IN EVANG. MATTHÆI, V-1,2. IN EVANG. MATTHÆI, V-1,2.

dicit, quod «< in sedendo et quiescendo dicit, quod «< in sedendo et quiescendo << fit anima sciens et prudens '. » Psal. << fit anima sciens et prudens '. » Psal. CVI, 32: Exaltent eum in ecclesia plebis, CVI, 32: Exaltent eum in ecclesia plebis, et in cathedra seniorum laudent eum. et in cathedra seniorum laudent eum. Eccli. xi, 1 Sapientia humiliati exalta- Eccli. xi, 1 Sapientia humiliati exalta- bit caput illius, et in medio magnato- bit caput illius, et in medio magnato- rum consedere illum faciet. Hinc est, rum consedere illum faciet. Hinc est, quod Matth. xxIII, 2, dicitur: Super quod Matth. xxIII, 2, dicitur: Super cathedram Moysi sederunt Scribæ et cathedram Moysi sederunt Scribæ et Pharisæi, etc. Pharisæi, etc.

« Accesserunt ad eum. » « Accesserunt ad eum. »

Ecce audientium propinquitas. Et est Ecce audientium propinquitas. Et est intelligenda non tam loco, quam imita- intelligenda non tam loco, quam imita- tione doctrinæ, et affectu dilectionis ma- tione doctrinæ, et affectu dilectionis ma- gistri. Eccli. LI, 31: Appropiate ad me, gistri. Eccli. LI, 31: Appropiate ad me, indocti, et congregate vos in domum dis- indocti, et congregate vos in domum dis- ciplinæ. Psal. xxXIII, 6: Accedite ad ciplinæ. Psal. xxXIII, 6: Accedite ad eum, et illuminamini. Deuteron. XXXIII, eum, et illuminamini. Deuteron. XXXIII, 3 Qui appropinquant pedibus ejus, 3 Qui appropinquant pedibus ejus, accipient de doctrina illius. accipient de doctrina illius.

« Discipuli ejus. » « Discipuli ejus. »

Ecce tertium, scilicet optima dispositio Ecce tertium, scilicet optima dispositio auditorum. Non enim sunt in errorem auditorum. Non enim sunt in errorem inducti a perversis doctoribus, sed verita- inducti a perversis doctoribus, sed verita- tis discipuli dispositi sunt ad magna tis discipuli dispositi sunt ad magna capienda. I ad Corinth. 11, 6: Sapien- capienda. I ad Corinth. 11, 6: Sapien- tiam loquimur inter perfectos. Joan. tiam loquimur inter perfectos. Joan. 31 et 32 Si vos manseritis in ser- 31 et 32 Si vos manseritis in ser- mone meo, vere discipuli mei eritis: et mone meo, vere discipuli mei eritis: et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. Isa. vIII, 16: Liga testimonium, si- vos. Isa. vIII, 16: Liga testimonium, si- gna légem in discipulis meis. gna légem in discipulis meis.

Vill, Vill,

« Et aperiens os suum docebat eos, « Et aperiens os suum docebat eos, dicens. » dicens. »

Tertius est paragraphus. Tertius est paragraphus.

Et dicit duo: reserationem magno- Et dicit duo: reserationem magno- rum et subtilium, et formam dicendo- rum et subtilium, et formam dicendo-

rum. rum.

Primum notatur, cum dicit: Primum notatur, cum dicit:

« Et aperiens os suum. » « Et aperiens os suum. »

147 147

Et videtur tria tangere, quæ sunt ne- Et videtur tria tangere, quæ sunt ne- cessaria ad subtilium reserationem: quo- cessaria ad subtilium reserationem: quo- rum primum est apertio explanans : se- rum primum est apertio explanans : se- cundum, officium oris in eloquentia : et cundum, officium oris in eloquentia : et tertium, facultas ex propria sapientia. tertium, facultas ex propria sapientia. Quidam enim aperiunt, sed non ore ad- Quidam enim aperiunt, sed non ore ad- hibent adhibenda, sed quasi balbutien- hibent adhibenda, sed quasi balbutien- tes cum Moyse, impeditioris sunt lin- tes cum Moyse, impeditioris sunt lin- guæ. Isa. xxxv, 6 : : Aperta erit lingua guæ. Isa. xxxv, 6 : : Aperta erit lingua mutorum. Alii sunt, qui non suum os, mutorum. Alii sunt, qui non suum os, sed alienum aperiunt, qui verba dicunt sed alienum aperiunt, qui verba dicunt aliorum. Et dum verba illa non perfecta aliorum. Et dum verba illa non perfecta (alias, perfecte) loquuntur, quia non bene (alias, perfecte) loquuntur, quia non bene intelligunt, etiam in alios quasi clauso intelligunt, etiam in alios quasi clauso ore derivantur (alias, derivatur.) Hæc er- ore derivantur (alias, derivatur.) Hæc er- go tria exiguntur, quod aperias expla- go tria exiguntur, quod aperias expla- nando, quod oris eloquentis modos appo- nando, quod oris eloquentis modos appo- nas, quod tibi tuum officium sit, ut in nas, quod tibi tuum officium sit, ut in potestate sapientiæ tuæ edisseras. Pro- potestate sapientiæ tuæ edisseras. Pro- verb. xxxı, 26: Os suum aperuit sa- verb. xxxı, 26: Os suum aperuit sa- pientiæ, et lex clementiæ in lingua pientiæ, et lex clementiæ in lingua ejus. Non enim aperit os hiatum ma- ejus. Non enim aperit os hiatum ma- gnum faciendo, sed magna et alta edis- gnum faciendo, sed magna et alta edis- serendo. Eccli. xxiv, 2: In ecclesiis serendo. Eccli. xxiv, 2: In ecclesiis Altissimi aperiet os suum, et in con- Altissimi aperiet os suum, et in con- spectu virtutis illius gloriabitur. Psal. spectu virtutis illius gloriabitur. Psal. LXXX, 11: Dilata os tuum, et implebo LXXX, 11: Dilata os tuum, et implebo illud. illud.

« Docebat eos, dicens. » « Docebat eos, dicens. »

Ecce forma dicendorum. Doctrinalia Ecce forma dicendorum. Doctrinalia enim sunt, quæ secundum rationalem enim sunt, quæ secundum rationalem mentem in nobis aliquo modo consistunt mentem in nobis aliquo modo consistunt (alias, subsistunt), quæ etiam si nemo (alias, subsistunt), quæ etiam si nemo doceret, mens rationalis illa verba bona doceret, mens rationalis illa verba bona diceret et utilia ad vitam, sicut humili- diceret et utilia ad vitam, sicut humili- tas, mansuetudo, etc., quæ hic inducun- tas, mansuetudo, etc., quæ hic inducun- tur. Sapientiæ, VII, 7: Sobrietatem et tur. Sapientiæ, VII, 7: Sobrietatem et prudentiam docet, et justitiam, et virtu- prudentiam docet, et justitiam, et virtu- tem, quibus utilius nihil est in vita ho- tem, quibus utilius nihil est in vita ho- minibus. Isa. XLVIII, 17: Ego Dominus minibus. Isa. XLVIII, 17: Ego Dominus Deus tuus, docens te utilia, gubernans te Deus tuus, docens te utilia, gubernans te in via qua ambulas. in via qua ambulas.

1 ARISTOTELES, Lib. VII Physicorum. 1 ARISTOTELES, Lib. VII Physicorum.

2 Cf. Exod. IV, 10. 2 Cf. Exod. IV, 10.

148 148

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Beati pauperes spiritu. » « Beati pauperes spiritu. »

Hic incipit doctrina perfectionis. Hic incipit doctrina perfectionis. Et dividitur in octo status, quos hic Et dividitur in octo status, quos hic docet. Et in quolibet illorum sunt tria: docet. Et in quolibet illorum sunt tria: laus beatitudinis, et meritum in quo laus beatitudinis, et meritum in quo consistit beatitudo, et proportio præmii, consistit beatitudo, et proportio præmii, ut magis appetatur. ut magis appetatur.

Attende autem, quod differunt virtus, Attende autem, quod differunt virtus, et felicitas, et beatitudo. et felicitas, et beatitudo.

Quoniam virtus est illud, quod in uno- Quoniam virtus est illud, quod in uno- quoque genere operum voluntariorum et quoque genere operum voluntariorum et rationabilium bonorum facit attingere rationabilium bonorum facit attingere optimum. Adulterari enim et fornicari et optimum. Adulterari enim et fornicari et hujusmodi, licet sint voluntaria, tamen hujusmodi, licet sint voluntaria, tamen

non non

sunt rationabiliter bona per nos sunt rationabiliter bona per nos operabilia, sed potius ratio dicit ea esse operabilia, sed potius ratio dicit ea esse mala. Uti autem delectabilibus hujus vi- mala. Uti autem delectabilibus hujus vi- tæ, resistere oppugnantibus el contra- tæ, resistere oppugnantibus el contra- riantibus justitiæ, libertati, et patriæ: riantibus justitiæ, libertati, et patriæ: similiter autem communicare proximo similiter autem communicare proximo secundum jura civilitatum, ordinare vi- secundum jura civilitatum, ordinare vi- tam secundum electionem conferentium tam secundum electionem conferentium ad bonum, et hujusmodi, sunt operabilia ad bonum, et hujusmodi, sunt operabilia per nos voluntaria, et sunt in his ratio- per nos voluntaria, et sunt in his ratio- nabiliter bona. Et quisquis est ille habi- nabiliter bona. Et quisquis est ille habi- tus qui in uno quodam (alias, unoquo- tus qui in uno quodam (alias, unoquo- que) generum facit istorum optimum que) generum facit istorum optimum attingere, est virtus in illo genere consi- attingere, est virtus in illo genere consi- stens. Et ideo cum quatuor enumerata stens. Et ideo cum quatuor enumerata sint, in primo attingit optimum tempe- sint, in primo attingit optimum tempe- rantia in secundo, fortitudo: in tertio, rantia in secundo, fortitudo: in tertio, justitia et in quarto, prudentia. Et sic justitia et in quarto, prudentia. Et sic est videre in omni genere operabilium est videre in omni genere operabilium per nos, quod in quolibet uno est virtus per nos, quod in quolibet uno est virtus una, secundum quam attingitur (alias, una, secundum quam attingitur (alias, attingit) optimum in illo genere. Et sic attingit) optimum in illo genere. Et sic diffinit virtutem Tullius, dicens : « Vir- diffinit virtutem Tullius, dicens : « Vir- « tus est dispositio perfecti ad opti- « tus est dispositio perfecti ad opti-

« mum. » « mum. »

Felicitas perfectior est virtute, quia Felicitas perfectior est virtute, quia est actus, sive operatio, quæ fit secun- est actus, sive operatio, quæ fit secun- dum perfectam animi virtutem. Perfectus dum perfectam animi virtutem. Perfectus autem animus non est ex una virtute, autem animus non est ex una virtute, nec ex parva consuetudine virtutis, sed nec ex parva consuetudine virtutis, sed ex virtute antiqua per consuetudinem, ex virtute antiqua per consuetudinem, et adunata cum omnibus aliis in animo. et adunata cum omnibus aliis in animo.

* CICERO, in lib. de Senectute ad Catonem. * CICERO, in lib. de Senectute ad Catonem.

Non enim idem est esse perfectam po- Non enim idem est esse perfectam po- tentiam per virtutem, et perfectum esse tentiam per virtutem, et perfectum esse animum. Animus enim est ordinator to- animum. Animus enim est ordinator to- tius vitæ, et motor in omnibus per nos tius vitæ, et motor in omnibus per nos operabilibus continens in se : operabilibus continens in se :

omnem omnem

potentiam, ex qua elicitur aliquid eorum potentiam, ex qua elicitur aliquid eorum quæ per nos habent fieri nec est perfe- quæ per nos habent fieri nec est perfe- ctus, quamdiu aliquid inest dispositionis ctus, quamdiu aliquid inest dispositionis contrariæ, et quamdiu non est facilis contrariæ, et quamdiu non est facilis effectus per consuetudinem longam. effectus per consuetudinem longam.

Propter quod dicit Aristoteles, quod Propter quod dicit Aristoteles, quod « una clara dies non facit vernum tem- « una clara dies non facit vernum tem- « pus, sed vernum tempus facit clarior « pus, sed vernum tempus facit clarior « dies continue succedens diei claræ. » « dies continue succedens diei claræ. » Si enim clara dies faceret tempus ver- Si enim clara dies faceret tempus ver- num, esset aliquando tempus vernum num, esset aliquando tempus vernum media hieme. Sic autem virtus, quæ media hieme. Sic autem virtus, quæ convaluit in subjecto, non senescit in convaluit in subjecto, non senescit in sene, nec destituitur viribus, sicut dicit sene, nec destituitur viribus, sicut dicit Tullius. Quia autem omnes virtutes Tullius. Quia autem omnes virtutes exiguntur ad animi perfectionem: ideo exiguntur ad animi perfectionem: ideo dicit, quod unica hirundo non facit nidum, dicit, quod unica hirundo non facit nidum, sed adjuta per sociam et sic una vir- sed adjuta per sociam et sic una vir- tus animum non facit perfectum, nisi tus animum non facit perfectum, nisi conjuncta sit alii. Licet his duobus perfi- conjuncta sit alii. Licet his duobus perfi- ciatur animus in se, non tamen ad perfe- ciatur animus in se, non tamen ad perfe- ctionem optimorum (sicut est gubernare ctionem optimorum (sicut est gubernare rempublicam in civitatibus et provinciis rempublicam in civitatibus et provinciis exteriorum organice ad virtutem deser- exteriorum organice ad virtutem deser- vientium), et sic infortunia contribulant vientium), et sic infortunia contribulant felicem et impediunt et fortunæ in se felicem et impediunt et fortunæ in se et in pronepotibus et conjunctis expe- et in pronepotibus et conjunctis expe- diunt felicem ad felicitatis actum. Propter diunt felicem ad felicitatis actum. Propter quod etiam est præceptum legislatoris, quod etiam est præceptum legislatoris, quod officia publica divitibus committen- quod officia publica divitibus committen- da sunt, quia pauperes ea expedire non da sunt, quia pauperes ea expedire non possunt. Sic expedito animo toto, et in possunt. Sic expedito animo toto, et in se, et organice, sive instrumentaliter de- se, et organice, sive instrumentaliter de- servientibus secundum divinissimum bo- servientibus secundum divinissimum bo- num vitæ, erit actus felicitatis. Cum enim num vitæ, erit actus felicitatis. Cum enim divinum quid est gubernare se ipsum in divinum quid est gubernare se ipsum in bono hominis divinius est, quod est bono hominis divinius est, quod est gubernare civitatem secundum bonum gubernare civitatem secundum bonum civitatis: divinissimum autem est, quod civitatis: divinissimum autem est, quod est gubernare gentes secundum bonum est gubernare gentes secundum bonum gentis, quod est Respublica. gentis, quod est Respublica.

Hoc autem fit per actum prudentiæ, Hoc autem fit per actum prudentiæ,

IN EVANG. MATTHÆI, V-3. IN EVANG. MATTHÆI, V-3.

prout exit ab animo omni modo dicto prout exit ab animo omni modo dicto perfecto. Et hoc modo felix est dictus perfecto. Et hoc modo felix est dictus operationem agens secundum perfectam operationem agens secundum perfectam animi virtutem in bono hominis, et in animi virtutem in bono hominis, et in bono civitatis et gentis. bono civitatis et gentis.

Sic autem vitium non dicitur a priva- Sic autem vitium non dicitur a priva- tione omnium circumstantiarum virtu- tione omnium circumstantiarum virtu- tis, sed a privatione uniuscujusvis virtu- tis, sed a privatione uniuscujusvis virtu- tis vitium dicitur, etsi aliis non privet tis vitium dicitur, etsi aliis non privet eo quod per privationem unius recedit eo quod per privationem unius recedit ab optimo. Ita dicitur infelix a privatio- ab optimo. Ita dicitur infelix a privatio- ne uniuscujusvis trium: maxime tamen ne uniuscujusvis trium: maxime tamen infelix est, qui privatur virtute animi. infelix est, qui privatur virtute animi. Et minus illo infelix est, qui privatur fe- Et minus illo infelix est, qui privatur fe- licitate operandi et minime, qui priva- licitate operandi et minime, qui priva- tur bonis fortunæ instrumentaliter felici tur bonis fortunæ instrumentaliter felici deservientibus. Hunc tamen imperitum deservientibus. Hunc tamen imperitum vulgus maxime vocat infelicem. Infelicis- vulgus maxime vocat infelicem. Infelicis- simus autem est, qui omnibus privatur: simus autem est, qui omnibus privatur: infelicior, qui duobus privatur : et infe- infelicior, qui duobus privatur : et infe- lix, qui uno. Hæc est ergo felicitas. lix, qui uno. Hæc est ergo felicitas.

Beatitudo perfectior est utroque isto- Beatitudo perfectior est utroque isto- rum: quoniam beatitudo opponitur om- rum: quoniam beatitudo opponitur om- ni ei quod facit miserum secundum ali- ni ei quod facit miserum secundum ali- quem statum veræ miseriæ. Et ideo sive quem statum veræ miseriæ. Et ideo sive sit impediens statum optimum, sive sit sit impediens statum optimum, sive sit impugnans, sive etiam deficiens, semper impugnans, sive etiam deficiens, semper impedit beatitudinem, quod non est in impedit beatitudinem, quod non est in virtute, nec in felicitate: quia hæc a virtute, nec in felicitate: quia hæc a multis et impediuntur et impugnantur, multis et impediuntur et impugnantur, et in multis deficiunt, sicut patebit in et in multis deficiunt, sicut patebit in sequentibus. Et ideo beatitudo potius est sequentibus. Et ideo beatitudo potius est status perfectionis, quam actus, vel ope- status perfectionis, quam actus, vel ope- ratio. Et beatitudo simpliciter et univer- ratio. Et beatitudo simpliciter et univer- saliter, est status omnium bonorum con- saliter, est status omnium bonorum con- gregatione perfectus. gregatione perfectus.

Nec dicuntur hic bona tantum virtutes, Nec dicuntur hic bona tantum virtutes, sed et omnia conferentia et tenentia in sed et omnia conferentia et tenentia in bono, et removentia contraria istorum. bono, et removentia contraria istorum. Et licet illa bona multa sint et multo- Et licet illa bona multa sint et multo- rum generum, tamen beatitudo unum rum generum, tamen beatitudo unum quid est quia omnia bona sunt in or- quid est quia omnia bona sunt in or- dine ad unum, quod est optimum: et dine ad unum, quod est optimum: et hoc est Deus. Et hæc unio sufficit statui : hoc est Deus. Et hæc unio sufficit statui : quia status etiam continet multa, nec quia status etiam continet multa, nec est status, sed semper motus et progres- est status, sed semper motus et progres- sio, quamdiu non quiescit in optimo. sio, quamdiu non quiescit in optimo.

* Chrysostomus et Hieronymus habent et * Chrysostomus et Hieronymus habent et

149 149

Sic autem simpliciter et universaliter Sic autem simpliciter et universaliter sumpta beatitudine, sunt beatitudines sumpta beatitudine, sunt beatitudines speciales et particulares secundum sta- speciales et particulares secundum sta- tum specialem uniuscujusque generis tum specialem uniuscujusque generis optimi. Et sic multiplicantur hic a Do- optimi. Et sic multiplicantur hic a Do- mino beatitudines secundum status opti- mino beatitudines secundum status opti- mos in bonis meritoriis, ultra quod sta- mos in bonis meritoriis, ultra quod sta- tus non est procedere. Et si aliquando tus non est procedere. Et si aliquando inveniatur beatus dici in Scriptura vir inveniatur beatus dici in Scriptura vir sanctus, secundum aliquid imperfectum sanctus, secundum aliquid imperfectum hoc est, quod dicitur secundum spem hoc est, quod dicitur secundum spem ejus quod adhuc adipiscendum est: et ejus quod adhuc adipiscendum est: et non secundum illud in quo jam habet non secundum illud in quo jam habet

statum. statum.

His igitur sic distinctis, attendendum His igitur sic distinctis, attendendum est, quod in qualibet beatitudine inducta, est, quod in qualibet beatitudine inducta, quæ octo sunt, tria consideranda sunt : quæ octo sunt, tria consideranda sunt : præconium videlicet beatitudinis, id in præconium videlicet beatitudinis, id in quo consistit beatitudinis meritum, et quo consistit beatitudinis meritum, et præmium. præmium.

De primo dicit : De primo dicit :

<< Beati. »> << Beati. »>

Et est beatitudo ista laus et præconium Et est beatitudo ista laus et præconium eorum qui omnino a se excludunt impe- eorum qui omnino a se excludunt impe- dimenta status paupertatis. dimenta status paupertatis.

<< Pauperes. » << Pauperes. »

: :

Hoc est, qui ex omnibus, quæ mundus Hoc est, qui ex omnibus, quæ mundus iste in divitiis, honoribus et deliciis præ- iste in divitiis, honoribus et deliciis præ- bere potest, reputant esse se insufficientes bere potest, reputant esse se insufficientes ad Deum et ideo suam recognoscentes ad Deum et ideo suam recognoscentes insufficientiam, ad Deum solum, sicut ad insufficientiam, ad Deum solum, sicut ad bonum, in quo est sufficientia, habent bonum, in quo est sufficientia, habent recursum. Et hoc est, quod habet trans- recursum. Et hoc est, quod habet trans- latio de græco facta : « Beati mendici. »> latio de græco facta : « Beati mendici. »>

Pauper enim est insufficiens sibi, sed Pauper enim est insufficiens sibi, sed mendicus est, qui omnium (alias, omni) mendicus est, qui omnium (alias, omni) ope et opibus destitutus, rogat ab alio ope et opibus destitutus, rogat ab alio solatia inopiæ et hoc ' cum erubescen- solatia inopiæ et hoc ' cum erubescen- tia. Et ideo dico litteralem esse exposi- tia. Et ideo dico litteralem esse exposi- tionem. Psal. XL, 2: Beatus qui intelli- tionem. Psal. XL, 2: Beatus qui intelli- git super egenum et pauperem. Et, Psal. git super egenum et pauperem. Et, Psal. LXIX, 6: Ego vero egenus et pauper sum, LXIX, 6: Ego vero egenus et pauper sum, etc. Item, Psal. LIV, 23: Jacta super Do- etc. Item, Psal. LIV, 23: Jacta super Do-

hane. hane.

150 150

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

minum curam tuam, et ipse te enutriet. minum curam tuam, et ipse te enutriet. Item, I Petri, v, 7: Omnem sollicitudinem Item, I Petri, v, 7: Omnem sollicitudinem vestram projicientes in eum, quia ipsi vestram projicientes in eum, quia ipsi cura est de vobis. Eccli. IV, 3: Cor ino- cura est de vobis. Eccli. IV, 3: Cor ino- pis ne afflixeris, et non protrahas datum pis ne afflixeris, et non protrahas datum angustianti. angustianti.

Cum autem dicitur: Beati pauperes Cum autem dicitur: Beati pauperes

<< Spiritu, »> << Spiritu, »>

Potest spiritus accipi æquivoce. Si Potest spiritus accipi æquivoce. Si enim accipiatur dictus a spiratione cor- enim accipiatur dictus a spiratione cor- porei spiritus, tunc spiritum habere di- porei spiritus, tunc spiritum habere di- cuntur audaces, protervi, et superbi, et cuntur audaces, protervi, et superbi, et arrogantes, quæ omnia ex tumore cordis arrogantes, quæ omnia ex tumore cordis proveniunt, secundum quod etiam de proveniunt, secundum quod etiam de talibus dicimus, quod habent spiritum in talibus dicimus, quod habent spiritum in naribus. Sicut etiam, Aristoteles indu- naribus. Sicut etiam, Aristoteles indu- cens Homerum dicit, quod « fortes effla- cens Homerum dicit, quod « fortes effla- «bant spiritum per nares, et ebullivit san- «bant spiritum per nares, et ebullivit san- guis 1.» Isa. II, 22, secundum expositio- guis 1.» Isa. II, 22, secundum expositio- nem litteræ dicitur : Quiescite ab homine, nem litteræ dicitur : Quiescite ab homine, cujus spiritus est in naribus ejus: et, cujus spiritus est in naribus ejus: et, Isa. xxv, 4 Spiritus robustorum quasi Isa. xxv, 4 Spiritus robustorum quasi turbo impellens parietem. turbo impellens parietem.

Sic ergo sic accipiatur spiritus, et con- Sic ergo sic accipiatur spiritus, et con- struatur cum recto in habitudine causæ struatur cum recto in habitudine causæ materialis tunc pauperes spiritu sunt materialis tunc pauperes spiritu sunt destituti, et se insufficientes reputantes destituti, et se insufficientes reputantes in hoc spiritu, et illi qui ad nihil altum in hoc spiritu, et illi qui ad nihil altum se exhibent, de nullo se vindicant, et in se exhibent, de nullo se vindicant, et in omnibus se dejiciunt: et illi sunt qui ve- omnibus se dejiciunt: et illi sunt qui ve- re suæ nativitatis habent sensum, et sunt re suæ nativitatis habent sensum, et sunt vere humiles, sicut dicitur, ad Romanos, vere humiles, sicut dicitur, ad Romanos, XII, 16 Non alta sapientes, sed humili- XII, 16 Non alta sapientes, sed humili- bus consentientes, habentes Christum pro bus consentientes, habentes Christum pro exemplo, de quo, propter humilitatem ad exemplo, de quo, propter humilitatem ad nihil altum se exhibentem, nemo, verum nihil altum se exhibentem, nemo, verum judicium protulit quod esset Deus: qui judicium protulit quod esset Deus: qui ita permisit se conculcari, quod num- ita permisit se conculcari, quod num- quam spiritus alti, vel resistentiæ, vel quam spiritus alti, vel resistentiæ, vel fortitudinis apparuit. Act. VIII, 33 : In fortitudinis apparuit. Act. VIII, 33 : In humilitate judicium ejus sublatum est ³. humilitate judicium ejus sublatum est ³. Hi sunt, qui dicere possunt illud Psal. Hi sunt, qui dicere possunt illud Psal. XXIV, 18 Vide humilitatem meam et XXIV, 18 Vide humilitatem meam et laborem meum, et dimitte universa de- laborem meum, et dimitte universa de-

1 ARISTOTELES, in III Ethicorum. 1 ARISTOTELES, in III Ethicorum.

2 Cf. Isa. LIII, 8: De angustia, et de judicio 2 Cf. Isa. LIII, 8: De angustia, et de judicio

licta mea. Isa. LXVI, 2: Ad quem respi- licta mea. Isa. LXVI, 2: Ad quem respi- ciam, nisi ad pauperculum, et contritum ciam, nisi ad pauperculum, et contritum spiritu, et trementem sermones spiritu, et trementem sermones meos? meos? Propter quod etiam isti beatitudini spi- Propter quod etiam isti beatitudini spi- ritus timoris adaptatur, quia iste pauper ritus timoris adaptatur, quia iste pauper ad omnem altum tremit, et se insufficien- ad omnem altum tremit, et se insufficien- tem reputat. tem reputat.

Hæc igitur est expositio beati Augusti- Hæc igitur est expositio beati Augusti- ni et Chrysostomus etiam concordat ni et Chrysostomus etiam concordat cum ista expositione secundum aliquem cum ista expositione secundum aliquem modum. Sed si spiritus accipiatur non sic modum. Sed si spiritus accipiatur non sic a spiratione, sed a ratione ejus qui est spi- a spiratione, sed a ratione ejus qui est spi- ritus, tunc spiritus est dator vitæ, et prin- ritus, tunc spiritus est dator vitæ, et prin- cipium vitæ, et causa vitæ. Et hoc modo cipium vitæ, et causa vitæ. Et hoc modo Spiritus sanctus est principium primum et Spiritus sanctus est principium primum et verum vitæ, et dator vitæ, et causa, sicut verum vitæ, et dator vitæ, et causa, sicut dicitur, Joan. v1, 64: Spiritus est qui vi- dicitur, Joan. v1, 64: Spiritus est qui vi- vificat: caro non prodest quidquam. Et, vificat: caro non prodest quidquam. Et, II ad Corinth. III, 6: Spiritus vivificat, II ad Corinth. III, 6: Spiritus vivificat, etc. Ezechiel. xxxvII, 10: Ingressus est etc. Ezechiel. xxxvII, 10: Ingressus est in ossa spiritus, et vixerunt. Ezechiel. in ossa spiritus, et vixerunt. Ezechiel. 1, 20 Spiritus vitæ erat in rotis. 1, 20 Spiritus vitæ erat in rotis.

Sic ergo accepto spiritu, cum dicitur : Sic ergo accepto spiritu, cum dicitur :

« Beati pauperes spiritu, » « Beati pauperes spiritu, »

Potest construi cum re nominativi in Potest construi cum re nominativi in habitudine simul triplicis causæ, efficientis habitudine simul triplicis causæ, efficientis scilicet, et formalis, et finalis: sicut et scilicet, et formalis, et finalis: sicut et omne efficiens per suam formam est ef- omne efficiens per suam formam est ef- ficiens, et forma, et finis. Quia sic dici ficiens, et forma, et finis. Quia sic dici tur in II Physicorum, quod « tres causæ tur in II Physicorum, quod « tres causæ «< in unam rem coincidunt: sed materia «< in unam rem coincidunt: sed materia « numquam cum aliis coincidit in rem « numquam cum aliis coincidit in rem « unam. » Si ergo sic construatur, tunc « unam. » Si ergo sic construatur, tunc sensus est: Beati pauperes, quos spiri- sensus est: Beati pauperes, quos spiri- tus facit pauperes et est forma pauper- tus facit pauperes et est forma pauper- tatis eorum et finis. Cum autem pauper tatis eorum et finis. Cum autem pauper sit insufficiens sibi, tunc erit sensus: sit insufficiens sibi, tunc erit sensus: Beati se videntes ex omnibus interioribus Beati se videntes ex omnibus interioribus et exterioribus sibi insufficientes, non et exterioribus sibi insufficientes, non necessitate, sed spiritu hoc faciente: necessitate, sed spiritu hoc faciente: quorum istam insufficientiam non infor- quorum istam insufficientiam non infor- mat stultitia, aut vanitas, sed spiritus per mat stultitia, aut vanitas, sed spiritus per charitatem nec faciunt, vel patiuntur charitatem nec faciunt, vel patiuntur paupertatem nisi propter spiritum, qui paupertatem nisi propter spiritum, qui

sublatus est. sublatus est.

IN EVANG. MATTHÆI, V-3. IN EVANG. MATTHÆI, V-3.

finis est omnis boni. Et hæc videtur ex- finis est omnis boni. Et hæc videtur ex- positio esse Hieronymi. Jacob. 11, 5 : positio esse Hieronymi. Jacob. 11, 5 : Nonne Deus elegit pauperes in hoc mun- Nonne Deus elegit pauperes in hoc mun- do, divites in fide, et hæredes regni do, divites in fide, et hæredes regni quod repromisit Deus diligentibus se? quod repromisit Deus diligentibus se? Isa. xiv, 30 Pascentur primogeniti pau- Isa. xiv, 30 Pascentur primogeniti pau- perum, et pauperes fiducialiter requie- perum, et pauperes fiducialiter requie- scent. Isa. xxv, 4: Factus es fortitudo scent. Isa. xxv, 4: Factus es fortitudo pauperi, fortitudo egeno in tribulatione pauperi, fortitudo egeno in tribulatione sua, spes a turbine, umbraculum ab æstu. sua, spes a turbine, umbraculum ab æstu. Isti enim pauperes nihil petunt in Isti enim pauperes nihil petunt in mundo, unde sibi sufficiant, nec reco- mundo, unde sibi sufficiant, nec reco- gnoscunt in se ipsis, unde ad aliquid suf- gnoscunt in se ipsis, unde ad aliquid suf- ficiant altum, vel vindicando, vel infe- ficiant altum, vel vindicando, vel infe- rendo, vel aliquo modo se sufficientes rendo, vel aliquo modo se sufficientes exhibendo semper dicentes cum Apo- exhibendo semper dicentes cum Apo- stolo, II ad Corinth. 11, 5: Non quod stolo, II ad Corinth. 11, 5: Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a no- sufficientes simus cogitare aliquid a no- bis, quasi ex nobis: sed sufficientia no- bis, quasi ex nobis: sed sufficientia no- stra ex Deo est. stra ex Deo est.

Isti igitur sunt Isti igitur sunt

« Beati pauperes spiritu. « Beati pauperes spiritu.

» »

Et patet ex prædictis, quod status al- Et patet ex prædictis, quod status al- tissimus est beatitudo ista, qua (alias, tissimus est beatitudo ista, qua (alias, quæ consistit in abdicatione omnium quæ consistit in abdicatione omnium eorum (alias, rerum), sive sint interiora, eorum (alias, rerum), sive sint interiora, sive exteriora, ex quibus aliquis vane se sive exteriora, ex quibus aliquis vane se putat sufficere sibi. A paupertate autem putat sufficere sibi. A paupertate autem denominatur, quia, sicut dicunt Tullius denominatur, quia, sicut dicunt Tullius et Augustinus in libro II Confessionum: et Augustinus in libro II Confessionum: Divitiæ sufficientiam promittunt, cum Divitiæ sufficientiam promittunt, cum tamen secundum Apostolum sufficientia tamen secundum Apostolum sufficientia ex solo summo bono sit, in omnibus suf- ex solo summo bono sit, in omnibus suf- ficientiam exhibenti '. ficientiam exhibenti '.

« Quoniam ipsorum est regnum cœ- « Quoniam ipsorum est regnum cœ- lorum. » lorum. »

Hic tangit proportionem præmii re- Hic tangit proportionem præmii re- spondentis. spondentis.

Et dicit tria rationem congruitatis Et dicit tria rationem congruitatis præmii ad meritum, et præmium, et præ- præmii ad meritum, et præmium, et præ- mii nobilitatem. mii nobilitatem.

Congruitatem tangit, cum dicit: Congruitatem tangit, cum dicit:

1 Cf. II ad Corinth. 1x, 8: Potens est Deus 1 Cf. II ad Corinth. 1x, 8: Potens est Deus omnem gratiam abundare facere in vobis, ut in omnem gratiam abundare facere in vobis, ut in

« Quoniam ipsorum est. » « Quoniam ipsorum est. »

151 151

Quia congruum est, quod pauperes Quia congruum est, quod pauperes insufficientiam omnium creatorum reco- insufficientiam omnium creatorum reco- gnoscentes, sufficientiam in Deo acci- gnoscentes, sufficientiam in Deo acci- piant : sicut e contra quidam homines piant : sicut e contra quidam homines sufficere sibi temporalia reputantes, in sufficere sibi temporalia reputantes, in extrema futuri sint egestate. "Apocal. 111, extrema futuri sint egestate. "Apocal. 111, 17 Dicis Quod dives sum, et locuple- 17 Dicis Quod dives sum, et locuple- tatus, et nullius egeo et nescis quia tu tatus, et nullius egeo et nescis quia tu es miser, et miserabilis, et pauper, et cæ- es miser, et miserabilis, et pauper, et cæ- cus, et nudus. Apocal, xvIII, 8: In una cus, et nudus. Apocal, xvIII, 8: In una die venient plage ejus, mors, et luctus, die venient plage ejus, mors, et luctus, et fames et igne comburetur. Sicut au- et fames et igne comburetur. Sicut au- tem per ea per quæ peccat quis, per ea tem per ea per quæ peccat quis, per ea et punietur, sic etiam in his in quibus et punietur, sic etiam in his in quibus meretur quis, per congrua illis remune- meretur quis, per congrua illis remune- ratur. Et dicitur, Luc. XII, 32: Nolite ratur. Et dicitur, Luc. XII, 32: Nolite timere, pusillus grex, quia complacuit timere, pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum. Patri vestro dare vobis regnum.

<< Regnum >> << Regnum >>

Est sicut ex superius dictis accipitur, Est sicut ex superius dictis accipitur, in quo habetur sufficientia regiminis. Illa in quo habetur sufficientia regiminis. Illa autem sunt tria, quæ in hoc dant suffi- autem sunt tria, quæ in hoc dant suffi- cientiam quorum primum et principale cientiam quorum primum et principale est habitus legum et consiliorum, et est habitus legum et consiliorum, et scientia distributionis officiorum, et om- scientia distributionis officiorum, et om- nis bonæ ordinationis ad regnum perti- nis bonæ ordinationis ad regnum perti- nentis. Secundum est potestas stans et nentis. Secundum est potestas stans et non nutans, quæ in se inconcussibilis, et non nutans, quæ in se inconcussibilis, et contra facientes conterere possit. Ter- contra facientes conterere possit. Ter- tium est divitiæ organice subservientes, tium est divitiæ organice subservientes, et amici, et subditi: quæ omnia exteriora et amici, et subditi: quæ omnia exteriora bona vocantur. Et hæc tria conferuntur bona vocantur. Et hæc tria conferuntur veris pauperibus, in quibus sufficiant. veris pauperibus, in quibus sufficiant. Primum enim debetur ex hoc, quod in Primum enim debetur ex hoc, quod in se non invenerunt unde sufficerent, sic- se non invenerunt unde sufficerent, sic- ut dicitur, Job, vi, 13 Ecce non est ut dicitur, Job, vi, 13 Ecce non est auxilium mihi in me, et necessarii quo- auxilium mihi in me, et necessarii quo- que mei recesserunt a me. Secundum au- que mei recesserunt a me. Secundum au- tem debetur eis ex destitutione proprii tem debetur eis ex destitutione proprii spiritus, quo nihil vigoris et audaciæ in se spiritus, quo nihil vigoris et audaciæ in se recognoscentes, nulli restiterunt, omnia recognoscentes, nulli restiterunt, omnia trementes et paventes, et ad nihil altum trementes et paventes, et ad nihil altum

omnibus super omnem sufficientiam habentes, omnibus super omnem sufficientiam habentes, abundetis in omne opus bonum. abundetis in omne opus bonum.

152 152

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

exhibentes se. Tertium autem debetur eis, exhibentes se. Tertium autem debetur eis, eo quod in nullo exteriorum quærebant eo quod in nullo exteriorum quærebant sufficere. Apocal. v, 10: Fecisti nos Deo sufficere. Apocal. v, 10: Fecisti nos Deo nostro regnum, et sacerdotes: et regnabi- nostro regnum, et sacerdotes: et regnabi- mus super terram. Ideo pauperum pater, mus super terram. Ideo pauperum pater, et rex, et præmiator Christus. Joan, xvIII, et rex, et præmiator Christus. Joan, xvIII, 36, coram Pilato professus est se esse re- 36, coram Pilato professus est se esse re- gem, et tamen dixit: Regnum meum non gem, et tamen dixit: Regnum meum non est de hoc mundo, est de hoc mundo,

« Coelorum. »> « Coelorum. »>

Ecce præmii nobilitas. Quia cum cœli Ecce præmii nobilitas. Quia cum cœli non mutentur per inveterationem, nec non mutentur per inveterationem, nec marcescant, et secundum naturam per- marcescant, et secundum naturam per- petui sint et sic sit in tuto quidquid est petui sint et sic sit in tuto quidquid est in eis, ideo dicitur regnum istud esse in eis, ideo dicitur regnum istud esse cœlorum, cum tamen regnent ubique veri cœlorum, cum tamen regnent ubique veri pauperes. I Petr. 4 In hæreditatem pauperes. I Petr. 4 In hæreditatem incorruptibilem, et incontaminatam, et incorruptibilem, et incontaminatam, et immarcescibilem, conservatam in cœlis. immarcescibilem, conservatam in cœlis.

« Beati miles. »> « Beati miles. »>

Secunda est beatitudo. Et beatitudo Secunda est beatitudo. Et beatitudo quidem, ut dictum est, notat statum altis- quidem, ut dictum est, notat statum altis- simum in hoc genere meriti. simum in hoc genere meriti.

Est autem mititas (quam quidam man- Est autem mititas (quam quidam man- suetudinem vocant) trium graduum. Mi- suetudinem vocant) trium graduum. Mi- tis enim est, qui provocatus, etsi turba- tis enim est, qui provocatus, etsi turba- tur, tamen non abducitur a mentis ratio- tur, tamen non abducitur a mentis ratio- ne, ut aliquid perperam agat, non (alias, ne, ut aliquid perperam agat, non (alias, nec) alium provocat et hæc mititas est nec) alium provocat et hæc mititas est virtus. Secundo, est etiam mitis nec pro- virtus. Secundo, est etiam mitis nec pro- vocans, nec provocatus, sentiens aliquam vocans, nec provocatus, sentiens aliquam turbationem. Et hæc est mititas quæ est turbationem. Et hæc est mititas quæ est animi purgati virtus, quasi heroica, vel animi purgati virtus, quasi heroica, vel herilis, ab altitudine animi sui per sen- herilis, ab altitudine animi sui per sen- sum turbationis (alias, sensuum turbatio- sum turbationis (alias, sensuum turbatio- nem) non inclinata. nem) non inclinata.

De prima, dicit Psal. LXVI, 3: Turba- De prima, dicit Psal. LXVI, 3: Turba- tus sum, et non sum locutus. tus sum, et non sum locutus.

De secunda dicitur, Proverb. vi, 32: De secunda dicitur, Proverb. vi, 32: Qui dominatur animo suo, melior est Qui dominatur animo suo, melior est expugnatore urbium. Ille enim proprie expugnatore urbium. Ille enim proprie dominatur animo, qui excellentia animi dominatur animo, qui excellentia animi sensibus turbatis non inclinat. sensibus turbatis non inclinat.

Tertia mansuetudo, sive mititas est, Tertia mansuetudo, sive mititas est,

quando ad omnia se in malo aliquo tan- quando ad omnia se in malo aliquo tan- gentia invenitur non solum planus, sed gentia invenitur non solum planus, sed mollis et quæcumque tangit, non nisi mollis et quæcumque tangit, non nisi molliter.tangit. molliter.tangit.

Ad hoc intelligendum oportet accipere Ad hoc intelligendum oportet accipere similitudinem in corporalibus. Manus similitudinem in corporalibus. Manus enim tactus, qui est impulsus, in duro enim tactus, qui est impulsus, in duro anguloso, angulo acuto, vel angulis, si anguloso, angulo acuto, vel angulis, si fortiter tangat, invenit læsionem vulne- fortiter tangat, invenit læsionem vulne- ris. In duro et in plano invenit resisten- ris. In duro et in plano invenit resisten- tiam superficiei, sed non vulnus: quia tiam superficiei, sed non vulnus: quia durum est quod resistit tangenti, sicut durum est quod resistit tangenti, sicut dicit Philosophus. In molli autem non dicit Philosophus. In molli autem non bene infuso, non invenit aliquid istorum, bene infuso, non invenit aliquid istorum, et in profundum non penetrat, et tactum et in profundum non penetrat, et tactum non circumstat manum tangentis, sed non circumstat manum tangentis, sed cedit (alias, cadit) in seipsum. In molli cedit (alias, cadit) in seipsum. In molli vero penetrato per humidum infusum, vero penetrato per humidum infusum, nec vulnus facit, nec resistentiam inve- nec vulnus facit, nec resistentiam inve- nit, nec impedimentum profundationis : nit, nec impedimentum profundationis : quia statim tactum circumstat manum quia statim tactum circumstat manum tangentem adhærens ei, mollificans tangentem adhærens ei, mollificans

eam. eam.

Et est similiter in moribus. Quia im- Et est similiter in moribus. Quia im- mitis resistit quasi angulus acutus pro- mitis resistit quasi angulus acutus pro- fundius secans manum tangentis, quam fundius secans manum tangentis, quam tangatur ab ea. Mitis autem in primo tangatur ab ea. Mitis autem in primo gradu virtutis sensu turbationis, etsi ni- gradu virtutis sensu turbationis, etsi ni- hil contra agat, tamen nocumento resi- hil contra agat, tamen nocumento resi- stit, et a se expellit, licet in alterum non stit, et a se expellit, licet in alterum non intorqueat. Mitis vero in secundo gradu, intorqueat. Mitis vero in secundo gradu, nocentem quidem tangit, molliter recipit: nocentem quidem tangit, molliter recipit: sed in profundum tangi non potest, quia sed in profundum tangi non potest, quia cedit, et non adhæret tangenti undique. cedit, et non adhæret tangenti undique. Sed mitis hic dictus est, qui tanto spi- Sed mitis hic dictus est, qui tanto spi- ritu pietatis infunditur, quod tactus a no- ritu pietatis infunditur, quod tactus a no- cente, statim locum dat ut in profundum cente, statim locum dat ut in profundum tangat vitam et res, et si vult, auferat: tangat vitam et res, et si vult, auferat: nihil contra faciens, sed etiam pietatem nihil contra faciens, sed etiam pietatem benedictionis et obsequii respondens benedictionis et obsequii respondens (alias, rependens). Propter quod etiam (alias, rependens). Propter quod etiam spiritus pietatis illi attribuitur magnitu- spiritus pietatis illi attribuitur magnitu- dini, quæ (alias, qui) humore pietatis sic dini, quæ (alias, qui) humore pietatis sic tangentibus adhæret, ut eos ad pietatem tangentibus adhæret, ut eos ad pietatem remolliat quia, ut dicit Tullius, « pietas remolliat quia, ut dicit Tullius, « pietas « est benevolentia in parentes : » sed in « est benevolentia in parentes : » sed in donis Spiritus sancti, pietas est benevo- donis Spiritus sancti, pietas est benevo- lentia in omnes, sicut si sint parentes. lentia in omnes, sicut si sint parentes. Hæc est una pars mititatis principalis. Hæc est una pars mititatis principalis.

IN EVANG. MATTHÆI, V-4. IN EVANG. MATTHÆI, V-4.

Alia autem pars est, quod sicut non Alia autem pars est, quod sicut non tangitur, ut dictum est, ita nullum peni- tangitur, ut dictum est, ita nullum peni- tus in malo exasperans tangit. De hoc tus in malo exasperans tangit. De hoc dicitur, Numer. XII, 3: Erat Moyses vir dicitur, Numer. XII, 3: Erat Moyses vir mitissimus super omnes qui morabantur mitissimus super omnes qui morabantur in terra. Et de David, II Regum, XXIII, 8: in terra. Et de David, II Regum, XXIII, 8: Ipse est quasi tenerrimus ligni vermicu- Ipse est quasi tenerrimus ligni vermicu- lus. Hic enim vermiculus ita est mollis, lus. Hic enim vermiculus ita est mollis, quod non sentitur durities sub digito quod non sentitur durities sub digito tangentis, nisi sentiatur per motum. Hæc tangentis, nisi sentiatur per motum. Hæc autem mititas status est potius quam autem mititas status est potius quam aliquod unum opus : in quo homo omnia aliquod unum opus : in quo homo omnia quæ mollescere faciunt animum, sic col- quæ mollescere faciunt animum, sic col- legit, et ad manum habet, quod num- legit, et ad manum habet, quod num- quam exasperatus, vel induratus dure quam exasperatus, vel induratus dure aliquid tangit nec e contra tactus dure aliquid tangit nec e contra tactus dure aliquid duritiei ei respondet (alias, re- aliquid duritiei ei respondet (alias, re- pendit). Et ideo oportet eum prius esse pendit). Et ideo oportet eum prius esse spiritu pauperem quia sicut diximus, spiritu pauperem quia sicut diximus, pauper spiritu duritiei aliquid exhibere pauper spiritu duritiei aliquid exhibere non sufficit. Et ideo Christus se hujus non sufficit. Et ideo Christus se hujus meriti magistrum facit. Matth. x1, 29: meriti magistrum facit. Matth. x1, 29: Discite a me, quia mitis sum et humilis Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Eccli. II, 19: Fili, in mansuetudi- corde. Eccli. II, 19: Fili, in mansuetudi- ne opera tua perfice, et super hominum ne opera tua perfice, et super hominum gloriam diligeris. II ad Timoth. 11, 24 : gloriam diligeris. II ad Timoth. 11, 24 : Servum Dei non oportet litigare, sed Servum Dei non oportet litigare, sed mansuetum esse ad omnes. Item, ad Tit. mansuetum esse ad omnes. Item, ad Tit. III, 2: Admone illos neminem blasphe- III, 2: Admone illos neminem blasphe- mare, non litigiosos esse, sed modestos, mare, non litigiosos esse, sed modestos, omnem ostendentes mansuetudinem. I Pe- omnem ostendentes mansuetudinem. I Pe- tri, III, 4 Qui absconditus est cordis tri, III, 4 Qui absconditus est cordis homo, in incorruptibilitate quieti et mo- homo, in incorruptibilitate quieti et mo- desti spiritus, qui est in conspectu Dei lo- desti spiritus, qui est in conspectu Dei lo- cuples. cuples.

« Quoniam ipsi possidebunt ter- « Quoniam ipsi possidebunt ter-

ram. » ram. »

Hic tria notantur: proportio præmii, Hic tria notantur: proportio præmii, cum dicit «Quoniam ipsi. » Et præ- cum dicit «Quoniam ipsi. » Et præ- mium, cum dicit: « Terram. » Et mo- mium, cum dicit: « Terram. » Et mo- dum habendi, cum dicit: «< Posside- dum habendi, cum dicit: «< Posside- bunt. » bunt. »

Congruum enim præmium semper dat Congruum enim præmium semper dat Dominus, sicut dicitur, Isa. III, 10: Di- Dominus, sicut dicitur, Isa. III, 10: Di- cite justo quoniam bene, quoniam fru- cite justo quoniam bene, quoniam fru- clum adinventionum suarum comedet. clum adinventionum suarum comedet. Præmium notat, cum dicit: Præmium notat, cum dicit:

« Terram. » « Terram. »

153 153

Et hoc multipliciter exponunt Sancti. Et hoc multipliciter exponunt Sancti. Dicit enim quædam Glossa, quod triplex Dicit enim quædam Glossa, quod triplex est terra, quam gerimus, quam terimus, est terra, quam gerimus, quam terimus, et quam quærimus. et quam quærimus.

Et datur miti possessio omnium ista- Et datur miti possessio omnium ista- rum terrarum. Chrysostomus tamen di- rum terrarum. Chrysostomus tamen di- cit, quod « intelligitur de terra quam cit, quod « intelligitur de terra quam « quærimus : » de qua dicitur in Psalmo « quærimus : » de qua dicitur in Psalmo xxvi, 13 Credo videre bona Domini in xxvi, 13 Credo videre bona Domini in terra viventium. Et hæc est cœlum, ubi terra viventium. Et hæc est cœlum, ubi habitabunt sancti in gloria: quia licet habitabunt sancti in gloria: quia licet coelum sit respectu terræ in qua habita- coelum sit respectu terræ in qua habita- bant morientes, tamen ita dicitur respe- bant morientes, tamen ita dicitur respe- ctu superioris coeli, in quo Trinitas habi- ctu superioris coeli, in quo Trinitas habi- tat quod dicitur cœlum Trinitatis. tat quod dicitur cœlum Trinitatis.

Omnibus his relictis in valore quo dicta Omnibus his relictis in valore quo dicta sunt, videtur mihi dicendum, quod terra sunt, videtur mihi dicendum, quod terra hic dicitur, non ab eo quod terra voca- hic dicitur, non ab eo quod terra voca- tur, sed dicitur hic terra a proprietate tur, sed dicitur hic terra a proprietate qua nomen imponitur, hoc est, a teren- qua nomen imponitur, hoc est, a teren- do. Quia enim omni terenti se mitis sub- do. Quia enim omni terenti se mitis sub- jicitur, justum est ut omne terens et te- jicitur, justum est ut omne terens et te- ribile in præmium suscipiat, ita quod te- ribile in præmium suscipiat, ita quod te- rens de cætero terat, et tritum in pote- rens de cætero terat, et tritum in pote- state habeat, ut non possit teri de cætero: state habeat, ut non possit teri de cætero: et cum Deo terat omne quod obstat. et cum Deo terat omne quod obstat. Isa. LVII, 14: Sustollam te super altitu- Isa. LVII, 14: Sustollam te super altitu- dines terræ, et cibabo te hæreditate Ja- dines terræ, et cibabo te hæreditate Ja- cob, patris tui. Deuter. x1, 37: Vos trans- cob, patris tui. Deuter. x1, 37: Vos trans- ibitis Jordanem, ut possideatis terram ibitis Jordanem, ut possideatis terram quam Dominus Deus vester daturus est quam Dominus Deus vester daturus est vobis. vobis.

« Possidebunt. » « Possidebunt. »

Possessio in jure vocatur quasi pedis Possessio in jure vocatur quasi pedis positio et id possidetur quod sine con- positio et id possidetur quod sine con- tradictione ad nutum mites habebunt. tradictione ad nutum mites habebunt. Job, xxII, 8: In fortitudine brachii tui Job, xxII, 8: In fortitudine brachii tui possidebas terram, et potentissimus obti- possidebas terram, et potentissimus obti- nebas eam. Psal. xxxvi, 3: Inhabita nebas eam. Psal. xxxvi, 3: Inhabita terram, et pasceris in divitiis ejus. Ge- terram, et pasceris in divitiis ejus. Ge- nes. xxvIII, 4: Deus det tibi benedictio- nes. xxvIII, 4: Deus det tibi benedictio- nes Abrahæ, et semini tuo post te, ut nes Abrahæ, et semini tuo post te, ut possideas terram peregrinationis tuæ, possideas terram peregrinationis tuæ,

154 154

5 5

« Beati qui lugent. » « Beati qui lugent. »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hic iterum secundum modum præce- Hic iterum secundum modum præce- dentem tria inducuntur. Præconium, et dentem tria inducuntur. Præconium, et id in quo est præconium, et causa quæ id in quo est præconium, et causa quæ est meritum proportionatum. Est autem est meritum proportionatum. Est autem beatitudo, sicut determinatum est, potius beatitudo, sicut determinatum est, potius status quam actus, vel operatio. status quam actus, vel operatio.

Luctus autem, sicut Glossa dicit, potest Luctus autem, sicut Glossa dicit, potest esse pro peccatis. Et hic non est beatitu- esse pro peccatis. Et hic non est beatitu- do sed vocatur irriguum inferius, pro do sed vocatur irriguum inferius, pro quo suspiravit Axa sedens in asino cor- quo suspiravit Axa sedens in asino cor- poris, et vadens ad spiritum sicut ad poris, et vadens ad spiritum sicut ad meritum 1. meritum 1.

Est etiam luctus pro dilatione cœlestis Est etiam luctus pro dilatione cœlestis patriæ, et incolatu miseriæ: et vocatur patriæ, et incolatu miseriæ: et vocatur irriguum superius, sicut dicitur in Psalmo irriguum superius, sicut dicitur in Psalmo CXIX, 5: Heu mihi! quia incolatus meus CXIX, 5: Heu mihi! quia incolatus meus prolongatus est, etc. Hic autem secun- prolongatus est, etc. Hic autem secun- dus luctus habet gradus: quia est luctus dus luctus habet gradus: quia est luctus pro causa dilationis patriæ, quæ est, quod pro causa dilationis patriæ, quæ est, quod peccatum non est emendatum : et hunc peccatum non est emendatum : et hunc habent multi. Et est luctus pro ipsa dila- habent multi. Et est luctus pro ipsa dila- tione, eo quod omne quod non est Deus, tione, eo quod omne quod non est Deus, venit in tædium ei qui ex corde dicit illud venit in tædium ei qui ex corde dicit illud Psalmi LXXII, 25: Quid enim mihi est in Psalmi LXXII, 25: Quid enim mihi est in colo? et a te quid volui super terram? colo? et a te quid volui super terram? Et hic habet unum gradum istius bea- Et hic habet unum gradum istius bea- titudinis. Et secundus gradus ejus est, titudinis. Et secundus gradus ejus est, quod tangitur dolore cordis intrinsecus, quod tangitur dolore cordis intrinsecus, pro eo quod justitiam regni Dei in terra pro eo quod justitiam regni Dei in terra a multis corrumpi conspicit, sicut dicit a multis corrumpi conspicit, sicut dicit Psalmus cxviii, 139: Tabescere me fecit Psalmus cxviii, 139: Tabescere me fecit zelus meus, quia obliti sunt verba tua zelus meus, quia obliti sunt verba tua inimici mei. Tertius gradus est ex gustu inimici mei. Tertius gradus est ex gustu internæ dulcedinis, et cujus memoria in internæ dulcedinis, et cujus memoria in amaritudinem venit omne quod tempora- amaritudinem venit omne quod tempora- liter delectare videtur: et hic talis luget liter delectare videtur: et hic talis luget in omni tempore præsente malo, propter in omni tempore præsente malo, propter zelum justitiæ et præsente bono, propter zelum justitiæ et præsente bono, propter memoriam internæ dulcedinis, et in vita memoriam internæ dulcedinis, et in vita tota, propter incolatus prolongationem. tota, propter incolatus prolongationem. Jerem. vi, 26: Luctum unigeniti fac tibi, Jerem. vi, 26: Luctum unigeniti fac tibi, planctum amarum. Job, 111, 24: Ante- planctum amarum. Job, 111, 24: Ante- quam comedam suspiro: et tamquam quam comedam suspiro: et tamquam inundantes aquæ, sic rugitus meus. inundantes aquæ, sic rugitus meus. Psal. cxxxvi, 1: Super flumina Ba- Psal. cxxxvi, 1: Super flumina Ba-

1 Cf. Judicum, 1, 14 et seq. 1 Cf. Judicum, 1, 14 et seq.

bylonis illic sedimus, et flevimus, cum bylonis illic sedimus, et flevimus, cum recordaremur Sion. Isa. XXII, 4: Nolite recordaremur Sion. Isa. XXII, 4: Nolite incumbere ut consolemini me super va- incumbere ut consolemini me super va- stitate filiæ populi mei. Isa. xxxIII, 7: stitate filiæ populi mei. Isa. xxxIII, 7: Angeli pacis amare flebunt. Angeli pacis amare flebunt.

« Quoniam ipsi consolabuntur. » « Quoniam ipsi consolabuntur. »

Duo tangit proportionem congruita- Duo tangit proportionem congruita- tis præmii ad meritum, et ipsum præ- tis præmii ad meritum, et ipsum præ- mium. Jerem. xxxi, 16: Quiescat vox tua mium. Jerem. xxxi, 16: Quiescat vox tua a ploratu, oculi tui a lacrymis: quia a ploratu, oculi tui a lacrymis: quia est merces operi tuo, ait Dominus. est merces operi tuo, ait Dominus.

« Consolabuntur. » « Consolabuntur. »

Consolatio illa est, semper cum Patre Consolatio illa est, semper cum Patre in patria esse, et numquam videre justi- in patria esse, et numquam videre justi- tiam occumbere tantum internæ conso- tiam occumbere tantum internæ conso- lationis habere, quod causa luctus num- lationis habere, quod causa luctus num- quam surgere possit. Et hoc est, quod quam surgere possit. Et hoc est, quod manus consolantis Dei terget lacrymas. manus consolantis Dei terget lacrymas. Apocalyp. xx1, 4: Absterget Deus omnem Apocalyp. xx1, 4: Absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum: et mors ultra lacrymam ab oculis eorum: et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, ne- non erit, neque luctus, neque clamor, ne- que dolor erit ultra, quia prima abie- que dolor erit ultra, quia prima abie- runt. Isa. LXVI, 10 et 11: Gaudete cum runt. Isa. LXVI, 10 et 11: Gaudete cum ea gaudio, universi qui lugetis super ea gaudio, universi qui lugetis super eam: ut sugatis et repleamini ab ubere eam: ut sugatis et repleamini ab ubere consolationis ejus, ut mulgeatis et deli- consolationis ejus, ut mulgeatis et deli- ciis affluatis ab omnimoda gloria ejus. ciis affluatis ab omnimoda gloria ejus. Et, ibidem, yy. 13 et 14: Quomodo si cui Et, ibidem, yy. 13 et 14: Quomodo si cui mater blandiatur, ita ego consolabor vos, mater blandiatur, ita ego consolabor vos, et in Jerusalem consolabimini. Videbitis, et in Jerusalem consolabimini. Videbitis, et gaudebit cor vestrum, etc. Psal. et gaudebit cor vestrum, etc. Psal. XCIII, 19 Secundum multitudinem do- XCIII, 19 Secundum multitudinem do- lorum meorum in corde meo, consolatio- lorum meorum in corde meo, consolatio- nes tuæ lætificaverunt animam meam. nes tuæ lætificaverunt animam meam. Isa. LI, 3: Consolabitur Dominus Sion, Isa. LI, 3: Consolabitur Dominus Sion, et consolabitur omnes ruinas ejns. Et, et consolabitur omnes ruinas ejns. Et, ibidem, . 12: Ego ipse consolabor vos. ibidem, . 12: Ego ipse consolabor vos.

<< Beati qui esuriunt et sitiunt justi- << Beati qui esuriunt et sitiunt justi- tiam, quoniam ipsi saturabuntur. » tiam, quoniam ipsi saturabuntur. »

Hic tria sunt sicut et in præhabitis. Hic tria sunt sicut et in præhabitis.

IN EVANG. MATTHÆI. V-6. IN EVANG. MATTHÆI. V-6.

Sed attendendum, quod justitia dicitur Sed attendendum, quod justitia dicitur duplex specialis, et generalis. duplex specialis, et generalis.

Specialis est, quæ est jus suum red- Specialis est, quæ est jus suum red- dens secundum rationem, æqualis inter dens secundum rationem, æqualis inter plus et minus damni et lucri in distri- plus et minus damni et lucri in distri- buendis, et commutandis: sicut dicit buendis, et commutandis: sicut dicit Aristoteles. Commutans enim cum ali- Aristoteles. Commutans enim cum ali- quo in aliquo contractu, et putans se quo in aliquo contractu, et putans se esse deceptum et esse in damno, et ita esse deceptum et esse in damno, et ita minus habere quam valeat res quam minus habere quam valeat res quam emit, vel vendidit, venit ad judicem : et emit, vel vendidit, venit ad judicem : et ille audiens adversarium, æstimat per ra- ille audiens adversarium, æstimat per ra- tionem æqualitatis valorem rei, et aufert tionem æqualitatis valorem rei, et aufert ab eo qui plus habet in lucro, et addit ei ab eo qui plus habet in lucro, et addit ei qui minus in lucro, et plus habet damni. qui minus in lucro, et plus habet damni. Similiter autem si aliquid sit distribuen- Similiter autem si aliquid sit distribuen- dum, judex stipendia distribuit pro me- dum, judex stipendia distribuit pro me- rito et dignitate uniuscujusque. Hæc est rito et dignitate uniuscujusque. Hæc est ergo justitia specialis. ergo justitia specialis.

Generalis autem justitia est dicta du- Generalis autem justitia est dicta du- pliciter. A generalitate ejus quem justum pliciter. A generalitate ejus quem justum facit, et a generalitate ipsius justitiæ. facit, et a generalitate ipsius justitiæ. Generalis justitia priori modo dicta est, Generalis justitia priori modo dicta est, quæ in debitum et rectum statum ponit quæ in debitum et rectum statum ponit totum quod est in homine respectu inte- totum quod est in homine respectu inte- riorum et exteriorum. Interiorum qui- riorum et exteriorum. Interiorum qui- dem, ut ratio imperet, et sensualitas im- dem, ut ratio imperet, et sensualitas im- peretur, et corpus subdatur, et omnis peretur, et corpus subdatur, et omnis animæ vis, et omne membrum corporis animæ vis, et omne membrum corporis debite perficiat opus suum, in proprio debite perficiat opus suum, in proprio gradu consistens, et ordinem suum non gradu consistens, et ordinem suum non confundens. Justitia autem generalis se- confundens. Justitia autem generalis se- cundo modo dicta est, ut dicit Aristote- cundo modo dicta est, ut dicit Aristote- les, omnis virtus, prout accipitur ut legi les, omnis virtus, prout accipitur ut legi concordans. Omne enim quod lege præ- concordans. Omne enim quod lege præ- cipitur, et ad legis eruditionem (alias, cipitur, et ad legis eruditionem (alias, civilitatem) ordinatur, et legis ordinem civilitatem) ordinatur, et legis ordinem consequitur, juris, et recti, et debiti ha- consequitur, juris, et recti, et debiti ha- bet nomen generalis justitiæ. bet nomen generalis justitiæ.

Non ergo est beatitudo justitia uno Non ergo est beatitudo justitia uno modo dicta, sed in omni modo dicta ju- modo dicta, sed in omni modo dicta ju- stitia. Sicut dicitur, Luc. 1, 6: Erant au- stitia. Sicut dicitur, Luc. 1, 6: Erant au- tem justi ambo ante Deum, incedentes tem justi ambo ante Deum, incedentes in omnibus mandatis et justificationibus in omnibus mandatis et justificationibus Domini sine querela. Sine querela autem Domini sine querela. Sine querela autem non essent coram Deo et hominibus, nisi non essent coram Deo et hominibus, nisi justitiam omni modo dictam observassent. justitiam omni modo dictam observassent.

' ARISTOTELES, in V Ethicorum. ' ARISTOTELES, in V Ethicorum.

155 155

Adhuc autem,aliud est facere justitiam, Adhuc autem,aliud est facere justitiam, et aliud est facere justitiam justitiæ mo- et aliud est facere justitiam justitiæ mo- do, et aliud est appetere facere justitiam, do, et aliud est appetere facere justitiam, et aliud est justitiam esurire et sitire. et aliud est justitiam esurire et sitire. Facere enim justitiam potest qui ex ti- Facere enim justitiam potest qui ex ti- more pœnæ, et facit eam invitus : et ideo more pœnæ, et facit eam invitus : et ideo non facit eam bene. Dicit enim Augusti- non facit eam bene. Dicit enim Augusti- nus, quod « nemo invitus bene facit, nus, quod « nemo invitus bene facit, « etsi bonum est quod facit. » Justitiam · « etsi bonum est quod facit. » Justitiam · justitiæ modo facere, est cum gaudio ex justitiæ modo facere, est cum gaudio ex habitu justitiam facere: et hoc est bene habitu justitiam facere: et hoc est bene facere. Sicut faciunt justi qui justitia car- facere. Sicut faciunt justi qui justitia car- dinali sunt justi: et hi non sunt boni dinali sunt justi: et hi non sunt boni bono gratiæ necessario. Appetere autem bono gratiæ necessario. Appetere autem justitiam facere plus est, quia appetens justitiam facere plus est, quia appetens justitiam requiescit in justitiæ operibus justitiam requiescit in justitiæ operibus propter benum. Et hæc melior est, præ- propter benum. Et hæc melior est, præ- cipue si appetit justitiam quæ est ordi- cipue si appetit justitiam quæ est ordi- nata lege divina. Sed esurire et sitire nata lege divina. Sed esurire et sitire justitiam est non quiescere nisi operan- justitiam est non quiescere nisi operan- do justitiam, et affligi si non fiat justitia, do justitiam, et affligi si non fiat justitia, et refici sicut in sagina et convivio, et refici sicut in sagina et convivio, quando justitia fit per eum. Et hæc ad quando justitia fit per eum. Et hæc ad beatitudinem pertinet sola. beatitudinem pertinet sola.

Adhuc autem, aliud est esurire justi- Adhuc autem, aliud est esurire justi- tiam, et aliud sitire eam. Quia esuritur tiam, et aliud sitire eam. Quia esuritur quod comeditur et hoc masticatur divi- quod comeditur et hoc masticatur divi- sum et contritum dentibus, ut undique a sum et contritum dentibus, ut undique a natura sugi possit interius: quia propter natura sugi possit interius: quia propter hoc natura dentes invenit. Licet autem hoc natura dentes invenit. Licet autem istud sic cibet et instauret vitam, sicut istud sic cibet et instauret vitam, sicut corpus quoddam et membra corporis corpus quoddam et membra corporis hujus: tamen sicut cibus non per se fluit hujus: tamen sicut cibus non per se fluit et currit ad membra, nisi habeat vehens et currit ad membra, nisi habeat vehens et se portans humidum, cujus desiderium et se portans humidum, cujus desiderium est sitis. Ita etiam sunt rationes juris et est sitis. Ita etiam sunt rationes juris et sapientiæ, quæ rationes vehunt et por- sapientiæ, quæ rationes vehunt et por- tant justa, ex quibus construitur et nu- tant justa, ex quibus construitur et nu- tritur totius bonæ vitæ corpus. Deside- tritur totius bonæ vitæ corpus. Deside- rium igitur fervens ad justa nutrientia rium igitur fervens ad justa nutrientia membra vitæ bonæ, est esuries: deside- membra vitæ bonæ, est esuries: deside- rium autem rationum juris et justorum, rium autem rationum juris et justorum, est sitis. Homo ideo rationalis est, ut non est sitis. Homo ideo rationalis est, ut non tantum agat bonum, sed etiam ex ratione tantum agat bonum, sed etiam ex ratione sciat propter quid et qualiter agendum sciat propter quid et qualiter agendum est: quia aliter ageret sicut comburit est: quia aliter ageret sicut comburit ignis. Et ideo dicit Tullius, quod « virtus ignis. Et ideo dicit Tullius, quod « virtus

156 156

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

<< est in modum naturæ rationi consenta- << est in modum naturæ rationi consenta- « neus habitus. >> « neus habitus. >>

Hæc ergo est beatitudo viri perfecti, Hæc ergo est beatitudo viri perfecti, ut ferventi, et quiescere non valenti de- ut ferventi, et quiescere non valenti de- siderio desideret justum et justitiæ ratio- siderio desideret justum et justitiæ ratio- nem, secundum quod ipsum est in omni nem, secundum quod ipsum est in omni recto ponens operantem, et in omni legi recto ponens operantem, et in omni legi (alias, lege) congruum: et omni, qui vi- (alias, lege) congruum: et omni, qui vi- vit Deo et homini, superiori et inferiori, vit Deo et homini, superiori et inferiori, et æquali, quod suum est, reddens: et et æquali, quod suum est, reddens: et æquum omnino in omni conservans con- æquum omnino in omni conservans con- tractu, et distributione. tractu, et distributione.

Et ideo dicit Augustinus, quod « indi- Et ideo dicit Augustinus, quod « indi- « get spiritu fortitudinis, ut robore quo- « get spiritu fortitudinis, ut robore quo- « dam, sic qui ad tot rectitudines se cum « dam, sic qui ad tot rectitudines se cum « desiderio extendit. » Sicut et beatitudo « desiderio extendit. » Sicut et beatitudo procedens de luctu, indiget spiritu scien- procedens de luctu, indiget spiritu scien- tiæ quæ (alias, qui) docet conversari in tiæ quæ (alias, qui) docet conversari in medio pravæ et perversæ nationis, in medio pravæ et perversæ nationis, in quibus multa materia (alias, malitia) et quibus multa materia (alias, malitia) et causa luctus invenitur. De hac igitur esu- causa luctus invenitur. De hac igitur esu- rie et siti justitiæ dicitur, Joan. iv, 34: rie et siti justitiæ dicitur, Joan. iv, 34: Meus cibus est ut faciam voluntatem Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me, ut perficiam opus ejus qui misit me, ut perficiam opus ejus. Job, xxix, 14 Justitia indutus ejus. Job, xxix, 14 Justitia indutus sum, et vestivi me, sicut vestimento et sum, et vestivi me, sicut vestimento et diademale judicio meo. Proverb. xxi, diademale judicio meo. Proverb. xxi, 21: Qui sequitur justitiam et misericor- 21: Qui sequitur justitiam et misericor- diam, inveniet vitam, justitiam et glo- diam, inveniet vitam, justitiam et glo- riam. Sapient. vi, 18 et seq.: Initium riam. Sapient. vi, 18 et seq.: Initium illius, scilicet sapientiæ, verissima est illius, scilicet sapientiæ, verissima est disciplinæ concupiscentia. Cura ergo disciplinæ concupiscentia. Cura ergo disciplinæ dilectio est, et dilectio custo- disciplinæ dilectio est, et dilectio custo- dia legum illius est: custoditio autem dia legum illius est: custoditio autem legum consummatio incorruptionis est: legum consummatio incorruptionis est: incorruptio autem facit esse proximum incorruptio autem facit esse proximum Deo. Sapient. xv, 3: Nosse te, consum- Deo. Sapient. xv, 3: Nosse te, consum- mata justitia est: et scire justitiam et mata justitia est: et scire justitiam et virtutem tuam, radix est immortalitatis. virtutem tuam, radix est immortalitatis. Hæc est enim sitis, Psal. LXII, 2: Sitivit Hæc est enim sitis, Psal. LXII, 2: Sitivit in te anima mea, quam multipliciter in te anima mea, quam multipliciter tibi caro mea! tibi caro mea!

« Quoniam ipsi saturabuntur. » « Quoniam ipsi saturabuntur. »

Satiari justitia est eo modo, sicut ju- Satiari justitia est eo modo, sicut ju- stitia est et in mente divina et voluntate stitia est et in mente divina et voluntate

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate.

divina, omnia nostra inflexibiliter ab ea divina, omnia nostra inflexibiliter ab ea imprimi et informari, sicut dicit Augu- imprimi et informari, sicut dicit Augu- stinus'. Hoc enim est chaos magnum, stinus'. Hoc enim est chaos magnum, quod sanctos compassionis gressu non quod sanctos compassionis gressu non permittit transmeare in infernum : quia permittit transmeare in infernum : quia omnino concordes justitiæ Dei facti, non omnino concordes justitiæ Dei facti, non possunt non gaudere de hoc, in quo ju- possunt non gaudere de hoc, in quo ju- stitia Dei prævalet. Psal. LVII, 11 : Læ- stitia Dei prævalet. Psal. LVII, 11 : Læ- tabitur justus cum viderit vindictam : tabitur justus cum viderit vindictam : manus suas lavabit in sanguine peccato- manus suas lavabit in sanguine peccato- ris. Psal. xvi, 15: Satiabor cum appa- ris. Psal. xvi, 15: Satiabor cum appa- ruerit gloria tua. Isa. LXV, 13 et 14: ruerit gloria tua. Isa. LXV, 13 et 14: Ecce servi mei comedent, et vos esurie- Ecce servi mei comedent, et vos esurie- tis ecce servi mei bibent, et vos sitietis : tis ecce servi mei bibent, et vos sitietis : ecce servi mei lætabuntur, et vos confun- ecce servi mei lætabuntur, et vos confun- demini ecce servi mei laudabunt præ demini ecce servi mei laudabunt præ exsultatione cordis, et vos clamabitis præ exsultatione cordis, et vos clamabitis præ dolore cordis, et præ contritione spiritus dolore cordis, et præ contritione spiritus ululabitis. Comedere enim servorum est ululabitis. Comedere enim servorum est refectio justitiæ, et bibere eorum est sa- refectio justitiæ, et bibere eorum est sa- turari limpidis rationibus juris, quibus turari limpidis rationibus juris, quibus vindicabitur in malos. Isa. LX, 2: Au- vindicabitur in malos. Isa. LX, 2: Au- dite, audientes me et comedite bonum, dite, audientes me et comedite bonum, et delectabitur in crassitudine anima ve- et delectabitur in crassitudine anima ve- stra. stra.

« Beati misericordes. » « Beati misericordes. »

Ista iterum beatitudo consistit in tri- Ista iterum beatitudo consistit in tri- bus, sicut patet per antedicta. bus, sicut patet per antedicta.

Sed attendendum est, quod misericor- Sed attendendum est, quod misericor- dia est multiplex. Est enim quædam quæ dia est multiplex. Est enim quædam quæ alienas miserias ex compassione facit alienas miserias ex compassione facit suas, et hæc est misericordiæ virtus suas, et hæc est misericordiæ virtus quam Sancti communiter in se experiun- quam Sancti communiter in se experiun- tur et hæc imperfecta est ad beatitudi- tur et hæc imperfecta est ad beatitudi- nem. Et est alia misericordia, quæ cu- nem. Et est alia misericordia, quæ cu- juscumque (alias, uniuscujusque) sive bo- juscumque (alias, uniuscujusque) sive bo- ni, sive mali miseriam in cordis affectu, ni, sive mali miseriam in cordis affectu, et operis effectu prosequitur: quæ est et operis effectu prosequitur: quæ est misericordia quæ assimilat nos Patri misericordia quæ assimilat nos Patri cœlesti, sicut dicitur, Luc. vi, 36: Esto- cœlesti, sicut dicitur, Luc. vi, 36: Esto- te ergo misericordes, sicut et Pater ve- te ergo misericordes, sicut et Pater ve- ster misericors est. Et, Matth. v, 44 et 45: ster misericors est. Et, Matth. v, 44 et 45: Diligite inimicos vestros, benefacite his Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos, et orate pro persequen- qui oderunt vos, et orate pro persequen-