282 282

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nes. xxvIII, 20: Si fuerit Deus mecum, nes. xxvIII, 20: Si fuerit Deus mecum, et custodierit me in via per quam et custodierit me in via per quam ego ambulo, et dederit mihi panem ego ambulo, et dederit mihi panem ad vescendum, et vestimentum ad in- ad vescendum, et vestimentum ad in- duendum Et hic debet esse arctus quan- duendum Et hic debet esse arctus quan- titate secundum necessitatis mensuram, titate secundum necessitatis mensuram, subcinericius humilitate, asper per absti- subcinericius humilitate, asper per absti- nentiam, et tamen saturans propter cor- nentiam, et tamen saturans propter cor- poris sustentationem. Isa. xxx, 20: Da- poris sustentationem. Isa. xxx, 20: Da- bit vobis Dominus panem arctum, et bit vobis Dominus panem arctum, et aquam brevem. II Paralip. xvIII, 26: aquam brevem. II Paralip. xvIII, 26: Date ei panis modicum, et aquæ pauxil- Date ei panis modicum, et aquæ pauxil- lum, donec revertar in pace. De subcine- lum, donec revertar in pace. De subcine- ricio per humilitatem dicitur, Ifl Reg. ricio per humilitatem dicitur, Ifl Reg. XIX, 6: Ecce ad caput Eliæ subcineri- XIX, 6: Ecce ad caput Eliæ subcineri- cius panis, et vas aquæ. Genes. xvIII, 6: cius panis, et vas aquæ. Genes. xvIII, 6: Tria sata simile commisce, et fac subci- Tria sata simile commisce, et fac subci- nericios panes. In signum autem absti- nericios panes. In signum autem absti- nentiæ asper debet esse et ideo, Marc. nentiæ asper debet esse et ideo, Marc. vi, 43, et Joan. VI, 13, dicuntur hordea- vi, 43, et Joan. VI, 13, dicuntur hordea- cei panes, quos Dominus distribuit. Simi- cei panes, quos Dominus distribuit. Simi- liter Eliseus distribuit filiis Prophetarum liter Eliseus distribuit filiis Prophetarum panes hordeaceos¹. Eccli. xxxIII, 25: Pa- panes hordeaceos¹. Eccli. xxxIII, 25: Pa- nis, et disciplina, et opus servo. III Reg. nis, et disciplina, et opus servo. III Reg. XXII, 25 Mittite virum istum, scilicet XXII, 25 Mittite virum istum, scilicet prophetam Michæam, in carcerem, sus- prophetam Michæam, in carcerem, sus- tentate eum pane tribulationis et aqua tentate eum pane tribulationis et aqua angustia. Psal. LXXIX, 6: Cibabis nos pane angustia. Psal. LXXIX, 6: Cibabis nos pane lacrymarum. De saturitate, Exod. xvi, lacrymarum. De saturitate, Exod. xvi, 8: Dabit nobis Dominus panes in satu- 8: Dabit nobis Dominus panes in satu- ritate. Psal. xx1, 27: Edent pauperes, ritate. Psal. xx1, 27: Edent pauperes, et saturabuntur: et laudabunt Dominum et saturabuntur: et laudabunt Dominum qui requirunt eum. Isa. XXIII, 18: Man- qui requirunt eum. Isa. XXIII, 18: Man- ducent in saturitatem, et vestiantur us- ducent in saturitatem, et vestiantur us- que ad vetustatem. Sic ergo panis iste que ad vetustatem. Sic ergo panis iste parvitate, sive arctitudine refrænat lu- parvitate, sive arctitudine refrænat lu- xuriam crapulæ per cocturam cineris xuriam crapulæ per cocturam cineris admonet de mortalitate hujus vitæ : per admonet de mortalitate hujus vitæ : per asperitatem dat eruditionem disciplinæ : asperitatem dat eruditionem disciplinæ : per saturitatem dat solatium vitæ susten- per saturitatem dat solatium vitæ susten- tandæ et sic unum panem habemus in- tandæ et sic unum panem habemus in- tellectus, et alterum corporis. tellectus, et alterum corporis.

Sed quia anima duplicem habet fa- Sed quia anima duplicem habet fa- ciem, intellectus, et affectus : sicut ha- ciem, intellectus, et affectus : sicut ha- bemus panem intellectus, ita habemus bemus panem intellectus, ita habemus panem affectus, qui est dulcedinis gratiæ: panem affectus, qui est dulcedinis gratiæ: et hic est septiformis gratia Spiritus san- et hic est septiformis gratia Spiritus san-

1 Cf. IV Reg. iv, 42. 1 Cf. IV Reg. iv, 42.

cti, de qua dicitur, Isa. iv, 1: Apprehen- cti, de qua dicitur, Isa. iv, 1: Apprehen- dent septem mulieres virum unum in die dent septem mulieres virum unum in die illa, dicentes: Panem nostrum comede- illa, dicentes: Panem nostrum comede- mus, et vestimentis nostris operiemur. mus, et vestimentis nostris operiemur. Unde ista significantur per septem panes, Unde ista significantur per septem panes, de quibus habetur, Matth. xv, 34. Hoc de quibus habetur, Matth. xv, 34. Hoc est manna, quod in modum roris de est manna, quod in modum roris de coelo descendit. Isti sunt tres panes, quos coelo descendit. Isti sunt tres panes, quos is qui de via venit, noster amicus a nobis is qui de via venit, noster amicus a nobis expostulat 2 pabulum veritatis quærens expostulat 2 pabulum veritatis quærens intellectui, sustentationem corporis ne- intellectui, sustentationem corporis ne- cessitati, et gratiæ confortationem petens cessitati, et gratiæ confortationem petens affectui. De his panibus dicitur, Isa. XXI, affectui. De his panibus dicitur, Isa. XXI, 14 Qui habitatis terram austri, cum 14 Qui habitatis terram austri, cum panibus occurrite fugienti. Panis enim panibus occurrite fugienti. Panis enim gratiæ calore Spiritus sancti decoquitur gratiæ calore Spiritus sancti decoquitur igne charitatis, conficitur ex puritate bo- igne charitatis, conficitur ex puritate bo- nitatis, et commiscetur de humore pieta- nitatis, et commiscetur de humore pieta- tis et devotionis. Et hoc totum significa- tis et devotionis. Et hoc totum significa- tur in præinducta auctoritate: quia terra tur in præinducta auctoritate: quia terra Austri calida est, et pura sive luminosa, Austri calida est, et pura sive luminosa, et flatus ejus humidus est. Et tempore et flatus ejus humidus est. Et tempore quidem primo accepimus a Deo panem quidem primo accepimus a Deo panem sustentationis corporalis et deinde peti- sustentationis corporalis et deinde peti- mus panem agnoscendæ veritatis et de- mus panem agnoscendæ veritatis et de- mum perficiendæ in opere panem quæri- mum perficiendæ in opere panem quæri- mus primæ bonitatis. Dignitate autem mus primæ bonitatis. Dignitate autem prima est bonitas: secunda, veritas: ter- prima est bonitas: secunda, veritas: ter- tia, necessitatis sustentatio. Sed secun- tia, necessitatis sustentatio. Sed secun- dum modum accipiendi a Deo prima est dum modum accipiendi a Deo prima est perceptio veritatis secunda, infusio bo- perceptio veritatis secunda, infusio bo- nitatis et utrique deserviens sustentatio nitatis et utrique deserviens sustentatio necessitatis. Quia tamen veritate pascun- necessitatis. Quia tamen veritate pascun- tur multi qui non pascuntur bonitate, et tur multi qui non pascuntur bonitate, et media est sustentatio corporis, utrique media est sustentatio corporis, utrique deserviens propter hoc in medio ratio- deserviens propter hoc in medio ratio- nabiliter ponitur. Isti igitur sunt tres pa- nabiliter ponitur. Isti igitur sunt tres pa- nes, qui petuntur. nes, qui petuntur.

Quia vero homo, sicut dicit Damasce- Quia vero homo, sicut dicit Damasce- nus, compositus est ex anima et corpore nus, compositus est ex anima et corpore (et homo est conjunctus ex his) ideo (et homo est conjunctus ex his) ideo oportet per congruitatem ipsum habere oportet per congruitatem ipsum habere edulium compositum et illud est panis edulium compositum et illud est panis Eucharistiæ, qui efficaciam habet ex vir- Eucharistiæ, qui efficaciam habet ex vir- tute deitatis, dulcedinem ex condimento tute deitatis, dulcedinem ex condimento gratiæ, vitam ex anima conjuncta cum gratiæ, vitam ex anima conjuncta cum corpore, et connaturalitatem ex corpore corpore, et connaturalitatem ex corpore

2 Cf. Luc. XI, 5 et seq. 2 Cf. Luc. XI, 5 et seq.

IN EVANG. MATTHÆI, VI-11. IN EVANG. MATTHÆI, VI-11.

et sanguine. De quo dicitur, Sapient. et sanguine. De quo dicitur, Sapient. XVI, 20 et 21 Paratum panem de cœlo XVI, 20 et 21 Paratum panem de cœlo præstitisti illis sine labore, omne dele- præstitisti illis sine labore, omne dele- ctamentum in se habentem, et omnis sa- ctamentum in se habentem, et omnis sa- poris suavitatem. Substantia enim tua poris suavitatem. Substantia enim tua dulcedinem tuam quam in filios habes dulcedinem tuam quam in filios habes ostendebat, et deserviens uniuscujusque ostendebat, et deserviens uniuscujusque voluntati, ad quod quisque volebat con- voluntati, ad quod quisque volebat con- vertebatur. vertebatur.

Hic panis origine cœlestis est, substan- Hic panis origine cœlestis est, substan- tialiter deificus est, causaliter vivificus tialiter deificus est, causaliter vivificus est, sacramentaliter unitivus, effectu via- est, sacramentaliter unitivus, effectu via- ticus est, specie tenus æternæ fruitionis ticus est, specie tenus æternæ fruitionis designativus. De primo, Joan. vi, 51: designativus. De primo, Joan. vi, 51: Ego sum panis vivus, qui de cœlo de- Ego sum panis vivus, qui de cœlo de- scendi. Psal. LXXVII, 24: Panem coeli de- scendi. Psal. LXXVII, 24: Panem coeli de- dit eis. De secundo dicitur, Joan. v1, 58 : dit eis. De secundo dicitur, Joan. v1, 58 : Qui manducat me, et ipse vivet propter Qui manducat me, et ipse vivet propter me. I ad Corinth. x, 16: Panis quem me. I ad Corinth. x, 16: Panis quem frangimus, nonne participatio corporis frangimus, nonne participatio corporis Domini est? De eo quod causaliter sit Domini est? De eo quod causaliter sit vivificus, Joan. vi, 52: Si quis mandu- vivificus, Joan. vi, 52: Si quis mandu- caverit ex hoc pane, vivet in æternum. caverit ex hoc pane, vivet in æternum. Quod sacramentaliter unitivus, 1 ad Co- Quod sacramentaliter unitivus, 1 ad Co- rinth. x, 17: Unus panis, unum corpus rinth. x, 17: Unus panis, unum corpus multi sumus, in Christo scilicet, omnes multi sumus, in Christo scilicet, omnes qui de uno pane participamus. Quod effe- qui de uno pane participamus. Quod effe- ctu sit viaticus, III Reg. xix, 7: Surge, ctu sit viaticus, III Reg. xix, 7: Surge, comede grandis enim tibi restat via. Et comede grandis enim tibi restat via. Et ideo filiis Israel, dum erant in via, non ideo filiis Israel, dum erant in via, non defecit cum autem fuerunt in terra defecit cum autem fuerunt in terra promissionis, tunc defecit. Quod specie promissionis, tunc defecit. Quod specie tenus æternæ fruitionis sit designativus, tenus æternæ fruitionis sit designativus, Matth. xxvi, 29: Non bibam amodo de Matth. xxvi, 29: Non bibam amodo de hoc genimine vitis, usque in diem illum hoc genimine vitis, usque in diem illum cum illud bibam vobiscum novum in cum illud bibam vobiscum novum in regno Patris mei. Luc. XXII, 30: Ut regno Patris mei. Luc. XXII, 30: Ut edatis, et bibatis super mensam meam in edatis, et bibatis super mensam meam in regno meo. regno meo.

Adhuc, iste panis quadruplicis gratiæ Adhuc, iste panis quadruplicis gratiæ est effectivus, quæ apparuerunt in disci- est effectivus, quæ apparuerunt in disci- pulis. Fervorem enim effecit in Petro, pulis. Fervorem enim effecit in Petro, qui dixit Tecum paratus sum et in car- qui dixit Tecum paratus sum et in car- cerem, et in mortem ire 1. Refectionem in cerem, et in mortem ire 1. Refectionem in aliis discipulis, Luc. xxII, 15: Desiderio aliis discipulis, Luc. xxII, 15: Desiderio desideravi hoc Pascha manducare vobis desideravi hoc Pascha manducare vobis cum. Quietem in Joanne, Joan. xxi, cum. Quietem in Joanne, Joan. xxi,

1 Luc. xxII, 13. 1 Luc. xxII, 13.

20: 20:

283 283

Qui et recubuit in cœna super pectus Je- Qui et recubuit in cœna super pectus Je- su. Memoriam autem abeuntis Domini su. Memoriam autem abeuntis Domini

in omnibus, Luc. xxu, 19: Hoc facite in omnibus, Luc. xxu, 19: Hoc facite in meam commemorationem. I ad Co- in meam commemorationem. I ad Co- rinth. x1, 26: Quotiescumque manduca- rinth. x1, 26: Quotiescumque manduca- bitis panem hunc, et calicem bibetis, bitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis donec ve- mortem Domini annuntiabitis donec ve-

niat. niat.

Adhuc, sumitur hoc sacramentum Adhuc, sumitur hoc sacramentum stando, renes succingendo, calceamenta stando, renes succingendo, calceamenta in pedibus, baculos in manibus tenendo, in pedibus, baculos in manibus tenendo, festinando, vorando, in sapore amaritu- festinando, vorando, in sapore amaritu- dinis sumendo. Et de omnibus illis di- dinis sumendo. Et de omnibus illis di- ctum est, Exod. x1, 8 et seq. « Status, ctum est, Exod. x1, 8 et seq. « Status, « ut dicit Augustinus, rectitudinem si- « ut dicit Augustinus, rectitudinem si- « gnificat confortatæ conscientiæ: suc- « gnificat confortatæ conscientiæ: suc- « cinctio renum, luxuriæ coarctationem « cinctio renum, luxuriæ coarctationem « (alias, coertionem): calceamenta in pe- « (alias, coertionem): calceamenta in pe- «< dibus, memoriam Christi mortis: ba- «< dibus, memoriam Christi mortis: ba- «culus in manibus, crucis Christi baju- «culus in manibus, crucis Christi baju- «< lationem festinantia famis, calidita- «< lationem festinantia famis, calidita- « tem ex igne charitatis causatam : « tem ex igne charitatis causatam : « ratio autem per devotionem, sumptio- « ratio autem per devotionem, sumptio- << nis aviditatem. » Eccli. xxiv, 29: Qui << nis aviditatem. » Eccli. xxiv, 29: Qui edunt me, adhuc esurient. edunt me, adhuc esurient.

: :

Sic igitur, o Pater, da panem. Sic igitur, o Pater, da panem.

V0- V0-

Sed quæritur Cum panis solus sus- Sed quæritur Cum panis solus sus- tentare non possit, quare non docet pe- tentare non possit, quare non docet pe- tere panem cum potu, præsertim cum tere panem cum potu, præsertim cum hæc in multis Scripturæ locis posita con- hæc in multis Scripturæ locis posita con- jungantur ? non enim potest proficere jungantur ? non enim potest proficere esca sine potu: sicut et Proverb. ix, 2: esca sine potu: sicut et Proverb. ix, 2: Sapientia.... miscuit vinum, et proposuit* Sapientia.... miscuit vinum, et proposuit* mensam suam. Et, Eccli. xv, 3, ubi dici- mensam suam. Et, Eccli. xv, 3, ubi dici- tur, quod cibabit illum pane vitæ et in- tur, quod cibabit illum pane vitæ et in- tellectus. Et subjungitur, quod aqua sa- tellectus. Et subjungitur, quod aqua sa- pientiæ salutaris potabit illum. Et in pientiæ salutaris potabit illum. Et in aliis ista conjunguntur pluribus locis. aliis ista conjunguntur pluribus locis.

Adhuc, cum homo non bene vivere Adhuc, cum homo non bene vivere possit de simplici pane, quare non plura possit de simplici pane, quare non plura quam panem docet petere ? præcipue quam panem docet petere ? præcipue cum ministravit Eliæ panem et carnes, cum ministravit Eliæ panem et carnes, et aquam bibendam de torrente 2. Si di- et aquam bibendam de torrente 2. Si di- cas quod initium vitæ hominis aqua est cas quod initium vitæ hominis aqua est et panis, ut dicitur, Eccli. xxix, 28: et et panis, ut dicitur, Eccli. xxix, 28: et hic docet ea petere quæ pertinent ad ne- hic docet ea petere quæ pertinent ad ne- cessitatem aqua autem communis est, cessitatem aqua autem communis est,

2 Cf. III Reg. xv, 6. 2 Cf. III Reg. xv, 6.

284 284

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quam non oportet petere. Contra, ibi- quam non oportet petere. Contra, ibi- dem, Eccli. xxix, 28, dicitur, quod ini- dem, Eccli. xxix, 28, dicitur, quod ini- tium vitæ hominis est aqua et panis, et tium vitæ hominis est aqua et panis, et vestimentum, et domus protegens turpi- vestimentum, et domus protegens turpi- tudinem. Videtur ergo quod omnia illa tudinem. Videtur ergo quod omnia illa debeat nos docere petere. Et ad hoc vi- debeat nos docere petere. Et ad hoc vi- detur concordare quod dicit Apostolus, detur concordare quod dicit Apostolus, I ad Timoth. VI, 8: Habentes alimenta, I ad Timoth. VI, 8: Habentes alimenta, et quibus tegamur, his contenti si- et quibus tegamur, his contenti si-

mus, mus,

Adhuc, licet primum initium vitæ ho- Adhuc, licet primum initium vitæ ho- minis ante diluvium fuerit de terræna- minis ante diluvium fuerit de terræna- scentibus panis, qui secundum naturam scentibus panis, qui secundum naturam e granorum generibus melius convenit e granorum generibus melius convenit homini, et magis confortat eum: tamen homini, et magis confortat eum: tamen procedente tempore, et convalescente in- procedente tempore, et convalescente in- firmitate, plura facta sunt necessaria vitæ firmitate, plura facta sunt necessaria vitæ hominis. Unde, Eccli. xxxix, 31 et 32: hominis. Unde, Eccli. xxxix, 31 et 32: Initium necessariæ rei vitæ hominum, Initium necessariæ rei vitæ hominum, aqua, ignis, et ferrum, sal, lac, et aqua, ignis, et ferrum, sal, lac, et panis similagineus, et mel, et botrus panis similagineus, et mel, et botrus uvæ, et oleum, et vestimentum. Hæc uvæ, et oleum, et vestimentum. Hæc omnia sanctis in bona, sic et impiis omnia sanctis in bona, sic et impiis et peccatoribus in mala convertentur. et peccatoribus in mala convertentur. Ergo ex quo omnia hæc ncessaria sunt, Ergo ex quo omnia hæc ncessaria sunt, omnia hæc petere debuit docere sicut omnia hæc petere debuit docere sicut videtur. videtur.

Adhuc, ipse Dominus improperat ava- Adhuc, ipse Dominus improperat ava- ris, quod non dederunt bibere, et quod ris, quod non dederunt bibere, et quod non dederunt hospitium, neque indu- non dederunt hospitium, neque indu- mentum, et plura alia 1 ? Cum omnia mentum, et plura alia 1 ? Cum omnia igitur hæc sanctis convertantur in bo- igitur hæc sanctis convertantur in bo- num, ut dicit Ecclesiasticus 2, omnia hæc num, ut dicit Ecclesiasticus 2, omnia hæc videntur esse petenda. videntur esse petenda.

Adhuc, nihil horum videtur esse pe- Adhuc, nihil horum videtur esse pe- tendum quia dicetur infra, in eodem, tendum quia dicetur infra, in eodem, VI, 33, quod si petierimus regnum Dei, VI, 33, quod si petierimus regnum Dei, et justitiam ejus, omnia hæc adjicientur et justitiam ejus, omnia hæc adjicientur nobis. nobis.

RESPONDEO. Dicendum, quod in veritate RESPONDEO. Dicendum, quod in veritate per panem hic petitum intelligitur omne per panem hic petitum intelligitur omne esculentum necessarium ad vitam secun- esculentum necessarium ad vitam secun- dum omnem hominum diversitatem : dum omnem hominum diversitatem : quia nec ipse Dominus simplici pane quia nec ipse Dominus simplici pane contentus, licet convivia magna habuit, contentus, licet convivia magna habuit, sicut dicitur, infra, 1x, 10, et Luc. v, 29, sicut dicitur, infra, 1x, 10, et Luc. v, 29, quod fecit ei convivium magnum Levi quod fecit ei convivium magnum Levi

1 Cf. Matth. xxv, 42 et 43. 1 Cf. Matth. xxv, 42 et 43.

in domo sua, et vinum bibit, et pisces, in domo sua, et vinum bibit, et pisces, et alia esculenta et poculenta. Esculen- et alia esculenta et poculenta. Esculen- tum autem, et non poculentum, nomi- tum autem, et non poculentum, nomi- nat: quia poculentum non desideratur a nat: quia poculentum non desideratur a natura nisi propter esculentum et ideo natura nisi propter esculentum et ideo sicut in illo necessarium, in illo peti in- sicut in illo necessarium, in illo peti in- telligitur. telligitur.

Quod autem objicitur de Ecclesiastico, Quod autem objicitur de Ecclesiastico, Dicendum quod totum ad mensuram ne- Dicendum quod totum ad mensuram ne- cessitatis intelligitur in illo. cessitatis intelligitur in illo.

Ad id quod de domo dicitur, et vesti- Ad id quod de domo dicitur, et vesti- bus et hujusmodi, Dicendum, quod hæc bus et hujusmodi, Dicendum, quod hæc extrinsecus deserviunt corpori, ubi ho- extrinsecus deserviunt corpori, ubi ho- mo sibi providet: et ideo hæc relinquun- mo sibi providet: et ideo hæc relinquun- tur sollicitudini hominis procuranda : tur sollicitudini hominis procuranda : sed esculentum restituit interius, ubi ho- sed esculentum restituit interius, ubi ho- mo sibi providere non potest ita sicut mo sibi providere non potest ita sicut exterius. Et ideo petitur hoc a Deo sicut exterius. Et ideo petitur hoc a Deo sicut necessarium substantiæ, cum alia sint necessarium substantiæ, cum alia sint ad bene esse extrinsecus ordinata. Si quis ad bene esse extrinsecus ordinata. Si quis tamen dicat, quod omnia necessaria cor- tamen dicat, quod omnia necessaria cor- pori in pane intelliguntur, ego non con- pori in pane intelliguntur, ego non con- tradico. tradico.

Sed tunc quæritur, Quare nomine pa- Sed tunc quæritur, Quare nomine pa- nis istius necessitatis sublevamen nomi- nis istius necessitatis sublevamen nomi- navit? Et ad hoc dicendum, quod hoc fit navit? Et ad hoc dicendum, quod hoc fit propter tres causas, quarum una est pa- propter tres causas, quarum una est pa- nis communitas: quia ubique et omni- nis communitas: quia ubique et omni- bus est necessarius ad vitam hominis. bus est necessarius ad vitam hominis.

Et si objicitur quod quidam panem Et si objicitur quod quidam panem non habent, aut non utuntur, sicut qui- non habent, aut non utuntur, sicut qui- dam barbari, Dicen dum, quod vita illo- dam barbari, Dicen dum, quod vita illo- rum est mala, et devians a recto nutri- rum est mala, et devians a recto nutri- mento quia cætera quæ nutriunt, aut mento quia cætera quæ nutriunt, aut nimis sunt humida, nisi misceantur: aut nimis sunt humida, nisi misceantur: aut nimis sicca, sicut casei aut carnes salsæ : nimis sicca, sicut casei aut carnes salsæ : et quoad hoc per panem melius petitur et quoad hoc per panem melius petitur vitæ sustentatio, quam per aliquid aliud. vitæ sustentatio, quam per aliquid aliud.

Secunda causa est, quod nutrimen- Secunda causa est, quod nutrimen- tum, quod accipitur de pane, magis ad- tum, quod accipitur de pane, magis ad- hæret membris quam id quod accipitur hæret membris quam id quod accipitur de aliis et hoc apparet in pasta, quæ de aliis et hoc apparet in pasta, quæ cohæret sicut gluten unde etiam quan- cohæret sicut gluten unde etiam quan- do convertitur in carnem, tenacior est do convertitur in carnem, tenacior est caro illa quam alia. caro illa quam alia.

Tertia causa est, quod panis nutrimen- Tertia causa est, quod panis nutrimen- tum est temperatius: quia caro magis tum est temperatius: quia caro magis

2 Eccli. XXXIX, 30 et seq. 2 Eccli. XXXIX, 30 et seq.

IN EVANG. MATTHÆI, VI-11. IN EVANG. MATTHÆI, VI-11.

inflammat et excitat libidinem: herbæ inflammat et excitat libidinem: herbæ autem magis ut in pluribus sunt phleg- autem magis ut in pluribus sunt phleg- maticæ, vel melancholicæ et fructus maticæ, vel melancholicæ et fructus sunt inflativi sed panis soliditate sua sunt inflativi sed panis soliditate sua roborat satis, et temperamento comple- roborat satis, et temperamento comple- xionis congruit et complexioni hominis, xionis congruit et complexioni hominis, et non fovet libidinem. et non fovet libidinem.

His igitur de causis sub nomine panis His igitur de causis sub nomine panis intelligitur omne (alias, esse) vitæ sus- intelligitur omne (alias, esse) vitæ sus-

tentamentum. tentamentum.

: :

Ad hoc autem, quod objicitur quod Ad hoc autem, quod objicitur quod peti non deberet, Dicendum quod dupli- peti non deberet, Dicendum quod dupli- citer accipitur panis: refectio absolute citer accipitur panis: refectio absolute videlicet, aut prout est sustentatio in bo- videlicet, aut prout est sustentatio in bo- nis petitis in aliis petitionibus, et abso- nis petitis in aliis petitionibus, et abso- lute quidem non petitur, sed adjicitur lute quidem non petitur, sed adjicitur sed prout est sustentatio in bonis Dei, et sed prout est sustentatio in bonis Dei, et ad obsequium Dei pertinentibus, peti- ad obsequium Dei pertinentibus, peti- tur et sic reducitur ad justitiam regni tur et sic reducitur ad justitiam regni quod quæritur principaliter. Sic igitur quod quæritur principaliter. Sic igitur per panem omnis vitæ necessaria intelli- per panem omnis vitæ necessaria intelli- gitur sustentatio: quoniam ad panem gitur sustentatio: quoniam ad panem oportet haberet cocturam, sine qua panis oportet haberet cocturam, sine qua panis non fit, et granum ex quo est, et domum non fit, et granum ex quo est, et domum in qua refectio fit (alias, sit) vitæ commo- in qua refectio fit (alias, sit) vitæ commo- da, et vestimentum ad calorem corporis da, et vestimentum ad calorem corporis continendum, ut digestio panis enale- continendum, ut digestio panis enale- scere possit et sicut est in officiis publi- scere possit et sicut est in officiis publi- cis et privatis quod cui committitur prin- cis et privatis quod cui committitur prin- cipale, illi committitur et accessorium : cipale, illi committitur et accessorium : et sicut est in artibus, quod in arte atten- et sicut est in artibus, quod in arte atten- ditur finis, et omnia ad finem illum or- ditur finis, et omnia ad finem illum or- dinata conceduntur arti eidem et sicut dinata conceduntur arti eidem et sicut est in naturæ operibus, quod natura in- est in naturæ operibus, quod natura in- tendit formam, et præparat omnia quæ tendit formam, et præparat omnia quæ illi formæ sunt convenientia ad inducen- illi formæ sunt convenientia ad inducen- dum, vel tenendum, vel resistendum al- dum, vel tenendum, vel resistendum al- terationibus sequentibus et tamen ab terationibus sequentibus et tamen ab illis nec in officiis, nec in artibus, nec in illis nec in officiis, nec in artibus, nec in natura fit denominatio: ita etiam est in natura fit denominatio: ita etiam est in petitionibus Domini, quod nominat qui- petitionibus Domini, quod nominat qui- dem illa ex quibus est sustentatio: et dem illa ex quibus est sustentatio: et omnia præcedentia et concomitantia et omnia præcedentia et concomitantia et sequentia illam petitionem, vult cointel- sequentia illam petitionem, vult cointel- ligi quia aliter frustra esset quod peti- ligi quia aliter frustra esset quod peti- tur. Et per hoc patet solutio ad omnia tur. Et per hoc patet solutio ad omnia quæsita. Nehem. seu II Esdræ, vIII, quæsita. Nehem. seu II Esdræ, vIII, Comedite pinguia, et bibite mulsum, et Comedite pinguia, et bibite mulsum, et mittite partes his qui non præparave- mittite partes his qui non præparave-

10: 10:

285 285

runt sibi. Isa. xxv, 6: Faciet Dominus runt sibi. Isa. xxv, 6: Faciet Dominus convivium pinguium, convivium vinde- convivium pinguium, convivium vinde- miæ, pinguium medullatorum, vinde- miæ, pinguium medullatorum, vinde- miæ defæcatæ. miæ defæcatæ.

Et sicut dictum est supra, quod hæc Et sicut dictum est supra, quod hæc omnia Sanctis in bonum convertuntur, omnia Sanctis in bonum convertuntur, tamen fuerunt quidam hæretici, qui pro- tamen fuerunt quidam hæretici, qui pro- pter istud et similia petere nolunt nisi pter istud et similia petere nolunt nisi terrænascentia: dicentes, quod Dominus terrænascentia: dicentes, quod Dominus hic non determinat quis, vel cujus grani hic non determinat quis, vel cujus grani panis sit petendus. Et cum oleum et fa- panis sit petendus. Et cum oleum et fa- rina sit in omnibus seminibus terræna- rina sit in omnibus seminibus terræna- scentium, dicunt quod panis et oleum et scentium, dicunt quod panis et oleum et ipsum semen, vel olus accipitur in pane: ipsum semen, vel olus accipitur in pane: et alia a Deo nolunt petere, nec sumere et alia a Deo nolunt petere, nec sumere in cibum, dicentes quod ex coitu ge- in cibum, dicentes quod ex coitu ge- nerantur. Mella enim et vina sumunt, nerantur. Mella enim et vina sumunt, eo quod ad somnium (alias, seminum) eo quod ad somnium (alias, seminum) reducuntur humores. Et hos condem- reducuntur humores. Et hos condem- nat Apostolus, I ad Timoth. IV, 1 et nat Apostolus, I ad Timoth. IV, 1 et seq., dicens: Spiritus manifeste dicit, seq., dicens: Spiritus manifeste dicit, quia in novissimis temporibus discedent quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibus er- quidam a fide, attendentes spiritibus er- roris, et doctrinis dæmoniorum, in hy- roris, et doctrinis dæmoniorum, in hy- pocrisi loquentium mendacium, et cau- pocrisi loquentium mendacium, et cau- teriatam habentium suam conscientiam, teriatam habentium suam conscientiam, prohibentium nubere, abstinere a cibis, prohibentium nubere, abstinere a cibis, quos Deus creavit ad percipiendum cum quos Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus, et iis qui gratiarum actione fidelibus, et iis qui cognoverunt veritatem: quia omnis cognoverunt veritatem: quia omnis creatura Dei bona est, et nihil rejicien- creatura Dei bona est, et nihil rejicien- dum quod cum gratiarum actione perci- dum quod cum gratiarum actione perci- pitur: sanctificatur enim per verbum pitur: sanctificatur enim per verbum Dei et orationem. Dei et orationem.

Sic igitur dicimus panem esse peten- Sic igitur dicimus panem esse peten- dum, et intelligentes per panem omnem dum, et intelligentes per panem omnem corporis necessariam sustentationem. corporis necessariam sustentationem.

Huic autem adjungitur qualis esse de- Huic autem adjungitur qualis esse de- beat, cum dicitur: beat, cum dicitur:

« Nostrum. »> « Nostrum. »>

Raptus enim, vel furatus, vel aliter Raptus enim, vel furatus, vel aliter contra legem usurpatus, non est noster, contra legem usurpatus, non est noster, sed alterius. Tob. 11, 21: Non licet nobis sed alterius. Tob. 11, 21: Non licet nobis aut edere ex furto aliquid, aut contin- aut edere ex furto aliquid, aut contin- gere. Isa. III, gere. Isa. III, 14 Rapina pauperis in 14 Rapina pauperis in domo vestra. domo vestra.

286 286

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Duo autem exiguntur ad hoc, quod Duo autem exiguntur ad hoc, quod sit noster. Unum quidem, quod ex licito sit noster. Unum quidem, quod ex licito sit acquisitus, et sic condemnatur omne sit acquisitus, et sic condemnatur omne turpe lucrum quia turpe lucrum voca- turpe lucrum quia turpe lucrum voca- tur, quod quidem lucrum est, sed per tur, quod quidem lucrum est, sed per turpe factum est lucrum: sic meretrix turpe factum est lucrum: sic meretrix elocatione corporis, vel leno provocatione elocatione corporis, vel leno provocatione mulieris, vel histrio adulatione divitis, mulieris, vel histrio adulatione divitis, vel lusor opere lusoris, vel aliter quo- vel lusor opere lusoris, vel aliter quo- vis turpi actu. Iste enim panis non ex vis turpi actu. Iste enim panis non ex nostro noster est: quia tales actus non nostro noster est: quia tales actus non sunt humanæ necessitatis, aut humanæ sunt humanæ necessitatis, aut humanæ perfectionis. Humanæ necessitatis sunt perfectionis. Humanæ necessitatis sunt mechanica, sine quibus hæc vita non du- mechanica, sine quibus hæc vita non du- citur humanæ autem perfectionis sunt citur humanæ autem perfectionis sunt liberalia, sicut doctrinæ exercitia libera, liberalia, sicut doctrinæ exercitia libera, propter quæ invenienda et discenda et propter quæ invenienda et discenda et docenda, sicut dicit Aristoteles, « sacer- docenda, sicut dicit Aristoteles, « sacer- << dotum gens in scholam intrare concessa << dotum gens in scholam intrare concessa « est, et liberos habere redditus. » Ex « est, et liberos habere redditus. » Ex talibus igitur acquisitum, et lucrum est talibus igitur acquisitum, et lucrum est quod acquiritur, et ex humano acquiri- quod acquiritur, et ex humano acquiri- tur et ideo nostrum est illud, et ex no- tur et ideo nostrum est illud, et ex no- stro. Secundum autem est, quod in no- stro. Secundum autem est, quod in no- stro sit dominio, et secundum rem, et se- stro sit dominio, et secundum rem, et se- cundum legem. Aliquid enim nostrum cundum legem. Aliquid enim nostrum est secundum rem et legem, sicut quod est secundum rem et legem, sicut quod de possessionibus est acceptum, vel ju- de possessionibus est acceptum, vel ju- sto lucro acquisitum, ut dictum est. Ali- sto lucro acquisitum, ut dictum est. Ali- quid autem nostrum est, non secundum quid autem nostrum est, non secundum legem, sed secundum rem, sicut usura- legem, sed secundum rem, sicut usura- rium, vel ex superabuntia acceptum. rium, vel ex superabuntia acceptum. Aliud autem est nostrum non secundum Aliud autem est nostrum non secundum rem, sed secundum legem, sicut quod rem, sed secundum legem, sicut quod in contractibus emptionum et vendi- in contractibus emptionum et vendi- tionum non ultra dimidium justi pretii tionum non ultra dimidium justi pretii est fraudatum. est fraudatum.

Omnes igitur hos modos non nostri Omnes igitur hos modos non nostri colligendo et excludendo breviter dicit : colligendo et excludendo breviter dicit : «Panem nostrum, » hoc est de nostro et «Panem nostrum, » hoc est de nostro et nostrum, «da nobis. » nostrum, «da nobis. »

Sed oritur quæstio, Quare dicitur no- Sed oritur quæstio, Quare dicitur no- strum, et non meum : quia ex quo qui- strum, et non meum : quia ex quo qui- libet non petit nisi sibi necessarium, libet non petit nisi sibi necessarium, potius debet dicere meum quam no- potius debet dicere meum quam no-

strum. strum.

Adhuc, quod nostrum est non peti- Adhuc, quod nostrum est non peti- mus, sed accipimus: sed dari nobis mus, sed accipimus: sed dari nobis petimus quod non est nostrum, ut per petimus quod non est nostrum, ut per

. .

donationem nostrum efficiatur: ergo donationem nostrum efficiatur: ergo potius deberemus dicere: Panem tuum potius deberemus dicere: Panem tuum da nobis vel, de pane tuo da nobis. da nobis vel, de pane tuo da nobis.

Ad hoc dicendum, quod nostrum me- Ad hoc dicendum, quod nostrum me- lius dicit quam meum, duabus de cau- lius dicit quam meum, duabus de cau- sis quarum una est, quia homo non sis quarum una est, quia homo non semper sibi soli habet petere, sed aliis semper sibi soli habet petere, sed aliis multis sibi commissis, qui sunt de fami- multis sibi commissis, qui sunt de fami- lia sua, vel alicui sibi naturæ gradu, lia sua, vel alicui sibi naturæ gradu, vel officio charitatis conjuncti. Omnis vel officio charitatis conjuncti. Omnis enim petitio in charitate fraternitatis enim petitio in charitate fraternitatis debet fieri. Et ideo melius dicit nostrum. debet fieri. Et ideo melius dicit nostrum. Alia causa est, quia petit panem sibi et Alia causa est, quia petit panem sibi et indigenti communicandum, si superve- indigenti communicandum, si superve- nerit. Unde, Job, xxx1, 17:: Si comedi nerit. Unde, Job, xxx1, 17:: Si comedi buccellam meam solus, et non comedit buccellam meam solus, et non comedit pupillus ex ea. Tob. IV, 9: Si mul- pupillus ex ea. Tob. IV, 9: Si mul- tum tibi fuerit, abundanter tribue: tum tibi fuerit, abundanter tribue: si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude. Isa. LVIII, 7: libenter impertiri stude. Isa. LVIII, 7: Frange esurienti panem tuum, et egenos Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque induc in domum tuam. Hæc vagosque induc in domum tuam. Hæc igitur de causa dicit iterum melius no- igitur de causa dicit iterum melius no- strum quam meum. strum quam meum.

Ad aliud dicendum, quod nihil est Ad aliud dicendum, quod nihil est nostrum, si agitur et inter nos et Deum : nostrum, si agitur et inter nos et Deum : quia nec nos nostri sumus, nec ea quæ quia nec nos nostri sumus, nec ea quæ nostra esse videntur. I Paralip. xxix, nostra esse videntur. I Paralip. xxix, 14 et 15 Tua sunt omnia: et quæ de 14 et 15 Tua sunt omnia: et quæ de manu tua accepimus dedimus tibi. Pere- manu tua accepimus dedimus tibi. Pere- grini enim sumus coram te, et advenæ sic- grini enim sumus coram te, et advenæ sic- ut omnes patres nostri. I ad Corinth. iv, ut omnes patres nostri. I ad Corinth. iv, 7: Quid habes quod non accepisti? Si 7: Quid habes quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi non autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? Si autem agitur inter nos et acceperis? Si autem agitur inter nos et homines, tunc aliquid est nostrum, sicut homines, tunc aliquid est nostrum, sicut dicitur, ad Hebr. x, 34: Rapinam bono- dicitur, ad Hebr. x, 34: Rapinam bono-

rum rum

stis. stis.

vestrorum cum gaudio suscepi- vestrorum cum gaudio suscepi-

Hoc igitur modo conjuncto ex utro- Hoc igitur modo conjuncto ex utro- que istorum conficitur ista petitio, ut a que istorum conficitur ista petitio, ut a Deo suum petatur quod hoc modo non Deo suum petatur quod hoc modo non est nostrum et hoc modo (alias, nobis) est nostrum et hoc modo (alias, nobis) concedatur quod jure illo, quod discer- concedatur quod jure illo, quod discer- nit inter homines, nostrum nobis detur, nit inter homines, nostrum nobis detur, et non alienum quia illius concupi- et non alienum quia illius concupi- scentia prohibita est, Exod. xx, 17: Non scentia prohibita est, Exod. xx, 17: Non concupisces rem proximi tui: et ideo concupisces rem proximi tui: et ideo peti non debet. peti non debet.

IN EVANG. MATTHÆI, VI-11. IN EVANG. MATTHÆI, VI-11.

Sic igitur dicit: «Panem nostrum. » Sic igitur dicit: «Panem nostrum. »

Huic autem addit causam necessitatis Huic autem addit causam necessitatis nos inducentem, cum dicit : nos inducentem, cum dicit :

« Quotidianum '. »> « Quotidianum '. »>

Dicitur autem quotidianus dupliciter : Dicitur autem quotidianus dupliciter : uno quidem modo, qui divisim quotidie uno quidem modo, qui divisim quotidie est necessarius et alio modo, qui quoti- est necessarius et alio modo, qui quoti- die est petitus. Si autem primo modo die est petitus. Si autem primo modo quotidianus dicatur, tunc videtur quod quotidianus dicatur, tunc videtur quod nihil prohibeat quin una die pro multis nihil prohibeat quin una die pro multis diebus petatur: sed huic sensui repu- diebus petatur: sed huic sensui repu- gnat quod sequitur: « Da nobis hodie. » gnat quod sequitur: « Da nobis hodie. » Unde secundo sensu intelligitur petitio. Unde secundo sensu intelligitur petitio. Quotidianus ergo quotidie petitus dicitur Quotidianus ergo quotidie petitus dicitur esse propter quatuor simul concurrentia, esse propter quatuor simul concurrentia, quorum unum est naturæ quotidiana quorum unum est naturæ quotidiana

necessitas secundum autem est iterata necessitas secundum autem est iterata

omni die ad Deum Patrem provisorem omni die ad Deum Patrem provisorem postulata pietas tertium est, quod in postulata pietas tertium est, quod in hoc excluditur superabundantiæ cupidi- hoc excluditur superabundantiæ cupidi- tas quartum autem, quod condem- tas quartum autem, quod condem- natur insatiabilis quorumdam voracitas. natur insatiabilis quorumdam voracitas.

Quotidiana enim necessitas est natu- Quotidiana enim necessitas est natu- ralis quia ex motu caloris in mundo, ralis quia ex motu caloris in mundo, cognoscitur et causatur motus caloris di- cognoscitur et causatur motus caloris di- gestivi in corpore: hic enim secundum gestivi in corpore: hic enim secundum naturam a medio coeli incipit: quem naturam a medio coeli incipit: quem angulum medii coeli rectum vocant Phi- angulum medii coeli rectum vocant Phi- losophi, et declinando perficit angulum losophi, et declinando perficit angulum usque ad occasum et hæc est coloris usque ad occasum et hæc est coloris remissio. Secundus angulus est ab occa- remissio. Secundus angulus est ab occa- su usque ad medium noctis, qui vocatur su usque ad medium noctis, qui vocatur angulus rectus mediæ terræ, in qua fri- angulus rectus mediæ terræ, in qua fri- gidum vincit exterius. Tertius motus est gidum vincit exterius. Tertius motus est ab angulo mediæ noctis usque ad ortum : ab angulo mediæ noctis usque ad ortum : et hic est qui propellit frigidum, et resol- et hic est qui propellit frigidum, et resol- vere incipit corpora exterius: et ideo in vere incipit corpora exterius: et ideo in mane sunt venti frigidi frequentius. Quar- mane sunt venti frigidi frequentius. Quar- tus autem angulus est ab ortu usque ad tus autem angulus est ab ortu usque ad medium diem, qui evocat de interiori- medium diem, qui evocat de interiori- bus humidum, et educendo distribuit et bus humidum, et educendo distribuit et exsiccat. In primo igitur motu est acce- exsiccat. In primo igitur motu est acce- ptio cibi quia exsiccato jam cibo de- ptio cibi quia exsiccato jam cibo de-

1 Matthæus habet supersubtantialem, Lucas 1 Matthæus habet supersubtantialem, Lucas vero quotidianum. Cf. notam superius positam vero quotidianum. Cf. notam superius positam

: :

287 287

stitueretur corpus nisi iterum ingeratur : stitueretur corpus nisi iterum ingeratur : et tunc declinante calido exterius, non et tunc declinante calido exterius, non ita evocatur spiritus, et calor ab inte- ita evocatur spiritus, et calor ab inte- rioribus ad exteriora et incipiunt stare rioribus ad exteriora et incipiunt stare circa locum digestionis. Et si in sero circa locum digestionis. Et si in sero aliquid comeditur, hoc debet esse se- aliquid comeditur, hoc debet esse se- cundum naturam aut quod ex humi- cundum naturam aut quod ex humi- do temperet cibi prius sumpti siccita- do temperet cibi prius sumpti siccita- tem, (propter quod in sero præcipue tem, (propter quod in sero præcipue bibendum est temperate): aut quod ci- bibendum est temperate): aut quod ci- bum ante sumptum deprimat in fun- bum ante sumptum deprimat in fun- dum stomachi, sicut si comeditur ca- dum stomachi, sicut si comeditur ca- seus aut quod viscositatem cibi dissol- seus aut quod viscositatem cibi dissol- vat, sicut calida et incisiva et abstersiva vat, sicut calida et incisiva et abstersiva in speciebus et electuariis in sero com- in speciebus et electuariis in sero com- edi præcipiuntur aut quæ stoma- edi præcipiuntur aut quæ stoma- chum superius constringant, et per con- chum superius constringant, et per con- sequens inferius aperiant. Sic præci- sequens inferius aperiant. Sic præci- piuntur stiptica in cœnis præparari, aut piuntur stiptica in cœnis præparari, aut quæ sunt somnifera : quia in somno pro- quæ sunt somnifera : quia in somno pro- pter clausuram sensuum calor digesti pter clausuram sensuum calor digesti vus confortatur. Quæcumque autem præ- vus confortatur. Quæcumque autem præ- ter hæc sunt, nocturnas inducunt reple- ter hæc sunt, nocturnas inducunt reple- tiones et nocent, si impediatur jejunium tiones et nocent, si impediatur jejunium præcedens, aut labor exercitii, vel infir- præcedens, aut labor exercitii, vel infir- mitatis. In talibus enim non possunt mitatis. In talibus enim non possunt custodire (alias, custodiri) leges naturalis custodire (alias, custodiri) leges naturalis motus. Sic ergo cibo in primo angulo motus. Sic ergo cibo in primo angulo motus coelestis accepto sex horæ expen- motus coelestis accepto sex horæ expen- duntur, secundum divisionem graduum duntur, secundum divisionem graduum circuli solaris in aliis autem sex, quæ circuli solaris in aliis autem sex, quæ sunt in angulo cui subtenditur quarta sunt in angulo cui subtenditur quarta circuli (quæ inter occasum est et pun- circuli (quæ inter occasum est et pun- ctum mediæ noctis) bullit, quia in illo ctum mediæ noctis) bullit, quia in illo per frigus extrinsecus comprimitur ca- per frigus extrinsecus comprimitur ca- lor, et spiritus ad interius ad locum di- lor, et spiritus ad interius ad locum di- gestionis. In angulo autem cui subtendi- gestionis. In angulo autem cui subtendi- tur arcus qui est a puncto mediæ noctis tur arcus qui est a puncto mediæ noctis usque ad punctum Orientis, quando fri- usque ad punctum Orientis, quando fri- gus depellitur et corpora resolvuntur, a gus depellitur et corpora resolvuntur, a stomacho incipit moveri cibus et ideo stomacho incipit moveri cibus et ideo dicit Galenus, quod in bene se habente dicit Galenus, quod in bene se habente corpore cibus post sedecim horas de- corpore cibus post sedecim horas de- scendere debet a stomacho. In angulo scendere debet a stomacho. In angulo autem cui subtenditur quarta circuli, autem cui subtenditur quarta circuli, quæ est ab ortu usque ad punctum quæ est ab ortu usque ad punctum

in principio explanationis hujus versiculi, in principio explanationis hujus versiculi, pag. 280. pag. 280.

288 288

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mediæ diei, per membra cibus distri- mediæ diei, per membra cibus distri- buitur quia tunc per calorem exterio- buitur quia tunc per calorem exterio- rem ab interioribus calor et spiritus se- rem ab interioribus calor et spiritus se- cum ducentes sanguinem, evocantur, cum ducentes sanguinem, evocantur, et (alias, quia) tunc ad iteratam acce- et (alias, quia) tunc ad iteratam acce- ptionem cibi stomachus vacuitate sua ptionem cibi stomachus vacuitate sua provocatur et hoc quotidie fit: et ideo provocatur et hoc quotidie fit: et ideo necessitas hæc quotidianam petit cor- necessitas hæc quotidianam petit cor- poris sustentationem. Hoc significan- poris sustentationem. Hoc significan- tum est, Exod. XVI, 21 et seq., ubi tum est, Exod. XVI, 21 et seq., ubi manna præcipitur colligi quotidie: et manna præcipitur colligi quotidie: et quando incaluit sol liquefiebat, nec pot- quando incaluit sol liquefiebat, nec pot- erat servari usque mane, nisi pro die erat servari usque mane, nisi pro die Sabbati, quando feriabant. Et præcipi- Sabbati, quando feriabant. Et præcipi- tur ibidem, quod pro numero animarum tur ibidem, quod pro numero animarum quas quilibet habuit in tabernaculo, quas quilibet habuit in tabernaculo, colligeret gomor, hoc est, quantum suf- colligeret gomor, hoc est, quantum suf- ficit necessitati quotidianæ, et non am- ficit necessitati quotidianæ, et non am- plius manna enim significat panem plius manna enim significat panem quotidianæ sustentationis. quotidianæ sustentationis.

Secunda causa est, ut quotidie petatur Secunda causa est, ut quotidie petatur Patris coelestis pietas: hæc enim prodest Patris coelestis pietas: hæc enim prodest devotioni. Psal. CXLIV, 15: Oculi om- devotioni. Psal. CXLIV, 15: Oculi om- nium in te sperant, Domine, et tu das nium in te sperant, Domine, et tu das escam illorum in tempore opportuno. escam illorum in tempore opportuno. Tempus enim opportunum est quotidia- Tempus enim opportunum est quotidia- num ut jam dictum est. Act. vi, 1: F'a- num ut jam dictum est. Act. vi, 1: F'a- ctum est murmur Græcorum adversus ctum est murmur Græcorum adversus Hebræos, eo quod despicerentur in mi- Hebræos, eo quod despicerentur in mi- nisterio quotidiano viduæ eorum. Hæc nisterio quotidiano viduæ eorum. Hæc autem erat distributio ciborum quotidia- autem erat distributio ciborum quotidia-

norum. norum.

Tertia causa est exclusio humanæ cu- Tertia causa est exclusio humanæ cu- piditatis, quæ ex cupiditate congregat piditatis, quæ ex cupiditate congregat ultra necessitatem quotidianam. Unde, ultra necessitatem quotidianam. Unde, Luc. x1, 3: Panem nostrum quotidianum Luc. x1, 3: Panem nostrum quotidianum da nobis. Non dicit annuum, vel men- da nobis. Non dicit annuum, vel men- surnum, vel septimanarium quidam surnum, vel septimanarium quidam

enim habent panem multorum annorum enim habent panem multorum annorum apud se reconditum, sicut ille dives, de apud se reconditum, sicut ille dives, de quo dicitur, Luc. xn, 19, cujus agri pro- quo dicitur, Luc. xn, 19, cujus agri pro- tulerunt fructus uberes et cum delibe- tulerunt fructus uberes et cum delibe- rasset non dare pauperibus, dixit: Ani- rasset non dare pauperibus, dixit: Ani- ma, habes multa bona posita in annos ma, habes multa bona posita in annos plurimos requiesce, comede, bibe, epu- plurimos requiesce, comede, bibe, epu- lare. lare.

Sed objicitur contra hoc, Proverb. 11, Sed objicitur contra hoc, Proverb. 11,

1 Cf. Genes. XLI, 37 et seq. 1 Cf. Genes. XLI, 37 et seq.

10: Et implebuntur horrea tua saturi- 10: Et implebuntur horrea tua saturi- tate, et vino torcularia redundabunt. tate, et vino torcularia redundabunt. Adhuc, commendatur Joseph de pro- Adhuc, commendatur Joseph de pro- videntia contra tempus futuræ famis'. videntia contra tempus futuræ famis'. Ad hoc dicendum, quod providentia in Ad hoc dicendum, quod providentia in omnibus commendatur, sed suffocans omnibus commendatur, sed suffocans sollicitudo cupiditatis condemnatur : sollicitudo cupiditatis condemnatur : unde quotidianus dicitur, qui providen- unde quotidianus dicitur, qui providen- tia Dei per hominem facta, quotidianis tia Dei per hominem facta, quotidianis usibus sui et familiæ et pauperum mini- usibus sui et familiæ et pauperum mini- stratur non unde per avaritiam crume- stratur non unde per avaritiam crume- næ ditantur. Unde super illud Lucæ, XI, næ ditantur. Unde super illud Lucæ, XI, 3, ubi dicitur quotidianum panem no- 3, ubi dicitur quotidianum panem no- strum, dicit Glossa: « Quotidianus dici- strum, dicit Glossa: « Quotidianus dici- «tur, qui hic necessarius. » «tur, qui hic necessarius. »

Quarta causa est, quia per hoc con- Quarta causa est, quia per hoc con- demnatur nimia voracitas: aliqui enim demnatur nimia voracitas: aliqui enim in uno die consumunt panem unius an- in uno die consumunt panem unius an- ni, vel mensis, vel septimanæ : sicut, ni, vel mensis, vel septimanæ : sicut, Luc. xvi, 19, dives purpuratus, qui epu- Luc. xvi, 19, dives purpuratus, qui epu- labatur quotidie splendide. Daniel. xiv, labatur quotidie splendide. Daniel. xiv, 5: An non vides quanta comedat et bi- 5: An non vides quanta comedat et bi- bat quotidie? Non enim dicunt : Panem bat quotidie? Non enim dicunt : Panem annuum da nobis hodie: sicut dicitur de annuum da nobis hodie: sicut dicitur de filio prodigo, Luc. xv, 13, et habitam filio prodigo, Luc. xv, 13, et habitam substantiam totius vitæ consumpsit vi- substantiam totius vitæ consumpsit vi- vendo luxuriose cum meretricibus. vendo luxuriose cum meretricibus.

De largitate etiam muneris Dei Patris De largitate etiam muneris Dei Patris hunc panem petimus exspectatum : et hunc panem petimus exspectatum : et hoc significat, cum dicit: hoc significat, cum dicit:

<< Da. » << Da. »

Largus enim est Pater coelestis in filios, Largus enim est Pater coelestis in filios, quia largitas est sibi connaturalis et con- quia largitas est sibi connaturalis et con- substantialis. Dat igitur large, pruden- substantialis. Dat igitur large, pruden- ter, et utiliter, et sine improperio. Quod ter, et utiliter, et sine improperio. Quod large dat, Jacob. 1, 5 Dat omnibus af- large dat, Jacob. 1, 5 Dat omnibus af- fluenter: hoc enim sibi connaturale est, fluenter: hoc enim sibi connaturale est, quia primus est, et per naturam suam quia primus est, et per naturam suam dives in omnes. Unde, Sapient. XVI, dives in omnes. Unde, Sapient. XVI, Substantia tua dulcedinem tuam quam Substantia tua dulcedinem tuam quam in filios habes, ostendebat. Prudenter in filios habes, ostendebat. Prudenter etiam dat, quia tempore opportuno dat, etiam dat, quia tempore opportuno dat, et secundum indigentiam. Unde, Matth. et secundum indigentiam. Unde, Matth. xxiv, 45, præcipit dari tritici mensuram: xxiv, 45, præcipit dari tritici mensuram:

21: 21:

IN EVANG. MATTHÆI, VI-11,12. IN EVANG. MATTHÆI, VI-11,12.

et dat unicuique secundum propriam et dat unicuique secundum propriam virtutem, uni plus, et alteri minus: ita virtutem, uni plus, et alteri minus: ita tamen quod nullus recedit vacuus a mu- tamen quod nullus recedit vacuus a mu- nere. Utiliter dat, quia ad salutem profi- nere. Utiliter dat, quia ad salutem profi- cientia. Luc. XI, 13: Si vos, cum sitis cientia. Luc. XI, 13: Si vos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, mali, nostis bona data dare filiis vestris, quanto magis Pater vester de cœlo dabit quanto magis Pater vester de cœlo dabit spiritum bonum petentibus se? Eccli. spiritum bonum petentibus se? Eccli. xx, 14 Datus insipientis non erit utilis xx, 14 Datus insipientis non erit utilis tibi. Sine improperio dat, Jacob. 1, 5: tibi. Sine improperio dat, Jacob. 1, 5: Non improperat: non sicut homo insi- Non improperat: non sicut homo insi- piens, Eccli. xx, 15: Exigua dabit, et piens, Eccli. xx, 15: Exigua dabit, et multa improperabit. multa improperabit.

Sic ergo, o Pater, substantiam tuam Sic ergo, o Pater, substantiam tuam in filios ostendens, « da, » scilicet aperi in filios ostendens, « da, » scilicet aperi manum inopi, et palmas largiter extende manum inopi, et palmas largiter extende ad pauperem. ad pauperem.

Da autem, Da autem,

<< Nobis. >> << Nobis. >>

Nostris usibus, non malis usibus depu- Nostris usibus, non malis usibus depu- tandum, sicut faciunt, qui vitam paupe- tandum, sicut faciunt, qui vitam paupe- rum aut spargunt in plateis in pompa rum aut spargunt in plateis in pompa sæculi, aut avibus, aut canibus, aut hi- sæculi, aut avibus, aut canibus, aut hi- strionibus deputant. Contra quod ipse strionibus deputant. Contra quod ipse dicit, Matth. xv, 26: Non est bonum dicit, Matth. xv, 26: Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere cani- sumere panem filiorum, et mittere cani- bus, ad manducandum scilicet. Matth. bus, ad manducandum scilicet. Matth. VII, 6 VII, 6

Nolite dare sanctum canibus, Nolite dare sanctum canibus, neque mittatis margaritas vestras ante neque mittatis margaritas vestras ante porcos. Dicitur enim panis egregius, ut porcos. Dicitur enim panis egregius, ut supra diximus, quia non nisi egregiis supra diximus, quia non nisi egregiis conceditur filiis. Sed reprehenduntur conceditur filiis. Sed reprehenduntur quidam, quia talibus dant copiosius quam quidam, quia talibus dant copiosius quam bonis sibi a Deo commissis. I Reg. xxv, bonis sibi a Deo commissis. I Reg. xxv, 11 Tollam panes meos, et aquas meas, 11 Tollam panes meos, et aquas meas, et carnes pecorum, quæ occidi tonsoribus et carnes pecorum, quæ occidi tonsoribus meis, et dabo viris quos nescio unde sint? meis, et dabo viris quos nescio unde sint? et dum pauperes petunt ad ostium, ne- et dum pauperes petunt ad ostium, ne- gatur panis et histrio interius consumit gatur panis et histrio interius consumit multas dapes, et absorbet vina pretiosa. multas dapes, et absorbet vina pretiosa. Thren. iv, 4 Parvuli petierunt panem, Thren. iv, 4 Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Parvuli et non erat qui frangeret eis. Parvuli enim sunt humiles pauperes, fragmen- enim sunt humiles pauperes, fragmen- tum panis petentes. tum panis petentes.

Sic igitur, o Pater, da nobis, Sic igitur, o Pater, da nobis,

1 Cf. supra, pag. 279 et 280. 1 Cf. supra, pag. 279 et 280.

XX XX

<< Hodie, »> << Hodie, »>

289 289

Huic præsenti necessarium. Infra, in Huic præsenti necessarium. Infra, in eodem, y. 34: Nolite solliciti esse in cra- eodem, y. 34: Nolite solliciti esse in cra- stinum. Et iterum, Luc. XII, 22 et 24: stinum. Et iterum, Luc. XII, 22 et 24: Nolite solliciti esse animæ vestræ quid Nolite solliciti esse animæ vestræ quid manducetis, neque corpori quid indua- manducetis, neque corpori quid indua- mini... Considerate corvos, quia non se- mini... Considerate corvos, quia non se- minant, neque metunt, quibus non est minant, neque metunt, quibus non est cellarium, neque horreum : et Deus pas- cellarium, neque horreum : et Deus pas- cit illos. Psal. LIV, 23: Jacta super Do- cit illos. Psal. LIV, 23: Jacta super Do- minum curam tuam, et ipse te enutriet. minum curam tuam, et ipse te enutriet. Ad Hebr. xi, 5: Sint mores sine avari- Ad Hebr. xi, 5: Sint mores sine avari- tia, contenti præsentibus: ipse enim di- tia, contenti præsentibus: ipse enim di- xit : Non te deseram, neque derelin- xit : Non te deseram, neque derelin- quam. Ad Philip. iv, 11: Ego didici, in quam. Ad Philip. iv, 11: Ego didici, in quibus sum, sufficiens esse. quibus sum, sufficiens esse.

Sic ergo, panem nostrum quotidia- Sic ergo, panem nostrum quotidia- num, o Pater noster qui es in coelis, da num, o Pater noster qui es in coelis, da nobis hodie. nobis hodie.

« Et dimitte nobis debita nostra. » « Et dimitte nobis debita nostra. »

Positis orationibus, in quibus exsecu- Positis orationibus, in quibus exsecu- tus petitiones decentium a Deo, ponit hic tus petitiones decentium a Deo, ponit hic deprecationes quæ sunt pro amovendis deprecationes quæ sunt pro amovendis malis: et ordo petitionum istarum scitur malis: et ordo petitionum istarum scitur ex superius inducta divisione. Petitur ex superius inducta divisione. Petitur autem hic amoveri malum, quod jam autem hic amoveri malum, quod jam præteriit actu, et manet reatu, et causa præteriit actu, et manet reatu, et causa communi, quæ est concupiscentia, sive communi, quæ est concupiscentia, sive fomes peccati. fomes peccati.

Dicit autem duo in deprecatione ista: Dicit autem duo in deprecatione ista: unum quidem, quod est ipsa deprecatio : unum quidem, quod est ipsa deprecatio : et alterum, quod est ratio obtinendi, ibi, et alterum, quod est ratio obtinendi, ibi, « Sicut et nos dimittimus debitoribus « Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. » nostris. »

In deprecatione ista quatuor dicuntur: In deprecatione ista quatuor dicuntur: unum quidem quod petitur, scilicet di- unum quidem quod petitur, scilicet di- missivum peccati ex parte remittentis, missivum peccati ex parte remittentis, cum dicit « Dimitte. » Secundum au- cum dicit « Dimitte. » Secundum au- tem, quod est recognitio debiti in eo cui tem, quod est recognitio debiti in eo cui dimittitur, cum dicit : « Nobis. » Ter- dimittitur, cum dicit : « Nobis. » Ter- tium est recognitio debiti in se ipso, tium est recognitio debiti in se ipso, cum dicit « Debita. » Quartum est re- cum dicit « Debita. » Quartum est re- cognitio debiti in debitorum vera causa, cognitio debiti in debitorum vera causa,

19 19

12 12

290 290

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cum dicit : « Nostra. » Et primum ho- cum dicit : « Nostra. » Et primum ho- rum facit fides et charitas in Deum: se- rum facit fides et charitas in Deum: se- cundum autem contritio et spes : ter- cundum autem contritio et spes : ter- tium humilitas et confessio: quartum tium humilitas et confessio: quartum autem accusatio sui et propositum satis- autem accusatio sui et propositum satis- faciendi et ista sunt, quæ exiguntur ad faciendi et ista sunt, quæ exiguntur ad peccati remissionem. peccati remissionem.

Est autem sensus: 0 Pater, qui es in Est autem sensus: 0 Pater, qui es in coelis, da decentia, et ne impediamur a coelis, da decentia, et ne impediamur a decentium consecutione, « dimitte de- decentium consecutione, « dimitte de- bita. » Et quia hoc transit ab orationibus bita. » Et quia hoc transit ab orationibus ad deprecationes quæ sunt alterius or- ad deprecationes quæ sunt alterius or- dinis et generis, ideo hic interponitur dinis et generis, ideo hic interponitur copula et, quod non est factum in aliqua copula et, quod non est factum in aliqua præcedentium petitionum. præcedentium petitionum.

Secundum hunc igitur modum, pri- Secundum hunc igitur modum, pri- mum in his quatuor est, quod dirigitur mum in his quatuor est, quod dirigitur petitio ad remittentem. petitio ad remittentem.

<< Dimitte. » << Dimitte. »

Ad primum quatuor exiguntur: quo- Ad primum quatuor exiguntur: quo- rum primum est viscerosa quam Pater rum primum est viscerosa quam Pater habet ad filios charitas, sive pietas: se- habet ad filios charitas, sive pietas: se- cundum, tangens intus et inclinans mise- cundum, tangens intus et inclinans mise- ricordia tertium, super malitia præsta- ricordia tertium, super malitia præsta- bilis clementia: quartum autem est pe- bilis clementia: quartum autem est pe- nitus emendans justitia : hæc enim nitus emendans justitia : hæc enim quatuor in Deo remittunt omne pecca- quatuor in Deo remittunt omne pecca- tum. Viscerosa quidem charitas inclinat tum. Viscerosa quidem charitas inclinat affectum misericordia movet, et turbat, affectum misericordia movet, et turbat, et fluere facit benigne ad miserum cle- et fluere facit benigne ad miserum cle- mentia deponit rigorem, et inducit præ- mentia deponit rigorem, et inducit præ- standi veniam propositum justitia au- standi veniam propositum justitia au- tem ut stabilis sit remissio, quamdam tem ut stabilis sit remissio, quamdam exigendo emendam perficit peccati pur- exigendo emendam perficit peccati pur- gationem. gationem.

De primo, Osce, x1, 1: Quia puer Is- De primo, Osce, x1, 1: Quia puer Is- rael, et dilexi eum : et ex de Ægypto rael, et dilexi eum : et ex de Ægypto vocavi filium meum. Puer enim dicitur, vocavi filium meum. Puer enim dicitur, quia puerilia commissit peccata, cum ta- quia puerilia commissit peccata, cum ta- men dilectione Patris ex Egypti tenebris men dilectione Patris ex Egypti tenebris et moerore sit vocatus. Deuter. xxxIII, et moerore sit vocatus. Deuter. xxxIII, 3 Dilexit populos, omnes sancti in 3 Dilexit populos, omnes sancti in manu illius sunt. Dilectio enim sanctos manu illius sunt. Dilectio enim sanctos (alias, sanctorum) facit esse in manu (alias, sanctorum) facit esse in manu ejus. Osee, xiv, 5: Diligam eos sponta- ejus. Osee, xiv, 5: Diligam eos sponta-

1 Cf. Joan. 1, 48. 1 Cf. Joan. 1, 48.

XXXI, XXXI,

nee, quia aversus est furor meus ab eis. nee, quia aversus est furor meus ab eis. Charitas enim, qua diligit nos sponte, Charitas enim, qua diligit nos sponte, non ex meritis, avertit furorem. Jerem. non ex meritis, avertit furorem. Jerem. 3: In charitate perpetua dilexi te, 3: In charitate perpetua dilexi te, ideo attraxi te, miserans. Osee, x1, 4: ideo attraxi te, miserans. Osee, x1, 4: Traham eos in vinculis charitatis. Hoc Traham eos in vinculis charitatis. Hoc oculo dilectionis vidit Nathanaelem, cum oculo dilectionis vidit Nathanaelem, cum adhuc esset sub ficu, hoc est, sub pecca- adhuc esset sub ficu, hoc est, sub pecca- ti dulcedine'. ti dulcedine'.

De secundo dicitur, Luc. 1, 18: Per De secundo dicitur, Luc. 1, 18: Per viscera misericordiæ Dei nostri, in qui- viscera misericordiæ Dei nostri, in qui- bus visitavit nos. Osee, XI, 8 et 9: Con- bus visitavit nos. Osee, XI, 8 et 9: Con- versum est in me cor meum, pariter con- versum est in me cor meum, pariter con- turbata est pœnitudo mea. Non faciam turbata est pœnitudo mea. Non faciam furorem iræ meæ: non convertar ut dis- furorem iræ meæ: non convertar ut dis- perdam Ephraim, quoniam Deus ego, perdam Ephraim, quoniam Deus ego, et non homo: in medio tui sanctus. et non homo: in medio tui sanctus. Quasi dicat Misericordia mea vincit ho- Quasi dicat Misericordia mea vincit ho- minis crudelitatem: et ideo fluo miseri- minis crudelitatem: et ideo fluo miseri- cordiæ visceribus et benignitatis. Ad cordiæ visceribus et benignitatis. Ad Roman. II, 4 Ignoras quoniam beni- Roman. II, 4 Ignoras quoniam beni- gnitas Dei ad pœnitentiam te adducit? gnitas Dei ad pœnitentiam te adducit? Habacuc, 111, 2: Cum iratus fueris, mi- Habacuc, 111, 2: Cum iratus fueris, mi- sericordiæ recordaberis. Jerem. xxxi, sericordiæ recordaberis. Jerem. xxxi, 20 Conturbata sunt viscera mea super 20 Conturbata sunt viscera mea super eum: miserans miserebor ejus, ait Do- eum: miserans miserebor ejus, ait Do- minus. Luc. x, 33 et 34: Videns eum, minus. Luc. x, 33 et 34: Videns eum, misericordia motus est. Et approprians misericordia motus est. Et approprians alligavit vulnera ejus. alligavit vulnera ejus.

De tertio remissivo dicitur, Jonæ, iv, De tertio remissivo dicitur, Jonæ, iv, 2 Tu Deus clemens et misericors es, 2 Tu Deus clemens et misericors es, patiens et multæ miserationis, et igno- patiens et multæ miserationis, et igno- scens super malitia. Isa. LV, 7: Derelin- scens super malitia. Isa. LV, 7: Derelin- quat impius viam suam, et vir iniquus quat impius viam suam, et vir iniquus cogitationes suas, et revertatur ad Do- cogitationes suas, et revertatur ad Do- minum, et miserebitur ejus : et ad Deum minum, et miserebitur ejus : et ad Deum nostrum, quoniam multus est ad igno- nostrum, quoniam multus est ad igno- scendum. Joel, II, 13: Benignus et mi- scendum. Joel, II, 13: Benignus et mi- sericors est, patiens et multæ misericor- sericors est, patiens et multæ misericor- diæ, et præstabilis super malitia. diæ, et præstabilis super malitia.

De quarto, Psal. x, 8: Justus Domi- De quarto, Psal. x, 8: Justus Domi- nus et justitias dilexit, æquitatem vidil nus et justitias dilexit, æquitatem vidil vultus ejus. Luc. x, 34 Infundens vultus ejus. Luc. x, 34 Infundens oleum, et vinum oleum misericordia, oleum, et vinum oleum misericordia, et vinum alicujus justitiæ. II ad Timoth. et vinum alicujus justitiæ. II ad Timoth. 11, 13 Ille fidelis permanet, negare 11, 13 Ille fidelis permanet, negare seipsum non potest. Jerem. XXIII, 6: seipsum non potest. Jerem. XXIII, 6:

IN EVANG. MATTHÆI, VI-12. IN EVANG. MATTHÆI, VI-12.

Hoc est nomen quod vocabunt eum: Do- Hoc est nomen quod vocabunt eum: Do- minus justus noster. Ad Hebr. x1, 7: minus justus noster. Ad Hebr. x1, 7: Quis filius, quem non corripit pater? Quis filius, quem non corripit pater? Psal. LXXXVIII, 33: Visitabo in virga ini- Psal. LXXXVIII, 33: Visitabo in virga ini- quitates eorum, et in verberibus peccata quitates eorum, et in verberibus peccata eorum. Jerem. x, 24: Corripe me, Do- eorum. Jerem. x, 24: Corripe me, Do- mine, verumtamen in judicio, et non in mine, verumtamen in judicio, et non in furore tuo, ne forte ad nihilum redigas furore tuo, ne forte ad nihilum redigas me. Hæc omnia supponuntur in Patre, me. Hæc omnia supponuntur in Patre, ad quem dirigitur oratio. Ex natura ad quem dirigitur oratio. Ex natura diligit « proprium enim habet misereri diligit « proprium enim habet misereri « et parcere, » ut dicit Gregorius. Lex « et parcere, » ut dicit Gregorius. Lex clementiæ in lingua ejus, ut dicitur, clementiæ in lingua ejus, ut dicitur, Proverb. xxxi, 26. Et quia Pater est, per Proverb. xxxi, 26. Et quia Pater est, per verbera filium erudit, ut dicit Aposto- verbera filium erudit, ut dicit Aposto- lus . Sic ad dimittentem orabat Ma- lus . Sic ad dimittentem orabat Ma- nasses, dicens Peto rogans te, re- nasses, dicens Peto rogans te, re- mitte mihi, Domine, remitte mihi, et mitte mihi, Domine, remitte mihi, et ne simul perdas me cum iniquitatibus ne simul perdas me cum iniquitatibus meis, neque in æternum iratus, re- meis, neque in æternum iratus, re- serves mala mihi, neque damnes me serves mala mihi, neque damnes me in infima terræ loca : quia tu es Deus, in infima terræ loca : quia tu es Deus, Deus, inquam, poenitentium, et in me Deus, inquam, poenitentium, et in me ostendes omnem bonitatem tuam, quia ostendes omnem bonitatem tuam, quia indignum salvabis me secundum miseri- indignum salvabis me secundum miseri- cordiam tuam 2. cordiam tuam 2.

Huic remissivo ex parte remittentis Huic remissivo ex parte remittentis addit recognitionem debiti ex parte de- addit recognitionem debiti ex parte de- bentis, bentis,

<< Nobis. » << Nobis. »

291 291

laqueo se suspendit, et crepuit, et diffu- laqueo se suspendit, et crepuit, et diffu- sa sunt omnia viscera ejus, sicut dicitur, sa sunt omnia viscera ejus, sicut dicitur, Act. 1, 18. Et causa hujus assignatur, Act. 1, 18. Et causa hujus assignatur, Proverb. XVIII, 3, ubi dicitur: Impius Proverb. XVIII, 3, ubi dicitur: Impius cum in profundum venerit peccatorum, cum in profundum venerit peccatorum, contemnit. Quando enim impius sine spe contemnit. Quando enim impius sine spe in profundo vitiorum se esse considerat, in profundo vitiorum se esse considerat, de spe veniæ non præsumens, contemnit de spe veniæ non præsumens, contemnit veniam, et tradit se immunditiæ, nec co- veniam, et tradit se immunditiæ, nec co- gitat de reditu ad Patrem. Ad Ephes. 1v, gitat de reditu ad Patrem. Ad Ephes. 1v, 19: Qui desperantes, semetipsos tradide- 19: Qui desperantes, semetipsos tradide- runt impudicitiæ, in operationem im- runt impudicitiæ, in operationem im- munditiæ omnis, in avaritiam. Jerem. munditiæ omnis, in avaritiam. Jerem. xxx, 12 Insanabilis fractura tua, pes- xxx, 12 Insanabilis fractura tua, pes- sima plaga tua. Ergo in spe veniæ re- sima plaga tua. Ergo in spe veniæ re- cognoscamus nos debitores, dicentes cognoscamus nos debitores, dicentes illud Matth. XVIII, 26 et 29: Patien- illud Matth. XVIII, 26 et 29: Patien- tiam habe in me, et omnia reddam tiam habe in me, et omnia reddam tibi. Hoc enim est spei verbum, et com- tibi. Hoc enim est spei verbum, et com- puncti cordis. Joel, 11, 12 et 13: Con- puncti cordis. Joel, 11, 12 et 13: Con- vertimini ad me in toto corde vestro, in vertimini ad me in toto corde vestro, in jejunio, et in fletu, et in planctu. Et jejunio, et in fletu, et in planctu. Et scindite corda vestra, et non vestimenta scindite corda vestra, et non vestimenta vestra. Conversio enim est per spem: vestra. Conversio enim est per spem: quia licet ejus qui se recognoscit debito- quia licet ejus qui se recognoscit debito- rem non sit mera conversio ad judicem, rem non sit mera conversio ad judicem, tamen cum spe veniæ in compunctione tamen cum spe veniæ in compunctione delicti tuta et secura est ei conversio ad delicti tuta et secura est ei conversio ad Patrem præcipue si delectabilia quæ Patrem præcipue si delectabilia quæ causa peccandi fuerunt, per jejunium in causa peccandi fuerunt, per jejunium in afflictionem convertit et fletu et planctu afflictionem convertit et fletu et planctu præterita deplangit, et cordis voluntatem præterita deplangit, et cordis voluntatem a proposito peccandi scindit, et vesti- a proposito peccandi scindit, et vesti- mentum virtutis, ne nudus ambulet per mentum virtutis, ne nudus ambulet per dissolutam conversationem, de cætero dissolutam conversationem, de cætero non scindit. In hoc affectu conversi (alias, non scindit. In hoc affectu conversi (alias, conversus) ad Patrem dixit David, Psal. conversus) ad Patrem dixit David, Psal. VI, 7 Lavabo per singulas noctes, hoc VI, 7 Lavabo per singulas noctes, hoc est, peccati tenebras, lectum meum, in est, peccati tenebras, lectum meum, in quo in peccati mollitie turpiter jacui: quo in peccati mollitie turpiter jacui: lacrymis meis stratum meum rigabo. lacrymis meis stratum meum rigabo. Vel, secundum aliam translationem, Vel, secundum aliam translationem,