132 132

D. ALB. MAG. ORI). PRÆD. D. ALB. MAG. ORI). PRÆD.

fuit in sorte Zabulon, et illa fuit juxta fuit in sorte Zabulon, et illa fuit juxta Tiberiadim alia fuit juxta Tyrum in Tiberiadim alia fuit juxta Tyrum in sorte Nephthalim, in qua Salomon vi- sorte Nephthalim, in qua Salomon vi- ginti oppida dedit Hiram, regi Tyri¹, ginti oppida dedit Hiram, regi Tyri¹, qui habitare fecit in eis Sidonios genti- qui habitare fecit in eis Sidonios genti- les. les.

Et ex tunc est illa pars Galilææ, Et ex tunc est illa pars Galilææ,

« Galilæa gentium. » « Galilæa gentium. »

Attende autem, quod inducens Isaia Attende autem, quod inducens Isaia auctoritatem, prætermittit principium auctoritatem, prætermittit principium et medium. Principium enim est: Primo et medium. Principium enim est: Primo tempore alleviata est terra Zabulon, etc. tempore alleviata est terra Zabulon, etc. Et tangit hoc quod habetur, IV Reg. Et tangit hoc quod habetur, IV Reg. XVII, 3 et seq., ubi per Salmanasar, re- XVII, 3 et seq., ubi per Salmanasar, re- gem Assyriorum, decem tribus captivan- gem Assyriorum, decem tribus captivan- tem, primo tempore captivitatis terra tem, primo tempore captivitatis terra Zabulon, et terra Nephthalim est allevia- Zabulon, et terra Nephthalim est allevia- ta ab onere habitantium in ea peccato- ta ab onere habitantium in ea peccato- rum quia illas duas tribus vicinas gen- rum quia illas duas tribus vicinas gen- tibus prius quam alias captivavit. Me- tibus prius quam alias captivavit. Me- dium autem quod omittit, est quod Isaias dium autem quod omittit, est quod Isaias dicit: Et novissimo aggravata est via dicit: Et novissimo aggravata est via maris, etc. Et est sensus, quod licet via maris, etc. Et est sensus, quod licet via maris, hoc est, maritima, ut supra di- maris, hoc est, maritima, ut supra di- ctum est, novissime sit capta, tamen plus ctum est, novissime sit capta, tamen plus aliis fuit gravata et afflicta. aliis fuit gravata et afflicta.

Et his habitis, notantur duæ causæ, Et his habitis, notantur duæ causæ, propter quas conveniens fuit ibi primum propter quas conveniens fuit ibi primum Evangelium sonare. Una fuit, ut ubi pri- Evangelium sonare. Una fuit, ut ubi pri- mo incepit captivitas servitutis, ibi pri- mo incepit captivitas servitutis, ibi pri- mo inciperet annuntiatio libertatis. Se- mo inciperet annuntiatio libertatis. Se- cunda autem, quia ibi fuit confinium Ju- cunda autem, quia ibi fuit confinium Ju- dæorum et gentilium: et de facili fama dæorum et gentilium: et de facili fama Evangelii sonuit ad utrumque populum, Evangelii sonuit ad utrumque populum, quos (alias, quem) Christus conjunxit, quos (alias, quem) Christus conjunxit, sicut lapis angularis: et hoc non fuit sicut lapis angularis: et hoc non fuit alibi. alibi.

Sed tunc quæritur, quare Matthæus Sed tunc quæritur, quare Matthæus non adducit prophetiam, sicut jacet, sed non adducit prophetiam, sicut jacet, sed omittit quædam ? Et dicendum est, quod omittit quædam ? Et dicendum est, quod scriptum est Judæis et ideo non tangit scriptum est Judæis et ideo non tangit nisi locum convenientem, et alia relin- nisi locum convenientem, et alia relin- quit tamquam nota eis quibus scribe- quit tamquam nota eis quibus scribe- bat. bat.

« Populus qui sedebat in tenebris. » « Populus qui sedebat in tenebris. »

Ecce secundum prophetiæ, ubi dicit Ecce secundum prophetiæ, ubi dicit qualiter illuxit prædicatio. qualiter illuxit prædicatio.

Et dicit tria primo, necessitatem lu- Et dicit tria primo, necessitatem lu- cis, quia cis, quia

« «

Populus sedebat. »> Populus sedebat. »>

Nesciens quo iret in tenebris umbra- Nesciens quo iret in tenebris umbra- rum legis et ignorantiæ. Joan. XII, rum legis et ignorantiæ. Joan. XII, 35: 35: Qui ambulat in tenebris, nescit quo va- Qui ambulat in tenebris, nescit quo va- dat. Proverb. IV, 19: Via impiorum te- dat. Proverb. IV, 19: Via impiorum te- nebrosa: nesciunt ubi corruant. nebrosa: nesciunt ubi corruant.

Secundo, dicit lucis perceptionem, Secundo, dicit lucis perceptionem, cum dicit : cum dicit :

<< Vidit. >> << Vidit. >>

Hoc est, fidem acceptavit: et ideo Hoc est, fidem acceptavit: et ideo etiam populi credentes, Galilæi diceban- etiam populi credentes, Galilæi diceban- tur. Act. 11, 7: Nonne ecce omnes isti tur. Act. 11, 7: Nonne ecce omnes isti qui loquuntur, Galilæi sunt? qui loquuntur, Galilæi sunt?

Tertio, dicit magnitudinem lucis : Tertio, dicit magnitudinem lucis :

«Lucem magnam. » «Lucem magnam. »

Est enim lux, quoad limpidam verita- Est enim lux, quoad limpidam verita- tem magna autem quoad gratiam quam tem magna autem quoad gratiam quam habet sibi conjunctam. Proverb. vi, 23 : habet sibi conjunctam. Proverb. vi, 23 : Mandatum lucerna est, et lex lux, et Mandatum lucerna est, et lex lux, et via vitæ increpatio disciplinæ. Psal. via vitæ increpatio disciplinæ. Psal. CXVIII, 105 Lucerna pedibus meis ver- CXVIII, 105 Lucerna pedibus meis ver- bum tuum, et lumen semitis meis. bum tuum, et lumen semitis meis. II Petr. 1, 19 Habemus firmiorem pro- II Petr. 1, 19 Habemus firmiorem pro- pheticum sermonem : cui benefacitis at- pheticum sermonem : cui benefacitis at- tendentes, quasi lucernæ lucenti in cali- tendentes, quasi lucernæ lucenti in cali- ginoso loco, donec dies elucescat, et lu- ginoso loco, donec dies elucescat, et lu- cifer oriatur in cordibus vestris. cifer oriatur in cordibus vestris.

« Et sedentibus in regione umbræ « Et sedentibus in regione umbræ mortis, lux orta est eis. » mortis, lux orta est eis. »

Ecce tertium, scilicet quo fructu audi- Ecce tertium, scilicet quo fructu audi- tur prædicatio. tur prædicatio.

Et dicit duo necessitatem, cum dicit : Et dicit duo necessitatem, cum dicit : « Sedentibus in regione umbræ mortis. » « Sedentibus in regione umbræ mortis. »

1 Cf. III Reg. 1x, 11 et seq. 1 Cf. III Reg. 1x, 11 et seq.

18 18

IN EVANG. MATTHÆI, IV-17. IN EVANG. MATTHÆI, IV-17.

Fructum autem, cum dicit : « Lux orta Fructum autem, cum dicit : « Lux orta est eis. » est eis. »

Est autem sedere, quiescere in pecca- Est autem sedere, quiescere in pecca- to, quod est regio umbræ mortis. Tene- to, quod est regio umbræ mortis. Tene- bræ enim exteriores (quæ sunt in infer- bræ enim exteriores (quæ sunt in infer- no, in quas projici jubentur servi ne- no, in quas projici jubentur servi ne- quam ¹) umbras suas projiciunt in hanc quam ¹) umbras suas projiciunt in hanc vitam et hæ umbræ sunt tenebræ inte- vitam et hæ umbræ sunt tenebræ inte- riores ignorantiæ et obscuritatis peccati. riores ignorantiæ et obscuritatis peccati. Ad Ephes. iv, 17 et 18: Gentes ambu- Ad Ephes. iv, 17 et 18: Gentes ambu- lant in vanitate sensus sui, tenebris ob- lant in vanitate sensus sui, tenebris ob- scuratum habentes intellectum, alienati scuratum habentes intellectum, alienati a vita Dei per ignorantiam quæ est in a vita Dei per ignorantiam quæ est in illis. Sapient. xvII, 3: Dum putant se illis. Sapient. xvII, 3: Dum putant se latere in obscuris peccatis, tenebroso latere in obscuris peccatis, tenebroso oblivionis velamento dispersi sunt. Luc. oblivionis velamento dispersi sunt. Luc. 1, 79 Illuminare his qui in tenebris et 1, 79 Illuminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent, ad dirigendos in umbra mortis sedent, ad dirigendos pedes nostros in viam pacis. pedes nostros in viam pacis.

« Lux orta est eis. » « Lux orta est eis. »

Hoc est, principium prædicationis Hoc est, principium prædicationis Christi luxit eis ad utilitatem. Ezechiel. Christi luxit eis ad utilitatem. Ezechiel. XLIII, 2 Ecce gloria Dei Israel ingre- XLIII, 2 Ecce gloria Dei Israel ingre- diabatur, in templum scilicet, per por- diabatur, in templum scilicet, per por- tam orientalem: et terra splendebat a tam orientalem: et terra splendebat a majestate ejus. majestate ejus.

Chrysostomus tamen hoc quod pro- Chrysostomus tamen hoc quod pro- pheta dicit « Populus qui, etc., » re- pheta dicit « Populus qui, etc., » re- fert ad Judæos. Et quod dicit : « Seden- fert ad Judæos. Et quod dicit : « Seden- tibus, etc.,» refert ad gentiles. Et dicit, tibus, etc.,» refert ad gentiles. Et dicit, quod « Judæi lucere viderunt tamquam quod « Judæi lucere viderunt tamquam « edocti per legem gentibus autem tunc « edocti per legem gentibus autem tunc << primum orta est. » << primum orta est. »

<< Exinde. » << Exinde. »

133 133

Scilicet ex parte auditoris, sive loci et Scilicet ex parte auditoris, sive loci et materiæ. materiæ.

« Coepit Jesus prædicare, et dicere. »> « Coepit Jesus prædicare, et dicere. »>

Differentia est inter prædicare, dicere Differentia est inter prædicare, dicere et docere. Prædicare enim est sermone et docere. Prædicare enim est sermone exhortatorio annuntiare ea quæ super exhortatorio annuntiare ea quæ super nos sunt sed dicuntur ea quæ nota sunt nos sunt sed dicuntur ea quæ nota sunt in sensibus, sicut historialia: docentur in sensibus, sicut historialia: docentur autem, quæ per principia sunt in nobis, autem, quæ per principia sunt in nobis, sicut virtutes morales et scientiæ, quas sicut virtutes morales et scientiæ, quas per doctrinam, et non per revelationem per doctrinam, et non per revelationem accipimus. Et hoc demonstrant ipsæ ra- accipimus. Et hoc demonstrant ipsæ ra- tiones prædicabilium et dicibilium sim- tiones prædicabilium et dicibilium sim- plici dictione et doctrinalium. Tamen plici dictione et doctrinalium. Tamen hæc trahuntur a Chrysostomo. hæc trahuntur a Chrysostomo. Sic ergo, Sic ergo,

« «

Coepit Jesus prædicare » Coepit Jesus prædicare »

Divina. Divina.

« Et dicere >> « Et dicere >>

Sensibilia et parabolica. Sensibilia et parabolica.

Docere autem doctrinalia, dicens : Docere autem doctrinalia, dicens :

<< Poenitentiam agite appropinqua- << Poenitentiam agite appropinqua- vit enim regnum coelorum. » vit enim regnum coelorum. »

Ecce secundum, ubi tangit materiam, Ecce secundum, ubi tangit materiam, quæ est, et debet esse initium prædica- quæ est, et debet esse initium prædica- tionis. tionis.

Et tangit duo, scilicet primum prædi- Et tangit duo, scilicet primum prædi-

« Exinde coepit Jesus prædicare, et cabile, et utilitatem ejus. « Exinde coepit Jesus prædicare, et cabile, et utilitatem ejus. dicere. » dicere. »

Habito initio prædicationis quoad au- Habito initio prædicationis quoad au- ditorem, tangit initium quoad materiam ditorem, tangit initium quoad materiam prædicandam. prædicandam.

Dicit autem duo circa hoc primum Dicit autem duo circa hoc primum est, quod sic coepit Dominus Jesus præ- est, quod sic coepit Dominus Jesus præ- dicationem. dicationem.

Unde sensus est: Unde sensus est:

1 Cf. Matth. xxv, 30. 1 Cf. Matth. xxv, 30.

Primum prædicabile est : Primum prædicabile est :

« Poenitentiam agite. » « Poenitentiam agite. »

» »

Dicit autem Chrysostomus, quod << pœ- Dicit autem Chrysostomus, quod << pœ- << nitentia est correctio malæ voluntatis, << nitentia est correctio malæ voluntatis, et non malæ naturæ. » Si enim Chri- et non malæ naturæ. » Si enim Chri- stus venisset ad correctionem naturæ, stus venisset ad correctionem naturæ, tunc esset ipse culpandus, qui talem na- tunc esset ipse culpandus, qui talem na-

134 134

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nam et vocatur reatus. nam et vocatur reatus.

turam condidisset, quæ correctione indi- rectitudine legis, et sic obligat ad pœ- turam condidisset, quæ correctione indi- rectitudine legis, et sic obligat ad pœ- geret. Virtutes autem et scientiæ libera- geret. Virtutes autem et scientiæ libera- les sunt ad perficiendum naturam, et les sunt ad perficiendum naturam, et essent de perfectione naturæ, etiamsi essent de perfectione naturæ, etiamsi homo non peccasset. Cum igitur Chri- homo non peccasset. Cum igitur Chri- stus venerit ad correctionem mali, con- stus venerit ad correctionem mali, con- veniebat ipsum incipere ab eo quod ma- veniebat ipsum incipere ab eo quod ma- lum voluntatis corrigit, quia hoc corrigit lum voluntatis corrigit, quia hoc corrigit gratia ipsius. Ergo conveniebat ipsum gratia ipsius. Ergo conveniebat ipsum incipere a pœnitentia. Et sic poenitentia incipere a pœnitentia. Et sic poenitentia primum prædicabile est in Evangelio: et primum prædicabile est in Evangelio: et est prædicare in Evangelio, ante dicere est prædicare in Evangelio, ante dicere et docere. et docere.

Adhuc autem, Si primum accipiatur id Adhuc autem, Si primum accipiatur id quod est primum in motu materiæ, sive quod est primum in motu materiæ, sive subjecti ad bonum a malo, oportet quod subjecti ad bonum a malo, oportet quod prædicabile primum sit id quod destruit prædicabile primum sit id quod destruit peccatum, in quantum peccatum est: peccatum, in quantum peccatum est: hoc autem est poenitentia. Igitur pœni- hoc autem est poenitentia. Igitur pœni- tentia est primum in ordine prædicabi- tentia est primum in ordine prædicabi- lium Christi. lium Christi.

: :

Est autem pœnitentia sacramentum Est autem pœnitentia sacramentum destruens peccatum actuale commissum: destruens peccatum actuale commissum: et hoc quidem in quantum contrarium et hoc quidem in quantum contrarium est gratiæ, culpa vocatur: in quantum est gratiæ, culpa vocatur: in quantum autem contrarium est virtuti, vocatur autem contrarium est virtuti, vocatur vitium et in actu interiori vel exteriori vitium et in actu interiori vel exteriori verbi vel facti consideratum, vocatur verbi vel facti consideratum, vocatur peccatum, habens tres affectus : quorum peccatum, habens tres affectus : quorum unus est privatio boni naturalis, et sic unus est privatio boni naturalis, et sic vocatur malum. Ex illa autem privatione vocatur malum. Ex illa autem privatione surgit deformitas : et quoad hanc voca- surgit deformitas : et quoad hanc voca- tur macula, non quidem positive, sicut tur macula, non quidem positive, sicut est nigredo, vel albedo, sed potius, ut est nigredo, vel albedo, sed potius, ut dictum est, privative: sicut mutilatio dictum est, privative: sicut mutilatio ingerit maculam, vel cæcitas: quia cum ingerit maculam, vel cæcitas: quia cum peccatum sit defectus, non potest impri- peccatum sit defectus, non potest impri- mere maculam, quæ positive aliquid mere maculam, quæ positive aliquid sit. sit.

Adhuc, Quoniam omne quod ponitur, Adhuc, Quoniam omne quod ponitur, est ens et omne ens est a Deo : si ma- est ens et omne ens est a Deo : si ma- cula positive esset aliquid, esset a Deo. cula positive esset aliquid, esset a Deo. Quod ridiculum et absurdum est. Unde Quod ridiculum et absurdum est. Unde sicut mutilatio et est defectus nasi et de- sicut mutilatio et est defectus nasi et de- formitas, sive macula faciei: ita pecca- formitas, sive macula faciei: ita pecca- tum est privatio naturalis boni, et sic est tum est privatio naturalis boni, et sic est malum vel deformitas, sive macula malum vel deformitas, sive macula animæ, et sic est turpitudo. Tertius au- animæ, et sic est turpitudo. Tertius au- tem effectus est in quantum est carens tem effectus est in quantum est carens

Poenitentia igitur, quæ est prædicabile Poenitentia igitur, quæ est prædicabile primum, est sacramentum Ecclesiæ, primum, est sacramentum Ecclesiæ, destruens peccatum in se, et omnem pec- destruens peccatum in se, et omnem pec- cati effectum. Et hæc consistit in tribus : cati effectum. Et hæc consistit in tribus : compunctione, confessione, et satisfa- compunctione, confessione, et satisfa- ctione, quæ sunt partes ejus potestativa. ctione, quæ sunt partes ejus potestativa. Et unus istas partes dolor peccati testa- Et unus istas partes dolor peccati testa- tur, qui est in omnibus istis, et infor- tur, qui est in omnibus istis, et infor- mans eas omnes. Continent autem se mans eas omnes. Continent autem se istæ partes, quia cumpunctio habet con- istæ partes, quia cumpunctio habet con- fessionem in voto, et satisfactionem in fessionem in voto, et satisfactionem in proposito: et confessio habet compun- proposito: et confessio habet compun- ctionis dolorem sicut causam, et satisfa- ctionis dolorem sicut causam, et satisfa- ctionem in voto satisfactio autem for- ctionem in voto satisfactio autem for- matur ex dolore, et proportionatur matur ex dolore, et proportionatur (alias, proportionabiliter) ex confessione. (alias, proportionabiliter) ex confessione. Per gratiam igitur, quæ est in compun- Per gratiam igitur, quæ est in compun- ctione deletur culpa per virtutes quæ ctione deletur culpa per virtutes quæ sunt subjectæ gratiæ delentur vitia: per sunt subjectæ gratiæ delentur vitia: per actus voluntatis detestantis peccatum, actus voluntatis detestantis peccatum, deletur peccatum. Et sic sanatur bonum deletur peccatum. Et sic sanatur bonum naturæ, et deletur maculæ turpitudo. Et naturæ, et deletur maculæ turpitudo. Et per satisfactionem in proposito et in re, per satisfactionem in proposito et in re, deletur reatus. Et est perfectum prædi- deletur reatus. Et est perfectum prædi- cabile pœnitentiæ, secundum quod est cabile pœnitentiæ, secundum quod est perfecta correctio malæ voluntatis. Act. perfecta correctio malæ voluntatis. Act. 111, 19 Pænitemini igitur, et converti- 111, 19 Pænitemini igitur, et converti- mini, ut deleantur peccata vestra. Act. mini, ut deleantur peccata vestra. Act. XVII, 30: Tempora quidem hujus igno- XVII, 30: Tempora quidem hujus igno- rantiæ despiciens Deus, nunc annuntiat rantiæ despiciens Deus, nunc annuntiat hominibus ut omnes ubique pœnitentiam hominibus ut omnes ubique pœnitentiam agant. agant.

« Appropinquavit enim regnum cœ- « Appropinquavit enim regnum cœ- lorum. » lorum. »

Ecce effectus, sive fructus pœnitentiæ. Ecce effectus, sive fructus pœnitentiæ. Et bene dicit : Et bene dicit :

« Appropinquavit, « Appropinquavit,

» »

Quia motus quidam est poenitentia a Quia motus quidam est poenitentia a peccato ad justitiam. peccato ad justitiam.

In motu autem continue abjicitur na- In motu autem continue abjicitur na- tura ejus inde, sive a quo motus est. tura ejus inde, sive a quo motus est. Sicut quando res albatur, continue abji- Sicut quando res albatur, continue abji- citur nigredo, et inducitur albedo : sic citur nigredo, et inducitur albedo : sic

18 18

IN EVANG. MATTHÆI, IV-18. IN EVANG. MATTHÆI, IV-18.

etiam hic in poenitentia prout est corre- etiam hic in poenitentia prout est corre- ctio malæ voluntatis, continue abjicitur ctio malæ voluntatis, continue abjicitur turpitudo peccati, et inducitur justitia turpitudo peccati, et inducitur justitia regni, prout regnum coelorum est recti- regni, prout regnum coelorum est recti- tudo, in se ambiens rectitudinem legum tudo, in se ambiens rectitudinem legum et consiliorum et officiorum et graduum et consiliorum et officiorum et graduum divinorum et civilitatum et potestatum: divinorum et civilitatum et potestatum: qualis rectitudo est in cœlo indeflexa per qualis rectitudo est in cœlo indeflexa per conformitatem omnium eorum quæ in conformitatem omnium eorum quæ in colo sunt ad voluntatem divinam, quæ colo sunt ad voluntatem divinam, quæ est exemplar et causa omnis rectitudinis, est exemplar et causa omnis rectitudinis, ut dicit Augustinus. Sic enim oramus, ut dicit Augustinus. Sic enim oramus, dicentes, Matth. VI, 10: Adveniat re- dicentes, Matth. VI, 10: Adveniat re- gnum tuum. Apocal. v, 10, dicunt San- gnum tuum. Apocal. v, 10, dicunt San- cti Fecisti nos Deo nostro regnum. cti Fecisti nos Deo nostro regnum. Sic igitur determinatum est de initio Sic igitur determinatum est de initio prædicabilium in Evangelio. prædicabilium in Evangelio.

« Ambulans autem Jesus juxta mare « Ambulans autem Jesus juxta mare Galilææ, vidit duos fratres, Simonem, Galilææ, vidit duos fratres, Simonem, qui vocatur Petrus, et Andream fra- qui vocatur Petrus, et Andream fra- trem ejus, mittentes rete in mare : trem ejus, mittentes rete in mare : erant enim piscatores. » erant enim piscatores. »

Hic incipit secunda pars, ubi agitur de Hic incipit secunda pars, ubi agitur de vocatione ministrorum, per quos est dis- vocatione ministrorum, per quos est dis- pensatio sacramentorum, doctrinæ, offi- pensatio sacramentorum, doctrinæ, offi- ciorum Ecclesiæ. Hoc enim fuit unum ciorum Ecclesiæ. Hoc enim fuit unum de prælibandis. de prælibandis.

In potestate autem ministrorum ne- In potestate autem ministrorum ne- cesse est aliquem esse penes (alias, per) cesse est aliquem esse penes (alias, per) quem consistat universitas potestatis : quem consistat universitas potestatis : ita quod in opere sollicitudinis habeat ita quod in opere sollicitudinis habeat coadjutores, eo quod homo est infirmus, coadjutores, eo quod homo est infirmus, et necesse est quod aliqui in partem sol- et necesse est quod aliqui in partem sol- licitudinis advocentur. Et ideo sunt hic licitudinis advocentur. Et ideo sunt hic tantum duæ vocationes ministrorum. Et tantum duæ vocationes ministrorum. Et secunda incipit ibi, y. 21: « Et proce- secunda incipit ibi, y. 21: « Et proce- dens inde, etc. » Quamvis enim multæ dens inde, etc. » Quamvis enim multæ vocationes determinentur in Evangeli- vocationes determinentur in Evangeli- stis, tamen non differunt nisi materiali- stis, tamen non differunt nisi materiali- tersed istæ duæ formaliter differunt. tersed istæ duæ formaliter differunt.

Prima autem harum habet partes Prima autem harum habet partes duas, vocationem scilicet, et obedien- duas, vocationem scilicet, et obedien- tiam. tiam.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate.

133 133

Vocatio autem habet duos paragra- Vocatio autem habet duos paragra- phos primus ponit convenientiam voca- phos primus ponit convenientiam voca- tionis, et secundus ponit ipsam vocatio- tionis, et secundus ponit ipsam vocatio-

nem. nem.

In convenientia vero vocationis sumit In convenientia vero vocationis sumit convenientiam a tribus, a loco, a perso- convenientiam a tribus, a loco, a perso- nis vocandis, et ab actu sive arte. nis vocandis, et ab actu sive arte.

Circa locum autem dicit duo, scilicet Circa locum autem dicit duo, scilicet inquisitionem pii Domini vocantis, et inquisitionem pii Domini vocantis, et loci, in quo fit vocatio, convenientiam. loci, in quo fit vocatio, convenientiam. Dispositio (alias, de inquisitione) Chri- Dispositio (alias, de inquisitione) Chri- sti dicitur, quod erat sti dicitur, quod erat

« Ambulans. >> « Ambulans. >>

Non tam passibus corporalibus, quam Non tam passibus corporalibus, quam irradiatione et ingestione suæ illumina- irradiatione et ingestione suæ illumina- tionis. Joan. ix, 5: Quamdiu in mundo tionis. Joan. ix, 5: Quamdiu in mundo sum, lux sum mundi. sum, lux sum mundi.

« Jesus, « Jesus,

Salvator. Salvator.

» »

«Juxta mare Galilææ. » «Juxta mare Galilææ. »

Quod est stagnum Genesareth, quod Quod est stagnum Genesareth, quod fluiditatem mundi significat, in quo in- fluiditatem mundi significat, in quo in- stabilibus studiis laborant hi qui vocandi stabilibus studiis laborant hi qui vocandi sunt ad Christi mysterium. Ecce loci sunt ad Christi mysterium. Ecce loci congruentia. congruentia.

<< Vidit. » << Vidit. »

Sapient. IV, 15: Respectus Dei in ele- Sapient. IV, 15: Respectus Dei in ele- ctos illius. Oculo enim beneplaciti et ocu- ctos illius. Oculo enim beneplaciti et ocu- lo misericordiæ respexit intus plus quam lo misericordiæ respexit intus plus quam extra. extra.

« Duos fratres. » « Duos fratres. »

Congruentiam tangit ex parte perso- Congruentiam tangit ex parte perso- narum. Duo enim sunt: quia quantum- narum. Duo enim sunt: quia quantum- cumque sit aliquis magnæ dignitatis et cumque sit aliquis magnæ dignitatis et potestatis, necesse est quod in multis potestatis, necesse est quod in multis innitatur alteri et juvetur ab ipso. Pro- innitatur alteri et juvetur ab ipso. Pro- verb. xvIII, 19 Frater qui adjuvatur a verb. xvIII, 19 Frater qui adjuvatur a

136 136

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

fratre quasi civitas firma. Eccle. IV, 10 fratre quasi civitas firma. Eccle. IV, 10 et 11 Væ soli! quia cum ceciderit, non et 11 Væ soli! quia cum ceciderit, non habet sublevantem se. Et si dormierint habet sublevantem se. Et si dormierint

duo, fovebuntur mutuo, etc. duo, fovebuntur mutuo, etc.

« Simonem, qui, « Simonem, qui,

» »

Promisso in futurum nomine, Promisso in futurum nomine,

« Vocatur Petrus. » « Vocatur Petrus. »

Sive Cephas, quod caput sonat qui Sive Cephas, quod caput sonat qui ad universitatem potestatis vocatur. ad universitatem potestatis vocatur. Unde quod hic Petrus dicitur, promissio Unde quod hic Petrus dicitur, promissio est nominis. Matth. autem, xvi, 16 et est nominis. Matth. autem, xvi, 16 et seq., seq., ubi confitetur solidæ veritatis ubi confitetur solidæ veritatis fidem, ibi datur ei nomen istud, et ædi- fidem, ibi datur ei nomen istud, et ædi- ficatur Ecclesia super eum. Hic autem ficatur Ecclesia super eum. Hic autem licet solus sit caput, tamen non solus licet solus sit caput, tamen non solus potest portare onera consiliorum et ne- potest portare onera consiliorum et ne- gotiorum. gotiorum.

<< Et. » << Et. »

Ideo ut secum sit, adjungit ei Domi- Ideo ut secum sit, adjungit ei Domi-

nus nus

« Andream fratrem ejus. « Andream fratrem ejus.

Secundum suum nomen fortis, vel vi- Secundum suum nomen fortis, vel vi- rilis vocatus. rilis vocatus.

<< Mittentes rete in mare. » << Mittentes rete in mare. »

Ecce convenientia ab actu, vel artifi- Ecce convenientia ab actu, vel artifi- cio. Rete enim per metaphoram officium cio. Rete enim per metaphoram officium est prædicationis, quod in mare mundi est prædicationis, quod in mare mundi est mittendum, ut extrahantur ad siccum est mittendum, ut extrahantur ad siccum continentiæ hi qui nutriti sunt in aquis continentiæ hi qui nutriti sunt in aquis voluptatis. Matth. XIII, 47: Simile est voluptatis. Matth. XIII, 47: Simile est regnum cœlorum sagenæ missæ in mare, regnum cœlorum sagenæ missæ in mare, et ex omni genere piscium congreganti. et ex omni genere piscium congreganti.

« Erant enim piscatores, » « Erant enim piscatores, »

Arte quod erat in eis præsagium of- Arte quod erat in eis præsagium of- ficii futuri, sicut dicitur, Jerem. xvi, 16: ficii futuri, sicut dicitur, Jerem. xvi, 16: Ecce ego mittam piscatores multos, dicit Ecce ego mittam piscatores multos, dicit Dominus, et piscabuntur eos. Dominus, et piscabuntur eos.

Et hoc est, quod sequitur : Et hoc est, quod sequitur :

« Erant enim piscatores, » « Erant enim piscatores, »

Arte. Non enim elegit Dominus viros Arte. Non enim elegit Dominus viros nobiles, vel litteratos, vel auctos inge- nobiles, vel litteratos, vel auctos inge- nio, et discretos in lingua. Sed sicut di- nio, et discretos in lingua. Sed sicut di- cit Apostolus, I ad Corinth. 1, 27 et seq. : cit Apostolus, I ad Corinth. 1, 27 et seq. : Quæ stulta sunt mundi elegit Deus, ut Quæ stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes: et infirma mundi confundat sapientes: et infirma mundi elegit Deus, ut confundat fortia. Et ig- elegit Deus, ut confundat fortia. Et ig- nobilia mundi et contemptibilia elegit nobilia mundi et contemptibilia elegit Deus, et ea quæ non sunt, ut ea quæ sunt Deus, et ea quæ non sunt, ut ea quæ sunt destrueret: ut non glorietur omnis caro destrueret: ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus. in conspectu ejus.

« Et ait illis : Venite post me, et « Et ait illis : Venite post me, et faciam vos fieri piscatores homi- faciam vos fieri piscatores homi-

num. » num. »

Ecce vocatio. Ecce vocatio.

Et tangit duo: vocationem, et offi- Et tangit duo: vocationem, et offi- cium ad quod vocat. cium ad quod vocat.

Vocatio autem, cum dicit: Vocatio autem, cum dicit:

<< Venite post me. » << Venite post me. »

Hoc est, ad me imitandum nullus Hoc est, ad me imitandum nullus enim umquam in bono eum præcessit, qui enim umquam in bono eum præcessit, qui non ex accidenti, sed naturaliter bonus non ex accidenti, sed naturaliter bonus est. Nec aliquis potest sibi esse æqualis, est. Nec aliquis potest sibi esse æqualis, qui caput est omnium: sed omnes se- qui caput est omnium: sed omnes se- quuntur imitando, quantum possunt. quuntur imitando, quantum possunt. Job, xx111, 11: Vestigia ejus secutus est pes Job, xx111, 11: Vestigia ejus secutus est pes meus, viam ejus custodivi. I ad Corinth. meus, viam ejus custodivi. I ad Corinth. x1, 1 Imitatores mei estote, sicut et ego x1, 1 Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. Sequendus autem est Christus Christi. Sequendus autem est Christus per virtutem in vita, in officio per ac- per virtutem in vita, in officio per ac- tum, in fructu per zelum, in gratia per tum, in fructu per zelum, in gratia per hoc quod gratis detur quod impendi- hoc quod gratis detur quod impendi- tur, in charitate per affectum. tur, in charitate per affectum.

« Faciam vos fieri piscatores homi- « Faciam vos fieri piscatores homi-

num. » num. »

Ecce promissio officiorum, quæ tamen Ecce promissio officiorum, quæ tamen non statim injunxit, quia adhuc instituen- non statim injunxit, quia adhuc instituen- di erant per doctrinam, et perficiendi per di erant per doctrinam, et perficiendi per

19 19

IN EVANG. MATTHÆI, IV-20, 21. IN EVANG. MATTHÆI, IV-20, 21.

virtutem, et exercitandi per probationem virtutem, et exercitandi per probationem operationum et tentationum. operationum et tentationum.

« At illi continuo, relictis retibus, se- « At illi continuo, relictis retibus, se- cuti sunt eum. » cuti sunt eum. »

Ecce obedentia. Ecce obedentia.

137 137

ascendit in navim Simonis, et rogavit ut ascendit in navim Simonis, et rogavit ut a terra reduceret, et postea dixit ut in a terra reduceret, et postea dixit ut in altum ducerent, et laxarent retia in cap- altum ducerent, et laxarent retia in cap- turam et cum conclusissent ad verbum turam et cum conclusissent ad verbum ejus piscium multitudinem, et innuissent ejus piscium multitudinem, et innuissent Joanni et Jacobo, sociis eorum, et Pe- Joanni et Jacobo, sociis eorum, et Pe- trus procidisset ad genua Jesu, dixit ei: trus procidisset ad genua Jesu, dixit ei: Noli timere, ex hoc jam homines eris Noli timere, ex hoc jam homines eris

Et tangit tria velocitatem, facilitatem, capiens. Et subductis ad terram navibus, Et tangit tria velocitatem, facilitatem, capiens. Et subductis ad terram navibus, et perfectionem. et perfectionem.

Velocitatem, quia dicit: Velocitatem, quia dicit:

« Continuo. >> « Continuo. >>

Ad unius jussionis vocem. Psal. xciv, Ad unius jussionis vocem. Psal. xciv, 8: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite 8: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Cantic. II, 14: obdurare corda vestra. Cantic. II, 14: Sonet vox tua in auribus meis: vox enim Sonet vox tua in auribus meis: vox enim tua dulcis. tua dulcis.

Expeditionem notat, cum dicit: Expeditionem notat, cum dicit:

« Relictis retibus. » « Relictis retibus. »

Quorum usu, actuque vivebant: et hoc Quorum usu, actuque vivebant: et hoc relinquebant actu. Omnia autem reli- relinquebant actu. Omnia autem reli- querunt voluntate, omnino nihil retinen- querunt voluntate, omnino nihil retinen- tes. Matth. xix, 27: Ecce nos reliquimus tes. Matth. xix, 27: Ecce nos reliquimus omnia, etc. omnia, etc.

« Secuti sunt eum. >> « Secuti sunt eum. >>

Ecce perfectio, quæ est in sequendo. Ecce perfectio, quæ est in sequendo. Job, xxi, 11 Viam ejus custodivi, et Job, xxi, 11 Viam ejus custodivi, et non declinavi ex ea. Daniel. 11, 41: Et non declinavi ex ea. Daniel. 11, 41: Et nunc sequimur te in toto corde, et time- nunc sequimur te in toto corde, et time- mus te. Ad Philip. 111, 12: Sequor autem, mus te. Ad Philip. 111, 12: Sequor autem, si quomodo comprehendam in quo et si quomodo comprehendam in quo et comprehensus sum. comprehensus sum.

Sed objicitur contra prædicta: quia, Sed objicitur contra prædicta: quia, Joan. 1, 40 et seq., non dicitur ista voca- Joan. 1, 40 et seq., non dicitur ista voca- tio sic perfecta esse, sed potius juxta Jor- tio sic perfecta esse, sed potius juxta Jor- danem ad testimonium Joannis, secutus danem ad testimonium Joannis, secutus est Andreas et hic inveniens Simonem, est Andreas et hic inveniens Simonem, fratrem suum, adduxit ad Jesum, et in fratrem suum, adduxit ad Jesum, et in crastinum vocavit Philippum, et hic ad- crastinum vocavit Philippum, et hic ad- duxit Nathanaelem. duxit Nathanaelem.

relictis omnibus, secuti sunt eum: et sic relictis omnibus, secuti sunt eum: et sic iterum aliter vocati sunt, quam hic nar- iterum aliter vocati sunt, quam hic nar-

ratur. ratur.

Ad hoc dicunt Sancti, quod ter vocati Ad hoc dicunt Sancti, quod ter vocati sunt isti Primo enim juxta Jordanem sunt isti Primo enim juxta Jordanem vocati sunt, præcipue testimonio Joan- vocati sunt, præcipue testimonio Joan- nis sed tunc parum manserunt cum nis sed tunc parum manserunt cum Jesu. Dicitur enim, Joan. 11, 39, quod Jesu. Dicitur enim, Joan. 11, 39, quod manserunt apud eum die illo, et con- manserunt apud eum die illo, et con- traxerunt notitiam ejus, et rediverunt ad traxerunt notitiam ejus, et rediverunt ad propria. Audiverunt tamen ab eo futuræ propria. Audiverunt tamen ab eo futuræ gratiæ in eis quædam præconia a Christo. gratiæ in eis quædam præconia a Christo. Postea autem, sicut dicit Lucas, v, 3 et Postea autem, sicut dicit Lucas, v, 3 et seq., in captura piscium viso miraculo seq., in captura piscium viso miraculo stupefacti, secuti sunt eum animo: et ite- stupefacti, secuti sunt eum animo: et ite- rum parum manentes cum ipso, redive- rum parum manentes cum ipso, redive- runt ad tempus: et jam contraxerant fa- runt ad tempus: et jam contraxerant fa- miliaritatem et iterum futuræ gratiæ in miliaritatem et iterum futuræ gratiæ in eis jam experti sunt quædam argumenta. eis jam experti sunt quædam argumenta. Sed tertia vice perfecta est vocatio, quæ Sed tertia vice perfecta est vocatio, quæ hic dicitur. Et tunc ita secuti sunt, quod hic dicitur. Et tunc ita secuti sunt, quod ad ea quæ reliquerant non amplius redi- ad ea quæ reliquerant non amplius redi- verunt, nisi post resurrectionem ad tem- verunt, nisi post resurrectionem ad tem- pus, etc. pus, etc.

and and

« Et procedens inde, vidit alios duos « Et procedens inde, vidit alios duos fratres, Jacobum Zebedæi, et Joannem fratres, Jacobum Zebedæi, et Joannem fratrem ejus, in navi cum Zebedæo fratrem ejus, in navi cum Zebedæo patre eorum, reficientes retia sua. >> patre eorum, reficientes retia sua. >>

Ecce secunda vocatio ministrorum qui Ecce secunda vocatio ministrorum qui in partem sollicitudinis vocantur. Et in partem sollicitudinis vocantur. Et prima quidem figurata est in Moyse prima quidem figurata est in Moyse (qui dux constitutus est populi) et Aaron, (qui dux constitutus est populi) et Aaron, fratre suo, qui datus est ei in adjutorium, fratre suo, qui datus est ei in adjutorium,

Adhuc, Luc. v, 3 et seq., dicitur, quod non in consortem (alias, sortem) potesta- Adhuc, Luc. v, 3 et seq., dicitur, quod non in consortem (alias, sortem) potesta-

1 Cf. Joan. 1, 35 et seq. 1 Cf. Joan. 1, 35 et seq.

21 21

138 138

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

tis. Ista autem vocatio figuratur. Exod. tis. Ista autem vocatio figuratur. Exod. XVIII, 14 et seq., ubi ad consilium Jethro XVIII, 14 et seq., ubi ad consilium Jethro electi sunt veri sapientes, qui oderunt electi sunt veri sapientes, qui oderunt avaritiam, et constitui sunt tribuni, et avaritiam, et constitui sunt tribuni, et centuriones, et decani: qui tamen centuriones, et decani: qui tamen magna quæ quæ ad Moysen referrent '. magna quæ quæ ad Moysen referrent '. Numer. xi, 17, dicitur: Auferam de spi- Numer. xi, 17, dicitur: Auferam de spi- ritu tuo, tradamque septuaginta viris. ritu tuo, tradamque septuaginta viris. Sic Moyses qui spiritum Dei habuit ab Sic Moyses qui spiritum Dei habuit ab eo qui habet plenitudinem potestatis, de- eo qui habet plenitudinem potestatis, de- rivatur in eos qui in partem sollicitudi- rivatur in eos qui in partem sollicitudi- nis sunt vocati. nis sunt vocati.

In hac autem vocatione tria dicuntur: In hac autem vocatione tria dicuntur: idoneitas videlicet, et obedientia vocan- idoneitas videlicet, et obedientia vocan- dorum præcedens in eis, vocatio et om- dorum præcedens in eis, vocatio et om- nia. nia.

Idoneitas autem vocandorum descri- Idoneitas autem vocandorum descri- bitur a vinculo (alias, adminiculo) frater- bitur a vinculo (alias, adminiculo) frater- nitatis, et a nominibus, a genere, ab arte, nitatis, et a nominibus, a genere, ab arte, ab actu, et a pietate. ab actu, et a pietate.

Ante tamen hoc tangit dispositionem Ante tamen hoc tangit dispositionem vocantis, cum dicit: vocantis, cum dicit:

« Et procedens inde >> « Et procedens inde >>

Pius Dominus, qui omnes ad salutem Pius Dominus, qui omnes ad salutem non sustinens exspectare, donec per se non sustinens exspectare, donec per se veniant. Luc. xv, 8: Quærit diligenter, veniant. Luc. xv, 8: Quærit diligenter, donec inveniat. donec inveniat.

<< Vidit. >> << Vidit. >>

Oculis charitatis et misericordiæ. Psal. Oculis charitatis et misericordiæ. Psal. XXIV, 16 Respice in me, et miserere mei. XXIV, 16 Respice in me, et miserere mei.

« Alios, » « Alios, »

Ad minora et alia vocandos. Ad minora et alia vocandos.

« Duos fratres. » « Duos fratres. »

Fraternæ charitatis æmulatores. Ad Fraternæ charitatis æmulatores. Ad

Hebr., 111, 1: Fratres sancti, vocationis Hebr., 111, 1: Fratres sancti, vocationis cœlestis participes. cœlestis participes.

« Jacobum Zebedæi, et Joannem fra- « Jacobum Zebedæi, et Joannem fra- trem ejus. trem ejus.

>> >>

A nominibus innuit idoneitatem: quia A nominibus innuit idoneitatem: quia supplantator et luctator debet esse contra supplantator et luctator debet esse contra hostem, et in quo est gratia Dei ad Deum hostem, et in quo est gratia Dei ad Deum et ad hominem, is qui vocatur. Ex gratia et ad hominem, is qui vocatur. Ex gratia enim debet esse potens exhortari in do- enim debet esse potens exhortari in do- ctrina sana, et ex virtute luctæ debet ctrina sana, et ex virtute luctæ debet contradicentes revincere 2. contradicentes revincere 2.

<< In navi. » << In navi. »

Ecce idoneitas ab arte. Gubernator Ecce idoneitas ab arte. Gubernator enim navis proportionatur gubernatori enim navis proportionatur gubernatori Ecclesiæ. Act. xx, 28: Attendite vobis, Ecclesiæ. Act. xx, 28: Attendite vobis, et universo gregi, in quo vos Spiritus et universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit Episcopos, regere Eccle- sanctus posuit Episcopos, regere Eccle- siam Dei, quam acquisivit sanguine suo. siam Dei, quam acquisivit sanguine suo.

« Cum Zebedæo patre eorum. » « Cum Zebedæo patre eorum. »

Ecce pietas, quæ secundum Tullium, Ecce pietas, quæ secundum Tullium, « est benevolentia in parentes : » quia « est benevolentia in parentes : » quia patrem secum in cura habentes non de- patrem secum in cura habentes non de- seruerunt. I ad Timoth. 11, 5: Si quis seruerunt. I ad Timoth. 11, 5: Si quis domui suæ præesse nescit, quomodo Ec- domui suæ præesse nescit, quomodo Ec- clesiæ Dei diligentiam habebit? I ad Ti- clesiæ Dei diligentiam habebit? I ad Ti- moth. v, moth. v, 8 Si quis suorum, et maxime 8 Si quis suorum, et maxime domesticorum curam non habet, fidem domesticorum curam non habet, fidem negavit, et est infideli deterior. negavit, et est infideli deterior.

« Reficientes retia sua. » « Reficientes retia sua. »

Retia enim metaphoram docent (alias, Retia enim metaphoram docent (alias, dicunt) artem prædicationis: ut illa refi- dicunt) artem prædicationis: ut illa refi- ciatur studiis Scripturarum, et promotione ciatur studiis Scripturarum, et promotione litteratorum virorum. Luc. v, 4: Laxate litteratorum virorum. Luc. v, 4: Laxate retia vestra in capturam. retia vestra in capturam.

1 Exod. XVIII, 25 et 26: Et electis viris strenuis 1 Exod. XVIII, 25 et 26: Et electis viris strenuis de cuncto Israel, constituit eos, Moyses scilicet, de cuncto Israel, constituit eos, Moyses scilicet, principes populi, tribunos, et centuriones, et quin- principes populi, tribunos, et centuriones, et quin- quagenarios, et decanos. Qui judicabant plebem quagenarios, et decanos. Qui judicabant plebem omni tempore quidquid autem gravius erat, re- omni tempore quidquid autem gravius erat, re- ferebant ad eum, faciliora tantummodo judicantes. ferebant ad eum, faciliora tantummodo judicantes.

2 Ad Titum, 1, 7 et seq: Oportet episcopum 2 Ad Titum, 1, 7 et seq: Oportet episcopum esse... amplectentem eum, qui secundum doctri- esse... amplectentem eum, qui secundum doctri- nam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhor- nam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhor- tari in doctrina sana, et eos qui contradicunt ar- tari in doctrina sana, et eos qui contradicunt ar- guere. guere.

« Et vocavit eos. « Et vocavit eos.

IN EVANG. MATTHÆI, IV-22, 23. IN EVANG. MATTHÆI, IV-22, 23.

Illi autem statim, relictis retibus Illi autem statim, relictis retibus et patre, secuti sunt eum. » et patre, secuti sunt eum. »

Ecce vocatio. Ecce vocatio.

Est autem duplex, interior, et exterior. Est autem duplex, interior, et exterior. Exterior voce facta est, et fit Salvatoris. Exterior voce facta est, et fit Salvatoris. Interior, appositione gratiæ datæ. Ad Interior, appositione gratiæ datæ. Ad Roman. VIII, 29 et 30: Quos præscivit, Roman. VIII, 29 et 30: Quos præscivit, et prædestinavit conformes fieri imaginis et prædestinavit conformes fieri imaginis Filii sui,... hos et vocavit: et quos vocavit, Filii sui,... hos et vocavit: et quos vocavit, hos et justificavit : quos autem justifica- hos et justificavit : quos autem justifica- vit, illos et glorificavit. Sic ergo nullus vit, illos et glorificavit. Sic ergo nullus se ingerat nullus prece, vel obsequio se ingerat nullus prece, vel obsequio emat nullus violenter minis, vel preci- emat nullus violenter minis, vel preci- bus armatis introducatur: nullus sangui- bus armatis introducatur: nullus sangui- nis proximitate promoveatur: sed quem nis proximitate promoveatur: sed quem vocat Deus. Ad Hebr. v, 4: Nec quis- vocat Deus. Ad Hebr. v, 4: Nec quis- quam sumit sibi honorem, sed qui voca- quam sumit sibi honorem, sed qui voca- tur a Deo, tamquam Aaron. tur a Deo, tamquam Aaron.

« Illi autem statim. » « Illi autem statim. »

Ecce obedientia, velox, expedita, spiri- Ecce obedientia, velox, expedita, spiri- tualis, et perfecta. tualis, et perfecta.

Velox, quia Velox, quia

<< Statim. » << Statim. »

Eccli. v, Eccli. v, 8: Non tardes converti ad Do- 8: Non tardes converti ad Do- minum, et ne differas de die in diem. minum, et ne differas de die in diem. Expedita, quia Expedita, quia

« Relictis retibus. » « Relictis retibus. »

Luc. XI, 33 Vendite quæ possidetis, Luc. XI, 33 Vendite quæ possidetis, et date eleemosynam. Matth. xix, 21 : et date eleemosynam. Matth. xix, 21 : Vende quæ habes, et da pauperibus. Vende quæ habes, et da pauperibus. Spiritualis, quia relicto carnali pa- Spiritualis, quia relicto carnali pa-

tre, tre,

« Et patre. » « Et patre. »

Sed contra, Exod. xx, 12: Honora Sed contra, Exod. xx, 12: Honora pa- pa- trem tuum, etc. : ergo non est relinquen- trem tuum, etc. : ergo non est relinquen- dus pater, sed nutriendus, præcipue cum dus pater, sed nutriendus, præcipue cum crescente virtute in filiis, decrescat in crescente virtute in filiis, decrescat in patre. Dicendum, quod non sunt relin- patre. Dicendum, quod non sunt relin- quendi parentes, cum nec ope amicorum, quendi parentes, cum nec ope amicorum,

139 139

nec opibus propriis habeant quid faciant. nec opibus propriis habeant quid faciant. Iste autem Zebedæus, licet dives non fue- Iste autem Zebedæus, licet dives non fue- rit, tamen secundum suum statum habuit rit, tamen secundum suum statum habuit solatia vitæ, unde vivere posset, et hoc solatia vitæ, unde vivere posset, et hoc sufficit. Non enim tenemur delicias pro- sufficit. Non enim tenemur delicias pro- curare parentibus, quæ nobisipsis prohi- curare parentibus, quæ nobisipsis prohi- bentur. bentur.

« Secuti sunt eum. » « Secuti sunt eum. »

Ecce perfectio obedientiæ. IV Reg. Ecce perfectio obedientiæ. IV Reg. 11, 2: Vivit Dominus, et vivit anima tua, 11, 2: Vivit Dominus, et vivit anima tua, quia non derelinquam te. IParalip. x11, 18: quia non derelinquam te. IParalip. x11, 18: Tui sumus, o David, et tecum, fili Isai: Tui sumus, o David, et tecum, fili Isai: pax, pax tibi, et pax adjutoribus tuis : pax, pax tibi, et pax adjutoribus tuis : te enim adjuvat Deus tuus. David manu te enim adjuvat Deus tuus. David manu fortis et adspectu desiderabilis, Christus fortis et adspectu desiderabilis, Christus est in pugna fortis, in gloria, in adspectu est in pugna fortis, in gloria, in adspectu

desiderabilis. Isai autem Domini salus. desiderabilis. Isai autem Domini salus. Et est ille, qui est salus Patris, missus in Et est ille, qui est salus Patris, missus in mundum, cujus sunt qui Christum se- mundum, cujus sunt qui Christum se- quuntur, pacem ad se, et ad proximum, quuntur, pacem ad se, et ad proximum, et ad Deum invenientes in ipso. et ad Deum invenientes in ipso.

Sic ergo dictum sit de vocatione mi- Sic ergo dictum sit de vocatione mi-

nistrorum. nistrorum.

<< Et circuibat Jesus totam Galilæam, << Et circuibat Jesus totam Galilæam, docens in synagogis eorum, et prædi- docens in synagogis eorum, et prædi- cans evangelium regni. » cans evangelium regni. »

Hic incipit pars illa, in qua prælibat Hic incipit pars illa, in qua prælibat modum Evangelii, et effectum. modum Evangelii, et effectum.

Habet autem paragraphos quinque : in Habet autem paragraphos quinque : in quorum primo, prælibatur hujus doctri- quorum primo, prælibatur hujus doctri- næ modus in secundo autem prælibatur næ modus in secundo autem prælibatur modus, per quem probatur veritas ejus : modus, per quem probatur veritas ejus : in tertio, prælibatur modus ex parte præ- in tertio, prælibatur modus ex parte præ- dicantis et in quarto, ponitur modus dicantis et in quarto, ponitur modus probationis in particulari : in quinto probationis in particulari : in quinto autem et ultimo, ponitur proprius ejus autem et ultimo, ponitur proprius ejus effectus. Et hæc patebunt per ordinem effectus. Et hæc patebunt per ordinem in littera. in littera.

Primo autem prælibat modum ex parte Primo autem prælibat modum ex parte Prædicatoris, et ex parte loci doctrinæ, et Prædicatoris, et ex parte loci doctrinæ, et ex parte ipsius doctrinæ et sic tria di- ex parte ipsius doctrinæ et sic tria di-

cuntur. cuntur.

De modo ex parte Doctoris dicit : De modo ex parte Doctoris dicit :

23 23

140 140

» »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Circuibat Jesus totam Gali- Circuibat Jesus totam Gali- læam. » læam. »

« Et omnem infirmitatem. » « Et omnem infirmitatem. »

Infirmitas est defectus corporis, vel Infirmitas est defectus corporis, vel membri sive calor febrilis, per quem membri sive calor febrilis, per quem corpus, vel membrum non est in natu- corpus, vel membrum non est in natu- rali et propria sua valetudine, sicut os- rali et propria sua valetudine, sicut os- tendit ipsum nomen. Jerem. xvi, 14: tendit ipsum nomen. Jerem. xvi, 14: Sana me, Domine, et sanabor: salvum Sana me, Domine, et sanabor: salvum me fac, et salvus ero. Psal. cvi, 20: me fac, et salvus ero. Psal. cvi, 20: Misit verbum suum, et sanavit eos et Misit verbum suum, et sanavit eos et

Non enim in uno loco sedere debet Non enim in uno loco sedere debet Doctor Evangelii, sed inferre auribus Doctor Evangelii, sed inferre auribus uniuscujusque. Propter quod missi di- uniuscujusque. Propter quod missi di- cuntur Prædicatores. Ad Roman. x, cuntur Prædicatores. Ad Roman. x, 15: Quomodo prædicabunt nisi mittan- 15: Quomodo prædicabunt nisi mittan- tur? Proverb. VI, 3: Discurre, festina, tur? Proverb. VI, 3: Discurre, festina, suscita amicum tuum. suscita amicum tuum. Modum autem ex parte loci tangit, eripuit eos de interitionibus eorum. Modum autem ex parte loci tangit, eripuit eos de interitionibus eorum. cum dicit: cum dicit:

« Docens in synagogis eorum. » « Docens in synagogis eorum. »

Hoc est, in loco publico et solemni, Hoc est, in loco publico et solemni, non in angulis et foveis, sicut hæretici non in angulis et foveis, sicut hæretici faciunt. Matth. x, 27: Quod in aure au- faciunt. Matth. x, 27: Quod in aure au- ditis, prædicate super tecta. Matth. xxvi, ditis, prædicate super tecta. Matth. xxvi, 55: Quotidie apud vos sedebam docens in 55: Quotidie apud vos sedebam docens in templo, etc. templo, etc.

Deinde tangit modum ex parte Evan- Deinde tangit modum ex parte Evan- gelii, cum dicit : gelii, cum dicit :

« Et prædicans evangelium regni. « Et prædicans evangelium regni.

» »

Evangelium, bonum scilicet nuntium, Evangelium, bonum scilicet nuntium, quod conducit ad regnum. Et ideo, et quod conducit ad regnum. Et ideo, et annuntiative et exhortative, ita quod ad annuntiative et exhortative, ita quod ad regnum conducat, debet prædicari et regnum conducat, debet prædicari et

doceri. doceri.

« Et sanans omnem languorem et « Et sanans omnem languorem et omnem infirmitatem in populo. >> omnem infirmitatem in populo. >>

Ecce modus probationis in universali Ecce modus probationis in universali per miracula: quæ sunt curationes infir- per miracula: quæ sunt curationes infir- mitatum, quia figurantur (alias, figurant) mitatum, quia figurantur (alias, figurant) curationes animarum. curationes animarum.

Et ideo dicit: Et ideo dicit:

« Sanans omnem languorem. » « Sanans omnem languorem. »

Languor enim est affligens cum de- Languor enim est affligens cum de- stitutione corporis. stitutione corporis.

1 Ad Roman. XII, 17: Providentes bona non 1 Ad Roman. XII, 17: Providentes bona non tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus

Sapient. xvi, 12: Neque herba, neque Sapient. xvi, 12: Neque herba, neque malagma sanavit eos, sed tuus, Domine, malagma sanavit eos, sed tuus, Domine, sermo, qui sanat omnia. sermo, qui sanat omnia.

« Et abiit opinio ejus in totam Sy- « Et abiit opinio ejus in totam Sy- riam. » riam. »

Ecce modus, qui supponitur in præ- Ecce modus, qui supponitur in præ- dicante, quod sit bonæ opinionis. dicante, quod sit bonæ opinionis. Et dicit duo Et dicit duo latitudinem. latitudinem.

celebritatem, et famæ celebritatem, et famæ

Celebritas notatur in hoc quod dicit: Celebritas notatur in hoc quod dicit:

<< Abiit. >> << Abiit. >>

Quasi continue vadens propter cele- Quasi continue vadens propter cele- bre nomen ipsius. bre nomen ipsius. Latitudinem autem tangit, cum dicit: Latitudinem autem tangit, cum dicit: « Per totam Syriam. » « Per totam Syriam. »

III, III,

Quæ erat major quam Judæa, con- Quæ erat major quam Judæa, con- juncta Judææ. I ad Timoth. 7: Oportet juncta Judææ. I ad Timoth. 7: Oportet illum, scilicet episcopum, et testimonium illum, scilicet episcopum, et testimonium habere bonum ab iis qui foris sunt, ut habere bonum ab iis qui foris sunt, ut non in opprobrium incidat. Et hic mo- non in opprobrium incidat. Et hic mo- dus differt ab eo qui prius habitus. Qui dus differt ab eo qui prius habitus. Qui prius habitus, erat Prædicatoris in actu prius habitus, erat Prædicatoris in actu prædicandi hic autem est, qui in Præ- prædicandi hic autem est, qui in Præ- dicatore supponitur, quod provideat dicatore supponitur, quod provideat bona, non solum coram Deo, sed etiam bona, non solum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus ¹. Et quod coram omnibus hominibus ¹. Et quod curam habeat de bono nomine, sicut di- curam habeat de bono nomine, sicut di- citur, Eccli. XLIX, 1 et 2: Memoria Josia citur, Eccli. XLIX, 1 et 2: Memoria Josia

hominibus. hominibus.

21 21

IN EVANG. MATTHÆI, IV-24, 25. IN EVANG. MATTHÆI, IV-24, 25.

in compositionem odoris facta opus pi- in compositionem odoris facta opus pi- gmentarii. In omni ore quasi mel indul- gmentarii. In omni ore quasi mel indul- cabitur ejus memoria. cabitur ejus memoria.

« Et obtulerunt ei omnes male ha- « Et obtulerunt ei omnes male ha- bentes, variis languoribus et tormen- bentes, variis languoribus et tormen- tis comprehensos, et qui dæmonia ha- tis comprehensos, et qui dæmonia ha- bebant, et lunaticos, et paralyticos: bebant, et lunaticos, et paralyticos: et curavit eos. » et curavit eos. »

Hic tangitur modus probationis in Hic tangitur modus probationis in speciali. speciali.

Et tangit tria primum est universa- Et tangit tria primum est universa- lis curatio omnium oblatorum: et hoc lis curatio omnium oblatorum: et hoc tangit, cum dicit : tangit, cum dicit :

« Et obtulerunt ei omnes male ha- « Et obtulerunt ei omnes male ha- bentes. >> bentes. >>

Quacumque infirmitate detinerentur. Quacumque infirmitate detinerentur. Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Variis languoribus et tormentis « Variis languoribus et tormentis comprehensos. >> comprehensos. >>

Et est languor dictus quasi longus Et est languor dictus quasi longus angor, quando homo paulatim destitui- angor, quando homo paulatim destitui- tur viribus et substantia cum corporis tur viribus et substantia cum corporis gravitate. Tormentum autem est, quando gravitate. Tormentum autem est, quando est acris ad sensum vexatio, vel afflictio. est acris ad sensum vexatio, vel afflictio. Eccli. x, 11 et 12: Languor prolixior Eccli. x, 11 et 12: Languor prolixior gravat medicum brevem languorem gravat medicum brevem languorem præcidit medicus. præcidit medicus.

: :

Deinde sub infert duas species afflictio- Deinde sub infert duas species afflictio- num graviores et illæ sunt aut a prin- num graviores et illæ sunt aut a prin- cipio extrinseco, aut intrinseco. cipio extrinseco, aut intrinseco.

Si ab extrinseco, aut hoc est extrin- Si ab extrinseco, aut hoc est extrin- secum loco et subjecto, etsi sit intrinse- secum loco et subjecto, etsi sit intrinse- cum per effectum et sic sunt «< luna- cum per effectum et sic sunt «< luna- tici. » tici. »

Aut est extrinsecum subjecto, et non Aut est extrinsecum subjecto, et non loco, per effectum quem imprimit ve- loco, per effectum quem imprimit ve- xans et sic sunt « dæmoniaci. » xans et sic sunt « dæmoniaci. »

Si autem est intrinsecum per causam Si autem est intrinsecum per causam conjunctam naturalibus, tunc sunt « pa- conjunctam naturalibus, tunc sunt « pa- ralytici. » ralytici. »

Febres autem, et aliæ infirmitates im- Febres autem, et aliæ infirmitates im- portantur per languores et tormenta. portantur per languores et tormenta.

« Et curavit eos. » « Et curavit eos. »

141 141

Act. x, 38: Pertransivit benefaciendo, Act. x, 38: Pertransivit benefaciendo, et sanando omnes oppressos a diabolo, et sanando omnes oppressos a diabolo, quoniam Deus erat cum illo. quoniam Deus erat cum illo.

«Et secutæ sunt eum turbæ multæ de «Et secutæ sunt eum turbæ multæ de

Galilæa, et Decapoli, et de Jerosolymis, Galilæa, et Decapoli, et de Jerosolymis, et de Judæa, et de trans Jordanem. » et de Judæa, et de trans Jordanem. »

Istud est effectus, sive utilitas, ut ho- Istud est effectus, sive utilitas, ut ho- mines sequantur Deum. mines sequantur Deum.

Et hic tangit duo: multitudinem vide- Et hic tangit duo: multitudinem vide- licet sequentium, et diversitatem. licet sequentium, et diversitatem. Multitudinem tangit, cum dicit: Multitudinem tangit, cum dicit:

« Secutæ sunt eum turbæ multæ. »> « Secutæ sunt eum turbæ multæ. »>

Et tangit Glossa quatuor causas, qui- Et tangit Glossa quatuor causas, qui- bus diversi sequebantur Christum. Alii bus diversi sequebantur Christum. Alii enim sequebantur propter cœleste my- enim sequebantur propter cœleste my- sterium, ut discipuli et alii ob curatio- sterium, ut discipuli et alii ob curatio- nem infirmitatum: alii sola fama et cu- nem infirmitatum: alii sola fama et cu- riositate experiri volentes si essent vera riositate experiri volentes si essent vera quæ dicebantur de illo: alii per (alias, quæ dicebantur de illo: alii per (alias, propter) invidiam volentes eum accusare, propter) invidiam volentes eum accusare, et in aliquo capere. et in aliquo capere.

Differentias autem sequentium tan- Differentias autem sequentium tan- git, dicendo: git, dicendo:

« De Galilæa. »> « De Galilæa. »>

Per quos significantur transmutatio- Per quos significantur transmutatio- nes de vitiis ad virtutes. nes de vitiis ad virtutes.

« Et Decapoli. » « Et Decapoli. »

Per quos significantur instruendi in Per quos significantur instruendi in decem præceptis legis moralibus (alias, decem præceptis legis moralibus (alias, moralis) quia Decapolis fuit provincia, moralis) quia Decapolis fuit provincia, in qua erant decem civitates. in qua erant decem civitates.

« Et de Jerosolymis. >> « Et de Jerosolymis. >>

Per quos significantur per contempla- Per quos significantur per contempla- tionem studentes ad visionem æternæ tionem studentes ad visionem æternæ pacis. pacis.

142 142

« Et de Judæa. » « Et de Judæa. »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et de trans Jordanem. » « Et de trans Jordanem. »

Per quos significantur hi, qui relicta Per quos significantur hi, qui relicta pompa mundi, descendunt humiliter ad pompa mundi, descendunt humiliter ad contemptum mundi et suiipsorum. Apo- contemptum mundi et suiipsorum. Apo- cal. vII, 9 Vidi turbam magnam, quam cal. vII, 9 Vidi turbam magnam, quam dinumerare nemo poterat, ex omnibus dinumerare nemo poterat, ex omnibus gentibus, et tribubus, et populis, et gentibus, et tribubus, et populis, et linguis linguis XII, 19 XII, 19

stantes ante thronum. Joan. stantes ante thronum. Joan.

Ecce mundus totus post eum Ecce mundus totus post eum abiit. Isa. XLV, 14: Labor Ægypti, et abiit. Isa. XLV, 14: Labor Ægypti, et negotiatio Ethiopiæ, et Sabaim viri negotiatio Ethiopiæ, et Sabaim viri sublimes ad te transibunt, et tui erunt, sublimes ad te transibunt, et tui erunt, hoc est, de tenebris sæculi et nigredine hoc est, de tenebris sæculi et nigredine vitiorum, et de eloquentia sapientiæ hu- vitiorum, et de eloquentia sapientiæ hu- jus mundi, qui Sahaim interpretatur, jus mundi, qui Sahaim interpretatur, conversi venient ad Filium, et sequen- conversi venient ad Filium, et sequen- tur eum. I Reg. xx, 2: Convenerunt tur eum. I Reg. xx, 2: Convenerunt

ad David omnes qui erant in angustia ad David omnes qui erant in angustia constituti, et oppressi ære alieno, et amaro constituti, et oppressi ære alieno, et amaro animo, et factus est eorum princeps. animo, et factus est eorum princeps. Angustia est inutilis tristitia sæculi: æs Angustia est inutilis tristitia sæculi: æs alienum, sensualitas diaboli : amaro enim alienum, sensualitas diaboli : amaro enim animo, qui tristitiam et amaritudinem animo, qui tristitiam et amaritudinem habebant de peccatis præteritis: horum habebant de peccatis præteritis: horum enim omnium est Christus princeps et enim omnium est Christus princeps et dux et liberator. Sic enim multi ab dux et liberator. Sic enim multi ab Oriente et Occidente venient, et recum- Oriente et Occidente venient, et recum- bent cum Abraham et Isaac et Jacob in bent cum Abraham et Isaac et Jacob in regno cœlorum 1. regno cœlorum 1.

Dicit autem, quod multi secuti sunt Dicit autem, quod multi secuti sunt eum, et non omnes, quia non omnes cre- eum, et non omnes, quia non omnes cre- diderunt sed de qualibet differentia ho- diderunt sed de qualibet differentia ho- minum aliqui, qui præordinati erant ad minum aliqui, qui præordinati erant ad vitam. Ista igitur debet esse intentio vitam. Ista igitur debet esse intentio prædicationis Evangelicæ, ut sic turbæ prædicationis Evangelicæ, ut sic turbæ sequantur Christum Dominum. sequantur Christum Dominum. Et hæc de capitulo quarto. Et hæc de capitulo quarto.

CAPUT V. CAPUT V.

Octo tradit beatitudines: Apostolos salem terræ et lucem mundi dicit : nec ve- Octo tradit beatitudines: Apostolos salem terræ et lucem mundi dicit : nec ve- nit ut solvat legem aut prophetas, sed adimpleat, docens de non irascendo nit ut solvat legem aut prophetas, sed adimpleat, docens de non irascendo fratri, sed ut ei reconciliemur, de non concupiscenda muliere, de membro scan- fratri, sed ut ei reconciliemur, de non concupiscenda muliere, de membro scan- dalizante abjiciendo, de uxore extra casum adulterii non dimittenda : non dalizante abjiciendo, de uxore extra casum adulterii non dimittenda : non jurandum, nec malo resistendum, inimicos diligendos, et de male meritis bene jurandum, nec malo resistendum, inimicos diligendos, et de male meritis bene merendum. merendum.

1. Videns autem Jesus turbas, as- 1. Videns autem Jesus turbas, as- cendit in montem et cum se- cendit in montem et cum se- disset, accesserunt ad eum dis- disset, accesserunt ad eum dis- cipuli ejus. cipuli ejus.

2. Et aperiens os suum docebat eos, 2. Et aperiens os suum docebat eos, dicens: dicens:

3. Beati pauperes spiritu, quoniam 3. Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum 2. ipsorum est regnum coelorum 2. 4. Beati mites, quoniam ipsi possi- 4. Beati mites, quoniam ipsi possi- debunt terram 8. debunt terram 8.

1 Matth. vIII, 11. 1 Matth. vIII, 11.

* Luc. vi, 20. * Luc. vi, 20.

3 Psal. xxxvi, 11. 3 Psal. xxxvi, 11.

5. Beati qui lugent, quoniam ipsi 5. Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur *. consolabuntur *.

6. Beati qui esuriunt et sitiunt justi- 6. Beati qui esuriunt et sitiunt justi- tiam, quoniam ipsi saturabuntur. tiam, quoniam ipsi saturabuntur. 7. Beati misericordes, quoniam ipsi 7. Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. misericordiam consequentur. 8. Beati mundo corde, quoniam ipsi 8. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt 5. Deum videbunt 5.

9. Beati pacifici, quoniam filii Dei 9. Beati pacifici, quoniam filii Dei

vocabuntur. vocabuntur.

* Isa. LXI, 2. * Isa. LXI, 2.

5 Psal. XXIII, 4. 5 Psal. XXIII, 4.

CAP. V MATTHÆI CAP. V MATTHÆI

143 143

10. Beati qui persecutionem patiuntur 20. Dico enim vobis, quia nisi abun- 10. Beati qui persecutionem patiuntur 20. Dico enim vobis, quia nisi abun-

propter justitiam, quoniam ip- propter justitiam, quoniam ip- sorum est regnum coelorum '. sorum est regnum coelorum '.

11. Beati estis cum maledixerint vo- 11. Beati estis cum maledixerint vo- bis, et persecuti vos fuerint, et bis, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum adver- dixerint omne malum adver- sum vos mentientes, propter sum vos mentientes, propter

me: me:

12. Gaudete 12. Gaudete

merces merces

: :

et exsultate, quoniam et exsultate, quoniam vestra copiosa est in vestra copiosa est in

coelis sic enim persecuti sunt coelis sic enim persecuti sunt

prophetas qui fuerunt ante vos. prophetas qui fuerunt ante vos. 13. Vos estis sal terræ. Quod si sal 13. Vos estis sal terræ. Quod si sal evanuerit, in quo salietur ? evanuerit, in quo salietur ? ad nihilum valet ultra, nisi ut ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras, et conculcetur mittatur foras, et conculcetur ab hominibus. ab hominibus.

14. Vos estis lux mundi. Non potest 14. Vos estis lux mundi. Non potest civitas abscondi supra montem civitas abscondi supra montem posita. posita.

15. Neque accendunt lucernam, et 15. Neque accendunt lucernam, et ponunt eam sub modio, sed ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt 3. omnibus qui in domo sunt 3. 16. Sic luceat lux vestra coram homi- 16. Sic luceat lux vestra coram homi- nibus, ut videant opera vestra nibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem ve- bona, et glorificent Patrem ve- strum qui in cœlis est 4. strum qui in cœlis est 4.

17. Nolite putare quoniam veni sol- 17. Nolite putare quoniam veni sol- vére legem aut prophetas: non vére legem aut prophetas: non veni solvere, sed adimplere. veni solvere, sed adimplere. 18. Amen quippe dico vobis, donec 18. Amen quippe dico vobis, donec transeat coelum et terra, iota transeat coelum et terra, iota unum aut unus apex non præ- unum aut unus apex non præ- teribit a lege, donec omnia teribit a lege, donec omnia fiant 5. fiant 5.

19. Qui ergo solverit unum de man- 19. Qui ergo solverit unum de man- datis istis minimis, et docuerit datis istis minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur sic homines, minimus vocabitur in regno coelorum: qui autem in regno coelorum: qui autem fecerit et docuerit, hic magnus fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno coelorum 6. vocabitur in regno coelorum 6.

22. 22.