222 222

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum per naturam: alterum autem acce- tum per naturam: alterum autem acce- ptum ut consequens ex illo. ptum ut consequens ex illo.

Auditum per naturam dicit tria: di- Auditum per naturam dicit tria: di- lectionem, dilectionis objectum et cau- lectionem, dilectionis objectum et cau- sam, et dilectionis privationem. sam, et dilectionis privationem. Et dilectionem dicit: Et dilectionem dicit:

<< Diliges. >> << Diliges. >>

Est autem differentia inter amorem, Est autem differentia inter amorem, dilectionem, et charitatem. Quia omnis dilectionem, et charitatem. Quia omnis quidem dilectio amor est, sed non con- quidem dilectio amor est, sed non con- vertitur et omnis charitas amor est et di- vertitur et omnis charitas amor est et di- lectio, sed non convertitur. Amor enim lectio, sed non convertitur. Amor enim est fluxus voluntatis, vel desiderii secun- est fluxus voluntatis, vel desiderii secun- dum velle bonum alicui et est duplex, dum velle bonum alicui et est duplex, concupiscentiæ, et amicitiæ. Amor con- concupiscentiæ, et amicitiæ. Amor con- cupiscentiæ est, quando aliquis vult bo- cupiscentiæ est, quando aliquis vult bo- num alicui propter concupiscentiam ali- num alicui propter concupiscentiam ali- cujus privati, et delectationis quam sibi cujus privati, et delectationis quam sibi inde putat provenire: sicut amantur inde putat provenire: sicut amantur cibi, vel mulieres propter concupiscen- cibi, vel mulieres propter concupiscen- tiam. Amor autem amicitiæ est, quando tiam. Amor autem amicitiæ est, quando aliquis bonum vult alicui propter se, aliquis bonum vult alicui propter se, vel propter utilitatem, vel delectationem vel propter utilitatem, vel delectationem quam habet in societate sua. Dilectio quam habet in societate sua. Dilectio autem et secundum nomen dicitur quasi autem et secundum nomen dicitur quasi dielectio, quando cum ratione aliquid dielectio, quando cum ratione aliquid eligitur ad diligendum propter causas eligitur ad diligendum propter causas quæ in ipso ex ratione inveniuntur. quæ in ipso ex ratione inveniuntur. Charitas autem est, quando dilectum Charitas autem est, quando dilectum sub charo ponitur pretio. sub charo ponitur pretio.

De amore proprie accipitur illud Da- De amore proprie accipitur illud Da- vid, II Reg. 1, 26: Doleo super te, frater vid, II Reg. 1, 26: Doleo super te, frater mi Jonatha, decore nimis et amabilis mi Jonatha, decore nimis et amabilis super amorem mulierum. Sicut mater super amorem mulierum. Sicut mater unicum amat filium, ita te diligebam. unicum amat filium, ita te diligebam. De dilectione proprie accipitur illud Sa- De dilectione proprie accipitur illud Sa- pientiæ, Eccli. xxiv, 24: Ego mater pientiæ, Eccli. xxiv, 24: Ego mater pulchræ dilectionis. De charitate illud pulchræ dilectionis. De charitate illud Cantic. VIII, 7: Si dederit homo omnem Cantic. VIII, 7: Si dederit homo omnem substantiam domus suæ pro dilectione, substantiam domus suæ pro dilectione, scilicet charitate, quasi nihil despiciet scilicet charitate, quasi nihil despiciet eam. Et, ad Roman. VII, 35: Quis nos eam. Et, ad Roman. VII, 35: Quis nos separabit a charitate Christi ? Tamen separabit a charitate Christi ? Tamen unum accipitur abusive in Scriptura unum accipitur abusive in Scriptura sæpe pro alio et tunc sic generaliter ac- sæpe pro alio et tunc sic generaliter ac-

1 Cf. Exod. xv, 8 et seq. 1 Cf. Exod. xv, 8 et seq.

cipiendo, amor est vis unitiva volun- cipiendo, amor est vis unitiva volun- tatum ad idem velle et idem nolle. Ta- tatum ad idem velle et idem nolle. Ta- men quia lex vetus imperfecta est, et men quia lex vetus imperfecta est, et cum facto ponit hic, « diliges, » quia cum facto ponit hic, « diliges, » quia causam quærit quare diligat, et non di- causam quærit quare diligat, et non di- ligit gratis. ligit gratis.

Et ideo sequitur: Et ideo sequitur:

<< Proximum. »> << Proximum. »>

In quo notatur et objectum et causa In quo notatur et objectum et causa dilectionis. Objectum, quia diligitur, dilectionis. Objectum, quia diligitur, et in ipsum transit dilectio: causa autem et in ipsum transit dilectio: causa autem est proximitas et conjunctio sanguinis, est proximitas et conjunctio sanguinis, vel beneficii vel redilectionis secundum vel beneficii vel redilectionis secundum rem, vel secundum spem. Luc. x, 37: rem, vel secundum spem. Luc. x, 37: Quis horum trium videtur tibi proximus Quis horum trium videtur tibi proximus fuisse illi qui incidit in latrones ? At fuisse illi qui incidit in latrones ? At ille dixit: Qui fecit misericordiam in ille dixit: Qui fecit misericordiam in illum. Levit. xix, 18: Diliges amicum illum. Levit. xix, 18: Diliges amicum tuum sicut teipsum. Matth. xx11, 39: tuum sicut teipsum. Matth. xx11, 39: Diliges proximum tuum sicut teipsum. Diliges proximum tuum sicut teipsum. Ad Roman. XII, 10: Dilectio proximi Ad Roman. XII, 10: Dilectio proximi malum non operatur. malum non operatur.

Et ponit privatum circa hanc dilectio- Et ponit privatum circa hanc dilectio- nem, quando dicit: nem, quando dicit:

<< Tuum. >> << Tuum. >>

Non enim dicit omnem hominem: et Non enim dicit omnem hominem: et primus uni non est proximus alteri, et primus uni non est proximus alteri, et sic erit (alias, erat) imperfectum, quin- sic erit (alias, erat) imperfectum, quin- imo ex verbis Domini arguebant non imo ex verbis Domini arguebant non proximum non esse diligendum. Exod. proximum non esse diligendum. Exod. XXIII, 32 Inimicus ero inimicis tuis, et XXIII, 32 Inimicus ero inimicis tuis, et affligam affligentes te. Unde, I Reg. affligam affligentes te. Unde, I Reg. xv, 11 et seq., abjecit Saul, qui peper- xv, 11 et seq., abjecit Saul, qui peper- cit Agag, regi Amalec, qui erat inimicus cit Agag, regi Amalec, qui erat inimicus antiqui populi, et duxit ex eo prædam, antiqui populi, et duxit ex eo prædam, cum exiret de Ægypto¹. cum exiret de Ægypto¹.

Et ideo cum nusquam scriptum sit in Et ideo cum nusquam scriptum sit in lege, arguebant tamen carnales, quod lege, arguebant tamen carnales, quod Dominus corde licet non verbo præciperet: Dominus corde licet non verbo præciperet:

« Et odio habebis inimicum tuum. >> « Et odio habebis inimicum tuum. >>

Et in suis traditionibus hoc posue- Et in suis traditionibus hoc posue-

IN EVANG. MATTHÆI, V-43, IN EVANG. MATTHÆI, V-43,

runt divinum esse præceptum. Dicebant runt divinum esse præceptum. Dicebant enim Rab. Vasse, et Rab. Josue, et Rab. enim Rab. Vasse, et Rab. Josue, et Rab. Joanna, et alii Scribæ, quod Deus dedit Joanna, et alii Scribæ, quod Deus dedit duplicem legem: unam scriptam in lapi- duplicem legem: unam scriptam in lapi- dibus, et aliam scriptam in cordibus sa- dibus, et aliam scriptam in cordibus sa- pientium et in illa quæ scripta erat in pientium et in illa quæ scripta erat in cordibus sapientium, unum mandatum cordibus sapientium, unum mandatum arguebatur ex alio: et secundum illam, arguebatur ex alio: et secundum illam, quando Dominus dixit: Diliges proxi- quando Dominus dixit: Diliges proxi- mum, scilicet appropinquantem tibi per mum, scilicet appropinquantem tibi per amicitiam, ex consequenti dixit : « Odio amicitiam, ex consequenti dixit : « Odio habebis inimicum, » scilicet recedentem habebis inimicum, » scilicet recedentem a te, et elongantem per inimicitiam. a te, et elongantem per inimicitiam. Unde ad proximantem diligere, opponi- Unde ad proximantem diligere, opponi- tur elongantem se et longinquum odire: tur elongantem se et longinquum odire: quia si unum contrarium est causa con- quia si unum contrarium est causa con- trarii per se, alterum contrarium erit trarii per se, alterum contrarium erit causa alterius contrarii etiam per se: causa alterius contrarii etiam per se: sicut si album est causa disgregativa vi- sicut si album est causa disgregativa vi- sus, nigrum erit sus, nigrum erit causa congregativa causa congregativa ejusdem sunt enim contraria album et ejusdem sunt enim contraria album et nigrum et contraria sunt similiter con- nigrum et contraria sunt similiter con- gregare visum, et disgregare. Et sic in gregare visum, et disgregare. Et sic in lege sapientium dicunt esse, et tenebant, lege sapientium dicunt esse, et tenebant, ac si scriptum esset, « odio habebis ini- ac si scriptum esset, « odio habebis ini- micum: » cum tamen, Levit. xix, 18, micum: » cum tamen, Levit. xix, 18, scriptum sit: Non quæras ultionem, nec scriptum sit: Non quæras ultionem, nec memor eris injuriæ civium tuorum. Et memor eris injuriæ civium tuorum. Et constat, quod ultio non quæritur nisi de constat, quod ultio non quæritur nisi de illis qui inimica nobis agunt: et illi illis qui inimica nobis agunt: et illi sunt inimici et illi sunt quos vocamus sunt inimici et illi sunt quos vocamus inimicos nobis, qui (alias, quia) injuriam inimicos nobis, qui (alias, quia) injuriam nobis inferunt: et sic patet, quod nus- nobis inferunt: et sic patet, quod nus- quam lex continebat de odio inimici. quam lex continebat de odio inimici. Exod. xx111, Exod. xx111, 5: Si videris asinum odien- 5: Si videris asinum odien- tis te jacere sub onere, non pertransibis, tis te jacere sub onere, non pertransibis, sed sublevabis cum eo. Ex hoc accipitur, sed sublevabis cum eo. Ex hoc accipitur, quod lex præcipit quod etiam inimicis quod lex præcipit quod etiam inimicis benefaciamus. benefaciamus.

Sed objiciunt illud Deuter. vII, 2 : Sed objiciunt illud Deuter. vII, 2 : Non inibis cum eis fœdus, nec miserebe- Non inibis cum eis fœdus, nec miserebe- ris earum. Sed hoc non valet, quia lex ris earum. Sed hoc non valet, quia lex illa loquitur de inimicis Dei, sicut dici- illa loquitur de inimicis Dei, sicut dici- tur, Sapient. x11, 3 et 4: Illos antiquos tur, Sapient. x11, 3 et 4: Illos antiquos inhabitatores terræ sanctæ tuæ, quos inhabitatores terræ sanctæ tuæ, quos exhorruisti, quoniam odibilia opera tibi exhorruisti, quoniam odibilia opera tibi faciebant: et illis numquam debemus fœ- faciebant: et illis numquam debemus fœ- derari, nec misereri eorum, quando sunt derari, nec misereri eorum, quando sunt obstinati, sed exterminandi sunt tales. obstinati, sed exterminandi sunt tales.

223 223

Nec valet, quod quidam objiciunt de Nec valet, quod quidam objiciunt de lege talionis: quia illa solis judicibus lege talionis: quia illa solis judicibus gladium portantibus conceditur: istud gladium portantibus conceditur: istud autem dicitur omnibus. autem dicitur omnibus.

Constat igitur illam partem, « Odio Constat igitur illam partem, « Odio habebis inimicum tuum, » lege non con- habebis inimicum tuum, » lege non con- tineri. tineri.

Sed hoc fecit Judæis errorem, quod Sed hoc fecit Judæis errorem, quod cum dicebatur : « Diliges proximum cum dicebatur : « Diliges proximum tuum, » proximum acceperunt ut causam tuum, » proximum acceperunt ut causam dilectionis, eo quod proximus nullus di- dilectionis, eo quod proximus nullus di- ceretur nisi propinquans secundum actum ceretur nisi propinquans secundum actum beneficii, vel secundum gradum naturæ: beneficii, vel secundum gradum naturæ: et hoc patet per responsionem, quam et hoc patet per responsionem, quam Domino fecerunt, Luc. x, 37, ubi di- Domino fecerunt, Luc. x, 37, ubi di- cunt, quod proximus fuit, qui fecit mi- cunt, quod proximus fuit, qui fecit mi- sericordiam in sauciatum, et verum di- sericordiam in sauciatum, et verum di- xerunt quoad hoc sed quia hoc non xerunt quoad hoc sed quia hoc non nisi ad corporalem propinquitatem retu- nisi ad corporalem propinquitatem retu- lerunt, et non ad spiritualem, falsum di- lerunt, et non ad spiritualem, falsum di-

xerunt. xerunt.

Unde attendendum est, quod tam in Unde attendendum est, quod tam in spiritualibus quam in corporalibus, ali- spiritualibus quam in corporalibus, ali- qui sunt conjunctiores nobis quam pro- qui sunt conjunctiores nobis quam pro- ximi. Et hoc patet in corporalibus : ximi. Et hoc patet in corporalibus : quia proximus est, qui est in proximo quia proximus est, qui est in proximo gradu conjunctus, et ille est frater et so- gradu conjunctus, et ille est frater et so- ror. Sed vicinius quam in gradu sunt pa- ror. Sed vicinius quam in gradu sunt pa- rentes, quoniam parentes nostri sui ali- rentes, quoniam parentes nostri sui ali- quid habent in nobis: et ideo illi dili- quid habent in nobis: et ideo illi dili- gendi sunt plus quam proximi. Ab illis gendi sunt plus quam proximi. Ab illis accipitur omnis propinquitatis ratio: quia accipitur omnis propinquitatis ratio: quia frater et soror non conjunguntur nobis frater et soror non conjunguntur nobis lateraliter, nisi quia sunt ab eisdem pa- lateraliter, nisi quia sunt ab eisdem pa- rentibus et sic est deinceps in omnibus rentibus et sic est deinceps in omnibus conjunctis. Unde etiam omnis propin- conjunctis. Unde etiam omnis propin- quitas a primo stipite et trunco ramo- quitas a primo stipite et trunco ramo- rum computatur: et sic proximus non rum computatur: et sic proximus non diligitur ut causa dilectionis, sed quia diligitur ut causa dilectionis, sed quia parentum qui sui aliquid habent in nobis, parentum qui sui aliquid habent in nobis, aliquid est etiam in illis et tunc conse- aliquid est etiam in illis et tunc conse- quenter nostrum simile diligimus in pro- quenter nostrum simile diligimus in pro- ximis. Et ideo dicitur, Levit. xix, 18: ximis. Et ideo dicitur, Levit. xix, 18: Diliges amicum tuum sicut teipsum: quia Diliges amicum tuum sicut teipsum: quia aliquid simile tuiipsius, et ab eodem un- aliquid simile tuiipsius, et ab eodem un- de tu es, est in ipso: et quanto illud vi- de tu es, est in ipso: et quanto illud vi- cinius est, tanto plus secundum ordinem cinius est, tanto plus secundum ordinem charitatis diligendum est et si hoc est charitatis diligendum est et si hoc est secundum corporalem propinquitatem, secundum corporalem propinquitatem,

44 44

224 224

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

multo magis hoc secundum propinquita- multo magis hoc secundum propinquita- tem spiritualem genus enim sumus Dei, tem spiritualem genus enim sumus Dei, sicut dicitur, Act. xvII, 29. Et pater no- sicut dicitur, Act. xvII, 29. Et pater no- ster est Deus, formans nos ad imaginem ster est Deus, formans nos ad imaginem et similitudinem suam et consequitur et similitudinem suam et consequitur ex hoc, quod ipse sit nobis conjunctissi- ex hoc, quod ipse sit nobis conjunctissi- mus, et maxime diligendus. Malach. 11, mus, et maxime diligendus. Malach. 11, 10 Numquid non pater unus omnium 10 Numquid non pater unus omnium

nostrum ? nostrum ?

Secundum proportionem (alias, pro- Secundum proportionem (alias, pro- pagationem) igitur divinæ imaginis est pagationem) igitur divinæ imaginis est sumenda causa dilectionis: et tunc cum sumenda causa dilectionis: et tunc cum omnis homo immediate sit a Deo imagi- omnis homo immediate sit a Deo imagi- nem participans, omnis homo est proxi- nem participans, omnis homo est proxi- mus. Et consequitur ex hoc, quod homo mus. Et consequitur ex hoc, quod homo omnis sit secundum naturam diligendus, omnis sit secundum naturam diligendus, et nullus odiendus. Sapient. vi, 8: Pu- et nullus odiendus. Sapient. vi, 8: Pu- sillum et magnum ipse fecit, et æqualiter sillum et magnum ipse fecit, et æqualiter cura est illi de omnibus. cura est illi de omnibus.

Eodem autem modo est intelligendum Eodem autem modo est intelligendum de proximo secundum impensionem be- de proximo secundum impensionem be- neficii quia beneficium non impenditur neficii quia beneficium non impenditur nisi ex benignitate et pietate: et illa non nisi ex benignitate et pietate: et illa non sunt nisi ex actuali imitatione Patris cœ- sunt nisi ex actuali imitatione Patris cœ- lestis, sicut inferius ostendet Dominus. lestis, sicut inferius ostendet Dominus. Similitudo ergo Patris cœlestis causa di- Similitudo ergo Patris cœlestis causa di- lectionis est, non propinquatio per bene- lectionis est, non propinquatio per bene- ficium. Ratio enim non permittit, quod ficium. Ratio enim non permittit, quod cum una sit dilectio Dei et proximi, cum una sit dilectio Dei et proximi, quod non una et eadem sit ratio dile- quod non una et eadem sit ratio dile- ctionis. Nemo ergo odiendus est, simili- ctionis. Nemo ergo odiendus est, simili- tudinem et gradum Christi in se repræ- tudinem et gradum Christi in se repræ- sentans. Unde, Deuter. xxxIII, 3: Dilexit sentans. Unde, Deuter. xxxIII, 3: Dilexit populos omnes sancti in manu illius populos omnes sancti in manu illius sunt. Psal. XVIII, 7: Nec est qui se abs- sunt. Psal. XVIII, 7: Nec est qui se abs- condat a calore ejus. condat a calore ejus.

« Ego autem dico vobis: Diligite « Ego autem dico vobis: Diligite inimicos vestros. » inimicos vestros. »

Duo tangit in ista legis impletione, Duo tangit in ista legis impletione, sicut in aliis auctoritatem dicti, et im- sicut in aliis auctoritatem dicti, et im-

pletionem : pletionem :

Auctoritatem dicti, cum dicit : Auctoritatem dicti, cum dicit :

Ego autem dico vobis, » Ego autem dico vobis, »

10: 10:

Qui hoc per exemplum ostendo: quo- Qui hoc per exemplum ostendo: quo- niam ego dilexi vos, non prius propin- niam ego dilexi vos, non prius propin- quantes mihi, sed gratis. I Joan. IV, quantes mihi, sed gratis. I Joan. IV, In hoc est charitas non quasi nos di- In hoc est charitas non quasi nos di- lexerimus Deum, sed quoniam ipse prior lexerimus Deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos. Quinimo elongantes a me dilexit nos. Quinimo elongantes a me per inimicitiam ego dilexi propter ima- per inimicitiam ego dilexi propter ima- ginem Patris mei in ipsis, ad Roman. v, 8 ginem Patris mei in ipsis, ad Roman. v, 8 et 9: Commendat suam charitatem Deus et 9: Commendat suam charitatem Deus in nobis, quoniam cum adhuc peccatores in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus, secundum tempus Christus pro essemus, secundum tempus Christus pro nobis mortuus est. Si enim, Joan. xv, nobis mortuus est. Si enim, Joan. xv, 19, mundo conceditur, ut quod suum 19, mundo conceditur, ut quod suum est, diligat: multo magis conceditur Deo, est, diligat: multo magis conceditur Deo, ut quod suum est, diligat in omnibus : ut quod suum est, diligat in omnibus : unde etiam sepultum in inferno Filium unde etiam sepultum in inferno Filium

vocavit '. vocavit '.

Sic ergo dico vobis, Sic ergo dico vobis,

<< Diligite inimicos vestros, etc. » << Diligite inimicos vestros, etc. »

Hic ponit ipsam impletionem. Hic ponit ipsam impletionem. Et dividitur in partes duas: in quarum Et dividitur in partes duas: in quarum prima dat impletionem et quia difficilis prima dat impletionem et quia difficilis est, in secunda persuadet per rationem, est, in secunda persuadet per rationem, quod aliter lex ista non ducit ad perfe- quod aliter lex ista non ducit ad perfe- ctionem, quam legislator intendit, ibi, ctionem, quam legislator intendit, ibi, . 45: « Ut sitis filii Patris vestri. » . 45: « Ut sitis filii Patris vestri. »

Primam harum partium dividit Glossa Primam harum partium dividit Glossa in tres paragraphos: quia dicit, quod in tres paragraphos: quia dicit, quod contra Ecclesiam pugnatur tribus modis: contra Ecclesiam pugnatur tribus modis: odio, verbis, cruciatu corporis et e con- odio, verbis, cruciatu corporis et e con- tra Ecclesia diligit, benefacit, orat. tra Ecclesia diligit, benefacit, orat.

Et dilectionem quam opponit odio ini- Et dilectionem quam opponit odio ini- micorum tangit, dicens: micorum tangit, dicens:

« Diligite inimicos vestros, » « Diligite inimicos vestros, »

Quia jam ostensum est, quod proximi Quia jam ostensum est, quod proximi sunt, et quod causa dilectionis est in eis sunt, et quod causa dilectionis est in eis secundum naturam, licet non agant se- secundum naturam, licet non agant se- cundum illud ex perversitate peccati su- cundum illud ex perversitate peccati su- perducta. «Diligite » ergo quod Patris perducta. «Diligite » ergo quod Patris vestri est in eis, et non quod perversitas vestri est in eis, et non quod perversitas superduxit. Unde Glossa dicit, quod est superduxit. Unde Glossa dicit, quod est

Cf. Luc. xv, 20. Cf. Luc. xv, 20.

IN EVANG. MATTHÆI, V-44, 45. IN EVANG. MATTHÆI, V-44, 45.

novum mandatum, Joan. xıtı, 34 : Man- novum mandatum, Joan. xıtı, 34 : Man- datum novum do vobis. Et, I Joan, II, 7, datum novum do vobis. Et, I Joan, II, 7, dicitur mandatum vetus, et mandatum dicitur mandatum vetus, et mandatum novum. Vetus enim est in causa dilectio- novum. Vetus enim est in causa dilectio- nis, quæ una est in omnibus qui dili- nis, quæ una est in omnibus qui dili- guntur sed novum est in modo, quia guntur sed novum est in modo, quia gratis diliguntur. Hoc secundum anti- gratis diliguntur. Hoc secundum anti- quum populum non intelligebatur, quia quum populum non intelligebatur, quia non habebant nisi mercatam dilectionem non habebant nisi mercatam dilectionem in proximo, appropinquante eis per in proximo, appropinquante eis per ob- ob- sequium, vel munus. Ad Roman. XII, 20: sequium, vel munus. Ad Roman. XII, 20: Si esurierit inimicus tuus, ciba illum : si Si esurierit inimicus tuus, ciba illum : si sitit, potum da illi: hoc enim faciens, car- sitit, potum da illi: hoc enim faciens, car- bones ignis congeres super caput ejus. bones ignis congeres super caput ejus. Proverb. xxv, 21 et 22: Si esurierit ini- Proverb. xxv, 21 et 22: Si esurierit ini- micus tuus, ciba illum: si sitierit, da ei micus tuus, ciba illum: si sitierit, da ei aquam bibere: prunas enim congregabis aquam bibere: prunas enim congregabis super caput ejus, et Dominus reddet tibi. super caput ejus, et Dominus reddet tibi.

<< Benefacite his qui oderunt vos. » << Benefacite his qui oderunt vos. » Ecce secundum, ubi Ecclesia docetur Ecce secundum, ubi Ecclesia docetur benefacere his qui oderunt eam, exem- benefacere his qui oderunt eam, exem- plo Elisei, IV Reg. vi, 23, qui eos, qui ve- plo Elisei, IV Reg. vi, 23, qui eos, qui ve- nerant ad capiendum eum, magna præ- nerant ad capiendum eum, magna præ- paratione ciborum procurari præcepit, et paratione ciborum procurari præcepit, et conduci ad locum tutum. Exemplo etiam conduci ad locum tutum. Exemplo etiam David, qui Saul inimicum suum non oc- David, qui Saul inimicum suum non oc- cidit, sed ad vitam traditum in manibus cidit, sed ad vitam traditum in manibus ejus reservavit, quando præcidit partem ejus reservavit, quando præcidit partem vestimenti ejus in spelunca : et quando vestimenti ejus in spelunca : et quando descendens in castra Saul invenit eum descendens in castra Saul invenit eum dormientem 2. Job, xxx1, 31: Si non di- dormientem 2. Job, xxx1, 31: Si non di- xerunt viri tabernaculi mei: Quis det xerunt viri tabernaculi mei: Quis det de carnibus ejus ut saturemur ? Hos de carnibus ejus ut saturemur ? Hos enim collegit in tabernaculo, et hospita- enim collegit in tabernaculo, et hospita- litatem exhibuit qui si potuissent, car- litatem exhibuit qui si potuissent, car- nes ejus devorassent ex odio. Exemplo nes ejus devorassent ex odio. Exemplo etiam Christi, qui in ultima cœna pro- etiam Christi, qui in ultima cœna pro- pria manu cibavit traditorem. Ad Ro- pria manu cibavit traditorem. Ad Ro- man. XII, 21 Noli vinci a malo, sed man. XII, 21 Noli vinci a malo, sed vince in bono malum. vince in bono malum.

« Et orate pro persequentibus et ca- « Et orate pro persequentibus et ca- lumniantibus vos. » lumniantibus vos. »

Ecce tertium, et dicit duo: orandum Ecce tertium, et dicit duo: orandum

1 Cf. I Reg. xxiv,5. 1 Cf. I Reg. xxiv,5.

XX XX

225 225

scilicet pro persequentibus aperte læden- scilicet pro persequentibus aperte læden- tibus, et pro calumniantibus qui sunt sub tibus, et pro calumniantibus qui sunt sub simulatione justitiæ lædentes. Jerem. simulatione justitiæ lædentes. Jerem. XVII, 20 Recordare quod steterim in XVII, 20 Recordare quod steterim in conspectu tuo, ut loquerer pro eis bo- conspectu tuo, ut loquerer pro eis bo- num, et averterem indignationem tuam num, et averterem indignationem tuam ab eis. Psal. cvIII, 4: Pro eo ut me di- ab eis. Psal. cvIII, 4: Pro eo ut me di- ligerent, detrahebant mihi: ego autem ligerent, detrahebant mihi: ego autem orabam. Psal. xxxiv, 13: Ego autem, orabam. Psal. xxxiv, 13: Ego autem, cum mihi molesti essent, induebar cilicio: cum mihi molesti essent, induebar cilicio: humiliabam in jejunio animam meam, humiliabam in jejunio animam meam, et oratio mea in sinu meo convertelur. et oratio mea in sinu meo convertelur. I ad Corinth. IV, 13 Blasphemamur, I ad Corinth. IV, 13 Blasphemamur, et obsecramus. Luc. XXIII, 34: Pater, di- et obsecramus. Luc. XXIII, 34: Pater, di- mitte illis non enim sciunt quid faciunt. mitte illis non enim sciunt quid faciunt. Act. vu, 60: Ne statuas illis hoc pecca- Act. vu, 60: Ne statuas illis hoc pecca- tum. tum.

« Ut sitis filii Patris vestri qui in « Ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est. » coelis est. »

Hic persuadet ex ratione, sicut docuit Hic persuadet ex ratione, sicut docuit esse faciendum. esse faciendum.

Et inducit primo duas rationes et se- Et inducit primo duas rationes et se- cundo, inducit conclusionem intentam, cundo, inducit conclusionem intentam, ibi, y. 48 « Estote ergo perfecti, etc. » ibi, y. 48 « Estote ergo perfecti, etc. »

Duarum autem rationum prima est di- Duarum autem rationum prima est di- vina, secunda est humana et patent in vina, secunda est humana et patent in littera. littera.

In divina duo dicit: rationem imita- In divina duo dicit: rationem imita- tionis nostræ ad Deum, et opus in quo tionis nostræ ad Deum, et opus in quo imitari debemus. imitari debemus.

Ratio imitationis est, quod nos filii : Ratio imitationis est, quod nos filii : Deus autem Pater noster est. Hoc enim Deus autem Pater noster est. Hoc enim probandum est per imitationem: unde probandum est per imitationem: unde

dicit: dicit:

« Ut sitis filii, » « Ut sitis filii, »

Formati, et regenerati ex deformitate. Formati, et regenerati ex deformitate. Jacob. 1, 18 Voluntarie genuit nos ver- Jacob. 1, 18 Voluntarie genuit nos ver- bo veritatis, ut simus initium aliquod bo veritatis, ut simus initium aliquod creaturæ ejus creati enim ab ipso su- creaturæ ejus creati enim ab ipso su- mus in operibus bonis imitando ipsum. mus in operibus bonis imitando ipsum. Joan. 1, 12 Dedit eis potestatem filios Joan. 1, 12 Dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus. Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus.

2 Cf. I Reg XXVI, 5. 2 Cf. I Reg XXVI, 5.

15 15

45 45

226 226

« Patris vestri. » « Patris vestri. »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Joan. VII, 41: Unum Patrem habe- Joan. VII, 41: Unum Patrem habe- mus, mus, Deum. Isa. LXIV, 8: Pater noster es Deum. Isa. LXIV, 8: Pater noster es tu, nos vero lutum et fictor noster tu, nos vero lutum et fictor noster tu, et opera manuum tuarum omnes tu, et opera manuum tuarum omnes

nos. nos.

« Qui in coelis est. » « Qui in coelis est. »

Et ideo non movetur passionibus iræ, Et ideo non movetur passionibus iræ, vel inimicitiæ. Matth. vi, 9: Pater no- vel inimicitiæ. Matth. vi, 9: Pater no- ster, qui es in cœlis. Matth. xx111, 9 : Pa- ster, qui es in cœlis. Matth. xx111, 9 : Pa- trem nolite vobis vocare super terram : trem nolite vobis vocare super terram : unus est enim Pater vester, qui in cœlis est. unus est enim Pater vester, qui in cœlis est. Ad Hebr. x1, 9 et 10 Patres quidem Ad Hebr. x1, 9 et 10 Patres quidem carnis nostræ eruditores habuimus, et re- carnis nostræ eruditores habuimus, et re- verebamur eos : non multo magis obtem- verebamur eos : non multo magis obtem- porabimus Patri spirituum, et vivemus? porabimus Patri spirituum, et vivemus? Et illi quidem in tempore paucorum die- Et illi quidem in tempore paucorum die-

rum, rum,

secundum voluntatem suam erudie- secundum voluntatem suam erudie-

bant nos hic autem ad id quod utile est bant nos hic autem ad id quod utile est in recipiendo sanctificationem ejus. in recipiendo sanctificationem ejus.

«Qui solem suum oriri facit super «Qui solem suum oriri facit super bonos et malos. » bonos et malos. »

Ecce opus, in quo Patrem coelestem Ecce opus, in quo Patrem coelestem imitari debemus, non quidem in specie imitari debemus, non quidem in specie operis, quia hoc non possumus, sed in operis, quia hoc non possumus, sed in genere, quod est providere omnibus lu- genere, quod est providere omnibus lu- cra, et amicis et inimicis. cra, et amicis et inimicis.

Unde in hoc opere tangit duo: unum, Unde in hoc opere tangit duo: unum, quod est effectivum et manifestativum quod est effectivum et manifestativum omnis boni, quo indigent mortales: quia omnis boni, quo indigent mortales: quia non sufficeret facere, nisi manifestaretur non sufficeret facere, nisi manifestaretur factum, eo quod occultum et invisum factum, eo quod occultum et invisum nesciretur et hoc est : nesciretur et hoc est :

: :

« Qui solem suum, « Qui solem suum,

etc. » etc. »

Sol enim in obliquo circulo veniens Sol enim in obliquo circulo veniens et recedens causa est generationis eorum et recedens causa est generationis eorum quibus nutrimur et vescimur: et lumine quibus nutrimur et vescimur: et lumine suo manifestat ea, et ingerit etiam no- suo manifestat ea, et ingerit etiam no- lentibus et non petentibus. Alterum au- lentibus et non petentibus. Alterum au- tem est pluvia, quæ est materia genera- tem est pluvia, quæ est materia genera- tionis et nutrimenti omnium eorum qui- tionis et nutrimenti omnium eorum qui- bus cibamur et potamur, et in aliis usi- bus cibamur et potamur, et in aliis usi-

bus indigemus et ingerit etiam se non bus indigemus et ingerit etiam se non petentibus. petentibus.

Dicit ego primo : Dicit ego primo :

« Qui solem suum, etc. » « Qui solem suum, etc. »

Et dicit quatuor: quorum primum est Et dicit quatuor: quorum primum est vas universaliter fundens beneficium et vas universaliter fundens beneficium et hoc est, quod dicit : « Solem. » hoc est, quod dicit : « Solem. »

Secundum est, unde beneficii habet Secundum est, unde beneficii habet virtutem et hoc notat, cum dicit : virtutem et hoc notat, cum dicit : « Suum, » quia nisi Dei esset, sterile ha- « Suum, » quia nisi Dei esset, sterile ha- beret lumen. beret lumen.

Tertium est fusionis beneficii modus: Tertium est fusionis beneficii modus: quod notat, cum dicit: quod notat, cum dicit:

« Oriri facit. >> « Oriri facit. >>

Quia nisi oriretur tam in circulis æque Quia nisi oriretur tam in circulis æque distantibus ab æquinoctiali, quam etiam distantibus ab æquinoctiali, quam etiam in gradibus circuli obliqui, nihil faceret: in gradibus circuli obliqui, nihil faceret: quia si semper esset supra hemisphæ- quia si semper esset supra hemisphæ- rium, dissolveret ea quæ nascuntur : et rium, dissolveret ea quæ nascuntur : et si semper esset sub hemisphærio, frigi- si semper esset sub hemisphærio, frigi- ditas vinceret, et nihil oriretur: nunc ditas vinceret, et nihil oriretur: nunc autem ortibus suis venit movendo et autem ortibus suis venit movendo et evocando et occasibus recedit reprimen- evocando et occasibus recedit reprimen- do, ne dissolvatur quod evocatum est, do, ne dissolvatur quod evocatum est, sed in interioribus repressa virtus con- sed in interioribus repressa virtus con- fortata revocetur ad amplius incremen- fortata revocetur ad amplius incremen- tum in ortu posteriori. tum in ortu posteriori.

Quarto tangit, quibus benefacit, cum Quarto tangit, quibus benefacit, cum dicit: dicit:

« Super bonos et malos. » « Super bonos et malos. »

De vase ergo, per quod fundit benefi- De vase ergo, per quod fundit benefi- cium, dicit: cium, dicit:

«< Qui solem. »> «< Qui solem. »>

Sol dicitur solus lucens : quia, ut di- Sol dicitur solus lucens : quia, ut di- cunt præcipui philosophi, in cœlo nihil cunt præcipui philosophi, in cœlo nihil lucet, nisi ab ipso et ipse est vas lucis lucet, nisi ab ipso et ipse est vas lucis in omnes stellas fundens, et illis ad ter- in omnes stellas fundens, et illis ad ter- ram. Eccli. XLII, 2: Sol in adspectu an- ram. Eccli. XLII, 2: Sol in adspectu an- nuntians in exitu, vas admirabile opus nuntians in exitu, vas admirabile opus Excelsi. I Reg. xi, 9 Cras erit vobis Excelsi. I Reg. xi, 9 Cras erit vobis salus, cum incaluerit sol. Habac. 111, 11: salus, cum incaluerit sol. Habac. 111, 11:

IN EVANG. MATTHÆI, V-45. IN EVANG. MATTHÆI, V-45.

Sol et luna steterunt in habitaculo suo, Sol et luna steterunt in habitaculo suo, in luce sagittarum tuarum ibunt, in in luce sagittarum tuarum ibunt, in splendore fulgurantis hastæ tuæ. splendore fulgurantis hastæ tuæ.

<< Suum. >> << Suum. >>

In hoc est omnis virtus solis, quod In hoc est omnis virtus solis, quod Dei, sicut omnis virtus sagittæ est in sa- Dei, sicut omnis virtus sagittæ est in sa- gittante, et omnis virtus securis est in gittante, et omnis virtus securis est in ædificante (alias, secante). Psal. XVIII, 6: ædificante (alias, secante). Psal. XVIII, 6: In sole posuit tabernaculum suum : et In sole posuit tabernaculum suum : et ipse tamquam sponsus etc. Baruch, 111, ipse tamquam sponsus etc. Baruch, 111, 35 et 36 Luxerunt ei cum jucunditate, 35 et 36 Luxerunt ei cum jucunditate, qui fecit illas. Hic est Deus noster, et non qui fecit illas. Hic est Deus noster, et non æstimabitur alius adversus eum. Genes. æstimabitur alius adversus eum. Genes. I, 16 Fecit Deus duo magna luminaria : I, 16 Fecit Deus duo magna luminaria : luminare majus, ut præesset diei. Psal. luminare majus, ut præesset diei. Psal. XXXII, 6: Verbo Domini cæli firmati XXXII, 6: Verbo Domini cæli firmati sunt, et spiritu oris ejus omni virtus sunt, et spiritu oris ejus omni virtus eorum. Eccli. XLIII, 5 : Magnus Dominus eorum. Eccli. XLIII, 5 : Magnus Dominus qui fecit solem, et in sermonibus ejus qui fecit solem, et in sermonibus ejus festinavit iter. festinavit iter.

« Oriri facit. >> « Oriri facit. >>

Ecce modus conferendi beneficium. Ecce modus conferendi beneficium. Eccle. 1, 5 et 6 Oritur sol, et occidit, Eccle. 1, 5 et 6 Oritur sol, et occidit, et ad locum suum revertitur : ibique et ad locum suum revertitur : ibique renascens, gyrat per meridiem, et fle- renascens, gyrat per meridiem, et fle- ctitur ad aquilonem. Hic tangit utrum- ctitur ad aquilonem. Hic tangit utrum- que ortum solis supra inductum per que ortum solis supra inductum per unum enim facit distinctionem diei et unum enim facit distinctionem diei et noctis, et per alium distinguit qua- noctis, et per alium distinguit qua- tuor anni tempora. Psal. CI, 22 et tuor anni tempora. Psal. CI, 22 et 23 Ortus est sol, et congregati sunt, et 23 Ortus est sol, et congregati sunt, et in cubilibus suis collocabuntur. Exibit in cubilibus suis collocabuntur. Exibit homo ad opus suum, etc. homo ad opus suum, etc.

« Super bonos et malos. »> « Super bonos et malos. »>

Hoc est, ad utilitatem bonorum et Hoc est, ad utilitatem bonorum et malorum sed tamen propter bonos, malorum sed tamen propter bonos, quia, licet temporalia dentur bonis et quia, licet temporalia dentur bonis et malis a Deo, tamen propter bonos dan- malis a Deo, tamen propter bonos dan- tur, sicut patet, Genes. XVIII, 23 et seq., tur, sicut patet, Genes. XVIII, 23 et seq., ubi parcitum fuisset multis malis propter ubi parcitum fuisset multis malis propter paucos bonos, si inventi fuissent in So- paucos bonos, si inventi fuissent in So- domis. Jacob. 1, 5: Dat omnibus af- domis. Jacob. 1, 5: Dat omnibus af- fluenter, et non improperat. Psal. CXLIV, fluenter, et non improperat. Psal. CXLIV,

227 227

16 Aperis tu manum tuam, et imples 16 Aperis tu manum tuam, et imples omne animal benedictione. In eodem omne animal benedictione. In eodem Psalmo, . 15: Oculi omnium in te Psalmo, . 15: Oculi omnium in te sperant, Domine, et tu das escam illo- sperant, Domine, et tu das escam illo- rum in tempore opportuno. rum in tempore opportuno.

« Et pluit super justos et injustos. « Et pluit super justos et injustos.

Secundum opus est, ubi ministrat ma- Secundum opus est, ubi ministrat ma- teriam fructuum nascentium, et nutri- teriam fructuum nascentium, et nutri- mentum sine labore hominum. mentum sine labore hominum.

Et dicit duo ministerium, et commu- Et dicit duo ministerium, et commu- nitatem suæ charitatis. nitatem suæ charitatis.

Ministerium est, quod pluit. Isa. LV, Ministerium est, quod pluit. Isa. LV, 10 Quomodo descendit imber et nix de 10 Quomodo descendit imber et nix de colo, et illic ultra non revertitur, sed colo, et illic ultra non revertitur, sed inebriat terram, et infundit eam, et ger- inebriat terram, et infundit eam, et ger- minare eam facit, et dat semen serenti, et minare eam facit, et dat semen serenti, et panem comedenti. Isa. XLV, 8: Rorate, panem comedenti. Isa. XLV, 8: Rorate, cæli, desuper, et nubes pluant justum : cæli, desuper, et nubes pluant justum : aperiatur terra, et germinet Salvatorem. aperiatur terra, et germinet Salvatorem. Job, xxxvi, 11 et 12: Frumentum desi- Job, xxxvi, 11 et 12: Frumentum desi- derat nubes, et nubes spargunt lumen derat nubes, et nubes spargunt lumen suum quæ lustrant cuncta per circui- suum quæ lustrant cuncta per circui- tum, quocumque eas voluntas gubernan- tum, quocumque eas voluntas gubernan- tis direxerit. tis direxerit.

« Super justos et injustos. » « Super justos et injustos. »

Ecce beneficii communitas. Job, xxxvi, Ecce beneficii communitas. Job, xxxvi, 31 Per hæc judicat populos, et dat escas 31 Per hæc judicat populos, et dat escas multis mortalibus. Ad Roman. x, 12: multis mortalibus. Ad Roman. x, 12: Idem Dominus omnium, dives in omnes Idem Dominus omnium, dives in omnes qui invocant illum. Joel, III, 18: Fons qui invocant illum. Joel, III, 18: Fons de domo Domini egredietur, et irrigabit de domo Domini egredietur, et irrigabit torrentem spinarum, hoc est, habitatio- torrentem spinarum, hoc est, habitatio- nem malorum: fons enim de domo Do- nem malorum: fons enim de domo Do- mini veniens est pluvia. Job, xxxv1, 29 mini veniens est pluvia. Job, xxxv1, 29 et 30 Si voluerit extendere nubes quasi et 30 Si voluerit extendere nubes quasi tentorium suum, et fulgurare lumine tentorium suum, et fulgurare lumine suo desuper, cardines quoque maris ope- suo desuper, cardines quoque maris ope- riet. Ex his accipitur quod si Deus de riet. Ex his accipitur quod si Deus de muneribus suis tam nobilibus et tam uti- muneribus suis tam nobilibus et tam uti- libus sic dat manifeste et indistincte bo- libus sic dat manifeste et indistincte bo- nis et malis, quod multo magis nos de nis et malis, quod multo magis nos de muneribus ejus commune et manifestum muneribus ejus commune et manifestum et indistinctum debemus habere dilectio- et indistinctum debemus habere dilectio- nis effectum. nis effectum.

46 46

228 228

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Si enim diligitis eos qui vos dili- « Si enim diligitis eos qui vos dili- gunt, quam mercedem habebitis? non- gunt, quam mercedem habebitis? non- ne et publicani hoc faciunt? » ne et publicani hoc faciunt? »

Rationes hic inducit humanas, et sunt Rationes hic inducit humanas, et sunt duæ prima penes communitatem affe- duæ prima penes communitatem affe- ctus et secunda penes communitatem ctus et secunda penes communitatem effectus. effectus.

Sumpta penes affectum est ista : Sumpta penes affectum est ista :

« Si enim diligitis, etc. » « Si enim diligitis, etc. »

Et tria facit proponit enim antece- Et tria facit proponit enim antece- dens, quod est diligere dilectione merce- dens, quod est diligere dilectione merce- naria, cum dicit: naria, cum dicit:

« Si diligitis eos qui vos diligunt: » « Si diligitis eos qui vos diligunt: »

Ita quod nobis sit causa dilectionis, Ita quod nobis sit causa dilectionis, quia diligimur. quia diligimur.

Secundo, subinfert per interrogatio- Secundo, subinfert per interrogatio- nem consequens, quod hæc dilectio non nem consequens, quod hæc dilectio non habet mercedem in coelesti patria: et habet mercedem in coelesti patria: et hoc est, quod dicit : hoc est, quod dicit :

« Quam mercedem habebitis. >> « Quam mercedem habebitis. >>

Tertio, probat hoc a simili per dilectio- Tertio, probat hoc a simili per dilectio- nem sæcularem, quæ fundata est super nem sæcularem, quæ fundata est super utile, vel delectabile, quando dicit : utile, vel delectabile, quando dicit :

« Nonne et publicani hoc faciunt? » « Nonne et publicani hoc faciunt? »

Qui tamen vacui sunt a mercede. Qui tamen vacui sunt a mercede. Sed videtur, quod diligentes nos debe- Sed videtur, quod diligentes nos debe- mus diligere: quia de hoc est in Proverb. mus diligere: quia de hoc est in Proverb. VIII, 17 Ego diligentes me diligo. Ergo VIII, 17 Ego diligentes me diligo. Ergo videtur, quod hæc dilectio non careat videtur, quod hæc dilectio non careat mercede. mercede.

Et dicendum, quia cum de Deo dicitur, Et dicendum, quia cum de Deo dicitur, hoc intelligitur, quod ipse diligit eos qui hoc intelligitur, quod ipse diligit eos qui bus dat gratiam diligendi se et tunc bus dat gratiam diligendi se et tunc quod diligunt, venit a Deo, et non ab quod diligunt, venit a Deo, et non ab eis. Osee, xiv, 5: Diligam eos sponta- eis. Osee, xiv, 5: Diligam eos sponta- nee, quia aversus est furor meus ab eis. nee, quia aversus est furor meus ab eis. Jerem. xxxi, 3: In charitate perpetua di- Jerem. xxxi, 3: In charitate perpetua di- lexi te, ideo attraxi te, miserans. Jacob. lexi te, ideo attraxi te, miserans. Jacob.

IV, IV,

4 Amicitia hujus mundi inimica est 4 Amicitia hujus mundi inimica est Deo. Quicumque ergo voluerit amicus Deo. Quicumque ergo voluerit amicus

esse sæculi hujus, inimicus Dei constitui- esse sæculi hujus, inimicus Dei constitui- tur. Non ergo est diligendum sicut publi- tur. Non ergo est diligendum sicut publi- cani faciunt, quia illi diligunt potius lu- cani faciunt, quia illi diligunt potius lu- crum mundi quam homines. crum mundi quam homines.

« Et si salutaveritis fratres vestros « Et si salutaveritis fratres vestros tantum, quid amplius facitis? nonne tantum, quid amplius facitis? nonne et ethnici hoc faciunt? et ethnici hoc faciunt?

Estote ergo vos perfecti, sicut et Pa- Estote ergo vos perfecti, sicut et Pa- ter vester coelestis perfectus est. » ter vester coelestis perfectus est. »

Tria dicit hic, sicut in præmisso: quia Tria dicit hic, sicut in præmisso: quia præmittit antecedens conditionale, cum præmittit antecedens conditionale, cum dicit: dicit:

« Si salutaveritis fratres vestros tan- « Si salutaveritis fratres vestros tan- tum. » tum. »

Et fratres dicuntur hic homines appro- Et fratres dicuntur hic homines appro- pinquantes ad gradum proximi : saluta- pinquantes ad gradum proximi : saluta- tio autem vocatur exhibitio beneficii: tio autem vocatur exhibitio beneficii: quia de isto dicitur, Proverb. xviii, 16 : quia de isto dicitur, Proverb. xviii, 16 : Donum hominis dilatat viam ejus : hæc Donum hominis dilatat viam ejus : hæc enim est salutatio quam quærunt sæcu- enim est salutatio quam quærunt sæcu- lares. lares.

« Quid amplius facitis? » « Quid amplius facitis? »

Hoc est, super naturam quid additis? Hoc est, super naturam quid additis? Et est secundum, in quo notat talem be- Et est secundum, in quo notat talem be- neficentiam non esse remunerabilem. neficentiam non esse remunerabilem.

Et hoc tertio probat de consimili, cum Et hoc tertio probat de consimili, cum dicit: dicit:

<< Nonne et ethnici hoc faciunt?»> << Nonne et ethnici hoc faciunt?»>

Hoc est, gentiles notitiam Dei non ha- Hoc est, gentiles notitiam Dei non ha- bentes natura enim hoc modo curva bentes natura enim hoc modo curva est in se ipsa, et diligit delectabilia et uti- est in se ipsa, et diligit delectabilia et uti- lia sibi, sicut et asinus et bos: et hoc lia sibi, sicut et asinus et bos: et hoc non est commendabile: quia dicit Ari- non est commendabile: quia dicit Ari- stoteles, quod « benefici est velle benefa- stoteles, quod « benefici est velle benefa- « cere, et non recipere beneficium ab ali- « cere, et non recipere beneficium ab ali- « quo. » I ad Corinth. xIII, 5: Charitas « quo. » I ad Corinth. xIII, 5: Charitas non quærit quæ sua sunt, sed quæ alio- non quærit quæ sua sunt, sed quæ alio- rum. II ad Corinth. XII, 15: Libentissime rum. II ad Corinth. XII, 15: Libentissime impendam, et superimpendar ipse pro impendam, et superimpendar ipse pro

47 47

48 48

IN EVANG. MATTHÆI, V-48. IN EVANG. MATTHÆI, V-48.

animabus vestris. II Reg. xix, 36: Non animabus vestris. II Reg. xix, 36: Non indigeo hac vicissitudine. indigeo hac vicissitudine.

« Estote ergo perfecti. » « Estote ergo perfecti. »

Conclusio est intenta ex omnibus in- Conclusio est intenta ex omnibus in-

ductis. Et dicit duo ductis. Et dicit duo

primo movet ad primo movet ad

perfectionem et secundo, perfectionis perfectionem et secundo, perfectionis

dat formam. dat formam.

Primo enim movens dicit : Primo enim movens dicit :

«Estote ergo perfecti. » «Estote ergo perfecti. »

Perfectum est, quod extra se nullo alio Perfectum est, quod extra se nullo alio indiget ad agendum: et sic est charitas indiget ad agendum: et sic est charitas gratuita, quæ nec delectabile quærit, quo gratuita, quæ nec delectabile quærit, quo juvetur ad diligendum, sed in se gratuita juvetur ad diligendum, sed in se gratuita dilectione sibi sufficit, et perfecta est. dilectione sibi sufficit, et perfecta est. I ad Corinth. xIII, 10: Cum venerit quod I ad Corinth. xIII, 10: Cum venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. Sic, Genes. VI, 9: Noe vir justus est. Sic, Genes. VI, 9: Noe vir justus atque perfectus fuit in generationibus atque perfectus fuit in generationibus suis cum Deo ambulavit, gratis diligen- suis cum Deo ambulavit, gratis diligen- do, sicut Deus. Ad Ephes. iv, 13: Occur- do, sicut Deus. Ad Ephes. iv, 13: Occur- ramus omnes in virum perfectum, et ramus omnes in virum perfectum, et mensuram ætatis plenitudinis Christi. mensuram ætatis plenitudinis Christi.

: :

« Sicut et Pater vester, etc. » « Sicut et Pater vester, etc. »

Quatuor dicit proponit Patrem, sub- Quatuor dicit proponit Patrem, sub- jungit imitationis debitum, adjungit af- jungit imitationis debitum, adjungit af- fectus serenitatem, conjungitque in his fectus serenitatem, conjungitque in his perfectionem quæ nostræ perfectionis est perfectionem quæ nostræ perfectionis est forma, et exemplum. forma, et exemplum.

Ex hoc enim quod dicit : Ex hoc enim quod dicit :

« Sicut et Pater, »> « Sicut et Pater, »>

229 229

etiam illata injuria non provocatur, ne- etiam illata injuria non provocatur, ne- que beneficia subtrahit. Ad Hebr. 1, 5 : que beneficia subtrahit. Ad Hebr. 1, 5 : Ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi Ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi in filium. Luc. xv, 22, dixit ad filium in filium. Luc. xv, 22, dixit ad filium prodigum, qui iram meruerat: Cito pro- prodigum, qui iram meruerat: Cito pro- ferte stolam primam, etc. ferte stolam primam, etc.

Debitum autem imitandi tangit, cum Debitum autem imitandi tangit, cum dicit: dicit:

«< Vester. » «< Vester. »

Malach. I, 6 Si ergo Pater ego sum, Malach. I, 6 Si ergo Pater ego sum, ubi est honor meus? Jerem. III, 19: Pa- ubi est honor meus? Jerem. III, 19: Pa- trem vocabis me, et post me ingredi non trem vocabis me, et post me ingredi non cessabis. Ad Hebr. XII, 9: Non multo cessabis. Ad Hebr. XII, 9: Non multo magis obtemporabimus patri spirituum, magis obtemporabimus patri spirituum,

et vivemus? et vivemus?

Serenitatem affectus autem indeflexam Serenitatem affectus autem indeflexam dicit, subjungendo : dicit, subjungendo :

« Coelestis. » « Coelestis. »

Quia coelestia nulla commoventur tur- Quia coelestia nulla commoventur tur- bulentia, sicut et Pater Deus peccatis in bulentia, sicut et Pater Deus peccatis in se factis non turbatur ad inimicitias iræ, se factis non turbatur ad inimicitias iræ, ut non benefaciat. I ad Corinth. xv, 48: ut non benefaciat. I ad Corinth. xv, 48: Qualis coelestis, tales et coelestes. Joan. Qualis coelestis, tales et coelestes. Joan. III, 31 Qui de cælo venit, super omnes III, 31 Qui de cælo venit, super omnes

est. est.

In his ergo In his ergo

« Perfectus est, » « Perfectus est, »

Quia semper in honestate quieti cordis Quia semper in honestate quieti cordis permanens, largitatis beneficia non sub- permanens, largitatis beneficia non sub- trahens. II ad Timoth. 11, 13: Si non trahens. II ad Timoth. 11, 13: Si non credimus, ille fidelis permanet, negare credimus, ille fidelis permanet, negare ipsum non potest: nullus enim omnino ipsum non potest: nullus enim omnino perfectus est, quem injuria provocat, et perfectus est, quem injuria provocat, et

Accipitur constans ad nos affectus, qui extra sui ipsius removet potestatem. Accipitur constans ad nos affectus, qui extra sui ipsius removet potestatem.

230 230

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT VI. CAPUT VI.

Docet Christus quo modo faciendæ sint eleemosyna et oratio, traditque discipu- Docet Christus quo modo faciendæ sint eleemosyna et oratio, traditque discipu- lis formam orandi, et offensas aliis condonandi: item quo modo sit jejunan- lis formam orandi, et offensas aliis condonandi: item quo modo sit jejunan- dum: quod non in terra sed in coelo thesaurizandum, oculus mundandus, non dum: quod non in terra sed in coelo thesaurizandum, oculus mundandus, non serviendum duobus dominis vitat itaque sollicitudinem de victu, vestitu, et serviendum duobus dominis vitat itaque sollicitudinem de victu, vestitu, et de crastino. de crastino.

: :

1. Attendite ne justitiam vestram fa- 1. Attendite ne justitiam vestram fa- ciatis coram hominibus, ut vi- ciatis coram hominibus, ut vi- deamini ab eis : alioquin mer- deamini ab eis : alioquin mer- cedem non habebitis apud Pa- cedem non habebitis apud Pa- trem, civitatem qui in cœlis est. trem, civitatem qui in cœlis est. 2. Cum ergo facis eleemosynam, noli 2. Cum ergo facis eleemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypo- tuba canere ante te, sicut hypo- critæ faciunt in synagogis et in critæ faciunt in synagogis et in vicis, ut honorificentur ab ho- vicis, ut honorificentur ab ho- minibus. Amen dico vobis, re- minibus. Amen dico vobis, re- ceperunt mercedem suam. ceperunt mercedem suam. 3. Te autem faciente eleemosynam, 3. Te autem faciente eleemosynam, nesciat sinistra tua quid faciat nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua, dextera tua,

4. Ut sit eleemosyna tua in abscon- 4. Ut sit eleemosyna tua in abscon- dito et Pater tuus, qui videt in dito et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. abscondito, reddet tibi.

5. Et cum oratis, non eritis sicut hy- 5. Et cum oratis, non eritis sicut hy-

pocritæ, qui amant in synagogis pocritæ, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab homini- orare, ut videantur ab homini- bus. Amen dico vobis, recepe- bus. Amen dico vobis, recepe- runt mercedem suam. runt mercedem suam.

6. Tu autem cum oraveris, intra in 6. Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso os- cubiculum tuum, et clauso os- tio, ora Patrem tuum in abs- tio, ora Patrem tuum in abs- condito et Pater tuus, qui vi- condito et Pater tuus, qui vi- det in abscondito, reddet tibi. det in abscondito, reddet tibi.

7. Orantes autem nolite multum lo- 7. Orantes autem nolite multum lo- qui, sicut ethnici : putant enim qui, sicut ethnici : putant enim quod in multiloquio suo exau- quod in multiloquio suo exau- diantur. diantur.

8. Nolite ergo assimilari eis. Scit 8. Nolite ergo assimilari eis. Scit enim Pater vester quid opus sit enim Pater vester quid opus sit vobis, antequam petatis eum. vobis, antequam petatis eum. 9. Sic ergo vos orabitis : Pater no- 9. Sic ergo vos orabitis : Pater no- ster, qui es in coelis, sanctificetur ster, qui es in coelis, sanctificetur

nomen tuum '. nomen tuum '.

10. Adveniat regnum tuum. Fiat vo- 10. Adveniat regnum tuum. Fiat vo- luntas tua, sicut in coelo et in luntas tua, sicut in coelo et in

terra. terra.

II. Panem nostrum supersubstantia- II. Panem nostrum supersubstantia- lem da nobis hodie. lem da nobis hodie.

12. Et dimitte nobis debita nostra, 12. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debito- sicut et nos dimittimus debito- ribus nostris. ribus nostris.

13. Et ne nos inducas in tentationem. 13. Et ne nos inducas in tentationem. Sed libera nos a malo. Amen. Sed libera nos a malo. Amen. 14. Si enim dimiseritis hominibus 14. Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimmittet et vo- peccata eorum, dimmittet et vo- bis Pater vester coelestis delicta bis Pater vester coelestis delicta vestra 2. vestra 2.

15. Si autem non dimiseritis homi- 15. Si autem non dimiseritis homi- nibus, nec Pater vester dimittet nibus, nec Pater vester dimittet vobis peccata vestra. vobis peccata vestra. 16. Cum autem jejunatis, nolite fieri 16. Cum autem jejunatis, nolite fieri

sicut hypocritæ, tristes exter- sicut hypocritæ, tristes exter- minant enim facies suas, ut ap- minant enim facies suas, ut ap- pareant hominibus jejunantes. pareant hominibus jejunantes. Amen dico vobis, quia recepe- Amen dico vobis, quia recepe- runt mercedem suam. runt mercedem suam.

17. Tu autem cum jejunas, unge caput 17. Tu autem cum jejunas, unge caput tuum, et faciem tuam lava, tuum, et faciem tuam lava, 18. Ne videaris hominibus jejunans, 18. Ne videaris hominibus jejunans,

1 Luc. XI, 2. 1 Luc. XI, 2.

2 Eccli. XXVIII, 3-5%; Infra, XVIII, 33; Marc. 2 Eccli. XXVIII, 3-5%; Infra, XVIII, 33; Marc.

XI, 25. XI, 25.

CAP. VI MATTHÆI. CAP. VI MATTHÆI.

231 231

sed Patri tuo qui est in abscon- 26. Respicite volatilia coeli, quoniam sed Patri tuo qui est in abscon- 26. Respicite volatilia coeli, quoniam

dito et Pater tuus, qui videt dito et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. in abscondito, reddet tibi. 19. Nolite thesaurizare vobis thesau 19. Nolite thesaurizare vobis thesau ros in terra, ubi ærugo et tinea ros in terra, ubi ærugo et tinea demolitur, et ubi fures effodiunt, demolitur, et ubi fures effodiunt, et furantur. et furantur.

20. Thesaurizate autem vobis thesau- 20. Thesaurizate autem vobis thesau- ros in coelo, ubi neque ærugo ros in coelo, ubi neque ærugo neque tinea demolitur, et ubi neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt, nec fu- fures non effodiunt, nec fu- rantur ¹. rantur ¹.

21. Ubi enim est thesaurus tuus, ibi 21. Ubi enim est thesaurus tuus, ibi

est et cor tuum. est et cor tuum.

22. Lucerna corporis tui est oculus 22. Lucerna corporis tui est oculus tuus 2. Si oculus tuus fuerit sim- tuus 2. Si oculus tuus fuerit sim-

plex, totum corpus tuum luci- plex, totum corpus tuum luci- dum erit. dum erit.

23. Si autem oculus tuus fuerit ne- 23. Si autem oculus tuus fuerit ne- quam, totum corpus tuum te- quam, totum corpus tuum te- nebrosum erit. Si ergo lumen nebrosum erit. Si ergo lumen quod in te est tenebræ sunt, quod in te est tenebræ sunt, ipsæ tenebræ quantæ erunt! ipsæ tenebræ quantæ erunt! 24. Nemo potest duobus dominis ser- 24. Nemo potest duobus dominis ser- vire aut enim unum odio vire aut enim unum odio habebit et alterum diliget, aut habebit et alterum diliget, aut unum sustinebit et alterum con- unum sustinebit et alterum con- temnet. Non potestis Deo servire temnet. Non potestis Deo servire

3 3

et mammona. et mammona.

25. Ideo dico vobis: ne solliciti sitis 25. Ideo dico vobis: ne solliciti sitis

non serunt, neque metunt, ne- non serunt, neque metunt, ne- que congregant in horrea: et que congregant in horrea: et Pater vester coelestis pascit illa. Pater vester coelestis pascit illa. Nonne vos magis pluris estis Nonne vos magis pluris estis illis? illis?

27. Quis autem vestrum cogitans pot- 27. Quis autem vestrum cogitans pot- est adjicere ad staturam suam est adjicere ad staturam suam cubitum unum? cubitum unum?

28. Et de vestimento quid solliciti es- 28. Et de vestimento quid solliciti es- tis? Considerate lilia agri quo- tis? Considerate lilia agri quo- modo crescunt non laborant, modo crescunt non laborant, neque nent. neque nent.

29. Dico autem vobis, quoniam nec 29. Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua co- Salomon in omni gloria sua co- opertus est sicut unum ex is- opertus est sicut unum ex is- tis. tis.

30. Si autem foenum agri, quod hodie 30. Si autem foenum agri, quod hodie est et cras in clibanum mittitur, est et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, quanto magis Deus sic vestit, quanto magis vos, modicæ fidei! vos, modicæ fidei!

32. 32.

31. Nolite ergo solliciti esse, dicentes: 31. Nolite ergo solliciti esse, dicentes: Quid manducabimus, aut quid Quid manducabimus, aut quid bibemus, aut quo operiemur? bibemus, aut quo operiemur? Hæc enim omnia gentes inqui- Hæc enim omnia gentes inqui- runt. Scit enim Pater vester runt. Scit enim Pater vester quia his omnibus indigetis. quia his omnibus indigetis. 33. Quærite ergo primum regnum Dei 33. Quærite ergo primum regnum Dei

et justitiam ejus, et hæc om- et justitiam ejus, et hæc om- nia adjicientur vobis. nia adjicientur vobis.

animæ vestræ quid manducetis, 34. Nolite ergo solliciti esse in cra- animæ vestræ quid manducetis, 34. Nolite ergo solliciti esse in cra-

neque corpori vestro quid in- neque corpori vestro quid in- duamini. Nonne anima plus est duamini. Nonne anima plus est quam esca, et corpus plus quam quam esca, et corpus plus quam vestimentum *? vestimentum *?

stinum. Crastinus enim dies sol- stinum. Crastinus enim dies sol- licitus erit sibi ipsi: sufficit licitus erit sibi ipsi: sufficit diei malitia sua. diei malitia sua.

1 Luc. XII, 33; I ad Timoth. vi, 19. 1 Luc. XII, 33; I ad Timoth. vi, 19.

* Luc. XI, 34. * Luc. XI, 34.

3 Luc. XVI, 13. 3 Luc. XVI, 13.

4 Psal. LIV, 23; Luc. XII, 22; ad Philip. IV, 4 Psal. LIV, 23; Luc. XII, 22; ad Philip. IV,

6; I ad Timoth. VI, 7; I Petr. v. 7. 6; I ad Timoth. VI, 7; I Petr. v. 7.

232 232

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CAPUT VI MATTHÆI IN CAPUT VI MATTHÆI

ENARRATIO. ENARRATIO.

<< Attendite. »> << Attendite. »>

Hic incipit pars illa, quæ est de modo Hic incipit pars illa, quæ est de modo justitiæ impletæ et abundantis. Virtutis justitiæ impletæ et abundantis. Virtutis enim opus consistit plus in modo quam enim opus consistit plus in modo quam in factis, secundum quod dicitur, Deuter. in factis, secundum quod dicitur, Deuter. XVI, 20 Juste quod justum est perse- XVI, 20 Juste quod justum est perse- queris. Omnis autem modus abundantis queris. Omnis autem modus abundantis justitiæ consistit in recta operis intentio- justitiæ consistit in recta operis intentio- ne, secundum quod intentio sumitur pro ne, secundum quod intentio sumitur pro ea quæ tendit in finem: quia quantum ea quæ tendit in finem: quia quantum est de natura operis, non tendit in finem, est de natura operis, non tendit in finem, nisi substantialiter fini debitis circum- nisi substantialiter fini debitis circum- stantiis proportionetur : hoc autem in stantiis proportionetur : hoc autem in sequentibus istius particulæ ostendetur. sequentibus istius particulæ ostendetur.

Dividitur hæc pars in partes duas in Dividitur hæc pars in partes duas in quarum prima docet modum abundantis quarum prima docet modum abundantis justitiæ et in secunda, istius modi justitiæ et in secunda, istius modi ostendit utilitatem, ibi, y. 22: « Lucerna ostendit utilitatem, ibi, y. 22: « Lucerna corporis tui est oculus tuus. » corporis tui est oculus tuus. »

Anterior autem harum partium divi- Anterior autem harum partium divi- ditur in duas partes: ita quod in prima ditur in duas partes: ita quod in prima docet modum recti finis in justitia abun- docet modum recti finis in justitia abun- dante specialiter: in secunda, generaliter, dante specialiter: in secunda, generaliter, ibi, y. 19 « Nolite thesaurizare vobis. » ibi, y. 19 « Nolite thesaurizare vobis. » lbi enim hoc quod dixerat de justitia, ad lbi enim hoc quod dixerat de justitia, ad omne docet referre opus virtutis. omne docet referre opus virtutis.

Ubi autem in priori loquitur de justi- Ubi autem in priori loquitur de justi- tiæ modo, duo dicit: ponit enim justitiæ tiæ modo, duo dicit: ponit enim justitiæ generalis modum primo, et secundo, po- generalis modum primo, et secundo, po- nit modum partium justitiæ satisfacien- nit modum partium justitiæ satisfacien- tis, ibi, y. 2 « Cum ergo facis eleemo- tis, ibi, y. 2 « Cum ergo facis eleemo- synam. » synam. »

Circa primum ergo dicit tria: monet Circa primum ergo dicit tria: monet enim attendere, ponit mali modi prohi- enim attendere, ponit mali modi prohi- bitionem, et prohibitionis inducit per- bitionem, et prohibitionis inducit per- suasionem. Et hæc patent in littera. suasionem. Et hæc patent in littera.

Dicit igitur: Dicit igitur:

« Attendite. » « Attendite. »

Cum enim impleta sit justitia omnis, et Cum enim impleta sit justitia omnis, et inscripta visceribus, et in naturæ modum inscripta visceribus, et in naturæ modum incipit operari justa. incipit operari justa.

<< Attendite, » << Attendite, »

Hoc est, vosmetipsos ex toto tendite Hoc est, vosmetipsos ex toto tendite observando quia superbia (quæ est in observando quia superbia (quæ est in appetitu laudis) non solum in malis ope- appetitu laudis) non solum in malis ope- ribus exercetur, ut fiant, sed etiam bonis ribus exercetur, ut fiant, sed etiam bonis operibus insidiatur, ut pereant, ut dicit operibus insidiatur, ut pereant, ut dicit Augustinus in Regula. Psal. CI, 9: Qui Augustinus in Regula. Psal. CI, 9: Qui laudabant me, adversum me jurabant. laudabant me, adversum me jurabant. Attentione ergo opus est, ne perfecta Attentione ergo opus est, ne perfecta justitia, cum de visceribus prodire incipit, justitia, cum de visceribus prodire incipit, mox in ortu suo per inanem laudem de- mox in ortu suo per inanem laudem de- struatur. Deuter. xxvi, 9 et 10: Atten- struatur. Deuter. xxvi, 9 et 10: Atten- de, et audi, Israel hodie factus es po- de, et audi, Israel hodie factus es po- pulus Domini Dei tui: audies vocem pulus Domini Dei tui: audies vocem ejus, et facies mandata atque justitias, ejus, et facies mandata atque justitias, quas ego præcipio tibi. quas ego præcipio tibi.

« Ne justitiam vestram faciatis co- « Ne justitiam vestram faciatis co- ram hominibus, ut videamini ab eis: ram hominibus, ut videamini ab eis: alioquin mercedem non habebitis alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum qui in cœlis apud Patrem vestrum qui in cœlis est. » est. »

In ista prohibitione tria dicit : supponit In ista prohibitione tria dicit : supponit enim duo, est prohibet tertium. Primum enim duo, est prohibet tertium. Primum quod supponit, est quod justitiam suam quod supponit, est quod justitiam suam secundum quod supponit, est quod coram secundum quod supponit, est quod coram hominibus faciendo exemplum osten- hominibus faciendo exemplum osten- dant: tertium prohibet, ne oculo bene- dant: tertium prohibet, ne oculo bene- placiti videri ab hominibus appetant. placiti videri ab hominibus appetant. Dicit ergo: Dicit ergo:

« Ne justitiam vestram faciatis. »> « Ne justitiam vestram faciatis. »>

: :

Tria dicit rectitudinem, rectitudinis Tria dicit rectitudinem, rectitudinis voluntatem, et rectitudinis opus. Justitia voluntatem, et rectitudinis opus. Justitia enim dicit rectitudinem. Psal. xvi, 9: enim dicit rectitudinem. Psal. xvi, 9: Justitiæ Domini rectæ, lætificantes cor- Justitiæ Domini rectæ, lætificantes cor- da.Isa. xxvi, 7: Semita justi recta est, da.Isa. xxvi, 7: Semita justi recta est, rectus callis justi. Hæc justitia vestra est, rectus callis justi. Hæc justitia vestra est, quando de vestro habet: quod autem li- quando de vestro habet: quod autem li-

IN EVANG. MATTHÆI, VI-1, 2. IN EVANG. MATTHÆI, VI-1, 2.

bere vestrum est, sola voluntas cordis bere vestrum est, sola voluntas cordis est, quando ex dilectione fit justitia. est, quando ex dilectione fit justitia. Canticor. 1, 3 Recti diligunt te. Canticor. 1, 3 Recti diligunt te.

Sed contra hoc esse videtur, quod dicit Sed contra hoc esse videtur, quod dicit Apostolus, ad Philip. II, 9: Et inveniar Apostolus, ad Philip. II, 9: Et inveniar in illo, non habens meam justitiam quæ in illo, non habens meam justitiam quæ ex lege est, sed illam quæ ex fide est ex lege est, sed illam quæ ex fide est Christi Jesu. Christi Jesu.

Et dicendum, quod aliter dicitur recta Et dicendum, quod aliter dicitur recta mea justitia quæ ex lege est, quam hic mea justitia quæ ex lege est, quam hic dicitur, justitiam vestram : quia legis dicitur, justitiam vestram : quia legis justitia dicitur Pauli, sed quod ante con- justitia dicitur Pauli, sed quod ante con- versionem considerabat in lege, tam- versionem considerabat in lege, tam- quam salus esset in ea. Hic autem vult quam salus esset in ea. Hic autem vult quod justitia Evangelii sit nostra pér quod justitia Evangelii sit nostra pér voluntatis liberæ applicationem : quæ voluntatis liberæ applicationem : quæ tamen Christi est sicut auctoris et datoris. tamen Christi est sicut auctoris et datoris. Ad Roman. x, 3: Ignorantes justitiam Ad Roman. x, 3: Ignorantes justitiam Dei, et suam quærentes statuere, justitiæ Dei, et suam quærentes statuere, justitiæ Dei non sunt subjecti. Sic igitur ju- Dei non sunt subjecti. Sic igitur ju- stitia Dei (non legis) dicitur nostra, stitia Dei (non legis) dicitur nostra, Isa. LVIII, 8 Anteibit faciem tuam Isa. LVIII, 8 Anteibit faciem tuam justitia tua, et gloria Domini colliget justitia tua, et gloria Domini colliget