IN EVANG. MATTHÆI, VI-34. IN EVANG. MATTHÆI, VI-34.

nota est præinducta. Quasi diceret: Sic- nota est præinducta. Quasi diceret: Sic- ut non expedit sollicitos esse de abun- ut non expedit sollicitos esse de abun- dantia temporalium, vel etiam de neces- dantia temporalium, vel etiam de neces- sariis, sollicitudine nos a militia chri- sariis, sollicitudine nos a militia chri- stiana retrahente, eadem ratione prohi- stiana retrahente, eadem ratione prohi- beo, ne solliciti sitis in futurum eadem beo, ne solliciti sitis in futurum eadem sollicitudine. sollicitudine.

« In crastinum. » « In crastinum. »

Hoc est, in longum futurum. Licet Hoc est, in longum futurum. Licet enim providentia futuri concedatur, sicut enim providentia futuri concedatur, sicut et Dominus loculos habuit 1, reserva- et Dominus loculos habuit 1, reserva- bantur pro futura necessitate: tamen bantur pro futura necessitate: tamen sollicitudo dejiciens ab opere militiæ pro- sollicitudo dejiciens ab opere militiæ pro- fessæ et ex officio debitæ interdicitur. fessæ et ex officio debitæ interdicitur.

« In crastinum. »> « In crastinum. »>

Hoc est, in futurum. Genes. xxx, 33: Hoc est, in futurum. Genes. xxx, 33: Respondebit mihi cras justitia mea, Respondebit mihi cras justitia mea, quando placiti tempus advenerit coram quando placiti tempus advenerit coram te, hoc est, in futuro. Ratio autem hujus te, hoc est, in futuro. Ratio autem hujus tangitur, ad Hebr. XIII, 8: Jesus Christus tangitur, ad Hebr. XIII, 8: Jesus Christus heri et hodie, ipse et in sæcula. Matth. heri et hodie, ipse et in sæcula. Matth. XXVIII, 20 Ecce ego vobiscum sum om- XXVIII, 20 Ecce ego vobiscum sum om- nibus diebus, usque ad consommationem nibus diebus, usque ad consommationem sæculi. Cum igitur procurator nobiscum sæculi. Cum igitur procurator nobiscum sit, non oportet sollicitari. Luc. XXII, sit, non oportet sollicitari. Luc. XXII, 35 et 36: Quando misi vos sine sacculo, 35 et 36: Quando misi vos sine sacculo, et pera, et calceamentis, numquid ali- et pera, et calceamentis, numquid ali- quid defuit vobis ? At illi dixerunt: Ni- quid defuit vobis ? At illi dixerunt: Ni- hil. Unde Chrysostomus dicit, quod « ac- hil. Unde Chrysostomus dicit, quod « ac- << cedens ad fontem non sollicitatur de << cedens ad fontem non sollicitatur de « bibendo et tunc stultus est, qui se- « bibendo et tunc stultus est, qui se- << cum habet Deum Patrem, et sollicita- << cum habet Deum Patrem, et sollicita- « tur de futuris: quia Pater cœlestis « tur de futuris: quia Pater cœlestis « omni fonte magis manat. Psal. Lxxvii, « omni fonte magis manat. Psal. Lxxvii, « 19 et 20 Male locuti sunt de Deo: « 19 et 20 Male locuti sunt de Deo: « dixerunt: Numquid poterit Deus pa- « dixerunt: Numquid poterit Deus pa- « rare mensam in deserto? Numquid et « rare mensam in deserto? Numquid et « panem poterit dare, aut parare men- « panem poterit dare, aut parare men- « sam populo suo ? » « sam populo suo ? »

1 Cf. Joan. XII, 29. 1 Cf. Joan. XII, 29.

2 Proverb. xxv11, 1: Ne glorieris in crastinum, 2 Proverb. xxv11, 1: Ne glorieris in crastinum,

327 327

« Crastinus enim dies sollicitus erit « Crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipsi sufficit diei malitia sua. » sibi ipsi sufficit diei malitia sua. »

Hoc est secundum, ubi præinducte Hoc est secundum, ubi præinducte prohibitionis inducit rationes. Et indu- prohibitionis inducit rationes. Et indu- cit duas unam, quod futurum habet cit duas unam, quod futurum habet onus suæ sollicitudinis. Et sicut dicitur, onus suæ sollicitudinis. Et sicut dicitur, Proverb. xxvi, 1, ignoramus quid futura Proverb. xxvi, 1, ignoramus quid futura pariat dies, et ideo cassa est sollicitudo pariat dies, et ideo cassa est sollicitudo de ipsa. Sed, sicut dicit Hieronymus, de ipsa. Sed, sicut dicit Hieronymus, præsentia grate suscipiamus, et futura præsentia grate suscipiamus, et futura post providentiam ordinatam Domino post providentiam ordinatam Domino committamus: sicut enim dicit Aposto- committamus: sicut enim dicit Aposto- lus, II ad Corinth. VIII, 21: Providemus lus, II ad Corinth. VIII, 21: Providemus bona non solum coram Deo, sed etiam bona non solum coram Deo, sed etiam coram hominibus. Et ideo, Proverb. vi, coram hominibus. Et ideo, Proverb. vi, 6 et seq., mittitur piger ad formicam, 6 et seq., mittitur piger ad formicam, quæ in æstate congregat cibum sibi. quæ in æstate congregat cibum sibi.

Est ergo sensus, quod grate suscipien- Est ergo sensus, quod grate suscipien- tes præsentia munera Patris, et providen- tes præsentia munera Patris, et providen- tia ordinata, caventes futuros malorum tia ordinata, caventes futuros malorum incursus, sollicitudinem ampliorem Do- incursus, sollicitudinem ampliorem Do- mino, qui futura novit, committamus. mino, qui futura novit, committamus. Ad Hebr. xIII, 5: Sint mores sine ava- Ad Hebr. xIII, 5: Sint mores sine ava- ritia, contenti præsentibus ipse enim ritia, contenti præsentibus ipse enim dixit Non te deseram, neque derelin- dixit Non te deseram, neque derelin- quam. quam.

Aliam rationem ejusdem inducit, cum Aliam rationem ejusdem inducit, cum dicit, quod dicit, quod

« Sufficit diei malitia sua. » « Sufficit diei malitia sua. »

Et vocat malitiam poenalem sollicitu- Et vocat malitiam poenalem sollicitu- dinem, qua multi propter necessitates dinem, qua multi propter necessitates temporis hujus involvuntur, qui multis temporis hujus involvuntur, qui multis sollicitudinibus alligantur: qua malitia sollicitudinibus alligantur: qua malitia Apostolus liberos esse voluit suos, sua- Apostolus liberos esse voluit suos, sua- dens se matrimonio et curæ domus non dens se matrimonio et curæ domus non obligari. I ad Corinth. VII, 32: Volo au- obligari. I ad Corinth. VII, 32: Volo au- tem vos sine sollicitudine esse. Et sic tem vos sine sollicitudine esse. Et sic etiam Dominus hic suadet eos qui mili- etiam Dominus hic suadet eos qui mili- tare debent sibi, ab omnibus animum oc- tare debent sibi, ab omnibus animum oc- cupantibus abstinere. I ad Corinth. 1x, cupantibus abstinere. I ad Corinth. 1x, 25 Qui in agone contendit, ab omni- 25 Qui in agone contendit, ab omni- bus se abstinet. II ad Timoth. 11, 4: Nemo bus se abstinet. II ad Timoth. 11, 4: Nemo militans Deo implicat se negotiis sæ- militans Deo implicat se negotiis sæ-

ignorans quod superventura pariat dies. ignorans quod superventura pariat dies.

328 328

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cularibus, ut ei placeat cui se proba- quod locutus fuerat adversus populum cularibus, ut ei placeat cui se proba- quod locutus fuerat adversus populum

vit. vit.

Cum ergo dicit, quod « crastinus dies Cum ergo dicit, quod « crastinus dies sollicitus est, prosopopeia utitur, perso- sollicitus est, prosopopeia utitur, perso- nam mutans, attribuens tempori quod nam mutans, attribuens tempori quod hominum est temporali necessitati se ad- hominum est temporali necessitati se ad- stringentium. Et cum dicit, quod « suf- stringentium. Et cum dicit, quod « suf- ficit diei malitia sua,» suam malitiam ficit diei malitia sua,» suam malitiam notat, non ut Mathematici dies infaustos, notat, non ut Mathematici dies infaustos, sed poenam sollicitudinis hujus necessita- sed poenam sollicitudinis hujus necessita- tis vocat malitiam. Exod. xxxII, 14 tis vocat malitiam. Exod. xxxII, 14 Placatus est dominus ne faceret malum Placatus est dominus ne faceret malum

suum. Poena enim malum quoddam est suum. Poena enim malum quoddam est et vocatur, eo quod contrariatur natura et vocatur, eo quod contrariatur natura bono, sicut dicit Augustinus. Ad Ephes. bono, sicut dicit Augustinus. Ad Ephes. v, 16: Redimentes tempus, quoniam dies v, 16: Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt. Genes. XLVII, 9: Dies pere. mali sunt. Genes. XLVII, 9: Dies pere. grinationis meæ centum triginta anno- grinationis meæ centum triginta anno- rum sunt, parvi et mali. rum sunt, parvi et mali.

Sic ergo malitiam unius diei non opor- Sic ergo malitiam unius diei non opor- tet cumulare super aliam, quia sufficit tet cumulare super aliam, quia sufficit unicuique diei malitia sua. unicuique diei malitia sua.

CAPUT VII. CAPUT VII.

Docet non judicandum de festuca in oculo fratris, et trabe in proprio oculo : Docet non judicandum de festuca in oculo fratris, et trabe in proprio oculo : sanctum non dandum canibus: omnem petentem, quærentem, et pulsantem sanctum non dandum canibus: omnem petentem, quærentem, et pulsantem a Deo exaudiri : faciendum aliis quod nobis fieri volumus per angustam a Deo exaudiri : faciendum aliis quod nobis fieri volumus per angustam portam ad vitam intrandum : quomodo dignoscantur falsi prophetæ, et arbor portam ad vitam intrandum : quomodo dignoscantur falsi prophetæ, et arbor bona a mala comparatio de audiente Christi verba, et operante aut non bona a mala comparatio de audiente Christi verba, et operante aut non operante juxta illa. operante juxta illa.

1. Nolite judicare, ut non judice- 1. Nolite judicare, ut non judice- mini 1. mini 1.

2. In quo enim judicio judicaveritis, 2. In quo enim judicio judicaveritis, judicabimini et in qua men- judicabimini et in qua men- sura mensi fueritis, remetietur sura mensi fueritis, remetietur vobis 2. vobis 2.

3. Quid autem vides festucam in ocu- 3. Quid autem vides festucam in ocu- lo fratris tui, et trabem in ocu- lo fratris tui, et trabem in ocu- lo tuo non vides? lo tuo non vides?

4. Aut quomodo dicis fratri tuo : 4. Aut quomodo dicis fratri tuo : Sine, ejiciam festucam de ocu- Sine, ejiciam festucam de ocu- lo tuo et ecce trabs est in ocu- lo tuo et ecce trabs est in ocu- lo tuo? lo tuo?

5. Hypocrita, ejice primum trabem 5. Hypocrita, ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc videbis de oculo tuo, et tunc videbis ejicere festucam de oculo fra- ejicere festucam de oculo fra- tris tui. tris tui.

6. Nolite dare sanctum canibus, ne- 6. Nolite dare sanctum canibus, ne- que mittatis margaritas vestras que mittatis margaritas vestras ne forte concul- ne forte concul- cent eas pedibus suis, et con- cent eas pedibus suis, et con- versi dirumpant vos. versi dirumpant vos.

ante porcos ante porcos

7. Petite, et dabitur vobis 3 : quæ. 7. Petite, et dabitur vobis 3 : quæ. rite, et invenietis pulsate, et rite, et invenietis pulsate, et aperietur vobis. aperietur vobis.

8. Omnis enim qui petit, accipit : et 8. Omnis enim qui petit, accipit : et qui quærit, invenit: et pulsanti qui quærit, invenit: et pulsanti aperietur. aperietur.

9. Aut quis est ex vobis homo, quem 9. Aut quis est ex vobis homo, quem si petierit filius suus panem, si petierit filius suus panem, numquid lapidem porriget ei *? numquid lapidem porriget ei *? 10. Aut si piscem petierit, numquid 10. Aut si piscem petierit, numquid serpentem porriget ei? serpentem porriget ei? 11. Si ergo vos, cum sitis mali, nostis 11. Si ergo vos, cum sitis mali, nostis

1 Luc. VI, 37; ad Roman. II, 1. 1 Luc. VI, 37; ad Roman. II, 1.

2 Marc. IV, 24. 2 Marc. IV, 24.

³ Infra, xxı, 22; Marc. x1, 24: Luc. x1, 9; ³ Infra, xxı, 22; Marc. x1, 24: Luc. x1, 9;

Joan. xiv, 13; Jacob. 1, 6. Joan. xiv, 13; Jacob. 1, 6.

4 Luc. XI, 11. 4 Luc. XI, 11.

CAP. VII MATTHÆI. CAP. VII MATTHÆI.

bona data dare filiis vestris, bona data dare filiis vestris, quanto magis Pater vester qui quanto magis Pater vester qui in cœlis est dabit bona petenti- in cœlis est dabit bona petenti- bus se! bus se!

12. Omnia ergo quæcumque vultis 12. Omnia ergo quæcumque vultis ut faciant vobis homines, et ut faciant vobis homines, et vos facite illis 1. Hæc est enim vos facite illis 1. Hæc est enim Lex et Prophetæ. Lex et Prophetæ. 13. Intrate per angustam portam 13. Intrate per angustam portam quia lata porta, et spatiosa via quia lata porta, et spatiosa via est, quæ ducit ad perditionem, est, quæ ducit ad perditionem, et multi sunt qui intrant per et multi sunt qui intrant per

eam. eam.

2 : 2 :

14. Quam angusta porta, et arcta via 14. Quam angusta porta, et arcta via

est, quæ ducit ad vitam! et est, quæ ducit ad vitam! et

pauci sunt, qui inveniunt eam. pauci sunt, qui inveniunt eam.

329 329

coelis est, ipse intrabit in re- coelis est, ipse intrabit in re- gnum coelorum. gnum coelorum.

22. Multi dicent mihi in illa die : 22. Multi dicent mihi in illa die : Domine, Domine, nonne in Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, et nomine tuo prophetavimus, et in nominė tuo dæmonia ejeci- in nominė tuo dæmonia ejeci- mus, et in nomine tuo virtutes mus, et in nomine tuo virtutes multas fecimus 5? multas fecimus 5?

23. 23.

24. 24.

Et tunc confitebor illis : Quia Et tunc confitebor illis : Quia numquam novi vos: discedite numquam novi vos: discedite a me, qui operamini iniquita- a me, qui operamini iniquita- tem 6. tem 6.

Omnis ergo qui audit verba mea Omnis ergo qui audit verba mea hæc, et facit ea, assimilabitur hæc, et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui ædificavit do- viro sapienti, qui ædificavit do- mum suam supra petram 7. mum suam supra petram 7.

15. Attendite a falsis prophetis, qui 25. Et descendit pluvia, et venerunt 15. Attendite a falsis prophetis, qui 25. Et descendit pluvia, et venerunt

veniunt ad vos in vestimentis veniunt ad vos in vestimentis

ovium, intrinsecus autem sunt ovium, intrinsecus autem sunt

lupi rapaces. lupi rapaces.

16. A fructibus eorum cognoscetis 16. A fructibus eorum cognoscetis

flumina, et flaverunt venti, et flumina, et flaverunt venti, et

irruerunt in domum illam, et irruerunt in domum illam, et

: :

non cecidit fundata enim erat non cecidit fundata enim erat super petram. super petram.

eos. Numquid colligunt de spi- 26. Et omnis qui audit verba mea eos. Numquid colligunt de spi- 26. Et omnis qui audit verba mea nis uvas, aut de tribulis ficus? nis uvas, aut de tribulis ficus?

17. Sic omnis arbor bona fructus bo- 17. Sic omnis arbor bona fructus bo- nos facit mala autem arbor nos facit mala autem arbor malos fructus facit. malos fructus facit.

18. Non potest arbor bona malos fru- 18. Non potest arbor bona malos fru- ctus facere, neque arbor mala ctus facere, neque arbor mala bonos fructus facere. bonos fructus facere.

19. Omnis arbor quæ non facit fru- 19. Omnis arbor quæ non facit fru- ctum bonum excidetur, et in ctum bonum excidetur, et in ignem mittetur ³. ignem mittetur ³.

20. Igitur ex fructibus eorum cogno- 20. Igitur ex fructibus eorum cogno- scetis eos. scetis eos.

21. Non omnis qui dicit mihi : Do- 21. Non omnis qui dicit mihi : Do- mine, Domine, intrabit in re- mine, Domine, intrabit in re- gnum coelorum * : sed qui facit gnum coelorum * : sed qui facit voluntatem Patris mei qui in voluntatem Patris mei qui in

1 Tob. iv, 16; Luc, vi, 31. 1 Tob. iv, 16; Luc, vi, 31.

2 Luc. XIII, 24. 2 Luc. XIII, 24.

3 3

Supra, III, 10. Supra, III, 10.

4 Infra, xxv, 11; Luc. vi, 46. 4 Infra, xxv, 11; Luc. vi, 46.

hæc et non facit ea, similis erit hæc et non facit ea, similis erit viro stulto, qui ædificavit do- viro stulto, qui ædificavit do- mum suam super arenam. mum suam super arenam. 27. Et descendit pluvia, et venerunt 27. Et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina illius ma- cecidit, et fuit ruina illius ma-

gna. gna.

28. Et factum est, cum consummas- 28. Et factum est, cum consummas- set Jesus verba hæc, admira- set Jesus verba hæc, admira- bantur turbæ super doctrina bantur turbæ super doctrina ejus. ejus.

29. Erat enim docens cos sicut po- 29. Erat enim docens cos sicut po- testatem habens 8, et non sicut testatem habens 8, et non sicut Scribæ eorum et Pharisæi. Scribæ eorum et Pharisæi.

5 Act. XIX, 13. 5 Act. XIX, 13.

6 Psal. VI, 9; Infra. xxv, 41; Luc. XIII, 27. 6 Psal. VI, 9; Infra. xxv, 41; Luc. XIII, 27.

7 Luc. vi, 48; ad Roman. 11, 13; Jacob. 1, 22. 7 Luc. vi, 48; ad Roman. 11, 13; Jacob. 1, 22.

8 Marc. 1, 22; Luc. iv, 32. 8 Marc. 1, 22; Luc. iv, 32.

330 330

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CAPUT VII MATTHÆI IN CAPUT VII MATTHÆI

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Nolite judicare ut non judicemini. » « Nolite judicare ut non judicemini. »

Hic incipit removere impedimenta per- Hic incipit removere impedimenta per- fectionis, quæ occasionantur ex aliis. fectionis, quæ occasionantur ex aliis. Hæc autem impedimenta perfectionis Hæc autem impedimenta perfectionis apostolicæ præcipue insidiantur jurisdi- apostolicæ præcipue insidiantur jurisdi- ctioni judicii, et doctrinæ. ctioni judicii, et doctrinæ.

Et dividitur ista pars in duas partes, Et dividitur ista pars in duas partes, in quarum prima docet, qualiter sine im- in quarum prima docet, qualiter sine im- pedimento nos habeamus ad subditos: in pedimento nos habeamus ad subditos: in secunda autem, qualiter ad eos qui spe- secunda autem, qualiter ad eos qui spe- ciem habent pietatis, et virtutem ejus ciem habent pietatis, et virtutem ejus abnegant, ibi, y. 15 : « Attendite a falsis abnegant, ibi, y. 15 : « Attendite a falsis prophetis. » prophetis. »

Adhuc, anterior harum in duas dividi- Adhuc, anterior harum in duas dividi- tur ita quod in prima docet, quales si- tur ita quod in prima docet, quales si- mus in judicio et in secunda, quales si- mus in judicio et in secunda, quales si- mus in exemplo, ibi, y. 7: « Petite, et mus in exemplo, ibi, y. 7: « Petite, et dabitur vobis. » dabitur vobis. »

In prima, tria continentur, quæ remo- In prima, tria continentur, quæ remo- vent impedimenta in primo quorum re- vent impedimenta in primo quorum re- movet usurpatum judicium: in secundo, movet usurpatum judicium: in secundo, indignum, ibi, y. 3: « Quid autem vides, indignum, ibi, y. 3: « Quid autem vides, etc. » In tertio, indiscretum, ibi, y. 6: etc. » In tertio, indiscretum, ibi, y. 6: « Nolite dare sanctum canibus. » « Nolite dare sanctum canibus. »

Vel, dicatur melius, quod dividitur in Vel, dicatur melius, quod dividitur in duas ita quod in priori removet impe- duas ita quod in priori removet impe- dimenta judicii a judice: et in secunda, dimenta judicii a judice: et in secunda, docet qualis debet esse judex Prælatus docet qualis debet esse judex Prælatus in dispensando sancta sibi credita, quia in dispensando sancta sibi credita, quia Prælatus et judex est, et dispensator Prælatus et judex est, et dispensator

sacrorum. sacrorum.

Et tunc prior ulterius in duas dividi- Et tunc prior ulterius in duas dividi- tur, in quarum prima removet judicium tur, in quarum prima removet judicium usurpatum et in secunda, indignum. usurpatum et in secunda, indignum.

In prima harum duo continentur: eo In prima harum duo continentur: eo quod primo ponit prohihitionem, et in quod primo ponit prohihitionem, et in secundo, adhibet rationis persuasionem, secundo, adhibet rationis persuasionem, ibi, y. 2 : « In quo enim judicio. » ibi, y. 2 : « In quo enim judicio. »

Adhuc, in prima dicit duo: prohibitio- Adhuc, in prima dicit duo: prohibitio- nem, et transgredientium pœnam. nem, et transgredientium pœnam. De primo dicit: De primo dicit:

« Nolite judicare. « Nolite judicare.

» »

Attendendum autem hic est, quod est Attendendum autem hic est, quod est judicium rationis, et judicium jurisdictio- judicium rationis, et judicium jurisdictio- nis. nis.

Judicium rationis licet sit de omnibus Judicium rationis licet sit de omnibus de quibus inquirimus an sint, vel non de quibus inquirimus an sint, vel non sint, tamen hoc judicium quod hic quæ- sint, tamen hoc judicium quod hic quæ- ritur, est judicium quod fit de actibus ritur, est judicium quod fit de actibus humanis, et de hominibus utrum bona humanis, et de hominibus utrum bona sint, vel mala. sint, vel mala.

Et si est de actibus humanis, aut de Et si est de actibus humanis, aut de actibus propriis in propriæ conscientia actibus propriis in propriæ conscientia discussione, aut de alienis in aliena - discussione, aut de alienis in aliena - rum conscientiarum curiosa investi- rum conscientiarum curiosa investi- gatione. gatione.

Et si est de propriis in suæ conscien- Et si est de propriis in suæ conscien- tiæ investigatione, numquam est teme- tiæ investigatione, numquam est teme- rarium quia propriam conscientiam ha- rarium quia propriam conscientiam ha- bet testem, quæ non fallitur in factis bet testem, quæ non fallitur in factis propriis, quia sibi constat et factum, et propriis, quia sibi constat et factum, et causa facti, et intentio facientis. Et de causa facti, et intentio facientis. Et de hoc dicitur, I ad Corinth. x1, 31 : Si vos- hoc dicitur, I ad Corinth. x1, 31 : Si vos- metipsos dijudicaremus, non utique ju- metipsos dijudicaremus, non utique ju- dicaremur. Job, x, 15: Vias meas in dicaremur. Job, x, 15: Vias meas in conspectu ejus arguam. Et ipse erit sal- conspectu ejus arguam. Et ipse erit sal-

vator meus. vator meus.

Si autem est de alienis, aut est de acti- Si autem est de alienis, aut est de acti- bus humanis, aut de ipsis agentibus. bus humanis, aut de ipsis agentibus.

Si est de actibus, considerandum est, Si est de actibus, considerandum est, utrum sint de his quæ jam judicata sunt utrum sint de his quæ jam judicata sunt a Spiritu sancto in Scriptura: et hæc a Spiritu sancto in Scriptura: et hæc sunt, de quibus dicit Philosophus, quod sunt, de quibus dicit Philosophus, quod «< mox nominata sunt mala: » et judi- «< mox nominata sunt mala: » et judi- cium condemnationis in illa non est te- cium condemnationis in illa non est te- merarium, sed potius, si hæc non con- merarium, sed potius, si hæc non con- demnabilia judicantur, est error. Joan. III, demnabilia judicantur, est error. Joan. III, 18: Qui non credit, jam judicatus est. 18: Qui non credit, jam judicatus est. Ad Roman 1, 32: Non intellexerunt Ad Roman 1, 32: Non intellexerunt quoniam qui talia agunt digni sunt mor- quoniam qui talia agunt digni sunt mor- te et non solum qui ca faciunt, sed etiam te et non solum qui ca faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus. Aut est de qui consentiunt facientibus. Aut est de his quæ judicata non sunt, nec mox no- his quæ judicata non sunt, nec mox no- minata sunt mala et ideo illa omnia minata sunt mala et ideo illa omnia

IN EVANG. MATTHÆI, VII-1. IN EVANG. MATTHÆI, VII-1.

possunt bono animo et malo fieri, et bo- possunt bono animo et malo fieri, et bo- no fine et malo, et bene et male, quoad no fine et malo, et bene et male, quoad alias circumstantias: et ideo judicare illa alias circumstantias: et ideo judicare illa et condemnare illa temerarium est judi- et condemnare illa temerarium est judi- cium, sicut in exemplo, quod dicit Glos- cium, sicut in exemplo, quod dicit Glos- sa Quia licet expediat temporalia abji- sa Quia licet expediat temporalia abji- cere et sine sollicitudine esse, tamen si cere et sine sollicitudine esse, tamen si hoc aliquis non faciat, non est judican- hoc aliquis non faciat, non est judican- dus. In tali ergo judicio sunt duo consi- dus. In tali ergo judicio sunt duo consi- deranda: unum est indagatio causæ quæ deranda: unum est indagatio causæ quæ ex ipsa re est probabilis, et via ad veram ex ipsa re est probabilis, et via ad veram causam inveniendam et hæc est soler- causam inveniendam et hæc est soler- tia, non temeritas. Aliud est adhibere tia, non temeritas. Aliud est adhibere causam quam res ipsa non demonstrat, causam quam res ipsa non demonstrat, et in pejorem partem interpretari: et hæc et in pejorem partem interpretari: et hæc est interpretatio facti potius quam verum est interpretatio facti potius quam verum de re judicium et si hoc fiat in sini- de re judicium et si hoc fiat in sini- stram partem, temeritas est: si autem stram partem, temeritas est: si autem in meliorem partem fiat, hoc boni animi in meliorem partem fiat, hoc boni animi signum est, quia de quolibet præsumen- signum est, quia de quolibet præsumen- dum est bonum, nisi probetur contra- dum est bonum, nisi probetur contra- rium. De hoc dicitur, Job, 29 et 30: Id rium. De hoc dicitur, Job, 29 et 30: Id quod justum est judicate. Et non inve- quod justum est judicate. Et non inve- nietis in lingua mea iniquitatem, nec in nietis in lingua mea iniquitatem, nec in faucibus meis stultitia personabit. faucibus meis stultitia personabit.

Si autem est de ipsis qui agunt talia, Si autem est de ipsis qui agunt talia, qualia inducta sunt, hoc fit duobus mo- qualia inducta sunt, hoc fit duobus mo- dis aut enim judico de agente secun- dis aut enim judico de agente secun- dum præsentem actum, aut secundum dum præsentem actum, aut secundum perseverantiam, sive permanentiam in perseverantiam, sive permanentiam in illo. Si judico secundum præsentem ac- illo. Si judico secundum præsentem ac- tum a quo denominatur agens bonus, tum a quo denominatur agens bonus, vel malus, tria sunt, sicut dicit Tullius, vel malus, tria sunt, sicut dicit Tullius, quæ informant judicium accusandæ per- quæ informant judicium accusandæ per- sonæ, vel excusandæ : par, pactum, et sonæ, vel excusandæ : par, pactum, et judicatum. Par autem est, quod æquitati judicatum. Par autem est, quod æquitati et juri est congruum: hoc enim totum in et juri est congruum: hoc enim totum in paritate et æqualitate consistit, sicut su- paritate et æqualitate consistit, sicut su- pra diximus. Pactum autem est, quod pra diximus. Pactum autem est, quod licet æquum non sit, vel æquale, tamen licet æquum non sit, vel æquale, tamen ex libera voluntate convenit inter pan- ex libera voluntate convenit inter pan- gentes (alias, paciscentes), et non con- gentes (alias, paciscentes), et non con- trariatur civilitati, vel honestati. Judica- trariatur civilitati, vel honestati. Judica- tum autem est, quod auctoritate legis est tum autem est, quod auctoritate legis est sancitum. Si ergo video aliquem, cujus sancitum. Si ergo video aliquem, cujus factum, aut æquo, aut pacto, aut legi factum, aut æquo, aut pacto, aut legi contrariatur, si judico eum injustum, contrariatur, si judico eum injustum, non est judicium temerarium: si autem non est judicium temerarium: si autem nihil talium video in ipso, et judico in- nihil talium video in ipso, et judico in-

331 331

justum, non est judicium ex ipsa re judi- justum, non est judicium ex ipsa re judi- catum, sed temerarium ex temeritate for- catum, sed temerarium ex temeritate for- matum, et tunc est temerarium: si autem matum, et tunc est temerarium: si autem judico de permanentia in malo quod agit, judico de permanentia in malo quod agit, non potest esse nisi temerarium: quia qui non potest esse nisi temerarium: quia qui hodie est bonus, cras melior erit: et qui hodie est bonus, cras melior erit: et qui hodie malus, cras potest esse, vel fieri hodie malus, cras potest esse, vel fieri bonus, et in ultimo instanti suæ vitæ bonus, et in ultimo instanti suæ vitæ potest esse bonus, sicut latro pendens in potest esse bonus, sicut latro pendens in cruce de nemine desperandum est, dum cruce de nemine desperandum est, dum vivit. Ad Roman. xiv, 4: Tu quis es, vivit. Ad Roman. xiv, 4: Tu quis es, qui judicas alienum servum ? Domino qui judicas alienum servum ? Domino suo stat, aut cadit: stabit autem, potens suo stat, aut cadit: stabit autem, potens est enim Deus statuere illum. est enim Deus statuere illum.

Attende autem quod in utroque isto- Attende autem quod in utroque isto- rum judlciorum in quibus judicat ratio, rum judlciorum in quibus judicat ratio, si occurrit rei necessitas, judicium est ve- si occurrit rei necessitas, judicium est ve- rum, et oppositum judicium est erro- rum, et oppositum judicium est erro- neum, sicut in his quæ mox nominata neum, sicut in his quæ mox nominata sunt mala. Et si sequatur rei probabilita- sunt mala. Et si sequatur rei probabilita- tem, solertia est, quam attendit rhetor, tem, solertia est, quam attendit rhetor, qui ex signis probabilibus acclamationes qui ex signis probabilibus acclamationes (alias, exclamationes) format ex accusa- (alias, exclamationes) format ex accusa- tionis vel defensionis judicio, sicut si vi- tionis vel defensionis judicio, sicut si vi- deo loquentem cum muliere hominem, deo loquentem cum muliere hominem, et est homo honestus, et locus honestus, et est homo honestus, et locus honestus, matrona honesta, sumitur exclamatio de- matrona honesta, sumitur exclamatio de- fensionis. Si autem invenis (alias, inve- fensionis. Si autem invenis (alias, inve- nio) tonsorem diligens, comptus, politus, nio) tonsorem diligens, comptus, politus, composito gradu incedens, molliter sca- composito gradu incedens, molliter sca- pulas gestans, et gestiens placere lenitate pulas gestans, et gestiens placere lenitate (alias, levitati), et locus suspectus, et (alias, levitati), et locus suspectus, et mulier non notæ honestatis, sumuntur mulier non notæ honestatis, sumuntur ex talibus acclamationes accusantes, et ex talibus acclamationes accusantes, et præsumptionem contra eum facientes. præsumptionem contra eum facientes. Hoc igitur est judicium rationis, quod Hoc igitur est judicium rationis, quod præponitur judicio jurisdictionis: quia præponitur judicio jurisdictionis: quia non debet constitui judex, in quo judi- non debet constitui judex, in quo judi- cium rationis non est justum, sed potius cium rationis non est justum, sed potius amoveri debet a solio judicii, etiam si amoveri debet a solio judicii, etiam si solium judicis acceperat. solium judicis acceperat.

Judicium autem jurisdictionis consi- Judicium autem jurisdictionis consi- deratur dupliciter, quoad præsentem par- deratur dupliciter, quoad præsentem par- tem lectionis et tertia consideratio erit tem lectionis et tertia consideratio erit in parte sequenti, et in ultima parte le- in parte sequenti, et in ultima parte le- ctionis. Unus autem duorum modorum ctionis. Unus autem duorum modorum est in adeptione jurisdictionis alius in est in adeptione jurisdictionis alius in exsecutione judicii. exsecutione judicii.

In adeptione jurisdictionis duæ sunt In adeptione jurisdictionis duæ sunt

332 332

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

considerationes una est si præsumatur considerationes una est si præsumatur judicium sine jurisdictione et tunc po- judicium sine jurisdictione et tunc po- testas judicandi et judicium præsumptum testas judicandi et judicium præsumptum est. Genes. xix, 9: Ingressus es ut ad- est. Genes. xix, 9: Ingressus es ut ad- vena, numquid ut judices? Exod. 11, 14: vena, numquid ut judices? Exod. 11, 14: Quis te constituit principem et judicem Quis te constituit principem et judicem super nos? Adhuc, si ingerat se aliquis super nos? Adhuc, si ingerat se aliquis in cathedram, et solium judicis propria in cathedram, et solium judicis propria voluntate, imprudenter, vel simoniace : voluntate, imprudenter, vel simoniace : præsumit talis temere judicium. II Reg. præsumit talis temere judicium. II Reg. xv, 4 Quis me constituat judicem su- xv, 4 Quis me constituat judicem su- per terram, ut ad me veniant omnes qui per terram, ut ad me veniant omnes qui habent negotium, et juste judicem ? ita habent negotium, et juste judicem ? ita dixit iniquus et temerarius fratricida, et dixit iniquus et temerarius fratricida, et patris expulsor Absalom. Ad Hebr. v, 4: patris expulsor Absalom. Ad Hebr. v, 4: Nec quisquam sumit sibi honorem, sed Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo, tamquam Aaron. Ja- qui vocatur a Deo, tamquam Aaron. Ja- cob. III, 1 Nolite plures magistri fieri, cob. III, 1 Nolite plures magistri fieri, fratres mei, scientes quoniam majus ju- fratres mei, scientes quoniam majus ju- dicium sumitis: et intelligit de magiste- dicium sumitis: et intelligit de magiste- rio auctoritatis judicandi, quod habent rio auctoritatis judicandi, quod habent Prælati. Hi ergo quoties judicant, temere Prælati. Hi ergo quoties judicant, temere se de judicio intromittunt quia non a se de judicio intromittunt quia non a summo judice potestatem judiciariam summo judice potestatem judiciariam acceperunt. Unde sicut in judicio homi- acceperunt. Unde sicut in judicio homi- num, inferior judex invasor est, qui a num, inferior judex invasor est, qui a Papa, vel Imperatore, vel rege in suo re- Papa, vel Imperatore, vel rege in suo re- gno non est institutus: ita invasor est gno non est institutus: ita invasor est talis, qui a Deo non vocatur ad judicia- talis, qui a Deo non vocatur ad judicia- riam potestatem. Daniel. x1, 5: Consti- riam potestatem. Daniel. x1, 5: Consti- tuti sunt de populo duo senes judices in tuti sunt de populo duo senes judices in illo anno, de quibus locutus est Domi- illo anno, de quibus locutus est Domi- nus: Quia egressa est iniquitas de Baby- nus: Quia egressa est iniquitas de Baby- lone a senioribus judicibus, qui videban- lone a senioribus judicibus, qui videban- tur regere populum. Hoc enim sonat no- tur regere populum. Hoc enim sonat no- men quia judex debet esse constitutus, men quia judex debet esse constitutus, quia se ipsum non debet ingerere. quia se ipsum non debet ingerere.

Alius autem modus, qui est in judicii Alius autem modus, qui est in judicii exsecutione, unam solam habet conside- exsecutione, unam solam habet conside- rationem. Si enim in tali exsecutione rationem. Si enim in tali exsecutione voluntas præit, et ratio informata ratio- voluntas præit, et ratio informata ratio- nibus juris sequitur, tunc est sicut dici- nibus juris sequitur, tunc est sicut dici- tur proverbialiter : tur proverbialiter :

Sic volo, sic jubeo: sit pro ratione voluntas 1. Sic volo, sic jubeo: sit pro ratione voluntas 1.

Et tunc semper voluntas impia præva- Et tunc semper voluntas impia præva-

1 JUVENALIS, VI, 222. 1 JUVENALIS, VI, 222.

et semper et semper

let contra juris rationem : let contra juris rationem : egreditur judicium perversum et teme- egreditur judicium perversum et teme- rarium. Habacuc, 1, 4: Quia impius præ- rarium. Habacuc, 1, 4: Quia impius præ- valet adversus justum, propterea egredi- valet adversus justum, propterea egredi- tur judicium perversum. Nulla enim vo- tur judicium perversum. Nulla enim vo- luntas nititur præcedere rationem nisi luntas nititur præcedere rationem nisi impia bona enim voluntas non est bo- impia bona enim voluntas non est bo- na, nisi ordinetur a ratione, et illa se- na, nisi ordinetur a ratione, et illa se- quitur. Deuter. xvi, 18 et 19: Judices et quitur. Deuter. xvi, 18 et 19: Judices et magistros constitues in omnibus portis magistros constitues in omnibus portis tuis, quos Dominus Deus tuus dederit tuis, quos Dominus Deus tuus dederit tibi, per singulas tribus tuas, ut judi- tibi, per singulas tribus tuas, ut judi- cent populum justo judicio, nec in al- cent populum justo judicio, nec in al- teram partem declinent. Aliter tamen ex- teram partem declinent. Aliter tamen ex- ponit Chrysostomus. Et hoc inferius pro- ponit Chrysostomus. Et hoc inferius pro- sequemur, ibi, . 3: « Quid autem vides, sequemur, ibi, . 3: « Quid autem vides, etc. ? » etc. ? »

De omnibus igitur temerariis judiciis De omnibus igitur temerariis judiciis loquens, dicit : loquens, dicit :

« Nolite judicare, etc. » « Nolite judicare, etc. »

Et dicit duo prohibitionem et pœ- Et dicit duo prohibitionem et pœ-

nam. nam.

Prohibitio est quam ponit, dicens : Prohibitio est quam ponit, dicens : « Nolite, » hoc est, velitis non « judi- « Nolite, » hoc est, velitis non « judi- care » quia si voluntas vult judicare, care » quia si voluntas vult judicare, temerarium est judicium ejusmodi: si temerarium est judicium ejusmodi: si autem non vult, sed cogitur ab institu- autem non vult, sed cogitur ab institu- tione ad jurisdictionem, et ab allegatis tione ad jurisdictionem, et ab allegatis juribus ad sententiam, tunc non est te- juribus ad sententiam, tunc non est te- merarium. Quod autem dixit, quod judex merarium. Quod autem dixit, quod judex debet cogi ab allegatis, non est intelli- debet cogi ab allegatis, non est intelli- gendum ab allegatis ab homine, sed ab gendum ab allegatis ab homine, sed ab allegatis a jure. Et ideo non debet esse allegatis a jure. Et ideo non debet esse judex nisi sciens et potens discernere in- judex nisi sciens et potens discernere in- ter allegata, ne fraudem faciant advocati. ter allegata, ne fraudem faciant advocati. Eccli. VII, 6: Noli quærere fieri judex, Eccli. VII, 6: Noli quærere fieri judex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates: nisi valeas virtute irrumpere iniquitates: virtute enim iniquitates irrumpit, qui ha- virtute enim iniquitates irrumpit, qui ha- bitu scientiæ et virtutis iniquitatem vi- bitu scientiæ et virtutis iniquitatem vi- det, et non sustinet. det, et non sustinet.

« Ut non judicemini « Ut non judicemini

Vel, « Et non judicabimini. » Vel, « Et non judicabimini. » Duæ litteræ. Duæ litteræ.

IN EVANG. MATTHÆI, VII-1, 2. IN EVANG. MATTHÆI, VII-1, 2.

Videtur autem factum, quod dicitur Videtur autem factum, quod dicitur Apocal. xx, 12, quod mortui, pusilli et Apocal. xx, 12, quod mortui, pusilli et magni judicati sunt secundum ea quæ magni judicati sunt secundum ea quæ scripta sunt in libro 1. II ad Corinth. v, scripta sunt in libro 1. II ad Corinth. v, 10 Omnes nos manifestari oportet ante 10 Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit. Matth. propria corporis, prout gessit. Matth. xxv, 32: Congregabuntur ante eum om- xxv, 32: Congregabuntur ante eum om- nes gentes, etc. Ergo omnes judicabun- nes gentes, etc. Ergo omnes judicabun- tur, et judices, et alii. tur, et judices, et alii.

Ad hoc dicendum, quod prohibet judi- Ad hoc dicendum, quod prohibet judi- cium temerarium, sicut et dictum est et cium temerarium, sicut et dictum est et illud quasi semper est ad condemnan- illud quasi semper est ad condemnan- dum injuste : et ideo etiam istud intelli- dum injuste : et ideo etiam istud intelli- gitur de judicio condemnationis. Unde gitur de judicio condemnationis. Unde sensus est : « Et non judicabimini, » hoc sensus est : « Et non judicabimini, » hoc est, non condemnabimini. est, non condemnabimini.

Sed tunc videtur, quod sine ratione Sed tunc videtur, quod sine ratione hæc poena adjungitur huic peccato: quia hæc poena adjungitur huic peccato: quia peccans quolibet peccato mortali con- peccans quolibet peccato mortali con- demnatur. demnatur.

Ad hoc dicendum, quod sicut dicitur, Ad hoc dicendum, quod sicut dicitur, Sapient. xvi, 1, per quæ peccaverunt, Sapient. xvi, 1, per quæ peccaverunt, per hæc et digne passi sunt tormenta 2 : per hæc et digne passi sunt tormenta 2 : et ideo qui peccat judicando, punitur et ideo qui peccat judicando, punitur immisericordiori judicio et duriori quam immisericordiori judicio et duriori quam alius, quia licet universæ viæ Domini alius, quia licet universæ viæ Domini misericordia et veritas, et licet misera- misericordia et veritas, et licet misera- tiones ejus sint super omnia opera ejus, tiones ejus sint super omnia opera ejus, sicut dicit Psalmus CXLIV, 9, tamen du- sicut dicit Psalmus CXLIV, 9, tamen du- plex est misericordia, liberans scilicet, et plex est misericordia, liberans scilicet, et relaxans, ut dixit Chrysostomus. Sine relaxans, ut dixit Chrysostomus. Sine liberante quidem misericordia condem- liberante quidem misericordia condem- nantur omnes qui condemnantur, sed nantur omnes qui condemnantur, sed non sine misericordia relaxante aliquid non sine misericordia relaxante aliquid de poena merita, condemnatur qui con- de poena merita, condemnatur qui con- demnatur quia nullus ad tantam pœ- demnatur quia nullus ad tantam pœ- nam condemnatur, quantam meruit. nam condemnatur, quantam meruit. Sed judices iniqui propter hoc quod judi- Sed judices iniqui propter hoc quod judi- cium eorum multis nocet, et generalem cium eorum multis nocet, et generalem perversitatem inducit, minus experiuntur perversitatem inducit, minus experiuntur de misericordia relaxante quam alii pec- de misericordia relaxante quam alii pec- catores et ideo pœna hæc adjungitur catores et ideo pœna hæc adjungitur huic peccato potius quam alii. Jacob. 11, huic peccato potius quam alii. Jacob. 11,

* Apocal. xx, 12: Et vidi mortuos, magnos et * Apocal. xx, 12: Et vidi mortuos, magnos et pusillos, stantes in conspectu throni: et libri pusillos, stantes in conspectu throni: et libri aperti sunt, et alius liber apertus est qui est vitæ, aperti sunt, et alius liber apertus est qui est vitæ, et judicati sunt mortui ex his quæ scripta erant et judicati sunt mortui ex his quæ scripta erant

333 333

13: Judicium sine misericordia illi qui 13: Judicium sine misericordia illi qui non fecit misericordiam. Sapient. v1, 7: non fecit misericordiam. Sapient. v1, 7: Exiguo conceditur misericordia, potentes Exiguo conceditur misericordia, potentes autem potenter tormenta patientur. Et, autem potenter tormenta patientur. Et, ibidem, y. 6 Judicium durissimum his ibidem, y. 6 Judicium durissimum his qui præsunt, fiet. qui præsunt, fiet.

<< In quo enim judicio judicaveritis, << In quo enim judicio judicaveritis, judicabimini et in qua mensura men- judicabimini et in qua mensura men- si fueritis, remitietur vobis. » si fueritis, remitietur vobis. »

Hic inducit rationes ad prohibitionem Hic inducit rationes ad prohibitionem inductam, et inducit duas unam sum- inductam, et inducit duas unam sum- ptam ex parte sententiæ: alteram autem ptam ex parte sententiæ: alteram autem ex parte rei sententiantæ, quæ est sicut ex parte rei sententiantæ, quæ est sicut poenæ inflictio. Prima autem talis est, poenæ inflictio. Prima autem talis est, quod sicut judicant et sententiant, ita quod sicut judicant et sententiant, ita sententiabuntur et videtur falsum esse : sententiabuntur et videtur falsum esse : quoniam iniquus judex iniquam fert sen- quoniam iniquus judex iniquam fert sen- tentiam, et tamen a Deo non recipit nisi tentiam, et tamen a Deo non recipit nisi justam. justam.

Ad hoc dicendum, quod similitudo vo- Ad hoc dicendum, quod similitudo vo- catur, non in qualitate judicii, secundum catur, non in qualitate judicii, secundum quam procedit a judice, sed potius in quam procedit a judice, sed potius in proportione sententiæ, secundum quod proportione sententiæ, secundum quod procedit contra eum contra quem fertur: procedit contra eum contra quem fertur: et secundum qualitatem, qua fertur in et secundum qualitatem, qua fertur in eum. Quia sicut contra illum dant sen- eum. Quia sicut contra illum dant sen- tentiam, ita contra se recipient et sicut tentiam, ita contra se recipient et sicut dure, et sine misericordia dant senten- dure, et sine misericordia dant senten- tiam, ita dure et sine misericordia illa tiam, ita dure et sine misericordia illa quæ aliis condemnatis fit, contra se reci- quæ aliis condemnatis fit, contra se reci- pient. Et istæ sunt formæ judicii, secun- pient. Et istæ sunt formæ judicii, secun- dum quas judicia procedunt in innocentes dum quas judicia procedunt in innocentes condemnatos. Daniel. XII, 52 et 53: condemnatos. Daniel. XII, 52 et 53: Inveterate dierum malorum, nunc vene- Inveterate dierum malorum, nunc vene- runt peccata tua, quæ operabaris prius, runt peccata tua, quæ operabaris prius, judicans judicia injusta, innocentes op- judicans judicia injusta, innocentes op- primens, et dimittens noxios, dicente Do- primens, et dimittens noxios, dicente Do- mino: Innocentem et justum non inter- mino: Innocentem et justum non inter- ficies. Judicum, 1, 7: Sicut feci, ita red- ficies. Judicum, 1, 7: Sicut feci, ita red- didit mihi Dominus. I Reg. xv, 33: didit mihi Dominus. I Reg. xv, 33: Sicut fecit absque liberis mulieres gla- Sicut fecit absque liberis mulieres gla-

in libris, secundum opera ipsorum. in libris, secundum opera ipsorum.

2 Sapient. xvi, 1: Propter hæc, et per his si- 2 Sapient. xvi, 1: Propter hæc, et per his si- milia passi sunt digne tormenta, etc. milia passi sunt digne tormenta, etc.

3 Psal. xxiv, 10. 3 Psal. xxiv, 10.

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dius tuus, sic absque liberis erit inter qua mensi fueritis, remetietur vobis. dius tuus, sic absque liberis erit inter qua mensi fueritis, remetietur vobis. mulieres mater tua. mulieres mater tua. Hoc est ergo, quod dicit. Hoc est ergo, quod dicit.

« Et in qua mensura, etc. » « Et in qua mensura, etc. »

Secunda ratio sumpta penes propor- Secunda ratio sumpta penes propor- tionem pœnæ inflictæ : quia sicut acerbas tionem pœnæ inflictæ : quia sicut acerbas et crudeles pœnas secundum mensuram et crudeles pœnas secundum mensuram iniquæ voluntatis, et non secundum men- iniquæ voluntatis, et non secundum men- suram meriti eorum quos judicabant, suram meriti eorum quos judicabant, infligebant ita etiam secundum delicti infligebant ita etiam secundum delicti hujus proportionem, majores aliis pœnas hujus proportionem, majores aliis pœnas accipient a justo judice Deo. accipient a justo judice Deo.

Videtur autem, quod hoc sit falsum: Videtur autem, quod hoc sit falsum: quia multo ampliori poena condemnan- quia multo ampliori poena condemnan- tur, et majori damno, in æternum duran- tur, et majori damno, in æternum duran- te poena, cum ea quam injuste afflixerunt, te poena, cum ea quam injuste afflixerunt, et minus sit acerba, et minoris damni, et et minus sit acerba, et minoris damni, et temporaliter durans. temporaliter durans.

: :

Ad hoc dicendum, quod majori poena Ad hoc dicendum, quod majori poena damni et sensus punit Deus et hoc ideo damni et sensus punit Deus et hoc ideo est, quia dignitas ejus contra quem pec- est, quia dignitas ejus contra quem pec- catur, aggravat peccatum peccatur au- catur, aggravat peccatum peccatur au- tem in Deum, cujus dignitas et honor tem in Deum, cujus dignitas et honor infinitus et ideo etiam in nihilum con- infinitus et ideo etiam in nihilum con- temnendus esset peccator, si non mise- temnendus esset peccator, si non mise- ricordia relaxans remitteret judicium. ricordia relaxans remitteret judicium. Poena autem æterna est ideo, sicut dicit Poena autem æterna est ideo, sicut dicit Glossa Septuaginta, quia « voluntas pec- Glossa Septuaginta, quia « voluntas pec- candi est æterna. » Cum enim aliquis candi est æterna. » Cum enim aliquis cum finali impoenitentia in peccato mo- cum finali impoenitentia in peccato mo- ritur, voluntas ejus in malo obstinatur, ritur, voluntas ejus in malo obstinatur, et in æternum propter hoc gratiæ insus- et in æternum propter hoc gratiæ insus- ceptibilis efficitur et ideo numquam ceptibilis efficitur et ideo numquam peccatum aliquod ab eo solvitur: et cum peccatum aliquod ab eo solvitur: et cum poena peccatum insequatur in æternum, poena peccatum insequatur in æternum, consequens est ut puniatur. Hoc est ergo consequens est ut puniatur. Hoc est ergo quod dicit, III Reg. xxi, 19: In loco hoc quod dicit, III Reg. xxi, 19: In loco hoc in quo linxerunt canes sanguinem Na- in quo linxerunt canes sanguinem Na- both, lambent quoque sanguinem tuum. both, lambent quoque sanguinem tuum. Esther, VII, 10: Suspensus est Aman in Esther, VII, 10: Suspensus est Aman in patibulo quod paraverat Mardochæo. patibulo quod paraverat Mardochæo. Isa. xxvII, 8: In mensura contra men- Isa. xxvII, 8: In mensura contra men- suram, cum adjecta fuerit, judicabis suram, cum adjecta fuerit, judicabis eam. Deuter. xxv, 2: Pro mensura pec- eam. Deuter. xxv, 2: Pro mensura pec- cati erit et plagarum modus. Luc. vi, 38: cati erit et plagarum modus. Luc. vi, 38: Mensuram bonam, et confertam, et coa- Mensuram bonam, et confertam, et coa- gitatam, et superffluentem dabunt in gitatam, et superffluentem dabunt in sinum vestrum. Eadem quippe mensura sinum vestrum. Eadem quippe mensura

« Quid autem vides festucam in « Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non vides? » tuo non vides? »

Hic incipit pars illa, in qua removet Hic incipit pars illa, in qua removet judicium indignum. Quia, sicut dicitur, judicium indignum. Quia, sicut dicitur, I ad Corinth. v1, 2: Sancti de hoc mun- I ad Corinth. v1, 2: Sancti de hoc mun- do judicabunt. Et in Psalmo CXLIX, 9: do judicabunt. Et in Psalmo CXLIX, 9: Ut faciant in eis judicium conscriptum : Ut faciant in eis judicium conscriptum : gloria hæc est omnibus sanctis ejus, et gloria hæc est omnibus sanctis ejus, et non peccatoribus. Et ideo hic agit de di- non peccatoribus. Et ideo hic agit de di- gnitate eorum, qui esse debent Prælati gnitate eorum, qui esse debent Prælati et judices aliorum. et judices aliorum.

Dicit autem circa hoc duo quorum Dicit autem circa hoc duo quorum primum est, quod probat sine crimine primum est, quod probat sine crimine judicando debere esse judicem : secun- judicando debere esse judicem : secun- dum autem est, quod in criminosum po- dum autem est, quod in criminosum po- nit invectionem, ibi, y. 5: « Hypocrita, nit invectionem, ibi, y. 5: « Hypocrita, ejice primum, etc. » ejice primum, etc. »

In prima parte ponit duas rationes: In prima parte ponit duas rationes: quarum prima sumitur penes judicii quarum prima sumitur penes judicii discussionem, et secunda penes peccati discussionem, et secunda penes peccati quod judicatur et accusatur, purgationem. quod judicatur et accusatur, purgationem. In prima ratione tria innuuntur : judi- In prima ratione tria innuuntur : judi- cantis videlicet major criminositas, et cantis videlicet major criminositas, et judicati minor criminositas, et judicantis judicati minor criminositas, et judicantis et judicati per naturam paritas : et ex et judicati per naturam paritas : et ex his relinquitur quartum, quod est discus- his relinquitur quartum, quod est discus- sionis per judicium idoneitas. sionis per judicium idoneitas.

Attende autem, quod majus crimen in Attende autem, quod majus crimen in judice duobus modis dicitur, ex genere judice duobus modis dicitur, ex genere videlicet, et ex nocumento. Ex genere, videlicet, et ex nocumento. Ex genere, si simul subjacet judex odio et judican- si simul subjacet judex odio et judican- dus iræ quia ira etsi forte appetat dus iræ quia ira etsi forte appetat vel inferat vindictam verbo, vel verbere, vel inferat vindictam verbo, vel verbere, tamen non repugnat reconciliationi. tamen non repugnat reconciliationi. Odium autem est inveterata ira, quæ Odium autem est inveterata ira, quæ reconciliari non vult. Et sic magis oppo- reconciliari non vult. Et sic magis oppo- nitur charitati, et ideo pejor: et sic ac- nitur charitati, et ideo pejor: et sic ac- cipit Glossa Augustini. Unde Augustinus cipit Glossa Augustini. Unde Augustinus in Regula « Melior est qui quamvis ira in Regula « Melior est qui quamvis ira « sæpe tentetur, tamen impetrare festi- « sæpe tentetur, tamen impetrare festi- « nat ut sibi dimittat cui se fecisse « nat ut sibi dimittat cui se fecisse « agnoscit injuriam quam qui tardius « agnoscit injuriam quam qui tardius « irascitur, et ad veniam petendam diffi- « irascitur, et ad veniam petendam diffi-

IN EVANG. MATTHÆI, VII-3. IN EVANG. MATTHÆI, VII-3.

« cilius inclinatur. » Similiter in alio « cilius inclinatur. » Similiter in alio genere forte aliquis accusatur de fornica- genere forte aliquis accusatur de fornica- tione, et forte judex subjacet incestui, tione, et forte judex subjacet incestui, vel adulterio, et sic est de aliis. vel adulterio, et sic est de aliis.

Alio modo quantitate nocumenti dici- Alio modo quantitate nocumenti dici- tur majus crimen judicis quia « in plu- tur majus crimen judicis quia « in plu- «res redundat, et audaciam dat delin- «res redundat, et audaciam dat delin- « quendi, » sicut dicit Gregorius in Pa- « quendi, » sicut dicit Gregorius in Pa- storali. Hunc quippe peccantem nemo storali. Hunc quippe peccantem nemo arguere præsumit, et in exemplum cul- arguere præsumit, et in exemplum cul- pa vehementer extenditur, cum pro re- pa vehementer extenditur, cum pro re- verentia gradus peccator honoratur: et verentia gradus peccator honoratur: et hoc modo trabs vocatur: quia sicut di- hoc modo trabs vocatur: quia sicut di- cit Psalmus LXXii, 7: Prodiit quasi ex cit Psalmus LXXii, 7: Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum. Peccatum enim adipe iniquitas eorum. Peccatum enim judicum convincit urbes et terras, et re- judicum convincit urbes et terras, et re- dundat in nocumenta multorum. Hoc dundat in nocumenta multorum. Hoc igitur modo trabs vocatur et oppositis igitur modo trabs vocatur et oppositis modis peccatum subditi dicitur festuca. modis peccatum subditi dicitur festuca. Non autem ponit festucam in judice : Non autem ponit festucam in judice : quia si festucæ considerentur ad impedi- quia si festucæ considerentur ad impedi- menta judicii, nullus omnino judex in-. menta judicii, nullus omnino judex in-. veniretur. Frater autem dicitur, quia veniretur. Frater autem dicitur, quia natura æqualis est, et non est judex nisi natura æqualis est, et non est judex nisi secundum quod justitia unum elevat per secundum quod justitia unum elevat per auctoritatem, et alterum deprimit inju- auctoritatem, et alterum deprimit inju- stitia. Eccli. xxxII, 1: Rectorem te po- stitia. Eccli. xxxII, 1: Rectorem te po- suerunt? noli extolli: esto in illis quasi suerunt? noli extolli: esto in illis quasi unus ex ipsis. unus ex ipsis.

Ex his constat, quod discutientem vi- Ex his constat, quod discutientem vi- sionem in tali causa judex non habet, of- sionem in tali causa judex non habet, of- fuscato oculo justitiæ suæ per trabem. fuscato oculo justitiæ suæ per trabem. Ad Roman. 11, 1: In quo judicas alte- Ad Roman. 11, 1: In quo judicas alte- rum, teipsum condemnas: eadem enim rum, teipsum condemnas: eadem enim agis quæ judicas. Luc. iv, 23: Medice, agis quæ judicas. Luc. iv, 23: Medice, cura teipsum. Nam cura teipsum. Nam

Turpe est doctori, cum culpa redarguit ipsum. Turpe est doctori, cum culpa redarguit ipsum.

Unde dicit Chrysostomus : « Omne Unde dicit Chrysostomus : « Omne « peccatum, quod crimen est in sacer- « peccatum, quod crimen est in sacer- « dote, trabs est propter ordinem, et in « dote, trabs est propter ordinem, et in « laico festuca. » « laico festuca. »

Hoc est ergo, quod dicit : Hoc est ergo, quod dicit :

« Quid autem vides, › « Quid autem vides, ›

» »

Hoc est, per judicium discutis et re- Hoc est, per judicium discutis et re- darguis, « festucam, » hoc est, parvum darguis, « festucam, » hoc est, parvum

335 335

genere, vel nocumento, vel gradus cir- genere, vel nocumento, vel gradus cir- cumstantia, « in oculo, » providentiæ cumstantia, « in oculo, » providentiæ operum, vel morum, « fratris tui, » operum, vel morum, « fratris tui, » tibi per naturam æqualis, etsi gradu al- tibi per naturam æqualis, etsi gradu al- leviante peccatum tibi inferioris : cui leviante peccatum tibi inferioris : cui etiam propter gradum magis est igno- etiam propter gradum magis est igno- scendum quam tibi. scendum quam tibi.

<< Et trabem, » << Et trabem, »

Hoc est, majus peccatum genere pec- Hoc est, majus peccatum genere pec- cati, vel nocumento, vel circumstantia cati, vel nocumento, vel circumstantia gradus, et ideo minus ignoscendum, « in gradus, et ideo minus ignoscendum, « in oculo, » providentiæ tuæ, « non vides, » oculo, » providentiæ tuæ, « non vides, » per discussionem et emendam. per discussionem et emendam.

« «

Unde etiam Chrysostomus omnia hæc Unde etiam Chrysostomus omnia hæc lenius exponit quam Augustinus, et alii lenius exponit quam Augustinus, et alii Sancti, dicens, quod « sicut in præhabi- Sancti, dicens, quod « sicut in præhabi- «tis docuit Christus consequentia ad «tis docuit Christus consequentia ad « eleemosynam, quando voluit suos non « eleemosynam, quando voluit suos non « esse sollicitos, quo minus large da- « esse sollicitos, quo minus large da- « rent, ita hic docet consequentia ad « rent, ita hic docet consequentia ad « orationem, quando dicit: Nolite judi- « orationem, quando dicit: Nolite judi- « care, et non judicabimini. Si enim « care, et non judicabimini. Si enim ‹quis vult non judicari a Domino pro ‹quis vult non judicari a Domino pro « suis delictis, non judicet in se delin- « suis delictis, non judicet in se delin- « quentem quia in quo judicio illum « quentem quia in quo judicio illum « judicaverit, et in qua mensura ille « judicaverit, et in qua mensura ille « mensuraverit poenas ex judicio infli- « mensuraverit poenas ex judicio infli- gendas, quo judicat eum, eodem judi- gendas, quo judicat eum, eodem judi- « cio judicabitur, et eadem mensura re- « cio judicabitur, et eadem mensura re- « metietur ei a Domino. » Unde, Luc. « metietur ei a Domino. » Unde, Luc. « VI, 37 et 38, latius ista prosequens, di- « VI, 37 et 38, latius ista prosequens, di- «cit: Nolite judicare, et non judicabimi- «cit: Nolite judicare, et non judicabimi- «ni nolite condemnare, et non con- «ni nolite condemnare, et non con-

« «

« demnabimini. Dimittite te, et dimit- « demnabimini. Dimittite te, et dimit- « temini. Date, et dabitur vobis. Et « temini. Date, et dabitur vobis. Et << subjungit : Mensuram bonam, et << subjungit : Mensuram bonam, et « confertam, et coagitatam, et superef- « confertam, et coagitatam, et superef- fluentem dabunt in sinum vestrum. fluentem dabunt in sinum vestrum.

« «

«< «<

« Eadem quippe mensura, qua mensi « Eadem quippe mensura, qua mensi fueritis, remetietur vobis. Si enim non fueritis, remetietur vobis. Si enim non « judicans dimittis sine judicio, merito « judicans dimittis sine judicio, merito « charitatis dimittet tibi Deus: et hæc « charitatis dimittet tibi Deus: et hæc « est mensura bona. Si autem judicans « est mensura bona. Si autem judicans « quidem, sed non condemnans dimittis, « quidem, sed non condemnans dimittis, « judicans te, sed non condemnans di- « judicans te, sed non condemnans di- « mittit tibi Deus: secundum litteram « mittit tibi Deus: secundum litteram « Græcorum. Si autem judicas et con- « Græcorum. Si autem judicas et con-

336 336

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« demnas, dicens, quoniam tantum me- « demnas, dicens, quoniam tantum me- << ruit qui mihi injuriatus est et tamen << ruit qui mihi injuriatus est et tamen «< condonas ei, judicans et condemnans, «< condonas ei, judicans et condemnans, « et tamen condonans dimittet tibi « et tamen condonans dimittet tibi « Deus et hæc est supereffluens mensu- « Deus et hæc est supereffluens mensu- « ra, eo quod Deus plura et majora tibi « ra, eo quod Deus plura et majora tibi «< dimittit quam tu proximo. » «< dimittit quam tu proximo. »

In hoc autem sensu etiam subjungit : In hoc autem sensu etiam subjungit : « Quid vides festucam in oculo fratris « Quid vides festucam in oculo fratris tui, » qui te offendit : « et trabem » of- tui, » qui te offendit : « et trabem » of- fensæ Dei « in oculo tuo non vides? » fensæ Dei « in oculo tuo non vides? »

Aut, qualiter per judicium et ultio- Aut, qualiter per judicium et ultio- nem vis ejicere festucam de oculo fratris, nem vis ejicere festucam de oculo fratris, qui trabem geris in oculo tuo, hoc est, qui trabem geris in oculo tuo, hoc est, offensam Patris coelestis? Revertentes offensam Patris coelestis? Revertentes autem ad litteram secundum omnes istas autem ad litteram secundum omnes istas expositiones in communi sequentia pro- expositiones in communi sequentia pro- sequamur. sequamur.

Dicit igitur: Dicit igitur:

« Aut quomodo dicis fratri tuo : « Aut quomodo dicis fratri tuo : Sine, ejiciam festucam de oculo tuo : Sine, ejiciam festucam de oculo tuo : et ecce trabs est in oculo tuo? et ecce trabs est in oculo tuo?

Hypocrita, ejice primum trabem de Hypocrita, ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc videbis ejicere fe- oculo tuo, et tunc videbis ejicere fe- stucam de oculo fratris tui. » stucam de oculo fratris tui. »

Secunda ratio est, quæ est post di- Secunda ratio est, quæ est post di- scussionem delicti purgatio. Dicit igitur : scussionem delicti purgatio. Dicit igitur :

<< Aut quomodo, << Aut quomodo,

>> >>

Omnis judex, aut sacerdos, vel quili- Omnis judex, aut sacerdos, vel quili- bet alius, « dicis fratri tuo, » trahendo bet alius, « dicis fratri tuo, » trahendo eum in causam, vel citans coram te si eum in causam, vel citans coram te si judex es Ecclesiasticus, vel sæcularis, judex es Ecclesiasticus, vel sæcularis, frater est æqualis per naturam et partici- frater est æqualis per naturam et partici- pationem divinæ paternitatis. « Sine, » pationem divinæ paternitatis. « Sine, » hoc est, dimitte absque defensione tui, hoc est, dimitte absque defensione tui, « ejiciam, » per vindictam, vel discus- « ejiciam, » per vindictam, vel discus- sionem et purgationem judicii, « festu- sionem et purgationem judicii, « festu- cam de oculo tuo, » sicut superius expo- cam de oculo tuo, » sicut superius expo- situm est, parvum genere, vel nocumen- situm est, parvum genere, vel nocumen- to, vel circumstantia gradus alleviantis to, vel circumstantia gradus alleviantis peccatum, « et ecce trabs » peccatum peccatum, « et ecce trabs » peccatum magnum in genere, nocumento, et cir- magnum in genere, nocumento, et cir- cumstantia gradus aggravantis, « in cumstantia gradus aggravantis, « in

ces ces

oculo tuo est, » quo tua, vel aliorum oculo tuo est, » quo tua, vel aliorum providere habes? Ad Roman. 11, 21 et providere habes? Ad Roman. 11, 21 et seq. Qui alium doces, teipsum non do- seq. Qui alium doces, teipsum non do- qui prædicas non furandum, furu- qui prædicas non furandum, furu- qui dicis non machandum, mocha- qui dicis non machandum, mocha- qui abominaris idola, sacrilegium qui abominaris idola, sacrilegium facis qui in lege gloriaris, per prævari- facis qui in lege gloriaris, per prævari- cationem legis Deum inhonoras. cationem legis Deum inhonoras.

ris ris

ris ris

Et ideo subjungit invectionem : Et ideo subjungit invectionem :

«< «<

Hypocrita, » Hypocrita, »

Larvate quia judicando alium lar- Larvate quia judicando alium lar- vam tibi alligas justitiæ, et secundum vam tibi alligas justitiæ, et secundum viam propriam justitiæ non tenes verita- viam propriam justitiæ non tenes verita- tem et formam, « ejice prius trabem de tem et formam, « ejice prius trabem de oculo tuo, » hoc est, de providentia, qua oculo tuo, » hoc est, de providentia, qua tibi prospicere debes, « et tunc videbis, » tibi prospicere debes, « et tunc videbis, » claro lumine providentiæ, quo prospi- claro lumine providentiæ, quo prospi- cere debes aliis, « ejicere festucam de cere debes aliis, « ejicere festucam de oculo fratris tui. » Unde Chrysostomus : oculo fratris tui. » Unde Chrysostomus : « Quis audiet eum docentem, qui se « Quis audiet eum docentem, qui se « ipsum non audit ? » I ad Timoth. 111, « ipsum non audit ? » I ad Timoth. 111, 5 Si quis domui suæ præesse nescit, 5 Si quis domui suæ præesse nescit, quomodo Ecclesiæ Dei diligentiam habe- quomodo Ecclesiæ Dei diligentiam habe- bit? Eccli. xiv, 5: Qui sibi nequam est, bit? Eccli. xiv, 5: Qui sibi nequam est, cui alii bonus erit? cui alii bonus erit?

« Nolite dare sanctum canibus. » « Nolite dare sanctum canibus. »

Hic incipit pars illa, quæ est de dis- Hic incipit pars illa, quæ est de dis- tributione sacrorum, quæ ministris et tributione sacrorum, quæ ministris et Rectoribus Ecclesiarum committuntur. Rectoribus Ecclesiarum committuntur. Licet enim faciles velit eos esse ad in- Licet enim faciles velit eos esse ad in- dulgendum, eo quod hoc facit ad lu- dulgendum, eo quod hoc facit ad lu- crum animarum, non tamen vult eos crum animarum, non tamen vult eos esse improvidos et faciles ad sacra indi- esse improvidos et faciles ad sacra indi- gnis communicandum. Et ista occasione gnis communicandum. Et ista occasione etiam inducitur pars ista: quia possent etiam inducitur pars ista: quia possent credere, quod ex quo non debent me- credere, quod ex quo non debent me- minisse injuriarum, quod etiam in hoc minisse injuriarum, quod etiam in hoc benignitatem deberent ostendere, quod benignitatem deberent ostendere, quod facile communicarent sacra talibus. Et facile communicarent sacra talibus. Et dicit, quod non quia ex hoc non se- dicit, quod non quia ex hoc non se- quitur lucrum animarum, sed contem- quitur lucrum animarum, sed contem- ptus Sacramentorum. ptus Sacramentorum.

« Et hoc est : >> « Et hoc est : >>

IN EVANG. MATTHÆI, VII- 6. IN EVANG. MATTHÆI, VII- 6.

« Nolite dare sanctum, etc. »> « Nolite dare sanctum, etc. »>

Dicit autem duo primo enim ponit Dicit autem duo primo enim ponit inhibitionem, et secundo, adjungit inhi- inhibitionem, et secundo, adjungit inhi- bitionis rationem. bitionis rationem.

Inhibitio autem duplex est prima Inhibitio autem duplex est prima

est « Nolite dare sanctum canibus. » est « Nolite dare sanctum canibus. »

In qua tria notantur, scilicet quid In qua tria notantur, scilicet quid prohibet ex parte ministri Ecclesiastici, prohibet ex parte ministri Ecclesiastici, cum dicit «Nolite » et quid non est cum dicit «Nolite » et quid non est communicandum, quia « sanctum : » communicandum, quia « sanctum : » et quibus non est communicandum, et quibus non est communicandum, quia « canibus. » quia « canibus. »

« Nolite dare. » « Nolite dare. »

In primo notatur, quod ministri Ec- In primo notatur, quod ministri Ec- clesiæ voluntatem habeant non commu- clesiæ voluntatem habeant non commu- nicandi sanctificationes canibus, quam- nicandi sanctificationes canibus, quam- vis aliquando rapiant eas de manibus eo- vis aliquando rapiant eas de manibus eo- rum quia publice accedentem, de quo rum quia publice accedentem, de quo nesciunt caninum peccatum, nisi occulte, nesciunt caninum peccatum, nisi occulte, arcere non debent a communione Sacra- arcere non debent a communione Sacra- mentorum, quia per hoc proderent: sed mentorum, quia per hoc proderent: sed occulte dissuadere, et inhibere et in occulte dissuadere, et inhibere et in aperto non voluntarie, sed quasi coacţi aperto non voluntarie, sed quasi coacţi sustinere. Sicut ipse Dominus inter alios sustinere. Sicut ipse Dominus inter alios secum in catino intingentem non prohi- secum in catino intingentem non prohi- buit Judam, ut dicitur, Matth. xxvi, 23, buit Judam, ut dicitur, Matth. xxvi, 23, et Marc. xiv, 20. et Marc. xiv, 20. Secundum est : Secundum est :

<< Sanctum, » << Sanctum, »

Quod non est communicandum. Quod non est communicandum.

Et distinguit Chrysostomus inter san- Et distinguit Chrysostomus inter san- ctificatum et sanctificationem, ea distin- ctificatum et sanctificationem, ea distin- ctione quam ponit Augustinus inter san- ctione quam ponit Augustinus inter san- ctum Sacrum (alias, sacrans) et sanctum ctum Sacrum (alias, sacrans) et sanctum Sacramentum. Et ut hoc bene intelliga- Sacramentum. Et ut hoc bene intelliga- tur, dicendum, quod sanctificatio pro- tur, dicendum, quod sanctificatio pro- prie est forma illa quæ facit sanctitatem prie est forma illa quæ facit sanctitatem in omnibus quibus imponitur: sicut est in omnibus quibus imponitur: sicut est benedictio et invocatio Trinitatis in sa- benedictio et invocatio Trinitatis in sa- cramentis Ecclesiæ. Sanctificans autem cramentis Ecclesiæ. Sanctificans autem et sacrum est sacramentum Ecclesiæ in- et sacrum est sacramentum Ecclesiæ in- vocatione divini nominis sanctificatum, vocatione divini nominis sanctificatum, et gratiam conferens ei qui accipit. San- et gratiam conferens ei qui accipit. San- ctificatum autem non sanctificans est id ctificatum autem non sanctificans est id