IN EVANG. MATTHÆI, VI-3, 4. IN EVANG. MATTHÆI, VI-3, 4.

enim laude empta est, non facimus, sed enim laude empta est, non facimus, sed vendimus similiter cum instantia pe- vendimus similiter cum instantia pe- tentis extorta est, non facimus, sed cogi- tentis extorta est, non facimus, sed cogi- mur. Sed non facimus, quando sola gra- mur. Sed non facimus, quando sola gra- tia facimus, et voluntarie: ideo etiam tia facimus, et voluntarie: ideo etiam eleemosyna vocatur omnis gratia, quia eleemosyna vocatur omnis gratia, quia gratis vult dari in causa, et in dato, et gratis vult dari in causa, et in dato, et intentione. II ad Corinth. Ix, 8: Potens intentione. II ad Corinth. Ix, 8: Potens est Deus omnem gratiam abundare fa- est Deus omnem gratiam abundare fa- cere in vobis, ut in omnibus semper om- cere in vobis, ut in omnibus semper om- nem sufficientiam habentes, abundetis nem sufficientiam habentes, abundetis in omne opus bonum. in omne opus bonum.

« Faciente. » « Faciente. »

In hoc notatur perfectio eleemosynæ. In hoc notatur perfectio eleemosynæ. Est autem ejus perfectio ex profusione Est autem ejus perfectio ex profusione et largitate muneris, et lenitate sermonis, et largitate muneris, et lenitate sermonis, et expeditione collationis, et discretione et expeditione collationis, et discretione ejus, cui dandum est, pauperis. Et ab ejus, cui dandum est, pauperis. Et ab his quatuor operis istius resultat perfe- his quatuor operis istius resultat perfe-

ctio. ctio.

De profusione muneris, Proverb. 11, De profusione muneris, Proverb. 11, 9: Honora Dominum de tua substantia, 9: Honora Dominum de tua substantia, et de primitiis omnium frugum tuarum et de primitiis omnium frugum tuarum da ei, in sinu scilicet pauperum. Non da ei, in sinu scilicet pauperum. Non enim honorat qui non Deo dignum dat, enim honorat qui non Deo dignum dat, nec de primitiis offert qui vilia dat. Unde nec de primitiis offert qui vilia dat. Unde Abel, Genes. IV, 4, obtulit de adipibus Abel, Genes. IV, 4, obtulit de adipibus gregis sui. Il ad Corinth. 1x, 5: Præ- gregis sui. Il ad Corinth. 1x, 5: Præ- parent repromissam benedictionem hanc parent repromissam benedictionem hanc paratam esse, sic quasi benedictionem, paratam esse, sic quasi benedictionem, non tamquam avaritiam. non tamquam avaritiam.

De levitate sermonis, Eccli. xvIII, 16: De levitate sermonis, Eccli. xvIII, 16: Nonne ardorem refrigerabit ros? sic et Nonne ardorem refrigerabit ros? sic et verbum melius quam datum. verbum melius quam datum.

De expeditione collationis, Proverb. De expeditione collationis, Proverb. III, 28: Ne dicas amico tuo: Vade, et III, 28: Ne dicas amico tuo: Vade, et revertere, cras dabo tibi: cum statim revertere, cras dabo tibi: cum statim possis dare. possis dare.

De discretione ejus cui dandum est, De discretione ejus cui dandum est, Eccli. xII, 1 Si benefeceris, scito cui fe- Eccli. xII, 1 Si benefeceris, scito cui fe- ceris, et erit gratia in bonis tuis multa. ceris, et erit gratia in bonis tuis multa. Ad Roman. XII, 1: Rationabile sit obse- Ad Roman. XII, 1: Rationabile sit obse- quium vestrum. quium vestrum.

« Eleemosynam. » « Eleemosynam. »

Hic tangitur compassio quia non est Hic tangitur compassio quia non est

237 237

dandum ei qui non habet indigentiam : dandum ei qui non habet indigentiam : quia misericordiam non impendit oppor- quia misericordiam non impendit oppor- tunam, qui non attendit ejus, cui dat, tunam, qui non attendit ejus, cui dat, miseriam. Isa. LVIII, 7: Frange esurienti miseriam. Isa. LVIII, 7: Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque induc panem tuum, et egenos vagosque induc in domum tuam cum videris nudum, in domum tuam cum videris nudum, operi eum. Unde etiam semini appro- operi eum. Unde etiam semini appro- priatur eleemosyna: nec umquam se- priatur eleemosyna: nec umquam se- men super semen seminatur, vel ager bis men super semen seminatur, vel ager bis seminatur. Psal. cxxv, 6: Euntes ibant et seminatur. Psal. cxxv, 6: Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua. Flebant ex flebant, mittentes semina sua. Flebant ex compassione, seminabant eleemosynæ compassione, seminabant eleemosynæ collatione. collatione.

« Nesciat sinistra tua quid faciat « Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua. » dextera tua. »

Ecce eleemosynæ causa, sive spirituali- Ecce eleemosynæ causa, sive spirituali- tas. Si enim dextra est unde motus, sic- tas. Si enim dextra est unde motus, sic- ut in præhabitis diximus, et sinistra de- ut in præhabitis diximus, et sinistra de- fectus carnis, damnose sciret sinistra fectus carnis, damnose sciret sinistra eleemosynam, quia retraheret ab ea. eleemosynam, quia retraheret ab ea. Unde consulenda est dextra de eleemo- Unde consulenda est dextra de eleemo- syna, quæ secundum Apostolum, ad syna, quæ secundum Apostolum, ad Roman. VII. 22, condelectatur legi Dei Roman. VII. 22, condelectatur legi Dei secundum interiorem hominem, et est secundum interiorem hominem, et est conscia et condelectata operi virtutis. conscia et condelectata operi virtutis. Sinistra autem est id non bonum, quod Sinistra autem est id non bonum, quod habitat in carne nostra, quod incendit habitat in carne nostra, quod incendit (alias, intendit) ad æstum et flammam (alias, intendit) ad æstum et flammam vitiorum. Mich. VII, 5: Ab ea quæ dor- vitiorum. Mich. VII, 5: Ab ea quæ dor- mit in sinu tuo, custodi claustra oris tui. mit in sinu tuo, custodi claustra oris tui. Genes. xxII, 5: Exspectate hic cum asino : Genes. xxII, 5: Exspectate hic cum asino : ego et puer illuc usque properantes, ego et puer illuc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad postquam adoraverimus, revertemur ad vos. Puer est spiritus qui ab homine vos. Puer est spiritus qui ab homine assumendus est: servi sunt curæ car- assumendus est: servi sunt curæ car- nales, et asinus corpus, qui relinquendi nales, et asinus corpus, qui relinquendi sunt ad tempus, quia retrahunt a bono. sunt ad tempus, quia retrahunt a bono. Unde etiam famulis erat occultum Pa- Unde etiam famulis erat occultum Pa- triarchæ sacrificium. triarchæ sacrificium.

« Ut sit eleemosyna tua in abscondi- « Ut sit eleemosyna tua in abscondi-

to. » to. »

Ecce intentio. In abscondito enim de- Ecce intentio. In abscondito enim de- bet esse quoad intentionem. Eccli. xxix, bet esse quoad intentionem. Eccli. xxix, 15: Conclude eleemosynam in sinu pau- 15: Conclude eleemosynam in sinu pau-

238 238

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

peris, et hæc pro te exorabit ab omni peris, et hæc pro te exorabit ab omni

malo. malo.

« Et Pater tuus, qui videt in abscon- « Et Pater tuus, qui videt in abscon- dito, reddet tibi. >> dito, reddet tibi. >>

Ecce merces, per quam invitat ad oc- Ecce merces, per quam invitat ad oc- cultum intentionis. cultum intentionis.

Et dicit tria Dei affectum propter as- Et dicit tria Dei affectum propter as- similationes, et Dei acceptabilitatem, et similationes, et Dei acceptabilitatem, et eleemosynæ retributionem. eleemosynæ retributionem.

Affectum ex assimilatione tangit, cum Affectum ex assimilatione tangit, cum dicit: dicit:

« Pater tuus, » « Pater tuus, »

Quem imitaris, qui etiam sine jactan- Quem imitaris, qui etiam sine jactan- tia dona confert plurima. Jacob. 1, 5 : tia dona confert plurima. Jacob. 1, 5 : Dat omnibus affluenter, et non impro- Dat omnibus affluenter, et non impro- perat et ideo dicitur pater luminum, perat et ideo dicitur pater luminum, Ibidem, y. 17: Omne datum optimum, Ibidem, y. 17: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum : eaque descendens a Patre luminum : eaque mera liberalitate dat, et non ob gratiam mera liberalitate dat, et non ob gratiam favoris. Ad Ephes. IV, 8: Dedit dona ho- favoris. Ad Ephes. IV, 8: Dedit dona ho- minibus. minibus.

« Qui videt in abscondito. » « Qui videt in abscondito. »

Ecce acceptabilitas. Non enim loquitur Ecce acceptabilitas. Non enim loquitur de simplicis notitiæ visione : de qua de simplicis notitiæ visione : de qua di- di- cit, Proverb. v, 21 Respicit Dominus cit, Proverb. v, 21 Respicit Dominus vias hominis, et omnes gressus ejus con- vias hominis, et omnes gressus ejus con- siderat : sed de visione beneplaciti, siderat : sed de visione beneplaciti, quando cordis amorem indicat oculus, quando cordis amorem indicat oculus, Psal. XXXIII, 16: Oculi Domini super Psal. XXXIII, 16: Oculi Domini super justos, et aures ejus in preces eorum. justos, et aures ejus in preces eorum. I Reg. xvi, 7 Homo videt ea quæ pa- I Reg. xvi, 7 Homo videt ea quæ pa- rent, Dominus autem intuetur cor. rent, Dominus autem intuetur cor.

« Reddet tibi. »> « Reddet tibi. »>

Ecce retributio. Isa. III, 11: Retribu- Ecce retributio. Isa. III, 11: Retribu- tio manuum ejus fiet ei. Luc. XIV, 13 et tio manuum ejus fiet ei. Luc. XIV, 13 et 14 Cum facis convivium, voca paupe- 14 Cum facis convivium, voca paupe- res, debiles, claudos et cæcos: et beatus res, debiles, claudos et cæcos: et beatus eris, quia non habent retribuere tibi : eris, quia non habent retribuere tibi : retribuetur enim tibi in resurrectione ju- retribuetur enim tibi in resurrectione ju-

storum. storum.

: :

Illud autem, quod dictum est supra, Illud autem, quod dictum est supra, quod nesciat sinistra tua, etc., in libro quod nesciat sinistra tua, etc., in libro qui inititulatur Canones Apostolici, ali- qui inititulatur Canones Apostolici, ali- ter exponitur ab ipsis Apostolis. Dicunt ter exponitur ab ipsis Apostolis. Dicunt enim, quod dextra sunt qui erunt ad enim, quod dextra sunt qui erunt ad dextram in judicio, hoc est, boni Chri- dextram in judicio, hoc est, boni Chri- stiani et sinistra sunt qui erunt ad si- stiani et sinistra sunt qui erunt ad si- nistram, mali omnes, et maxime infide- nistram, mali omnes, et maxime infide- les et hi non debent scire de factis, les et hi non debent scire de factis, scilicet de eleemosyna bonorum Chri- scilicet de eleemosyna bonorum Chri- stianorum Matth. vII, 6: Nolite dare stianorum Matth. vII, 6: Nolite dare sanctum canibus, neque mittatis mar- sanctum canibus, neque mittatis mar- garitas vestras ante porcos. Joan. 11, 24 garitas vestras ante porcos. Joan. 11, 24 et 25 Ipse Jesus non credebat semetip- et 25 Ipse Jesus non credebat semetip- sum eis, eo quod ipse nosset omnes, et sum eis, eo quod ipse nosset omnes, et quia opus ei non erat ut quis testimo- quia opus ei non erat ut quis testimo- nium perhiberet de homine : ipse enim nium perhiberet de homine : ipse enim sciebat quid esset in homine. sciebat quid esset in homine.

Sic ergo terminatum est de prima par- Sic ergo terminatum est de prima par- te justitiæ, quæ est in distributione eo- te justitiæ, quæ est in distributione eo- rum quæ commissa sunt nobis. rum quæ commissa sunt nobis.

« Et cum oratis, non eritis sicut hy- « Et cum oratis, non eritis sicut hy- pocritæ. »> pocritæ. »>

Hæc est secunda pars, quæ est de par- Hæc est secunda pars, quæ est de par- te justitiæ, quæ est oratio. te justitiæ, quæ est oratio.

: :

Et objicitur Tullius enim qui deter- Et objicitur Tullius enim qui deter- minat partes justitiæ, non ista ponit in- minat partes justitiæ, non ista ponit in- ter partes, sed potius obedientiam, veri- ter partes, sed potius obedientiam, veri- tatem, severitatem, vindicationem, et re- tatem, severitatem, vindicationem, et re- ligionem, et cæteras hujusmodi partes. ligionem, et cæteras hujusmodi partes. Sed ad hoc dicendum, quod Tullius po- Sed ad hoc dicendum, quod Tullius po- nit partes formales justitiæ, quæ sunt nit partes formales justitiæ, quæ sunt specificantes modos debiti: quod reddit specificantes modos debiti: quod reddit justitia hic autem partes materiales, in justitia hic autem partes materiales, in quibus justitia reddit unicuique quod quibus justitia reddit unicuique quod

suum est. suum est.

Sed tunc iterum quæritur, quia mate- Sed tunc iterum quæritur, quia mate- rialis multiplicatio non pertinet ad ar- rialis multiplicatio non pertinet ad ar- tem, quia infinita est, neque de talibus tem, quia infinita est, neque de talibus potest fieri disciplina, sicut dicit Plato. potest fieri disciplina, sicut dicit Plato. Et ad hoc dicendum, quod non sunt ma- Et ad hoc dicendum, quod non sunt ma- teriales omnino partes istæ, sed sunt ge- teriales omnino partes istæ, sed sunt ge- nera eorum, in quibus, et de quibus ju- nera eorum, in quibus, et de quibus ju- stitia unicuique reddit quod suum est. stitia unicuique reddit quod suum est. Hoc enim (alias, autem) non potest fa- Hoc enim (alias, autem) non potest fa- cere nisi aut de interioribus pertinen- cere nisi aut de interioribus pertinen-

IN EVANG. MATTHÆI, VI-5. IN EVANG. MATTHÆI, VI-5.

tibus ad nos, aut de exterioribus: et tibus ad nos, aut de exterioribus: et tunc erunt illa aut spiritus, aut corpo- tunc erunt illa aut spiritus, aut corpo- ris et hæc tria in littera exsequitur. ris et hæc tria in littera exsequitur.

: :

Tangens ergo rectam intentionem ora- Tangens ergo rectam intentionem ora- tionis duo dicit: intentionem videlicet tionis duo dicit: intentionem videlicet in orando, et quid petendum, ibi, y. 9: in orando, et quid petendum, ibi, y. 9: « Sic ergo vos orabitis. » « Sic ergo vos orabitis. »

In prima harum adhuc duo docet : In prima harum adhuc duo docet : vitare videlicet malam intentionem, et vitare videlicet malam intentionem, et cavere errorem, ibi, y. 7 : « Orantes au- cavere errorem, ibi, y. 7 : « Orantes au- tem nolite multum loqui. » tem nolite multum loqui. »

Docendo autem vitare malam inten- Docendo autem vitare malam inten- tionem duo tangit vitationem scilicet tionem duo tangit vitationem scilicet malæ intentionis, et qualiter orandum ut malæ intentionis, et qualiter orandum ut excludatur mala intentio, ibi, y. 6 : « Tu excludatur mala intentio, ibi, y. 6 : « Tu autem cum oraveris, etc. » autem cum oraveris, etc. »

Adhuc, in priori duo facit: prohibitio- Adhuc, in priori duo facit: prohibitio- nem enim ponit malæ intentionis, et nem enim ponit malæ intentionis, et persuasionem prohibitionis, ibi, « Amen persuasionem prohibitionis, ibi, « Amen dico vobis, receperunt, etc. » dico vobis, receperunt, etc. »

Circa primum horum dicit quinque : Circa primum horum dicit quinque : quorum primum est perfectio orationis, quorum primum est perfectio orationis, circa quam excludenda est mala intentio : circa quam excludenda est mala intentio : secundum est exclusio malæ intentionis secundum est exclusio malæ intentionis ex forma male intendentium tertium ex forma male intendentium tertium est locus congruens male intendentibus: est locus congruens male intendentibus: quartum est superba rigiditas sic oran- quartum est superba rigiditas sic oran- tium, quæ intelligitur ex positione corpo- tium, quæ intelligitur ex positione corpo- ris quintum est intentio humanæ laudis. ris quintum est intentio humanæ laudis. De primo igitur dicit : De primo igitur dicit :

« Et cum oratis. » « Et cum oratis. »

« Oratio, ut dicit Damascenus, est pe- « Oratio, ut dicit Damascenus, est pe- «titio decentium a Deo, et ascensus in- «titio decentium a Deo, et ascensus in- « tellectus in Deum. » Oratio enim du- « tellectus in Deum. » Oratio enim du- pliciter dicitur aut enim est expositio et pliciter dicitur aut enim est expositio et effusio petitionis, sive precum: aut est effusio petitionis, sive precum: aut est ea quæ in oratione est invocatio divina. ea quæ in oratione est invocatio divina. Et primo quidem modo, oratio est peti- Et primo quidem modo, oratio est peti- tio decentium a Deo : et dicuntur decen- tio decentium a Deo : et dicuntur decen- tia, quæcumque Deus dat, quæ ad decorem tia, quæcumque Deus dat, quæ ad decorem regni perducunt. Infra, y. 33: Quærite regni perducunt. Infra, y. 33: Quærite primum regnum Dei et justitiam ejus, primum regnum Dei et justitiam ejus, et hæc omnia adjicientur vobis. Invoca- et hæc omnia adjicientur vobis. Invoca- tio autem orationis est potius secundum tio autem orationis est potius secundum orationis virtutem, quando vocatur Deu s orationis virtutem, quando vocatur Deu s

1 Cf. enarrationem in y. 2 hujusce capituli, 1 Cf. enarrationem in y. 2 hujusce capituli,

239 239

in nos non enim tunc ad nos, ut dicit in nos non enim tunc ad nos, ut dicit Dionysius, attrahimus Deum, sed potius Dionysius, attrahimus Deum, sed potius exaltamus nos in Deum : et hoc est, exaltamus nos in Deum : et hoc est, quando intellectus ab exterioribus revo- quando intellectus ab exterioribus revo- catur, et tota virtute interioribus convo- catur, et tota virtute interioribus convo- lutus, adhærens Deo pietate et devotione lutus, adhærens Deo pietate et devotione in Deum elevatur, sicut dicit secunda in Deum elevatur, sicut dicit secunda diffinitio. diffinitio.

Augustinus autem considerans, quod Augustinus autem considerans, quod oratio declarat affectum, et non intelle- oratio declarat affectum, et non intelle- ctum, dicit quod « oratio est pius affectus ctum, dicit quod « oratio est pius affectus «< mentis in Deum directus. » Cum au- «< mentis in Deum directus. » Cum au- tem dicitur pius affectus, pietas notat tem dicitur pius affectus, pietas notat tria cultum, devotionem, et dulcedinem tria cultum, devotionem, et dulcedinem liquefacti cordis ex calore charitatis ad liquefacti cordis ex calore charitatis ad cultum Dei, in quo est. Affectus autem cultum Dei, in quo est. Affectus autem notat voluntatis affectionem (alias, affe- notat voluntatis affectionem (alias, affe- ctive) desiderium. Directio autem in ctive) desiderium. Directio autem in Deum, rectitudinem intentionis, et as- Deum, rectitudinem intentionis, et as- censum cordis in Deum : hæc est enim censum cordis in Deum : hæc est enim virtus orationis. Et sic dicitur, Luc. virtus orationis. Et sic dicitur, Luc. XVI, 1 Quoniam oportet semper orare, XVI, 1 Quoniam oportet semper orare, et non deficere : hæc enim orationis est et non deficere : hæc enim orationis est perfectio. perfectio.

Per hoc autem, quod dicit : Per hoc autem, quod dicit :

« Cum oratis, >> « Cum oratis, >>

Notat, quod non semper orare tenemur. Notat, quod non semper orare tenemur. Sed si objicitur, quod dicit Apostolus, Sed si objicitur, quod dicit Apostolus, I ad Thessal. v, 17 Sine intermissione I ad Thessal. v, 17 Sine intermissione orate. Dicendum, quod sine intermissio- orate. Dicendum, quod sine intermissio- ne orat, qui contrarium orationi nihil in- ne orat, qui contrarium orationi nihil in- terponit. Hoc autem peccatum est mor- terponit. Hoc autem peccatum est mor- tale. Act. 1, 14 Erant perseverantes tale. Act. 1, 14 Erant perseverantes unanimiter in oratione. Ad Coloss. IV, unanimiter in oratione. Ad Coloss. IV, 2: Orationi instate, vigilantes in ea in 2: Orationi instate, vigilantes in ea in gratiarum actione. gratiarum actione.

<< Non eritis sicut hypocritæ. » << Non eritis sicut hypocritæ. »

Quid sit hypocrita, dictum est in præ- Quid sit hypocrita, dictum est in præ- habitis et excludit formam falsam va- habitis et excludit formam falsam va- næ orationis. Job, vi, 13 et 14: Spes næ orationis. Job, vi, 13 et 14: Spes hypocritæ peribit, et sicut tela aranea- hypocritæ peribit, et sicut tela aranea- rum fiducia ejus. Isa. ix, 17: Omnis rum fiducia ejus. Isa. ix, 17: Omnis hypocrita est et nequam, etc. hypocrita est et nequam, etc.

pag. 235. pag. 235.

210 210

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Qui amant in synagogis et in an- « Qui amant in synagogis et in an- gulis platearum stantes orare, ut vi- gulis platearum stantes orare, ut vi- deantur ab hominibus. » deantur ab hominibus. »

ram. II Paralip. in oratione Manassæ, sub ram. II Paralip. in oratione Manassæ, sub finem Flecto genua cordis mei, precans finem Flecto genua cordis mei, precans a te bonitatem. Peccavi, Domine, etc. a te bonitatem. Peccavi, Domine, etc.

« Ut videantur ab hominibus. » « Ut videantur ab hominibus. »

Ecce intentio humanæ laudis. Ecce intentio humanæ laudis.

Attende autem, quod est duplex visio, Attende autem, quod est duplex visio, rei scilicet et videntis. Visio rei est, quæ rei scilicet et videntis. Visio rei est, quæ a re causatur: et illa non est peccatum a re causatur: et illa non est peccatum in bono opere, sed potius est ædificatio- in bono opere, sed potius est ædificatio- nis exemplum. Alia est visio videntis ho- nis exemplum. Alia est visio videntis ho- minis, et hæc est quam deceptus habet minis, et hæc est quam deceptus habet homo de eo quod apparet, et non est : homo de eo quod apparet, et non est : et hæc est quam desiderant hypocritæ. et hæc est quam desiderant hypocritæ. Job, xv, 34 Congregatio hypocritæ ste- Job, xv, 34 Congregatio hypocritæ ste- rilis. Joan. xu, 43: Dilexerunt gloriam rilis. Joan. xu, 43: Dilexerunt gloriam hominum magis quam gloriam Dei. hominum magis quam gloriam Dei.

Locum tangit simulationi congruum Locum tangit simulationi congruum ex duobus ex cultu, et ex similitudine ex duobus ex cultu, et ex similitudine occultationis. Ad synagogas enim multi occultationis. Ad synagogas enim multi causa cultus Dei conveniunt, qui opera causa cultus Dei conveniunt, qui opera divina laudant et ibi ostendit se hypo- divina laudant et ibi ostendit se hypo- crita. Platea autem dicitur a græco πlató, crita. Platea autem dicitur a græco πlató, quod est latum et sunt latæ stratæ an- quod est latum et sunt latæ stratæ an- gulariter se intersecantes, ubi e diver- gulariter se intersecantes, ubi e diver- sis viis plurimorum est transitus: et an- sis viis plurimorum est transitus: et an- gulus quidem ex hoc quod in puncto gulus quidem ex hoc quod in puncto terminat lineas, et adstringit, prætendit terminat lineas, et adstringit, prætendit apparens occultum ex hoc autem quod apparens occultum ex hoc autem quod est superficiei planæ inter lineas, patulum est superficiei planæ inter lineas, patulum transeuntibus præbet adspectum, habet transeuntibus præbet adspectum, habet locum observatum. « Ut videantur » locum observatum. « Ut videantur » quidem ad laudem orationis, et videan- cedem suam. » quidem ad laudem orationis, et videan- cedem suam. »

tur velle non videri ad laudem etiam tur velle non videri ad laudem etiam falsæ intentionis. Job, xxxvi, 13: Si- falsæ intentionis. Job, xxxvi, 13: Si- mulatores et callidi provocant iram mulatores et callidi provocant iram Dei. Matth., xXIII, 27: Væ vobis, Scri- Dei. Matth., xXIII, 27: Væ vobis, Scri- bæ et Pharisæi hypocritæ, quia similes bæ et Pharisæi hypocritæ, quia similes estis sepulcris dealbatis, quæ a foris estis sepulcris dealbatis, quæ a foris apparent hominibus speciosa, intus ve- apparent hominibus speciosa, intus ve- ro plena sunt ossibus mortuorum et ro plena sunt ossibus mortuorum et omni spurcitia. Ossa mortuorum sunt omni spurcitia. Ossa mortuorum sunt virtutes apparentes, quæ intus fœtent in virtutes apparentes, quæ intus fœtent in conscientia. conscientia.

« Stantes orare. » « Stantes orare. »

Ecce superba rigiditas sic orantium, Ecce superba rigiditas sic orantium, qui humiliari nolunt. Job, xv, 26: Cu- qui humiliari nolunt. Job, xv, 26: Cu- currit adversus eum, scilicet Deum, ex- currit adversus eum, scilicet Deum, ex- tento collo, et pingui cervice armatus est. tento collo, et pingui cervice armatus est. Luc. XVIII, 11 et 12: Pharisæus slans, Luc. XVIII, 11 et 12: Pharisæus slans, hæc apud se orabat: Deus, gratias ago hæc apud se orabat: Deus, gratias ago tibi quia non sum sicut cæteri hominum, tibi quia non sum sicut cæteri hominum, raptores, injusti, adulteri: velut etiam raptores, injusti, adulteri: velut etiam hic publicanus. Jejuno bis in sabbato, hic publicanus. Jejuno bis in sabbato, etc. Orans enim genua flectit, vel totum etc. Orans enim genua flectit, vel totum se prosternit in humilitate coram Deo. se prosternit in humilitate coram Deo. III Reg. VIII, 54, Salomon cum oraret, III Reg. VIII, 54, Salomon cum oraret, utrumque genu in terram fixerat. Exod. utrumque genu in terram fixerat. Exod. IV, 31, Hebræi adoraverunt proni in ter- IV, 31, Hebræi adoraverunt proni in ter-

« Amen dico vobis, receperunt mer- « Amen dico vobis, receperunt mer-

Persuasio est præcedentium. Persuasio est præcedentium.

Et tangit duo confirmationem, cum Et tangit duo confirmationem, cum dicit: dicit:

« Amen dico vobis. >> « Amen dico vobis. >>

Proverb. xII, 19 Labium veritatis Proverb. xII, 19 Labium veritatis firmum erit in perpetuum. firmum erit in perpetuum.

«< Receperunt mercedem suam. » «< Receperunt mercedem suam. »

Mercedem quidem operis receperunt, Mercedem quidem operis receperunt, quoniam perdiderunt, sed mercedem pec- quoniam perdiderunt, sed mercedem pec- cati recipiunt in suppliciis æternis. Ea cati recipiunt in suppliciis æternis. Ea enim merces operis quæ est in verbis, enim merces operis quæ est in verbis, perditur, quando recipitur in laude ver- perditur, quando recipitur in laude ver- borum quia, ut dicit Horatius, borum quia, ut dicit Horatius,

Et semel emissum volat irrevocabile verbum. Et semel emissum volat irrevocabile verbum.

Sicut dicit Aristoteles : « Quod semel Sicut dicit Aristoteles : « Quod semel « dictum est, amplius resumi non potest : « dictum est, amplius resumi non potest : << non enim habet aliquam in suis parti- << non enim habet aliquam in suis parti- « bus permanentiam, sicut aliæ quanti- « bus permanentiam, sicut aliæ quanti- «tates. » Ad Roman. 1, 27: Mercedem «tates. » Ad Roman. 1, 27: Mercedem quam oportuit erroris sui in semetipsis quam oportuit erroris sui in semetipsis recipientes. recipientes.

IN EVANG. MATTHÆI, VI-6. IN EVANG. MATTHÆI, VI-6.

« Tu autem cum oraveris. >> « Tu autem cum oraveris. >>

Hic dicit qualiter orandum, ut exclu- Hic dicit qualiter orandum, ut exclu- datur mala intentio. datur mala intentio.

Et dicit duo qualiter orandum bona Et dicit duo qualiter orandum bona intentione, et qualiter cavendus est error intentione, et qualiter cavendus est error gentium, ibi, . 7: Orantes autem nolite gentium, ibi, . 7: Orantes autem nolite multa loqui. » multa loqui. »

In primo sunt duo paragraphi: in quo- In primo sunt duo paragraphi: in quo- rum primo ponit ea quæ faciunt ad bo- rum primo ponit ea quæ faciunt ad bo- nam intentionem et in secundo, huic nam intentionem et in secundo, huic orationi conjungit mercedem. orationi conjungit mercedem.

In primo horum sunt quatuor: quo- In primo horum sunt quatuor: quo- rum primum est orationis perfectio in rum primum est orationis perfectio in opere secundum est id quod facit ad opere secundum est id quod facit ad orationis occultum tertium, quod diri- orationis occultum tertium, quod diri- git orationem in Deum : quartum, quod git orationem in Deum : quartum, quod

dat rectam orationi intentionem. dat rectam orationi intentionem. De primo horum dicit : De primo horum dicit :

« Tu autem cum oraveris. >> « Tu autem cum oraveris. >>

Quasi dicat: « Tu, » qui non car- Quasi dicat: « Tu, » qui non car- nem, non aulam sequeris, « cum ora- nem, non aulam sequeris, « cum ora- veris, » vere in spiritu. Joan. IV, veris, » vere in spiritu. Joan. IV, 23: 23: Veri adoratores adorabunt Patrem in Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. 1 ad Corinth. xiv, spiritu et veritate. 1 ad Corinth. xiv, 15 Orabo spiritu, orabo et mente : 15 Orabo spiritu, orabo et mente : psallam spiritu, psallam et mente. I ad psallam spiritu, psallam et mente. I ad Timoth. II, 8 Volo ergo viros orare Timoth. II, 8 Volo ergo viros orare in omni loco, levantes puras manus, in omni loco, levantes puras manus, sine ira et disceptatione. sine ira et disceptatione.

« Intra in cubiculum tuum, et clau- « Intra in cubiculum tuum, et clau- so ostio, ora Patrem tuum in abscondi- so ostio, ora Patrem tuum in abscondi-

: :

to et Pater tuus, qui videt in abscon- to et Pater tuus, qui videt in abscon- dito, reddet tibi. » dito, reddet tibi. »

Tangit orationis secretum. Tangit orationis secretum.

Et tangit duo locum secreti, et cu- Et tangit duo locum secreti, et cu- stodiam. stodiam.

<< Intra in cubiculum tuum. »> << Intra in cubiculum tuum. »>

Locum tangit per cubile, ubi in se- Locum tangit per cubile, ubi in se- creto mentis cum Deo cubandum est. creto mentis cum Deo cubandum est. Cantic. 1, 4 Introducam illum in cu- Cantic. 1, 4 Introducam illum in cu-

A Cf. Genes. xv, 11. A Cf. Genes. xv, 11.

241 241

biculum genitricis meæ, hoc est, sapien- biculum genitricis meæ, hoc est, sapien- tiæ. Sapient. vi, 16: Intrans in domum tiæ. Sapient. vi, 16: Intrans in domum meam, conquiescam cum illa. meam, conquiescam cum illa.

« Et clauso ostio. » « Et clauso ostio. »

Ecce tutela secretorum cordium. Sic- Ecce tutela secretorum cordium. Sic- ut autem cubiculum est secretum cordis ut autem cubiculum est secretum cordis et spiritus, ita clausura ostii est firmatio et spiritus, ita clausura ostii est firmatio sensuum ab ingressu phantasmatum. sensuum ab ingressu phantasmatum. Licet enim sensus particulares quinque Licet enim sensus particulares quinque sint, tamen sensus communis, qui in sint, tamen sensus communis, qui in corde est, unus est et ille componendo corde est, unus est et ille componendo phantasias sensibilium turbat cordis phantasias sensibilium turbat cordis secretum et istæ phantasiæ sunt aves, secretum et istæ phantasiæ sunt aves, quæ descendebant super sacrificium quæ descendebant super sacrificium Abrahæ, quas abegit '. Et sunt mușca Abrahæ, quas abegit '. Et sunt mușca morientes, quæ perdunt suavitatem un- morientes, quæ perdunt suavitatem un- guenti 2. Ab his ergo ostium cordis fir- guenti 2. Ab his ergo ostium cordis fir- mandum est, et intra cubiculum manen- mandum est, et intra cubiculum manen- dum. Et hoc significatum est, Judith, dum. Et hoc significatum est, Judith, VIII, 5, ubi dicitur, quod in superiori- VIII, 5, ubi dicitur, quod in superiori- bus domus suæ, longe a strepitu sen- bus domus suæ, longe a strepitu sen- suum in altitudinem spiritus, fecerat suum in altitudinem spiritus, fecerat sibi secretum cubiculum, et ibi mora- sibi secretum cubiculum, et ibi mora- batur mente cum puellis doni (alias, do- batur mente cum puellis doni (alias, do- mus) sapientiæ et intellectus, contem- mus) sapientiæ et intellectus, contem- plationi et orationi dedita. Isa. XXVI, plationi et orationi dedita. Isa. XXVI, 20: Vade, popule meus, intra in cubi- 20: Vade, popule meus, intra in cubi- cula tua, claude ostia tua super te, abs- cula tua, claude ostia tua super te, abs- condere modicum ad momentum, do- condere modicum ad momentum, do- nec pertranseat indignatio, scilicet mea. nec pertranseat indignatio, scilicet mea. Indignatio enim transit, ut non nisi se- Indignatio enim transit, ut non nisi se- renum se exhibeat, cum orat (alias, ora- renum se exhibeat, cum orat (alias, ora- tur) in cubili. tur) in cubili.

« Ora Patrem tuum. » « Ora Patrem tuum. »

Ecce directio orationis ad Patrem. Ad Ecce directio orationis ad Patrem. Ad neminem enim alium dirigendus est pius neminem enim alium dirigendus est pius orationis affectus. Apocal. VIII, 4: As- orationis affectus. Apocal. VIII, 4: As- cendit fumus incensorum de orationibus cendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu Angeli coram Deo. sanctorum de manu Angeli coram Deo. Psal. cxL, 2 Dirigatur oratio mea sic- Psal. cxL, 2 Dirigatur oratio mea sic- ut incensum in conspectu tuo, etc. Can- ut incensum in conspectu tuo, etc. Can- tic. 111, 6 Quæ est ista quæ ascendit tic. 111, 6 Quæ est ista quæ ascendit per desertum sicut virgula fumi ex per desertum sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhæ, et thuris ? aromatibus myrrhæ, et thuris ?

2 Cf. Eccle. x, 4. 2 Cf. Eccle. x, 4.

XX XX

16 16

242 242

« In abscondito. » « In abscondito. »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ecce finis bonæ intentionis. quæ ab Ecce finis bonæ intentionis. quæ ab omnibus abscondita soli Deo se repræ- omnibus abscondita soli Deo se repræ- sentat. I Reg. 1, 13 Anna loquebatur sentat. I Reg. 1, 13 Anna loquebatur ad Deum in corde suo, et vox penitus ad Deum in corde suo, et vox penitus non audiebatur. Psal. xxxiv, 13: Oratio non audiebatur. Psal. xxxiv, 13: Oratio mea in sinu meo convertetur. II Reg. mea in sinu meo convertetur. II Reg. VII, 27 Invenit servus tuus cor suum VII, 27 Invenit servus tuus cor suum ut oraret te oratione hac. Tob. XII, 12 ut oraret te oratione hac. Tob. XII, 12 Quando orabas cum lacrymis, ego obtuli Quando orabas cum lacrymis, ego obtuli orationem tuam Domino. Tob. 1, 10 orationem tuam Domino. Tob. 1, 10 et 11 Sara perrexit in superius cubi- et 11 Sara perrexit in superius cubi- culum domus suæ, et tribus diebus et culum domus suæ, et tribus diebus et tribus noctibus non manducavit neque tribus noctibus non manducavit neque bibit, sed in oratione persistens, cum la- bibit, sed in oratione persistens, cum la- crymis deprecabatur Deum. crymis deprecabatur Deum.

« Et Pater tuus. » « Et Pater tuus. »

Ecce persuasio dictorum ex mercede. Ecce persuasio dictorum ex mercede. Et dicit tria affectum remuneratoris, Et dicit tria affectum remuneratoris, cum dicit: cum dicit:

: :

« Pater tuus. >> « Pater tuus. >>

non in non in

naculo tuo, a contradictione linguarum. naculo tuo, a contradictione linguarum. III Reg. xix, 11 et 12: Egredere, et sta III Reg. xix, 11 et 12: Egredere, et sta in monte coram Domino, et ecce Domi- in monte coram Domino, et ecce Domi- nus transit. El spiritus grandis et fortis nus transit. El spiritus grandis et fortis subvertens montes et conterens petras an- subvertens montes et conterens petras an- te Dominum: non in spiritu Dominus. te Dominum: non in spiritu Dominus. Et post spiritum commotio : Et post spiritum commotio : commotione Dominus. Et post commo- commotione Dominus. Et post commo- tionem ignis non in igne Dominus. Et tionem ignis non in igne Dominus. Et post ignem sibilus auræ tenuis. Spiritus post ignem sibilus auræ tenuis. Spiritus est ventus mundanæ ambitionis com- est ventus mundanæ ambitionis com- motio, tumultus mundanæ turbationis : motio, tumultus mundanæ turbationis : ignis, ardor concupiscentiæ carnalis, et ignis, ardor concupiscentiæ carnalis, et in nullo illorum est Dominus. Sibilus in nullo illorum est Dominus. Sibilus autem est sancti Spiritus susurrum, et autem est sancti Spiritus susurrum, et ibi est Dominus. Et hoc videt Elias in ibi est Dominus. Et hoc videt Elias in spelunca super montem Dei in abscon- spelunca super montem Dei in abscon- dito, ubi visus est a Domino. dito, ubi visus est a Domino.

« Reddet tibi, »> « Reddet tibi, »>

In futuro. II ad Timoth. 1, 12: Scio In futuro. II ad Timoth. 1, 12: Scio cui credidi, et certus sum quia potens cui credidi, et certus sum quia potens est depositum meum servare in illum est depositum meum servare in illum diem. Et, II ad Timoth. iv, 8: Reposita diem. Et, II ad Timoth. iv, 8: Reposita est mihi corona justitiæ, quam reddet est mihi corona justitiæ, quam reddet

dex. dex.

Luc. xi, 13 Pater vester de coelo da- mihi Dominus in illa die justus ju- Luc. xi, 13 Pater vester de coelo da- mihi Dominus in illa die justus ju- bit spiritum bonum petentibus se. bit spiritum bonum petentibus se. Acceptabilitatem orationis, cum dicit : Acceptabilitatem orationis, cum dicit :

« Qui videt in abscondito, » « Qui videt in abscondito, »

Ubi exclusa est turbans et inquieta Ubi exclusa est turbans et inquieta multitudo. Et ideo dicitur, Genes. XXII, multitudo. Et ideo dicitur, Genes. XXII, 14 In monte Dominus videbit, ubi 14 In monte Dominus videbit, ubi solus fuit Abraham cum puero suo (alias, solus fuit Abraham cum puero suo (alias, in Spiritu sancto). Exod. xxxII, 21 et in Spiritu sancto). Exod. xxxII, 21 et 22 Est locus apud me, et stabis super 22 Est locus apud me, et stabis super petram. Cumque transierit gloria mea, petram. Cumque transierit gloria mea, ponam te in foramine petræ, et prote- ponam te in foramine petræ, et prote- gam dextera mea. Locus apud Dominum gam dextera mea. Locus apud Dominum solidus est veritatis spiritus, in quo opor- solidus est veritatis spiritus, in quo opor-

tet orare foramen autem est secretum tet orare foramen autem est secretum intentionis, qua soli Deo intenditur : et intentionis, qua soli Deo intenditur : et qui ibi stata in abscondito, » dextra di- qui ibi stata in abscondito, » dextra di- vinæ virtutis protegitur ab hominum vinæ virtutis protegitur ab hominum turbationibus. Psal. xxx, 21: Abscondes turbationibus. Psal. xxx, 21: Abscondes eos in abscondito faciei tuæ, a conturba- eos in abscondito faciei tuæ, a conturba- tione hominum. Proteges eos in taber- tione hominum. Proteges eos in taber-

« Orantes autem nolite multum lo- « Orantes autem nolite multum lo- qui, sicut ethnici : putant enim quod qui, sicut ethnici : putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. in multiloquio suo exaudiantur.

Nolite ergo assimilari eis. Scit enim Nolite ergo assimilari eis. Scit enim Pater vester quid opus vobis sit, ante- Pater vester quid opus vobis sit, ante- quam petatis eum. » quam petatis eum. »

Hic ab orando excludit modum erro- Hic ab orando excludit modum erro- ris ethnicorum. ris ethnicorum.

Et dicit tria: quorum primum est Et dicit tria: quorum primum est quod non in multiloquio confidamus: quod non in multiloquio confidamus: secundum, quod in errore illo ethnicis secundum, quod in errore illo ethnicis non similes simus tertium, propter non similes simus tertium, propter quid. quid.

Circa primum dicit tria prohibitio- Circa primum dicit tria prohibitio- nem, exemplum, rationem erroris. nem, exemplum, rationem erroris. Prohibitionem ponit, cum dicit : Prohibitionem ponit, cum dicit :

IN EVANG. MATTHÆI, VI-7, 8. IN EVANG. MATTHÆI, VI-7, 8.

243 243

« Orantes autem nolite multum lo- ambitu, ita vir qui non potest in lo- « Orantes autem nolite multum lo- ambitu, ita vir qui non potest in lo-

qui. » qui. »

Aliud est multum orare, et assidue, et Aliud est multum orare, et assidue, et diu et aliud est in oratione multum diu et aliud est in oratione multum loqui. Multum enim loqui est ad loquen- loqui. Multum enim loqui est ad loquen- di modos mulcentes et persuadentes se di modos mulcentes et persuadentes se per colores rhetoricos ostendere: ut Deo per colores rhetoricos ostendere: ut Deo tamquam homini, qui ignorans (ad quæ- tamquam homini, qui ignorans (ad quæ- libet induci possit) persuadeatur. I ad libet induci possit) persuadeatur. I ad Corinth. 11, 4 Non in persuasibilibus Corinth. 11, 4 Non in persuasibilibus humanæ sapientiæ verbis, sed in ostensio- humanæ sapientiæ verbis, sed in ostensio- ne spiritus et virtutis. Proverb. x, 19: In ne spiritus et virtutis. Proverb. x, 19: In multiloquio non deerit peccatum: qui multiloquio non deerit peccatum: qui autem moderatur labia sua, prudentissi- autem moderatur labia sua, prudentissi- mus est. Gentiles enim habebant deos, mus est. Gentiles enim habebant deos, quos secundum Epicurum putabant hu- quos secundum Epicurum putabant hu- mana pati, et hominibus esse similes, et mana pati, et hominibus esse similes, et illis putabant multis allegationibus per- illis putabant multis allegationibus per- suaderi. III Reg. XVIII, 27 Illudebat suaderi. III Reg. XVIII, 27 Illudebat illis, scilicet sacerdotibus Baal, Elias, illis, scilicet sacerdotibus Baal, Elias, dicens Clamate voce majore: deus dicens Clamate voce majore: deus enim est, et forsitan loquitur, aut in di- enim est, et forsitan loquitur, aut in di- versorio est, aut in itinere, aut certe dor- versorio est, aut in itinere, aut certe dor- mit, ut excitetur. mit, ut excitetur.

Et hoc est, quod pro exemplo sub- Et hoc est, quod pro exemplo sub- jungit : jungit :

« Sicut ethnici, »> « Sicut ethnici, »>

Supple, faciunt. Omnes enim dii gen- Supple, faciunt. Omnes enim dii gen- tium dæmonia. Ethnici enim sunt tium dæmonia. Ethnici enim sunt gentiles. I ad Corinth. x, 20: Quæ im- gentiles. I ad Corinth. x, 20: Quæ im- molant gentes, dæmoniis immolant, et molant gentes, dæmoniis immolant, et non Deo. Hos enim dicebant humana non Deo. Hos enim dicebant humana pati in ira, in coitu, in deceptione judi- pati in ira, in coitu, in deceptione judi- ciorum, et hujusmodi. ciorum, et hujusmodi.

Et hoc est, quod sequitur : Et hoc est, quod sequitur :

« Putant enim quod in multiloquio « Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. »> suo exaudiantur. »>

Proverb. XIII, 3: Qui inconsideratus est Proverb. XIII, 3: Qui inconsideratus est ad loquendum, sentiet mala. Proverb. ad loquendum, sentiet mala. Proverb. xv, 4 Lingua quæ immoderata est, xv, 4 Lingua quæ immoderata est, conteret spiritum. Proverb. xxv, 28 : conteret spiritum. Proverb. xxv, 28 : Sicut urbs patens et absque murorum Sicut urbs patens et absque murorum

1 Psal. xcv, 5: Quoniam omnes dii gentium 1 Psal. xcv, 5: Quoniam omnes dii gentium

quendo cohibere spiritum suum. Unde quendo cohibere spiritum suum. Unde isti quærebant esse genus præterneces- isti quærebant esse genus præterneces- sariarum orationum, sive ad decorem sariarum orationum, sive ad decorem lepidæ orationis, sive ad explanationem, lepidæ orationis, sive ad explanationem, sive ad probationem propositi, sive etiam sive ad probationem propositi, sive etiam ad persuasionem inductarum. ad persuasionem inductarum.

« Nolite ergo assimilari eis, » « Nolite ergo assimilari eis, »

Ut sic in multiloquio confidatis. Eccli. Ut sic in multiloquio confidatis. Eccli. IX, 25 Terribilis in civitate sua homo IX, 25 Terribilis in civitate sua homo linguosus, et temerarius in verbo suo linguosus, et temerarius in verbo suo odibilis erit. Psal. cxxxix, 12 : Vir odibilis erit. Psal. cxxxix, 12 : Vir linguosus non dirigetur in terra. linguosus non dirigetur in terra.

Hujus autem in ultimo paragrapho Hujus autem in ultimo paragrapho subjungit causam, dicens : subjungit causam, dicens :

« Scit enim Pater vester, etc. » « Scit enim Pater vester, etc. »

Et dicit tria præscientiam certam, Et dicit tria præscientiam certam, affectum persuasione non indigentem, et affectum persuasione non indigentem, et præparationem exauditionis ante oratio- præparationem exauditionis ante oratio-

nem. nem.

Dicit ergo: Dicit ergo:

« Scit enim. >> « Scit enim. >>

Ad Hebr. IV, 13: Omnia nuda et Ad Hebr. IV, 13: Omnia nuda et aperta sunt oculis ejus, ad quem nobis aperta sunt oculis ejus, ad quem nobis

sermo. sermo.

« Pater vester. » « Pater vester. »

Ecce secundum. Patri enim sufficit Ecce secundum. Patri enim sufficit affectus, et non indiget persuasione. Un- affectus, et non indiget persuasione. Un- de, Luc. xv, 20, antequam loqueretur de, Luc. xv, 20, antequam loqueretur filius prodigus, pater cucurrit obviam ei, filius prodigus, pater cucurrit obviam ei,

etc. etc.

« Quid opus sit vobis. » « Quid opus sit vobis. »

Ad Roman. vii, 26 Quid oremus, Ad Roman. vii, 26 Quid oremus, sicut oportet, nescimus: sed ipse Spiritus sicut oportet, nescimus: sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabili- postulat pro nobis gemitibus inenarrabili- bus, hoc est, docet nos postulare: pro- bus, hoc est, docet nos postulare: pro- pterea non exaudivit Paulum orantem, pterea non exaudivit Paulum orantem,

dæmonia. dæmonia.

244 244

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ut discederet ab eo stimulus carnis suæ, ut discederet ab eo stimulus carnis suæ, quia non expediebat ei'. quia non expediebat ei'.

« Antequam petatis eum. » « Antequam petatis eum. »

.Psal. x secundum Hebræos, 17: Præ- .Psal. x secundum Hebræos, 17: Præ- parationem cordis eorum audivit auris parationem cordis eorum audivit auris

tua. tua.

Sed tunc quæritur, quare rogamus Sed tunc quæritur, quare rogamus eum? Respondeo cum Gregorio: «Quia eum? Respondeo cum Gregorio: «Quia « sic præscit, ut hoc non fiat nisi per « sic præscit, ut hoc non fiat nisi per « orationes Sanctorum. » Et hoc modo « orationes Sanctorum. » Et hoc modo quoad appositionem effectus, prædesti- quoad appositionem effectus, prædesti- natio juvatur orationibus Sanctorum. natio juvatur orationibus Sanctorum. Hujus etiam alia causa est in Glossa: Hujus etiam alia causa est in Glossa: Quia oratores esse volumus, non narra- Quia oratores esse volumus, non narra- tores et orando affectum nostrum co- tores et orando affectum nostrum co- ram Deo sibi servientes exercemus. Sed ram Deo sibi servientes exercemus. Sed multiloquium prohibens, longas oratio- multiloquium prohibens, longas oratio- nes non prohibuit, quæ diu, et sæpe, et nes non prohibuit, quæ diu, et sæpe, et multum affectum pium coram eo effun- multum affectum pium coram eo effun- dant, et offerant in laudem suam. Psal. dant, et offerant in laudem suam. Psal. XLIX, 23 Sacrificium laudis honorifica- XLIX, 23 Sacrificium laudis honorifica- bit me et illic iter quo ostendam illi bit me et illic iter quo ostendam illi salutare Dei. Jacob. v, 16 : Multum salutare Dei. Jacob. v, 16 : Multum valet deprecatio justi assidua. Luc. vi, valet deprecatio justi assidua. Luc. vi, 12 Jesus erat pernoctans in oratione 12 Jesus erat pernoctans in oratione Dei. Luc. xx11, 43: Factus in agonia, Dei. Luc. xx11, 43: Factus in agonia, prolixius orabat. prolixius orabat.

Hoc est ergo quod dicit : Hoc est ergo quod dicit :

« Sic ergo vos orabitis, etc. » « Sic ergo vos orabitis, etc. »

Modus importatur, cum dicitur: Modus importatur, cum dicitur:

<< Sic. >> << Sic. >>

Quia, sicut dicit Glossa: Licet non eis- Quia, sicut dicit Glossa: Licet non eis- dem verbis quæ hic dicuntur semper dem verbis quæ hic dicuntur semper oremus in orationibus personalibus, vel oremus in orationibus personalibus, vel ecclesiasticis, tamen sic oramus: quia ecclesiasticis, tamen sic oramus: quia sensum contentum in istis et modum sensum contentum in istis et modum orantes retinemus, et observamus. Et orantes retinemus, et observamus. Et ideo dicitur, Jacob. v, 17, et III Reg. ideo dicitur, Jacob. v, 17, et III Reg. xv, 1, quod Elias oravit, ut non plue- xv, 1, quod Elias oravit, ut non plue- ret super terram annos tres et menses ret super terram annos tres et menses sex et tamen sic oravit, quia sensum sex et tamen sic oravit, quia sensum hujus orationis non excessit, quia per hujus orationis non excessit, quia per hoc regnum et potestas Dei apparuit. hoc regnum et potestas Dei apparuit. Sic etiam, Genes. xxv, 21: Deprecatus Sic etiam, Genes. xxv, 21: Deprecatus est Isaac pro uxore sua, eo quod esset est Isaac pro uxore sua, eo quod esset sterilis et tamen sic oravit, quia per sterilis et tamen sic oravit, quia per illam orationem prædestinantis Dei, sic- illam orationem prædestinantis Dei, sic- ut in cœlo dispositum fuit, voluntas in ut in cœlo dispositum fuit, voluntas in terra facta fuit. Et sic est in aliis fide- terra facta fuit. Et sic est in aliis fide- lium orationibus. lium orationibus.

« Vos, » « Vos, »

Qui discipuli estis, et idonei ad exau- Qui discipuli estis, et idonei ad exau- ditionem quia, Joan, 1x, 31 : Scimus ditionem quia, Joan, 1x, 31 : Scimus quia peccatores Deus non audit: si quis quia peccatores Deus non audit: si quis Dei. cultor est, et voluntatem ejus facit, Dei. cultor est, et voluntatem ejus facit, hunc exaudit. II Machab. IX, 13: Ora- hunc exaudit. II Machab. IX, 13: Ora- bat autem hic scelestus Dominum, a quo bat autem hic scelestus Dominum, a quo non esset misericordiam consecuturus. non esset misericordiam consecuturus. Et talibus dicitur, Isa. 1, 15: Cum mul- Et talibus dicitur, Isa. 1, 15: Cum mul-

Hic incipit pars illa, in qua docet tiplicaveritis orationem, non exaudiam. Hic incipit pars illa, in qua docet tiplicaveritis orationem, non exaudiam. qualiter et quid orandum sit. qualiter et quid orandum sit.

Et tangit duo generalem videlicet Et tangit duo generalem videlicet modum, et numerum, et ordinem petibi- modum, et numerum, et ordinem petibi- lium. lium.

Generalis modus tangitur, cum dicitur: Generalis modus tangitur, cum dicitur:

« Sic ergo vos orabitis. » « Sic ergo vos orabitis. »

Et innuit quatuor: modum omnium Et innuit quatuor: modum omnium orationum, dispositionem orantium, ex- orationum, dispositionem orantium, ex- clusionem modorum orationi contrario- clusionem modorum orationi contrario- rum, et conditionem precum. rum, et conditionem precum.

1 Cf. II ad Corinth. x11, 9. 1 Cf. II ad Corinth. x11, 9.

Amos, v, 23: Aufer a me tumultum Amos, v, 23: Aufer a me tumultum carminum tuorum, et cantica lyræ tuæ carminum tuorum, et cantica lyræ tuæ non audiam. non audiam.

Per rationalem autem conjunctionem Per rationalem autem conjunctionem concludentem ex præmissiis, cum di- concludentem ex præmissiis, cum di- cit : cit :

« Ergo, » « Ergo, »

Excludit modum orationi contrarium. Excludit modum orationi contrarium. Jerem. XII, 2: Prope es tu ori eorum, Jerem. XII, 2: Prope es tu ori eorum, et longe a renibus eorum. Isa. xxix, 13: et longe a renibus eorum. Isa. xxix, 13:

IN EVANG. MATTHÆI, VI-9. IN EVANG. MATTHÆI, VI-9.

Appropinquat populus iste ore suo, et Appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, cor autem ejus labiis suis glorificat me, cor autem ejus longe est a me. longe est a me. Cum dicit: Cum dicit:

<< Orabitis, » << Orabitis, »

Conditiones notat precum. Non enim Conditiones notat precum. Non enim dicitur hic oratio oris ratio, sive narra- dicitur hic oratio oris ratio, sive narra- tio, sed potius oratio est petitio supplex tio, sed potius oratio est petitio supplex et deprecativa pro bonis impetrandis et et deprecativa pro bonis impetrandis et amovendis malis. Ad Philip. iv, 6: In amovendis malis. Ad Philip. iv, 6: In omni oratione et obsecratione, cum gra- omni oratione et obsecratione, cum gra- tiarum actione petitiones vestræ inno- tiarum actione petitiones vestræ inno- tescant apud Deum. I ad Timoth. 1 : tescant apud Deum. I ad Timoth. 1 : Obsecro igitur primum omnium fieri ob- Obsecro igitur primum omnium fieri ob- secrationes, orationes, postulationes, gra- secrationes, orationes, postulationes, gra- tiarum actiones pro omnibus hominibus. tiarum actiones pro omnibus hominibus.

Il, Il,

Sunt autem obsecrationes illæ preces, Sunt autem obsecrationes illæ preces, quæ fiunt cum adjuratione per aliquod sa- quæ fiunt cum adjuratione per aliquod sa- crum, sicut cum dicimus : « Per nativi- crum, sicut cum dicimus : « Per nativi- tatem tuam, adjuva nos. » Orationes au- tatem tuam, adjuva nos. » Orationes au- tem sunt præcipue pietatis affectus in tem sunt præcipue pietatis affectus in communi pro quocumque impetrando. communi pro quocumque impetrando. Postulationes autem, quæ fiunt quasi Postulationes autem, quæ fiunt quasi ex debito divinæ promissionis, vel lar- ex debito divinæ promissionis, vel lar- gitatis licet hoc non sit debitum obli- gitatis licet hoc non sit debitum obli- gationis, sed congruitatis. Petitiones gationis, sed congruitatis. Petitiones autem nominatim et expresse pro aliquo autem nominatim et expresse pro aliquo quod desideratur. His additur deprecatio, quod desideratur. His additur deprecatio, quam ponit Esther, XIII, 17: Exaudi de- quam ponit Esther, XIII, 17: Exaudi de- precationem meam : et illa est pro amo- precationem meam : et illa est pro amo- vendis malis. Gratiarum autem actio est vendis malis. Gratiarum autem actio est de acceptis beneficiis. de acceptis beneficiis.

« Pater noster. » « Pater noster. »

245 245

« noster, » respectus est orantis ad « noster, » respectus est orantis ad Patrem. Petitio autem omnis dirigitur Patrem. Petitio autem omnis dirigitur ad Deum, « Qui es in cœlis. » ad Deum, « Qui es in cœlis. » Cum autem dicimus : Cum autem dicimus :

<< Pater. » << Pater. »

Actus patris sunt sex, quibus sibi fa- Actus patris sunt sex, quibus sibi fa- cit filium et tres, quibus perficit ipsum. cit filium et tres, quibus perficit ipsum. Primo enim generationis dat semen, Primo enim generationis dat semen, secundo trahit per illud, tertio distinguit secundo trahit per illud, tertio distinguit tractum, quarto format distinctum, tractum, quarto format distinctum, quinto vivificat formatum, sexto confortat quinto vivificat formatum, sexto confortat et educit vivificatum. Ex his facit filios, et educit vivificatum. Ex his facit filios, factos autem nutrit secundum indigen- factos autem nutrit secundum indigen- tiam substantiæ, enutritos educat secun- tiam substantiæ, enutritos educat secun- dum formam disciplinæ, educatos in dis- dum formam disciplinæ, educatos in dis- ciplina facit hæredes secundum formam ciplina facit hæredes secundum formam suæ magnificentiæ. Et primum quidem suæ magnificentiæ. Et primum quidem horum facit Pater Deus per gratiam, horum facit Pater Deus per gratiam, quæ est similitudo suæ bonitatis: secun- quæ est similitudo suæ bonitatis: secun- dum autem, per amorem suæ charita- dum autem, per amorem suæ charita- tis tis

tertium, per lumen suæ cognitio- tertium, per lumen suæ cognitio- nis: quartum, per imitationem suæ nis: quartum, per imitationem suæ imaginis quintum, per spiritum suæ imaginis quintum, per spiritum suæ adoptionis: sextum autem, per confor- adoptionis: sextum autem, per confor- tationem suæ virtutis: septimum, per tationem suæ virtutis: septimum, per nutrimentum edulii coelestis octavum, nutrimentum edulii coelestis octavum, per eruditionem castigationis et ulti- per eruditionem castigationis et ulti- mum, per possessionem et participatio- mum, per possessionem et participatio- nem dulcissimæ beatitudinis suæ. nem dulcissimæ beatitudinis suæ.

Per primum igitur accipimus potesta- Per primum igitur accipimus potesta- tem et generationem, ut filii Dei, Deo tem et generationem, ut filii Dei, Deo generante, (alias, generati) efficiamur. generante, (alias, generati) efficiamur. Joan. 1, 12 Quotquot autem receperunt Joan. 1, 12 Quotquot autem receperunt eum, supple, per gratiam, dedit eis po- eum, supple, per gratiam, dedit eis po- testatem filios Dei fieri: et sequitur, testatem filios Dei fieri: et sequitur,

Hic ponitur numerus et ordo petibi- . 13: His qui non ex sanguinibus, ne- Hic ponitur numerus et ordo petibi- . 13: His qui non ex sanguinibus, ne- lium et habet partes duas. lium et habet partes duas.

In priori enim captando benevolen- In priori enim captando benevolen- tiam præmittit ad quem oratio dirigitur : tiam præmittit ad quem oratio dirigitur : in secunda, petitiones ponuntur, ibi, in secunda, petitiones ponuntur, ibi, « Sanctificetur nomen tuum. » « Sanctificetur nomen tuum. »

Adhuc autem in priori tria dicuntur, Adhuc autem in priori tria dicuntur, quæ dirigunt orantem, scilicet quis oran- quæ dirigunt orantem, scilicet quis oran- dus, respectus orantis ad eum qui rogan- dus, respectus orantis ad eum qui rogan- dus est, et in quæ petita dirigatur in- dus est, et in quæ petita dirigatur in- tentio petentis. Quis orandus, quia, tentio petentis. Quis orandus, quia, « Pater. » Per hoc autem, quod dicitur « Pater. » Per hoc autem, quod dicitur

que ex voluntate carnis, neque ex volun- que ex voluntate carnis, neque ex volun- tate viri, sed ex Deo nati sunt. Isa. LXVI, tate viri, sed ex Deo nati sunt. Isa. LXVI, 9: Si ego qui generationem cæteris 9: Si ego qui generationem cæteris tribuo, sterilis ero? ait Dominus Deus tribuo, sterilis ero? ait Dominus Deus tuus. Psal. cix, 3: In splendoribus san- tuus. Psal. cix, 3: In splendoribus san- ctorum, ex utero ante luciferum genui ctorum, ex utero ante luciferum genui te. Uterus est fœcunda deitas, semen te. Uterus est fœcunda deitas, semen hujus generationis semper emittens: hujus generationis semper emittens: splendor sanctitatis est fulgens gratia, splendor sanctitatis est fulgens gratia, quæ similitudo est, et virtutem habet quæ similitudo est, et virtutem habet bonitatis suæ: sicut semen naturæ simi- bonitatis suæ: sicut semen naturæ simi-

246. 246.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

litudo est et virtus bonæ naturæ patris litudo est et virtus bonæ naturæ patris naturalis. naturalis.

Per secundum autem trahit, quod fit Per secundum autem trahit, quod fit per amorem suæ charitatis. Osee, x1, 4: per amorem suæ charitatis. Osee, x1, 4: In funiculis Adam traham eos, in vin- In funiculis Adam traham eos, in vin- culis charitatis. Jerem. xxxI, 3: In culis charitatis. Jerem. xxxI, 3: In charitate perpetua dilexi te, ideo attraxi charitate perpetua dilexi te, ideo attraxi te, miserans. Ideo dicit Filius: Nemo te, miserans. Ideo dicit Filius: Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui mi- potest venire ad me, nisi Pater, qui mi- sit me, sit me, traxerit eum. Sic Verbum Dei traxerit eum. Sic Verbum Dei fit caro quasi trahendo incarnans se, et fit caro quasi trahendo incarnans se, et spiritualiter habitavit in nobis 2. Joan. spiritualiter habitavit in nobis 2. Joan. XII, 32 Omnia traham ad meipsum. XII, 32 Omnia traham ad meipsum. Cantic. 1, 3 Trahe me, post te cure- Cantic. 1, 3 Trahe me, post te cure- mus, etc. mus, etc.

Tertium autem (quod fit per lumen Tertium autem (quod fit per lumen suæ cognitionis) significatur,Job, xXXVIII, suæ cognitionis) significatur,Job, xXXVIII, 24 Per quam viam spargitur lux, di- 24 Per quam viam spargitur lux, di- viditur æstus super terram? Distinctio viditur æstus super terram? Distinctio enim fit spargendo et dividendo. I ad enim fit spargendo et dividendo. I ad Corinth. xn, 11 Dividens singulis prout Corinth. xn, 11 Dividens singulis prout vult. Sapient. x1, 21: Omnia in men- vult. Sapient. x1, 21: Omnia in men- sura, et numero, et pondere disposuisti. sura, et numero, et pondere disposuisti. Quibusdam enim dat coercere passiones Quibusdam enim dat coercere passiones innatas, aliis autem sustinere illatas, et innatas, aliis autem sustinere illatas, et aliis ordinare agenda, et aliis distribuere aliis ordinare agenda, et aliis distribuere recepta. Psal. iv, 7: Signatum est su- recepta. Psal. iv, 7: Signatum est su- per nos lumen vultus tui, Domine. per nos lumen vultus tui, Domine.

De quarto autem (quod fit per imita- De quarto autem (quod fit per imita- tionem suæ imaginis) dicitur, Genes. 1, tionem suæ imaginis) dicitur, Genes. 1, 26 Faciamus hominem ad imaginem et 26 Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. I ad Corinth. xv, similitudinem nostram. I ad Corinth. xv, 49: Sicut portavimus imaginem terreni, 49: Sicut portavimus imaginem terreni, portemus et imaginem cœlestis. Ezechiel. portemus et imaginem cœlestis. Ezechiel. xxv, 12 et 13: Tu signaculum simi- xxv, 12 et 13: Tu signaculum simi- litudinis, plenus sapientia, et perfectus litudinis, plenus sapientia, et perfectus decore, in deliciis paradisi Dei fuisti. decore, in deliciis paradisi Dei fuisti. Cantic. VIII, 6: Pone me ut signa- Cantic. VIII, 6: Pone me ut signa- culum super cor tuum, ut signaculum culum super cor tuum, ut signaculum super brachium tuum. I Joan. III, 2 : super brachium tuum. I Joan. III, 2 : Cum apparuerit, similes ei erimus. Cum apparuerit, similes ei erimus.

De quinto (quod fit per spiritum suæ De quinto (quod fit per spiritum suæ adoptionis) dicitur, ad Galat. iv, 6: adoptionis) dicitur, ad Galat. iv, 6: Quoniam estis filii, Dei scilicet, misit Quoniam estis filii, Dei scilicet, misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra Deus Spiritum Filii sui in corda vestra clamantem: Abba, Pater. Et, ad Roman. clamantem: Abba, Pater. Et, ad Roman.

1 Joan. VI, 44. 1 Joan. VI, 44.

2 Joan. 1, 14: Et Verbum caro factum est, et 2 Joan. 1, 14: Et Verbum caro factum est, et

VII, 15 Non enim accepistis spiritum VII, 15 Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed acce- servitutis iterum in timore, sed acce- pistis spiritum adoptionis filiorum, pistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus: Abba (Pater). Eze- in quo clamamus: Abba (Pater). Eze- chiel. xxxv11, 9: A quatuor ventis ve- chiel. xxxv11, 9: A quatuor ventis ve- ni, spiritus, et insuffla super interfe- ni, spiritus, et insuffla super interfe- ctos istos, et reviviscant. Psal. CIII, 30: ctos istos, et reviviscant. Psal. CIII, 30: Emittes spiritum tuum, et creabuntur : Emittes spiritum tuum, et creabuntur : et renovabis faciem terræ. Genes. 11, 7: et renovabis faciem terræ. Genes. 11, 7: Inspiravit in faciem ejus spiraculum Inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ. Isa. LVII, 16: Spiritus a facie vitæ. Isa. LVII, 16: Spiritus a facie mea egredietur, et flatus ego faciam. mea egredietur, et flatus ego faciam.

De sexto autem (quod fit per confor- De sexto autem (quod fit per confor- tationem suæ virtutis) dicit, Luc. xxiv, tationem suæ virtutis) dicit, Luc. xxiv, 49 Sedete in civitate, quoadusque in- 49 Sedete in civitate, quoadusque in- duamini virtute ex alto. Ad Ephes. II, duamini virtute ex alto. Ad Ephes. II, 16 Det vobis Deus secundum divitias 16 Det vobis Deus secundum divitias gloriæ suæ, virtute corroborari per Spi- gloriæ suæ, virtute corroborari per Spi- ritum ejus in interiorem hominem. Isa. ritum ejus in interiorem hominem. Isa. XL, 29 Qui dat lasso virtutem, et his XL, 29 Qui dat lasso virtutem, et his qui non sunt fortitudinem et robur mul- qui non sunt fortitudinem et robur mul- tiplicat. tiplicat.

In his ergo Pater coelestis magis pro- In his ergo Pater coelestis magis pro- prie nos complet per gratiam, quam prie nos complet per gratiam, quam compleat nos pater terrenus per natu- compleat nos pater terrenus per natu- ram. Et ideo paternitas naturalis, et pa- ram. Et ideo paternitas naturalis, et pa- ternitas spiritualis qua Angeli patres di- ternitas spiritualis qua Angeli patres di- cuntur eorum quos paterno affectu dili- cuntur eorum quos paterno affectu dili- gunt, sunt resultationes et imitationes gunt, sunt resultationes et imitationes quædam paternitatis divinæ. Unde dici- quædam paternitatis divinæ. Unde dici- tur, ad Ephes. III, 14 et 15: Flecto ge- tur, ad Ephes. III, 14 et 15: Flecto ge- nua mea ad Patrem Domini nostri Jesu nua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in cœ- Christi, ex quo omnis paternitas in cœ- lis et in terra nominatur. Et sicut vide- lis et in terra nominatur. Et sicut vide- mus in naturis, quod in semine est vir- mus in naturis, quod in semine est vir- tus patris, quæ per totam materiam filii tus patris, quæ per totam materiam filii diffunditur spiritualiter, et sic complet diffunditur spiritualiter, et sic complet ipsam, et deducit ad esse humanum: ita ipsam, et deducit ad esse humanum: ita in semine gratiæ (quod virtutem habet in semine gratiæ (quod virtutem habet Dei Patris, et est similitudo nobilissima Dei Patris, et est similitudo nobilissima suæ bonitatis, cum qua et ipse habitat suæ bonitatis, cum qua et ipse habitat in filiis) spiritualiter diffunditur in Dei in filiis) spiritualiter diffunditur in Dei natis, et deducit complendo ad esse divi- natis, et deducit complendo ad esse divi- num.. .Propter quod dicitur, Psal. LXXXI, num.. .Propter quod dicitur, Psal. LXXXI, 6 Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi 6 Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes. Et ideo utrumque semen tam omnes. Et ideo utrumque semen tam

habitavit in nobis. habitavit in nobis.

: :

IN EVANG. MATTHÆI, VI-9. IN EVANG. MATTHÆI, VI-9.

corporalis patris quam spiritualis fermen- corporalis patris quam spiritualis fermen- to comparatur : quia calor fermenti va- to comparatur : quia calor fermenti va- porabiliter diffundit fermentum per to- porabiliter diffundit fermentum per to- tam pastam, et sic fermentatur tota, et tam pastam, et sic fermentatur tota, et in omnibus panibus virtus fermenti in- in omnibus panibus virtus fermenti in- venitur per spiritualem evaporationem, venitur per spiritualem evaporationem, et in nullo invenitur per molem quanti- et in nullo invenitur per molem quanti- tatis ita etiam semen corporeum carna- tatis ita etiam semen corporeum carna- lis patris vaporabiliter in totum corpus, lis patris vaporabiliter in totum corpus, et omnia membra nati diffunditur, et et omnia membra nati diffunditur, et nusquam per quantitatem molis inveni- nusquam per quantitatem molis inveni- tur. Et sic infunditur (alias, diffunditur) tur. Et sic infunditur (alias, diffunditur) in nobis vapor virtutis divinæ, gratiæ in nobis vapor virtutis divinæ, gratiæ scilicet, et undique spiritualiter nos com- scilicet, et undique spiritualiter nos com- plet et format. Ad Roman. v, 5: Chari- plet et format. Ad Roman. v, 5: Chari- tas Dei diffusa est in cordibus nostris tas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est no- per Spiritum sanctum qui datus est no- bis. Matth. xi, 13 Simile est regnum bis. Matth. xi, 13 Simile est regnum cœlorum fermento, quod acceptum mu- cœlorum fermento, quod acceptum mu- lier abscondit in farinæ satis tribus, do- lier abscondit in farinæ satis tribus, do- nec fermentatum est totum. Regnum cœ- nec fermentatum est totum. Regnum cœ- lorum hic vocatur gratia regnum confe- lorum hic vocatur gratia regnum confe- rens sata tria sunt tria quæ sunt in ani- rens sata tria sunt tria quæ sunt in ani- ma nobili, vis scilicet intellectiva veritatis, ma nobili, vis scilicet intellectiva veritatis, vis divina capax divinæ participationis, vis divina capax divinæ participationis, vis animativa vitam operans: mulier au- vis animativa vitam operans: mulier au- tem est sapientia æterna : absconsio autem tem est sapientia æterna : absconsio autem est immistio gratiæ in hæc tria: et fer- est immistio gratiæ in hæc tria: et fer- mentatum est totum, quando totus intel- mentatum est totum, quando totus intel- lectus levatur in verum primum, tota vis lectus levatur in verum primum, tota vis divina levatur in Dei conceptum, et tota divina levatur in Dei conceptum, et tota vis animæ impletur vita virtutis et gra- vis animæ impletur vita virtutis et gra- tiæ. tiæ.