162 162

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

potest fruimur Deo cognito, ideo attri- potest fruimur Deo cognito, ideo attri- buitur ei donum sapientiæ, quod est sa- buitur ei donum sapientiæ, quod est sa- por divinorum, et cognitio eorum per por divinorum, et cognitio eorum per saporem experientiæ. saporem experientiæ.

« Quoniam filii Dei vocabuntur. »> « Quoniam filii Dei vocabuntur. »>

In duabus ultimis beatitudinibus ad In duabus ultimis beatitudinibus ad contemplationem pertinentibus (quæ in- contemplationem pertinentibus (quæ in- tellectui et sapientiæ attribuuntur), in tellectui et sapientiæ attribuuntur), in præmiis utitur tempore futuro. Ibi enim præmiis utitur tempore futuro. Ibi enim dixit, y. 7 Quoniam Deum videbunt : dixit, y. 7 Quoniam Deum videbunt : hic autem Quoniam filii Dei vocabun- hic autem Quoniam filii Dei vocabun- tur. Videre enim Dei, sicut ante dixi- tur. Videre enim Dei, sicut ante dixi- mus, semper novum est propter infini- mus, semper novum est propter infini- tatem mirabilium quæ in ipso videntur, tatem mirabilium quæ in ipso videntur, et videbuntur. Filiatio autem Dei assi- et videbuntur. Filiatio autem Dei assi- milationem nostram (alias, nostri) ad milationem nostram (alias, nostri) ad Deum importat. Et hæc perfecte non ma- Deum importat. Et hæc perfecte non ma- nifestabitur nisi in futuro. Et hoc est, nifestabitur nisi in futuro. Et hoc est, quod dicitur, I Joan. II, 2: Charissimi, quod dicitur, I Joan. II, 2: Charissimi, nunc filii Dei sumus: et nondum appa- nunc filii Dei sumus: et nondum appa- ruit quid erimus. Scimus quoniam cum ruit quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est. Quasi dicat: videbimus eum sicuti est. Quasi dicat: Nunc quidem filii sumus per adoptionis Nunc quidem filii sumus per adoptionis gratiam, sed hoc quod ex ipsa filiatione gratiam, sed hoc quod ex ipsa filiatione erimus in gloria filiorum, nondum appa- erimus in gloria filiorum, nondum appa- ruit et hæc cum apparuerit, ad simili- ruit et hæc cum apparuerit, ad simili- tudinem Dei nos provehet in gloria Patris tudinem Dei nos provehet in gloria Patris coelestis et tunc videbimus eum sine coelestis et tunc videbimus eum sine medio, sicuti est, et ipsa visio nos lumine medio, sicuti est, et ipsa visio nos lumine divino implebit, et filios similes patri divino implebit, et filios similes patri efficiet sicut crystallus cum soli oppo- efficiet sicut crystallus cum soli oppo- nitur, statim ut lumine impletur, similis, nitur, statim ut lumine impletur, similis, quasi filius solis efficitur : ita filii gloriæ quasi filius solis efficitur : ita filii gloriæ similes Patri cœlesti efficientur in lumi- similes Patri cœlesti efficientur in lumi- ne patris, quo implebuntur. Unde, ad ne patris, quo implebuntur. Unde, ad Roman. VIII, 19 et seq.: Exspectatio Roman. VIII, 19 et seq.: Exspectatio creaturæ revelationem filiorum Dei ex- creaturæ revelationem filiorum Dei ex- spectat... quia et ipsa creatura libera- spectat... quia et ipsa creatura libera- bitur a servitute corruptionis, in liberta- bitur a servitute corruptionis, in liberta- tem gloriæ filiorum Dei. Creaturam vo- tem gloriæ filiorum Dei. Creaturam vo- cat hominem, eo quod est dignissima cat hominem, eo quod est dignissima creaturarum, aliquid convenientiæ ha- creaturarum, aliquid convenientiæ ha- bens cum omni creatura. Et hoc præ- bens cum omni creatura. Et hoc præ-

1 Psal. LXXV, 3. 1 Psal. LXXV, 3.

2 Ad Galat. iv, 26. 2 Ad Galat. iv, 26.

mium paci debetur, quia etiam pax non mium paci debetur, quia etiam pax non est nisi de bono divino omnia nostra ob- est nisi de bono divino omnia nostra ob- tinenti, et pacem deducenti in concordia tinenti, et pacem deducenti in concordia et unitate omnium virium Deo perfruen- et unitate omnium virium Deo perfruen- tium. Sic enim in pace factus est locus tium. Sic enim in pace factus est locus ejus et, illa quæ sursum est Jerusa- ejus et, illa quæ sursum est Jerusa- lem, scilicet visio pacis, libera est: quæ lem, scilicet visio pacis, libera est: quæ est mater nostra². Tunc enim fines nostros est mater nostra². Tunc enim fines nostros

1 1

quoad omnes vires ponet pacem, et adipe quoad omnes vires ponet pacem, et adipe frumenti æternæ dulcedinis per fruitio- frumenti æternæ dulcedinis per fruitio- nem nos satiabit 3. nem nos satiabit 3.

<< Beati qui persecutionem patiuntur << Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum. » regnum coelorum. »

Hic incipit octava beatitudo, et illam Hic incipit octava beatitudo, et illam dupliciter determinat. Primo, in genere dupliciter determinat. Primo, in genere sicut alias secundo, per partes explicat sicut alias secundo, per partes explicat eam in specie. Et hoc patet in littera. eam in specie. Et hoc patet in littera.

Primo tangit beatitudinis præconium : Primo tangit beatitudinis præconium : secundo, beatitudinis istius meritum : et secundo, beatitudinis istius meritum : et tertio, beatitudinis præmium. tertio, beatitudinis præmium. De primo dicit : De primo dicit :

<< Beati. » << Beati. »

: :

Et videtur contrarium: quia, sicut di- Et videtur contrarium: quia, sicut di- cit Glossa Beatus est qui habet omnia cit Glossa Beatus est qui habet omnia quæ vult: qui autem omnia quæ vult, non quæ vult: qui autem omnia quæ vult, non habet, est persecutiones patiens. habet, est persecutiones patiens.

Et dicendum, quod licet pati sit mise- Et dicendum, quod licet pati sit mise- rum, tamen pati propter justitiam est rum, tamen pati propter justitiam est gloriosum, et prout attingit gloriam sic, gloriosum, et prout attingit gloriam sic, habet beatitudinis præconium. Ad Phi- habet beatitudinis præconium. Ad Phi- lip. 1, 29 et 30: Vobis donatum est pro lip. 1, 29 et 30: Vobis donatum est pro Christo, non solum ut in eum credatis, Christo, non solum ut in eum credatis, sed ut etiam pro illo patiamini, idem sed ut etiam pro illo patiamini, idem certamen habentes, quale et vidistis in certamen habentes, quale et vidistis in me, et nunc audistis de me. Act. v, me, et nunc audistis de me. Act. v, Ibant, Apostoli scilicet, gaudentes Ibant, Apostoli scilicet, gaudentes conspectu concilii, quoniam digni habiti conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam sunt pro nomine Jesu contumeliam pati. pati.

41: 41:

a a

3 Psal. CXLVII, 14: Qui posuit fines tuos pacem, 3 Psal. CXLVII, 14: Qui posuit fines tuos pacem, et adipe frumenti satiat te. et adipe frumenti satiat te.

10 10

IN EVANG. MATTHÆI, V-10. IN EVANG. MATTHÆI, V-10.

« Qui persecutionem. » « Qui persecutionem. »

Secundum est, in quo consistit istius Secundum est, in quo consistit istius beatitudinis meritum. Et ponit duo: beatitudinis meritum. Et ponit duo: persecutionem, et causam. persecutionem, et causam. Persecutionem, dicendo: Persecutionem, dicendo:

« Qui persecutionem patiuntur. »> « Qui persecutionem patiuntur. »>

Sed cum ab alio quodam agere sit: et Sed cum ab alio quodam agere sit: et illud quod ab est alio secundum quod hu- illud quod ab est alio secundum quod hu- jusmodi, non sit laudabile, vel merito- jusmodi, non sit laudabile, vel merito- rium, videtur quod male ponatur in hoc rium, videtur quod male ponatur in hoc beatitudo. beatitudo.

Et ad hoc dicendum, quod licet passio Et ad hoc dicendum, quod licet passio sit effectus illatioque actionis, secundum sit effectus illatioque actionis, secundum quod est ab agente, tamen ex parte sus- quod est ab agente, tamen ex parte sus- cipientis, contingit suscipere passionem cipientis, contingit suscipere passionem ex devotione, et tenere cor in æquani- ex devotione, et tenere cor in æquani- mitate et illæ sunt interiores actiones mitate et illæ sunt interiores actiones animæ. Et in his propter difficultatem, animæ. Et in his propter difficultatem, maximum collocatur meritum, et tanto maximum collocatur meritum, et tanto majus, quanto secundum naturam sumus majus, quanto secundum naturam sumus infirmiores. II ad Corinth. xII, 9: Virtus infirmiores. II ad Corinth. xII, 9: Virtus in infirmitate perficitur. Apocal. 11, 2 et in infirmitate perficitur. Apocal. 11, 2 et 3 Scio opera tua, et laborem, et pa- 3 Scio opera tua, et laborem, et pa- tientiam tuam, et quia non potes susti- tientiam tuam, et quia non potes susti- nere malos... et patientiam habes, et nere malos... et patientiam habes, et sustinuisti propter nomen meum, et non sustinuisti propter nomen meum, et non defecisti. defecisti.

« Propter justitiam. » « Propter justitiam. »

Ecce causa quia causa facit Marty- Ecce causa quia causa facit Marty- rem, non pœna. Dicit autem, propter rem, non pœna. Dicit autem, propter justitiam, et non propter paupertatem, justitiam, et non propter paupertatem, vel mansuetudinem, vel aliud aliquod vel mansuetudinem, vel aliud aliquod præmissorum quia sola justitia genera- præmissorum quia sola justitia genera- lis per ambitum suæ communitatis con- lis per ambitum suæ communitatis con- cludit in se et fidem et omnia alia bona: cludit in se et fidem et omnia alia bona: ut sciamus quoniam non solum quo ut sciamus quoniam non solum quo (alias, quando) fides quæritur, sed etiam (alias, quando) fides quæritur, sed etiam quidquid partium justitiæ quæratur, pro quidquid partium justitiæ quæratur, pro Christi nomine sustinere debemus. Christi nomine sustinere debemus.

Est autem sensus, propter justitiam Est autem sensus, propter justitiam patientis quia si pateretur propter ju- patientis quia si pateretur propter ju- stitiam facientis, et pro injustitia patien- stitiam facientis, et pro injustitia patien- tis, pateretur sicut fur, vel malefactor, tis, pateretur sicut fur, vel malefactor, et non esset beatus. I Petr. II, 19 et 20: et non esset beatus. I Petr. II, 19 et 20:

163 163

Hæc est gratia, si propter Dei conscien- Hæc est gratia, si propter Dei conscien- tiam sustinet quis tristitias, patiens in- tiam sustinet quis tristitias, patiens in- juste. Quæ enim est gloria, si peccantes juste. Quæ enim est gloria, si peccantes et colaphizati suffertis ? Sed si benefa- et colaphizati suffertis ? Sed si benefa- cientes patienter sustinetis, hæc est gra- cientes patienter sustinetis, hæc est gra- tia apud Deum. tia apud Deum.

« Quoniam ipsorum est regnum « Quoniam ipsorum est regnum cœlorum. » cœlorum. »

Tribus regnum constituentibus desti- Tribus regnum constituentibus desti- tuuntur, qui patiuntur persecutionem. tuuntur, qui patiuntur persecutionem. Injuste enim judicantur contra leges et Injuste enim judicantur contra leges et justitiam regni et sub potestate iniqua justitiam regni et sub potestate iniqua cadunt propter tyrannides eorum qui cadunt propter tyrannides eorum qui sunt in potestate constituti et bonis sunt in potestate constituti et bonis spoliantur propter avaritiam regnantium spoliantur propter avaritiam regnantium in regno mundi. Per contrarium igitur, in regno mundi. Per contrarium igitur, justum est ut regno coelorum remune. justum est ut regno coelorum remune.

rentur. rentur.

De primo dicitur, I Machab. II, 37 : De primo dicitur, I Machab. II, 37 : Testes erunt super nos cœlum et terra, Testes erunt super nos cœlum et terra, quod injuste perditis nos. Act. xxIII, 3: quod injuste perditis nos. Act. xxIII, 3: Tu sedens judicas me secundum legem, Tu sedens judicas me secundum legem, et contra legem jubes me percuti ? et contra legem jubes me percuti ?

De secundo dicitur, Joan. XIX, 11: Non De secundo dicitur, Joan. XIX, 11: Non haberes potestatem adversum me ullam, haberes potestatem adversum me ullam, nisi tibi datum esset desuper. Daniel. 111, nisi tibi datum esset desuper. Daniel. 111, 32 Tradidisti nos in manibus inimico- 32 Tradidisti nos in manibus inimico- rum nostrorum iniquorum, et pessimo- rum nostrorum iniquorum, et pessimo- rum, prævaricatorumque, et regi inju- rum, prævaricatorumque, et regi inju- sto et pessimo ultra omnem terram. sto et pessimo ultra omnem terram. Job, ix, 24 Terra data est in manus Job, ix, 24 Terra data est in manus impii: vultum judicum ejus operit. impii: vultum judicum ejus operit.

De tertio, ad Hebr. x, 34: Rapinam De tertio, ad Hebr. x, 34: Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio susce- bonorum vestrorum cum gaudio susce- pistis, cognoscentes vos habere meliorem pistis, cognoscentes vos habere meliorem et manentem substantiam. Horum igitur et manentem substantiam. Horum igitur est regnum coelorum, sic et bonorum est regnum coelorum, sic et bonorum pauperum quia quod pauperes faciunt pauperum quia quod pauperes faciunt voluntarie in omnibus commutabilibus voluntarie in omnibus commutabilibus bonis se invenientes deficere, hoc isti bonis se invenientes deficere, hoc isti perferunt in effectu. Et ideo unum est perferunt in effectu. Et ideo unum est præmium utrorumque. Matth. xi, 12: præmium utrorumque. Matth. xi, 12: Regnum cœlorum vim patitur, et vio- Regnum cœlorum vim patitur, et vio- lenti rapiunt illud. lenti rapiunt illud.

Numerus autem beatitudinum indu- Numerus autem beatitudinum indu- ctarum sic habetur: quia beatitudo sta- ctarum sic habetur: quia beatitudo sta- tus es tin genere optimi ad optimum or- tus es tin genere optimi ad optimum or-

164 164

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dinantis. Aut igitur ordinat optime ad dinantis. Aut igitur ordinat optime ad bonum, aut optime contra malum. Si bonum, aut optime contra malum. Si ad bonum, hoc est, aut ad commutabile, ad bonum, hoc est, aut ad commutabile, aut incommutabile bonum. Si est bo- aut incommutabile bonum. Si est bo- num commutabile, tunc est deficiens in num commutabile, tunc est deficiens in seipso, et facit deficere in se confidentes: seipso, et facit deficere in se confidentes: et optima ordinatio ad ipsum est per et optima ordinatio ad ipsum est per paupertatem spiritus, eo modo quo su- paupertatem spiritus, eo modo quo su- perius exposita est. Si autem est ad bo- perius exposita est. Si autem est ad bo- num incommutabile, aut hoc est secun- num incommutabile, aut hoc est secun- dum actionem, aut secundum contem- dum actionem, aut secundum contem- plationem. Et secundum actionem qui- plationem. Et secundum actionem qui- dem est optimus status esuriendo et si- dem est optimus status esuriendo et si- tiendo justitiam. Si autem est secundum tiendo justitiam. Si autem est secundum statum contemplationis, aut est secun- statum contemplationis, aut est secun- dum ordinationem optimam ad contem- dum ordinationem optimam ad contem- plationis objectum, et sic est cordis plationis objectum, et sic est cordis munditia aut secundum optimam ordi- munditia aut secundum optimam ordi- nationem ad contemplationis finalem nationem ad contemplationis finalem effectum, qui est quietatio cordis in Deo, effectum, qui est quietatio cordis in Deo, et assimilatione ad ipsum et hæc est et assimilatione ad ipsum et hæc est pacificatio filiorum Dei. Si autem est se- pacificatio filiorum Dei. Si autem est se- cundum optimum ordinem contra ma- cundum optimum ordinem contra ma- lum, aut hoc est malum culpæ, et sic lum, aut hoc est malum culpæ, et sic optimus ordo est lugere aut contra optimus ordo est lugere aut contra malum pœnæ et hoc dupliciter aut malum pœnæ et hoc dupliciter aut enim est in alio, et sic optime ordinat enim est in alio, et sic optime ordinat misericordia aut est illata in nobis, et misericordia aut est illata in nobis, et tunc aut oppugnat naturam, et tunc or- tunc aut oppugnat naturam, et tunc or- dinat mititas aut oppugnat gratiam, dinat mititas aut oppugnat gratiam, quæ est in nobis, et tunc est beatitudo quæ est in nobis, et tunc est beatitudo eorum qui persecutionem patiuntur, etc. eorum qui persecutionem patiuntur, etc.

: :

« Beati estis cum maledixerint vo- « Beati estis cum maledixerint vo- bis, et persecuti vos fuerint, et dixe- bis, et persecuti vos fuerint, et dixe- rint omne malum adversum vos men- rint omne malum adversum vos men- tientes, propter me. » tientes, propter me. »

Ecce secundum, ubi istam ultimam Ecce secundum, ubi istam ultimam per partes exsequitur. Tangit autem per partes exsequitur. Tangit autem duo partes persecutionis, et partes duo partes persecutionis, et partes mercedis, ibi, y. 12: Gaudete et exsul- mercedis, ibi, y. 12: Gaudete et exsul- tate, etc. tate, etc.

Partes persecutionis tripliciter. Primo Partes persecutionis tripliciter. Primo enim tangit partes, secundo modum, enim tangit partes, secundo modum, quod scilicet mentiendo faciant: tertio quod scilicet mentiendo faciant: tertio causam, quod fiat hoc propter Deum. causam, quod fiat hoc propter Deum.

Partes tangit per tres differentias, qua- Partes tangit per tres differentias, qua- rum prima est : rum prima est :

« Cum maledixerint vobis, » « Cum maledixerint vobis, »

Homines scilicet. Maledicta sunt in- Homines scilicet. Maledicta sunt in- crepationes, et vituperia, et opprobria, crepationes, et vituperia, et opprobria, et cætera hujusmodi. Hæc enim in San- et cætera hujusmodi. Hæc enim in San- ctos proferunt homines humum sapientes. ctos proferunt homines humum sapientes. I ad Corinth. iv, 12: Maledicimur, et be- I ad Corinth. iv, 12: Maledicimur, et be- nedicimus. I Petri, 111, 9: Non reddentes nedicimus. I Petri, 111, 9: Non reddentes ...maledictum pro maledicto. Et, ad Ro- ...maledictum pro maledicto. Et, ad Ro- man. XII, 14 Benedicite, et nolite ma- man. XII, 14 Benedicite, et nolite ma- ledicere. I Petr. 11, 23: Qui cum male- ledicere. I Petr. 11, 23: Qui cum male- diceretur, non maledicebat. Psal. LXVIII, diceretur, non maledicebat. Psal. LXVIII, 10 Opprobria exprobrantium tibi ce- 10 Opprobria exprobrantium tibi ce- ciderunt super me. ciderunt super me.

Secundum notat, cum dicit : Secundum notat, cum dicit :

« Et persecuti vos fuerint. » « Et persecuti vos fuerint. »

Hoc est, in Sanctis. Persequuntur au- Hoc est, in Sanctis. Persequuntur au- tem qui non sequuntur, sed insequuntur, tem qui non sequuntur, sed insequuntur, et non insequuntur tantum, sed pene- et non insequuntur tantum, sed pene- trantes quærunt tollere animam. III Reg. trantes quærunt tollere animam. III Reg. XIX, 10 Derelictus sum ego solus, et XIX, 10 Derelictus sum ego solus, et quærunt animam meam. Exod. xv, 9: quærunt animam meam. Exod. xv, 9: Dixit inimicus: Persequar et compre- Dixit inimicus: Persequar et compre- hendam, dividam spolia, implebitur ani- hendam, dividam spolia, implebitur ani- ma mea evaginabo gladium meum, in- ma mea evaginabo gladium meum, in- terficiet eos manus mea. Psal. 11, 3: terficiet eos manus mea. Psal. 11, 3: Multi dicunt animæ meæ : Non est sa- Multi dicunt animæ meæ : Non est sa- lus ipsi in Deo ejus. lus ipsi in Deo ejus.

Tertium est : Tertium est :

« Et dixerint omne malum adver- « Et dixerint omne malum adver- sum vos. >> sum vos. >>

Et hoc est in impositione falsorum Et hoc est in impositione falsorum criminum, sicut illud quod in Ecclesia- criminum, sicut illud quod in Ecclesia- stica historia dicitur, quod imposuerunt stica historia dicitur, quod imposuerunt Sanctis quod comederent pueros homi- Sanctis quod comederent pueros homi- num, et abuterentur matribus et sorori- num, et abuterentur matribus et sorori- bus. II ad Corinth. v1, 8: Ut seductores, bus. II ad Corinth. v1, 8: Ut seductores, et veraces. I ad Corinth. IV, 13: Blas- et veraces. I ad Corinth. IV, 13: Blas- phemamur, et obsecramus. Psal. xɩɩx, phemamur, et obsecramus. Psal. xɩɩx, 20 et 21 Sedens, adversus fratrem 20 et 21 Sedens, adversus fratrem tuum loquebaris, et adversus filium ma- tuum loquebaris, et adversus filium ma- tris tuæ ponebas scandalum. Hæc feci- tris tuæ ponebas scandalum. Hæc feci-

13 13

IN EVANG. MATTHÆI, V-12. IN EVANG. MATTHÆI, V-12.

sti, et tacui. Isa. Lvn, 4: Super quem sti, et tacui. Isa. Lvn, 4: Super quem lusistis? super quem dilatastis os, et lusistis? super quem dilatastis os, et ejecistis linguam ? ejecistis linguam ?

« Mentientes. » « Mentientes. »

Ecce modus, quod mentientes hæc di- Ecce modus, quod mentientes hæc di- cant, et non ex veritate. Sapient. x, 14: cant, et non ex veritate. Sapient. x, 14: Mendaces ostendit qui maculaverunt il- Mendaces ostendit qui maculaverunt il- lum, et dedit illi claritatem æternam. lum, et dedit illi claritatem æternam. Joan. vn, 44: In veritate non stetit, Joan. vn, 44: In veritate non stetit, scilicet diabolus, quia non est veritas in scilicet diabolus, quia non est veritas in eo cum loquitur mendacium, ex pro- eo cum loquitur mendacium, ex pro- priis loquitur, quia mendax est, et pa- priis loquitur, quia mendax est, et pa- ter ejus. ter ejus.

<< Propter me. » << Propter me. »

Ecce tertium, quod est causa. Quia si Ecce tertium, quod est causa. Quia si verum dicat quis, non est causa beatitu- verum dicat quis, non est causa beatitu-

dinis. Adhuc, si falsum dicant, et teme- dinis. Adhuc, si falsum dicant, et teme- ritate propria, sicut homines, adhuc non ritate propria, sicut homines, adhuc non est causa beatitudinis: sed si propter est causa beatitudinis: sed si propter Deum dicant et mentiantur, tunc est cau- Deum dicant et mentiantur, tunc est cau- sa beatitudinis. Isa. LII, 5: Jugiter tota sa beatitudinis. Isa. LII, 5: Jugiter tota die nomen meum blasphematur, scilicet die nomen meum blasphematur, scilicet inter gentes. Psal. LXXIII, 6 et 7: Adver- inter gentes. Psal. LXXIII, 6 et 7: Adver- sum te testamentum disposuerunt, ta- sum te testamentum disposuerunt, ta- bernacula Idumæorum et Ismahelitæ. bernacula Idumæorum et Ismahelitæ. Psal. LXVIII, 8: Propter te sustinui op- Psal. LXVIII, 8: Propter te sustinui op- probrium operuit confusio faciem probrium operuit confusio faciem meam. Jerem. xv, 15: Noli in patientia meam. Jerem. xv, 15: Noli in patientia tua suscipere me: scito quoniam susti- tua suscipere me: scito quoniam susti- nui propter te opprobrium. nui propter te opprobrium.

« Gaudete et exsultate. » « Gaudete et exsultate. »

Ecce tanguntur differentiæ mercedis. Ecce tanguntur differentiæ mercedis. Et tanguntur duo, gaudium scilicet, et Et tanguntur duo, gaudium scilicet, et causam gaudii. causam gaudii.

Gaudium autem tangit tripliciter: se- Gaudium autem tangit tripliciter: se- cundum affectum, quando dicit : cundum affectum, quando dicit :

<< Gaudete. » << Gaudete. »

Quia «gaudium, ut dicit Augustinus, Quia «gaudium, ut dicit Augustinus, « est diffusio animi in conceptione boni, « est diffusio animi in conceptione boni, « quoad rationem, aut intellectum. >> « quoad rationem, aut intellectum. >>

165 165

Dicit etiam secundum Evangelium Dicit etiam secundum Evangelium Lucæ, vi, 23: « In illa die. » Non au- Lucæ, vi, 23: « In illa die. » Non au- tem dicit hoc pro qualitate temporis, vel tem dicit hoc pro qualitate temporis, vel aeris, sed quia sanctorum est in tribula- aeris, sed quia sanctorum est in tribula- tione et persecutione non obtenebrari tione et persecutione non obtenebrari solem et lumen mentis. solem et lumen mentis.

Sed quoad corpus dicit : Sed quoad corpus dicit :

« Et exsultate. » « Et exsultate. »

Quia exsultatio, ut dicit Cassiodorus, Quia exsultatio, ut dicit Cassiodorus, dicitur quasi extra saltatio, quia gau- dicitur quasi extra saltatio, quia gau- dium cordis proditur in gestu corporis. dium cordis proditur in gestu corporis.

De primo et ultimo istorum dicitur De primo et ultimo istorum dicitur Isa. xxxv, 10: Gaudium et lætitiam Isa. xxxv, 10: Gaudium et lætitiam obtinebunt et fugiet dolor et gemitus. obtinebunt et fugiet dolor et gemitus.

De secundo autem dicitur, Job, xxIII, De secundo autem dicitur, Job, xxIII, 17 Non enim perii propter imminentes 17 Non enim perii propter imminentes tenebras, nec faciem meam operuit ca- tenebras, nec faciem meam operuit ca- ligo. ligo.

« Quoniam merces vestra copiosa « Quoniam merces vestra copiosa est in coelis: sic enim persecuti sunt est in coelis: sic enim persecuti sunt Prophetas qui fuerunt ante vos. » Prophetas qui fuerunt ante vos. »

Ecce causa, et tangit duo, causam, et Ecce causa, et tangit duo, causam, et causæ confirmationem, ibi, « Sic enim causæ confirmationem, ibi, « Sic enim « persecuti sunt, etc. » « persecuti sunt, etc. »

De primo dicit, quod est De primo dicit, quod est

<< Merces, » << Merces, »

Quia meruerunt maxima difficultate Quia meruerunt maxima difficultate certaminis. certaminis.

Et quod Et quod

<< Copiosa est, » << Copiosa est, »

Propter abundantiam, quæ sufficit sibi. Propter abundantiam, quæ sufficit sibi. Et quod est Et quod est

<< In cœlis, >> << In cœlis, >>

Ut intelligatur inamissibilis. Ut intelligatur inamissibilis.

De prima, Matth. xx, 8: Voca ope- De prima, Matth. xx, 8: Voca ope- rarios, et redde illis mercedem. Psal. rarios, et redde illis mercedem. Psal. cxxvi, 2 et 3 : Cum dederit dilectis suis cxxvi, 2 et 3 : Cum dederit dilectis suis somnum, ecce hæreditas Domini, filii somnum, ecce hæreditas Domini, filii merces, fructus ventris. merces, fructus ventris.

13 13

166 166

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

De copiositate dicit, Genes. xv, 1: De copiositate dicit, Genes. xv, 1: Ego sum merces tua magna nimis. Ego sum merces tua magna nimis.

De tertio dicit, Matth. vi, 20: Thezau- De tertio dicit, Matth. vi, 20: Thezau- rizate vobis thesauros in cælo, ubi neque rizate vobis thesauros in cælo, ubi neque ærugo neque tinea demolitur, et ubi ærugo neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur. fures non effodiunt nec furantur.

<< Sic enim persecuti sunt, etc. » << Sic enim persecuti sunt, etc. »

Ecce confirmatio cause. Scimus enim Ecce confirmatio cause. Scimus enim quod mercedem habuerunt Prophetæ. Et quod mercedem habuerunt Prophetæ. Et si sumus in simili opere et causa passio- si sumus in simili opere et causa passio- nis, in simili etiam erimus retributione nis, in simili etiam erimus retributione mercedis. Jacob. v, 10 et 11: Exem- mercedis. Jacob. v, 10 et 11: Exem- plum accipite, fratres, exitus mali, la- plum accipite, fratres, exitus mali, la- boris et patientiæ, Prophetas, qui locuti boris et patientiæ, Prophetas, qui locuti sunt in nomine Domini. Ecce beatifica- sunt in nomine Domini. Ecce beatifica- mus eos qui sustinuerunt. Sufferentiam mus eos qui sustinuerunt. Sufferentiam Job audistis, et finem Domini vidistis, Job audistis, et finem Domini vidistis, quoniam misericors Dominus est et mi- quoniam misericors Dominus est et mi- serator. Luc. VI, 23: Secundum hæc fa- serator. Luc. VI, 23: Secundum hæc fa- ciebant Prophetis patres eorum. Act. vii, ciebant Prophetis patres eorum. Act. vii, 52 Quem Prophetarum non sunt per- 52 Quem Prophetarum non sunt per- secuti patres vestri ? Et occiderunt eos secuti patres vestri ? Et occiderunt eos gui prænuntiabant de adventu Justi, gui prænuntiabant de adventu Justi, cujus vos nunc proditores et homicidæ cujus vos nunc proditores et homicidæ fuistis. fuistis.

« Vos estis sal terræ. » « Vos estis sal terræ. »

Hic incipit adaptare specialiter Apo- Hic incipit adaptare specialiter Apo- stolis et eorum successoribus omnia quæ stolis et eorum successoribus omnia quæ dixit, et tangit quatuor. Primo enim dixit, et tangit quatuor. Primo enim tangit condimentum morum tam in mo- tangit condimentum morum tam in mo- rali doctrina quam etiam in exemplo. rali doctrina quam etiam in exemplo. Secundo, tangit lucem veræ sapientiæ. Secundo, tangit lucem veræ sapientiæ. Tertio, tangit munimen rationum in do- Tertio, tangit munimen rationum in do- ctrina defensionis subditorum. Quarto et ctrina defensionis subditorum. Quarto et ultimo, tangit modum et intentionem in ultimo, tangit modum et intentionem in docendo. Primum accipit ex similitudine docendo. Primum accipit ex similitudine salis, secundum, ex similitudine lucis, salis, secundum, ex similitudine lucis, tertium, ex similitudine civitatis, quar- tertium, ex similitudine civitatis, quar- tum autem ex similitudine lucernæ. tum autem ex similitudine lucernæ.

Circa primum dicit duo primum est, Circa primum dicit duo primum est, quod comparat Apostolos et eorum suc- quod comparat Apostolos et eorum suc- cessores sali: secundum est, quod osten- cessores sali: secundum est, quod osten- dit salis evaniti inutilitatem. dit salis evaniti inutilitatem.

Circa primum horum dicit tria: pri- Circa primum horum dicit tria: pri-

mo, Apostolis appropriat, quando di- mo, Apostolis appropriat, quando di- cit: cit:

<< Vos estis. » << Vos estis. »

Hoc est, significatum per salis natu- Hoc est, significatum per salis natu- ram, proprie convenit vobis. ram, proprie convenit vobis.

Secundo, in nomine salis notat pro- Secundo, in nomine salis notat pro- prietates per metaphoram sali conve- prietates per metaphoram sali conve- nientes. nientes.

Et tertio, tangit quid hoc sale sit sa- Et tertio, tangit quid hoc sale sit sa- liendum, cum dicit : liendum, cum dicit :

« Sal terræ. » « Sal terræ. »

Attende autem, quod salis materia, ex Attende autem, quod salis materia, ex qua generatur, est terra. Quod probatur qua generatur, est terra. Quod probatur in IV Meteororum: quia omne quod in IV Meteororum: quia omne quod liquatur frigido humido, de genere terræ liquatur frigido humido, de genere terræ est quantum ad materiam : sicut et omne est quantum ad materiam : sicut et omne quod liquatur calido sicco, de genere est quod liquatur calido sicco, de genere est aquæ, sicut plumbum et omnia genera aquæ, sicut plumbum et omnia genera metallorum. Terra autem mutatur in sa- metallorum. Terra autem mutatur in sa- lis naturam, quando a fœtulentia lota est lis naturam, quando a fœtulentia lota est in humido et comburente calido sicco in humido et comburente calido sicco potius quam coagulante est exsiccata. potius quam coagulante est exsiccata. Et ideo sal est terrestre siccum per ca- Et ideo sal est terrestre siccum per ca- lidum in humido aqueo combustum : et lidum in humido aqueo combustum : et ideo est vicinus sapor amaro, quia ama- ideo est vicinus sapor amaro, quia ama- ritudo resultat ex agente calido combu- ritudo resultat ex agente calido combu- rente in terrestre siccum. Ex tali igitur rente in terrestre siccum. Ex tali igitur materia ex calido est amarum et sic- materia ex calido est amarum et sic- cum, et ex amaro mortificativum est cum, et ex amaro mortificativum est vermium, et ex sicco siccativum humidi vermium, et ex sicco siccativum humidi putrescentis, et sic impedit putrefactio- putrescentis, et sic impedit putrefactio- nem, et per consequens impedit foto- nem, et per consequens impedit foto- rem. Et quia inducit siccitatem et humi- rem. Et quia inducit siccitatem et humi- di destructionem et incensionem, ideo di destructionem et incensionem, ideo impedit generationem et terræ fœcundi- impedit generationem et terræ fœcundi- tatem. Et quia acumen habet ex calore tatem. Et quia acumen habet ex calore adurente, ideo acuit id cui permiscetur. adurente, ideo acuit id cui permiscetur. Et quia siccitatem habet amaram, ideo Et quia siccitatem habet amaram, ideo abominabilem habet saporem, et provo- abominabilem habet saporem, et provo- cat sitim propter siccitatem: propter cat sitim propter siccitatem: propter acumen tamen dissolutivum est, et com- acumen tamen dissolutivum est, et com- mistum saporibus aliis, facit eos pene- mistum saporibus aliis, facit eos pene- trare in linguam, et sic condit alios sa- trare in linguam, et sic condit alios sa- pores. pores.

Penes has igitur proprietates doctrina Penes has igitur proprietates doctrina

: :

IN EVANG. MATTHÆI, V-13. IN EVANG. MATTHÆI, V-13.

morum Ecclesiasticorum Doctorum sal morum Ecclesiasticorum Doctorum sal intelligitur quia et calore igniti eloquii intelligitur quia et calore igniti eloquii siccare debent omnem terrenum affe- siccare debent omnem terrenum affe- ctum, et per siccitatem mortificationis ctum, et per siccitatem mortificationis corporis, omnem destruere malum hu- corporis, omnem destruere malum hu- morem concupiscentiæ carnalis : et per morem concupiscentiæ carnalis : et per condimentum discretionis, delectabilem condimentum discretionis, delectabilem facere gustum operis, quod est secundum facere gustum operis, quod est secundum virtutem et per exsiccationem consola- virtutem et per exsiccationem consola- tionis mundanæ, omnem exsiccare fœ- tionis mundanæ, omnem exsiccare fœ- cunditatem vitiorum. Et quia exsiccanda cunditatem vitiorum. Et quia exsiccanda est carnalis concupiscentia, ideo, Levit. 11, est carnalis concupiscentia, ideo, Levit. 11, 13, præcipitur, quod in omni sacrificio 13, præcipitur, quod in omni sacrificio sal offeratur: sacrificium enim laudis est sal offeratur: sacrificium enim laudis est spiritus contribulatus a concupiscentia spiritus contribulatus a concupiscentia carnis exsiccatus. Quod si etiam corpus carnis exsiccatus. Quod si etiam corpus offerimus, sicut docet Apostolus, ad Ro- offerimus, sicut docet Apostolus, ad Ro- man. XII, 1 Exhibeatis corpora vestra man. XII, 1 Exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placen- hostiam viventem, sanctam, Deo placen- tem statim subjungitur de sale: Rationa- tem statim subjungitur de sale: Rationa- bile sit obsequium vestrum: quia sancta bile sit obsequium vestrum: quia sancta non est hostia, si foetens est libidine: nec non est hostia, si foetens est libidine: nec rationabilis est, si immoderata, aut vio- rationabilis est, si immoderata, aut vio- lenta est, sed siccata sit sale, ita ut terra lenta est, sed siccata sit sale, ita ut terra vitiorum, secundum doctrinam Psalmi vitiorum, secundum doctrinam Psalmi CVI, 34, convertatur in salsuginem 1. Et CVI, 34, convertatur in salsuginem 1. Et urbes, in quibus diabolus nos expugnavit, urbes, in quibus diabolus nos expugnavit, subversæ a spiritu sale mortificationis subversæ a spiritu sale mortificationis vermium de quibus dicit Job, xx, 17: vermium de quibus dicit Job, xx, 17: Qui me comedunt, non dormiunt. Et de Qui me comedunt, non dormiunt. Et de quibus dicitur, Isa. xiv, 11: Subter te quibus dicitur, Isa. xiv, 11: Subter te sternetur tinea, et operimentum tuum sternetur tinea, et operimentum tuum vermes, qui sunt tentationes, et motus vermes, qui sunt tentationes, et motus concupiscentiæ carnalis et cum hoc to- concupiscentiæ carnalis et cum hoc to- tus sermo eorum ita sit sale discretionis tus sermo eorum ita sit sale discretionis conditus, et boni exempli, quod in gratia conditus, et boni exempli, quod in gratia et ædificatione semper acceptetur, et sa- et ædificatione semper acceptetur, et sa- pida faciat omnia quæ dicuntur ad Co- pida faciat omnia quæ dicuntur ad Co- loss. iv, 6 Sermo vester semper in gra- loss. iv, 6 Sermo vester semper in gra- tia sale sit conditus. Job, v1, 6: Num- tia sale sit conditus. Job, v1, 6: Num- quid poterit comedi insulsum, quod non quid poterit comedi insulsum, quod non est sale conditum ? Omnibus autem his est sale conditum ? Omnibus autem his ita in Apostolicis viris quoad doctrinam ita in Apostolicis viris quoad doctrinam morum suppositis. morum suppositis.

: :

167 167

naturam quæ multis videtur mirabilis, naturam quæ multis videtur mirabilis, quia per similitudinem quam habet, ex- quia per similitudinem quam habet, ex- trahit alium salem: et ideo pisces salsi, trahit alium salem: et ideo pisces salsi, vel caro multum salsa posita in aqua re- vel caro multum salsa posita in aqua re- center salsa efficiuntur minus salsa, et center salsa efficiuntur minus salsa, et citius sal extrahitur quam per aquam citius sal extrahitur quam per aquam dulcem, sicut dicitur, IV Reg. II, 21 et dulcem, sicut dicitur, IV Reg. II, 21 et 22, quod Eliseus misit sal in aquas ama- 22, quod Eliseus misit sal in aquas ama- ras, et sanavit eas. Et ita est in Prælato, ras, et sanavit eas. Et ita est in Prælato, qui in sale optimo, sale scilicet morum qui in sale optimo, sale scilicet morum conditus est, amaritudinem, si qua est conditus est, amaritudinem, si qua est in subditis, extrahit facile. Sicut etiam in subditis, extrahit facile. Sicut etiam lignum crucis licet sit amarum, tamen lignum crucis licet sit amarum, tamen in aquas missum nostrarum tribulatio- in aquas missum nostrarum tribulatio- num, omnia nostra convertit in dulcedi- num, omnia nostra convertit in dulcedi-

nem. nem.

« Quod si sal evanuerit, in quo sa- « Quod si sal evanuerit, in quo sa- lietur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut lietur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras, et conculcetur ab ho- mittatur foras, et conculcetur ab ho- minibus. » minibus. »

Duo dicit evanitionem salis, et inuti- Duo dicit evanitionem salis, et inuti- litatem. litatem.

De evanitione dicit: De evanitione dicit:

« Quod si sal evanuerit. » « Quod si sal evanuerit. »

« Vanum est, ut dicit Philosophus in « Vanum est, ut dicit Philosophus in « II Physicorum, quod est ad finem ali- « II Physicorum, quod est ad finem ali- « quem, quem non includit. » Ita sal est « quem, quem non includit. » Ita sal est vanum, quando putredinem non impe- vanum, quando putredinem non impe- dit, sed provocat: quando vermibus ea dit, sed provocat: quando vermibus ea quæ salit, scatere permittit: et quando quæ salit, scatere permittit: et quando non condit, sed provocat abominatio- non condit, sed provocat abominatio- nem. Sic Prælatus carnali concupiscen- nem. Sic Prælatus carnali concupiscen- tiæ subjectus. Eccli. xx, 21 Homo tiæ subjectus. Eccli. xx, 21 Homo acharis quasi fabula vana. Acharis est acharis quasi fabula vana. Acharis est sine gratia, qui nullo sale sapientiæ, vel sine gratia, qui nullo sale sapientiæ, vel gratiæ est conditus. Luc. XIV, 34: gratiæ est conditus. Luc. XIV, 34: « Quod si sal infatuatum fuerit 2, » « Quod si sal infatuatum fuerit 2, » hoc est, in fatuitatem convertitur: quia hoc est, in fatuitatem convertitur: quia cum de moribus loquitur, qui mores non cum de moribus loquitur, qui mores non Sciendum est, quod sal adhuc habet habet, fabula et fatuitas videtur. Eccli. Sciendum est, quod sal adhuc habet habet, fabula et fatuitas videtur. Eccli.

Psal. cvI, 34: Posuit Deus terram fructife- Psal. cvI, 34: Posuit Deus terram fructife-

ram in salsuginem. ram in salsuginem.

Vulg. habet, Luc. xiv, 34: Si autem sal Vulg. habet, Luc. xiv, 34: Si autem sal

evanuerit, in quo condietur? Versio græca evanuerit, in quo condietur? Versio græca utitur verbouwpalvw, quod indicat fatuitatem. utitur verbouwpalvw, quod indicat fatuitatem.

168 168

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

xx, 22 Ex ore fatui reprobabitur para- xx, 22 Ex ore fatui reprobabitur para- bola. Marc. ix, 49: Quod si sal insul- bola. Marc. ix, 49: Quod si sal insul- sum fuerit, in quo illud condietis ? sum fuerit, in quo illud condietis ? Quasi diceret In nullo, quia populus Quasi diceret In nullo, quia populus non condit Presbyterum et ideo Pres- non condit Presbyterum et ideo Pres- byter insulsus omnino manet insulsus. byter insulsus omnino manet insulsus.

« In quo salietur? » « In quo salietur? »

Hic tangit inutilitates salis evacuati. Hic tangit inutilitates salis evacuati. Et sunt quatuor prima est, quia pe- Et sunt quatuor prima est, quia pe- rit salsamentum rerum salsandarum : rit salsamentum rerum salsandarum : secunda est, quia ad nullum usum omni- secunda est, quia ad nullum usum omni- no erit aptum tertia est, quia sicut abo- no erit aptum tertia est, quia sicut abo- minabile erit projectum quarta est, minabile erit projectum quarta est, quia sicut res vilis erit conculcatum. quia sicut res vilis erit conculcatum. De prima dicit: De prima dicit:

<< In quo salietur ? » << In quo salietur ? »

Quasi dicat, salsamentum totius orbis Quasi dicat, salsamentum totius orbis peribit. Et ideo, Marc. ix, 49, præcipi- peribit. Et ideo, Marc. ix, 49, præcipi- tur Bonum est sal... Habete in vobis tur Bonum est sal... Habete in vobis

sal. sal.

« Ad nihilum valet ultra. » « Ad nihilum valet ultra. »

Ecce secunda quia ad nullum alium Ecce secunda quia ad nullum alium usum est aptum sicut est lignum vitis, usum est aptum sicut est lignum vitis, quando non fructificat. Ezechiel. xv, 5: quando non fructificat. Ezechiel. xv, 5: Nihil ex eo fiet operis. Jerem. xxII, 30: Nihil ex eo fiet operis. Jerem. xxII, 30: Scribe virum istum sterilem, virum qui Scribe virum istum sterilem, virum qui in diebus suis non prosperabitur. in diebus suis non prosperabitur.

« Nisi ut mittatur foras. » « Nisi ut mittatur foras. »

Ecce tertia inutilitas ut tamquam res Ecce tertia inutilitas ut tamquam res abominata foras projiciatur. I ad Co- abominata foras projiciatur. I ad Co- rinth. v, 13 Auferte malum ex vobis rinth. v, 13 Auferte malum ex vobis ipsis. I Reg. xvi, 1: Usquequo tu luges ipsis. I Reg. xvi, 1: Usquequo tu luges Saul, cum ego projecerim eum? Jerem. Saul, cum ego projecerim eum? Jerem. LII, 3 LII, 3

Furor Domini erat in Jerusalem Furor Domini erat in Jerusalem et in Juda, usquequo projiceret eos a fa- et in Juda, usquequo projiceret eos a fa- cie sua. IV Reg. xxiv, 20: Irascebatur cie sua. IV Reg. xxiv, 20: Irascebatur Dominus contra Jerusalem, et contra Dominus contra Jerusalem, et contra Judam, donec projiceret eos a facie sua. Judam, donec projiceret eos a facie sua.

1 Act. ix, 15 Vas electionis est mihi iste, ut 1 Act. ix, 15 Vas electionis est mihi iste, ut portet nomen meum coram gentibus, et regibus, portet nomen meum coram gentibus, et regibus,

« Et conculcetur ab hominibus. >> « Et conculcetur ab hominibus. >>

Ecce quarta inutilitas: quia sicut res Ecce quarta inutilitas: quia sicut res vilis conculcabitur. Sicut enim in con- vilis conculcabitur. Sicut enim in con- culcato vestigia sunt calcantium, ita ve- culcato vestigia sunt calcantium, ita ve- stigia dæmonum apparent in tali Prælato, stigia dæmonum apparent in tali Prælato, quia conculcant eum. Isa. xxvi, 3 : Pe- quia conculcant eum. Isa. xxvi, 3 : Pe- dibus conculcabitur corona superbiæ dibus conculcabitur corona superbiæ ebriorum Ephraim. Isa. v, 5 et 6: Di- ebriorum Ephraim. Isa. v, 5 et 6: Di- ruam maceriam ejus, et erit in conculca- ruam maceriam ejus, et erit in conculca- tionem. Et ponam eam desertam. Isa. tionem. Et ponam eam desertam. Isa. VII, 25: Erit in pascua bovis, et in con- VII, 25: Erit in pascua bovis, et in con- culcationem pecoris. Isa. x, 6: Ponat culcationem pecoris. Isa. x, 6: Ponat illum in conculcationem quasi lutum illum in conculcationem quasi lutum platearum. platearum.

« Vos estis lux mundi. » « Vos estis lux mundi. »

Hic tangit lucem veræ sapientiæ quoad Hic tangit lucem veræ sapientiæ quoad illuminationem fidei de cognitione Dei. illuminationem fidei de cognitione Dei. Hæc enim sapientia vera est lux. Lux Hæc enim sapientia vera est lux. Lux autem et lumen differunt, quia lux est autem et lumen differunt, quia lux est in prima et propria natura, lumen autem in prima et propria natura, lumen autem est immutatio lucis in medio. Unde lux est immutatio lucis in medio. Unde lux dicitur cognitio divinæ sapientiæ, sed dicitur cognitio divinæ sapientiæ, sed lumen ab illa resultans, cognitio est om- lumen ab illa resultans, cognitio est om- nium aliarum scientiarum. Luminaria nium aliarum scientiarum. Luminaria autem hanc lucem fundentia et vasa lu- autem hanc lucem fundentia et vasa lu- cis sunt Apostoli, qui a divina sapientia cis sunt Apostoli, qui a divina sapientia acceperunt verba vitæ donare nobis, sic- acceperunt verba vitæ donare nobis, sic- ut dicitur, Act. 1x, 151. Daniel. XII, 3: ut dicitur, Act. 1x, 151. Daniel. XII, 3: Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splen- Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splen- dor firmamenti: et qui ad justitiam eru- dor firmamenti: et qui ad justitiam eru- didiunt multos, quasi stellæ in perpe- didiunt multos, quasi stellæ in perpe- tuas æternitates. II ad Corinth. iv, 6: tuas æternitates. II ad Corinth. iv, 6: Deus, qui dixit de tenebris lucem splen- Deus, qui dixit de tenebris lucem splen- descere, ipse illuxit in cordibus nostris descere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illuminationem scientiæ claritatis ad illuminationem scientiæ claritatis Dei, in facie Christi Jesu. Hoc significa- Dei, in facie Christi Jesu. Hoc significa- tum est, Exodi, xxxiv, 29, ubi resplen- tum est, Exodi, xxxiv, 29, ubi resplen- duit facies Moysi ex illuminatione Dei. duit facies Moysi ex illuminatione Dei. Ad Philip. 11, 15 et 16: Inter quos luce- Ad Philip. 11, 15 et 16: Inter quos luce- tis sicut luminaria in mundo, verbum tis sicut luminaria in mundo, verbum vitæ continentes. vitæ continentes.

et filiis Israel. et filiis Israel.

14 14

IN EVANG. MATTHÆI, V-14. IN EVANG. MATTHÆI, V-14.

<< Non potest civitas abscondi supra << Non potest civitas abscondi supra montem posita. »> montem posita. »>

Hic tangit munimen rationum sancto- Hic tangit munimen rationum sancto- rum Doctorum, et refugium quod debent rum Doctorum, et refugium quod debent esse subditis. esse subditis.

Et tangit tria: similitudinem videlicet Et tangit tria: similitudinem videlicet civitatis, et situm, et evidentiam. Habent civitatis, et situm, et evidentiam. Habent autem sacri Doctores in docendo simili- autem sacri Doctores in docendo simili- tudinem ad civitatem in duobus præci- tudinem ad civitatem in duobus præci- pue, in conformitate videlicet doctrinæ, pue, in conformitate videlicet doctrinæ, quod accipitur ex nomine civitatis, quia quod accipitur ex nomine civitatis, quia civitas dicitur quasi civium unitas: al- civitas dicitur quasi civium unitas: al- terum est, in munimine civitatis, quod terum est, in munimine civitatis, quod accipitur ex civitatis munitione. accipitur ex civitatis munitione.

Sicut enim una est fides, una Ecclesia, Sicut enim una est fides, una Ecclesia, et unus spiritus, et unum caput, et una et unus spiritus, et unum caput, et una tunica inconsutilis perpetuæ civitatis : tunica inconsutilis perpetuæ civitatis : ita debet esse una doctrina non divisa ita debet esse una doctrina non divisa per hæreses et schismata. I ad Corinth. per hæreses et schismata. I ad Corinth. I, 10 Obsecro vos, fratres, per nomen I, 10 Obsecro vos, fratres, per nomen Domini nostri Jesu Christi, ut idipsum Domini nostri Jesu Christi, ut idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schis- dicatis omnes, et non sint in vobis schis- mata. I ad Corinth. x1, 16: Si quis vide- mata. I ad Corinth. x1, 16: Si quis vide- tur contentiosus esse, nos talem consuetu- tur contentiosus esse, nos talem consuetu- dinem non habemus, neque Ecclesia Dei. dinem non habemus, neque Ecclesia Dei. Ambrosius « Contentio est impugnatio Ambrosius « Contentio est impugnatio « veritatis cum confidentia clamoris. » « veritatis cum confidentia clamoris. » II ad Corinth. XII, 18 Nonne eodem II ad Corinth. XII, 18 Nonne eodem spiritu ambulavimus ? nonne iisdem spiritu ambulavimus ? nonne iisdem vestigiis? Ad Galat. 1, 9: Si quis vobis vestigiis? Ad Galat. 1, 9: Si quis vobis evangelizaverit præter id quod accepi- evangelizaverit præter id quod accepi- stis, anathema sit. Joan. xvII, 22: Sint stis, anathema sit. Joan. xvII, 22: Sint unum, sicut et nos unum sumus. Нӕс unum, sicut et nos unum sumus. Нӕс est ergo civium unitas. est ergo civium unitas.

169 169

nes quibus armantur ad vincendum. nes quibus armantur ad vincendum. 1 Petr. 11, 15: Parati semper ad satis- 1 Petr. 11, 15: Parati semper ad satis- factionem omni poscenti vos rationem de factionem omni poscenti vos rationem de ea quæ in vobis est spe. Ad Titum, 1, 9 : ea quæ in vobis est spe. Ad Titum, 1, 9 : Amplectentem eum, qui secundum do- Amplectentem eum, qui secundum do- ctrinam est, fidelem sermonem, ut potens ctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere. Isa. LIV, 12: Po- contradicunt arguere. Isa. LIV, 12: Po- nam jaspidem propugnacula tua. Jaspis nam jaspidem propugnacula tua. Jaspis ex nitore virentis fidei solidam significat ex nitore virentis fidei solidam significat veritatem. veritatem.

«< Munitio ex muris, sicut dicit Chry- «< Munitio ex muris, sicut dicit Chry- « sostomus, significat munimen Docto- « sostomus, significat munimen Docto- «< rum, quo subditorum et simplicium «< rum, quo subditorum et simplicium << sunt refugium. » Isa. xxvi, 1 Urbs << sunt refugium. » Isa. xxvi, 1 Urbs fortitudinis nostræ Sion salvator, pone- fortitudinis nostræ Sion salvator, pone- tur in ea murus et antemurale. Murus tur in ea murus et antemurale. Murus enim est præsidium Christi, et antemu- enim est præsidium Christi, et antemu- rale præsidium Prælati, recipiens jactus rale præsidium Prælati, recipiens jactus et impulsus arietum et machinarum, sic- et impulsus arietum et machinarum, sic- ut dicit Chrysostomus : et ideo qui tales ut dicit Chrysostomus : et ideo qui tales non sunt, increpantur a Domino. Eze- non sunt, increpantur a Domino. Eze- chiel. x1, 5: Non ascendistis ex adver- chiel. x1, 5: Non ascendistis ex adver- so, neque opposuistis, vos scilicet, mu- so, neque opposuistis, vos scilicet, mu- rum pro domo Israel. rum pro domo Israel.

De situ autem hujus civitatis dicitur, De situ autem hujus civitatis dicitur, quod est quod est

« Supra montem posita. « Supra montem posita.

Mons autem est eminentia sanctitatis Mons autem est eminentia sanctitatis in activa, et sublimitas spiritus intelli- in activa, et sublimitas spiritus intelli- gentiæ in contemplativa. gentiæ in contemplativa.

De primo dicitur, Jerem. xxxi, 23: De primo dicitur, Jerem. xxxi, 23: Benedicat tibi Dominus, pulchritudo ju- Benedicat tibi Dominus, pulchritudo ju-

Munitio autem civitatis est in duobus: stitiæ, mons sanctus. Isa. 11, 2: Erit in Munitio autem civitatis est in duobus: stitiæ, mons sanctus. Isa. 11, 2: Erit in

in turribus, et muris. in turribus, et muris.

Turres autem sunt altæ et firmæ veri- Turres autem sunt altæ et firmæ veri- tatis auctoritates, quibus suas debent tatis auctoritates, quibus suas debent munire rationes. Cantic. IV, 4: Turris munire rationes. Cantic. IV, 4: Turris David ædificata est cum propugnaculis: David ædificata est cum propugnaculis: mille clypei pendent ex ea, omnis arma- mille clypei pendent ex ea, omnis arma- tura fortium. Turris enim est fastigium tura fortium. Turris enim est fastigium solidæ veritatis doctrinæ sacræ : propu- solidæ veritatis doctrinæ sacræ : propu- gnacula, expositiones: clypei, auctorita- gnacula, expositiones: clypei, auctorita- tes habentes signa Patriarcharum et tes habentes signa Patriarcharum et Prophetarum et Apostolorum, in hoc Prophetarum et Apostolorum, in hoc quod fidem eorum demonstrant: arma- quod fidem eorum demonstrant: arma- tura fortium sunt revelationes et ratio- tura fortium sunt revelationes et ratio-

novissimis diebus præparatus mons do- novissimis diebus præparatus mons do- mus Domini in vertice montium, et ele- mus Domini in vertice montium, et ele- vabitur super colles, et fluent ad eum vabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes. Psal. LXVII, 17: Mons in omnes gentes. Psal. LXVII, 17: Mons in quo beneplacitum est Deo habitare in eo : quo beneplacitum est Deo habitare in eo : etenim Dominus habitabit in finem. Isa. etenim Dominus habitabit in finem. Isa. XL, 9: Super montem excelsum ascende, XL, 9: Super montem excelsum ascende, tu qui evangelisas Sion, etc. tu qui evangelisas Sion, etc.

De secundo, Ezechiel. XL, 2: Dimisit De secundo, Ezechiel. XL, 2: Dimisit me super montem excelsum nimis, super me super montem excelsum nimis, super quem erat quasi ædificium civitatis ver- quem erat quasi ædificium civitatis ver- gentis ad austrum, hoc est, ad regionem gentis ad austrum, hoc est, ad regionem luminis in cognitione, et calore sancti luminis in cognitione, et calore sancti

170 170

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Spiritus in affectione. Apocal. xx1, 10: Spiritus in affectione. Apocal. xx1, 10: Sustulit me in spiritu in montem ma- Sustulit me in spiritu in montem ma- gnum et altum. gnum et altum.

De utrisque his montibus, in Psal. De utrisque his montibus, in Psal. LXXXVI, 2: Fundamenta ejus in monti- LXXXVI, 2: Fundamenta ejus in monti- bus sanctis. Psal. LXXI, 3: Suscipiant bus sanctis. Psal. LXXI, 3: Suscipiant montes pacem populo, et colles justi- montes pacem populo, et colles justi-

tiam. tiam.

De evidentia dicit: De evidentia dicit:

« Non potest, etc. » « Non potest, etc. »

Omnibus enim patet ad visum, et om- Omnibus enim patet ad visum, et om- nibus ad refugium. Isa. xxx, 20: Re- nibus ad refugium. Isa. xxx, 20: Re- spice Sion, civitatem solemnitatis nostræ: spice Sion, civitatem solemnitatis nostræ: oculi tui videbunt Jerusalem, habitatio- oculi tui videbunt Jerusalem, habitatio- nem opulentam, tabernaculum quod ne- nem opulentam, tabernaculum quod ne- quaquam transferri poterit. De secundo quaquam transferri poterit. De secundo dicitur, Josue, xx, 2 et 3 : Separate ur- dicitur, Josue, xx, 2 et 3 : Separate ur- bes fugitivorum,... ut confugiat ad eas bes fugitivorum,... ut confugiat ad eas quicumque animam percusserit nescius. quicumque animam percusserit nescius.

cens scientia, et ardens charitate. Joan. cens scientia, et ardens charitate. Joan. v, 35 Ille erat lucerna ardens, et lu- v, 35 Ille erat lucerna ardens, et lu- cens. Eccli. xxvi, 22: Lucerna splendens cens. Eccli. xxvi, 22: Lucerna splendens super candelabrum sanctum, et species super candelabrum sanctum, et species faciei super ætatem stabilem. Perlucida faciei super ætatem stabilem. Perlucida enim debet esse lucerna per corporis enim debet esse lucerna per corporis castitatem, et bonæ famæ claritatem. castitatem, et bonæ famæ claritatem. Luc. xv, 8 Accendit lucernam, et ever- Luc. xv, 8 Accendit lucernam, et ever- rit domum, et quærit diligenter, donec rit domum, et quærit diligenter, donec inveniat: quia de talibus Prælatis multi inveniat: quia de talibus Prælatis multi inveniuntur, qui perditi fuerant. So- inveniuntur, qui perditi fuerant. So- phon. 1, 12 Scrutabor Jerusalem in lu- phon. 1, 12 Scrutabor Jerusalem in lu- cernis. cernis.

Locus autem ubi non est ponenda Locus autem ubi non est ponenda tangitur, cum dicit: tangitur, cum dicit:

« Et ponunt eam sub modio. » « Et ponunt eam sub modio. »

Modius autem tria notat: in se enim Modius autem tria notat: in se enim non est perspicuus, sed tenebrosus: et non est perspicuus, sed tenebrosus: et significat vitam opacam tenebris pecca- significat vitam opacam tenebris pecca- torum. Sed in quantitate est mensura torum. Sed in quantitate est mensura quædam aridorum : et significat terminis quædam aridorum : et significat terminis unius gentis vel hominis limitatam do- unius gentis vel hominis limitatam do- ctrinam, quæ omnibus prodesse debet, et ctrinam, quæ omnibus prodesse debet, et poterit. Usu autem modius est, quo red- poterit. Usu autem modius est, quo red- ditur reditus agrorum: et quoad hoc si- ditur reditus agrorum: et quoad hoc si- gnificat pretium, sub quo ponitur re- gnificat pretium, sub quo ponitur re- gnum, quod gratis est exhibendum. gnum, quod gratis est exhibendum. Hic tangitur quarta operatio, quæ est Quoad primum, modius impedit lu- Hic tangitur quarta operatio, quæ est Quoad primum, modius impedit lu- in modo et in intentione docendi et re- in modo et in intentione docendi et re- gendi Ecclesias. gendi Ecclesias.

« Neque accendunt lucernam, et po- « Neque accendunt lucernam, et po- nunt eam sub modio, sed super can- nunt eam sub modio, sed super can- delabrum, ut luceat omnibus qui delabrum, ut luceat omnibus qui

domo sunt. » domo sunt. »

in in

Et sunt hic duo paragraphi. In primo Et sunt hic duo paragraphi. In primo enim ponit metaphoram: in secundo enim ponit metaphoram: in secundo tangit explanationem, ibi, y. 16: « Sic tangit explanationem, ibi, y. 16: « Sic

luceat lux vestra. » luceat lux vestra. »

In primo ponit quinque lucernæ vi- In primo ponit quinque lucernæ vi- delicet accensionem locum, in quo non delicet accensionem locum, in quo non ponitur locum, in quo ponitur: usum, ponitur locum, in quo ponitur: usum, et ad quos refertur utilitas. Et hæc pa- et ad quos refertur utilitas. Et hæc pa- tent in littera. tent in littera.

Lucernæ accensionem innuit, cum di- Lucernæ accensionem innuit, cum di-

cit: cit:

« Neque accendunt lucernam. » « Neque accendunt lucernam. »

Non enim negatio refertur ad accen- Non enim negatio refertur ad accen- ´sionem, sed ad totum sequens. Lucerna ´sionem, sed ad totum sequens. Lucerna autem ardens et lucens, est Prælatus lu- autem ardens et lucens, est Prælatus lu-

men quoad secundum, cohibet: quoad men quoad secundum, cohibet: quoad tertium, vendit, et impretiabile sub pre- tertium, vendit, et impretiabile sub pre- tio ponit. tio ponit.

De primo dicitur, Sapient. XVII, 5: De primo dicitur, Sapient. XVII, 5: Ignis quidem nulla vis poterat illis lu- Ignis quidem nulla vis poterat illis lu- men præbere, nec siderum limpida flam- men præbere, nec siderum limpida flam- mæ illuminare poterant illam noctem mæ illuminare poterant illam noctem horrendam. horrendam.

De secundo, Isa. XLIX, 6: Dedi te in De secundo, Isa. XLIX, 6: Dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terræ. Ad Ephes. III, 8 et 9: ad extremum terræ. Ad Ephes. III, 8 et 9: Mihi omnium sanctorum minimo data Mihi omnium sanctorum minimo data est gratia hæc, in gentibus evangelizare est gratia hæc, in gentibus evangelizare investigabiles divitias Christi, et illumi- investigabiles divitias Christi, et illumi-

nare omnes. nare omnes.

De tertio, Matth. x, 8: Gratis accepi- De tertio, Matth. x, 8: Gratis accepi- stis, gratis date. Isa. Lv, 1: Qui non habe- stis, gratis date. Isa. Lv, 1: Qui non habe- tis argentum, properate, emite, et come- tis argentum, properate, emite, et come- dite venite, emite absque argento et abs- dite venite, emite absque argento et abs-

IN EVANG. MATTHÆI, V-15, 16. IN EVANG. MATTHÆI, V-15, 16.

que ulla commutatione vinum et lac. Act. que ulla commutatione vinum et lac. Act. VIII, 20 Pecunia tua tecum sit in per- VIII, 20 Pecunia tua tecum sit in per- ditionem quoniam donum Dei existi- ditionem quoniam donum Dei existi- masti pecunia possideri. masti pecunia possideri.

« Sed super candelabrum. » « Sed super candelabrum. »

Ecce tertium, ubi lucerna ponenda est. Ecce tertium, ubi lucerna ponenda est. Candelabrum autem est fastigium Ec- Candelabrum autem est fastigium Ec- clesiasticæ dignitatis significatæ, Exod. clesiasticæ dignitatis significatæ, Exod. xxv, 31 et seq., ubi præcipitur fieri can- xxv, 31 et seq., ubi præcipitur fieri can- delabrum aureum cum septem hastilibus delabrum aureum cum septem hastilibus et septem lucernis. Et hastilia quidem et septem lucernis. Et hastilia quidem sunt dona Spiritus sancti lucernæ autem sunt dona Spiritus sancti lucernæ autem septem illuminationes quas debet habere, septem illuminationes quas debet habere, historialem videlicet, moralem, allegori- historialem videlicet, moralem, allegori- cam, et anagogicam. Et tres per se, cam, et anagogicam. Et tres per se, unam per industriam, alteram per sapo- unam per industriam, alteram per sapo- rem divinorum, et tertiam per revelatio- rem divinorum, et tertiam per revelatio- nem orationum. Item est, Zachar. Iv, 2, nem orationum. Item est, Zachar. Iv, 2, ubi similiter loquitur de tali candelabro. ubi similiter loquitur de tali candelabro. Et, Apocal. 1, 13, ubi ambulantem Domi- Et, Apocal. 1, 13, ubi ambulantem Domi- num vidit Joannes in medio septem can- num vidit Joannes in medio septem can- delabrorum aureorum. delabrorum aureorum.

« Ut luceat. » « Ut luceat. »

Ecce usus lucernæ, ut lumen spargat: Ecce usus lucernæ, ut lumen spargat: sine lumine enim doctrinæ et exempli sine lumine enim doctrinæ et exempli est simia in tecto. Genes. 1, 17: Posuit est simia in tecto. Genes. 1, 17: Posuit luminaria in firmamento cæli, ut luce- luminaria in firmamento cæli, ut luce- rent super terram. Eccli. XLIII, 10: Mun- rent super terram. Eccli. XLIII, 10: Mun- dum illuminans in excelsis Dominus. dum illuminans in excelsis Dominus. Baruch, 111, 35: Stellæ luxerunt ei cum Baruch, 111, 35: Stellæ luxerunt ei cum jucunditate, qui fecit illas. jucunditate, qui fecit illas.

« Omnibus qui in domo sunt. » « Omnibus qui in domo sunt. »

Ecce quintum, ad quos refertur usus Ecce quintum, ad quos refertur usus luminis. Et est generalis omnibus qui luminis. Et est generalis omnibus qui sunt in Ecclesia et verius omnibus qui sunt in Ecclesia et verius omnibus qui sunt in mundo. Et ideo confunditur nova sunt in mundo. Et ideo confunditur nova hæresis, quæ dicit aliquos repelli posse hæresis, quæ dicit aliquos repelli posse ab auditu doctrinæ sacræ. Joan. 1, 9: ab auditu doctrinæ sacræ. Joan. 1, 9: Erat lux vera, quæ illuminat omnem Erat lux vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. hominem venientem in hunc mundum. Nullam enim stellarum fecit Dominus, Nullam enim stellarum fecit Dominus, quæ non nisi unam partem mundi illu- quæ non nisi unam partem mundi illu- minaret et licet una illuminet unam minaret et licet una illuminet unam

171 171

partem, tamen omnes alias partes tandem partem, tamen omnes alias partes tandem præcepit illuminare. Eccli. xxiv, 44 : præcepit illuminare. Eccli. xxiv, 44 : Doctrinam quasi antelucanum illumino Doctrinam quasi antelucanum illumino omnibus, et narrabo illam usque in lon- omnibus, et narrabo illam usque in lon- ginquum. Sapient. xvi, 19 et 20 : Omnis ginquum. Sapient. xvi, 19 et 20 : Omnis orbis terrarum limpido illuminabatur lu- orbis terrarum limpido illuminabatur lu- mine, et non impeditis operibus contine- mine, et non impeditis operibus contine- batur. Solis autem illis superposita erat batur. Solis autem illis superposita erat gravis nox, imago tenebrarum quæ su- gravis nox, imago tenebrarum quæ su- perventura illis erat. Eccli. xxx11, 18: perventura illis erat. Eccli. xxx11, 18: Respicite quoniam non mihi soli labo- Respicite quoniam non mihi soli labo- ravi, sed omnibus exquirentibus disci- ravi, sed omnibus exquirentibus disci- plinam. plinam.

« Sic luceat lux vestra coram homi- « Sic luceat lux vestra coram homi- nibus, ut videant opera vestra bona, et nibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in cœ- glorificent Patrem vestrum qui in cœ-

lis est. » lis est. »

Ecce expositio. Ecce expositio.

Et dicit quatuor: Primo, præcipit quod Et dicit quatuor: Primo, præcipit quod lux luceat secundo, quibus: tertio, in lux luceat secundo, quibus: tertio, in quo et quarto, quo fine. quo et quarto, quo fine.

De primo igitur præcipiens dicit, quod De primo igitur præcipiens dicit, quod

« Sic luceat lux vestra. » « Sic luceat lux vestra. »

: :

Lux doctrinæ et exempli. Psal. c, 2 Lux doctrinæ et exempli. Psal. c, 2 Amictus lumine sicut vestimento. Pro- Amictus lumine sicut vestimento. Pro- verb. IV, 18 Justorum semita quasi lux verb. IV, 18 Justorum semita quasi lux splendens, procedit et crescit usque in splendens, procedit et crescit usque in perfectum diem. perfectum diem.

« Coram hominibus. >> « Coram hominibus. >>

Ecce secundum quibus debent lucere, Ecce secundum quibus debent lucere, quia hominibus. Psal. XLII, 3: Emitte quia hominibus. Psal. XLII, 3: Emitte lucem tuam et veritatem tuam ipsa me lucem tuam et veritatem tuam ipsa me deduxerunt, et adduxerunt, etc. Job, deduxerunt, et adduxerunt, etc. Job, XXXVIII, 24: Indica mihi per quam viam XXXVIII, 24: Indica mihi per quam viam spargitur lux, dividitur æstus super ter- spargitur lux, dividitur æstus super ter- ram. Job, xxix, 3: Splendebat lucerna ram. Job, xxix, 3: Splendebat lucerna ejus super caput meum, et ad lumen ejus ejus super caput meum, et ad lumen ejus ambulabam in tenebris. Joan. VIII, 12: ambulabam in tenebris. Joan. VIII, 12: Qui sequitur me, non ambulat in tene- Qui sequitur me, non ambulat in tene- bris, sed habebit lumen vitæ. bris, sed habebit lumen vitæ.

16 16

172 172

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Ut videant opera vestra bona. » « Ut videant opera vestra bona. »

Ecce tertium, in quo potissime lucere Ecce tertium, in quo potissime lucere debent. I Petri, II, 12: Conversationem debent. I Petri, II, 12: Conversationem vestram inter gentes habentes bonam : vestram inter gentes habentes bonam : ut in eo, quod detrectant de vobis tam- ut in eo, quod detrectant de vobis tam- quam de malefactoribus, ex bonis operi- quam de malefactoribus, ex bonis operi- bus vos considerantes, glorificent Deum bus vos considerantes, glorificent Deum in die visitationis. Ad Roman. XII, 17: in die visitationis. Ad Roman. XII, 17: Providentes bona non tantum coram Providentes bona non tantum coram

Deo, sed etiam coram omnibus homini- Deo, sed etiam coram omnibus homini- bus. Ad Philip. 111, 20: Nostra conversa- bus. Ad Philip. 111, 20: Nostra conversa- tio in cælis est. Sapient. XVIII, 24, dici- tio in cælis est. Sapient. XVIII, 24, dici- tur, quod in veste poderis Aaron, totus tur, quod in veste poderis Aaron, totus erat pictus orbis terrarum, et parentum erat pictus orbis terrarum, et parentum magnalia quia nullus fuit qui non in- magnalia quia nullus fuit qui non in- veniret in eo quod imitaretur, et insuper veniret in eo quod imitaretur, et insuper magna facta sanctitatis patrum erant in magna facta sanctitatis patrum erant in eo in quibus eum subditi imitari non eo in quibus eum subditi imitari non poterant, sed admirari. poterant, sed admirari.

« Nolite putare quoniam veni sol- 17 « Nolite putare quoniam veni sol- 17 vere legem aut prophetas: non veni vere legem aut prophetas: non veni solvere, sed adimplere. solvere, sed adimplere.

» »

Hic incipit agere de impletione le- Hic incipit agere de impletione le- gis. gis.

Et dividitur in tres partes: in quar- Et dividitur in tres partes: in quar- rum prima docet legis impletionem, eo rum prima docet legis impletionem, eo quod spiritus implet litteram occiden- quod spiritus implet litteram occiden- tem. In secunda, docet modum impletio- tem. In secunda, docet modum impletio- nis per rectam intentionem, ibi, vi, 1: nis per rectam intentionem, ibi, vi, 1: « Attendite, ne justitiam vestram facia- « Attendite, ne justitiam vestram facia- tis coram hominibus. » In tertia hujus tis coram hominibus. » In tertia hujus impletionis removet impedimenta, ibi, impletionis removet impedimenta, ibi, v1, 24 « Nemo potest duobus dominis v1, 24 « Nemo potest duobus dominis servire. » servire. »

Prima harum partium habet duas par- Prima harum partium habet duas par- ticulas, in quarum prima in genere dicit, ticulas, in quarum prima in genere dicit, quod venit legem implere; in secunda, quod venit legem implere; in secunda, in particulari in quibusdam docet qualiter in particulari in quibusdam docet qualiter lex implenda est, ibi, y. 21 : « Audistis lex implenda est, ibi, y. 21 : « Audistis