IN EVANG. MATTHÆI, VI-10. IN EVANG. MATTHÆI, VI-10.

dem, y, 5 Non vocabitur ultra is qui dem, y, 5 Non vocabitur ultra is qui insipiens est, princeps: nec fraudulentus insipiens est, princeps: nec fraudulentus appellabitur major. Oportet autem hanc appellabitur major. Oportet autem hanc potestatem legibus ordinatam esse. Dicit potestatem legibus ordinatam esse. Dicit enim Aristoteles in Politiis suis, quod enim Aristoteles in Politiis suis, quod « ad rempublicam continendam non suf- « ad rempublicam continendam non suf- << ficit sermo instructivus, qui sufficit ta- << ficit sermo instructivus, qui sufficit ta- «< men ad ignorantium doctrinam : neque «< men ad ignorantium doctrinam : neque « etiam sufficit sermo persuasivus, qui « etiam sufficit sermo persuasivus, qui << sufficit ad bonorum et studiosorum in- << sufficit ad bonorum et studiosorum in- « formationem: sed propter eos qui no- « formationem: sed propter eos qui no- « lunt justitiam colere, et pietatem amare, « lunt justitiam colere, et pietatem amare, « oportet esse sermonem coactivum: » « oportet esse sermonem coactivum: » et ille est sermo edicti legum, propter et ille est sermo edicti legum, propter quod leges sanctæ sunt poenis sanguinis quod leges sanctæ sunt poenis sanguinis confirmatæ sicut etiam lex a ligando di- confirmatæ sicut etiam lex a ligando di- citur. Unde, Esther, 111, 8: Optime nosti citur. Unde, Esther, 111, 8: Optime nosti quod non expediat regno tuo ut insole- quod non expediat regno tuo ut insole- scat per licentiam. Et illud Esther, x11, scat per licentiam. Et illud Esther, x11, 17 Jussimus ut nefarii homines uno die 17 Jussimus ut nefarii homines uno die ad inferos descendentes, reddant imperio ad inferos descendentes, reddant imperio nostro pacem quam turbaverant. « Lex nostro pacem quam turbaverant. « Lex « enim, ut dicit Tullius ante finem primæ « enim, ut dicit Tullius ante finem primæ « Rhetoricæ, est jus scriptum asciscens « Rhetoricæ, est jus scriptum asciscens honestum, prohibensque contrarium: honestum, prohibensque contrarium:

« «

« et poenam ei qui transgreditur intermi- « et poenam ei qui transgreditur intermi- « nans. » Et licet rex supra legem sit, ta- « nans. » Et licet rex supra legem sit, ta- men non est contrarius legi: et est supra men non est contrarius legi: et est supra legem, eo quod ipse est viva forma legis, legem, eo quod ipse est viva forma legis, potius formans et regulans legem quam potius formans et regulans legem quam formatus est regulatus a lege. Lex enim formatus est regulatus a lege. Lex enim nihil aliud est quam juris forma, ex nihil aliud est quam juris forma, ex forma quæ in mente regis est educta, forma quæ in mente regis est educta, et ad regulandum populum scripto et ad regulandum populum scripto mandata. Et hoc modo dicitur, I ad mandata. Et hoc modo dicitur, I ad Timoth. 1, 8 et 9: Scimus quia bona Timoth. 1, 8 et 9: Scimus quia bona est lex, si quis ea legitime utatur: est lex, si quis ea legitime utatur: scientes hoc quia lex justo non est posita, scientes hoc quia lex justo non est posita, sed injustis. Licet ergo lex justo non sit sed injustis. Licet ergo lex justo non sit posita, tamen a justa mente posita est posita, tamen a justa mente posita est secundum formam justitiæ, quæ est in secundum formam justitiæ, quæ est in mente. Isa. xxvI, 7: Semita justi recta mente. Isa. xxvI, 7: Semita justi recta est, rectus callis justi ad ambendum. est, rectus callis justi ad ambendum. Urbanitatibus autem sicut artibus po- Urbanitatibus autem sicut artibus po- testas regni est determinata siat suis par- testas regni est determinata siat suis par- tibus. Cum enim omnes urbanitates tres tibus. Cum enim omnes urbanitates tres sint, sicut in Democraticis dick Plato, sint, sicut in Democraticis dick Plato, Monarchia, Aristocratia, et Timocratia. Monarchia, Aristocratia, et Timocratia. Monarchia est ipsum regnum: nec urba- Monarchia est ipsum regnum: nec urba-

267 267

nitas dicitur, nisi quia utilitates urbano- nitas dicitur, nisi quia utilitates urbano- rum et urbium considerans, optime conti- rum et urbium considerans, optime conti- net urbes et urbanos. Et est ipsa tota simul net urbes et urbanos. Et est ipsa tota simul in uno stans potestas: sed quia nulla po- in uno stans potestas: sed quia nulla po- testas una æqualiter potest esse imme- testas una æqualiter potest esse imme- diata in multis, ita quod æqua sit virtus diata in multis, ita quod æqua sit virtus ejus et providentia in omnibus, ideo ejus et providentia in omnibus, ideo oportet ipsam habere particulares pote- oportet ipsam habere particulares pote- states quæ prospiciant inferioribus. Sic states quæ prospiciant inferioribus. Sic enim motor orbium habet particulares enim motor orbium habet particulares motores sphærarum: sic anima in cor- motores sphærarum: sic anima in cor- pore particulares habet vires membro- pore particulares habet vires membro- rum et sic est in omnibus aliis videre. rum et sic est in omnibus aliis videre. Sic ergo etiam regni potestas habet duo Sic ergo etiam regni potestas habet duo genera potestatum, quæ in plurimas divi- genera potestatum, quæ in plurimas divi- duntur et una quidem pars ejus est ur- duntur et una quidem pars ejus est ur- banitas virtutis, et alia divitiarum. Ad banitas virtutis, et alia divitiarum. Ad gubernandum enim partes regni vocantur gubernandum enim partes regni vocantur viri virtutum præcipuarum, qui corrumpi viri virtutum præcipuarum, qui corrumpi non possint, nec circumveniri, sicut dici- non possint, nec circumveniri, sicut dici- tur, Exod. xv, 21 et 22: Provide de tur, Exod. xv, 21 et 22: Provide de omni plebe viros potentes et timentes omni plebe viros potentes et timentes Deum, in quibus sit veritas, et qui ode- Deum, in quibus sit veritas, et qui ode- rint avaritiam: et constitue ex eis tribu- rint avaritiam: et constitue ex eis tribu- nos, et centuriones, et quinquagenarios, nos, et centuriones, et quinquagenarios, el decanos, qui judicent populum omni el decanos, qui judicent populum omni tempore: quidquid autem majus fuerit, tempore: quidquid autem majus fuerit, referant ad te, et ipsi minora tantummo- referant ad te, et ipsi minora tantummo- do judicent: leviusque sit tibi, partito in do judicent: leviusque sit tibi, partito in alios onere. Potestas igitur talium Ari- alios onere. Potestas igitur talium Ari- stocratia vocatur, ab ǎpistos quod est ex- stocratia vocatur, ab ǎpistos quod est ex- cellens et, xpáros quod est potestas. Et ex cellens et, xpáros quod est potestas. Et ex his primo coepit senatus Romanus. Esther, his primo coepit senatus Romanus. Esther, I, 13, dicitur, quod sapientes ex more re- I, 13, dicitur, quod sapientes ex more re- gio semper Assuero aderant, et illorum gio semper Assuero aderant, et illorum faciebat cuncta consilio, scientium leges faciebat cuncta consilio, scientium leges ac jura majorum. ac jura majorum.

Quia vero gubernatio civitatum et Quia vero gubernatio civitatum et multitudinum indiget copiis, quæ si sem- multitudinum indiget copiis, quæ si sem- per extorqueri debeant a pauperibus, per extorqueri debeant a pauperibus, corrumpitur regni justitia : et si pauperes corrumpitur regni justitia : et si pauperes ponantur in talibus potestatibus, timetur ponantur in talibus potestatibus, timetur quod ex indigentia corrumpant justitiam ; quod ex indigentia corrumpant justitiam ; ideo inventa est Timocratia, quæ com- ideo inventa est Timocratia, quæ com- mittitur divitibus: quæ dicta est a tin mittitur divitibus: quæ dicta est a tin quod sonat divitias, et xpáros quod est quod sonat divitias, et xpáros quod est potestas: ita tamen quod hæc potestas potestas: ita tamen quod hæc potestas sub regimine sit senatus et Aristocratiæ. sub regimine sit senatus et Aristocratiæ. Et illis committuntur officia publica, sic-. Et illis committuntur officia publica, sic-.

268 268

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ut præfecturæ, ducatus, el nujusmodi, qui ut præfecturæ, ducatus, el nujusmodi, qui necesse non habeant in lucrum conver- necesse non habeant in lucrum conver- tere officium, cum sibi ex suis sufficiant. tere officium, cum sibi ex suis sufficiant. Eccli. xxvII, 1 Propter inopiam multi Eccli. xxvII, 1 Propter inopiam multi deliquerunt: qui quærit locupletari, aver- deliquerunt: qui quærit locupletari, aver- tit oculum suum, scilicet a justitia. Istæ tit oculum suum, scilicet a justitia. Istæ sunt ergo partes, quibus potestas commu- sunt ergo partes, quibus potestas commu- nis regni determinatur. nis regni determinatur.

Armorum etiam et electæ juventutis Armorum etiam et electæ juventutis strenuitate roborata est. Unde dicit Plato strenuitate roborata est. Unde dicit Plato in Timæo: « Ad militiam electa scribe- in Timæo: « Ad militiam electa scribe- « batur juventus, nec uxoribus utens, nec « batur juventus, nec uxoribus utens, nec << filiis, sed omnes cives tamquam paren- << filiis, sed omnes cives tamquam paren- « tes venerans. » Et si uxores aliquando « tes venerans. » Et si uxores aliquando habebant, numquam eas videre permissi habebant, numquam eas videre permissi sunt, ne filios suos cognoscerent, et illis sunt, ne filios suos cognoscerent, et illis magis quam aliis impenderent defensio- magis quam aliis impenderent defensio- nem sed in tenebris admittebantur, et nem sed in tenebris admittebantur, et in tenebris separabantur ab eisdem. Et in tenebris separabantur ab eisdem. Et hi ultimas sedes, ubi regnum magis ti- hi ultimas sedes, ubi regnum magis ti- muit, acceperunt et ibi stabant in mu- muit, acceperunt et ibi stabant in mu- nitionibus, et sustinebant ibi insultus, et nitionibus, et sustinebant ibi insultus, et revellebant et si ultra vires eorum cre- revellebant et si ultra vires eorum cre- vit insultus, tunc demum cives omnes vit insultus, tunc demum cives omnes et rex et potentes armis accingebantur: et rex et potentes armis accingebantur: ut vel honeste et libere viverent, et ho- ut vel honeste et libere viverent, et ho- stes servos acciperent, vel morerentur: stes servos acciperent, vel morerentur: quia « erat eis, ut dicit Aristoteles in III quia « erat eis, ut dicit Aristoteles in III « Ethicorum, mors eligentior (alias, eli- « Ethicorum, mors eligentior (alias, eli- « gantior) quam vita sub barbarica servi- « gantior) quam vita sub barbarica servi- « tute, quæ justitia legum non utebatur. » « tute, quæ justitia legum non utebatur. » Hi ergo milites semper erant accincti, qui- Hi ergo milites semper erant accincti, qui- bus duo erant officia continua, quando bus duo erant officia continua, quando non pugnabant: unum erat exercere arma non pugnabant: unum erat exercere arma tormentis, et cursibus equorum et telis. tormentis, et cursibus equorum et telis. Sicut dicitur, II Reg. 1, 18, quod David Sicut dicitur, II Reg. 1, 18, quod David præcepit populo, ut filios suos docerent præcepit populo, ut filios suos docerent arcum, hoc est, artem sagittariam. Post arcum, hoc est, artem sagittariam. Post exercitium autem erant dediti musicis exercitium autem erant dediti musicis dulcibus et hoc fuit ideo quod duas fa- dulcibus et hoc fuit ideo quod duas fa- cies in corde acquirerent: severitatem ex cies in corde acquirerent: severitatem ex armorum usu contra hostes et ne hæc armorum usu contra hostes et ne hæc severitas efficeretur crudelitas in cives, severitas efficeretur crudelitas in cives, exercebantur musicis, ut mitescerent et exercebantur musicis, ut mitescerent et dulcescerent ad cives. I Machab. III, 58 dulcescerent ad cives. I Machab. III, 58 et seq.: Accingimini, et estote filii poten- et seq.: Accingimini, et estote filii poten- tes et estote parati in mane, ut pugne- tes et estote parati in mane, ut pugne- tis adversus nationes has quæ convene- tis adversus nationes has quæ convene- runt adversus nos, disperdere nos et sancta runt adversus nos, disperdere nos et sancta

nostra: quoniam melius est nobis mori nostra: quoniam melius est nobis mori in bello, quam videre mala gentis nostræ in bello, quam videre mala gentis nostræ et sanctorum. Sicut autem fuerit voluntas et sanctorum. Sicut autem fuerit voluntas in cælo, sic fiat! Hoc modo legiones in cælo, sic fiat! Hoc modo legiones erant ordinatæ in Romano imperio, et in erant ordinatæ in Romano imperio, et in regno David erant Cerethi et Pheleti le- regno David erant Cerethi et Pheleti le- giones, qui erant positi ut occiderent, et giones, qui erant positi ut occiderent, et vivificarent turbatores quidem occide- vivificarent turbatores quidem occide- rent, et cives pietatem et justitiam colen- rent, et cives pietatem et justitiam colen- tes vivificarent. Unde Phelethi interpre- tes vivificarent. Unde Phelethi interpre- tantur vivificantes, et Cerethi occidentes: tantur vivificantes, et Cerethi occidentes: quia sicut in præhabitis diximus, duas quia sicut in præhabitis diximus, duas habebant facies, severitatis, et pietatis : habebant facies, severitatis, et pietatis : sicut dicit egregius miles Mauritius: sicut dicit egregius miles Mauritius: «< Dexteræ istæ pugnare adversus hostes «< Dexteræ istæ pugnare adversus hostes « sciunt, laniare pios nesciunt. » « sciunt, laniare pios nesciunt. »

Hoc regnum est civilitates optimas Hoc regnum est civilitates optimas gubernans, et est modus gubernandi se- gubernans, et est modus gubernandi se- cundum æquissimas leges, jus suum uni- cundum æquissimas leges, jus suum uni- cuique tribuere, et per hoc pacem et cuique tribuere, et per hoc pacem et gaudium et libertatem et felicitatem po- gaudium et libertatem et felicitatem po- pulo confirmare, sicut dicitur, Isa. XVI, pulo confirmare, sicut dicitur, Isa. XVI, 5: Præparabitur in misericordia solium, 5: Præparabitur in misericordia solium, et sedebit super illud in veritate in taber- et sedebit super illud in veritate in taber- naculo David, judicans et quærens ju- naculo David, judicans et quærens ju- dicium, et velociter reddens quod ju- dicium, et velociter reddens quod ju- stum est. Quod enim dicitur in miseri- stum est. Quod enim dicitur in miseri- cordia præparari solium, intendit quod cordia præparari solium, intendit quod Princeps non lucro, vel gloria, sed in Princeps non lucro, vel gloria, sed in misericordia populi, et patriæ sedet in misericordia populi, et patriæ sedet in throno et quod in veritate judicat, si- throno et quod in veritate judicat, si- gnificat quod judicat secundum æquissi- gnificat quod judicat secundum æquissi- mas et verissimas leges et quod dicit mas et verissimas leges et quod dicit quærere judicium, significat examinare quærere judicium, significat examinare diligenter merita causarum : et tunc ve- diligenter merita causarum : et tunc ve- lociter sine dispendio moræ et protra- lociter sine dispendio moræ et protra- ctionis reddere jus suum unicuique, sicut ctionis reddere jus suum unicuique, sicut dicit Apostolus, ad Roman. XIII, 4: Non dicit Apostolus, ad Roman. XIII, 4: Non sine causa gladium portat. Dei enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est: vindex in iram ei qui ma- minister est: vindex in iram ei qui ma- lum agit. I Petr. II, 14: Ad vindictam lum agit. I Petr. II, 14: Ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum. malefactorum, laudem vero bonorum. Hæc enim est optima gubernatio civili- Hæc enim est optima gubernatio civili- tatum tam in communicationibus quibus tatum tam in communicationibus quibus sibi in contractibus communicant, quam sibi in contractibus communicant, quam etiam in meritis quibus vel præmia, vel etiam in meritis quibus vel præmia, vel poenas merentur: quam etiam in distri- poenas merentur: quam etiam in distri- buendis, si aliqua aliquando pro digni- buendis, si aliqua aliquando pro digni- tate uniuscujusque sunt distribuenda. tate uniuscujusque sunt distribuenda.

IN EVANG. MATTHÆI, VI-10. IN EVANG. MATTHÆI, VI-10.

Ad hæc autem omnia exigitur, ut co- Ad hæc autem omnia exigitur, ut co- piis abundet sufficienter: quia exteriora piis abundet sufficienter: quia exteriora bona licet male a quibusdam expendan- bona licet male a quibusdam expendan- tur, tamen in usu regni sunt sicut orga- tur, tamen in usu regni sunt sicut orga- na, sive instrumenta quædam, quæ sub- na, sive instrumenta quædam, quæ sub- serviunt ad regimina: quia et expensas serviunt ad regimina: quia et expensas administrant stipendiorum, et ad deco- administrant stipendiorum, et ad deco- rem et commodum faciunt eorum qui rem et commodum faciunt eorum qui pietatem colunt et justitiam, sicut dici- pietatem colunt et justitiam, sicut dici- tur, III Reg. x, 23, quod aurum et ar- tur, III Reg. x, 23, quod aurum et ar- gentum nullius pretii erat, tempore vi- gentum nullius pretii erat, tempore vi- delicet Salomonis, et quod magnificatus delicet Salomonis, et quod magnificatus est super omnes reges terræ, divitiis et est super omnes reges terræ, divitiis et sapientia hoc enim debet esse studium sapientia hoc enim debet esse studium regni, quod regnum sit abundans: ut si regni, quod regnum sit abundans: ut si necessitas ingruerit, quod copiæ stipen- necessitas ingruerit, quod copiæ stipen- diorum habeantur: sic enim confirma- diorum habeantur: sic enim confirma- tur pax cunctis mortalibus desiderata, tur pax cunctis mortalibus desiderata, sicut dicitur, III Reg. Iv, 24 et 25: Rex sicut dicitur, III Reg. Iv, 24 et 25: Rex Salomon... habebat pacem ex omni par- Salomon... habebat pacem ex omni par- te in circuitu. Habitabatque Juda et te in circuitu. Habitabatque Juda et Israel absque timore ullo, unusquisque Israel absque timore ullo, unusquisque sub vite sua et sub ficu sua, a Dan sub vite sua et sub ficu sua, a Dan usque Bersabee, cunctis diebus Salomo- usque Bersabee, cunctis diebus Salomo- nis. Hoc est igitur regnum. nis. Hoc est igitur regnum.

In spiritualibus autem hæc accipiendo, In spiritualibus autem hæc accipiendo, tunc dominatum regni faciunt processio- tunc dominatum regni faciunt processio- nes divinæ in nos, exaltantes et ditantes nes divinæ in nos, exaltantes et ditantes et confirmantes nos: et illæ processio- et confirmantes nos: et illæ processio- nes sunt radii suæ gratiæ, qui cor ele- nes sunt radii suæ gratiæ, qui cor ele- vant ab omni eo quod serviliter depri- vant ab omni eo quod serviliter depri- mit ut jam non dignemur ad talia mit ut jam non dignemur ad talia respicere, sed in potestate super talia respicere, sed in potestate super talia exaltari, et deprimere ea, et pulchris et exaltari, et deprimere ea, et pulchris et bonis fontaliter repleri ex quibus super bonis fontaliter repleri ex quibus super vilia sublimamur, et in his nullo modo vilia sublimamur, et in his nullo modo cadere. Sic enim dicitur, Luc. xvn, 21, cadere. Sic enim dicitur, Luc. xvn, 21, quod regnum Dei intra nos est et hoc quod regnum Dei intra nos est et hoc est indicari nobis et manifestari ma- est indicari nobis et manifestari ma- gnum nomen Dei Adonai: quia Adonai gnum nomen Dei Adonai: quia Adonai Dominus interpretatur. Hoc facto, opor- Dominus interpretatur. Hoc facto, opor- tet quod justitia sit vita nostra perpetua, tet quod justitia sit vita nostra perpetua, sicut et ipsa immortalis est, sicut dicitur, sicut et ipsa immortalis est, sicut dicitur, Sapient. xv, 3: Nosse te, consummata Sapient. xv, 3: Nosse te, consummata justitia est et scire justitiam et virtu- justitia est et scire justitiam et virtu- tem tuam, radix est immortalitatis. Et tem tuam, radix est immortalitatis. Et

1 Cf. Exod. VI, 3. 1 Cf. Exod. VI, 3.

2 Cf. IV Reg. vi, 16. 2 Cf. IV Reg. vi, 16.

269 269

hoc modo dicitur, ad Roman. xiv, 17: hoc modo dicitur, ad Roman. xiv, 17: Non est regnum Dei esca, et potus: sed Non est regnum Dei esca, et potus: sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto. Ex hoc autem sequitur, quod le- sancto. Ex hoc autem sequitur, quod le- ges divinæ inscribuntur cordibus nostris ges divinæ inscribuntur cordibus nostris inviolabiliter observandæ, sicut dicitur, inviolabiliter observandæ, sicut dicitur, Isa. vIII, 16: Liga testimonium, signa Isa. vIII, 16: Liga testimonium, signa legem in discipulis meis. Psal. xxxvi, legem in discipulis meis. Psal. xxxvi, 31 31

Lex Dei ejus in corde ipsius: et Lex Dei ejus in corde ipsius: et non supplantabuntur gressus ejus. non supplantabuntur gressus ejus.

Urbanitates autem efficiuntur in nobis Urbanitates autem efficiuntur in nobis virtutum officiis, et gradibus potestatum virtutum officiis, et gradibus potestatum virtutum illis enim particulares pote- virtutum illis enim particulares pote- states committuntur, quia et idoneæ per states committuntur, quia et idoneæ per bona studia, et divites ad continendum, bona studia, et divites ad continendum, sicut dicitur, lsa. IV, 1: Apprehendent sicut dicitur, lsa. IV, 1: Apprehendent septem mulieres virum unum in die il- septem mulieres virum unum in die il- la, hoc est, septem virtutes, fides, spes, la, hoc est, septem virtutes, fides, spes, charitas, prudentia, temperantia, forti- charitas, prudentia, temperantia, forti- tudo, et justitia. Arma autem, quibus tudo, et justitia. Arma autem, quibus roboratur hoc regnum, sunt studia et roboratur hoc regnum, sunt studia et solertiæ et Scripturæ, quibus excluditur solertiæ et Scripturæ, quibus excluditur hostis diabolus. Il ad Corinth. x, 4 et hostis diabolus. Il ad Corinth. x, 4 et 5 Arma militiæ nostræ non carnalia 5 Arma militiæ nostræ non carnalia sunt, sed potentia Deo ad destructionem sunt, sed potentia Deo ad destructionem munitionum, consilia destruentes, et munitionum, consilia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se ad- omnem altitudinem extollentem se ad- versus scientiam Dei. Ad Ephes. vi, 11: versus scientiam Dei. Ad Ephes. vi, 11: Induite vos armaturam Dei, ut possitis Induite vos armaturam Dei, ut possitis stare adversus insidias diaboli. Et, stare adversus insidias diaboli. Et, ibidem, infra, ỳ. 13: Propterea accipite ibidem, infra, ỳ. 13: Propterea accipite armaturam Dei, ut possitis resistere in armaturam Dei, ut possitis resistere in die malo, et in omnibus perfecti stare. die malo, et in omnibus perfecti stare. Ista enim arma sunt solertiæ et audaciæ Ista enim arma sunt solertiæ et audaciæ obviandi tentamentis diaboli. Habet etiam obviandi tentamentis diaboli. Habet etiam secum Sanctorum agmina, Angelorum secum Sanctorum agmina, Angelorum quasi legiones, sicut dicitur, Cantic. VI, 3, quasi legiones, sicut dicitur, Cantic. VI, 3, quod est terribilis ut castrorum acies or- quod est terribilis ut castrorum acies or- dinata. Et in his confidens Eliseus dixit dinata. Et in his confidens Eliseus dixit plures esse secum, quam cum hostibus*. plures esse secum, quam cum hostibus*.

Sic ergo gubernat civilitatem suam, Sic ergo gubernat civilitatem suam, omnes animæ vires et societatem cum omnes animæ vires et societatem cum proximo habens pro civibus suæ inte- proximo habens pro civibus suæ inte- rioris et exterioris civitatis, de qua scri- rioris et exterioris civitatis, de qua scri- ptum est: Gloriosa dicta sunt de te, ci- ptum est: Gloriosa dicta sunt de te, ci- vitas Dei³, quoad interiorem civitatem. vitas Dei³, quoad interiorem civitatem.

3 Psal. LXXXVI, 4. 3 Psal. LXXXVI, 4.

270 270

: :

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et de exteriore dicitur, Proverb. xvi, Et de exteriore dicitur, Proverb. xvi, 19: Frater qui juvatur a fratre, quasi 19: Frater qui juvatur a fratre, quasi civitas firma non deficit in meritorum civitas firma non deficit in meritorum copiis. I ad Corinth. 1, 5 et seq. : In om- copiis. I ad Corinth. 1, 5 et seq. : In om- nibus divites facti estis in illo, scilicet in nibus divites facti estis in illo, scilicet in Christo, in omni verbo, et in omni scien- Christo, in omni verbo, et in omni scien- tia sicut testimonium Christi confirma- tia sicut testimonium Christi confirma- tum est in vobis, ita ut nihil vobis desit tum est in vobis, ita ut nihil vobis desit in ulla gratia. Sic ergo Deus Pater re- in ulla gratia. Sic ergo Deus Pater re- gnum suum confirmat in nobis, ut pri- gnum suum confirmat in nobis, ut pri- mo det dominii sui participationem in mo det dominii sui participationem in gratia, qua nos exaltat, et assimilat gratia, qua nos exaltat, et assimilat Regi filio suo, ubi est in dextera sua se- Regi filio suo, ubi est in dextera sua se- dens ut faciamus semper quæ dicit dens ut faciamus semper quæ dicit Apostolus, ad Coloss. I, 1 et 2: Quæ Apostolus, ad Coloss. I, 1 et 2: Quæ sursum sunt quærite, ubi Christus est in sursum sunt quærite, ubi Christus est in dextera Dei sedens: quæ sursum sunt dextera Dei sedens: quæ sursum sunt sapite, non quæ super terram: et hoc sapite, non quæ super terram: et hoc pulchritudine bonorum suorum quæ nos pulchritudine bonorum suorum quæ nos ad coelum elevant, nec amplius sinunt ad coelum elevant, nec amplius sinunt nos sub istis terrenis et humilibus depri- nos sub istis terrenis et humilibus depri- mi ut voluntate et intellectu per omnia mi ut voluntate et intellectu per omnia congruamus primæ et divinæ rectitudi- congruamus primæ et divinæ rectitudi- ni, sicut dicitur, Isa. Lx, 21: Populus ni, sicut dicitur, Isa. Lx, 21: Populus tuus omnes justi, in perpetuum hæredi- tuus omnes justi, in perpetuum hæredi- tabunt terram ut etiam legum divina- tabunt terram ut etiam legum divina- rum in nobis habeamus regulam, atten- rum in nobis habeamus regulam, atten- dentes, quod lex Domini immaculata, dentes, quod lex Domini immaculata, convertens animas: et illud Proverb. convertens animas: et illud Proverb. vi, 23 Mandatum lucerna est, et lex vi, 23 Mandatum lucerna est, et lex lux, et via vitæ. Et si increpat aliquan- lux, et via vitæ. Et si increpat aliquan- do, quod hæc est increpatio disciplinæ. do, quod hæc est increpatio disciplinæ.

Aristocratiam autem quamdam spiri- Aristocratiam autem quamdam spiri- tualem habemus in virtutibus magnis et tualem habemus in virtutibus magnis et heroicis, quæ sunt continentia, quæ est heroicis, quæ sunt continentia, quæ est mora in mente quando omnia irrationa- mora in mente quando omnia irrationa- lia nostra infra mentis bene dispositæ lia nostra infra mentis bene dispositæ metas continemus, attendentes illud metas continemus, attendentes illud Eccli. xiv, 22 Beatus vir qui in sapien- Eccli. xiv, 22 Beatus vir qui in sapien- tia morabitur, et qui in justitia sua me- tia morabitur, et qui in justitia sua me- ditabitur, et in sensu cogitabit circum- ditabitur, et in sensu cogitabit circum- spectionem Dei. spectionem Dei.

Timocratiam autem habemus per alias Timocratiam autem habemus per alias communes virtutes civiles, in omni ho- communes virtutes civiles, in omni ho- nestate et in domo cordis nostri pacem nestate et in domo cordis nostri pacem facientes, sicut quædam gladiatæ pote- facientes, sicut quædam gladiatæ pote- states, quæ severitate vindicant in om- states, quæ severitate vindicant in om-

1 Psal. xvIII, 8. 1 Psal. xvIII, 8.

nem insurgentem mali appetitum, sicut nem insurgentem mali appetitum, sicut dicitur, Eccli. XLIV, 6 Homines divites dicitur, Eccli. XLIV, 6 Homines divites in virtute, pulchritudinis studium haben- in virtute, pulchritudinis studium haben- tes, pacificantes in domibus suis. tes, pacificantes in domibus suis.

Acies autem militum multarum legio- Acies autem militum multarum legio- num nobis acquirimus per participatio- num nobis acquirimus per participatio- nem Angelorum. Cum his enim qui nem Angelorum. Cum his enim qui dona eorum participant, semper armata dona eorum participant, semper armata militia proficiscuntur, ut cum Seraphim militia proficiscuntur, ut cum Seraphim ignem spiremus cum (alias, in) charitate ignem spiremus cum (alias, in) charitate et devotione cum Cherubim illumina- et devotione cum Cherubim illumina- tionem scientiæ divinorum omnium in- tionem scientiæ divinorum omnium in- tellectus nostri illustratione cum Thro- tellectus nostri illustratione cum Thro- nis in tranquillitate cordis Dei fieri: cum nis in tranquillitate cordis Dei fieri: cum Dominationibus alti quæcumque humi- Dominationibus alti quæcumque humi- lia contemnentes: cum Virtutibus fir- lia contemnentes: cum Virtutibus fir-

missimi (alias, fortissimi) : cum Pote- missimi (alias, fortissimi) : cum Pote- statibus contra vitia severi statibus contra vitia severi patibus in omnibus divinis patibus in omnibus divinis

cum Princi- cum Princi-

officiis ordi- officiis ordi-

nati :cum Archangelis omnium divino- nati :cum Archangelis omnium divino- rum operum conscii, et in eis habentes rum operum conscii, et in eis habentes facultatem cum Angelis cauti, ne ali- facultatem cum Angelis cauti, ne ali- quando offendatur ad lapidem scandali quando offendatur ad lapidem scandali pes animæ nostræ. pes animæ nostræ.

Gubernemus etiam ad pacem et felici- Gubernemus etiam ad pacem et felici- tatem totam vitæ nostræ apud nos et tatem totam vitæ nostræ apud nos et apud alios civilitatem, attendentes illud apud alios civilitatem, attendentes illud Apostoli, ad Ephes. 11, 19, quod sumus Apostoli, ad Ephes. 11, 19, quod sumus cives sanctorum et domestici Dei: et in cives sanctorum et domestici Dei: et in omnibus abundemus auro sapientiæ et omnibus abundemus auro sapientiæ et argento modorum (alias, morum) sacræ argento modorum (alias, morum) sacræ Scripturæ eloquentiæ, et lapidibus pre- Scripturæ eloquentiæ, et lapidibus pre- tiosis bonorum operum. Hoc enim est tiosis bonorum operum. Hoc enim est regnum, quod diffiniens Dionysius in li- regnum, quod diffiniens Dionysius in li- bro de Divinis nominibus, dicit : « Re- bro de Divinis nominibus, dicit : « Re- «gnum est omnis finis bonæ legis et «gnum est omnis finis bonæ legis et «< ordinis distributio, quando videlicet ex «< ordinis distributio, quando videlicet ex « potestate nobis concessa unicuique « potestate nobis concessa unicuique « parti animæ nostræ scimus, et faculta- « parti animæ nostræ scimus, et faculta- << tem habemus distribuere finem suum << tem habemus distribuere finem suum optimum, et conjungere unumquod- optimum, et conjungere unumquod- « que ad suum bonum lege ligante quod- « que ad suum bonum lege ligante quod- « libet ne aliquid sit dictum, vel fa- « libet ne aliquid sit dictum, vel fa- «ctum, vel concupitum contra legem «ctum, vel concupitum contra legem « Dei. » Sic enim lex signatur, sive si- « Dei. » Sic enim lex signatur, sive si- gillatur in nobis omnia facientes se- gillatur in nobis omnia facientes se- cundum ordinem sapientiæ et charitatis cundum ordinem sapientiæ et charitatis

« «

IN EVANG. MATTHÆI, VI-10. IN EVANG. MATTHÆI, VI-10.

in nobis, sicut dicitur, I ad Corinth. xiv, in nobis, sicut dicitur, I ad Corinth. xiv, 40 Omnia honeste, et secundum ordi- 40 Omnia honeste, et secundum ordi- nem fiant. Hoc enim verissime est reg- nem fiant. Hoc enim verissime est reg- num, quod nobis advenire petimus: hoc num, quod nobis advenire petimus: hoc enim conducit ad pacem et gaudium in enim conducit ad pacem et gaudium in Spiritu sancto, sicut dicitur, ad Roman. Spiritu sancto, sicut dicitur, ad Roman. XIV, 17. Sic dicunt Sancti, Apocal. v, XIV, 17. Sic dicunt Sancti, Apocal. v, 10 Fecisti nos Deo nostro regnum, et 10 Fecisti nos Deo nostro regnum, et sacerdotes et regnabimus super terram. sacerdotes et regnabimus super terram. Sic Christus Rex eorum regnat in domo Sic Christus Rex eorum regnat in domo Jacob in æternum. Et patet quod in hoc Jacob in æternum. Et patet quod in hoc regno perfectio est potestatis, sicut dici- regno perfectio est potestatis, sicut dici- tur, Daniel. vi, 14: Potestas ejus, po- tur, Daniel. vi, 14: Potestas ejus, po- testas æterna, quæ non auferetur: et reg- testas æterna, quæ non auferetur: et reg- num ejus, quod non corrumpetur. Stat num ejus, quod non corrumpetur. Stat enim ista potestas per omnem habitum enim ista potestas per omnem habitum complentem potestatem, in nullo quod complentem potestatem, in nullo quod ad potestatem pertinet deficiens. ad potestatem pertinet deficiens.

Rex autem in hoc regno regnans Deus Rex autem in hoc regno regnans Deus est. De quo dicitur, quod est rex mag- est. De quo dicitur, quod est rex mag- nus super omnem terram. II Machab. I, nus super omnem terram. II Machab. I, 24 et 25 Solus es bonus rex, solus præ- 24 et 25 Solus es bonus rex, solus præ- stans, solus justus et omnipotens : et stans, solus justus et omnipotens : et hæc quasi bajulus est ratio. Esther, xiv, hæc quasi bajulus est ratio. Esther, xiv, 3 Rex noster es solus. 3 Rex noster es solus.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Regnum tuum. » « Regnum tuum. »

Patris enim dicitur hoc regnum: quia Patris enim dicitur hoc regnum: quia in ipso regnat, quia hoc Filio dedit, et in ipso regnat, quia hoc Filio dedit, et quia in ipsum adoptionis filios ducit, et quia in ipsum adoptionis filios ducit, et a Filio rege cum omnibus in quibus est, a Filio rege cum omnibus in quibus est, et qui in ipso sunt, in fine tradetur. De et qui in ipso sunt, in fine tradetur. De primo, Isa. xxxi, 22 : Dominus legifer primo, Isa. xxxi, 22 : Dominus legifer noster, Dominus rex noster: ipse salva- noster, Dominus rex noster: ipse salva- bit nos. Psal. XCII, 1: Dominus regna- bit nos. Psal. XCII, 1: Dominus regna- vit, decorem indutus est, etc. vit, decorem indutus est, etc.

De secundo, quod regnum dedit Filio De secundo, quod regnum dedit Filio quem misit ad nos, Jerem. xXVII, 5: quem misit ad nos, Jerem. xXVII, 5: Suscitabo David, etc. Psal. LXXI, 2 : Suscitabo David, etc. Psal. LXXI, 2 : Deus, judicium tuum regi da, etc. Daniel. Deus, judicium tuum regi da, etc. Daniel. VII, 13 et 14 Cum nubibus cœli quasi VII, 13 et 14 Cum nubibus cœli quasi Filius hominis veniebat, et usque ad an- Filius hominis veniebat, et usque ad an- tiquum dierum pervenit. Et in conspe- tiquum dierum pervenit. Et in conspe- ctu ejus obtulerunt eum: et dedit ei ctu ejus obtulerunt eum: et dedit ei

1 1

2 Psal. XLVI, 3. 2 Psal. XLVI, 3.

· Vulgata habet, Daniel. I, 54: Benedictus es · Vulgata habet, Daniel. I, 54: Benedictus es

271 271

potestatem, et honorem, et regnum : et potestatem, et honorem, et regnum : et omnes populi, tribus, et linguæ ipsi ser- omnes populi, tribus, et linguæ ipsi ser- vient. vient.

De tertio, quod in ipsum filios adop- De tertio, quod in ipsum filios adop- tionis traducit, ad Coloss. I, 13, dicitur, tionis traducit, ad Coloss. I, 13, dicitur, quod eripuit nos de potestate tenebra- quod eripuit nos de potestate tenebra- rum, et transtulit in regnum filii dile- rum, et transtulit in regnum filii dile- ctionis suæ. Matth. xx, 23: Sedere ad ctionis suæ. Matth. xx, 23: Sedere ad dexteram meam vel sinistram non est dexteram meam vel sinistram non est

meum dare vobis, sed quibus paratum meum dare vobis, sed quibus paratum est a Patre meo. est a Patre meo.

De quarto, quod regnum a Filio Patri De quarto, quod regnum a Filio Patri offeratur, ut in perpetuum cum ipso re- offeratur, ut in perpetuum cum ipso re- gnent Sancti, dicitur, I ad Corinth. xv, gnent Sancti, dicitur, I ad Corinth. xv, 24 Cum tradiderit regnum Deo et Pa- 24 Cum tradiderit regnum Deo et Pa- tri. Tunc enim regno pleno perfectum tri. Tunc enim regno pleno perfectum erit omne propositum Patris, pro quo erit omne propositum Patris, pro quo misit Filium. Baruch, v, 6: Adducet misit Filium. Baruch, v, 6: Adducet illos Dominus ad te portatos in honorem illos Dominus ad te portatos in honorem sicut filios regni. sicut filios regni.

Hoc igitur est « regnum tuum, » ha- Hoc igitur est « regnum tuum, » ha- bens æterni Regis insignia: decorem in bens æterni Regis insignia: decorem in veste lucidissimæ conversationis, fibu- veste lucidissimæ conversationis, fibu- lam claudentem sinum per incorruptio- lam claudentem sinum per incorruptio- nem secreti cordis: quia ad hoc fibula nem secreti cordis: quia ad hoc fibula regibus dabatur, quod scirent sinum se- regibus dabatur, quod scirent sinum se- creti cordis clausum retinere: habens creti cordis clausum retinere: habens etiam sceptrum divinæ rectitudinis om- etiam sceptrum divinæ rectitudinis om- nia recte dirigendo per judicium rectum : nia recte dirigendo per judicium rectum : et habens diadema speciei in capite, et habens diadema speciei in capite, quod significat in ipso totum circuitum quod significat in ipso totum circuitum orbis orbis

quia quidquid pulchritudinis in quia quidquid pulchritudinis in orbe cœli est, totum ambit mentem, quæ orbe cœli est, totum ambit mentem, quæ est in capite ejus. Sapient. v, 17: Acci- est in capite ejus. Sapient. v, 17: Acci- pient regnum decoris, quoad vestem lu- pient regnum decoris, quoad vestem lu- minis et diadema speciei de manu Do- minis et diadema speciei de manu Do- mini, quoad coronam pulchritudinis to- mini, quoad coronam pulchritudinis to- tius ornatus coelestis, qui ambit capita tius ornatus coelestis, qui ambit capita eorum. De sceptro, Daniel. III, 54: Be- eorum. De sceptro, Daniel. III, 54: Be- nedictus es supra sceptrum sanctum re- nedictus es supra sceptrum sanctum re- gni tui. Psal. XLIV, 7: Virga directio- gni tui. Psal. XLIV, 7: Virga directio- nis, virga regni tui. I Machab. x, 89: nis, virga regni tui. I Machab. x, 89: Misit Jonathæ Alexander fibulam au- Misit Jonathæ Alexander fibulam au- ream, sicut consuetudo est dari cognatis ream, sicut consuetudo est dari cognatis regum. Fibula hæc significat absconsio- regum. Fibula hæc significat absconsio- nem consilii, quæ præcipue necessaria nem consilii, quæ præcipue necessaria

in throno regni tui. in throno regni tui.

272 272

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est filiis regis, ne revelent cuilibet secre- est filiis regis, ne revelent cuilibet secre- tum conscientiæ suæ. Proverb. xxxi, 4: tum conscientiæ suæ. Proverb. xxxi, 4: Noli regibus, o Lamuel, noli regibus Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum. Tob. x1, 7: Sacramentum dare vinum. Tob. x1, 7: Sacramentum regis abscondere bonum est. regis abscondere bonum est.

<< Tuum >> << Tuum >>

Igitur, o Pater, est hoc hoc regnum Igitur, o Pater, est hoc hoc regnum decoris in tuo diademate fulget tota decoris in tuo diademate fulget tota pulchritudo coelestis per circuitum orbis: pulchritudo coelestis per circuitum orbis: in cujus manu sceptrum est rectitudinis, in cujus manu sceptrum est rectitudinis, eaque omnis rectitudo est, certius verbis eaque omnis rectitudo est, certius verbis et sententiis in cujus conscientia sacra- et sententiis in cujus conscientia sacra- menta consiliorum sunt abscondita: in menta consiliorum sunt abscondita: in cujus conversatione fulgens et regalis cujus conversatione fulgens et regalis præfulget conversatio virtutis. præfulget conversatio virtutis. Hoc igitur regnum tuum Hoc igitur regnum tuum

: :

« Adveniat. » « Adveniat. »

Et non dicit, quod nos veniamus ad Et non dicit, quod nos veniamus ad regnum: quoniam virtutem non habe- regnum: quoniam virtutem non habe- mus ex nobis, ut veniamus ad ipsum. mus ex nobis, ut veniamus ad ipsum. Sed si ipsum primo venerit ad nos, tunc Sed si ipsum primo venerit ad nos, tunc virtute ipsius veniemus tandem ad ipsum. virtute ipsius veniemus tandem ad ipsum. Propter hoc, infra. vi, 33, dicit, quod Propter hoc, infra. vi, 33, dicit, quod quæramus primum regnum Dei et justi- quæramus primum regnum Dei et justi- tiam ejus, quia virtute regni et justitiæ tiam ejus, quia virtute regni et justitiæ ipsius tracti veniemus ad regnum. Psal. ipsius tracti veniemus ad regnum. Psal. XLIV, 5: Specie tua et pulchritudine tua XLIV, 5: Specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede, et regna. intende, prospere procede, et regna. Species enim virtutis, et pulchritudo Species enim virtutis, et pulchritudo conversationis, quæ sunt de regno, fa- conversationis, quæ sunt de regno, fa- ciunt intendere, et procedere ad regnan- ciunt intendere, et procedere ad regnan- dum (alias, ad regnum Dei). Nec dicit: dum (alias, ad regnum Dei). Nec dicit: Veniat regnum tuum, quoniam regnum Veniat regnum tuum, quoniam regnum Dei per causam et per seipsum semper Dei per causam et per seipsum semper venit in multis: sed non prodest nobis, venit in multis: sed non prodest nobis, nisi adveniat ad nos. Unde, Matth. xII, nisi adveniat ad nos. Unde, Matth. xII, 28, et Luc. XI, 20, dixit quibusdam: Si in 28, et Luc. XI, 20, dixit quibusdam: Si in digito Dei ejicio dæmonia, profecto per- digito Dei ejicio dæmonia, profecto per- venit in vos regnum Dei, hoc est, inter venit in vos regnum Dei, hoc est, inter vos venit per causam, quæ est gratia vos venit per causam, quæ est gratia Evangelii. Sed non profuit eis, nisi ad Evangelii. Sed non profuit eis, nisi ad eos veniret. Non enim novit me (alias, eos veniret. Non enim novit me (alias, veniet in me), nisi quod sociatur mihi. Et veniet in me), nisi quod sociatur mihi. Et

1 Cf. Matth, 2 et iv, 17, et multa alia loca 1 Cf. Matth, 2 et iv, 17, et multa alia loca

ex quo regnum Dei potestas est perfectæ ex quo regnum Dei potestas est perfectæ justitiæ, ad nos venit regnum Dei, justitiæ, ad nos venit regnum Dei, quando quidem nos præveniens vindi- quando quidem nos præveniens vindi- cat sibi, et postea nobis sociatur in opere, cat sibi, et postea nobis sociatur in opere, ut cooperemur eidem ad justitiam regni ut cooperemur eidem ad justitiam regni perficiendam. Et ideo, Matth. xx1, 43, di- perficiendam. Et ideo, Matth. xx1, 43, di- xit quibusdam Christus: Auferetur a xit quibusdam Christus: Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti fa- vobis regnum Dei, et dabitur genti fa- cienti fructus ejus. cienti fructus ejus.

1 1

Et attende quod dicit, « Adveniat, » Et attende quod dicit, « Adveniat, » quasi continue optemus ipsum venire: quasi continue optemus ipsum venire: quia non est adeo justus, quod totum quia non est adeo justus, quod totum regnum Dei sibi advenerit. Unde etiam regnum Dei sibi advenerit. Unde etiam supra dicit, quod appropinquavit re- supra dicit, quod appropinquavit re- gnum cælorum: paulatim enim et pau- gnum cælorum: paulatim enim et pau- latim venit regnum Dei, donec tandem latim venit regnum Dei, donec tandem totum obtinet hominem. Et hoc est, quod totum obtinet hominem. Et hoc est, quod dicit, Psal. II, 10 et 11: Et nunc, reges, in- dicit, Psal. II, 10 et 11: Et nunc, reges, in- telligite erudimini, qui judicatis ter- telligite erudimini, qui judicatis ter- ram. Servite Domino in timore, et exsul- ram. Servite Domino in timore, et exsul- tate ei cum tremore. Sapient. vI; 22 et 23: tate ei cum tremore. Sapient. vI; 22 et 23: Si delectamini in sedibus et sceptris, o Si delectamini in sedibus et sceptris, o reges populi, diligite sapientiam, ut in reges populi, diligite sapientiam, ut in perpetuum regnetis diligite lumen sa- perpetuum regnetis diligite lumen sa- pientiæ, omnes qui præestis populis. Ideo, pientiæ, omnes qui præestis populis. Ideo, Matth. xx, 22, cum mater filiorum Zebe- Matth. xx, 22, cum mater filiorum Zebe- dæi oraret, et peteret ut duo filii sui dæi oraret, et peteret ut duo filii sui sederent, unus ad dexteram et alter ad sederent, unus ad dexteram et alter ad sinistram in regno Christi, et regnum sinistram in regno Christi, et regnum eis non adhuc advenisset per justitiam, eis non adhuc advenisset per justitiam, dixit Christus Nescitis quid petatis. Non dixit Christus Nescitis quid petatis. Non enim ad honorem regni perveniet, nisi enim ad honorem regni perveniet, nisi cui primum regnum advenit per obser- cui primum regnum advenit per obser- vationem legum, et virtutum, et justi- vationem legum, et virtutum, et justi- tiæ, et potestatis secundum modum qui tiæ, et potestatis secundum modum qui prædictus est. prædictus est.

« Fiat voluntas tua. » « Fiat voluntas tua. »

Post petitionem de potestate, subjun- Post petitionem de potestate, subjun- git petitionem de perfectione operis: et git petitionem de perfectione operis: et circa hanc dicit duo: operis scilicet per- circa hanc dicit duo: operis scilicet per- fectionem, et perfecti operis formam. fectionem, et perfecti operis formam.

Operis perfectio notatur in hoc, quod Operis perfectio notatur in hoc, quod dicit: «Fiat voluntas tua. » dicit: «Fiat voluntas tua. »

Et circa perfectionem tria dicit: cau- Et circa perfectionem tria dicit: cau- sam veram operis, quæ est « voluntas. » sam veram operis, quæ est « voluntas. »

» »

IN EVANG. MATTHÆI, VI-10. IN EVANG. MATTHÆI, VI-10.

» »

Secundo, rationem operis, quando dicit, Secundo, rationem operis, quando dicit, « tua, » quia hæc nobis præcipua est « tua, » quia hæc nobis præcipua est ratio operis, si Dei est voluntas quod fa- ratio operis, si Dei est voluntas quod fa- cimus. Et tertio subjungitur operis per- cimus. Et tertio subjungitur operis per- fectio, quando dicit, « fiat. ( fectio, quando dicit, « fiat. ( Sicut autem volunt Aristoteles et Da- Sicut autem volunt Aristoteles et Da- mascenus, mascenus, Voluntas est appetitus cum Voluntas est appetitus cum ratione » et in hoc differt a concupi- ratione » et in hoc differt a concupi- scentia, quæ irrationabilis est. Et nisi scentia, quæ irrationabilis est. Et nisi improprie pro concupiscentia et appe- improprie pro concupiscentia et appe- titu irrationabili ponatur voluntas, tunc titu irrationabili ponatur voluntas, tunc habet in se quatuor: quorum unum et habet in se quatuor: quorum unum et primum est libertas naturæ et consilii et primum est libertas naturæ et consilii et complaciti. Secundum est, quod est mo- complaciti. Secundum est, quod est mo- tor omnium virtutum rationalium, et ad tor omnium virtutum rationalium, et ad ejus imperium agunt, aut cessant ab ejus imperium agunt, aut cessant ab actione, sicut dicit Augustinus. Si enim actione, sicut dicit Augustinus. Si enim volo, et quando volo, intelligo: et si volo, et quando volo, intelligo: et si volo, quando volo, video: et sic de aliis: volo, quando volo, video: et sic de aliis: unde voluntas motor est in omnibus in unde voluntas motor est in omnibus in toto regno intellectualis naturæ, quæ- toto regno intellectualis naturæ, quæ- cumque sit, sive creata, sive increata. cumque sit, sive creata, sive increata. Tertium est, quod voluntas post omnes Tertium est, quod voluntas post omnes impetum facit ad opus, et est causa impetum facit ad opus, et est causa operis. Quartum est quod dicunt Aristo- operis. Quartum est quod dicunt Aristo- teles et Damascenus, quod voluntas est in teles et Damascenus, quod voluntas est in ratione. Dicunt enim, quod in ratione ratione. Dicunt enim, quod in ratione voluntas sit in irrationali autem parte voluntas sit in irrationali autem parte desiderium, sive concupiscentia, et ani- desiderium, sive concupiscentia, et ani- mus, sive ira, sive irascibilis. mus, sive ira, sive irascibilis.

Ex istis quatuor proprietatibus quatuor Ex istis quatuor proprietatibus quatuor accipimus in voluntate attendenda: om- accipimus in voluntate attendenda: om- nium enim libera est, et non vult opus nium enim libera est, et non vult opus servile omnium autem generalis om- servile omnium autem generalis om- nium aliarum potentiarum motor est, et nium aliarum potentiarum motor est, et non vult secundum partem, sive imper- non vult secundum partem, sive imper- fectum omnium autem impetum ipsa fectum omnium autem impetum ipsa sola facit ad opus, et vult opus promptum sola facit ad opus, et vult opus promptum et paratum et quia cum ratione est, et paratum et quia cum ratione est, vult opus ex rationis inquisitione ordina- vult opus ex rationis inquisitione ordina-

tum. tum.

Primum autem horum (quod libertas Primum autem horum (quod libertas est) ad hoc quod perficiatur, tres con- est) ad hoc quod perficiatur, tres con- currunt libertates: a coactione videlicet, currunt libertates: a coactione videlicet, quæ est libertas naturæ ipsius volunta- quæ est libertas naturæ ipsius volunta- tis et libertas consilii, quæ est ne obli- tis et libertas consilii, quæ est ne obli- getur perversitati: et libertas compla- getur perversitati: et libertas compla- citi, quæ est ne indevotioni et insipidi- citi, quæ est ne indevotioni et insipidi- tati obligetur. Non enim liber est, quii tati obligetur. Non enim liber est, quii

XX XX

273 273

cogitur: nec liber est, sicut dicit Tullius cogitur: nec liber est, sicut dicit Tullius in libro de Locis liberalibus, qui subjacet in libro de Locis liberalibus, qui subjacet perversitati: quia, sicut dicit Augusti- perversitati: quia, sicut dicit Augusti- nus, qui potest ea quæ sibi non prosunt, nus, qui potest ea quæ sibi non prosunt, nec expediunt, quanto magis potest illa, nec expediunt, quanto magis potest illa, tanto magis adversitas et perversitas tanto magis adversitas et perversitas possunt in illum. Similiter, qui non ha- possunt in illum. Similiter, qui non ha- bet totum complacitum in hoc quod agit, bet totum complacitum in hoc quod agit, et non sapit sibi neque pascitur, in hoc et non sapit sibi neque pascitur, in hoc quod facit, non perfecte liber est, et ali- quod facit, non perfecte liber est, et ali- quo modo nolens facit: vellet enim hoc quo modo nolens facit: vellet enim hoc non facere, eo quod hoc non placet: et non facere, eo quod hoc non placet: et ideo severitatis (alias, servilitatis) ali- ideo severitatis (alias, servilitatis) ali- quid habet, vel ex timore, vel ex alte- quid habet, vel ex timore, vel ex alte- rius amore, quod cum isto stare non rius amore, quod cum isto stare non potest. Quia, sicut dicit Philosophus, potest. Quia, sicut dicit Philosophus, « Liberum dicimus, qui causa sui « Liberum dicimus, qui causa sui « est, et non causa cujusque alterius. » « est, et non causa cujusque alterius. » Sic etiam libera est voluntas in opere, Sic etiam libera est voluntas in opere, vel volito, quod causa sui, et non causa vel volito, quod causa sui, et non causa cujusque alterius facit. cujusque alterius facit.

Adhuc dicit Augustinus, quod « li- Adhuc dicit Augustinus, quod « li- « bertas voluntatis triplex est, naturæ, « bertas voluntatis triplex est, naturæ, « gratiæ, et gloriæ. » Libertas naturæ « gratiæ, et gloriæ. » Libertas naturæ dat nobis facere hoc vel illud, libertas dat nobis facere hoc vel illud, libertas gratiæ adjuvat voluntatem naturæ, et li- gratiæ adjuvat voluntatem naturæ, et li- bertas gloriæ perficit libertatem gratiæ. bertas gloriæ perficit libertatem gratiæ. Libertas naturæ liberat a coactione, li- Libertas naturæ liberat a coactione, li- bertas gratiæ liberat a culpa, libertas bertas gratiæ liberat a culpa, libertas gloriæ liberat a miseria. Multas ei obli- gloriæ liberat a miseria. Multas ei obli- gationes habet natura: quia dicit Aristo- gationes habet natura: quia dicit Aristo- teles, quod multipliciter humana na- teles, quod multipliciter humana na- «<tura ancilla est, et nihil est in ea libe- «<tura ancilla est, et nihil est in ea libe- << rum nisi voluntas, quæ facit hominem << rum nisi voluntas, quæ facit hominem «< causam esse suorum actuum. » Liber- «< causam esse suorum actuum. » Liber- tas autem gratiæ tangit formam, quæ li- tas autem gratiæ tangit formam, quæ li- beraliter et liberis intendit actibus. Li- beraliter et liberis intendit actibus. Li- bere enim facit, quando non coactionis, bere enim facit, quando non coactionis, sed amoris causa voluntas fertur ad sed amoris causa voluntas fertur ad actum. Liberius autem, quando non actum. Liberius autem, quando non nisi honestis intendit, quæ sola libera nisi honestis intendit, quæ sola libera sunt quia sola propter se appetuntur. sunt quia sola propter se appetuntur. Sed libertas gloriæ conjungit liberrime: Sed libertas gloriæ conjungit liberrime: cui cum conjuncta fuerit voluntas, li- cui cum conjuncta fuerit voluntas, li- bertatem habet volendi et agendi quod bertatem habet volendi et agendi quod vult: eo quod tunc numquam aliquid ser- vult: eo quod tunc numquam aliquid ser- viliter, vel servile vult ex immobilitate viliter, vel servile vult ex immobilitate æternæ libertatis, quæ format (alias, æternæ libertatis, quæ format (alias, nformat) eam. nformat) eam.

18 18

274 274

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

De his igitur differentiis voluntatis De his igitur differentiis voluntatis loquentes ostendemus, qualiter debet loquentes ostendemus, qualiter debet fieri voluntas Patris: quoniam sua vo- fieri voluntas Patris: quoniam sua vo- luntas non fit nisi per nostram volunta- luntas non fit nisi per nostram volunta- tem sicut etiam nostra voluntas cau- tem sicut etiam nostra voluntas cau- sata et exemplata est a sua volunta- sata et exemplata est a sua volunta- te. te.

Dicamus igitur primo de voluntate Dicamus igitur primo de voluntate secundum quod informatur libertate na- secundum quod informatur libertate na- turæ et a coactione, quod hoc facit, turæ et a coactione, quod hoc facit, quod sumus domini nostrorum actuum. quod sumus domini nostrorum actuum. Tunc autem facimus libere, quando nullo Tunc autem facimus libere, quando nullo cogente extra, nulla necessitate extor- cogente extra, nulla necessitate extor- quente, solo amore Patris facimus ejus quente, solo amore Patris facimus ejus voluntatem, non commodi, vel timoris voluntatem, non commodi, vel timoris alicujus causa. I Petr. 11, 16: Quasi li- alicujus causa. I Petr. 11, 16: Quasi li- beri, et non quasi velamen habentes ma- beri, et non quasi velamen habentes ma- litiæ libertatem, sed sicut servi Dei. litiæ libertatem, sed sicut servi Dei. Quasi dicat: Licet sitis servi Dei, tamen Quasi dicat: Licet sitis servi Dei, tamen quasi liberi facite bona: non sicut illi quasi liberi facite bona: non sicut illi qui libertatem commutant (alias, conver- qui libertatem commutant (alias, conver- tunt) in velamen, dicentes, quod si liberi tunt) in velamen, dicentes, quod si liberi sint, quod possunt agere quod volunt. sint, quod possunt agere quod volunt. Eccli. xxxi, 10: Qui potuit transgredi, Eccli. xxxi, 10: Qui potuit transgredi, et non est transgressus: facere mala, et et non est transgressus: facere mala, et non fecit. Sicut Dominus dat nobis for- non fecit. Sicut Dominus dat nobis for- mam benefaciendi. Matth. xx, 15: Aut mam benefaciendi. Matth. xx, 15: Aut non licet mihi quod volo facere? an ocu- non licet mihi quod volo facere? an ocu- lus tuus nequam est, quia ego bonus lus tuus nequam est, quia ego bonus sum? Non enim placent Deo coacta ser- sum? Non enim placent Deo coacta ser- vitia. Eccli. xv, 14 et seq. Deus ab ini- vitia. Eccli. xv, 14 et seq. Deus ab ini- tio constituit hominem, et reliquit illum tio constituit hominem, et reliquit illum in manu consilii sui. Adjecit mandala in manu consilii sui. Adjecit mandala et præcepta sua. Si volueris mandata ser- et præcepta sua. Si volueris mandata ser- vare, conservabunt te, et in perpetuum vare, conservabunt te, et in perpetuum fidem placitam facere. Apposuit tibi fidem placitam facere. Apposuit tibi aquam et ignem, ad quod volueris porrige aquam et ignem, ad quod volueris porrige manum tuam. Item, ibidem, y. 18: Ante manum tuam. Item, ibidem, y. 18: Ante hominem vita et mors, bonum et ma- hominem vita et mors, bonum et ma- lum: quod placuerit ei dabitur illi. lum: quod placuerit ei dabitur illi. Hæc enim est causa, quod sumus arbi- Hæc enim est causa, quod sumus arbi- tri nostræ voluntatis: ut si bene fa- tri nostræ voluntatis: ut si bene fa- ciamus, ex nostro aliquid sit ibi: et si ciamus, ex nostro aliquid sit ibi: et si male facimus, hoc etiam non sit impune, male facimus, hoc etiam non sit impune, cum ex nobis quod volumus, facere cum ex nobis quod volumus, facere possumus. Isa. 1, 19 et 20: Si volueritis, possumus. Isa. 1, 19 et 20: Si volueritis, et audieritis me, bona terræ comedetis. et audieritis me, bona terræ comedetis. Quod si nolueritis, et me ad iracundiam Quod si nolueritis, et me ad iracundiam provocaveritis, gladius devorabit vos. provocaveritis, gladius devorabit vos.

Hoc enim justum est, cum domini simus Hoc enim justum est, cum domini simus actuum nostrorum. actuum nostrorum.

Libertas autem consilii est, qua homo Libertas autem consilii est, qua homo habet in potestate suum consilium sequi, habet in potestate suum consilium sequi, vel non vel melius dicatur, qua homo vel non vel melius dicatur, qua homo libere sibi consulit, et libera opera ex libere sibi consulit, et libera opera ex consilio suo sequenda determinat: ratio consilio suo sequenda determinat: ratio enim hominis semper aliquid consulit, et enim hominis semper aliquid consulit, et quando libere libera sequitur consilia, quando libere libera sequitur consilia, tunc libertatem sequitur consilii, non tunc libertatem sequitur consilii, non illectus concupiscentia et abstractus. illectus concupiscentia et abstractus. Psal. cx, 1 In consilio justorum et Psal. cx, 1 In consilio justorum et congregatione. Eccli. xxx11, 24: Fili, congregatione. Eccli. xxx11, 24: Fili, sine consilio nihil facias, et post factum sine consilio nihil facias, et post factum non pænitebis. Aliquando enim homo non pænitebis. Aliquando enim homo avertitur a proprio consilio non ex li- avertitur a proprio consilio non ex li- bertate, sed potius ex obligatione con- bertate, sed potius ex obligatione con- cupiscentiæ, vel infirmitatis. Proverb. cupiscentiæ, vel infirmitatis. Proverb. XI, 14 Salus, ubi multa consilia. Pro- XI, 14 Salus, ubi multa consilia. Pro- verb. XII, 10: Qui agunt omnia cum verb. XII, 10: Qui agunt omnia cum consilio, reguntur sapientia. Hæc igi- consilio, reguntur sapientia. Hæc igi- tur est libertas consilii, quando homo tur est libertas consilii, quando homo nulla obligatione recedit a consilio recto. nulla obligatione recedit a consilio recto. Eccli. xxx11, 24: Fili, sine consilio nihil Eccli. xxx11, 24: Fili, sine consilio nihil facias, et post factum non pænitebis: facias, et post factum non pænitebis: Si enim consulatur conscientia, consulet Si enim consulatur conscientia, consulet melius. Sic igitur libere fit et consul- melius. Sic igitur libere fit et consul-

te. te.

Libertas autem complaciti est, quando Libertas autem complaciti est, quando ideo facit, quia in bono pascitur et de- ideo facit, quia in bono pascitur et de- lectatur. Psal. xxxvI, 4: Delectare in lectatur. Psal. xxxvI, 4: Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Psal. LXI, 6: Sicut adipe et pin- tui. Psal. LXI, 6: Sicut adipe et pin- guedine repleatur anima mea, et labiis guedine repleatur anima mea, et labiis exsultationis laudabit os meum. De his exsultationis laudabit os meum. De his tribus dicit Apostolus, ad Roman. XII, 2: tribus dicit Apostolus, ad Roman. XII, 2: Probetis quæ sit voluntas Dei bona, et Probetis quæ sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta. Perfecta enim beneplacens, et perfecta. Perfecta enim est ex consilio, beneplacens ex compla- est ex consilio, beneplacens ex compla- cito, et bona ex libertate. Et efficitur his cito, et bona ex libertate. Et efficitur his tribus laudabile bonum. Primum eniin tribus laudabile bonum. Primum eniin aufert ab opere timorem servilem, se- aufert ab opere timorem servilem, se- cundum perversitatem, et tertium inde- cundum perversitatem, et tertium inde- votionem. Quoad primum dicit, Psal. votionem. Quoad primum dicit, Psal. LIII, 8: Voluntarie sacrificabo tibi. Quoad LIII, 8: Voluntarie sacrificabo tibi. Quoad secundum, Tob. IV, 20: Omnia consilia secundum, Tob. IV, 20: Omnia consilia tua in ipso permaneant. De tertio, Deu- tua in ipso permaneant. De tertio, Deu- ter. xxxi, 12: Quasi in thalamo tola ter. xxxi, 12: Quasi in thalamo tola die morabitur, et inter humeros illius re- die morabitur, et inter humeros illius re-

IN EVANG. MATTHÆI, VI-10. IN EVANG. MATTHÆI, VI-10.

quiescet. Psal. LXXVI, 4: Memor fui quiescet. Psal. LXXVI, 4: Memor fui Dei, et delectatus sum. Non enim debet Dei, et delectatus sum. Non enim debet credi, quod aliqua voluntas in hoc sit credi, quod aliqua voluntas in hoc sit libera, quod ad malum potest flecti, vel libera, quod ad malum potest flecti, vel perversum consilium sequi, vel indevote perversum consilium sequi, vel indevote facere obsequium Dei. Libertas enim ho- facere obsequium Dei. Libertas enim ho- minis est ex hoc, quod homo causa sui minis est ex hoc, quod homo causa sui incipit esse bonum autem hominis to- incipit esse bonum autem hominis to- tum, Deus. Et quando in illum libere et tum, Deus. Et quando in illum libere et consulte et placite movetur, tunc liber consulte et placite movetur, tunc liber estaliter autem se habens, servus estaliter autem se habens, servus

est. est.

Similiter est de aliis libertatibus na- Similiter est de aliis libertatibus na- turæ, gratiæ et gloriæ. Naturæ enim li- turæ, gratiæ et gloriæ. Naturæ enim li- bertas est, quando natura nulli se sub- bertas est, quando natura nulli se sub- dit servili, sicut quando homo tenet dit servili, sicut quando homo tenet naturam in dignitate naturali, non per- naturam in dignitate naturali, non per- mittens quod bestialiter vilescat et ser- mittens quod bestialiter vilescat et ser- viat. Sic liberos præcipue decet esse viat. Sic liberos præcipue decet esse filios Dei sicut dicitur, III Reg. ix, 22, filios Dei sicut dicitur, III Reg. ix, 22, quod Salomon de filiis Israel neminem quod Salomon de filiis Israel neminem servire constituit. Genes. XXI, 10: Non servire constituit. Genes. XXI, 10: Non erit hæres filius ancillæ cum filio meo erit hæres filius ancillæ cum filio meo Isaac, dixit Sara, quæ libera fuit. Unde Isaac, dixit Sara, quæ libera fuit. Unde Tullius dicit, quod « non est liber, qui Tullius dicit, quod « non est liber, qui « inferioribus se ancillatur. » Liber enim « inferioribus se ancillatur. » Liber enim in homine intellectus est, et illum se- in homine intellectus est, et illum se- quens sequitur libertatem sequens au- quens sequitur libertatem sequens au- tem subjugalem bestialitatem sensualita- tem subjugalem bestialitatem sensualita- tis, non habet naturæ libertatem. Ad tis, non habet naturæ libertatem. Ad Galat. IV, 31 Non sumus ancillæ filii, Galat. IV, 31 Non sumus ancillæ filii, sed liberæ qua libertate Christus nos li- sed liberæ qua libertate Christus nos li- beravit. Et, ad Galat. v, 13: Vos in li- beravit. Et, ad Galat. v, 13: Vos in li- bertatem vocati estis, fratres: tantum bertatem vocati estis, fratres: tantum ne libertatem vestram in occasionem detis ne libertatem vestram in occasionem detis carnis. carnis.

De libertate gratiæ, Joan. vIII, 31 et De libertate gratiæ, Joan. vIII, 31 et 32: Si vos manseritis in sermone meo, 32: Si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis: et cognoscetis vere discipuli mei eritis: et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. Hæc veritatem, et veritas liberabit vos. Hæc autem libertas est, quando homo libere autem libertas est, quando homo libere secundum libertatis formam prosequitur secundum libertatis formam prosequitur gratiam, non inclinatus in aliquam pec- gratiam, non inclinatus in aliquam pec- cati servitutem. cati servitutem.

Libertas gloriæ perfecte erit in pa- Libertas gloriæ perfecte erit in pa- tria. Sed etiam hic habentur primitiæ tria. Sed etiam hic habentur primitiæ ejus, quando homo in gaudio spe gloriæ ejus, quando homo in gaudio spe gloriæ facit hoc quod facit, sicut dicitur, Ba- facit hoc quod facit, sicut dicitur, Ba- ruch, iv, 37: Veniunt collecti ab Oriente ruch, iv, 37: Veniunt collecti ab Oriente

275 275

usque ad Occidentem, in verbo Sancti, usque ad Occidentem, in verbo Sancti, gaudentes in honore Dei. Et, Isa. LXI, gaudentes in honore Dei. Et, Isa. LXI, 10: Gaudens gaudebo in Domino, et 10: Gaudens gaudebo in Domino, et exsulsabit anima mea in Deo meo. exsulsabit anima mea in Deo meo.

Secundum ergo hunc modum, ex pri- Secundum ergo hunc modum, ex pri- ma libertate efficitur opus voluntarium, ma libertate efficitur opus voluntarium, ex secunda consultum, ex tertia devo- ex secunda consultum, ex tertia devo- tum, ex quarta humane liberum, ex tum, ex quarta humane liberum, ex quinta meritorium et bonum, ex sexta quinta meritorium et bonum, ex sexta jucundum et gloriosum et tunc est Deo jucundum et gloriosum et tunc est Deo acceptum, quia tunc est divinæ volun- acceptum, quia tunc est divinæ volun- tati consonum. Hæc igitur est libertas, tati consonum. Hæc igitur est libertas, in qua debet fieri voluntas Patris, sicut in qua debet fieri voluntas Patris, sicut dicit Apostolus, ad Roman. või, 21 et dicit Apostolus, ad Roman. või, 21 et 22, quod ipsa creatura liberabitur a ser- 22, quod ipsa creatura liberabitur a ser- vitute corruptionis, in libertatem gloriæ vitute corruptionis, in libertatem gloriæ filiorum Dei. Scimus enim quod omnis filiorum Dei. Scimus enim quod omnis creatura ingemiscit, et parturit usque creatura ingemiscit, et parturit usque adhuc. In hac enim libertate Dei fulgent, adhuc. In hac enim libertate Dei fulgent, et voluntatem Patris perficiunt hi qui ve- et voluntatem Patris perficiunt hi qui ve- ri sunt filii Dei. ri sunt filii Dei.

Secundum autem est, quod voluntas Secundum autem est, quod voluntas est motor omnium virtutum intellectua- est motor omnium virtutum intellectua- lium, rationalium, et sensitivarum, et lium, rationalium, et sensitivarum, et etiam membrorum ita quod omnis ta- etiam membrorum ita quod omnis ta- lis motus vocatur motus voluntarius: et lis motus vocatur motus voluntarius: et sic voluntas est universaliter motor in sic voluntas est universaliter motor in regno animæ in hoc etiam similitudi- regno animæ in hoc etiam similitudi- nem habens voluntatis Patris, quæ om- nem habens voluntatis Patris, quæ om- nia movet, sicut dicitur, Esther, XIII, 9: nia movet, sicut dicitur, Esther, XIII, 9: In ditione tua cuncta sunt posita, et In ditione tua cuncta sunt posita, et non est qui possit tuæ resistere volunta- non est qui possit tuæ resistere volunta- ti. Hoc autem ideo Deus fecit, quod om- ti. Hoc autem ideo Deus fecit, quod om- nium potentiarum, et membrorum mo- nium potentiarum, et membrorum mo- tum concessit liberrime, ut per illud om- tum concessit liberrime, ut per illud om- nia in suam voluntatem peragendam or- nia in suam voluntatem peragendam or- dinaret, et nullum esset ex omnibus, per dinaret, et nullum esset ex omnibus, per quod voluntas Dei non complereretur. quod voluntas Dei non complereretur. Ad Roman. vi, 13: Exhibete vos Deo Ad Roman. vi, 13: Exhibete vos Deo tamquam ex mortuis viventes, et mem- tamquam ex mortuis viventes, et mem- bra vestra arma justitiæ Deo. Psal. bra vestra arma justitiæ Deo. Psal. 10 Omnia ossa mea dicent: Do- 10 Omnia ossa mea dicent: Do- mine, quis similis tibi ? sicut dicitur, mine, quis similis tibi ? sicut dicitur, I ad Corinth. xv, 28, quod erit Deus I ad Corinth. xv, 28, quod erit Deus omnia in omnibus. Hinc est quod, Deu- omnia in omnibus. Hinc est quod, Deu- ter. VI, 5, et Matth. xx, 37, præcipitur ter. VI, 5, et Matth. xx, 37, præcipitur Dominus diligi ex toto corde, ex tota Dominus diligi ex toto corde, ex tota mente, ex tota anima, et ex omnibus mente, ex tota anima, et ex omnibus

XXXIV, XXXIV,

276 276

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

viribus quia omnia quæ voluntati sub- viribus quia omnia quæ voluntati sub- jiciuntur, ad voluntatis nobilissimum jiciuntur, ad voluntatis nobilissimum affectum sunt redigenda: qui affectus est affectum sunt redigenda: qui affectus est dilectio. Cor autem omnium est princi- dilectio. Cor autem omnium est princi- pium motuum, et omnia membra ad cor pium motuum, et omnia membra ad cor reducuntur et commoventur ab (alias, reducuntur et commoventur ab (alias, ex) ipso per voluntatem. Unde, Cantic. ex) ipso per voluntatem. Unde, Cantic. VIII, 6: Pone me ut signaculum super VIII, 6: Pone me ut signaculum super cor tuum, ut signaculum super bra- cor tuum, ut signaculum super bra- chium tuum. Super cor, propter univer- chium tuum. Super cor, propter univer- salem voluntatem et super brachium, salem voluntatem et super brachium, propter universalem operis potestatem et propter universalem operis potestatem et virtutem. Adjiciamus igitur istam operis virtutem. Adjiciamus igitur istam operis perfectionem, et dicamus: Cum volunta- perfectionem, et dicamus: Cum volunta- rie, consulte, devote, humane, meritorie, rie, consulte, devote, humane, meritorie, et gloriose fit voluntas Dei, tunc fiet ge- et gloriose fit voluntas Dei, tunc fiet ge- neraliter, et tunc est accepta. Non enim neraliter, et tunc est accepta. Non enim potest esse quod in uno fiat voluntas, potest esse quod in uno fiat voluntas, et non in alio, sed in omnibus oportet et non in alio, sed in omnibus oportet quod fiat. Exod. xxiv, 7: Omnia quæ quod fiat. Exod. xxiv, 7: Omnia quæ locutus est Dominus faciemus, et erimus locutus est Dominus faciemus, et erimus obedientes. obedientes.

Tertium est, quod voluntas est quæ Tertium est, quod voluntas est quæ in omnibus impetum facit ad opus : et in omnibus impetum facit ad opus : et in hoc notatur promptitudo et velocitas in hoc notatur promptitudo et velocitas ad opus. Paralip. xxix, 17: Populum I ad opus. Paralip. xxix, 17: Populum I tuum, qui hic repertus est, vidi cum in- tuum, qui hic repertus est, vidi cum in- genti gaudio tibi offerre donaria. Item, genti gaudio tibi offerre donaria. Item, ibidem, infra, y. 18: Custodi in æternum ibidem, infra, y. 18: Custodi in æternum hanc voluntatem cordis eorum, et semper hanc voluntatem cordis eorum, et semper in venerationem tui mens ista permaneat. in venerationem tui mens ista permaneat. II ad Corinth. VIII, 11: Quemadmodum II ad Corinth. VIII, 11: Quemadmodum promptus est animus voluntatis, ita sit promptus est animus voluntatis, ita sit et perficiendi ex eo quod habetis. Ad et perficiendi ex eo quod habetis. Ad Tit. II, 1 Dicto obedire, ad omne opus Tit. II, 1 Dicto obedire, ad omne opus bonum paratos esse. Ad Philip. 11, 14 bonum paratos esse. Ad Philip. 11, 14 et 15 et 15