTRA Fletus lacrymarum non est CONTRA Fletus lacrymarum non est sine corporis resolutione: corpus autem sine corporis resolutione: corpus autem quod resolvitur in parte, resolubile est quod resolvitur in parte, resolubile est in toto et sic possunt consumi mali in in toto et sic possunt consumi mali in inferno. inferno.

Si forte dicatur, quod intelligitur de Si forte dicatur, quod intelligitur de fletu spirituali, CONTRA: Glossa dicit hic, fletu spirituali, CONTRA: Glossa dicit hic, quod per hoc intelligitur vera resurrectio quod per hoc intelligitur vera resurrectio corporum. corporum.

Ad hoc dicendum, quod ad litteram Ad hoc dicendum, quod ad litteram intelligitur de fletu oculorum. Sed in intelligitur de fletu oculorum. Sed in fletu sunt tria: quorum unum est con- fletu sunt tria: quorum unum est con- strictio cordis ex tristitia et sensu pœnæ : strictio cordis ex tristitia et sensu pœnæ : alterum est causatum ab illo, quod est alterum est causatum ab illo, quod est constrictio panniculorum cerebri, ex cor- constrictio panniculorum cerebri, ex cor- dis constrictione proveniens: quia pan- dis constrictione proveniens: quia pan- niculi cerebri per telas et nervos et arte- niculi cerebri per telas et nervos et arte- rias et venas concurvantur ad cor: et rias et venas concurvantur ad cor: et cum cor extremitates suorum ventricu- cum cor extremitates suorum ventricu-

lorum constringit, tunc attrahit pannicu- lorum constringit, tunc attrahit pannicu- los cerebri et comprimit cerebrum, et los cerebri et comprimit cerebrum, et cætera membra, in quo (alias, quo) pan- cætera membra, in quo (alias, quo) pan- niculi et venæ et nervi diffunduntur: et niculi et venæ et nervi diffunduntur: et ex hoc tertio consequitur inordinata di- ex hoc tertio consequitur inordinata di- stractio figuræ et situs membrorum in stractio figuræ et situs membrorum in facie et hæc tria sunt in fletu inferna- facie et hæc tria sunt in fletu inferna- lium. Sed quartum (quod est lacrymatio, lium. Sed quartum (quod est lacrymatio, quæ provenit ex hoc quod quando cere- quæ provenit ex hoc quod quando cere-

389 389

brum comprimitur, exprimitur ab eo brum comprimitur, exprimitur ab eo humidum aqueum, seu humor aqueus humidum aqueum, seu humor aqueus qui distillat per oculos) hoc non erit meo qui distillat per oculos) hoc non erit meo judicio in inferno. Matth. xi, 42 : Mit- judicio in inferno. Matth. xi, 42 : Mit- tent eos in caminum ignis. Ibi erit fle- tent eos in caminum ignis. Ibi erit fle- tus et stridor dentium. Apocal. xvIII, 9: tus et stridor dentium. Apocal. xvIII, 9: Flebunt, et plangent se super illam om- Flebunt, et plangent se super illam om- nes reges terræ qui cum illa fornicati nes reges terræ qui cum illa fornicati sunt, et in deliciis vixerunt. sunt, et in deliciis vixerunt.

« Et stridor dentium. » « Et stridor dentium. »

Stridor dentium provenit ex frigore, Stridor dentium provenit ex frigore, sicut et aliorum tremor membrorum. sicut et aliorum tremor membrorum. Cum enim frigus constringit nervos et Cum enim frigus constringit nervos et contrahit, virtus naturalis eosdem dis- contrahit, virtus naturalis eosdem dis- tendit et ex pugna quæ est inter con- tendit et ex pugna quæ est inter con- trahens et distendens, ex duobus moti- trahens et distendens, ex duobus moti- bus tremor accidit et ille in dentibus bus tremor accidit et ille in dentibus est stridor, et in aliis membris est tre- est stridor, et in aliis membris est tre- mor. Job, xxiv, 19 Ad nimium ca- mor. Job, xxiv, 19 Ad nimium ca- lorem transeat ab aquis nivium. Et sicut lorem transeat ab aquis nivium. Et sicut libidini debetur calor ignis, ita frigidita- libidini debetur calor ignis, ita frigidita- ti destitutorum a charitate debetur fri- ti destitutorum a charitate debetur fri- gus algoris per poenam respondentem. gus algoris per poenam respondentem. Matth. xxiv, 12: Sicut frigidam fecit Matth. xxiv, 12: Sicut frigidam fecit cisterna aquam suam, sic frigidam fecit cisterna aquam suam, sic frigidam fecit

malitiam suam. malitiam suam.

Sed objicitur, quia licet in excellentia Sed objicitur, quia licet in excellentia duorum contrariorum sit afflictio, tamen duorum contrariorum sit afflictio, tamen in medio misturæ amborum est contem- in medio misturæ amborum est contem- peratio et delectatio. Cum igitur trans- peratio et delectatio. Cum igitur trans- eant ab excellentia unius ad alterum, eant ab excellentia unius ad alterum, sicut dicitur, Job, xxiv, 19, in medio de- sicut dicitur, Job, xxiv, 19, in medio de- lectabuntur. Quod falsum est. lectabuntur. Quod falsum est.

Et dicendum ad hoc, quod calor et Et dicendum ad hoc, quod calor et frigus non affligunt in ratione qualita- frigus non affligunt in ratione qualita- tum elementalium, sed potius in virtute tum elementalium, sed potius in virtute justitiæ vindicantis: et ideo virtutes illius justitiæ vindicantis: et ideo virtutes illius habent in se et ideo per extremorum habent in se et ideo per extremorum excellentias intensas et exacutas ad acer- excellentias intensas et exacutas ad acer- bitatem tantæ vindicationi competentem, bitatem tantæ vindicationi competentem, agit tam in animas quam in corpora agit tam in animas quam in corpora damnatorum. Et exemplum hujus est in damnatorum. Et exemplum hujus est in calore digestivo animalium, qui licet sit calore digestivo animalium, qui licet sit calor ignis, non tamen agit ad modum calor ignis, non tamen agit ad modum caloris ignis, sed ad modum animæ quæ caloris ignis, sed ad modum animæ quæ movet ipsum tamquam instrumentum. movet ipsum tamquam instrumentum. Sapient. xvi, 24: Creatura enim tibi Sapient. xvi, 24: Creatura enim tibi

13 13

890 890

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Factori deserviens, exardescit in tor- Factori deserviens, exardescit in tor- mentum adversus injustos: et lenior fit mentum adversus injustos: et lenior fit ad benefaciendum pro his qui in te con- ad benefaciendum pro his qui in te con- fidunt. Sapient. v, 18 Accipiet arma- fidunt. Sapient. v, 18 Accipiet arma- turam zelus illius, et armabit creaturam turam zelus illius, et armabit creaturam ad ultionem inimicorum. ad ultionem inimicorum.

« Et dixit. Jesus centurioni: Vade, « Et dixit. Jesus centurioni: Vade, et sicut credidisti fiat tibi. Et sanatus et sicut credidisti fiat tibi. Et sanatus est puer in illa hora. » est puer in illa hora. »

Hic agitur de perfectione miraculi: Hic agitur de perfectione miraculi: merito enim tantæ fidei et humilitatis et merito enim tantæ fidei et humilitatis et devotionis et curæ domesticorum et in- devotionis et curæ domesticorum et in- feriorum suorum, « dixit Jesus centurio- feriorum suorum, « dixit Jesus centurio- ni: Vade, et sicut credidisti, fiat tibi. » ni: Vade, et sicut credidisti, fiat tibi. » Duo dicit meritum sanitatis, et affe- Duo dicit meritum sanitatis, et affe- ctum. ctum.

De merito sanitatis tria dicit, scilicet De merito sanitatis tria dicit, scilicet profectum in fide incepta, fidem, et præ- profectum in fide incepta, fidem, et præ- ceptum affectus futuri. ceptum affectus futuri.

De primo dicit: De primo dicit:

• « Vade. » • « Vade. »

Hoc est, in hac fide, quam habes pro- Hoc est, in hac fide, quam habes pro- fice quoniam in corporalibus super spi- fice quoniam in corporalibus super spi- ritualia sunt accipienda. Psal. LXXXIII, ritualia sunt accipienda. Psal. LXXXIII, 8: Ibunt de virtute in virtutem. Luc. VII, 8: Ibunt de virtute in virtutem. Luc. VII, 50 Fides tua te salvam fecit: vade in 50 Fides tua te salvam fecit: vade in pace. Psal. LXXXVIII, 16: In lumine pace. Psal. LXXXVIII, 16: In lumine vultus tui ambulabunt. Isa. 11, 3: Ibunt vultus tui ambulabunt. Isa. 11, 3: Ibunt populi multi, et dicent: Venite, et as- populi multi, et dicent: Venite, et as- cendamus ad montem Domini. cendamus ad montem Domini.

<< Sicut credidisti, » << Sicut credidisti, »

Hoc est, quod absens curare possem Hoc est, quod absens curare possem præsentia deitatis. Non sicut ille regulus, præsentia deitatis. Non sicut ille regulus, de quo habetur, Joan. iv, 6 et seq., qui de quo habetur, Joan. iv, 6 et seq., qui nisi Dominus corporaliter descenderet, nisi Dominus corporaliter descenderet, non credebat quod sanare posset. Luc. non credebat quod sanare posset. Luc. XVII, 6 Si habueritis fidem sicut gra- XVII, 6 Si habueritis fidem sicut gra- num sinapis, dicetis huic arbori moro: num sinapis, dicetis huic arbori moro: Eradicare, et transplantare in mare: et Eradicare, et transplantare in mare: et obediet vobis. obediet vobis.

1 Ad Roman. x, 17. 1 Ad Roman. x, 17.

Sed quæritur, quare effectus hujusmo- Sed quæritur, quare effectus hujusmo- di miraculorum non ita attribuitur cha- di miraculorum non ita attribuitur cha- ritati, vel spei, sicut fidei? Ad hoc di- ritati, vel spei, sicut fidei? Ad hoc di- cendum, quod sola fides est ex auditu 1: cendum, quod sola fides est ex auditu 1: et ideo ex parte illa quærit persuasio- et ideo ex parte illa quærit persuasio- nem cum autem auditus sit de superna- nem cum autem auditus sit de superna- turalibus,oportet quod inductivum et per- turalibus,oportet quod inductivum et per- suasivum ejus sit per supernaturalia : suasivum ejus sit per supernaturalia : spes autem et charitas non sunt ex au- spes autem et charitas non sunt ex au- ditu, sed sunt affectiones simplices: et ditu, sed sunt affectiones simplices: et ideo persuasiva habere non possunt. ideo persuasiva habere non possunt.

<< Fiat tibi. » << Fiat tibi. »

Matth. xv, 28: O mulier, magna est Matth. xv, 28: O mulier, magna est fides tua : fiat tibi sicut vis. Luc. 1, 45 : fides tua : fiat tibi sicut vis. Luc. 1, 45 : Beata quæ credidisti, quoniam perfi- Beata quæ credidisti, quoniam perfi- cientur ea quæ dicta sunt tibi a Domino. cientur ea quæ dicta sunt tibi a Domino.

« Et sanatus est puer in illa hora. » « Et sanatus est puer in illa hora. »

« Nescit enim tarda rerum molimina « Nescit enim tarda rerum molimina « Spiritus sancti gratia, » ut ait Grego- « Spiritus sancti gratia, » ut ait Grego- rius. Jerem. xxx, 17: Obducam cicatri- rius. Jerem. xxx, 17: Obducam cicatri- cem tibi, et a vulneribus tuis sanabo te. cem tibi, et a vulneribus tuis sanabo te. Jerem. xxx111, 6: Ecce ego obducam eis Jerem. xxx111, 6: Ecce ego obducam eis cicatricem et sanitatem, et curabo eos. cicatricem et sanitatem, et curabo eos.

« Et cum venisset Jesus in domum « Et cum venisset Jesus in domum Petri, vidit socrum ejus jacentem, et Petri, vidit socrum ejus jacentem, et febricitantem. febricitantem.

14 14

Et tetigit manum ejus, et dimisit. Et tetigit manum ejus, et dimisit. eam febris. » eam febris. »

15 15

Hic incipit agere de ostensione magni- Hic incipit agere de ostensione magni- tudinis potentiæ divinæ in restitutione tudinis potentiæ divinæ in restitutione spiritus et caloris vitalis. Febris enim est spiritus et caloris vitalis. Febris enim est calor extraneus accensus in corde, proce- calor extraneus accensus in corde, proce- dens ex eo, mediantibus spiritu et san- dens ex eo, mediantibus spiritu et san- guine, per arterias et venas in totum guine, per arterias et venas in totum corpus, inflammatus ex corde inflamma- corpus, inflammatus ex corde inflamma- tione quæ impedit operationes naturales. tione quæ impedit operationes naturales. Unde patet ex corde habere hunc calo- Unde patet ex corde habere hunc calo- rem et inflammationem: et ita esse ip- rem et inflammationem: et ita esse ip- sum in membro principali et instrumentis sum in membro principali et instrumentis

IN EVANG. MATTHÆI, VIII-14,1 5. IN EVANG. MATTHÆI, VIII-14,1 5.

ejus præcipuis, quæ sunt calor et spiri- ejus præcipuis, quæ sunt calor et spiri- tus et in principali nutrimento, quod tus et in principali nutrimento, quod est sanguis et ita potentissimam (alias, est sanguis et ita potentissimam (alias, potissimam oportet esse virtutem quæ potissimam oportet esse virtutem quæ curat hunc defectum. Est enim hic de- curat hunc defectum. Est enim hic de- fectus in eo quod principaliter est sedes fectus in eo quod principaliter est sedes animæ, quod est cor, a quo fluit actus animæ, quod est cor, a quo fluit actus vitæ in totum corpus. Et ideo etiam ani- vitæ in totum corpus. Et ideo etiam ani- ma diffinitur, quod « est principium et ma diffinitur, quod « est principium et « causa vitæ. >> « causa vitæ. >>

Dicit autem ad ostensionem potentiæ Dicit autem ad ostensionem potentiæ Christi quinque circa hoc miraculum: Christi quinque circa hoc miraculum: quorum primum est opportunitas loci et quorum primum est opportunitas loci et intercedentium, secundum autem est intercedentium, secundum autem est consideratio molestiæ febricitantis, ter- consideratio molestiæ febricitantis, ter- tium est ad febricitantem cum effectu tium est ad febricitantem cum effectu protensio virtutis, quartum est consecu- protensio virtutis, quartum est consecu- tus effectus sanitatis, quintum et ultimum tus effectus sanitatis, quintum et ultimum per operationem demonstratio restituti per operationem demonstratio restituti vigoris naturalis: quæ omnia patent in vigoris naturalis: quæ omnia patent in littera. littera.

Objicitur autem de ordine istorum mi- Objicitur autem de ordine istorum mi- raculorum, quia Marc. 1, 29, et Luc. iv, raculorum, quia Marc. 1, 29, et Luc. iv, 28, istud de curatione socrus Simonis or- 28, istud de curatione socrus Simonis or- dinatur ante duo inducta et sic Evange- dinatur ante duo inducta et sic Evange- listæ non convenire videntur in or- listæ non convenire videntur in or- dine. dine.

: :

Ad hoc dicendum, quod Marcus et Ad hoc dicendum, quod Marcus et Lucas, ut puto, sequuntur ordinem hi- Lucas, ut puto, sequuntur ordinem hi- storiæ: quia gratia familiaritatis probabi- storiæ: quia gratia familiaritatis probabi- le est quod primo intraverit in domum le est quod primo intraverit in domum Simonis, ut ibi instrueret et confortaret Simonis, ut ibi instrueret et confortaret ad fidem verticem Apostolorum, cui com- ad fidem verticem Apostolorum, cui com- missurus erat Ecclesiam, qui præ omni- missurus erat Ecclesiam, qui præ omni- bus aliis prius et honorandus et instruen- bus aliis prius et honorandus et instruen- dus et confortandus erat. Sed Matthæus dus et confortandus erat. Sed Matthæus respicit ordinem, quo magis Dei poten- respicit ordinem, quo magis Dei poten- tia demonstratur, sicut diximus superius. tia demonstratur, sicut diximus superius. Nec hoc oportet hic repetere. Glossa au- Nec hoc oportet hic repetere. Glossa au- tem Augustini levem dat solutionem et tem Augustini levem dat solutionem et simplicem, quæ patet in ipsa cuilibet et simplicem, quæ patet in ipsa cuilibet et forte illa verior est omnibus aliis. forte illa verior est omnibus aliis. Dicit igitur: Dicit igitur:

« Et cum venisset Jesus, « Et cum venisset Jesus,

" "

« In domum Petri. » « In domum Petri. »

391 391

Luc. xix, 9 Hodie salus huic domui Luc. xix, 9 Hodie salus huic domui facta est. Domus autem Petri dicitur, facta est. Domus autem Petri dicitur, quia ibi fuit habitatio familiæ ipsius. quia ibi fuit habitatio familiæ ipsius.

Dicitur autem, Marc. 1, 29, quod erat Dicitur autem, Marc. 1, 29, quod erat domus Petri et Andreæ et quod introi- domus Petri et Andreæ et quod introi- vit cum Jacobo et Joanne, qui jam vit cum Jacobo et Joanne, qui jam ad familiaritatem ejus vocati fuerant. ad familiaritatem ejus vocati fuerant.

<< Vidit, etc. » << Vidit, etc. »

Ecce secundum, et istud videre est Ecce secundum, et istud videre est oculo misericordiæ adspicere. Genes. oculo misericordiæ adspicere. Genes. XVI, 13: Tu Deus qui vidisti me. Exod. XVI, 13: Tu Deus qui vidisti me. Exod. 111, 7: Vidi afflctionem populi mei. 111, 7: Vidi afflctionem populi mei.

« Socrum Petri, » et propter affinitatem « Socrum Petri, » et propter affinitatem discipuli esse juvandam. «Jacentem. » discipuli esse juvandam. «Jacentem. » Ecce destitutio. « Et febricitatem. » Luc. Ecce destitutio. « Et febricitatem. » Luc. IV, 38, dicitur, quod tenebatur magnis IV, 38, dicitur, quod tenebatur magnis febribus, ut magis ad misericordiam febribus, ut magis ad misericordiam moveretur, et magis appareret magni moveretur, et magis appareret magni miraculi effectum potentia divina: et ideo miraculi effectum potentia divina: et ideo voluit Christus quod sic accenderetur fe- voluit Christus quod sic accenderetur fe- bris. Quia autem omnia fecit ad instru- bris. Quia autem omnia fecit ad instru- ctionem discipulorum: ideo, Marc. 1, 30, ctionem discipulorum: ideo, Marc. 1, 30, dicitur, quod dicunt ei de illa: Lucæ dicitur, quod dicunt ei de illa: Lucæ autem, IV, 38, quod rogaverunt illum autem, IV, 38, quod rogaverunt illum pro ea: quia quanto beneficium magis est pro ea: quia quanto beneficium magis est requisitum, tanto magis est gratum. Un- requisitum, tanto magis est gratum. Un- de Ptolomæus in Almagesti: «Non dis. de Ptolomæus in Almagesti: «Non dis. « seras nisi cum intelligente: nec des « seras nisi cum intelligente: nec des « consilium nisi quærenti et avide pe- « consilium nisi quærenti et avide pe- « tenti. » Isa. xXXVIII, 13: Quasi leo sic « tenti. » Isa. xXXVIII, 13: Quasi leo sic contrivit omnia ossa mea : et loquitur de contrivit omnia ossa mea : et loquitur de magnitudine suæ infirmitatis. Job, xxx, magnitudine suæ infirmitatis. Job, xxx, 27: Interiora mea efferbuerunt absque 27: Interiora mea efferbuerunt absque ulla requie, prævenerunt me dies affli- ulla requie, prævenerunt me dies affli- ctionis. ctionis.

<< Et tetigit manum ejus, » << Et tetigit manum ejus, »

Hoc est, elevavit eam per manum. Et Hoc est, elevavit eam per manum. Et istud est protensio virtutis divinæ cum istud est protensio virtutis divinæ cum effectu ad febricitantem. Unde, Marc. 1, effectu ad febricitantem. Unde, Marc. 1, 31, dicitur sic: Et accedens elevavit eam, 31, dicitur sic: Et accedens elevavit eam,

Tamquam Salvator ubique circumfe- apprehensa manu ejus. Luc. IV, 39, au- Tamquam Salvator ubique circumfe- apprehensa manu ejus. Luc. IV, 39, au-

rens effectum salutis. rens effectum salutis.

tem dicitur: Stans super illam, impera- tem dicitur: Stans super illam, impera- vit febri. Et intelligitur, quod tactu ma- vit febri. Et intelligitur, quod tactu ma-

392 392

D. ALB. MAG, ORD. PRÆD. D. ALB. MAG, ORD. PRÆD.

nus vivificæ salutis imperatum fuit ut nus vivificæ salutis imperatum fuit ut discederet umbra mortis, quæ est febris. discederet umbra mortis, quæ est febris. Act. ix, 41 Dans illi manum, erexit Act. ix, 41 Dans illi manum, erexit eam, etc. eam, etc.

« Et dimisit eam febris. >> « Et dimisit eam febris. >>

Ecce effectus salutis. Luc. XIII, 12: Ecce effectus salutis. Luc. XIII, 12: Mulier, dimissa es ab infirmitate tua. Mulier, dimissa es ab infirmitate tua. Joan. IV, 52 et 53, simile est huic Heri Joan. IV, 52 et 53, simile est huic Heri hora septima reliquit eum febris. Cogno- hora septima reliquit eum febris. Cogno- vit ergo pater quia illa hora erat in vit ergo pater quia illa hora erat in qua dixit ei Jesus: Filius tuus vivit : et qua dixit ei Jesus: Filius tuus vivit : et credidit ipse, et domus ejus tota. Ad credidit ipse, et domus ejus tota. Ad Hebr. xi, 34: Fide convaluerunt de in- Hebr. xi, 34: Fide convaluerunt de in- firmitate. firmitate.

« Et surrexit, et ministrabat eis. » « Et surrexit, et ministrabat eis. »

Ecce probatio restituti vigoris per mi- Ecce probatio restituti vigoris per mi- nisterium operis. Et tanguntur duo: pri- nisterium operis. Et tanguntur duo: pri- mo, quod surrexit, contra hoc quod di- mo, quod surrexit, contra hoc quod di- cta fuit jacere: et secundo, quod illis cta fuit jacere: et secundo, quod illis ministravit contra hoc, quod febricitavit. ministravit contra hoc, quod febricitavit.

<< Surrexit. >> << Surrexit. >>

Surrectio est sursum sui erectio, non Surrectio est sursum sui erectio, non tam corpore, quam mente. Sic, Act. 1x, tam corpore, quam mente. Sic, Act. 1x, 34 et 35 Æneas continuo surrexit. 34 et 35 Æneas continuo surrexit. Et viderunt eum omnes qui habitabant Et viderunt eum omnes qui habitabant Lyddæ, et Saronæ, qui conversi sunt Lyddæ, et Saronæ, qui conversi sunt ad Dominum. Ad Coloss. II, 1 et 2 : ad Dominum. Ad Coloss. II, 1 et 2 : Si consurrexistis cum Christo, quæ sur- Si consurrexistis cum Christo, quæ sur- sum sunt quærite, ubi Christus est in sum sunt quærite, ubi Christus est in dextera Dei sedens: quæ sursum sunt dextera Dei sedens: quæ sursum sunt sapite, non quæ super terram. sapite, non quæ super terram.

« Et ministrabat eis. » « Et ministrabat eis. »

Ministerium hoc, et vigorem in proba- Ministerium hoc, et vigorem in proba- tionem divinæ virtutis, et officium pie- tionem divinæ virtutis, et officium pie- tatis in obsequio Christi, et hospitali- tatis in obsequio Christi, et hospitali- tatem in procurationem Apostolorum, et tatem in procurationem Apostolorum, et humilitatem in serviendo Sanctis de- humilitatem in serviendo Sanctis de- monstravit. Ad Hebr. vi, 10: Non enim monstravit. Ad Hebr. vi, 10: Non enim injustus Deus, ut obliviscatur operis injustus Deus, ut obliviscatur operis

1 II ad Corinth. 1x, 1 Nam de ministerio 1 II ad Corinth. 1x, 1 Nam de ministerio quod fit in sanctos, ex abundanti est mihi scribere quod fit in sanctos, ex abundanti est mihi scribere

vestri, et dilectionis quam ostendistis vestri, et dilectionis quam ostendistis in nomine ipsius, qui ministrastis sanctis, in nomine ipsius, qui ministrastis sanctis, et ministratis. Ministerium hujus officii et ministratis. Ministerium hujus officii quod fit in Sanctos, non solum supplet quod fit in Sanctos, non solum supplet ea quæ desunt sanctis, sed etiam abun- ea quæ desunt sanctis, sed etiam abun- dat per multas gratiarum actiones in Do- dat per multas gratiarum actiones in Do- mino. Ad Hebr. x, 2: Hospitali- mino. Ad Hebr. x, 2: Hospitali- tatem nolite oblivisci per hanc enim tatem nolite oblivisci per hanc enim placuerunt quidam, Angelis hospitio placuerunt quidam, Angelis hospitio receptis. receptis.

Sic igitur terminata est pars illa, in qua Sic igitur terminata est pars illa, in qua fit demonstratio divinæ potestatis, per fit demonstratio divinæ potestatis, per hoc quod est magna et super magna. hoc quod est magna et super magna.

« Vespere autem facto, obtulerunt ei « Vespere autem facto, obtulerunt ei multos dæmonia habentes et ejicie- multos dæmonia habentes et ejicie- bat spiritus verbo, et omnes male ha- bat spiritus verbo, et omnes male ha- bentes curavit : bentes curavit :

Ut adimpleretur quod dictum est per Ut adimpleretur quod dictum est per Isaiam Prophetam dicentem: Ipse Isaiam Prophetam dicentem: Ipse infirmitates nostras accepit, et ægro- infirmitates nostras accepit, et ægro- tationes nostras portavit. » tationes nostras portavit. »

Secundum autem est, quod oportet Secundum autem est, quod oportet eam esse universalem. Demonstratur eam esse universalem. Demonstratur consequenter in parte, quæ incipit, ibi, consequenter in parte, quæ incipit, ibi, « Vespere autem facto. » Et ad utilitatem « Vespere autem facto. » Et ad utilitatem ipsius demonstrandam tria inducuntur: ipsius demonstrandam tria inducuntur: quorum primum est demonstratio po- quorum primum est demonstratio po- testatis universalis super adversantem testatis universalis super adversantem spiritum universaliter et secundum est spiritum universaliter et secundum est demonstratio ipsius universaliter super demonstratio ipsius universaliter super impotens corpus, ibi, « Et omnes male impotens corpus, ibi, « Et omnes male habentes. » Tertium, probatio dictorum habentes. » Tertium, probatio dictorum per Prophetiam, ibi, y. 17 : « Ut adim- per Prophetiam, ibi, y. 17 : « Ut adim- pleretur. » pleretur. »

Attendendum autem, quod universa- Attendendum autem, quod universa- liter potens demonstratur Christus se- liter potens demonstratur Christus se- cundum illum modum, quo secundum cundum illum modum, quo secundum electionem voluntatis operans, potens electionem voluntatis operans, potens demonstratur, hoc est, quod curat quot- demonstratur, hoc est, quod curat quot- quot et quoscumque vult: et si aliquos quot et quoscumque vult: et si aliquos non curat, quod illius non est causa, nisi non curat, quod illius non est causa, nisi quia non vult. quia non vult.

vobis scio enim, etc. vobis scio enim, etc.

: :

16 16

17 17

IN EVANG. MATTHÆI, CAP. VIII-16, 17. IN EVANG. MATTHÆI, CAP. VIII-16, 17.

De prima harum partium dicit sic: De prima harum partium dicit sic:

« Vespere autem facto, etc. » « Vespere autem facto, etc. »

Tangit quatuor: temporis congruita- Tangit quatuor: temporis congruita- tem, adstantium devotionem, miracu- tem, adstantium devotionem, miracu- lorum potestatem, et operis facilita- lorum potestatem, et operis facilita-

tem. tem.

De primo dicit « Vespere autem fa- De primo dicit « Vespere autem fa- cto, » quia in die occupatus erat verbi cto, » quia in die occupatus erat verbi prædicatione, ex compassione ad igno- prædicatione, ex compassione ad igno- rantiam populi et in sero per mira- rantiam populi et in sero per mira- culum confirmavit quæ prædicaverat, et culum confirmavit quæ prædicaverat, et excitavit populum ad laudem Dei. Psal. excitavit populum ad laudem Dei. Psal. XLII, 9 In die mandavit Dominus mi- XLII, 9 In die mandavit Dominus mi- sericordiam suam, et nocte canticum sericordiam suam, et nocte canticum ejus. Hoc etiam tempus congruit illi ejus. Hoc etiam tempus congruit illi tempori, quo virtus dæmonum exclusa tempori, quo virtus dæmonum exclusa fuit, et virtus divina exaltata, quando fuit, et virtus divina exaltata, quando videlicet sol verus Christus Dominus no- videlicet sol verus Christus Dominus no- ster in passione declinavit ad occasum. ster in passione declinavit ad occasum. Psal. LXVII, 5 Qui ascendit super oc- Psal. LXVII, 5 Qui ascendit super oc- casum, Dominus nomen illi. Judicum, casum, Dominus nomen illi. Judicum, XVI, 30, Samson, qui sol fortis inter- XVI, 30, Samson, qui sol fortis inter- pretatur, plures occidit occidens quam pretatur, plures occidit occidens quam ante fecerat vivens. ante fecerat vivens.

« Obtulerunt ei multos dæmonia « Obtulerunt ei multos dæmonia habentes. » habentes. »

Ecce offerentium devotio et adstantium, Ecce offerentium devotio et adstantium, propter quorum fidem generandam, vel propter quorum fidem generandam, vel

: :

confirmandam facta sunt miracula. Act. confirmandam facta sunt miracula. Act. v, 14 et 15 Magis autem augebatur v, 14 et 15 Magis autem augebatur credentium in Domino multitudo vi- credentium in Domino multitudo vi- rorum ac mulierum, ita ut in plateas rorum ac mulierum, ita ut in plateas ejicerent infirmos in lectulis et grabatis, ejicerent infirmos in lectulis et grabatis, ut veniente Petro, saltem umbra illius ut veniente Petro, saltem umbra illius obumbraret quemquam illorum, et li- obumbraret quemquam illorum, et li- berarentur ab infirmitatibus suis. berarentur ab infirmitatibus suis.

« Et ejiciebat spiritus immundos. » « Et ejiciebat spiritus immundos. »

Ecce miracula faciendi potestas: vir- Ecce miracula faciendi potestas: vir- tute enim præsentiæ suæ ejecit spiritus tute enim præsentiæ suæ ejecit spiritus immundos. Act. x, 38: Pertransivit be- immundos. Act. x, 38: Pertransivit be- nefaciendo, et sanando omnes oppres- nefaciendo, et sanando omnes oppres- sos a diabolo, quoniam Deus erat cum sos a diabolo, quoniam Deus erat cum illo. Luc. IV, 41: Exibant autem dæ- illo. Luc. IV, 41: Exibant autem dæ-

393 393

monia a multis clamantia, et dicentia : monia a multis clamantia, et dicentia : Quia tu es Filius Dei. Quia tu es Filius Dei.

Ejecit hujusmodi spiritus immun- Ejecit hujusmodi spiritus immun- dos dos

<< Verbo. »> << Verbo. »>

Et in hoc tangit operis facilitatem et Et in hoc tangit operis facilitatem et modum. Psal. CIII, 7: Ab increpatione modum. Psal. CIII, 7: Ab increpatione tua fugient a voce tonitrui tui formi- tua fugient a voce tonitrui tui formi- dabunt. dabunt.

Sed incidit in (alias, hic) dubium, Sed incidit in (alias, hic) dubium, utrum aliquis sit a diabolo obsessus. utrum aliquis sit a diabolo obsessus. Et videtur, quod non quia in ani- Et videtur, quod non quia in ani- ma non potest esse obsessus: eo quod, ma non potest esse obsessus: eo quod, ut dicit Beda, « nihil illabitur in ani- ut dicit Beda, « nihil illabitur in ani- «mam nisi Deus Trinitas. » «mam nisi Deus Trinitas. »

Adhuc, in spiritualibus quando duo Adhuc, in spiritualibus quando duo sunt ejusdem simplicitatis, neutrum est sunt ejusdem simplicitatis, neutrum est in alio diabolus autem, et anima ra- in alio diabolus autem, et anima ra- tionalis ejusdem sunt simplicitatis, quoad tionalis ejusdem sunt simplicitatis, quoad hoc quod uterque est creatus spiritus, hoc quod uterque est creatus spiritus, et uterque ad imaginem Dei: et uter- et uterque ad imaginem Dei: et uter- que creatus ad hoc quod sit capax Dei : que creatus ad hoc quod sit capax Dei : et sic neuter est in alio, et neuter potest et sic neuter est in alio, et neuter potest esse in alio. esse in alio.

: :

Adhuc, in corporalibus etiam quæ- Adhuc, in corporalibus etiam quæ- cumque sunt ejusdem capacitatis, nullo cumque sunt ejusdem capacitatis, nullo modo sunt in se invicem et propor- modo sunt in se invicem et propor- tionabiliter loquendo est hoc etiam in tionabiliter loquendo est hoc etiam in spiritualibus anima autem rationalis spiritualibus anima autem rationalis ejusdem capacitatis est cum Angelo: er- ejusdem capacitatis est cum Angelo: er- go neuter istorum spirituum est in go neuter istorum spirituum est in alio. alio.

: :

Similiter videtur, quod corporaliter Similiter videtur, quod corporaliter aliquis non sit obsessus: si enim cor- aliquis non sit obsessus: si enim cor- poraliter aliquis esset obsessus, oporte- poraliter aliquis esset obsessus, oporte- ret quod diabolus esset in corpore : et ret quod diabolus esset in corpore : et constat quod non inesset nisi sicut motor constat quod non inesset nisi sicut motor et operator sensuum et passionum et et operator sensuum et passionum et actionum corporis et ad hoc, et secun- actionum corporis et ad hoc, et secun- dum hoc inest anima in corpore. Ne- dum hoc inest anima in corpore. Ne- que potest intelligi, quod duæ substan- que potest intelligi, quod duæ substan- tiæ formales ad idem et secundum idem tiæ formales ad idem et secundum idem insint in aliquo, præcipue quando sunt insint in aliquo, præcipue quando sunt æque formales. æque formales.

: :

Si dicas, quod una operatur violenter, Si dicas, quod una operatur violenter, et alia naturaliter, hoc nihil est: quia et alia naturaliter, hoc nihil est: quia operans violenter non est intra, sed sem- operans violenter non est intra, sed sem-

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

per extra. Adhuc, operans violenter num- per extra. Adhuc, operans violenter num- quam operatur movendo potentiam natu- quam operatur movendo potentiam natu- ræ, sed semper contra hujusmodi poten- ræ, sed semper contra hujusmodi poten- tiam. In his autem qui dicuntur obsessi, tiam. In his autem qui dicuntur obsessi, videmus operari visum et auditum et alios videmus operari visum et auditum et alios sensus et opera et passiones et actiones, sensus et opera et passiones et actiones, quas etiam secundum naturam operan- quas etiam secundum naturam operan- tur, sed inordinate et sine regimine sunt tur, sed inordinate et sine regimine sunt in eis. Unde dicunt antiqui, quod anima in eis. Unde dicunt antiqui, quod anima implente corpus, mirabile videtur, si in implente corpus, mirabile videtur, si in idem corpus dæmon possit ingredi : et idem corpus dæmon possit ingredi : et licet videatur simplex dictum eorum, licet videatur simplex dictum eorum, est tamen suffultum multa et forti ra- est tamen suffultum multa et forti ra- tione. tione.

RESPONSIO. Ad hoc dicendum, quod in RESPONSIO. Ad hoc dicendum, quod in veritate multi obsidentur secundum ani- veritate multi obsidentur secundum ani- mam et secundum corpus a dæmone : et mam et secundum corpus a dæmone : et utrumque eorum est possibile, natura ad utrumque eorum est possibile, natura ad hoc nihil contrariante. Sicut enim vi- hoc nihil contrariante. Sicut enim vi- demus in somno, quando spissitudo fu- demus in somno, quando spissitudo fu- mi elevati spiritum animalem obscurat, mi elevati spiritum animalem obscurat, et caliditas ejus permiscet eum movendo et caliditas ejus permiscet eum movendo inferiora ejus ad superiora: obscuritas inferiora ejus ad superiora: obscuritas ejus facit eum tetrum et horribilem: et ejus facit eum tetrum et horribilem: et ideo anima in somno fit perturbata, quod ideo anima in somno fit perturbata, quod nescit judicium suum, et non videt ima- nescit judicium suum, et non videt ima- gines quæ sunt in obscuro, etsi quæ gines quæ sunt in obscuro, etsi quæ sunt, transeunt de forma in formam pro- sunt, transeunt de forma in formam pro- pter spiritus permistionem: et quando pter spiritus permistionem: et quando adhærent, fiunt aliquando tetræ et hor- adhærent, fiunt aliquando tetræ et hor- rendæ, sicut in fumo melancholico: rendæ, sicut in fumo melancholico: unde fiunt timores inordinati, et impedi- unde fiunt timores inordinati, et impedi- tur rationis judicium ex clausura cellu- tur rationis judicium ex clausura cellu- larum lucis, sicut dicit Cestabon (alias, larum lucis, sicut dicit Cestabon (alias, Castabon). Sic etiam fit per dæmonium, Castabon). Sic etiam fit per dæmonium, et obsidet vias spiritus, et motus anima- et obsidet vias spiritus, et motus anima- lis et confusione spiritus, et permistio- lis et confusione spiritus, et permistio- ne, et denigratione aliquando, vel inor- ne, et denigratione aliquando, vel inor- dinata claritate ipsius, vel tenuitate et dinata claritate ipsius, vel tenuitate et (alias, vel) subtilitate non permittit fieri (alias, vel) subtilitate non permittit fieri judicium rectum. Aliquando etiam cum judicium rectum. Aliquando etiam cum dictus (alias, dictis) oppilat transitum dictus (alias, dictis) oppilat transitum de cella in cellam et tunc inordinate de cella in cellam et tunc inordinate

reflectitur spiritus ad anteriora super reflectitur spiritus ad anteriora super partem aliam ejusdem spiritus qui as- partem aliam ejusdem spiritus qui as- cendit et ex hujusmodi redundationi- cendit et ex hujusmodi redundationi- bus et reflexionibus, et, ut ita dicam, bus et reflexionibus, et, ut ita dicam, refractionibus spiritus multæ fiunt Ange- refractionibus spiritus multæ fiunt Ange- orum formæ et multæ claritates, si lu- orum formæ et multæ claritates, si lu-

cidus est et multæ obtenebrationes, cidus est et multæ obtenebrationes, si est obscurus et fiunt in ipso formæ si est obscurus et fiunt in ipso formæ horribiles retractæ secundum longum et horribiles retractæ secundum longum et latum et sic obsidet animam in ope- latum et sic obsidet animam in ope- rationibus suis et hoc sonat nomen rationibus suis et hoc sonat nomen obsessionis, quia obsessi sunt qui con- obsessionis, quia obsessi sunt qui con- clusi vias liberas exeundi et intrandi ad clusi vias liberas exeundi et intrandi ad operationes sibi congruas non habent. operationes sibi congruas non habent. Et bene concedo, quod non illabitur in Et bene concedo, quod non illabitur in

animam. animam.

Similiter dicendum, quod obsidet Similiter dicendum, quod obsidet corpus in propriis operationibus cor- corpus in propriis operationibus cor- poris. Sic enim elevat, deprimit, poris. Sic enim elevat, deprimit, ligat, et hujusmodi facit tam in to- ligat, et hujusmodi facit tam in to- to corpore aliquando discerpendo, quam to corpore aliquando discerpendo, quam etiam in membro uno, vel pluribus etiam in membro uno, vel pluribus violentiam inferendo. Nec ratio in- violentiam inferendo. Nec ratio in- ducta hoc removet: sed probat quod ducta hoc removet: sed probat quod non unitur membris sicut interior mo- non unitur membris sicut interior mo- tor eorum et hoc est concedendum. tor eorum et hoc est concedendum. Sed sicut nos videmus, quod humor in- Sed sicut nos videmus, quod humor in- naturalis diffusus in membro impedit naturalis diffusus in membro impedit operationem membri, et aliquando facit operationem membri, et aliquando facit hoc qualitas, sive materia humoris, hoc qualitas, sive materia humoris, sicut dicit Galenus: ita facit dæmon per sicut dicit Galenus: ita facit dæmon per operationes humorum, vel qualitatum, operationes humorum, vel qualitatum, quarum movit semina in corpore, impe- quarum movit semina in corpore, impe- diens corporis operationes, applicans diens corporis operationes, applicans membris et inviscans (alias, inviscerans) membris et inviscans (alias, inviscerans) ea talibus seminibus. ea talibus seminibus.

Si quis autem quærat, unde dæmoni Si quis autem quærat, unde dæmoni est hæc potestas, Dicendum, quod ap- est hæc potestas, Dicendum, quod ap- titudinem habet ex natura: quia omnis titudinem habet ex natura: quia omnis potestas superiori potest super corpo- potestas superiori potest super corpo- ralia movendo et mutando, sicut patet in ralia movendo et mutando, sicut patet in omnibus cœlestibus motoribus qui nul- omnibus cœlestibus motoribus qui nul- lam habent virtutem organicam : et lam habent virtutem organicam : et tamen in potestate habent movere cor- tamen in potestate habent movere cor- poralia ad nutum. Et sicut nos videmus poralia ad nutum. Et sicut nos videmus quod animæ nutum sequitur motus cor- quod animæ nutum sequitur motus cor- poris, sic etiam ex gradu naturæ aptitu- poris, sic etiam ex gradu naturæ aptitu- dinem talia movendi habet dæmon : dinem talia movendi habet dæmon : sed potestatem operandi accipit a summa sed potestatem operandi accipit a summa potestate Creatoris, cujus est dispensatio potestate Creatoris, cujus est dispensatio mundi totius. Et hæc est causa, quod mundi totius. Et hæc est causa, quod ejecit eos verbo : ideo non oportuit eum ejecit eos verbo : ideo non oportuit eum solum verbum dicere, nisi vellet propter solum verbum dicere, nisi vellet propter adstantes, ut in fide suæ potestatis ædi- adstantes, ut in fide suæ potestatis ædi- ficarentur, sicut patet ex supradictis. ficarentur, sicut patet ex supradictis.

IN EVANG. MATTHÆI, VIII-16, 17. IN EVANG. MATTHÆI, VIII-16, 17.

« Et omnes male habentes cura- « Et omnes male habentes cura-

vit. » vit. »

Secundum est superius inductæ divi- Secundum est superius inductæ divi- sionis et hic (alias, hoc) probat utili- sionis et hic (alias, hoc) probat utili- tatem suæ potestatis in corporalibus, tatem suæ potestatis in corporalibus, quæ supra naturæ virtutem restituit sa- quæ supra naturæ virtutem restituit sa- nitati. Nec est verum, quod quidam nitati. Nec est verum, quod quidam dicunt eum suam hic dicunt eum suam hic ostendere po- ostendere po- testatem super spiritum humanum: eo testatem super spiritum humanum: eo quod Glossa facit hic mentionem de pas- quod Glossa facit hic mentionem de pas- sionibus animæ, quæ sunt ira et odium: sionibus animæ, quæ sunt ira et odium: quia illa Glossa est moralis. Intelligen- quia illa Glossa est moralis. Intelligen- dum autem est, quod generales in his dum autem est, quod generales in his curas habet tres, de quibus supra facta curas habet tres, de quibus supra facta est mentio quosdam enim curavit ver- est mentio quosdam enim curavit ver- bo et tactu, sicut leprosum: et quosdam bo et tactu, sicut leprosum: et quosdam solo verbo, sicut paralyticum: et quos- solo verbo, sicut paralyticum: et quos- dam solo tactu, sicut socrum Petri : dam solo tactu, sicut socrum Petri : quosdam præsens, sicut socrum Petri: quosdam præsens, sicut socrum Petri: quosdam autem absens, sicut paralyti- quosdam autem absens, sicut paralyti- cum. Et causa hujus est, quia Christus cum. Et causa hujus est, quia Christus est Dei virtus et sapientia: et potestas est Dei virtus et sapientia: et potestas utriusque debebat manifestari. utriusque debebat manifestari.

Adhuc, Christus vere erat Deus, et Adhuc, Christus vere erat Deus, et vere habuit deitatem unitam carni et vere habuit deitatem unitam carni et hæc omnia voluit innotescere hominibus. hæc omnia voluit innotescere hominibus. Et cum dicitur Christus sapientia, vel Et cum dicitur Christus sapientia, vel verbum fuit verbum, quod est ope- verbum fuit verbum, quod est ope- rativum, et factivum eorum. Et ideo rativum, et factivum eorum. Et ideo ut in hac potestate innotesceret, quod ut in hac potestate innotesceret, quod ipse est sapientia, per quam, et in qua ipse est sapientia, per quam, et in qua Deus Pater fecit mundum, quosdam Deus Pater fecit mundum, quosdam verbo curavit, sic patenter operabatur. verbo curavit, sic patenter operabatur. Unde dicit Ambrosius, quod « non est Unde dicit Ambrosius, quod « non est « mirum, si sermo Dei creaturas mu- « mirum, si sermo Dei creaturas mu- « tat, quæ sermone Dei sunt creatæ « tat, quæ sermone Dei sunt creatæ « et constitutæ : » et ut innotesceret se « et constitutæ : » et ut innotesceret se esse virtutem operantem cum esse virtutem operantem cum Patre Patre omnia et ubique præsentem, quosdam omnia et ubique præsentem, quosdam curavit absens ut autem innotesceret curavit absens ut autem innotesceret deitatem corporaliter in carne habitan- deitatem corporaliter in carne habitan- tem, quosdam curavit præsens et per tem, quosdam curavit præsens et per tactum in omnibus ædificans fidem, et tactum in omnibus ædificans fidem, et dispensans salutem. dispensans salutem.

1 Isa. Lin, 4 Vere languores nostros ipse tu- 1 Isa. Lin, 4 Vere languores nostros ipse tu-

« Ut adimpleretur, etc. » « Ut adimpleretur, etc. »

395 395

Ecce tertium, in quo ponit attesta- Ecce tertium, in quo ponit attesta- tionem per prophetiam. Et quia est tionem per prophetiam. Et quia est gratia, quam accepimus ex sua plenitu- gratia, quam accepimus ex sua plenitu- dine, ideo dicit: «< Ut adimpleretur dine, ideo dicit: «< Ut adimpleretur quod dictum est per Isaiam Prophetam quod dictum est per Isaiam Prophetam dicentem: Ipse infirmitates nostras dicentem: Ipse infirmitates nostras accepit 1, » hoc est, abstulit. Non enim accepit 1, » hoc est, abstulit. Non enim accepit, ut haberet: sed ut nos ab eis li- accepit, ut haberet: sed ut nos ab eis li- beraret. Et vocat defectus corporis et beraret. Et vocat defectus corporis et animæ, quæ remittunt firmitatem vi- animæ, quæ remittunt firmitatem vi- rium et operationum ( alias, operatio- rium et operationum ( alias, operatio- nem) naturalium absque calore innatu- nem) naturalium absque calore innatu- rali «et ægritudines nostras portavit, ». rali «et ægritudines nostras portavit, ». hoc est, asportavit. Ægritudines autem hoc est, asportavit. Ægritudines autem dicuntur febres et sic in his duobus dicuntur febres et sic in his duobus omnem naturæ comprehendit defectum. omnem naturæ comprehendit defectum. Exod. xxvIII, 38, Aaron iniquitates eo- Exod. xxvIII, 38, Aaron iniquitates eo- rum portavit, qui fuit figura Christi. rum portavit, qui fuit figura Christi. Psal. XL, 5: Sana animam meam, quia Psal. XL, 5: Sana animam meam, quia peccavi tibi. I Petr. 11, 24 Peccata no- peccavi tibi. I Petr. 11, 24 Peccata no- stra ipse pertulit in corpore suo super stra ipse pertulit in corpore suo super lignum. lignum.

Ad hoc enim abstulit infirmitates cor- Ad hoc enim abstulit infirmitates cor- poris, quod sciremus, quod ablaturus poris, quod sciremus, quod ablaturus erat infirmitates, hoc est, peccata men- erat infirmitates, hoc est, peccata men- tis. tis.

Sic ergo terminata est pars in qua Sic ergo terminata est pars in qua suæ potentiæ fecit demonstrationem, in suæ potentiæ fecit demonstrationem, in quantum loquebatur, ut habens pote- quantum loquebatur, ut habens pote- statem prophetalem, quæ fuit de super- statem prophetalem, quæ fuit de super- mundanis. mundanis.

Moraliter autem leprosus corruptus Moraliter autem leprosus corruptus nutrimento (alias, corrupti nutrimenti). nutrimento (alias, corrupti nutrimenti). ex quo provenit morpheosa varietas, et ex quo provenit morpheosa varietas, et membrorum putrida corrosio, hæreticum membrorum putrida corrosio, hæreticum hominem significat ex corruptis interio- hominem significat ex corruptis interio- ribus suis, corrumpentem verbum et ribus suis, corrumpentem verbum et gratiam sacramentalem : et ex hac cor- gratiam sacramentalem : et ex hac cor- ruptione varietas provenit duplex, vitæ. ruptione varietas provenit duplex, vitæ. scilicet et fidei, una veri, et falsi alia. scilicet et fidei, una veri, et falsi alia. Hi enim in talibus variant, dum quos- Hi enim in talibus variant, dum quos- dam articulos credunt, et quosdam non : dam articulos credunt, et quosdam non : et dum quasdam virtutes sequuntur, et et dum quasdam virtutes sequuntur, et quasdam condemnant : ex hoc etiam quasdam condemnant : ex hoc etiam inordinata fit membrorum corrosio: et inordinata fit membrorum corrosio: et

bit, et dolores nostros ipse portavit. bit, et dolores nostros ipse portavit.

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

hos Christus verbo curat et tactu: quia hos Christus verbo curat et tactu: quia et exterius oportet quod confortentur et exterius oportet quod confortentur per verbum, et interius tangantur per per verbum, et interius tangantur per gratiam manus, hoc est, adjutorium gratiam manus, hoc est, adjutorium Christi. Christi.

Paralyticus autem significat incon- Paralyticus autem significat incon- stantem ex longa peccati consuetudine stantem ex longa peccati consuetudine et passionum insecutione, quod in om- et passionum insecutione, quod in om- nibus viis sensus et motus repletur nibus viis sensus et motus repletur delectatione consuetudinis et passio- delectatione consuetudinis et passio- num quas sequitur. Et ideo conante num quas sequitur. Et ideo conante eo per rationem aliquando ad rectam eo per rationem aliquando ad rectam virtutis operationem, tunc disponitur in virtutis operationem, tunc disponitur in partem vitii et delectationis in ea do- partem vitii et delectationis in ea do- minantis et hic (alias, hæc) est tremor minantis et hic (alias, hæc) est tremor capitis positus in Cain ¹. De quo dicitur, capitis positus in Cain ¹. De quo dicitur, Thren. 1, 8 : Peccatum peccavit Jerusa- Thren. 1, 8 : Peccatum peccavit Jerusa- lem, propterea instabilis facta est. Hunc lem, propterea instabilis facta est. Hunc curat magnitudo fidei, et verbum Chri- curat magnitudo fidei, et verbum Chri- sti quia nisi magna fide passionibus sti quia nisi magna fide passionibus renuntiet, et verbum Christi efficax ap- renuntiet, et verbum Christi efficax ap- prehendat, ratio ipsius (quæ est domi- prehendat, ratio ipsius (quæ est domi- nus ejus) non potest curari: et quia nus ejus) non potest curari: et quia passionibus peccatorum sic subjacuit, passionibus peccatorum sic subjacuit, Christum intra domum recipere non Christum intra domum recipere non ausus fuit. Torquebatur male, quia præ ausus fuit. Torquebatur male, quia præ omni genere tormenti est rationem omni genere tormenti est rationem velle movere ad unam partem, et in velle movere ad unam partem, et in delectationis vitium in alteram partem delectationis vitium in alteram partem projici. Super quo exclamat Apostolus, projici. Super quo exclamat Apostolus, ad Roman. VII, 24: Infelix ego homo! ad Roman. VII, 24: Infelix ego homo! quis me liberabit de corpore mortis hu- quis me liberabit de corpore mortis hu- jus? Et, ibidem, y. 18: Nam velle adja- jus? Et, ibidem, y. 18: Nam velle adja- cet mihi perficere autem bonum, non cet mihi perficere autem bonum, non invenio. invenio.

Mulier autem febre æstuans designat Mulier autem febre æstuans designat carnem æstuante concupiscentia vene- carnem æstuante concupiscentia vene- reorum inflammatam: propter quod reorum inflammatam: propter quod etiam mulieris calor est, quæ concupi- etiam mulieris calor est, quæ concupi- scentiis est emollita in domo, hoc est, scentiis est emollita in domo, hoc est, in secreto familiari, in lecto mollitiei et in secreto familiari, in lecto mollitiei et lasciviæ calens resoluta, pro qua rogatur lasciviæ calens resoluta, pro qua rogatur Deus et imperat febri, sanctorum in- Deus et imperat febri, sanctorum in- tercessionibus effugans æstum carnis per tercessionibus effugans æstum carnis per gratiam castitatis. Sed quia difficile est gratiam castitatis. Sed quia difficile est superare hanc pestem, ideo manum por- superare hanc pestem, ideo manum por- rigit adjutricem et sic adjuta digna fit rigit adjutricem et sic adjuta digna fit

1 Cf. Genes. IV, 15. 1 Cf. Genes. IV, 15.

ministrare Deo et Sanctis, quæ prius ministrare Deo et Sanctis, quæ prius indigna judicata fuit. Mulier enim forni- indigna judicata fuit. Mulier enim forni- caria est quasi stercus in via: ab omni- caria est quasi stercus in via: ab omni- bus conculcabitur 2. Et hanc non decet bus conculcabitur 2. Et hanc non decet ministrare Deo et Sanctis. ministrare Deo et Sanctis.

Possessi autem a dæmonibus sunt se- Possessi autem a dæmonibus sunt se- quentes dæmonum malignitates in spiri- quentes dæmonum malignitates in spiri- tualibus vitiis, sicut in furore irrationa- tualibus vitiis, sicut in furore irrationa- bili, odio, malignitate, invidia, super- bili, odio, malignitate, invidia, super- bia, traditione, et hujusmodi : de quibus bia, traditione, et hujusmodi : de quibus dicitur, Sapient. 1, 24 et 25: Invidia dicitur, Sapient. 1, 24 et 25: Invidia diaboli mors introivit in orbem terra- diaboli mors introivit in orbem terra- rum imitantur autem illum qui sunt ex rum imitantur autem illum qui sunt ex parte illius. parte illius.

Male autem habentes sunt diversis et Male autem habentes sunt diversis et particularibus vitiis irretiti, quæ sunt particularibus vitiis irretiti, quæ sunt avaritia, furtum, rapina, usura, et hu- avaritia, furtum, rapina, usura, et hu- jusmodi: de quibus dicitur, Isa. 1, 6: jusmodi: de quibus dicitur, Isa. 1, 6: Vulnus, et livor, et plaga tumens, non Vulnus, et livor, et plaga tumens, non est circumligata, nec curata medicami- est circumligata, nec curata medicami- ne, neque fota oleo. Et, iterum, 1, 5 et ne, neque fota oleo. Et, iterum, 1, 5 et 6: Omne caput languidum, et omne cor 6: Omne caput languidum, et omne cor moerens. A planta pedis usque ad verti- moerens. A planta pedis usque ad verti- cem non est in eo sanitas. Vulnus enim cem non est in eo sanitas. Vulnus enim mali amoris, et livor invidiæ, et plaga mali amoris, et livor invidiæ, et plaga tumens superbiæ caput languens male, tumens superbiæ caput languens male, et languentis in errore et ignorantia et languentis in errore et ignorantia rationis cor morens male, et secundum rationis cor morens male, et secundum sæculi tristitiam voluntatis, et vilis in- sæculi tristitiam voluntatis, et vilis in- firmitas (alias, et universales infirmita- firmitas (alias, et universales infirmita- tes) varietatem vitiorum designant. Et tes) varietatem vitiorum designant. Et hæc omnia ille tulit, de quo dicitur, hæc omnia ille tulit, de quo dicitur, Joan. 1, 29: Ecce Agnus Dei, ecce qui Joan. 1, 29: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Et, Isa. LIII, 12: tollit peccata mundi. Et, Isa. LIII, 12: Ipse peccata multorum tulit, Ipse peccata multorum tulit, et pro et pro transgressoribus rogavit. transgressoribus rogavit.

<< Videns autem Jesus turbas multas << Videns autem Jesus turbas multas circum se, jussit ire trans fretum. » circum se, jussit ire trans fretum. »

Hic incipit agere de conformatione Hic incipit agere de conformatione discipulorum in his quæ audierunt in discipulorum in his quæ audierunt in sermone, ut sint dicta confirmata in se sermone, ut sint dicta confirmata in se per potentiæ suæ declarationem, et sint per potentiæ suæ declarationem, et sint confirmata in discipulis per fidem, ne confirmata in discipulis per fidem, ne evellantur ab eis per tentationes. evellantur ab eis per tentationes.

2 Cf. Eccli. Ix, 10. 2 Cf. Eccli. Ix, 10.

18 18

IN EVANG. MATTHÆI, VIII-18, 19. IN EVANG. MATTHÆI, VIII-18, 19.

Et tangit duo primo enim ostendit a Et tangit duo primo enim ostendit a quo recedendum est, et cui inhæren- quo recedendum est, et cui inhæren- dum secundo, ostendit qualiter cum dum secundo, ostendit qualiter cum illo permanendum in pugna tentatio- illo permanendum in pugna tentatio- num, ibi, . 23 : « Et ascendente eo in num, ibi, . 23 : « Et ascendente eo in naviculam. » naviculam. »

In prima harum tria dicit: primum est, In prima harum tria dicit: primum est, quid relinquendum sit his qui Deo quid relinquendum sit his qui Deo adhærent secundum, qualiter a dolose adhærent secundum, qualiter a dolose simulantibus se adhærere Deo, caven- simulantibus se adhærere Deo, caven- dum est tertium, quam sincere est Deo dum est tertium, quam sincere est Deo adhærendum. Secundum, ibi, y. 19 : adhærendum. Secundum, ibi, y. 19 : « Et accedens unus Scriba. » Tertium « Et accedens unus Scriba. » Tertium autem, ibi, y. 21 : « Alius autem de autem, ibi, y. 21 : « Alius autem de discipulis. » Oportuit enim primo dis- discipulis. » Oportuit enim primo dis- cernere confirmandos, et postea confir- cernere confirmandos, et postea confir- mare et per hoc patet ordo ad se- mare et per hoc patet ordo ad se- quens. quens.

Ad præcedens autem ratio ordinis Ad præcedens autem ratio ordinis est quia prius est ostendere potestatem est quia prius est ostendere potestatem ejus cui adhærendum est, et postea dis- ejus cui adhærendum est, et postea dis- cernuntur qui adhærent ei: quia pote- cernuntur qui adhærent ei: quia pote- stas est causa adhæsionis. stas est causa adhæsionis.

In prima harum partium duo tangit, In prima harum partium duo tangit, tumultum videlicet sæculi fugiendum, tumultum videlicet sæculi fugiendum, et quod inquietudo in solidum quietis sit et quod inquietudo in solidum quietis sit

commutanda. commutanda.

De primo dicit : De primo dicit :

« Videns autem Jesus turbas multas « Videns autem Jesus turbas multas circum se. » circum se. »

Et dicit quatuor ad nostram instru- Et dicit quatuor ad nostram instru- ctionem primum est tumultus hujus ctionem primum est tumultus hujus sæculi consideratio, cum dicit : « Videns sæculi consideratio, cum dicit : « Videns autem Jesus. » Secundo, tangit turbatio- autem Jesus. » Secundo, tangit turbatio- nem ex tumultu provenientem, cum nem ex tumultu provenientem, cum dicit: « Turbas, » quia turba a tur- dicit: « Turbas, » quia turba a tur- bando dicitur. Isa. III, 5: Tumultua- bando dicitur. Isa. III, 5: Tumultua- bitur puer contra senem, et ignobilis bitur puer contra senem, et ignobilis contra nobilem. Tertio, tangit confusio- contra nobilem. Tertio, tangit confusio- nem, cum dicit : « Multas. » Multum nem, cum dicit : « Multas. » Multum enim non ordinatum ad unum, sicut enim non ordinatum ad unum, sicut est multum turbæ, nihil aliud nisi con- est multum turbæ, nihil aliud nisi con- fusio est inordinata. Isa. xvi, 12: Væ fusio est inordinata. Isa. xvi, 12: Væ multitudini populorum multorum, ut multitudini populorum multorum, ut multitudo maris sonantis. Numer. xiv, multitudo maris sonantis. Numer. xiv, 27 Usquequo multitudo hæc pessima 27 Usquequo multitudo hæc pessima murmurat contra me? Quarto, tangit murmurat contra me? Quarto, tangit